AZERBAYCAN’DA CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMLERİ: BEKLENTİLER VE … · ihi Bilim Dalı’nda “Azeri-Ermeni İlişkileri ve Dağlık Karabağ Olayları” adlı teziyle 1989 yılında

AZERBAYCAN’DA CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMLERİ:BEKLENTİLER VE GERÇEKLER

ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİCENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES

PRESIDENTIAL ELECTIONS IN AZERBAIJAN: EXPECTATIONS AND REALITIES

ПРЕЗИДЕНТСКИЕ ВЫБОРЫ В АЗЕРБАЙДЖАНЕ:ОЖИДАНИЯ И РЕАЛЬНОСТИ

ORSAM Rapor No:170THE BLACK SEA INTERNATIONAL

Rapor No: 35, Ekim 2013

ORSAMORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

THE BLACK SEA INTERNATIONAL


AZERBAYCAN’DA CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMLERİ:

BEKLENTİLER VE GERÇEKLER

PRESIDENTIAL ELECTIONS IN AZERBAIJAN: EXPECTATIONS AND REALITIES

ПРЕЗИДЕНТСКИЕ ВЫБОРЫ В АЗЕРБАЙДЖАНЕ:ОЖИДАНИЯ И РЕАЛЬНОСТИ

ISBN: 978-605-4615-67-4

ORSAM Rapor No: 170The Black Sea International Rapor No: 35

Ekim 2013

Ankara - TÜRKİYE ORSAM © 2013Bu raporun içeriğinin telif hakları ORSAM’a ait olup, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca kaynak gösterilerek kısmen yapılacak makul alıntılar ve yararlanma dışında, hiçbir şekilde önceden izin alınmaksızın kullanılamaz, yeniden yayım-lanamaz. Bu raporda yer alan değerlendirmeler yazarına aittir; ORSAM’ın kurumsal görüşünü yansıtmamaktadır.

STRATEJİK BİLGİ YÖNETİMİ, ÖZGÜR DÜŞÜNCE ÜRETİMİORSAMORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ

TarihçeTürkiye’de eksikliği hissedilmeye başlayan Ortadoğu araştırmaları konusunda kamuoyunun

ve dış politika çevrelerinin ihtiyaçlarına yanıt verebilmek amacıyla, 1 Ocak 2009 tarihinde Or-

tadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM) kurulmuştur. Kısa sürede yapılanan kurum,

çalışmalarını Ortadoğu özelinde yoğunlaştırmıştır.

Ortadoğu’ya BakışOrtadoğu’nun iç içe geçmiş birçok sorunu barındırdığı bir gerçektir. Ancak, ne Ortadoğu ne de

halkları, olumsuzluklarla özdeşleştirilmiş bir imaja mahkum edilmemelidir. Ortadoğu ülkeleri,

halklarından aldıkları güçle ve iç dinamiklerini seferber ederek barışçıl bir kalkınma seferber-

liği başlatacak potansiyele sahiptir. Bölge halklarının bir arada yaşama iradesine, devletlerin

egemenlik halklarına, bireylerin temel hak ve hürriyetlerine saygı, gerek ülkeler arasında ge-

rek ulusal ölçekte kalıcı barışın ve huzurun temin edilmesinin ön şartıdır. Ortadoğu’daki sorun-

ların kavranmasında adil ve gerçekçi çözümler üzerinde durulması, uzlaşmacı inisiyatifleri ce-

saretlendirecektir Sözkonusu çerçevede, Türkiye, yakın çevresinde bölgesel istikrar ve refahın

kök salması için yapıcı katkılarını sürdürmelidir. Cepheleşen eksenlere dâhil olmadan, taraflar

arasında diyalogun tesisini kolaylaştırmaya devam etmesi, tutarlı ve uzlaştırıcı politikalarıyla

sağladığı uluslararası desteği en etkili biçimde değerlendirebilmesi bölge devletlerinin ve halk-

larının ortak menfaatidir.

Bir Düşünce Kuruluşu Olarak ORSAM’ın ÇalışmalarıORSAM, Ortadoğu algalımasına uygun olarak, uluslararası politika konularının daha sağlıklı

kavranması ve uygun pozisyonların alınabilmesi amacıyla, kamuoyunu ve karar alma meka-

nizmalarına aydınlatıcı bilgiler sunar. Farklı hareket seçenekleri içeren fikirler üretir. Etkin

çözüm önerileri oluşturabilmek için farklı disiplinlerden gelen, alanında yetkin araştırmacıla-

rın ve entelektüellerin nitelikli çalışmalarını teşvik eder. ORSAM; bölgesel gelişmeleri ve trend-

leri titizlikle irdeleyerek ilgililere ulaştırabilen güçlü bir yayım kapasitesine sahiptir. ORSAM,

web sitesiyle, aylık Ortadoğu Analiz ve altı aylık Ortadoğu Etütleri dergileriyle, analizleriyle,

raporlarıyla ve kitaplarıyla, ulusal ve uluslararası ölçekte Ortadoğu literatürünün gelişimi-

ni desteklemektedir. Bölge ülkelerinden devlet adamlarının, bürokratların, akademisyenlerin,

stratejistlerin, gazetecilerin, işadamlarının ve STK temsilcilerinin Türkiye’de konuk edilmesini

kolaylaştırarak bilgi ve düşüncelerin gerek Türkiye gerek dünya kamuoyuyla paylaşılmasını

sağlamaktadır.

www.orsam.org.tr

Prof. Dr. Nesrin Sarıahmetoğlu

Prof. Dr. Nesrin Sarıahmetoğlu, Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nden mezun oldu. Aynı üniversitenin Sosyal Bilimler Enstitüsü Yakınçağ Tar-ihi Bilim Dalı’nda “Azeri-Ermeni İlişkileri ve Dağlık Karabağ Olayları” adlı teziyle 1989 yılında yüksek lisans, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yakınçağ Tarihi Bilim Dalında “Azeri-Ermeni İlişkileri 1905-1920” adlı çalışmayla 1996’da doktorasını yaptı. Aynı yıl Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü’nde Yardımcı Doçent olup, 2007 yılında doçent, 2013 yılında profesör unvanını aldı. 2012 Eylül ayından itibaren Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümünde görev yapmaktadır.

Çalışma alanı Güney Kafkasya Cumhuriyetleri’nin sosyal ve siyasi tarihi olan Nesrin Sarıahmetoğlu’nun Mücadeleye Adanan Hayat: Neriman Nerimanov, Yeditepe Yayınevi 2012, Karabağ, İstanbul, IQ Kültür Sanat Yayıncılık 2011, Petrolün Sihirli Dünyası: Bakü, İstanbul, IQ Yayınları 2007 ve Azeri-Ermeni İlişkileri 1905-1920, Ankara, TTK Yayınları 2006, T.C. El Kitabı (haz. Nadir Devlet- A. Gün Soysal), (Azerbaycan Türkçe-sine hazırlayan Nesrin Sarıahmetoğlu), Ankara: Atatürk Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi 1999, adlı yayınlanmış kitaplarının yanı sıra Kafkasya’nın siyasi, sosyal, kültürel, ekonomik ve etnik yapılarının tarihi ve çağdaş gelişimleri ile ilgili birçok makalesi bulunmaktadır.

4 black sea ınternatıonalRapor No: 35, Ekim 2013

TAKDİM

Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Seçimleri Türk ve Dünya kamuoyu tarafından yakinen izlenmek-tedir. Daha evvel 2003 ve 2008 yıllarında yapılan seçimler de benzer biçimde takip edilmişti. Azerbaycan’ın 20. yy. içinde ikinci defa bağımsızlığını kazandığı 1991 yılından bu yana geçen 20 yılı aşkın süre içinde geçirmiş olduğu sosyoekonomik dönüşüm ve ilerleme herkesin malumudur. Azerbaycan yirmi yıl içinde dünya ekonomisine eklemlenmiş, altyapısını tamamlamış, var olanı da modernize etmeyi başarmıştır. Eski Sovyet ülkelerinin bu dönemki performanslarına bakıldığında Azerbaycan’ın ne derece yüksek bir performans gösterdiğini görmemek mümkün değildir.

Ancak sorun alanları da yok değildir. Eski Sovyet coğrafyasında, moda tabiri ile renkli devrim geçirenlerinde dahi, Batı ülkelerinin demokratik süreçleri izleme kuruluşlarını tatmin edecek siyasi dönüşüm yaşanmamıştır. Bu coğrafyadaki yönelim Başkanlık sistemini merkeze alan demokratik tekamül şeklinde seyretmektedir. Başkanlık sisteminin ise Batılı Başkanlık sistemleri ile mukayese edildiğinde önemli farkları bulunmaktadır. Başkanlık sisteminin istikrarlı geçişte Azerbaycan ve Kazakistan başta olmak üzere nasıl başarı hikayeleri yaratabileceği ortadadır.

Azerbaycan’daki demokratik sürecin en önemli unsuru olan muhalefetin ise bölünmüşlüğü ve ortak karar alma iradesinden yoksunluğu, muhalefeti demokratik tekamülün bir parçası olma şan-sından uzaklaştırmaktadır. Muhalefet çoğu zaman demokratik süreçleri boykot etmeyi, mücadele etmemeyi tercih etmiştir. Bu tercihin sebebi olarak da tüm maddi imkanlardan arındırılmış olması ve temel haklarının devlet organları eliyle kısıtlanmış olması olarak göstermektedir.

Elinizdeki değerlendirme Azerbaycan’daki Cumhurbaşkanlığı Seçimleri sürecine çok noktadan bakan objektif bir analiz olma gayreti ile yazarı tarafından kaleme alınmıştır. İktidar ve muhalefet yaklaşımlarının yanı sıra uluslararası boyut ve toplumsal dinamikler de dikkate alınarak hazırlanan bu değerlendirmenin seçimlere çok az kala okuyucusuna daha net bir resim görme konusunda yardımcı olmasını diliyoruz.

Hasan Kanbolat ORSAM Başkanı

Doç. Dr. Hasan Ali KarasarBlack Sea International

Koordinatör

black sea ınternatıonalRapor No: 35, Ekim 2013 5

İçindekiler

Takdim ...........................................................................................................................................................4

Özet ..............................................................................................................................................................7

Giriş ..............................................................................................................................................................8

I. Azerbaycan’da Siyasi Hayatın Göstergesi: Seçimler .........................................................................9I.I Yeni Azerbaycan Partisi (YAP) ve İlham Aliyev’in Seçim Programı ..........................................9I.II Muhalefetin Seçim Süreci ...................................................................................................................10I.III Siyaset ve Popülizm .............................................................................................................................12I.IV İktidar-Muhalefet Dengesi ve Gelecek Beş Yıl..............................................................................13I.V Seçimin Favorisi İlham Aliyev ............................................................................................................13I.VI Azerbaycan Seçimlerinde Kamuoyu ve Dış Etkenler .................................................................15

II. Azerbaycan-Türkiye İlişkileri ..............................................................................................................16 III. Azerbaycan-Rusya İlişkileri ................................................................................................................17

IV. Azerbaycan-ABD İlişkileri ..................................................................................................................20

V. Azerbaycan-İran İlişkileri .....................................................................................................................22

VI. Seçim Anketlerinden ...........................................................................................................................23

Sonuç ..............................................................................................................................................................24

Ek: 10 YILDA AZERBAYCAN .................................................................................................................25


ORSAMTHE BLACK SEA INTERNATIONAL

ORSAM Rapor No: 170, Ekim 2013Black Sea International Rapor No: 35

Hazırlayan: Prof. Dr. Nesrin Sarıahmetoğlu

AZERBAYCAN’DA CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMLERİ: BEKLENTİLER VE GERÇEKLER

ORSAMORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİTHE BLACK SEA INTERNATIONAL

Özet

Azerbaycan’da 9 Ekim 2013’de yapılacak olan Cumhurbaşkanlığı seçimleri Azerbaycan hal-kının gelecek beş yılını belirleyecek önemli bir sürecin başlangıcı olacaktır. Azerbaycan’da Cumhurbaşkanlığı seçimleri yaklaşırken gerek iktidar gerekse muhalefet kanadında önemli gelişmeler meydana gelmektedir. Bu çalışmada, Azerbaycan’da Siyasi Hayatın Göstergesi olan seçimler, Yeni Azerbaycan Partisi (YAP) ve İlham Aliyev’in Seçim Programı, Muhale-fetin Seçim Süreci, İktidar-Muhalefet Dengesi ve Gelecek Beş Yıl ele alınarak dış etkenlerle incelenecektir. Ayrıca, seçim süreci ile birlikte Azerbaycan’ın Türkiye, Rusya, ABD ve İran ile olan ilişkileri de ele alınarak seçimler değerlendirilmiştir.

8


black sea ınternatıonalRapor No: 35, Ekim 2013

ORSAM

GİRİŞ

Azerbaycan’da 9 Ekim 2013’de yapılacak olan Cumhurbaşkanlığı başkanlığı seçimleri Azer-baycan halkının gelecek beş yılını belirleyecek önemli bir sürecin başlangıcı olacaktır. Halk bu seçimle aynı zamanda içinde bulunduğu ortamdan önemli kararlara imza atarak ülkeyi yönetecek devlet başkanını nasıl belirleyece-ğini de gösterecektir. Geçmişte iktidar müca-delelerinden büyük zarar gören Azerbaycan, Ekim ayında seçim sandığına giderken, ka-zanmak için çalışan siyasi güçlerin mücade-le arenasına dönmüştür. Azerbaycan halkı, yaşadığı bu devrin özelliklerini kavrayarak, adayları ve onların politikalarına göre tercihi-ni belirleyecektir.

Azerbaycan’da Cumhurbaşkanlığı başkanlığı seçimleri yaklaşırken gerek iktidar gerekse muhalefet kanadında önemli gelişmeler mey-dana gelmektedir. Seçimlerin tarihi kurban bayramına rastladığı için öne alınmıştır. Azer-baycan Yüksek Seçim Kurulu, Cumhurbaş-kanlığı seçimlerinin yapılacağı tarihin anaya-sada açıkça belirtildiğini, devlet başkanının görev süresinin sona erdiği yıl içindeki Ekim ayının üçüncü haftasının çarşamba günü ya-pılması gerektiğini bildirerek, bu tarihin (16 Ekim) kurban bayramı olmasından dolayı ku-rul üyelerinin ortak kararıyla seçim tarihini öne alarak seçimleri 9 Ekim 2013’de yapmaya karar verdiklerini duyurmuştur.


AZERBAYCAN’DA CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMLERİ: BEKLENTİLER VE GERÇEKLER ORSAMTHE BLACK SEA INTERNATIONAL

Bu seçim sürecinde yaşanan gelişmeleri çok farklı boyutlarıyla değerlendirmeden önce Azerbaycan’da bağımsızlık sonrası Cumhur-başkanlığı seçimlerini hatırlamak, tarihsel boyutu anlayabilmek için gereklidir. 2013 Cumhurbaşkanlığı seçimleri Azerbaycan’ın bağımsızlığını kazanmasından sonra yapıla-cak olan yedinci seçimdir. Ancak sayısal ola-rak Azerbaycan’da devlet başkanlığı idari sis-temi tesis edildikten sonraki sekizinci seçim olacaktır. 1990’da devlet başkanlığı sistemi kurulduğunda ilk devlet başkanı olan Ayaz Niyazi Muttalibov, mecliste seçilmiştir.

Azerbaycan’da genel seçimlerle ilk Cumhur-başkanlığı seçimleri 8 Eylül 1991’de yapılmış-tır. Devlet Başkanı Ayaz Niyazi Muttalibov’un %98,5 oyla kazandığı bu seçimlerde başka aday yoktur. Adaylığını ilan eden Sosyal De-mokrat Parti Başkanı Zerdüşt Alizade kam-panyanın yarısında geri çekildiğini bildirmiş-tir. Daha sonra Ayaz Niyazi Muttalibov istifa ettiği için 7 Haziran 1992’de olağanüstü dev-let başkanlığı seçimleri yapılır. Azerbaycan Halk Cephesi’nin ve Azatlık Hareketi’nin li-deri Ebulfez Elçibey bu seçimlerde %59,4, di-ğer aday Nizami Süleymanov ise %33 oy alır. Böylece Ebulfez Elçibey Azerbaycan’ın ikinci devlet başkanı seçilir.

Ağustos 1993’de yapılan halk oylaması sonu-cu Ebulfez Elçibey`in cumhurbaşkanlığı gö-revi düşürüldü ve 3 Ekim 1993’de olağanüstü olarak yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerin-de Haydar Aliyev %98,8 oyla seçilir. Seçime katılan diğer iki aday Zakir Tağiyev ve Ker-rar Abilov ikinci ve üçüncü sırada yer alırlar. 11 Ekim 1998’de yapılan olağan seçimlerde ise Haydar Aliyev %76,1 oyla yeniden devlet başkanı seçilir. Milli İstiklal Partisi lideri İti-bar Memmedov ikinci, Nizami Süleymanov üçüncü olur.

15 Ekim 2003’de ülkedeki toplam seçmen sayı-sının %71,5’unun oy kullandığı ve sekiz adayın

yarıştığı seçimlerde %76,84 oyla İlham Aliyev devlet başkanı seçilmiştir. İkinci sırada yer alan Musavat Partisi Başkanı İsa Kamber ise %14 oy alır. 15 Ekim 2008’de ise seçmenlerin %75,64’ünün oy kullandığı seçimlerde İlham Aliyev %84,34 oy alarak ikinci dönem Cum-hurbaşkanlığı görevine getirilir. İkinci sırada yer alan Ümit Partisi Başkanı İkbal Ağazade ise %2,82 oy alır. İlham Aliyev, Azerbaycan’ın dördüncü cumhurbaşkanıdır. 1992 yılın-dan itibaren Rusya Federasyonu’nda yaşayan ilk cumhurbaşkanı Ayaz Niyazi Muttalibov 2012`de Azerbaycan`a döndü ve Bakü`de yaşamaktadır. İkinci cumhurbaşkanı Ebulfez Elçibey 2000’de, üçüncü cumhurbaşkanı Hay-dar Aliyev ise 2003’de vefat etmişlerdir.

I. Azerbaycan’da Siyasi Hayatın Göstergesi: Seçimler I.I Yeni Azerbaycan Partisi (YAP) ve İlham Aliyev’in Seçim Programı

9 Ekim 2013 tarihinde yapılacak Azerbaycan seçimleri yaklaştıkça ülkenin siyasi hayatında bir canlanmanın meydana geldiği görülmek-tedir. Devlet Başkanı İlham Aliyev’in başka-nı olduğu Yeni Azerbaycan Partisi kendisini yeniden oybirliği ile aday göstermiştir. Aliyev taraftarlarına göre muhalefet, ortak bir aday üzerinde bile anlaşamayan, kendilerine rakip olamayacak bir harekete dayanmaktadır. On-lara göre bu seçimlerde İlham Aliyev’e rakip olacak vasıflara sahip bir siyasetçi mevcut de-ğildir.

İlham Aliyev gelecek beş yıllık faaliyetleri ile ilgili olarak hazırladığı programını kamuo-yuna sunmuştur. 2003-2013 yılları arasında geçen 10 yıl süresince yapılan çalışmalar ik-tidar tarafından ekonomisi kat be kat büyü-yen, geçmişle karşılaştırıldığında bambaşka bir Azerbaycan’ın gerçekliğine şahit olunan, sadece ülkenin değil halkın da değiştiği, ye-nileştiği, önünde büyük perspektifleri olan

10



ORSAM

çağdaş dünya ülkelerinden biri olarak ortaya konulmaktadır. Diğer taraftan Azerbaycan ekonomisinin 5-6 kat büyümesi planlanırken, kişi başına düşen yıllık gelirin 10 bin dola-rın üstüne çıkması, halkın refah seviyesinin artması, çalışanların maaşları ve emeklilerin aylıklarının iyileştirilmesi hedeflenmektedir. Yeni Azerbaycan Partisi programının sloga-nını “her bir Azerbaycan vatandaşının haya-tının değiştirilmesi ve yenileştirilmesi” olarak belirlemiştir. Ülkenin en önemli ekonomik ve stratejik kaynağı olan petrolün dışındaki sektörlerin de geliştirilmesi ve bu alanların genelde Azerbaycan ekonomisinde önemli bir konumda olmalarının sağlanması gele-cek yıllar içinde çözümlenmesi gündeme alı-nan İlham Aliyev’in programının en mühim vaatlerinden biridir. YAP, 2013 programını açıklarken geçmiş yılların değerlendirmesini yapıp, seçim sürecinde verilen vaatlerin ger-çekleşme oranlarını da açıklamaktadır. Buna göre, 2003 ve 2008 yıllarında seçim progra-mında öne sürülen bütün vaatler fazlasıyla yerine getirilmiştir. Gerçekleşmiş vaatlere ör-nek olarak 2003’den sonraki beş yıl süresince 600 bin yeni işyerinin, on yıl içinde ise 1 mil-yon 200 bin yeni işyerinin açılışı gösterilmek-tedir. Çadır şehirlerin ortadan kaldırılması hakkında da önemli gelişmeler yaşanmıştır. Azerbaycan’da yoksulluk sınırı %50’lerden %6’ya kadar indirilerek uluslararası ölçülerde buna benzer bir örneğin bulunmasının müm-kün olmadığı beyan edilmektedir.

I.II Muhalefetin Seçim Süreci

İçtimai Palata (Alternatif Meclis), 2010 parla-mento seçimlerinden sonra kurulması tasar-lanan, 2011’de Azerbaycan Halk Cephesi Li-deri Ali Kerimli ve Musavat Partisi Başkanı İsa Kamber’in liderliğinde muhalefet partilerinin birlikte oluşturdukları bir yapıdır. Amaçları-nın insan hakları, toplanma özgürlüğü ve de-mokratik seçimler için koşulların oluşturul-ması olduğunu yineleyen İçtimai Palata, her

platformda radikal demokratik reformların uygulanmasının gerekliliğini savunmaktadır. İçtimai Palata, seçim kampanyaları yapmak için değil, demokratik seçimlerin yapılması için, ülkede demokrasinin hakim kılınması amacıyla var olduğunu ve amacından sapma-dan varlığını sürdürdüğünü belirtmiştir.

İçtimai Palata, bu ilkelerine rağmen seçim sü-reci devam ederken tek aday meselesini ileri sürüldüğünde bu Musavat Partisi ve Azerbay-can Halk Cephesi Partisi arasında bir dizi gö-rüş ayrılıklarının meydana gelmesine yol aç-mıştır. İleri sürülen fikirler taraflarca reddedi-lip sert tartışmalara yol açar. 2013 seçimlerine muhalefet partileri ortak bir aday göstererek katılmak istemişlerdir. Bu amaçla yılın ilk ay-larından itibaren Eldar Namazov’un öncülü-ğünde “El” adı verilen bir hareket etrafında toplanılmış, ancak Musavat Partisi ve Azer-baycan Halk Cephesi tarafından kabul edil-medikleri için sonuca varılamayan bir girişim olarak kalmıştır. Bu durum yeni bir hareketin şekilleneceğinin işareti olarak algılanmıştır. Bu esnada Eldar Namazov da, “tek aday” ve “üçüncü güç” fikirlerini dile getirmektedir. Yıllardır tek aday konusunda fikir birliğinde olmayan Musavat Partisi Başkanı İsa Kamber ve Azerbaycan Halk Cephesi Partisi Başkanı Ali Kerimli’nin dışarıdan bir adaya destek ver-mesi beklenmemektedir. Hatta Milli Şura’ya başkanlık yaparak AHCP ve Musavat’a ya-kınlığı ile bilinen grupların “müttefik” olarak bir safta toplanacağını düşünmek de mevcut şartlar ve gerginlikler dikkate alındığında an-lamlı değildir.

Demokratik güçler denilen bir grup muha-lefet temsilcisi tarafından 7 Haziran 2013’de meydana getirilen Milli Şura, Rüstem İbrahimbeyov’u tek aday ilan etmesine rağ-men başta Musavat Partisi Eldar Namazov’u ve Rüstem İbrahimbeyov’u şiddetle eleştirmiş, AHCP’ni ve Ali Kerimli’yi de sahte muhalefet yapmakla suçlamıştır. Bu arada Musavat’ın



mahalli teşkilatlarında ve yönetimde temsil edilen kişiler tarafından El’in bölgelerde şu-belerinin kurulması aşamasında yer aldıkları gündeme getirilir. Onlar El’in bugüne kadar siyasetin dışında kalan insanları siyasete ka-zandırmak amacıyla böyle bir kurumun şe-killenmesini istediklerini dile getirmişlerdir. Ancak ne Musavat temelinde ne de bölgeler-de hatta Bakü’nün köylerinde yaşayan saygın kimselerden istifade etmek dahi bu teşkilat-lanmada bir değişiklik yaratmamıştır. Daha önceki yıllarda da SİDSUH, BBU, DUB, DSİU, Azatlık Bloku, Demkongres gibi kurumlar, birlikler teşkil edilmiş ve bunlar seçim bitene kadar devam etmiştir. Siyasi yorumcular bu ve buna benzer hareketlerin başarısızlığının ardındaki sebebin muhalefetin dağınıklığı ve bir araya gelememesi olduğunda hemfikirdir-ler.

Rüstem İbrahimbeyov ve Milli Şura hakkın-da kamuoyunda olumsuz tepkiler meydana gelirken bazı siyaset bilimciler ise gelişmele-rin tehlikeli bir boyut kazandığını ileri sür-müşlerdir. Buna göre, Rüstem İbrahimbeyov Moskova’da oturmaktadır ve Rusya Federas-yonu vatandaşıdır. Ayrıca düne kadar Batı’ya yönelimi ile bilinen muhalefet, bugün Rus yanlısı bir konumda duran Milli Şura etrafın-da birleşmeye çalışmaktadır. Bu süreç toplu-mun bir kesiminde bugüne kadar inanılan de-ğerlerden vazgeçiş olarak kabul edilip, pers-pektifsiz ve ehemmiyetsiz adlandırılmıştır. Halk, 2008 seçimlerinde Eldar Namazov ta-rafından kurulan “Yes” bloğunu hatırlayarak bunu “El” ile karşılaştırmış ve aynı niteliklere sahip olduğunu görmüştür. Böylece kısa bir zaman içinde “El” hareketi sadece isim olarak kalmış, somut bir gelişim gösterememiştir.

Milli Şura ve “El” hareketi ile Namazov-Rüstembeyov’a yönelik olumsuz tepkiler muhalefetin diğer tarafında da meydana gel-miş ve müzakereleri sonuçsuz bırakmıştır. İbrahimbeyov’un şahsında onun halen Rus-

ya Federasyonu vatandaşı olup Azerbaycan’a gelememesi, Ermeniler ve Dağlık Karabağ konusundaki fikirlerinin kamuoyunda milli şuurdan yoksun bir aydın olarak algılanma-sını ve muhalefet arasında da ciddi bir fikir ayrılığına sebep olmuştur. Bir kısım ihtiyaten yeni bir aday seçilmesini, diğer bir kısım ise Rüstem İbrahimbeyov’un Bakü’ye gelmemesi halinde seçimlerin boykot edilmesi gerektiği-ni dile getirmiştir. Milli Şura üyeleri arasında karşılıklı suçlamalara yol açan bu durum, tek aday konusunda karşılıklı tavizlere de hazır olunmadığını göstermiştir.

Milli Şura’nın başarısız olma riski burada temsil edilen parti başkanları tarafından da dile getirilmiştir. Bu kurumun seçimlere çok az süre kaldığı bir dönemde tek aday çıkara-bilmesi buraya dahil olan parti ve şahısların istifalarının artması memnuniyetsizliğe sebep olmuştur. Milli Şura’nın nizamnamesinde yer alan “Milli Şura Avrupa’ya entegrasyonu des-tekleyen bir siyasi çizgi izler” ifadesi Şura’nın ilan edilme sürecinin aksaması ve müzakere-lerde bulunan tarafların kurumun dış siyase-tinde ortak bir paydaya gelinememesi olarak gösterilmiştir.

İçtimai Palata’yı tesirsiz bir kuruma dönüş-türen Musavat-Azerbaycan Halk Cephesi Partisi’nin anlaşmazlıkları Milli Şura’yı da dağılmaya götürecek bir sürecin başlangıcı olarak görülmüştür. Zira Milli Şura içindeki rahatsızlıklar her geçen gün artmış, tek ada-yın belirlenmesi ile ilgili olarak pek çok zorluk meydana gelmiştir. Musavat ve AHCP arasın-da söz düellolarının seviyesinin giderek düş-mesi, partililerin birbirlerine yönelik sert it-hamları toplumsal belirsizliğin ve şüphelerin oluşmasına yol açmıştır.

Muhalefetin bütün bu karmaşık yapısı içinde 23 Ağustos 2013’de iktidar adayına karşı or-tak tek aday olan Rüstem İbrahimbeyov’un, adaylığının onaylanmama ihtimaline karşı, İbrahimbeyov’un da desteklediği eski mil-

12



ORSAM

letvekili, tarihçi Prof. Dr. Cemil Hasanlı aday gösterilmiştir. Cemil Hasanlı’nın aday-lığı üzerinde uzlaşan ve 129 üyeden oluşan Milli Şura’da, Musavat Partisi, AHCP ve “El Harekatı”nın yanı sıra Vatandaş Hemreyliyi Partisi, Azerbaycan İslam Partisi, Klasik Halk Cephesi Partisi, Azerbaycan Liberal Partisi, Büyük Azerbaycan Partisi, Açık Cemiyet Par-tisi, Vahit Azerbaycan Milli Birlik Partisi, Ay-dınlar Partisi, çeşitli Sivil Toplum Örgütleri ve gençlik örgütlerinden üyeler bulunmaktadır.

I. III. Siyaset ve Popülizm

9 Ekim 2013’de yapılacak Azerbaycan Cum-hurbaşkanlığı seçimleri için 9 Eylül 2013’de Merkezi Seçim Komisyonu tarafından aday-lığı onaylanan şahıslar.

• YeniAzerbaycanPartisiBaşkanı İlham Aliyev

• ÜmitPartisiBaşkanı İkbal Ağazade

• BütövAzerbaycanHalkCephesi Partisi Başkanı Kudret Hasan Kuliyev• MüasırMüsavatPartisiBaşkanı

Hafiz Hacıyev• AzerbaycanSosyalDemokratPartisi Başkanı Araz Alizadə • MilliDirçelişHareketiPartisiBaşkanı

Ferec Kuliyev• AdaletPartisiBaşkanı

İlyas İsmayılov• Bağımsızaday

Zahid Oruc• AzerbaycanDemokratPartisi

Serdar Celaloğlu• MilliŞura

Cemil Hasanlı

(Bu sayı adaylıklar için son müracaat tarihine kadar azalabilir veya artabilir)

Azerbaycan’da 9 Ekim 2013’de yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimleri sadece ülkedeki

mevcut siyasi idarenin veya klasik muhalefe-tin perspektifini belirlemeyecektir. Aynı za-manda 20 yıldan fazla çözümü çıkmaza giren Dağlık Karabağ probleminin de gelecekteki stratejisine de yön verecektir. Seçimlerle il-gili gerek iktidar gerekse muhalefet kanadın-da yapılan faaliyetler aynı zamanda siyasi bir hesaplaşmanın da göstergesidir. Bu söylemler içinde ülkenin farklı alanları ile ilgili vaatler, kısa veya uzun vadeli planlar yer alsa da Dağ-lık Karabağ meselesi en önemli ve belirleyici unsurdur.

Aliyev iktidarları altında geçen 20 yılda Azerbaycan’ın Ermenistan ile mukayesede nüfus başta olmak üzere doğal kaynaklar ve diğer alanlardaki gelişimi dikkati çekmek-tedir. Ancak bu avantajlar henüz Dağlık Ka-rabağ probleminin çözümüne önemli katkı sağlayamamaktadır. Azerbaycan Silahlı Kuv-vetleri, askeri ve teknik donanımını geliştir-miş ve ülkenin savunma gücü arttırılmıştır. Ancak öte yandan Silahlı Kuvvetlerdeki bazı olumsuzluklar, Dağlık Karabağ cephe hattının gerisinde devam eden kayıplar, sonuçta bir memnuniyetsizliğine yol açmaktadır.

Azerbaycan kamuoyunun bir kısmında ABD ve Avrupa Birliği istemediği takdirde, iktidara gereken baskı gösterilmezse ülkede tam de-mokratik seçimlerin yapılmasının mümkün olamayacağı kanaati vardır. Bu fikirler son derece zararlıdır. Çünkü basit ve masum gibi görünen fikirler gerçekte ülkenin, milletin ka-derini herhangi bir dış güce bağlamakta, top-lumun itiraz potansiyeline, direncine şüphe yaratmaktadır. Halkın, kaderine ve ülkenin problemlerine ilgisizliği şekillendirmekte-dir. Azerbaycan’da bu görüşe sahip olanların sayısı bir haylidir. Seçim pesimizmi olarak adlandırılan bu atmosferde kendinin ve mil-letin kaderine, geleceğine ilgisiz seçmenler de çoktur. Muhtemelen muhalefet kanadın-da yaşanan siyasi karmaşa bu kesimin 2013 seçimlerini öncekiler gibi sessizce boykot



edeceğini düşünmeye imkan sağlamaktadır. Azerbaycan’da siyaset yorumcuları, muhale-fet eğer başarılı olmak istiyorsa bu karamsar kesimi dikkat merkezine alarak oy verme böl-gelerine maksimum seçmenin getirilmesini sağlaması gerektiğini belirtmektedirler.

ABD ve Avrupa Birliği’nin demokrasi deste-ği ise Batı’nın kendi menfaatlerine güvence vermesi şartıyla Azerbaycan gibi gerekli ve hassas bir ülkede daima reel güçleri dikkate alarak kendini göstermektedir. I.IV İktidar-Muhalefet Dengesi ve Gelecek Beş Yıl

Azerbaycan muhalefeti uzun yılların siyasi parçalanmışsızlığın olumsuz sonuçlarını or-tadan kaldırmak için Milli Şura adı altında bir araya gelmiştir. Bu hareket siyasi çevrelerden gelen bir fikir olmayıp, Azerbaycan’ın siyase-te yakın aydınlarından gelen “manevi bir si-pariştir”. Muhalefet medyası, aydınları halkın kaderine karşı ilgisizliğinden dolayı yıllardır eleştirmektedir. 2013 seçimlerinden önce bir-çok siyasi lider adaylıkla ilgili halkla ilişkile-re başlarken Aydın Formu sosyal bir talepten ileri gelen tekliflerle ortaya çıkmıştır. Önde gelen bazı siyasi partiler bu fikirden memnun olmamalarına rağmen halkın beklentilerini görüp bunu kabul etmek zorunda kalmışlar-dır.

Muhalefet bu başarısızlık yıllarında parti ola-rak herhangi bir kurumun tek başına iktida-ra gelemeyeceğini anlamıştır. İktidarın gücü muhalefete göre ülke raporlarında bahsedilen ekonomik potansiyelle ilişkili değildir. Muha-lefet son yirmi yılda güç ve enerji toplamak için yeterli imkanı olmasına rağmen bundan faydalanamamıştır.

Milli Şura hareket kabiliyeti olmayan bir ku-ruma dönüşmüştür. Uzun yıllar muhalefet ka-nadının en önemli isimleri arasında yer alan

AHCP Başkanı Ali Kerimli ve Musavat Partisi Başkanı İsa Kamber’in seçim stratejileri fark-lıdır. Onlar, Milli Şura’nın oluşumunda önem-li roller üstlenmelerine rağmen çoğu kez bir-birlerine aykırı görüşleri yüzünden Şura’nın halk nezdinde itibarını zedelemişlerdir. Diğer taraftan Milli Şura muhalefet tarafından bü-yük ümitlerle kurulan ve mevcut rejime alter-natif kabul edilen bir kurum olarak ifade edil-mektedir. Milli Şura’nın temsilcileri kurulma aşamasında karşılıklı suçlamalar ve anlamsız çekişmelerin artacağını öngörmüşlerdir. On-lara göre, Azerbaycan’ın milli menfaatlerine zarar vermek isteyen kişiler Milli Şura’da yok-tur. Farklı siyasi yaklaşımlar olsa da bu kimse-ye milli menfaatlere ihanet edeceği ithamında bulunmak için sebep teşkil etmez. Yeni siyasi ilişkiler sistemi 1993’ten sonra şekillendiril-miştir. Milli Şura temsilcileri 2013 seçimle-rinin sonuçlarına bağlı olamayarak yeni bir siyasi sistemin teşkil edilmesinin kaçınılmaz olduğunu ve mevcut siyasi ilişkiler sistemi-nin de değişip yenileşmeye mecbur olduğunu söylemektedirler. Buna göre, toplum bu ikti-dardan ve muhalefetten yorulduğu için yeni-lik istemektedir.

I.V Seçimin Favorisi İlham Aliyev

Bugüne kadar yapılan çok sayıda anket İlham Aliyev’in seçimlerin favorisi olduğunu göster-mektedir. Azerbaycan’daki mevcut iktidarın uzun süreli olmasının birkaç sebebi vardır. Azerbaycan’da perestroykadan itibaren mey-dan gelen süreç, Orta Asya ülkelerinden fark-lıdır. Orta Asya ülkelerinde eski Komünist Partisi liderleri kendi güçlerini koruyabilmiş ve bağımsızlıklarını kazandıklarında bir deği-şiklik meydana gelmemiştir. Böylece totaliter rejimlerini aynı sistemde devam ettirebilmiş-lerdir. Ancak bu arada yolsuzluklar ve rüşvet birbirine paralel ilerlemiştir.

Azerbaycan ise Dağlık Karabağ anlaşmaz-lığı sırasında beş yılda dört lider (Bağirov,

14



ORSAM

Vezirov, Muttalibov ve Elçibey) değiştirmiş-tir. Muttalibov ve Elçibey 1988’den itibaren Azerbaycan’da yarı demokratik sisteminin bir parçası olmuşlardır. Elçibey hükümeti de yarı demokratik rejimini iyileştirmediği için bir kaos demokrasisi meydana gelmiş-tir. Elçibey’den sonra iktidara gelen Haydar Aliyev ise demokrasinin belli unsurlarını ve temel kurumlarını oluşturup istikrarlı bir sis-tem kurmuştur.

Bütün eleştirilere rağmen Azerbaycan halkı siyasi yönden niteliklidir ve onların güvenini kazanmak için boş vaatler vermek mümkün değildir. Milli Şura’da meydana gelen gelişme-ler muhalefette büyük bir anlaşmazlığın ol-duğunu göstermektedir. Bu anlaşmazlığın ilki ideolojik anlaşmazlık, ikincisi çok başlılıktan kaynaklanan anlaşmazlık, üçüncüsü insanlar tarafından herhangi bir desteğin olmamasın-dan ileri gelen güvensizlik ve bunun muhale-

fette yarattığı problemlerdir. Bütün bunlar ise Milli Şura’da birleşen muhalefetin seçimlere hazır olmadığını göstermektedir. Bu durumu iktidar taraftarları, 2013 seçimlerinin Azer-baycan muhalefeti için başarısızlıkla sonuçla-nacağı şeklinde öngörmektedirler.

Azerbaycan’da siyasete yakın çevreler muha-lefetin siyasi gazetelere beyanat vermekten öteye gidemediğini ifade etmektedirler. Buna göre, reel siyasette muhalefet yoktur, çünkü siyaset toplumsal düşünceye tesir demek-tir, siyaset insanların güvenini kazanmak ve desteğine sahip olmaktır. Onun için iktidar, eğer bu destek genel anlamda yoksa Azerbay-can muhalefeti kamuoyunu etkileyememişse, yapılmak istenen değişiklikler için bir duruş gösterememişse, Azerbaycan toplumu mu-halefete ilgisizse uzun zamandır muhalefetin siyasette olmadığını kendi seçim bildirgele-rinde açıklamaktadır.



Azerbaycan’da yapılacak Cumhurbaşkanlı-ğı seçimlerine uluslararası kuruluşların ilgisi büyüktür. Seçimlere uluslararası teşkilatların ne kadar gözlemci göndereceği konusu iler-leyen zamanlarda netlik kazanacaktır. An-cak AGİT’in Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu’nun sürekli gözlem heyeti görev yapmak üzere Bakü’ye gelmiştir. AGİT Bakü Ofisi Başkanı Koray Targay, Bakü’de dü-zenlenen “Seçim Sürecine Yasadışı Müdaha-le Kabul Edilemez” konulu oturumda yaptığı konuşmada, Azerbaycan’da yapılan tüm se-çimleri yerinde izlediklerini ve amaçlarının seçimlerin demokratik bir şekilde yapılma-sında Azerbaycan’a yardımcı olmak olduğunu söylemiştir.

Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi’nden (AKPM) verilen bilgiye göre, AKPM Azerbaycan’da yapılacak Cumhurbaşkanlı-ğı seçimlerini izlemek için Bakü’ye 32 kişilik gözlem heyeti gönderecektir. Gözlem heyeti 7-10 Ekim tarihlerinde Bakü’de bulunacaktır. Seçimlerden önceki durumu gözlemlemek üzere gelecek 7 kişilik gözlem heyeti ise 10-13 Eylül tarihlerinde Bakü’ye gelecek ve 13 Eylül tarihinde bir basın toplantısı düzenleyecektir. Seçimler izlendikten sonra Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi tarafından bir sonuç raporu hazırlayacaktır.

Uluslararası gözlemciler, bugüne kadar başarılı bir kalkınma örneği sergileyen Azerbaycan’ın, gelecek refahını demokratik toplumun kurulmasında görmek olduğunu belirtmişlerdir.

I.VI Azerbaycan Seçimlerinde Kamuoyu ve Dış Etkenler

9 Ekim 2013 Cumhurbaşkanlığı seçimleri ile ilgili olarak Azerbaycan siyasi muhalefeti için kritik önemi olan meseleler şunlardır;

- Mevcut siyasi durumun doğru değerlendi-rilmesi,

- Son yirmi yılda Azerbaycan’da meyda-na gelen olayların ve siyasi mücadelelerin açıklanması,

- Muhalefetin dayanacağı sosyal grupların belirlenmesi,

- Azerbaycan’da siyasi ve ekonomik ilgisi olan dış güçlerin istikametinin belirlenme-si,

- Azerbaycan muhalefetinin önde gelen esas güçlerinin değerlendirilmesi

Bu liste muhalefetin “beyin takımı” tarafın-dan ciddi analiz edilmeyi bekleyen pek çok sorudan bazılarıdır. Fakat bu sorular birbirine organik olarak bağlıdır ve onlardan her hangi birine güvensizlik olağan seçimlerde başarı-sızlığında temelini atacaktır. 9 Ekim 2013 se-çimlerinde muhalefetin arkasında geniş halk kitlelerinin olup olamayacağı, bu meselelerin ne kadar doğru araştırıldığına bağlıdır.

Azerbaycan’da seçim öncesi durum dikkate alındığında değerlendirme objesi olarak her şeyden önce halkın siyasi faaliyeti ve siyasi partilerin seçimlere nasıl hazırlandıkları alın-malıdır. Halkın siyasi faaliyetlerinin gösterge-si olarak da sadece birleşme özgürlüğünden istifade imkanları değil, son zamanlarda ya-pılan seçimlere katkıları da esas alınmalıdır. Siyasi partilerin faaliyetleri veya seçimlere hazırlıkları denildiğinde, bu onların sosyal-siyasi süreçlerdeki tepkileri, halk ile iletişim-leri, seçimlere katılım ve devlet yönetimine tesir imkanları anlaşılmalıdır. Bu anlamda 9 Ekim 2003 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinden sonraki devri Azerbaycan toplumunun siyasi faaliyetinin ve siyasi partilerin faaliyetlerinin gerileme dönemi olarak karakterize etmek mümkündür. Bu gerilemeyi iktidarın kanun-suz ve baskı siyasetiyle, siyasi kurumların gelişimini sağlamaması ile ilişkilendirmek de mümkündür. Fakat dikkate almak gerekir ki, herhangi bir iktidar tarafından muhalefete karşı takiplerden, baskı metotlarından ya-rarlanılması onların halk karşısında saygıla-

16



ORSAM

rını kaybetmeleri amacıyla en kötü vasıtaları kullanmaları siyasi mücadelede olağan kabul edilmektedir.

II. Azerbaycan-Türkiye İlişkileri

İlham Aliyev, Azerbaycan’ın dış politikasının milli çıkarlara dayandığını, Azerbaycan hal-kının milli menfaatlerine uygun bir şekilde gerçekleştirdiğini, uluslararası kuruluşlarda Azerbaycan’ın nüfuzunun ve rolünün arttığı-nı vurgulamaktadır. Bu dış politikanın temel amaçlarından biri Azerbaycan’ın küresel ve bölgesel yönlerden işbirliği alanı teşkil etme-si ve içişlerine müdahaleye kesinlikle müsa-ade edilmemesidir. İlham Aliyev döneminde Azerbaycan’ın dış politikasının temel öncelik-lerinden biri de çok yanlılıktır.

Azerbaycan-Türkiye ilişkileri İlham Aliyev döneminde de en öncelikli yön olarak kal-maktadır. Türkiye ile Azerbaycan birbirileri-

ni uluslararası tedbirlerde, önemli sorunların çözümünde desteklemektedir.

Türkiye ve Azerbaycan arasındaki ilişkiler “bir millet iki devlet” anlayışı ile derin dost-luk ilişkileri içinde sürdürülmektedir. Dönem dönem iki ülke arasında ilişkiler soğumasına rağmen (İkili ilişkilerde Türkiye-Ermenistan sınır kapısının açılması girişimlerinden kay-naklanan kısa süreli ve gayri resmi soğukluk daha sonra Türkiye’nin Ermenistan’ın işgal edilen topraklardan tamamen ayrılmadan sı-nır kapısını açmayacağı taahhüdü ve Başba-kan Erdoğan’ın Bakü’yü ziyaret ederek Azer-baycan Milli Meclisi’nde konuşması ilişkileri normal seyrine döndürmüştür) yıllar içinde büyük gelişme göstermiştir. Bu dönemde yüz-den fazla anlaşma, protokol ve çeşitli işbirliği belgeleri imzalanmıştır. Ekonomi, ticaret, eği-tim, kültür konularında ve bilimsel alanlarda iki ülke arasında birçok anlaşma yapılmıştır.



Azerbaycan, petrol ve doğal gaz kaynakları-nı dünya pazarlarına ulaştırması ile bölgede önemini arttırmıştır. Türkiye’nin son dönem-de bölgede doğrudan her iki ülkenin daha da yakınlaşmasına ve stratejik ortak olarak hareket etmelerine sebep olmuştur. Bunun sonucunda Azerbaycan ve Türkiye arasında ticaret, siyaset, ekonomi, eğitim, sağlık, vb. pek çok alanda gelişerek artan bir işbirliği süreci yaşanmaya başlamıştır. Hatta bu iş-birliği, Azerbaycan ordusunun yapısal olarak hazırlanması, NATO standartları seviyesine yükseltilmesi, iki ülkenin silahlı kuvvetleri arasında uluslararası düzeyde işbirliği, böl-gesel problemlere ortak tavır, uluslararası ku-rumlarda ortak çalışmalar, ekonomi ve ticaret alanlarındaki uluslararası projelerde fikir bir-liği seviyesine ulaşmış ve birçok başarılı so-nuçlar elde edilmiştir.

Azerbaycan ve Türkiye arasında 2011 yılı için-de ticaret hacmi 3.45 milyar dolardır. 2012 yı-lında bu hacim 4,2 milyar Dolara ulaşmıştır. 2002 yılında Azerbaycan’ın yaptığı toplam it-halatta Türkiye’nin payı %7,2 düzeyinde iken 2011 sonu itibariyle bu oran %12,99 seviye-sine yükselmiştir. Azerbaycan’ın, Türkiye’de yaptığı yatırımlarla, Türkiye-Azerbaycan ilişkilerinin güçlenmesine katkı sağlanmıştır. Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı Projesi ile başlayan, Bakü-Tiflis-Erzurum Doğalgaz Boru Hattı ve Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu projeleri ile devam eden yatırımlar, iki kardeş ülkeyi stratejik ortaklığa ulaştıran bir boyuta taşımıştır.

Bugün Azerbaycan’da 2000`den fazla Türk şirketi, Türkiye’de ise 1100 civarında Azer-baycan şirketi faaliyet göstermektedir. Azer-baycan’daki yabancı şirketlerin % 36’sını Türk şirketleri oluşturmaktadır. Azerbaycan’ın dış ülkelere yaptığı yatırımlarda da Türkiye ilk sırada yer almaktadır. Bununla birlikte, iki ülke arasında ekonominin çeşitli alanlarında ilişkilerin daha da geliştirilmesi için büyük

potansiyel mevcuttur. Türkiye bugün Azer-baycan doğal gazının en büyük alıcısıdır. Ül-kenin en büyük doğal gaz yatağı olan “Şah-deniz” gazının ana bölümü Türkiye’ye ihraç edilmektedir. 2012’de Azerbaycan ile Türkiye arasında imzalanan gaz anlaşması sadece iki ülke arasında gerçekleştirilen gaz işlemlerinin net fiyatını belirlemekle kalmamış, bununla birlikte, Azerbaycan gazının Avrupa pazarı-na istikrarlı çıkışının da önünü açmıştır. 2010 yılında Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi SO-CAR ile Türkiye’nin BOTAŞ şirketi arasın-da imzalanan anlaşmayla Azerbaycan gazı Türkiye`ye ve Avrupa`nın diğer ülkelerine satılmaktadır. Bu projeler hem Türkiye’nin, hem de Avrupa’nın ve diğer bölgelerin ener-ji güvenliğinin sağlanmasında önemli bir rol oynamaktadır.

Petkim’in özelleştirilmesi ile büyük bir ivme kazanan stratejik ortaklık, Petkim Yarımadası’nda gerçekleştirilen SOCAR Tür-kiye Rafinerisi, petrokimya, enerji, lojistik pro-jeleri güç kazanacaktır. SOCAR, Türkiye’de yapılacak yatırımların tutarının 2018 yılında 17 milyar dolara ulaşacağını planlamaktadır.

III. Azerbaycan-Rusya İlişkileri

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin üçün-cü defa başkan seçildikten sonra 15 Ağustos 2013`te Azerbaycan`ı ziyaret etmiştir. Yarım günlük ziyaretin siyasi sonuçları devlet baş-kanlarının açıklamaları ve imzalanan proto-kollerde kendini göstermiştir. Bu ziyaret sıra-sında Azerbaycan`ın Avrasya İttifakı ve Güm-rük Birliği`ne üyeliği konusu açık kalmıştır. SSCB’nin bir anlamda yeniden kurulmasına yönelik bu projenin gelişmesi Putin’in bizzat ehemmiyet verdiği bir konudur. Putin, 2011 sonbaharında eski Sovyet Cumhuriyetlerini Avrasya İttifakı kurmaya çağırmıştır. Avrasya İttifakı ve Gümrük Birliği konularında sessiz-liğin korunduğu görülmektedir. Avrasya İt-tifakı hakkında farklı fikirler dile getirilse de

18



ORSAM

konu ile ilgili hala netleşmeyen hususlar var-dır. Bunun yerine Putin, Azerbaycan ile Rus-ya arasında çözümlenememiş problemlerin kaldığını belirterek güvenlik konusunu öne almıştır. Bu kurumlar da Rusya’nın güvenliği ile doğrudan ilgilidir. Moskova, Güney Kaf-kasya ülkelerinin Batı ile yakınlaşmasını arzu etmemektedir. Buradan Moskova ve Bakü arasında stratejik anlamda ilişkilerin bekle-nildiği ölçüde sıcak olmadığı yorumlanabi-lir. Liderlerin beyanatları iki ülke arasındaki ekonomik-ticari, kültürel, insani alanlarda-ki başarılara, Rus dili ve kültürünün Azer-baycan’daki durumuna ayrılmıştır. Karşılıklı ve geniş içerikli görüşmelerden sonra basın konferansı yapılmamıştır. Putin’in ziyaretin-

de taraflar Dağlık Karabağ’da “dondurulmuş anlaşmazlığın” siyasi yollarla çözümüne dair daha önceki konumlarını tekrar etmekle ye-tinmişlerdir. Bu da Azerbaycan’daki iktidar veya muhalefetin, Bakü’nün anlaşmazlığın çözümünde Moskova’nın desteğine ümidi ol-madığı şeklinde değerlendirilmiştir. Zira Ka-rabağ anlaşmazlığında Moskova statükodan memnundur. Ziyaret sonrasında bir basın açıklaması yapan İlham Aliyev çözümü uza-yan Karabağ probleminden çok yönlü ve sert bir üslupla bahsetmiştir. Azerbaycan toprak-larının %20’sinin 20 yıldan fazla işgal altında olduğunu uluslararası kurumların kararları-nın kâğıt üzerinde kaldığını söylemesi şüphe-siz Rusya’ya yöneltilen bir kınamadır.



Son istatistikler Azerbaycan’ın ekono-mik gücüne göre BDT’de Rusya, Ukrayna, Kazakistan’dan sonra dördüncü ülke oldu-ğunu göstermektedir. Bölgede ihracat potan-siyelinin %90’dan fazlası Azerbaycan’a aittir. Bu veriler Azerbaycan’ın Rusya için önemli ve alım kabiliyeti olan bir pazar tablosu ol-duğunu göstermektedir. Kuzey Kafkasya’nın kontrol altında tutulması, Hazar’ın statüsü meselesinin çözümü, enerji siyasetinde karşı-lıklı ilişkilerin kurulması, rekabet sonucunda üçüncü pazarlarda fiyatları düşürmemek ve ayrıca İran bağlamında da Bakü ile ilişkiler Rusya için önemlidir. Rusya ile kültür, gü-venlik ve sınır meselelerinde karşılıklı işbir-liği için imkanlar mevcuttur. İran, Hazar’da Azerbaycan’a şüpheyle bakmakta, Hazar’da ve bölgede askeri gücünü arttırmaya devam etmektedir.

Rusya ile askeri sanayi alanında işbirliğinin geliştirilmesi ABD ve NATO ile ilişkilerin dur-durulması veya yapılan antlaşmaların bundan sonra nasıl hayata geçirileceği konusu kont-rollü bir yapılanmayı gerektirir. NATO ülkele-ri Azerbaycan’a silah satamayacağı için Azer-baycan askeri teknolojiyi Türkiye’den alama-maktadır. Hafif silah alma imkanı olsa da ağır teknik teçhizatın Türkiye’den alınması müm-kün değildir. Bu silahları Rusya satmaktadır. Hava savunma sistemleri yine Rusya’dan alın-maktadır. İlham Aliyev, Rusya ve Azerbaycan arasındaki askeri teknolojik işbirliği hacminin 4 milyar Dolar olduğunu bildirmiştir.

NATO Afganistan’a mühimmatı Azerbaycan topraklarından taşımaktadır. Bu transit aynı şekilde devam etmektedir. Azerbaycan-Rusya ilişkileri genelde ele alındığında ortaklık şek-linde gelişebilir. Zira Azerbaycan finansal ve enerji bakımından Rusya’ya bağımlı değildir.

Hazar’da güvenliğin sağlanması için Azer-baycan ile ABD ve NATO arasında işbirliği vardır. ABD, Hazar’da güvenliği temin etmek

için hava sahasını ve Hazar Denizi`ni kontrol etmek üzere kurulan radarları Azerbaycan’a bedelsiz vermiştir. Sualtı güvenliği için gere-ken donanımı yine ABD vermiş ve eğitimler de Amerikalılar tarafından yaptırılmıştır. Bu düzeneklerde silah bulunmamaktadır. Ancak bu sistemler güvenlik açısından önemli olup radyoaktivite ve diğer konularda da kontrolü sağlamaktadır. Rusya`nın ABD-Azerbaycan işbirliğinden rahatsızlığına rağmen Azerbay-can, ABD ile işbirliğinde bulunmayacağına dair Rusya’ya herhangi bir taahhütte bulun-mamıştır.Rusya’da dönem dönem Azerbaycan, Türki-ye ve Gürcistan’ın ortak bir ordu tesis ettiği ve Rusya’nın bu durumdaki rahatsızlıkları dile getirilmektedir. Bu iddialar kamuoyunda çoğu kez ciddi araştırılmadan ileri sürülmüş meselenin esasını dikkate almayan haberler-dir. Böyle bir ordu yoktur, fakat Azerbaycan, Türkiye ve Gürcistan’ın boru hatlarının gü-venliğini temin etmek için işbirliği anlaşma-ları vardır ve bu amaçla işbirliği yapılıp, ortak eğitim programları da gerçekleştirilmektedir.

Azerbaycan’da Rusya Federasyonu Dev-let Başkanı Vladimir Putin’in ziyaretinin 9 Ekim 2013 tarihinde Azerbaycan’da yapıla-cak Cumhurbaşkanlığı seçimleri ile doğrudan veya dolaylı bir bağlantısı olup olamayacağı bütün medya kuruluşlarında sıklıkla dile ge-tirilmiştir. Seçimlerin iktidar ve muhalefet ka-nadında yorumlanması farklı şekillerde mey-dana gelse de İlham Aliyev’in üçüncü dönem Cumhurbaşkanlığı aday olması ve seçimi ka-zanabilecek olmasına yönelik gerek Rusya’da gerekse Batı dünyasında çeşitli senaryolar oluşturulmuştur. Rusya, Batı’nın üçüncü dö-nem Aliyev iktidarına sert tepkisi olabileceği ihtimali karşısında belli bir iktidar değişikli-ği projesi ile ortaya çıkmayı düşünmüştür. Batı’nın, Rusya’nın planlarını anladığından yola çıkarak bu konuda sakin bir tavır sergile-dikleri söylenebilir. Rusya da Azerbaycan’daki gerçeklikleri kavrayarak bu gerçeklere göre

20



ORSAM

bir siyaset belirleyip, Putin’in ziyaretini erte-lememiştir. Putin, Kremlin’e geri döndükten sonra Aliyev, görüşmediği tek BDT lideri ol-duğu için ziyaret siyasi bir nitelik kazanmıştır.

IV. Azerbaycan-ABD İlişkileri

Seçim öncesinde Azerbaycan’daki siyasi çev-relere ilgisi olan güçlerin tespit edilmesi,

Azerbaycan’daki sosyal-siyasi olayların karak-terinin ve ABD’nin siyasi süreçlere tesirinin bilinmesi gerekmektedir. Toplumda ülke için-de meydana gelen olayları dış etkilere uyarla-yan, gerekli durumlarda direnişi teşkil edecek siyasi kurumlar olmalıdır. Bu kurumlar mev-cut sistemin özelliklerini kaybetmemesini sağlar, demokratik gelişimi temin eder.

Bu güçler içinde önde gelen ve belirleyici olan ABD ve onun kontrolündeki çok uluslu şirketlerdir. Azerbaycan ve ABD ilişkilerinin tarihi analizi Azerbaycan-ABD ilişkilerinin ikinci devrinde (bağımsızlığın ilan edilmesin-den büyük petrol anlaşmalarının imzalanma-sına kadar olan süre) ABD hükümeti muha-lefet güçlerini destekleyerek savaş şartlarında olan ülkenin iç dayanışmasına engel olmuş-tur. Asıl amaç o sıralarda mevcut iktidarın

gücünü zayıflatarak ülkenin zenginliklerinin kontrol edilmesini sağlamak ve bölgede güç-lü hale gelmektir. Bu devirde iktidara karşı güçlü muhalefet şekillendirilmiş ve bunların geniş halk kitleleriyle ilişkileri desteklenmiş-tir. 1991-1992’de Muttalibov iktidarına karşı Halk Cephesi muhalefeti, 1992-1993’de Halk Cephesine karşı Haydar Aliyev’in liderliğin-deki güçlü muhalefet Azerbaycan toplumu-nun dış tesirlere ne kadar hassas olduğunun bir göstergesidir.



ABD’nin ilk dönemlerde çok faal bir siyaset takip ettiği Güney Kafkasya politikasında yer yer Rusya’nın tepkisiyle karşılaştığı bilinmek-tedir. Washington, Güney Kafkasya bölgesin-de işbirliğinin gelişimi taraftarıdır ve ABD’yi bu işbirliğine götüren en büyük sebep ise böl-gesel güvenlik sistemi fikrinin gerçekleşmesi-dir. Türkiye-Ermenistan sınırının açılmasını destekleyen ABD, bu meselenin Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki ilişkilerin düze-ne konmadan pratikte gerçekleşmesinin çok düşük bir ihtimal olduğunu da bilmektedir. Avrupa Birliğine aday ülke Türkiye öte yan-dan Kafkasya ve Orta Asya’daki önemini de kaybetmek istememektedir. Avrupa Birliği ise Türkiye’nin bu tavrından ve imkanların-dan istifade ederek söz konusu coğrafyayı Rus tesirinden uzaklaştırmaya çalışmaktadır. Türkiye’nin genelde Kafkasya özelde ise Gü-ney Kafkasya’daki hakimiyeti bölge devletler ile dostça ilişkilerden geçmektedir. Azerbay-can ve Gürcistan için problem teşkil edecek herhangi bir durum söz konusu değildir. Bu ülkelerle ilişkiler gelişerek devam etmektedir. Ancak, bölgede Ermenistan gibi militarist bir ülke vardır ve bu ülke aynı zamanda Rusya ve İran’a da bağlıdır. Rusya ve İran da Batı’nın bölgedeki gelişimini engelleyici bir siyaset ta-kip etmektedirler. Bu siyasetin en önemli ak-törlerinden birisi de Ermenistan’a odaklanmış siyasettir. Bu bakımdan sınır açıldığı takdirde Ermenistan-Türkiye ilişkilerinin iyileşme-si veya Azerbaycan-Ermenistan ilişkilerine müspet tesir edeceği hususu şüphelidir. Çün-kü bu siyaset uzun yıllar ABD tarafından uy-gulanmaktadır. Ermenistan’a ABD tarafından sağlanan her türlü desteğe rağmen Rusya’nın ve İran’ın etkisi gerek askeri gerekse ekono-mik yönden Ermenistan’da giderek artmakta-dır. Öncelikle Güney Kafkasya hâkimiyet için büyük güçlerin mücadele alanına dönüşmüş-tür. Böyle bir durumda her şeyden önce en büyük kazanç şüphesiz gelişmelerin “lideri” bölümünde ortaya çıkan ABD veya Batı’ya aittir. Bugün Güney Kafkasya bölgesi de dahil

genelde Kafkasya için mücadele, çok riskli ve çok sorumluluk isteyen bir aşamaya gelmiştir. Özellikle ABD açısından bölge kendi strateji-ne uygun şekilde dikkate alınmaktadır. Ancak mesele Washington’un Güney Kafkasya böl-gesini ayrı ayrı bağımsız devletlerin toplan-ması şeklinde değil, Kafkasya Bölgesi (Kuzey ve Güney Kafkasya olup, ilgili devletler Tür-kiye, İran ve Rusya şeklinde sıralanmaktadır), Hazar Bölgesi (Batı’nın enerji menfaatleri ve Hazar çevresi ülkeler dikkate alınmaktadır) ve Orta Asya şeklinde bir jeopolitik birlik olarak görmesidir. Batı’nın bölgeye çıkışında Gürcis-tan ve Azerbaycan’ın özel bir yeri vardır. Fakat Ermenistan ile olan anlaşmazlıklar halledil-medikçe bölgesel siyasetin gelişmesi için hem bölge ülkelerin birbirleriyle olan münasebet-lerinde hem de ABD ve Avrupa’nın bölgede-ki siyasetlerinin gelişiminde büyük engeller meydana gelecektir. Çünkü problemli olan veya etnik anlaşmazlıkların yaşandığı bölge-lerde Rusya veya başka bir devletin müdahale riski her zaman daha kolay olmaktadır. Onun için ABD ilk aşamada bölgeyi Rusya’nın etki alanından çıkartmaya çalışarak bölgesel eko-nomik projelerin gerçekleşmesi ve bölge dev-letleri arasındaki ilişkilerin düzenlenmesine önem vermektedir.

Putun ve Obama arasında son zaman-larda ilişkiler soğukluk göstermektedir. Washington’un Putin’in Bakü’yü ziyaretinden rahatsız olup olmayacağı tartışılırken bu ziya-ret Amerika’da bütün dikkatleri kendine çek-miştir. Bölgeyi tanıyan analistler bunu sadece normal bir ziyaret olarak görmüşlerdir. Bura-da esas konu, Azerbaycan Türklerinin büyük bir nüfusa sahip olarak yaşadıkları Rusya’dır. Bu kişilerin Rusya’da yaşayıp Rusya’da ça-lışmasının dışında iki ülke arasında birçok problem de var. Dolayısıyla ABD yetkilile-ri Putin’in ziyaretinde olağanüstü bir anlam görmemişlerdir. Bu ziyaret Azerbaycan’ın ülke meseleleri ile ilgili olmayıp, iki ülke ara-sındaki ekonomik ilişkilerle bağlantılıdır.

22



ORSAM

ABD’ye göre, son yirmi yılda ilişkilerin kali-tesi değişmiştir. Azerbaycan Batı’ya, Batı ise Azerbaycan’a daha çok şey teklif etme yet-kinliğindedir. Bu görüş ilkönce gerçeğe daha yakındı. Bu iki nedenden kaynaklanmaktadır. Birincisi, ABD, Afganistan’dan çıkma süreci içindedir ve Azerbaycan’ın NATO operas-yonlarına destek veren ülke olarak önemi bu anlamda giderek azalacaktır. Azerbaycan bir süre sonra ABD için önceki stratejik önemini kaybedebilir.

İkinci mesele enerjidir. Raporlar, dünya enerji sisteminde meydana gelen değişikliklere dik-kat çekmektedir. Avrupa, enerjisini farklı yol-larla temin edebilme savaşı vermektedir. Bu anlamda Azerbaycan enerji açısından da ön-ceki yıllara göre daha az öneme sahip olabilir.

ABD’nin ve Batı’nın dünyanın başka yerle-rinde de öncelikleri olduğunu belirten Kauz-larich, “Eğer Azerbaycan’a dost gerekiyorsa, biz varız, Azerbaycan partner istiyorsa, biz hazırız. Fakat istiyoruz ki, Azerbaycan Batı demokrasisi olduğunu sözleriyle değil, dav-ranışları ile ispat etsin.” demektedir. Bir göz-lemci olarak görüşlerini açıklayan Kauzlarich, durumu kötüleştiren süreçlerin yaşandığını söylemektedir. İfade ettiklerinin bir eleştiri değil, iyi ve samimi dostun sözleri olarak algı-lanmasını istemiştir. Richard Kauzlarich, bir diplomat olmasının yanı sıra George Mason Üniversitesi’nde profesördür, Azerbaycan’ı yakından tanımakta ve gelecek yıllar adına tavsiyelerini bildirmektedir. Buna göre ik-tidar ülkenin bu gelişimi ile gurur duyabilir. Çünkü Azerbaycan artık ayaklarının üzerinde durmak yeteneğini kazanmıştır. İktidar siyasi açıdan ülkeyi farklı istikamete yönlendirebil-melidir. Ekonomik alanında yapılanlar siyaset alanında da yapılmalıdır.

V. Azerbaycan-İran İlişkileri

18 Ekim 1991’de Azerbaycan’ın bağımsızlığı-nı ilan etmesiyle iki ülke arasındaki ilişkilerde

yeni bir döneme girilmiştir. Bu yeni dönem-de, Azerbaycan’ın siyasi ve toplumsal yapı-sı, İran’ın Azerbaycan’ı tehdit algılamasının merkezine oturtmuştur. Bunda hiç şüphesiz ki, İran’ın etnik yapısı (içinde barındırdığı Türk kökenli nüfus), uluslararası konumu ve bölgesel faktörler etkili olmuştur. Bu tarihten itibaren İran’ın Azerbaycan politikası, Azer-baycan’daki iktidar değişiklikleriyle paralellik göstermeye başlamıştır.

İran’ın bu değişken politikasında Azerbaycan’ın siyasal ve toplumsal yapısı-nın bir sonucu olarak Güney Azerbaycan sorunu, Azerbaycan dış politikasında Tür-kiye ve Batılı devletler ile olan yakınlaşması, Hazar Denizi’nin hukuki statüsü ve İran’ın, Azerbaycan’ın ABD, NATO ve İsrail ile olan ilişkilerinde ciddi güvenlik endişesi taşıması belirleyicidir.

İran, bütün bu tehdit algılamalarına karşın Rusya’nın varlığı sebebiyle Azerbaycan siyasi ve toplumsal hayatında doğrudan bir müda-haleden çekinerek Azerbaycan konusunda da, Orta Asya ve Kafkasya ülkelerinde olduğu gibi Rusya merkezli bir dış politika izlemek-tedir.

2012 yılında Azerbaycan-İran arasındaki ge-rilim seviyesinin yükselmesinde temel olarak iki faktör ön plana çıkmaktadır. Bunlardan ilki, 2012 yılında Azerbaycan ve İsrail ara-sındaki işbirliği sürecinin gelişmesi, ikincisi ise Güney Azerbaycan meselesi düzleminde yaşanan yeni gelişmelerdir. Söz konusu bu iki faktör 2012 yılında Güney Kafkasya’da yeni bir gerilim hattı meydana getirmiş ve bu ge-rilimi ilerleyen yıllarda da çeşitli gelişmelerle tırmanması muhtemel bir niteliğe büründür-müştür.

Bunun yanı sıra İran’ın 2013 yılı itibariyle si-yaset arenasında meydana gelen gelişmeleri, İran ve Azerbaycan ekonomistlerinin giri-



şimleri dikkate alınarak iki ülke arasındaki münasebetlerde yeni bir sayfanın açılacağı beklenmektedir. İran’ın Azerbaycan’daki bü-yükelçisi Muhsin Pakayin verdiği bir demeçte İran halkının seçtiği yeni Cumhurbaşkanı Ha-san Ruhani’nin Azerbaycan’la münasebetlere yönelik izlediği tutumun olumlu olduğunu, Ruhani’nin İran’la komşu olan ülkelerle ilişki-lerin gelişmesinin hükümetin en öncelikli si-yasetler arasında yer aldığını, iki ülke arasında tarihi kültürel dini dil alanlarında ortaklıkla-rın bulunduğunu dikkate alarak, Tahran ile Bakü arasındaki münasebetlerin yeni dönem-de gelişmesini umduğunu dile getirmiştir. Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev, Dr Hasan Ruhani’nin cumhurbaşkanlığı seçimle-rinde zafer elde etmesini tebrik eden ilk lider-

dir. Aliyev, gönderdiği söz konusu mesajında Bakü ile Tahran arasındaki mevcut münase-betlerin önemine işaret ederek bu ilişkilerin tarih boyunca komşuluk ve dostluk ilkeleri-ne dayanan ikili münasebetlere sahip olan iki ülke milletinin iradelerinden kaynaklandığını vurgulamıştır. İran’ın yeni seçilen cumhur-başkanı ilk basın toplantında Azerbaycan’ın İran’ın en önemli komşu ülkelerinden sayıl-dığını komşu ülkelerle özellikle Azerbaycan cumhuriyetiyle münasebetlerin gelişmesi za-ruretine vurgu yapmıştır. İki ülkenin mevcut ilişkilerinin gelişmesi yönündeki çabaları dik-kate alınarak İran’ın yeni hükümetinin yeni dönemdeki faaliyetlerinin başlamasıyla Tah-ran ile Bakü arasındaki teamüllerin yeni dö-nemde olumlu seyir izlemesi beklenmektedir.

VI. Seçim Anketlerinden

9 Ekim 2013 tarihinde yapılacak seçimlere kadar pek çok anket yapılarak ve bunların so-nuçları kamuoyu ile paylaşılmaktadır. 2013 Cumhurbaşkanlığı seçimleri ile ilgili olarak iki farklı teşkilat tarafından yapılan anketlerin neticeleri şöyledir. “Rey Monitoring Merkezi” tarafından 22-28 Temmuz’da yapılan ankete

göre, katılımcıların % 81,2’si mevcut devlet başkanı İham Aliyev’in adaylığını destekle-diğini söylemektedir. Katılımcıların % 2’den azı İsa Kamber ve %1’i ise Ali Kerimli’nin adı-nı bildirmiştir. Her 100 seçmenden 86’sının (%86,1) Rüstem İbrahimbeyov’un “muhalefe-tin tek adayı” olarak ileri sürülmesinden ha-bersiz olduğu görülmektedir.

24



ORSAM

Anketin kapsadığı bölgeleri, katılımcıların dini, etnik, kültürel mensubiyetlerini dikka-te aldıklarını bildiren yetkililer bu anketin 18 yaşından büyük 1500 katılımcının yaşayış yer-lerinde “face-to-face” (yüz yüze) yöntemi ile yapıldığını açıklamışlardır. Araştırmanın yüz-de üç oranında nispi hata ile yapıldığı belirtil-mektedir. Merkezin Müdürü Rıdvan Abasov’a göre, son zamanlarda moda halini almış olan internet anketlerinde kamuoyu gerçek şekilde ifade edilmemektedir. Bu tür anketlere, esa-sen, nüfusun bütün sosyal tabakaları değil, sadece faal kişiler katılmaktadır.

Anket yapan diğer bir teşkilat ise ADAM Sosyoloji Araştırmalar Merkezi’dir. 25 Haziran’dan 25 Temmuz’a kadar kamuoyuna yönelik yaptığı ankette katılımcıların yakla-şık yarısı (%47,8) koşulsuz ülkenin demokrasi ile gelişmesini arzu etmektedir. Kalan yarısı ise ya demokrasinin “milli” yolunu bulmaya çalışmakta (%35,8), ya da demokrasi olursa, ülkede kaosun oluşmasına karşı ihtiyatlı gö-rünmektedir (% 8,9). %5’e yakını ise demok-rasinin ancak bela getirdiğini düşünmekte ve genellikle bunu kabul etmemektedir. (%4,8). Katılımcıların büyük bölümü (%65,3) ülkede demokratik idareyi benimsemiştir. Aynı an-kette ifade özgürlüğünün toplumun normal işleyişi için gerekli şart olduğunu katılımcıla-rın % 57,8’i kabul etmektedir. Kalan bölümü ise zaten onsuz da layıkıyla yaşamanın müm-kün olduğunu belirtmiştir.

SONUÇ

Azerbaycan’da iktidar ve muhalefet, birbirle-rini yaptıkları veya yapmayı vaat ettikleri iş-ler ile ilgili olarak eleştirmekte ve gelecek beş yılı belirleyecek halkın güvenini kazanmaya çalışmaktadır. Üçüncü dönem Cumhurbaş-kanlığı için aday olan İlham Aliyev, partisi ve seçmenleri ile tabana etki etmekte ve “Azer-baycan 2020 Geleceğe Bakış” sloganını hayata geçirmektedir. Azerbaycan’ın iktidarda olan partisi YAP ülkenin ekonomik gelişimini hız-landırmak ve sosyal reformlar yapmak yoluyla

vatandaşların iyi yaşam koşullarını sağlama-ya, insanlara sağlıklı yaşam tarzı aşılamak için sosyal bir politika yürütmeye çalışmıştır. Par-tinin öncelik verdiği sosyal ekonomik model sosyal adaletin ve sosyal korumanın sağlan-ması, ayrıca ekonomik-sosyal hayatın yardım-severlik konularını ön plana çıkartmaktadır. Bu model radikal piyasa ekonomisi ile mer-kezi planlı ekonomi arasındadır. Bu modelin temel özelliği ise onun güçlü sosyo- politik sisteme sahip olmasıdır. Bu siyaset nüfusun gelirleri arasında mevcut olan farkları asgari-ye indirmek amacıyla devletin gerçekleştirdi-ği yeniden dağılım ilkesini, sosyal güvenlik ve sosyal sigorta sisteminin geliştirilmesini, mi-nimum konut haddine teminatın varlığını ve diğer gerekli önlemleri öngörmektedir.

İlham Aliyev seçim propagandasını ülkedeki istikrarı, dış ilişkilerdeki başarıları ve enerji konusundaki gelişmeleri ana ilkeleri olarak ortaya koymaktadır. İktidarın her seçim dö-neminde “düzen, asayiş ve istikrar” şeklinde-dile getirilensöylemi ülkedeki geniş tabanlı halk hareketleri ve genel memnuniyetsizlikler göz önüne alındığında durumun farklı bir bo-yutta olduğu görülmektedir.

Muhalefet petrol fiyatlarının artışının ülkede her çalışan kişinin buna bağlı olarak ücretle-rinin ve emekli maaşlarının artması gerektiği ve sosyal hizmetlerin iyileştirilmesi ve kısaca-sı petrolün getirisinden herkese pay düşmesi gerektiğini ifade etmektedir. Bilhassa birey olarak halkın devlete güveninin tekrara sağ-lanması ve insanlara arkalarında devletin des-teğini tekrar hissettirmeye çalışacaklarının temel hedef olduğunu belirtmektedir.

Beklentiler, demokratik bir seçimin yapılması ve Azerbaycan’ın geleceğinin şekillenmesidir. Bölgede demokratik ilkelere bağlı, istikrar-lı bir gelişim gösteren güçlü bir Azerbaycan, Türk dünyasının da demokratikleşmesine fay-dalı olacaktır.



EK:10 YILDA AZERBAYCAN

EKONOMİK KALKINMA• Ekonomi reel göstergelere göre 3,4 kat büyümüştür.• Petrol dışı alanlarda 2,7 kat artış sağlanmıştır.• Devlet bütçesi 19 kat artmıştır.• Davos Dünya Ekonomi Forumu’nun “2012-2013 Global Rekabet Kabiliyeti Endeksi”ne göre

Azerbaycan dünyada 46. , Bağımsız Devletler Topluluğu içerisinde birinci sıradadır.• Ekonomiye 110 milyar manat sermaye sağlanmıştır.• Sanayi alanında 2,8 kat, tarım ve hayvancılık alanında 1,5 kat, inşaat sektöründe 7 kat, taşı-

macılık sektöründe 3,2 kat, dış ticaret hacminde 8,8 kat artış olmuştur.• Azerbaycan 8 Şubat 2013’te uzaya ilk telekomünikasyon uydusu göndermiştir.• Davos Dünya Ekonomik Forumu’nun “Global Bilgi Teknolojileri-2012” verilerine içerisinde

Azerbaycan “Şebeke Hazırlığı İndeksi”ne göre önceki durumuna nazaran 9 basamak yük-selerek dünyanın 142 ülkesi arasında 61. olmuştur. Her yüz kişiye düşen internet kullanımı oranına göre Bağımsız Devletler Topluluğu ülkeleri arasında birinci sıradadır.

• Uluslararası Telekomünikasyon Birliği “Bilgi Toplumunun Ölçülmesi-2012” verilerine göre Azerbaycan “İKT Kalkınma İndeksi”ne göre 6 sıra yükselerek 155 ülke arasında 68. olmuş-tur. 10 “En Dinamik Gelişen Ülkeler” arasında yerini güçlendirmiştir.

• Azerbaycan nüfusunun her 100 kişisinin 56’sı bilgisayar sahibidir. Ayrıca her 100 kişiden 70’i internet kullanıcısıdır. Taşımacılık sektörünün devamlı kalkınması sayesinde yük taşı-macılığının hacmi 2,1 kat, yolcu taşımacılığı hacmi ise 2 kat artmıştır.

• Kullanıma açıldığından günümüze kadar Haydar Aliyev adına Bakü-Tiflis-Ceyhan boru Hattı’ndan 214 milyon ton petrol, Bakü-Tiflis-Erzurum Doğalgaz Boru Hattı’ndan 24 mil-yar metreküp gaz ihraç edilmiştir.

SERMAYE YATIRIM• Ekonomik ve sosyal alanların kalkınması için ana para olarak 84 milyar manat bütçe ayrıl-

mıştır. Bu bütçenin % 49’unu devlet, % 51’ini ise özel sermaye oluşturmaktadır.• İç kaynaklardan ana paraya yönlendirilmiş sermaye hacmi 12,3 kez artarak 55,5 milyar

manata yükselmiş, dış kaynaklardan ana paraya yönlendirilmiş sermaye hacmi ise 28,5 milyar manat olmuştur.

• Petrol dışı sektörün kalkınmasına ayrılmış genel sermaye hacmi 11,1 kez artarak 52,1 mil-yar manat olmuştur.

İMAR• 5 uluslararası havaalanı, 4 terminal kompleksi, 4 metro inşaatı tamamlanıp, kullanıma su-

nulmuştur.• 14 yolcu ve yük gemisi, 27 yolcu uçağı, metro için 141 vagon alınarak kullanıma sunulmuştur.• 31 köprü ve 726 kilometre uzunluğunda yeni otomobil yolu yapılmış, 8,4 bin kilometrelik

gaz şebekesi döşenmiştir.• 14 elektrik istasyonu yapılmış ve kullanıma açılmıştır. Böylece elektrik santrallerinin gücü

% 21 oranında artmıştır.• 27 otel yapılmıştır. 11 devlet tabiat parkı ve 9 milli park inşa edilmiştir. Yasalarla 24 tabiat

alanı koruma altına alınmıştır.• Ülkeye gelen turist sayısı 4,6 kat artmıştır.

26



ORSAM

GİRİŞİMCİLİK• Girişimcilere devlet tarafından 1,2 milyar manat karşılıksız teşvik verilmiştir.• Tarım mahsulleri üreticilerine 489,9 milyon manat yardım verilmiştir.• Genel mahsul üreticileri hacminde devlet dışı yatırımcıların payı % 81’i aşmıştır.• 3592 üretim ve hizmet müesseseleri yaratılmış, girişimcilik üreticilerinin oranı 2,9 kat art-

mıştır.• Dış yatırım yapan şirketlerin sayısı % 25’den fazla artmıştır.• Dünya Bankası ve Uluslararası Finans Kurumu tarafından hazırlanan “Doing Business

2009” verilerine göre Azerbaycan ticaret ortamının iyileştirilmesi konusunda en reformcu ülke olarak ilan edilmiştir.

İSTİHDAM• 1,2 milyon yeni iş yeri açılmıştır.• Ekonomik olarak aktif nüfus % 7,2 istihdam edilen insan sayısı % 11,9 artmıştır.• İşsizlik % 5 azalmıştır.

BİLİM, EĞİTİM, SAĞLIK, KÜLTÜR• Devlet bütçesinden bilimin gelişmesine harcanan masraflar 2,1 kat artmıştır. • Eğitime yapılan harcamalar 6,9 kat artmıştır. 408,2 bin öğrenci koltuklu 1099 ilköğretim

okulu, 9780 kişilik 104 okul öncesi eğitim kurumu inşa edilmiştir.• Okulların %72’si bilgisayar ve diğer bilgisayar teknolojileri ekipmanları ile temin olunmuş-

tur.• Devlet kanalı yabancı ülkelerde eğitim alanların sayısı 2,6 kat artmıştır. • Sağlık sektörüne harcanan masraflar 12,7 kat artmıştır.• Tedavi teşhis ve kurtarma merkezi, 5,5 bin yataklı 93 hastane, öncelikle 6377 hasta kabul

edebilen 119 ambulans-poliklinik müessesesi inşa edilerek kullanıma sunulmuştur.• Doktorların sayısı %6,4, tedavi kurumlarının sayısı %6,7 çoğalmıştır.• Müzelerin sayısı %43, müzeleri ziyaret edenlerin sayısı 1,8 kat artmıştır. • Kültür ve dinlenme parklarının sayısı 1,7 kat artmıştır.• Kültürel mirasın korunması yönünde alınan tedbirler sonucunda Azerbaycan muğamı 2003

yılında, Gobustan Milli Tarihi Özelliği Rezervi 2007 yılında, Aşık Sanatı ve Nevruz Bayra-mı 2009 yılında, Azerbaycan Halı sanatı 2010 yılında, tar yorumculuk sanatı 2012 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi›ne dahil edilmiştir.

SOSYAL GÜVENLİK• Nüfusun sosyal güvenlik ve teminat maliyetleri 9 kez çoğalmıştır. • Nüfusun gelirleri 6,9 kez, aylık 6,3 kez, emekli maaşları 8,6 kez yükselmiştir. • Nüfusun mülkleri 33,3 kat artmıştır.• Yoksulluk seviyesi %44,7’den % 6’ya inmiştir.• Yoksul nüfusun sayısı 7,8 kat azalmıştır. • Toplam alanı 17,1 milyon metrekare olan yeni evler inşa edilmiştir.• Nüfus 1 milyon 87 bin kişi artarak 9 milyon 356,5 bin kişi olmuştur. • Ömür uzunluğu 1,6 yaş artarak 73,9 yaşa ulaşmıştır.



SPOR• Spor tesislerinin sayısı %12 artarak 10 bine ulaşmıştır.• 38 Olimpiyat Spor Kompleksi, 3 yüzme havuzu, 5 stadyum, 12 satranç okulu inşa kullanıma

verilmiştir. • Sporcuların uluslararası yarışmalarda kazandıkları madalyaların sayısı 4,2 kat artarak 735

olmuştur. Bu madalyaların 255’i altın, 244’ü gümüş, 235’i bronz’dur. Olimpiyat sporlarında kazanılan madalyaların sayı 273’tür.

MÜLTECİ VE ZORUNLU GöÇMEN KAYGISI• Ermenistan’ın askeri saldırısı sonucunda mülteci ve zorunlu göçmen çevrilmiş soydaşla-

rımızın sosyal sorunlarının çözümü amacıyla Azerbaycan Cumhurbaşkanı tarafından 51 bildiri ve emir imzalanmış, Devlet Programı ve ilaveleri kabul edilmiştir.

• 7 çadır kampı, 12 fin tipli kasaba iptal edilmiştir.• Tüm sosyal-teknik altyapıya sahip, toplam alanı 1,5 milyon metrekare olan, 110 bin kişinin

yerleştirildiği 23.500 evden oluşan 57 modern kasaba ve mahalle düşürülmüştür.• Yeni yerleşim bölgelerinde 120 okul, 6 müzik okulu, 33 anaokulu, 37 sağlık ocağı, 32 kültür

evi, 2 olimpik spor kompleksi inşa edilmiştir. • Mülteci ve göçmenlerin sosyal sorunlarının çözümüne 3,8 milyar manat harcama yapılmış-

tır.• 16 bin aileye sosyal yardım verilmiştir. • Her bir zorunlu göçmenlere ikramiye ve programı hizmetlere göre sarf edilen malzemenin

hacmi 5,2 kat artmıştır. • Her bir zorunlu göçmenlere aylık yemek için verilen ikramiye 3,5 kat artmıştır.• 85,5 bin kişi mülteci uygun istihdam edilmiştir. • Bütçeden finanse işletmeler ve kurumlarda çalışmış, bağımsız nedenlerden dolayı iş yerini

kaybetmiş 11 bin zorunlu göçmene ortalama miktarda aylık maaş ödenmektedir.• Devlet tarafından mülteci destekçilerine 23,9 milyon manat indirimli kredi verilmiştir. • Zorunlu göçmenler arasında yoksulluk sınırı %75’ten 15’e inmiştir. • Ahıska Türkleri için 352 ev inşa edilmiştir.

28



ORSAM

ORSAM RAPORLARI

ORSAM Rapor No: 1Mart 2009Deniz Haydutluğu ile Mücadele ve Türkiye’nin Konumu: Somali Örneği(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 2Nisan 200960. Yılında Nato ve Türkiye (Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 3Mayıs 2009Irak’ın Kilit Noktası: Telafer(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 4Temmuz 20092009 Lübnan Seçimleri: Ka-zananlar, Kaybedenler ve Türkiye(Tr)

ORSAM Rapor No: 5Ağustos 2009Türkiye-Lübnan İlişkileri: Lübnanlı Dinsel ve Mezhepsel Grupların Türkiye Algılaması (Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 6Kasım 2009Tuzhurmatu Türkmenleri: Bir Başarı Hikayesi (Tr - Eng - Ar)

ORSAM Rapor No: 7Kasım 2009Unutulmuş Türkmen Diyarı: Diyala(Tr - Eng - Ar)

ORSAM Rapor No: 8 BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 1Aralık 2009Karadeniz’in Bütünleşmesi İçin Abhazya(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 9Ocak 2010Yemen Sorunu: Bölgesel Savaşa Doğru mu?(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 10Yemen İç Savaşı: İktidar Mücade-lesi, Bölgesel Etkiler ve Türkiye ile İlişkiler(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 11Şubat 2010Unutulan Türkler: Lübnan’da Türk Varlığı (Tr – Eng – Ar)

ORSAM Rapor No: 12 BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 2Şubat 2010Rusya Federasyonu’nun Bakışı: Irak Faktörünün Türkiye’nin Ortadoğu Politikasına Etkisi (1990-2008)(Tr - Rus)

ORSAM Rapor No: 13Şubat 20107 Mart 2010 Irak Seçimleri Öncesi Şii Kökenli Parti ve Seç-menlerin Politik Davranışlarının Analizi(Tr)

ORSAM Rapor No: 14Şubat 2010Seçim Öncesi Irak’ta Siyasal Du-rum ve Seçime İlişkin Beklentiler(Tr)

ORSAM Rapor No: 15Mart 2010Orsam Heyetinin 7 Mart 2010 Irak Seçimlerine İlişkin Gözlem Raporu(Tr)

ORSAM Rapor No: 16Nisan 2010Oman Sultanlığı:Arap Yarımadasında Geleneksel ile Modernite Arasında Bir Ülke(Tr)

ORSAM Rapor No: 17Nisan 20107 Mart 2010 Irak Parla-mento Seçim Sonuçlarının ve Yeni Siyasal Denklemin Değerlendirilmesi(Tr)

ORSAM Rapor No: 18BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 3Mayıs 2010Komşuluktan Stratejik İşbirliğine: Türk-Rus İlişkileri(Tr - Rus)

ORSAM Rapor No: 19Eylül 2010Türkiye’ye Yönelik Türkmen Göçü ve Türkiye’deki Türkmen Varlığı(Tr)

ORSAM Rapor No: 20BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 4Ekim 2010Kırgızistan’da Mevcut Durum, İktidar Değişiminin Nedenleri ve Kısa Vadeli Öngörüler(Tr)

ORSAM Rapor No: 21Kasım 2010Irak’tan Irağa: 2003 Sonrası Irak’tan Komşu Ülkelere ve Türkiye’ye Yönelik Göçler(Tr)

ORSAM Rapor No: 22Ocak 2011Türkiye-Yemen İlişkileri ve Yemen’deki Türkiye Algısı(Tr – Eng – Ar)

ORSAM Rapor No: 23Ocak 2011Katar-Irak-Türkiye-Avrupa Doğal Gaz Boru Hattı Projesi Mümkün mü?(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 24Ocak 2011Kuveyt Emirliği: Savaş ve Barış Arasındaki El Sabah İktidarı ve Türkiye ile İlişkiler(Tr)

ORSAM Rapor No: 25Ocak 2011Hukuki ve Siyasi Yönleriyle Güvenlik Konseyi’nin İran Am-bargosu(Tr)

ORSAM Rapor No: 26BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 5Şubat 2011Kırgızistan’da Son Gelişmeler: Dün, Bugün, Yarın(Tr - Rus)

ORSAM Rapor No: 27Şubat 2011Mısır Devriminin Ayak Sesleri: Bir Devrin Sonu mu?(Tr)

ORSAM Rapor No: 28BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 6Şubat 2011Uluslararası Deniz Hukukunda Kıyı Devletlerinin Gemilere El Koyma Yetkisinin Sınırları: Gürcistan’ın Karadeniz’de Seyre-den Gemilere El Koyması(Tr)

ORSAM Rapor No: 29Şubat 2011Tunus Halk Devrimi ve Türkiye Deneyimi(Tr)

ORSAM Rapor No: 30Şubat 2011Kerkük’te Mülk Anlaşmazlıkları: Saha Araştırmasına Dayalı Bir Çalışma(Tr)

ORSAM Rapor No: 31BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 7Mart 2011Afganistan ve Pakistan’da Yaşanan Gelişmeler ve Uluslararası Güvenliğe Etkileri (Tr)

ORSAM Rapor No: 32Mart 2011Suudi Arabistan’da Şii Muhalefet Sorunu ve Etkileri(Tr)

ORSAM Rapor No: 33Mart 2011Irak’ta Türkmen Varlığı(Tr)

ORSAM Rapor No: 34Mart 2011Irak’ta Türkmen Basını(Tr – Ar)

ORSAM Rapor No: 35Mart 2011Irak’ta Mevcut Siyasi Durum ve Önemli Siyasi Gelişmeler(Tr)

ORSAM Rapor No: 36ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 1 Mart 2011Eu’s Water Framework Directive Implementation in Turkey:The Draft National Implementa-tion Plan (Eng)

ORSAM Rapor No: 37Mart 2011Tunus Halk Devrimi ve Sonrası(Tr)

ORSAM Rapor No: 38Mart 2011Libya Savaşı, Uluslararası Müda-hale ve Türkiye (Tr)

ORSAM Rapor No: 39Mart 2011Tarihten Günümüze Libya (Tr)



ORSAM Rapor No: 40ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 2Mart 2011İklim Değişiminin Güvenlik Boyu-tu ve Ortadoğu’ya Etkileri(Tr)

ORSAM Rapor No: 41Mart 2011Karikatürlerin Dilinden Irak’ı An-lamak-1(Tr)

ORSAM Rapor No: 42ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 3Nisan 2011Nil Nehri Havzasının Hidropolitik Tarihi ve Son Gelişmeler(Tr)

ORSAM Rapor No: 43Nisan 2011Kuzey Irak’ın Sosyal-Siyasal Yapısı ve Kürt Bölgesel Yönetimi’ninTürkiye ile İlişkileri(Tr)

ORSAM Rapor No: 44ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 4Nisan 2011Meriç Nehri Havzası Su Yönetimi’nde “Uluslararası İşbirliği” Zorunluluğu(Tr)

ORSAM Rapor No: 45Nisan 2011Suriye’de Demokrasi mi İç Savaş mı? :Toplumsal-Siyasal Yapı, Değişim Senaryoları ve Sürecin Türkiye’ye Etkisi(Tr)

ORSAM Rapor No: 46Mayıs 2011Suriye’de İktidar Mücadelesi, Uluslararası Toplumun Tepkisi ve Türkiye’nin Konumu (Tr)

ORSAM Rapor No: 47ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 5Mayıs 2011Türkiye-Suriye İlişkileri: Sınıraşan Sularda Örnek İşbirliği Olarak Asi Dostluk Barajı(Tr)

ORSAM Rapor No: 48Mayıs 2011Orsam Söyleşileri - 2Iraklı Araplar, Azınlıklar ve Aka-demisyenler-1(Tr)

ORSAM Rapor No: 49Mayıs 2011Orsam Söyleşileri - 2Irak Türkmenleri-1(Tr)

ORSAM Rapor No: 50Mayıs 2011Orsam Söyleşileri - 3Iraklı Kürt Yetkililer, Akademisy-enler ve Gazeteciler-1(Tr)

ORSAM Rapor No: 51BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 8Mayıs 201175. Yılında Montrö Boğazlar SözleşmesiKaradeniz’in Değişen Jeopolitiği Çerçevesinde(Tr)

ORSAM Rapor No: 52BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 9Mayıs 2011Afganistan ve Bölgesel Güvenlik (Ortadoğu, Orta ve Güney Asya, Rusya Federasyonu)(Tr - Rus)

ORSAM Rapor No: 53Mayıs 2011Madagaskar: Bağımsızlığın 50. Yılında Kazanımlar, Kaçan Fırsatlar ve Türkiye ile İlişkiler(Tr)

ORSAM Rapor No: 54Mayıs 2011Iraklı Grupların Temel Siyasi Sorunlara Bakışı ve Türkiye İle İlişkiler: Saha Araştırmasına Dayalı Bir Çalışma(Tr)

ORSAM Rapor No: 55Haziran 2011Suriye Muhalefeti’nin Antalya Toplantısı:Sonuçlar, Temel Sorunlara Bakış ve Türkiye’den Beklentiler(Tr)

ORSAM Rapor No: 56Haziran 2011Seçimler ve Ak Parti’nin Te-crübesi(Tr – Ar)

ORSAM Rapor No: 57Haziran 201112 Haziran 2011 Türkiye Genel Seçimlerinin Ortadoğu Ülkelerin-deki Yansımaları(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 58Temmuz 2011Karikatürlerin Dilinden 12 Haziran 2011 Türkiye Genel Seçimlerinin Ortadoğu’daki Yansımaları(Tr)

ORSAM Rapor No: 59Temmuz 2011Karikatürlerin Dilinden Irak’ı An-lamak - 2(Tr)

ORSAM Rapor No: 60 ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 6Temmuz 2011Mekong Nehri Suları Üzerinde İşbirliği ve İhtilaf(Tr-Eng)

ORSAM Rapor No: 61Temmuz 2011Antalya’da 1-2 Haziran 2011 Tar-ihlerinde Gerçekleşen “Suriye’de Değişim Konferansı” nın Tam Deşifresi(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 62Ağustos 2011Karikatürlerin Dilinden Irak’ı An-lamak - 3(Tr)

ORSAM Rapor No: 63 ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 7Ağustos 2011Görünmez Stratejik Kaynak: Sınıraşan Yeraltı Suları(Tr)

ORSAM Rapor No: 64Ağustos 2011AK Parti’nin 12 Haziran 2011 Genel Seçimlerindeki Zaferi(Tr – Ar)

ORSAM Rapor No: 65Ağustos 2011Karikatürlerin Dilinden Arap Baharı - 1(Tr)

ORSAM Rapor No: 66Ağustos 2011Karikatürlerin Dilinden Libya İç savaşı ve Uluslararası Müda-hale - 1(Tr)

ORSAM Rapor No: 67Ağustos 2011Somali: Bir Ulusun Yok Oluşu ve Türkiye’nin İnsani Yardım Girişimi(Tr)

ORSAM Rapor No: 68Eylül 2011Karikatürlerde Usame Bin Ladin Operasyonu ve Yankıları(Tr)

ORSAM Rapor No: 69Eylül 2011Karikatürlerin Dilinden Irak’ı An-lamak - 4(Tr)

ORSAM Rapor No: 70BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 10Eylül 2011XXI. Yüzyılda Rusya ve Türkiye’nin İran Politikaları(Tr - Rus)

ORSAM Rapor No: 71Eylül 2011Gazze Sorunu: İsrail Ablukası, Uluslararası Hukuk, Palmer Rapo-ru ve Türkiye’nin Yaklaşımı(Tr)

ORSAM Rapor No: 72Eylül 2011Ortadoğu Ülkelerine Dair İstatistikler(Tr)

ORSAM Rapor No: 73BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 11Ekim 2011Anadolu Etki Alanı(Tr-Eng)

ORSAM Rapor No: 74BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 12 Ekim 2011Ukraine in Regress: The Tymosh-enko Trial(Eng)

ORSAM Rapor No: 75BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 13Ekim 2011Kazaklar ve Kazakistanlılar(Tr)

ORSAM Rapor No: 76BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 14Ekim 2011İtalya’da Unutulmuş Türk Varlığı: Moena Türkleri(Tr - It)

ORSAM Rapor No: 77Ekim 2011ABD’nin Çekilmesinin Ardından Irak Politikasının Bölgesel, Küresel Etkileri ve Türkiye’ye Yansımaları(Tr)

30



ORSAM

ORSAM Rapor No: 78ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 8Ekim 2011Türkiye’de ve İsrail’de Yapay Sulak Alanlar ile Atıksu Arıtımı ve Atıksuyun Sulama Amaçlı Olarak Tekrar Kullanımı(Tr)

ORSAM Rapor No: 79Ekim 2011Yaklaşan Seçim Öncesi Tunus’ta Siyasal Denklemler (Tr)

ORSAM Rapor No: 80Ekim 2011Karikatürlerin Dilinden Irak’ı An-lamak - 5(Tr)

ORSAM Rapor No: 81BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 15Ekim 2011Büyük Güçlerin Afganistan Politikaları(Tr-Eng)

ORSAM Rapor No: 82BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 16Ekim 2011Bölge Devletlerinin Perspektifin-den Afganistan(Tr-Eng)

ORSAM Rapor No: 83Kasım 2011Suriye’de Değişimin Ortaya Çıkardığı Toplum: Suriye Türk-menleri(Tr)

ORSAM Rapor No: 84ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 9Kasım 2011Somali’nin Açlık Felaketi: “Siyasi Kuraklık” mı Yoksa Doğal Afet mi?(Tr-Eng)

ORSAM Rapor No: 85Kasım 2011Suriye Politik Kültüründe Tarihsel Pragmatizm, Beşar Esad Dönemi Suriye Dış Politikası ve Türkiye-Suriye İlişkileri(Tr)

ORSAM Rapor No: 86Kasım 2011Geçmişten Günümüze Irak Türk-men Cephesi’nin Yapısı ve İdari Durumu(Tr)

ORSAM Report No: 87 Kasım 2011Turkmen in Iraq and Their Flight: A Demographic Question? (Eng)

ORSAM Rapor No: 88Kasım 2011Irak’ta Bektaşilik (Türkmenler – Şebekler – Kakailer)(Tr)

ORSAM Rapor No: 89Kasım 2011Değişim Sürecindeki Fas Monarşisi: Evrim mi? Devrim mi?(Tr)

ORSAM Rapor No: 90Kasım 2011Arap Dünyasının İstisnai Krallığı: Yerel Aktörler ve Arap-İsrail Uyuşmazlığı Çerçevesinde Ürdün Krallığı’nın Demokratikleşme Deneyimleri(Tr-Eng)

ORSAM Rapor No: 91Aralık 2011Türkiye ve Arap Birliği’nin Suriye’ye Yaptırım Kararları ve Olası Sonuçları(Tr)

ORSAM Rapor No: 92 Aralık 2011Irak’ta İhtilaflı Bölgelerin Durumu(Tr)

ORSAM Report No: 93ORSAM Water Research Pro-gramme Report: 10December 2011Turkey and Wfd Harmonization: A Silent, But Significant Process(Eng)

ORSAM Rapor: 94 Aralık 2011Türkiye-Fransa Krizinde Algının Rolü: Fransızların Türkiye Algısı(Tr)

ORSAM Rapor No: 95Aralık 2012Karikatürlerle Arap Baharı – 2(Tr)

ORSAM Rapor No: 96Aralık 2011Karikatürlerin Dilinden Irak’ı An-lamak – 6 (Tr)

ORSAM Rapor No: 97Ocak 2012Karikatürlerin Dilinden Irak’ı An-lamak – 7 (Tr)

ORSAM Rapor No: 98BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 17Ocak 2012Kırgızistan’da Cumhurbaşkanlığı Seçimi ve Türkiye ile İlişkilerine Etkisi(Tr)

ORSAM Rapor No: 99Ocak 2012Türk Siyasal Partilerinin Hatay’daki Suriyeli Sığınmacılar Konusundaki Açıklamaları ve Hatay’daki Siyasi Parti Tem-silcileri ile Hareketlerin Suriye Olaylarına Yaklaşımları(Mart-Aralık 2011)(Tr)

ORSAM Rapor No: 100Ocak 2012Irak İstatistikleri(Tr)

ORSAM Rapor No: 101ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 11Ocak 2012Emniyetli İçme Suyu ve Sanita-syon Hakkı(Tr)

ORSAM Rapor No: 102Ocak 2012Irak Hangi Şartlarda, Nasıl Par-çalanabilir?: En Kötüye Hazırlıklı Olmak(Tr – Eng)

ORSAM Rapor No: 103Ocak 2012Irak’ta Petrol Mücadelesi: Çok Uluslu Şirketler, Uluslararası Anlaşmalar ve Anayasal Tartışmaların Işığında Bir Analiz(Tr)

ORSAM Rapor No: 104 ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 12Şubat 2012Sınıraşan Akiferler Hukuku Taslak Maddeleri Üzerine Bir Değerlendirme(Tr – Eng)

ORSAM Rapor No: 105Şubat 2012Irak Hukuk Mevzuatında Azınlıkların Siyasal Hakları(Tr)

ORSAM Rapor No: 106Şubat 2012Irak Hukuk Mevzuatında Azınlıkların Siyasal Hakları(Tr)

ORSAM Rapor No: 107Şubat 2012Uluslararası Hukuk ve Irak Anayasası Açısından Azınlıkların İnsan Hakları(Tr)

ORSAM Rapor No: 108Şubat 2012Ekonomik İşbirliği Teşkilatı’nın (EİT) Geleceği(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 109Şubat 2012Türkiye’nin Yükselişi ve “Bric” Bölgesi(It)

ORSAM Rapor No: 110 ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 13Mart 2012İran’da Su Kaynakları ve Yönetimi(Tr)

ORSAM Rapor No: 111Mart 2012Suriye Kürt Muhalefetine Eleştirel Bir Bakış(Tr)

ORSAM Rapor No: 112Mart 2012İran İslam Cumhuriyetinde Anayasal Sistem ve Siyasi Partiler(Tr)

ORSAM Rapor No: 113 BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 18Nisan 2012Mongolia: A Developing Democ-racy and a Magnet for Mining(Eng)

ORSAM Rapor No: 114Nisan 2012Karikatürlerle Suriye Sorununu Anlamak - 8(Tr)

ORSAM Rapor No: 115Nisan 2012Suriye’de Güvenli Bölge Tartışmaları: Türkiye Açısından Riskler, Fırsatlar ve Senaryolar(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 116 ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 14Nisan 2012Fayda Paylaşımı Kavramı, Teorik Altyapısı ve Pratik Yansımaları(Tr - Eng)



ORSAM Rapor No: 117Nisan 2012Musul’a Yatırım GeleceğeYatırım Demektir(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 118 BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 19 Mayıs 2012 Ukrayna - Türkiye Ticari - Eko-nomik Münasebetlerinin Analizi(Tr - Rus)

ORSAM Rapor No: 119 BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 20 Mayıs 2012 Bölgesel Gelişimin Trend ve Senaryolarının Araştırılmasındaki Araç: Jeopolitik Dinamikler(Tr - Rus)

ORSAM Rapor No: 120 BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 21 Mayıs 2012 Kazakistan Siyasi Sisteminin Gelişimi: 2012 Parlamento Seçimleri (Tr)

ORSAM Rapor No: 121Mayıs 2012Musul’da Yerel Siyaset ve Irak Siyasetinde Yeni Dinamikler (Saha Çalışması)(Tr - Eng - Ger)

ORSAM Rapor No: 122 ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 15Mayıs 2012Irak’ta Su Kaynakları Yönetimi(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 123 BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 22Haziran 2012Küresel Göç ve Avrupa Birliği ile Türkiye’nin Göç Politikalarının Gelişimi(Tr)

ORSAM Rapor No: 124Temmuz 2012Türkiye Afrika’da: Eylem Planının Uygulanması ve Değerlendirme On Beş Yıl Sonra(Tr - Eng - Fr)

ORSAM Rapor No: 125 BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 23 Temmuz 2012 Rusya’nın Ortadoğu Politikası(Tr)

ORSAM Rapor No: 126 ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 16Temmuz 2012Yeni Çerçeve Su Kanunu’na Doğru: Su Kanunu Taslağı Üzerine Notlar(Tr)

ORSAM Rapor No: 127Ağustos 2012Suriye’de Kürt Hareketleri (Tr)

ORSAM Rapor No: 128 BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 24 Eylül 2012 Günümüz Şartlarında Türkiye - Belarus Ekonomik Münas-ebetlerinin Gelişimi(Tr - Rus - Eng)

ORSAM Rapor No: 129 BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 25 Eylül 2012 Belarus-Türkiye: Devletlerarası İşbirliğinin Pozitif Dinamikleri(Tr - Rus - Eng)

ORSAM Rapor No: 130 Kasım 2012Suriye Çerkesleri(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 131 Kasım 2012BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 26“Üçüncü Dalga”: Postmoderniz-min Jeopolitiği(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 132Kasım 2012Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun Kerkük Ziyareti(Tr)

ORSAM Rapor No: 133Kasım 2012Irak Kürdistan Bölgesi’nde Mu-halefetin Doğuşu ve Geleceği(Tr)

ORSAM Rapor No: 134Kasım 2012Irak Çerkesleri(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 135BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 27Kasım 2012Türkiye’nin Eski Sovyet Cum-huriyetleriyleMünasebetlerinin Özellikleri(Tr - Rus - Eng)

ORSAM Rapor No: 136BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 28Kasım 2012Türk-Ukrayna İlişkilerinde Ente-grasyon Faktörü Olarak Türk-Kırım Münasebetleri(Tr - Rus)

ORSAM Rapor No: 137BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 29Aralık 2012Belarus’un Enerji Politikası ve Belarus’un Rusya ve AB ile En-erji Alanında Geliştirdiği İşbirliği (1992-2011)(Tr - Rus)

ORSAM Rapor No: 138Aralık 2012Birlik mi, PYD’nin Güç Gösterisi mi? Erbil Anlaşmasından Sonra Suriye Kürt Dinamikleri(Tr)

ORSAM Rapor No: 139Aralık 2012Suriye’de Kürtler Arası Dengeler, Rejim Muhalifleri ve Türkiye: Çatışma-İstikrar Ayrımındaki İlişkiler Örüntüsü(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 140Aralık 2012Kuzey Irak’ta İç Siyasal Dengeler ve Stratejik İttifak’ın Geleceği(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 141Aralık 2012Irak’ta Türkmen Eğitiminin Durumu(Tr)

ORSAM Rapor No: 142Ocak 2013President Obama’s Second Term: Domestic and Foreign Challenges(Eng)ORSAM Rapor No: 143Ocak 20132012 Irak Değerlendirmesi ve Irak Kronolojisi(Tr)

ORSAM Rapor No: 144ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 17Ocak 2013ORSAM Su Söyleşileri 2011(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 145ORSAM Su Araştırmaları Programı Rapor No: 18Ocak 2013ORSAM Su Söyleşileri 2012(Tr - Eng)

Rapor No: 146BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 30Ocak 20132013 Yılında Avrasya: Siyasi ve Ekonomik Analiz(Eng)

ORSAM Rapor No: 147BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 31Ocak 2013Kültürler Arası Diyalog: İdil Ural Bölgesinden Büyük Litvanya KnezliğineBelarus-Litvanya Tatarları(Tr - Rus)

ORSAM Rapor No: 148Ocak 2013Uluslararası Politika ve Uygarlıklar (Uygarlıklar Çatışması ve Diyalog)(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 149Şubat 2013David Cameron ve AB: Dönüşü Olmayan Karar (Eng)

ORSAM Rapor No: 150Mart 2013Suriye Türkmenleri: Siyasal Hareketler ve Askeri Yapılanma(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 151Nisan 2013Irak Kürdistan Bölgesi’ndeDemokrasi Süreci ve Sorunları(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 152Nisan 2013Irak’ta 2013 Yerel Seçimlerine İlişkin Temel Veriler(Tr)

ORSAM Rapor No: 153Nisan 2013Irak’ta Seçim Yasaları(Tr)

ORSAM Rapor No: 154Mayıs 2013Programı Rapor No: 19Avrupa Birliği Su Çerçeve DirektifiKapsamında Sınıraşan Sular(Tr)

ORSAM Rapor No: 155BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 32 Mayıs 2013Montreux Boğazlar Konferansı Tutanaklarından Tarihe Düşen Notlar ve Kanal İstanbul(Tr)

32



ORSAM

ORSAM Rapor No: 156ORSAM Reyhanlı Raporu(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 157Mayıs 2013Reyhanlı’da Suriyeliler ile Söyleşiler - I(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 158Mayıs 2013Reyhanlı’da Suriyeliler ile Söyleşiler - II(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 159Mayıs 2013Reyhanlı’da Suriyeli Kadınlar ile Söyleşiler - III(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 160Mayıs 2013Reyhanlı’da Suriyeliler ile Söyleşiler (Reyhanlı Saldırısı Sonrası) - IV(Tr - Eng)

ORSAM Rapor No: 161 Haziran 2013Musul ve Anbar Yerel Seçimleri: Seçim Öncesi Siyasi Durum ve Seçime İlişkin Temel Veriler (Tr)

ORSAM Rapor No: 162 BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 33 Kabotaj, Münhasır Ekonomik Bölge, Petrol ve Doğal Gaz Haklarımız(Tr)

ORSAM Rapor No: 163Temmuz 2013Somali’de Bitmeyen Siyasi Kriz(Tr)

ORSAM Rapor No: 164Ağustos 2013Suriye’nin Kuzeyindeki Çatışmalar ve Olası Etkileri(Tr-Eng)

ORSAM Rapor No: 165Ağustos 2013İl Meclisi Seçimleri ve Musul’un Geleceği(Tr)

ORSAM Rapor No: 166Eylül 2013Suriye İç Savaşı, Küresel Aktörler ve Kosova Modeli(Tr)

ORSAM Rapor No: 167Eylül 2013Mısır’da Son Dönemde Önde Gelen Laik-Liberal-Solcu Hareketler(Tr)

ORSAM Rapor No: 168Eylül 2013Geçmişin Gölgesinde Mısır’da Darbe(Tr)

ORSAM Rapor No: 169Eylül 2013BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 34 Türkiye-Kırgızistan Münasebetleri(Tr-Rus)

ORSAM Rapor No: 170Eylül 2013BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 35 Azerbaycan’da Cumhurbaşkanlığı Seçimleri: Beklentiler ve Gerçekler(Tr)



AKADEMİK KADROHasan Kanbolat ORSAM Başkanı Prof. Dr. Meliha Benli Altunışık ORSAM Danışmanı, ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü Doç. Dr. Hasan Ali Karasar ORSAM Danışmanı, The Black Sea International Koordinatörü - Atılım Üniversitesi Prof. Dr. Tarık Oğuzlu ORSAM Danışmanı, Uluslararası Antalya Üniversitesi Doç. Dr. Harun Öztürkler ORSAM Danışmanı, Afyon Kocatepe Üniversitesi Doç. Dr. Mehmet Şahin ORSAM Danışmanı, Gazi Üniversitesi Doç. Dr. Özlem Tür ORSAM Danışmanı, ODTÜ Uluslararası İlişkiler Doç. Dr. İlyas Kemaloğlu (Kamalov) ORSAM Danışmanı, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Tarih Bölümü Habib Hürmüzlü ORSAM Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Serhat Erkmen ORSAM Danışmanı, Ahi Evran Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Yrd. Doç. Dr. Canat Mominkulov ORSAM Danışmanı, Al Farabi Kazak Ulusal Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Didem Danış ORSAM Danışmanı, Galatasaray Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Bayram Sinkaya ORSAM Danışmanı, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Dr. Jale Nur Ece ORSAM Danışmanı, Deniz Emniyeti ve Güvenliği Doç. Dr. Yaşar Sarı ORSAM Danışmanı, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniv. Ögretim Üyesi Dr. Süreyya Yiğit ORSAM Danışmanı, Avrasya Arif Keskin ORSAM Danışmanı Çiğdem Tunç ORSAM Danışmanı Gökçen Ekici Oğan ORSAM Danışmanı, Avrasya Av. Aslıhan Erbaş Açıkel ORSAM Danışmanı, Enerji-Deniz Hukuku D. Halit Yılmaz ORSAM Danışmanı, Güvenlik Pınar Arıkan Sinkaya ORSAM Danışmanı, Ortadoğu - ODTÜ Uluslararası İlişkiler Bölümü Volkan Çakır ORSAM Danışmanı, Afrika Dr. Göknil Erbaş ORSAM, Karadeniz Tamer Koparan ORSAM Yönetici Editörü Bilgay Duman ORSAM Uzmanı, Ortadoğu Oytun Orhan ORSAM Uzmanı, Ortadoğu Fazıl Ahmet Burget ORSAM Uzmanı, Ortadoğu, Afganistan Seval Kök ORSAM Uzman Yardımcısı, Ortadoğu Nebahat Tanriverdi ORSAM Uzman Yardımcısı, Ortadoğu Shalaw Fatah ORSAM Uzman Yardımcısı, Ortadoğu Aytekin Enver ORSAM Uzman Yardımcısı, Ortadoğu Tuğçe Kayıtmaz Mütercim Tercüman Uğur Çil ORSAM, Ortadoğu

ORSAM Su Araştırmaları ProgramıDr. Tuğba Evrim Maden ORSAM Su Araştırmaları Programı Hidropolitik Uzmanı Dr. Seyfi Kılıç ORSAM Su Araştırmaları Programı Hidropolitik Uzmanı

ORSAM DANIŞMA KURULUDr. İsmet Abdülmecid Irak Danıştayı Eski Başkanı Av. Aslıhan Erbaş Açıkel ORSAM Danışmanı, Enerji-Deniz Hukuku Hasan Alsancak İhlas Holding, Gn.Md.Yrd., Statejik İs Gelistirme ve Dış İliskiler Prof. Dr. Meliha Benli Altunışık ORSAM Ortadoğu Danışmanı, ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Ahat Andican Devlet Eski Bakanı, İstanbul Üniversitesi Prof. Dr. Tayyar Arı Uludağ Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ali Arslan İstanbul Üniversitesi, Tarih Bölümü Başar Ay Türkiye Tekstil Sanayii İşveren Sendikası Genel Sekreteri Prof. Dr. Mustafa Aydın Kadir Has Üniversitesi Rektörü Doç. Dr. Ersel Aydınlı Bilkent Üniversitesi Rektör Yardımcısı & Fulbright Genel Sekreteri Dr. Serdar Aziz ORSAM Danışma Kurulu Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Bağcı ODTÜ, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. İdris Bal TBMM 24. Dönem Milletvekili Doç. Dr. Ersan Başar Karadeniz Teknik Üniversitesi, Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği Bölüm Başkanı Kemal Beyatlı Irak Türkmen Basın Konseyi Başkanı Barbaros Binicioğlu Ortadoğu Danışmanı Prof. Dr. Ali Birinci Polis Akademisi Doç. Dr. Mustafa Budak Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Hasan Canpolat Vali, Milli Savunma Bakan Danışmanı Prof. Dr. Mesut Hakkı Caşin Yeditepe Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü E. Hava Orgeral Ergin Celasin 23. Hava Kuvvetleri Komutanı Doç. Dr. Mitat Çelikpala Kadir Has Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Gökhan Çetinsaya YÖK Başkanı Prof. Dr. Ramazan Daurov Rusya Bilimler Akademisi Doğu Çalışmaları Enstitüsü, Direktör Yardımcısı Prof. Dr. Volkan Ediger İzmir Ekonomi Üniversitesi, Ekonomi Bölümü Prof. Dr. Cezmi Eraslan Başbakanlık Atatürk Araştırma Merkezi Başkanı Prof. Dr. Çağrı Erhan Ankara Üniversitesi, Avrupa Toplulukları Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Dr. Amer Hasan Fayyadh Bağdat Üniversitesi, Siyaset Bilimi Fakültesi Dekanı Mete Göknel BOTAŞ Eski Genel Müdürü Osman Göksel BTC ve NABUCCO Koordinatörü Timur Göksel Beyrut Amerikan Üniversitesi Öğretim Üyesi

34



ORSAM

Av. Niyazi Güney Prens Group Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Noyan Gürel ORSAM Danışmanı, SUNEL Ticaret Türk A.Ş. İcra Kurulu Başkanı Prof. Dr. Muhamad Al Hamdani Irak’ın Ankara Büyükelçiliği Kültür Müsteşarı Numan Hazar Emekli Büyükelçi Doç. Dr. Pınar İpek Bilkent Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Doç. Dr. Toğrul İsmail TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Doç. Dr. Şenol Kantarcı Kırıkkale Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Doç. Dr. Nilüfer Karacasulu Dokuz Eylül Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Selçuk Karaçay Vodofone Genel Müdür Yardımcısı Prof. Dr. M. Lütfullah Karaman Istanbul Medeniyet Üniversitesi - (SBF) Uluslararası İlişkiler Bölümü Doç. Dr. Şaban Kardaş TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Arslan Kaya KPMG ,Yeminli Mali Müşavir Dr. Hicran Kazancı Irak Türkmen Cephesi Türkiye Temsilcisi İzzettin Kerküklü Kerkük Vakfı Başkanı Prof. Dr. Ahmet Kesik Kalkınma Bakanlığı Yönetim Hizmetleri Genel Müdürü Doç Dr. Elif Hatun Kılıçbeyli Çukurova Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Mustafa Kibaroğlu Okan Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Aleksandr Knyazev Rus-Slav Üniversitesi (Bişkek) Prof. Dr. Alexandr Koleşnikov Diplomat Prof. Dr. Erol Kurubaş Kırıkkale Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Talip Küçükcan Marmara Üniversitesi, Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü Müdürü Daniele Lazzeri Chairman “II Nodo di Gordio” Hediye Levent Gazeteci (Suriye) Dr. Max Georg Meier Hanns Seidel Vakfı Proje Müdürü (Bişkek) Prof. Dr. Mosa Aziz Al Mosawa Bağdat Üniversitesi Rektörü Büyükelçi Shaban Murati Arnavutluk Uluslararası Çalışmalar Enstitüsü Dr. Sami Al Taqi Orient Research Center Başkanı Prof. Dr. Mahir Nakip Erciyes Üniversitesi İİBF Öğretim Üyesi Prof. Dr. Vitaly Naumkin Rusya Bilimler Akademisi Doğu Çalışmaları Enstitüsü Direktörü Dr. Farhan Ahmad Nizami Oxford Üniversitesi İslami Çalışmalar Merkezi Yöneticisi Prof. Dr. Dorayd A. Noori Irak’ın Ankara Büyükelçiliği Kültür Müsteşarı Yardımcısı Muhammed Nurettin Beyrut Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkanı Murat Özçelik Emekli Büyükelçi Prof. Dr. Çınar Özen Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Doç. Dr. Harun Öztürkler ORSAM Ortadoğu Danışmanı, Afyon Kocatepe Üniversitesi Prof. Dr. Victor Panin Pyatigorsk Üniversitesi (Pyatigorsk, Rusya Federasyonu) Prof. Aftab Kamal Pasha Hindistan Batı Asya Araştırmaları Merkezi Başkanı Dr. Bahadır Pehlivantürk TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Doç. Dr. Fırat Purtaş Gazi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü, TÜRKSOY Genel Sekreter Yardımcısı Prof. Dr. Suphi Saatçi Kerkük Vakfı Genel Sekreteri Safarov Sayfullo Sadullaevich Tacikistan Cumhurbaşkanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkan Yardımcısı Ersan Sarıkaya Türkmeneli TV (Kerkük,Irak) Patrick Seale Ortadoğu ve Suriye Uzmanı Dr. Bayram Sinkaya ORSAM Ortadoğu Danışmanı, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Uluslararası İlşkiler Bölümü Doç. Dr. İbrahim Sirkeci Regent’s College (Londra, Birleşik Krallık) Dr. Aleksandr Sotnichenko St. Petersburg Üniversitesi (Rusya Federasyonu) Zaher Sultan Lübnan Türk Cemiyeti Başkanı Dr. Irina Svistunova Rusya Strateji Araştırmaları Merkezi, Türkiye-Ortadoğu Araştırmaları Masası Uzmanı Prof. Dr. Türel Yılmaz Şahin Gazi Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölümü Mehmet Şüküroğlu Enerji Uzmanı İlhan Tanır ORSAM Danışma Kurulu Üyesi, Vatan Gazetesi Washington Temsilcisi Doç. Dr. Oktay Tanrısever ODTÜ, Uluslararası İlişkiler Bölümü Prof. Dr. Erol Taymaz ODTÜ, Kuzey Kıbrıs Kampusü Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Sabri Tekir İzmir Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dekanı Dr. Gönül Tol Middle East Institute Türkiye Çalışmaları Direktörü Doç. Dr. Umut Uzer İstanbul Teknik Üniversitesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Prof. Dr. Ermanno Visintainer Vox Populi Direktörü (Roma,İtalya) M. Ragıp Vural 2023 Dergisi Yayın Koordinatörü Prof. Dr. Vatanyar Yagya St. Petersburg Şehir Parlamentosu Milletvekili, St. Petersburg Üniversitesi (Rusya Federasyonu) Yaşar Yakış Büyükelçi, Dışişleri Eski Bakanı Semir Yorulmaz (Gazeteci, Mısır)

ORTADOĞU ETÜTLERİ YAYIN KURULU

Meliha Benli Altunışık ODTÜ Bülent Aras Dışişleri Bakanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkanı Tayyar Arı Uludağ Üniversitesi İlker Aytürk Bilkent Üniversitesi Recep Boztemur ODTÜ Katerina Dalacoura Londra Ekonomi Üniversitesi (Birleşik Krallık) F. Gregory Gause Vermont Üniversitesi (ABD) Fawaz Gerges Londra Ekonomi Üniversitesi (Birleşik Krallık) Ahmet K. Han Kadir Has Üniversitesi Raymond Hinnebusch St. Andrews Üniversitesi (Birleşik Krallık)



Rosemary Hollis City Üniversitesi (Birleşik Krallık) Bahgat Korany Durham Üniversitesi (Birleşik Krallık) Peter Mandaville George Mason Üniversitesi (ABD) Emma Murphy Durham Üniversitesi (Birleşik Krallık)

ORTADOĞU ANALİZ YAYIN KURULUProf. Dr. Meliha Benli Altunışık ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü Hasan Kanbolat ORSAM Başkanı Doç. Dr. Hasan Canpolat Vali, Milli Savunma Bakan Danışmanı Doç. Dr. Hasan Ali Karasar ORSAM Danışmanı, The Black Sea International Koordinatörü - Atılım Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Serhat Erkmen ORSAM Danışmanı, Ahi Evran Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı

AZERBAYCAN’DA CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMLERİ:BEKLENTİLER VE GERÇEKLER

Süleyman Nazif Sokak No: 12-B Kat: 3-4 Çankaya / AnkaraTel: 0(312) 430 26 09 Fax: 0 (312) 430 39 48

www.orsam.org.tr, [email protected], [email protected]

ORSAMOrtadoğu Stratejİk Araştirmalar MerkezİTHE BLACK SEA INTERNATIONAL

Documents

AZERBAYCAN’DA CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMLERİ: BEKLENTİLER VE … · ihi Bilim Dalı’nda “Azeri-Ermeni İlişkileri ve Dağlık Karabağ Olayları” adlı teziyle 1989 yılında