giriş

AZƏRBAYCAN RESPUBLIKASI KƏND TƏSƏRRÜFATI AZƏRBAYCAN RESPUBLIKASI KƏND TƏSƏRRÜFATI NAZIRLIYI NAZIRLIYI

AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNIVERSITETIAZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNIVERSITETI Zoobaytarlıq və əmtəəşünaslıq fakültəsi Zoobaytarlıq və əmtəəşünaslıq fakültəsi

YOLUXMAYAN XƏSTƏLIKLƏR YOLUXMAYAN XƏSTƏLIKLƏR KAFEDRASI KAFEDRASI

MÜHAZIRƏNIN MÖVZUSU: MÜHAZIRƏNIN MÖVZUSU: Giriş. Dişi heyvanlarda cinsiyyət üzvlərinin anatomiya Giriş. Dişi heyvanlarda cinsiyyət üzvlərinin anatomiya

və fiziologiyasıvə fiziologiyası

Mühazirəçi: dosent Əhmədov Əhməd Qulu oğlu Mühazirəçi: dosent Əhmədov Əhməd Qulu oğlu

Gəncə-2009Gəncə-2009

giriş

MÜHAZIRƏNIN PLANIMÜHAZIRƏNIN PLANI

1.1. K/t. Heyvanlarında cinsiyyət üzvlərinin K/t. Heyvanlarında cinsiyyət üzvlərinin anatomiyası və fiziologiyasıanatomiyası və fiziologiyası

2.2. Ayrı-ayrı heyvanlarda yumurtalıqların Ayrı-ayrı heyvanlarda yumurtalıqların quruluşuquruluşu

3.3. Ayrı-ayrı heyvanlarda balalıq buynuzlarının Ayrı-ayrı heyvanlarda balalıq buynuzlarının quruluşuquruluşu

4.4. Heyvanlarda cinsiyyət yetişkənliyi Heyvanlarda cinsiyyət yetişkənliyi 5.5. Cinsiyyət tsikliCinsiyyət tsikli6.6. Monoestrik heyvanlarMonoestrik heyvanlar7.7. Poliestrik heyvanlar Poliestrik heyvanlar 8.8. Tamyararlı və natamam cinsiyyət tsikli Tamyararlı və natamam cinsiyyət tsikli

giriş

Mühazirə mətninə müvafiq Mühazirə mətninə müvafiq ədəbiyyatlar ədəbiyyatlar

1.1. C.Rzayev, M.Səidov- Baytarlıq C.Rzayev, M.Səidov- Baytarlıq mamalığı, ginekologiyası və kənd mamalığı, ginekologiyası və kənd təsərrüfatı heyvanlarının süni təsərrüfatı heyvanlarının süni mayalandırılması. Bakı, 1975.mayalandırılması. Bakı, 1975.

2.2. A.P.Studentsov- Baytarlıq mamalığı A.P.Studentsov- Baytarlıq mamalığı və ginekologiyası. Moskva-1986.və ginekologiyası. Moskva-1986.

giriş

GIRIŞGIRIŞ Respublikamızın heyvandarlıq təsərrüfatlarında ət, süd, yun, Respublikamızın heyvandarlıq təsərrüfatlarında ət, süd, yun,

yumurta istehsalının artırılmasında baytar həkimlərinin yumurta istehsalının artırılmasında baytar həkimlərinin öhdəsinə mühüm vəzifələr düşür. Belə ki, heyvanların öhdəsinə mühüm vəzifələr düşür. Belə ki, heyvanların sağlamlığının artırılmasında onların rolu böyükdür. Ona görə də sağlamlığının artırılmasında onların rolu böyükdür. Ona görə də baytar işçiləri elmi biliklərə və qabaqcılların iş təcrübəsinə baytar işçiləri elmi biliklərə və qabaqcılların iş təcrübəsinə yiyələnməlidirlər. Baytar həkimlər baytarlıq mamalığı, yiyələnməlidirlər. Baytar həkimlər baytarlıq mamalığı, qinekologiya, və kənd təsərrüfatı heyvanlarının süni qinekologiya, və kənd təsərrüfatı heyvanlarının süni mayalandırma fənni dərsindən öyrənməlidirlər. Bu fənn hazırda mayalandırma fənni dərsindən öyrənməlidirlər. Bu fənn hazırda baytarlıq işçilərinin mühüm bir sahəsi olub, heyvanların baytarlıq işçilərinin mühüm bir sahəsi olub, heyvanların çoxalmasında, cinsi fəaliyyətində, cinsiyyət üzvlərinin, süd çoxalmasında, cinsi fəaliyyətində, cinsiyyət üzvlərinin, süd vəzilərinin xəstəliklərindən bəhs edir. Bu fənn bir-biri ilə sıx vəzilərinin xəstəliklərindən bəhs edir. Bu fənn bir-biri ilə sıx əlaqədar olan üç bölmədən ibarətdir: 1) baytarlıq mamalığı; 2) əlaqədar olan üç bölmədən ibarətdir: 1) baytarlıq mamalığı; 2) baytarlıq qnekologiyası; 3) kənd təsərrüfatı heyvanlarının süni baytarlıq qnekologiyası; 3) kənd təsərrüfatı heyvanlarının süni mayalandırılması.mayalandırılması.

Baytarlıq mamalığı-aleoneher sözündən əmələ gəlib mənası Baytarlıq mamalığı-aleoneher sözündən əmələ gəlib mənası doğmaq deməkdir. Bu bölmədə diri və erkək heyvanların doğmaq deməkdir. Bu bölmədə diri və erkək heyvanların cinsiyyət üzvlərinin anatomiyası və fiziologiyasından, doğum və cinsiyyət üzvlərinin anatomiyası və fiziologiyasından, doğum və doğumdan sonrakı dövrün normal gedişi və xəstəliklərindən, doğumdan sonrakı dövrün normal gedişi və xəstəliklərindən, süd vəzilərinin quruluş, fəaliyyəti və onların xəstəliklərindən, süd vəzilərinin quruluş, fəaliyyəti və onların xəstəliklərindən, yeni doğulmuş körpələrin xəstəliklərindən bəhs edir.yeni doğulmuş körpələrin xəstəliklərindən bəhs edir.

giriş

Baytarlıq qnekologiyası-iki yunan sözündən: gino-qadın və Baytarlıq qnekologiyası-iki yunan sözündən: gino-qadın və loqos-elm əmələ gəlmişdir. Baytarlıq elminin bu bölməsi loqos-elm əmələ gəlmişdir. Baytarlıq elminin bu bölməsi dişi cinsiyyət üzvlərinin müayinəsi qaydaları və onların dişi cinsiyyət üzvlərinin müayinəsi qaydaları və onların xəstəliklərini, heyvanların qısırlığını və onlarla mübarizə xəstəliklərini, heyvanların qısırlığını və onlarla mübarizə tədbirlərini öyrədir.tədbirlərini öyrədir.

Kənd təsərrüfatı heyvanlarının süni mayalandırılması-bu Kənd təsərrüfatı heyvanlarının süni mayalandırılması-bu bölmə spermanın alınması, qiymətləndirilməsi, saxlanması, bölmə spermanın alınması, qiymətləndirilməsi, saxlanması, bir yerdən başqa yerə göndərilməsi və onun dişi cinsiyyət bir yerdən başqa yerə göndərilməsi və onun dişi cinsiyyət yoluna yeridilməsi qaydalarından məlumat verir.yoluna yeridilməsi qaydalarından məlumat verir.

Heyvanların çoxalmasının öyrənilməsi mühüm tədqiqat Heyvanların çoxalmasının öyrənilməsi mühüm tədqiqat işləri XIX əsrin ortalarında başlayaraq aparılır. Bu sahədə işləri XIX əsrin ortalarında başlayaraq aparılır. Bu sahədə Rus alimləri N.F. Mişkin, A.Y. Tarasayeviç, A.P. Studensov; Rus alimləri N.F. Mişkin, A.Y. Tarasayeviç, A.P. Studensov; Azərbaycan alimləri A.A.Ağabəyli, R.A. Rzayev, M. Sərdov; Azərbaycan alimləri A.A.Ağabəyli, R.A. Rzayev, M. Sərdov; F.M. Qasımov, H.H. Hüseynov, Ə.Q. Əhmədov və F.M. Qasımov, H.H. Hüseynov, Ə.Q. Əhmədov və başqalarının böyük xidmətləri olmuşdur. başqalarının böyük xidmətləri olmuşdur.

Baytarlıq mamalığı, ginekologiyası və kənd təsərrüfatı Baytarlıq mamalığı, ginekologiyası və kənd təsərrüfatı heyvanlarının süni mayalandırılması sürətlə inkişaf edərək heyvanlarının süni mayalandırılması sürətlə inkişaf edərək baytarlığın ən mühüm sahələrindən birinə çevrilmişdir. Bu baytarlığın ən mühüm sahələrindən birinə çevrilmişdir. Bu fənn anatomiya, fiziologiya, zoogigiyena, mikrobiologiya, fənn anatomiya, fiziologiya, zoogigiyena, mikrobiologiya, cərrahiyyə və farmakologiya, terapiya fənləri ilə sıx cərrahiyyə və farmakologiya, terapiya fənləri ilə sıx əlaqədardır.əlaqədardır.

giriş

Dişi heyvanlarda cinsiyyət üzvlərininDişi heyvanlarda cinsiyyət üzvlərininAnatomiya və fiziologiyasıAnatomiya və fiziologiyası

Cinsiyyət üzvlərinin qurluşu-ORQANA QENITALIA Cinsiyyət üzvlərinin qurluşu-ORQANA QENITALIA FEMINAFEMINA

Dişi heyvanlarda cinsiyyət üzvlərinin vəzifəsi erkək cinsiyyət Dişi heyvanlarda cinsiyyət üzvlərinin vəzifəsi erkək cinsiyyət hüceyrəsini- spermatozoidləri qəbul etmək, yumurta hüceyrəsi hüceyrəsini- spermatozoidləri qəbul etmək, yumurta hüceyrəsi hazırlamaq və onu spermatozoidlə mayalamaq, dölün inkişafı üçün hazırlamaq və onu spermatozoidlə mayalamaq, dölün inkişafı üçün şərait yaratmaq və balanı balalıqdan kənar etməkdir. Dişi cinsiyyət şərait yaratmaq və balanı balalıqdan kənar etməkdir. Dişi cinsiyyət üzvləri hələ bala anna bətnində olduqda əmələ gəlir və formaya üzvləri hələ bala anna bətnində olduqda əmələ gəlir və formaya düşür, bala doğulduqdan sonra tədricən inkişaf edir. Dişi cinsiyyət düşür, bala doğulduqdan sonra tədricən inkişaf edir. Dişi cinsiyyət üzvləri iki hissəyə bölünür: 1. xarici cinsiyyət üzvləri-genitalia üzvləri iki hissəyə bölünür: 1. xarici cinsiyyət üzvləri-genitalia exterma. t, 2. Daxili cinsiyyət üzvləri genitalia interna xarici exterma. t, 2. Daxili cinsiyyət üzvləri genitalia interna xarici cinsiyyət üzvlərinə-xarici cinsiyyət dodaqları, cinsiyyət yarığı, dilcik cinsiyyət üzvlərinə-xarici cinsiyyət dodaqları, cinsiyyət yarığı, dilcik və balalıq yolunun dəhliz hissəsi daxildir. və balalıq yolunun dəhliz hissəsi daxildir.

Daxili cinsiyyət üzvlərinə-balalıq yolu, balalıq, yumurtalıq boruları Daxili cinsiyyət üzvlərinə-balalıq yolu, balalıq, yumurtalıq boruları (yolları) və yumurtalıqlar daxildir. Kənd təsərrüfatı heyvanlarının (yolları) və yumurtalıqlar daxildir. Kənd təsərrüfatı heyvanlarının növündən asılı olaraq, dişi cinsiyyət üzvlərinin qurluşu müxtəlif növündən asılı olaraq, dişi cinsiyyət üzvlərinin qurluşu müxtəlif xüsusiyyətlərə malik olduğundan hər bir heyvan növündə onun xüsusiyyətlərə malik olduğundan hər bir heyvan növündə onun ayrıca öyrənilməsi vacibdir.ayrıca öyrənilməsi vacibdir.

Inəklərdə cinsiyyət üzvlərinin qurluşu.Inəklərdə cinsiyyət üzvlərinin qurluşu. Inəklərdə cinsiyyət sistemi daxili və xarici cinsiyyət üzvlərindən Inəklərdə cinsiyyət sistemi daxili və xarici cinsiyyət üzvlərindən

ibarətdir. (şəkil). Xarici cinsiyyət üzvlərinin vəzifəsi daxili cinsiyyət ibarətdir. (şəkil). Xarici cinsiyyət üzvlərinin vəzifəsi daxili cinsiyyət üzvlərini xarici təsirlərdən qorumaqdır. Daxili cinsiyyət üzvləri isə üzvlərini xarici təsirlərdən qorumaqdır. Daxili cinsiyyət üzvləri isə çoxalmada iştirak edir və onun hər bir sahəsinin xüsusi vəzifəsi çoxalmada iştirak edir və onun hər bir sahəsinin xüsusi vəzifəsi vardır.vardır.

giriş

Yumurtalıqlar-Yumurtalıqlar- Ovaria oophoron cüt, oval şəkilli olub, uzunluğu 2-5 Ovaria oophoron cüt, oval şəkilli olub, uzunluğu 2-5 sm, eni isə 1-2 sm-ə, çəkisi 15-20 qrama yaxındır. Yumurtalıq balalıq sm, eni isə 1-2 sm-ə, çəkisi 15-20 qrama yaxındır. Yumurtalıq balalıq buynuzları yaxınlığında çanaq boşluğunda yerləşərək, mütəhərikdir. buynuzları yaxınlığında çanaq boşluğunda yerləşərək, mütəhərikdir. Sağ yumurtalıq sol yumurtalığa nisbətən böyükdür və ağır olur.Sağ yumurtalıq sol yumurtalığa nisbətən böyükdür və ağır olur.

Prof. A.Y.Taraseviç bunu sağ yumurtalığın fəaliyyətə nisbətən tez Prof. A.Y.Taraseviç bunu sağ yumurtalığın fəaliyyətə nisbətən tez başlanması və daha çox fəaliyyətdə olması ilə izah edir.başlanması və daha çox fəaliyyətdə olması ilə izah edir.

YumurtalıqlarYumurtalıqlar dişi orqanizmdə mühüm cinsiyyət üzvü olub, bütün dişi orqanizmdə mühüm cinsiyyət üzvü olub, bütün orqanizm ilə sıx əlaqədardır. Yumurtalıqlar yumurta hüceyrəsi və orqanizm ilə sıx əlaqədardır. Yumurtalıqlar yumurta hüceyrəsi və dişi cinsiyyət hormonları (follikulin, progesteron) hazırlayır. dişi cinsiyyət hormonları (follikulin, progesteron) hazırlayır. Yumurtalıq iki hissədən ibarətdir: xarici və daxili.Yumurtalıq iki hissədən ibarətdir: xarici və daxili.

Xarici hissə-daxilində yetişən yumurta hüceyrəsi olan çoxlu Xarici hissə-daxilində yetişən yumurta hüceyrəsi olan çoxlu follikullar yerləşir.follikullar yerləşir.

Daxili hissə-burada çoxlu qan, limfa damarları və sinir lifləri vardır.Daxili hissə-burada çoxlu qan, limfa damarları və sinir lifləri vardır. Yumurtalıqların follikulyar sahəsində yerləşən ən kiçik follikullar ilk Yumurtalıqların follikulyar sahəsində yerləşən ən kiçik follikullar ilk

və ya primordial follukullar adlanır. Bu follukulların bir qismi inkişaf və ya primordial follukullar adlanır. Bu follukulların bir qismi inkişaf edib böyüyür, divarı nazilir, daxilindəki mayenin miqdarı artır. Belə edib böyüyür, divarı nazilir, daxilindəki mayenin miqdarı artır. Belə yetişmiş follikullar Qraf qovuqcuğu adlanır. Yetişmiş Qraf qovuqcuğu yetişmiş follikullar Qraf qovuqcuğu adlanır. Yetişmiş Qraf qovuqcuğu orta hesabla 1,4 sm-dir. Yetişmiş qovuqcuq partladıqda, oradan orta hesabla 1,4 sm-dir. Yetişmiş qovuqcuq partladıqda, oradan yumurta hüceyrəsi azad olur, onun yerində yumurtalıq üzərində Sarı yumurta hüceyrəsi azad olur, onun yerində yumurtalıq üzərində Sarı cisim-sopus sutenm əmələ gəlir. Bu da daxili sekresiya vəzisi kimi cisim-sopus sutenm əmələ gəlir. Bu da daxili sekresiya vəzisi kimi fəaliyyətdə olub, progesteron hormonu hasil edir. Yumurtalıqlarda fəaliyyətdə olub, progesteron hormonu hasil edir. Yumurtalıqlarda yerləşən follikulların bir qismi isə inkişaf etmir, get-gedə kiçilir. Belə yerləşən follikulların bir qismi isə inkişaf etmir, get-gedə kiçilir. Belə hadisə follikulların atreziyası adlanır.hadisə follikulların atreziyası adlanır.

giriş

Yumurtalıqlar onların üzərindəki yetişmiş follikullar və Sarı cisim rektal Yumurtalıqlar onların üzərindəki yetişmiş follikullar və Sarı cisim rektal müayinə zamanı aydın hiss edilir.müayinə zamanı aydın hiss edilir.

Inəklərdə yumurta hüceyrəsinin diametri 0,13-0,14 mm olub, üç Inəklərdə yumurta hüceyrəsinin diametri 0,13-0,14 mm olub, üç hissədən-gilafdan, protoplazmadan və nüvədən ibarətdir.hissədən-gilafdan, protoplazmadan və nüvədən ibarətdir.

Yumurtalıq yollarıYumurtalıq yolları- oviductus, tuba foliopil, tubanterza, salpınx. - oviductus, tuba foliopil, tubanterza, salpınx. Yumurtalıq yolları yumurtalıq ilə balalıq buynuzu arasında yerləşir. Yumurtalıq yolları yumurtalıq ilə balalıq buynuzu arasında yerləşir. Ensiz, uzun ləru olub, bir ucu balalıq buynuzuna, digər ucu isə qarın Ensiz, uzun ləru olub, bir ucu balalıq buynuzuna, digər ucu isə qarın boşluğuna tərəf uzanır. Bu hissə qıfvari şəkil alaraq azad olmuş boşluğuna tərəf uzanır. Bu hissə qıfvari şəkil alaraq azad olmuş yumurta hüceyrəsini qəbul edir. Yumurta yolları üç təbəqədən (selik, yumurta hüceyrəsini qəbul edir. Yumurta yolları üç təbəqədən (selik, əzələ və seroz) təşkil olur. Daxili selikli qişa slindrik titrək epiteli əzələ və seroz) təşkil olur. Daxili selikli qişa slindrik titrək epiteli toxumasından ibarətdir. Bu toxuma yumurta hüceyrəsinin və rüşeymin toxumasından ibarətdir. Bu toxuma yumurta hüceyrəsinin və rüşeymin balalığa doğru hərəkətinə kömək edir. Yumurtalıq yolları hər iki cinsin balalığa doğru hərəkətinə kömək edir. Yumurtalıq yolları hər iki cinsin hüceyrəsini qəbul edir, döllənmə üçün şərait yaradır və rüşeymi hüceyrəsini qəbul edir, döllənmə üçün şərait yaradır və rüşeymi balalığa itələyir. Yumurtalıq yollarının uzunluğu 25-30 sm olur. balalığa itələyir. Yumurtalıq yollarının uzunluğu 25-30 sm olur. Yumurtalıq yolları normal halda düz bağırsaqdan müayinə zamanı çətin Yumurtalıq yolları normal halda düz bağırsaqdan müayinə zamanı çətin tapılır, ancaq yumurtalıq yollarında iltihab prosesi dedikdə və müxtəlif tapılır, ancaq yumurtalıq yollarında iltihab prosesi dedikdə və müxtəlif şişlər əmələ gəldikdə onlar qalınlaşır və həcmcə böyüyür, luna görə də şişlər əmələ gəldikdə onlar qalınlaşır və həcmcə böyüyür, luna görə də onlar asan müayinə olunur.onlar asan müayinə olunur.

Balalıq uterus husterus.Balalıq uterus husterus. Rüşeymin balalıq divarına yapışıb inkişaf Rüşeymin balalıq divarına yapışıb inkişaf etməsinə, bala formasına düşməsinə və onun orqanizmdən kənar etməsinə, bala formasına düşməsinə və onun orqanizmdən kənar olunmasına xidmət edir. Balalıq 2 buynuzlu və haçaladır. Balalıq üç olunmasına xidmət edir. Balalıq 2 buynuzlu və haçaladır. Balalıq üç hissədən ibarətdir: balalıq buynuzları, balalığın gövdəsi və balalıq hissədən ibarətdir: balalıq buynuzları, balalığın gövdəsi və balalıq boynu.boynu.

Balalıq buynuzları- cornuauteriBalalıq buynuzları- cornuauteri nisbətən bərk olur, onların nisbətən bərk olur, onların yumurtalıq yollarına birləşən hissəsinin diametri get-gedə kiçilir. yumurtalıq yollarına birləşən hissəsinin diametri get-gedə kiçilir. Müayinə zamanı balalıq buynuzları arasında xüsusi şırım hiss edilir.Müayinə zamanı balalıq buynuzları arasında xüsusi şırım hiss edilir.

giriş

Balalığın gövdəsi-Balalığın gövdəsi- corpus uteri-2-3 sm uzunluqda yumşaq və corpus uteri-2-3 sm uzunluqda yumşaq və qısadır.qısadır.

Balalıq boynuBalalıq boynu- cervitis uteri 12 sm uzunluqda olub, bərk və silind - cervitis uteri 12 sm uzunluqda olub, bərk və silind şəklindədir. Balalıq boynunun daxili deşiyi (orificium uteri şəklindədir. Balalıq boynunun daxili deşiyi (orificium uteri internum) balalığın gövdəsinə, xarici deşiyi isə (orificium uteri internum) balalığın gövdəsinə, xarici deşiyi isə (orificium uteri externum) balalığın yoluna açılır. Balalıq boynunun balalıq yoluna externum) balalığın yoluna açılır. Balalıq boynunun balalıq yoluna açılan hissəsi-portio vagina lis uteri adlanır. Bu isə çox doğmuş açılan hissəsi-portio vagina lis uteri adlanır. Bu isə çox doğmuş inəklərdə çiçəklənmiş kələmi xatırladır. Balalığın bütün hissələri inəklərdə çiçəklənmiş kələmi xatırladır. Balalığın bütün hissələri selik-endometrik, əzələ miyomitsit və seroz perimetrit selik-endometrik, əzələ miyomitsit və seroz perimetrit təbəqələrdən təşkil olunur. Balalıq gövdəsinin və buynuzlarının təbəqələrdən təşkil olunur. Balalıq gövdəsinin və buynuzlarının selikli qişası üzərində xüsusi birləşdirici toxumadan əmələ gələn selikli qişası üzərində xüsusi birləşdirici toxumadan əmələ gələn sıxıntılar vardır ki, bunlar balalıq karunkulları adlanır. Bu sıxıntılar vardır ki, bunlar balalıq karunkulları adlanır. Bu karunkullar 4 cərgədə yerləşərək 80-120-yə qədər olur. karunkullar 4 cərgədə yerləşərək 80-120-yə qədər olur. Karunkullar yumru, 14-18 mm uzunluğunda, 10-24 mm enində Karunkullar yumru, 14-18 mm uzunluğunda, 10-24 mm enində olur. Bunlar boğazlıq dövründə 10-15 dəfə böyüyür və Balanı olur. Bunlar boğazlıq dövründə 10-15 dəfə böyüyür və Balanı balalıqla əhatə edən damarlı təbəqə üzərindəki sıxıntılarla balalıqla əhatə edən damarlı təbəqə üzərindəki sıxıntılarla (kateledonlarla) sıx birləşərək, balanın ana bətnində qanla təchiz (kateledonlarla) sıx birləşərək, balanın ana bətnində qanla təchiz edilməsində və qidalandırılmasında yaxından iştirak edir. Balalıq edilməsində və qidalandırılmasında yaxından iştirak edir. Balalıq çanaq boşluğunda, sidik kisəsinin üzərində, düz bağırsağın altında çanaq boşluğunda, sidik kisəsinin üzərində, düz bağırsağın altında yerləşir və düz bağırsaqdan asan müayinə edilir.yerləşir və düz bağırsaqdan asan müayinə edilir.

Balalıq yolu.Balalıq yolu. Vaginal colpas, enli, qalın divarlı boru olub, vagina Vaginal colpas, enli, qalın divarlı boru olub, vagina dəhlizi ilə balalığı birləşdirir. Vagina selik, əzələ və seroz dəhlizi ilə balalığı birləşdirir. Vagina selik, əzələ və seroz təbəqələrdən təşkil olunur, onun uzunluğu 22-23 sm-dir. Vagina ilə təbəqələrdən təşkil olunur, onun uzunluğu 22-23 sm-dir. Vagina ilə onun dəhlizi arasında aydın nəzərə çarpan sərhəd olur; buranın onun dəhlizi arasında aydın nəzərə çarpan sərhəd olur; buranın aşağı divarında isə sidikburaxıcı kanalın deşiyi yerləşir. Vagina aşağı divarında isə sidikburaxıcı kanalın deşiyi yerləşir. Vagina cütləşmə orqanı hesab edilir.cütləşmə orqanı hesab edilir.

giriş

Balalıq yolu dəhliziBalalıq yolu dəhlizi - vestibulum vaginal, cinsiyyət - vestibulum vaginal, cinsiyyət yarığından vaginayadək enli, qalındivarlı yol olub, selik, yarığından vaginayadək enli, qalındivarlı yol olub, selik, seroz və əzələ təbəqəsindən ibarətdir. Burada selik seroz və əzələ təbəqəsindən ibarətdir. Burada selik təbəqə üzərində, kiçik və böyük selik vəzlərinin axarları təbəqə üzərində, kiçik və böyük selik vəzlərinin axarları vardır. Ona görədə vagina dəhlizi həmişə selikli olur. vardır. Ona görədə vagina dəhlizi həmişə selikli olur. Aşağı divarla iki mağarlı cisimdən əmələ gələn dilcik-Aşağı divarla iki mağarlı cisimdən əmələ gələn dilcik-elitor yerləşir ki, onun uzunluğu bəzən 12 sm-dir. elitor yerləşir ki, onun uzunluğu bəzən 12 sm-dir. Cinsiyyət yarığı vulva adlanır.Cinsiyyət yarığı vulva adlanır.

Cinsiyyət dodaqları.Cinsiyyət dodaqları.- labla vulval-cinsiyyət yarığı vasitəsilə 2 - labla vulval-cinsiyyət yarığı vasitəsilə 2 hissəyə bölünür, tər və Piy vəziləri ilə zəngindir dərisi. Cinsiyyət hissəyə bölünür, tər və Piy vəziləri ilə zəngindir dərisi. Cinsiyyət yarığı anus dəliyindən bir neçə santimetr aşağıda yerləşir.yarığı anus dəliyindən bir neçə santimetr aşağıda yerləşir.

Camışlarda cinsiyyət üzvlərinin qurluşu.Camışlarda cinsiyyət üzvlərinin qurluşu. Camışlarda cinsiyyət üzvlərinin qurluşu inəklirinkinə bənzəyir. Camışlarda cinsiyyət üzvlərinin qurluşu inəklirinkinə bənzəyir.

Lakin bunlarda balalıq böyük və qalındır, yumurtalıqlar inəklərə Lakin bunlarda balalıq böyük və qalındır, yumurtalıqlar inəklərə nisbətən iri və dəyirmidir. S. A. Xəlilov 5-7 aylıq camış balalarında nisbətən iri və dəyirmidir. S. A. Xəlilov 5-7 aylıq camış balalarında (balaqlarda) yumurtalıqlar 5-8 q olduğunu göstərir. Camışlarda (balaqlarda) yumurtalıqlar 5-8 q olduğunu göstərir. Camışlarda yumurtalıq 11-12 aylıqda əsli fəaliyyətə başlayır. Camışlarda Qraf yumurtalıq 11-12 aylıqda əsli fəaliyyətə başlayır. Camışlarda Qraf qovuqcuqları inəklərə nisbətən iri olur. Cinsiyyət dodaqları qovuqcuqları inəklərə nisbətən iri olur. Cinsiyyət dodaqları yumşaq, üzərindəki qırşıqların sayı çox, tüklər isə xırda olur.yumşaq, üzərindəki qırşıqların sayı çox, tüklər isə xırda olur.

Camışlarda cinsiyyət üzvlərin inəklərin cinsiyyət üzvlərinə Camışlarda cinsiyyət üzvlərin inəklərin cinsiyyət üzvlərinə nisbətən gec fəaliyyətə başlayır və uzun müddət fəaliyyətdə olur.nisbətən gec fəaliyyətə başlayır və uzun müddət fəaliyyətdə olur.

giriş

Qoyunlarda cinsiyyət üzvlərinin quruluşuQoyunlarda cinsiyyət üzvlərinin quruluşu Qoyunlarda cinsiyyət üzvlərinin qurluşu inəklərdə olduğu kimidir. Qoyunlarda cinsiyyət üzvlərinin qurluşu inəklərdə olduğu kimidir.

Lakin balalıq yolu, balalıq, yumurtalıq boruları və yumurtalıqlar Lakin balalıq yolu, balalıq, yumurtalıq boruları və yumurtalıqlar nisbətə kiçikdir.nisbətə kiçikdir.

Balalığın gövdəsi 1-2 sm, balalıq buynuzları 16-18 sm, balalıq boynu Balalığın gövdəsi 1-2 sm, balalıq buynuzları 16-18 sm, balalıq boynu 7-10 sm uzunluğunda olur. Balalığın selikli qişası üzərindəki 7-10 sm uzunluğunda olur. Balalığın selikli qişası üzərindəki karukullar ovalşəkilli olub, onların sayı 88-96-ya çatır.karukullar ovalşəkilli olub, onların sayı 88-96-ya çatır.

Boğaz olmayan qoyunla balalıq 50-100 q, boğazlıq dövrünün axırında Boğaz olmayan qoyunla balalıq 50-100 q, boğazlıq dövrünün axırında isə 900-1200 q olur. Yumurtalıq borularının uzunluğu 15-16 sm, eni isə 900-1200 q olur. Yumurtalıq borularının uzunluğu 15-16 sm, eni isə 1,1 m-dir. N. M. Xilkeviç göstərir ki, qoyunlarda balalığın orta isə 1,1 m-dir. N. M. Xilkeviç göstərir ki, qoyunlarda balalığın orta venası olmur. Qan ön və arxa balalıq venaları vasitəsi ilə hərəkət edir.venası olmur. Qan ön və arxa balalıq venaları vasitəsi ilə hərəkət edir.

Donuzlarda cinsiyyət üzvlərin qurluşu.Donuzlarda cinsiyyət üzvlərin qurluşu. Donuzlarda cinsiyyət üzvlərin qurluşu digər heyvanlardan seçilir. Bu Donuzlarda cinsiyyət üzvlərin qurluşu digər heyvanlardan seçilir. Bu

isə onların çox bala verməsi ilə əlaqədardır. Yumurtalıqlar xarici səti isə onların çox bala verməsi ilə əlaqədardır. Yumurtalıqlar xarici səti girintili çıxıntılıdır. Uzunluğu 1-11 sm. onların üzərində çoxlu follikula girintili çıxıntılıdır. Uzunluğu 1-11 sm. onların üzərində çoxlu follikula və Sarı cismi var. Balalıq buynuzları 1-2 sm-dir. Yumurtalıq yolları 12-və Sarı cismi var. Balalıq buynuzları 1-2 sm-dir. Yumurtalıq yolları 12-23 sm, balalığın boynu 8-21 sm, balalıq yolu 10-12 sm, vagina 23 sm, balalığın boynu 8-21 sm, balalıq yolu 10-12 sm, vagina dəhlizinin uzunluğu 5-15 sm. dilcik uzun və nazikdir.dəhlizinin uzunluğu 5-15 sm. dilcik uzun və nazikdir.

Madyanlarda cinsiyyət üzvlərin qurluşu.Madyanlarda cinsiyyət üzvlərin qurluşu. Madyanlarda yumurtalıqlar oval və ya lobya formasındadır. Uzunluğu Madyanlarda yumurtalıqlar oval və ya lobya formasındadır. Uzunluğu

2-15 sm-dir. Balalıq buynuzlarının uzunluğu 14-30 sm. balalıq boynu 2-15 sm-dir. Balalıq buynuzlarının uzunluğu 14-30 sm. balalıq boynu 4-8 sm. vagina 16-24 sm. cinsiyyət dodaqları çox zərifdir.4-8 sm. vagina 16-24 sm. cinsiyyət dodaqları çox zərifdir.

Dəvələrdə cinsiyyət üzvlərinin qurluşuDəvələrdə cinsiyyət üzvlərinin qurluşu Yumurtalıqlar dairəvi olub 1-1,5 sm. Balalıq buynuzları 12-14 sm. Yumurtalıqlar dairəvi olub 1-1,5 sm. Balalıq buynuzları 12-14 sm.

Balalığın gövdəsi 5-6 sm. vaginanın uzunluğu 24-25 sm.Balalığın gövdəsi 5-6 sm. vaginanın uzunluğu 24-25 sm.

giriş

Ətyeyən heyvanlarda dişi cinsiyyət üzvlərin Ətyeyən heyvanlarda dişi cinsiyyət üzvlərin qurluşuqurluşu

Ətyeyən heyvanların cinsiyyət üzvlərinin Ətyeyən heyvanların cinsiyyət üzvlərinin xarakterik cəhətlərindən biri də vagina xarakterik cəhətlərindən biri də vagina dəhlizinin yan tərəfində yaxşı inkişaf etmiş dəhlizinin yan tərəfində yaxşı inkişaf etmiş mağarlı cismin yerləşməsidir. Yumurtalıqlar 1-2 mağarlı cismin yerləşməsidir. Yumurtalıqlar 1-2 sm uzunluğundadır. Cinsiyyət üzvlərin qurluşu sm uzunluğundadır. Cinsiyyət üzvlərin qurluşu heyvanların cinsindən aslı olaraq dəyişir.heyvanların cinsindən aslı olaraq dəyişir.

Dişi cinsiyyət üzvlərinin qanla təchiziDişi cinsiyyət üzvlərinin qanla təchizi Dişi cinsiyyət üzvləri əsas hissəsi, yəni Dişi cinsiyyət üzvləri əsas hissəsi, yəni

yumurtalıqlar, yumurtalıq boruları və balalıq 3-yumurtalıqlar, yumurtalıq boruları və balalıq 3-cüt arteriya qan damarları vasitəsi ilə qanla cüt arteriya qan damarları vasitəsi ilə qanla təchiz edilir.təchiz edilir.

Dişi cinsiyyət üzvlərinin innervasiyasıDişi cinsiyyət üzvlərinin innervasiyası Madyan, inək, donuz, it simpatik və parsimpatik Madyan, inək, donuz, it simpatik və parsimpatik

sinir şaxələri ilə innervasiya olunur.sinir şaxələri ilə innervasiya olunur.

giriş

Dişi cinsiyyət sisteminin Dişi cinsiyyət sisteminin fiziologiyasıfiziologiyası

Cinsiyyətyetişgənliyi-Cinsiyyətyetişgənliyi-pubertas.pubertas. K/t heyvanlarının balaları inqkişaf edərək müəyyən yaşa K/t heyvanlarının balaları inqkişaf edərək müəyyən yaşa

çatdıqdan sonra cinsiyyət fəaliyyətinə başlayırlar. Bu çatdıqdan sonra cinsiyyət fəaliyyətinə başlayırlar. Bu yaşa isə cinsiyyət yetişgənliyi dövrü deyilir. Dişi yaşa isə cinsiyyət yetişgənliyi dövrü deyilir. Dişi heyvanlarda ilk hövrəgəlmə, erkəkdə cütləşməyə meyil. heyvanlarda ilk hövrəgəlmə, erkəkdə cütləşməyə meyil. Cinsiyyət yetişgənliyi heyvanların növü, cinsi, yemləmə, Cinsiyyət yetişgənliyi heyvanların növü, cinsi, yemləmə, saxlanma və əqlinlə əlaqədardır. Isti yerlərdə tez soyuq saxlanma və əqlinlə əlaqədardır. Isti yerlərdə tez soyuq yerdə gec başlayır. Heyvanlarda cinsiyyət yerdə gec başlayır. Heyvanlarda cinsiyyət yetişgənliyinin başlanmasına baxmayaraq, hələ yetişgənliyinin başlanmasına baxmayaraq, hələ orqanizmi tam inkişaf etmiş olmur. Ona görə belə orqanizmi tam inkişaf etmiş olmur. Ona görə belə heyvanları cütləşməyə buraxılmır.heyvanları cütləşməyə buraxılmır.

Onlarda orqanizmin sonrakı dövrü zəifləyir. Doğulan Onlarda orqanizmin sonrakı dövrü zəifləyir. Doğulan balalar zəif olur, süd məhsuldarlığı aşağı olur. Heyvan balalar zəif olur, süd məhsuldarlığı aşağı olur. Heyvan tez qocalır və s.tez qocalır və s.

Göstərilən vaxtda heyvanları cütləşməyə buraxmaq Göstərilən vaxtda heyvanları cütləşməyə buraxmaq lazımdır. Gec buraxmaq isə faydalı deyil.lazımdır. Gec buraxmaq isə faydalı deyil.

giriş

Heyvanlarda cinsiyyət yetişgənliyi, cütləşməyə ilk dəfə Heyvanlarda cinsiyyət yetişgənliyi, cütləşməyə ilk dəfə buraxılma vaxtı, cinsi fəaliyyət müddəti.buraxılma vaxtı, cinsi fəaliyyət müddəti.

Heyvanın növü Cinsiyyət yetiş-gənliyinin dövrü

Ilk dəfə cütləşməyə buraxılma vaxtı

Cinsi fəaliyyətin davam etmə

müddəti

Inək 8-12 aylıqda 15-22 aylıqda 15-20 il

Camış 12-15 - - 20-30 aylıqda 16-22 il

Qoyun 6-8 - - 1,2 aylıqda 6-8 il

Keçi 6-8 - - 9-12 aylıqda 6-10 il

Madyan Donuz

12-18 - -5-8 - -

3-4 yaşda9-12 aylıqda

20-25 il9-12 il

Dəvə 2-5 yaşda 4-7 yaş 25-30 il

It 6-8 aylıqda 10-12 aylıqda 6-10 il

giriş

Cinsiyyət tsikliCinsiyyət tsikli Ceyvanlarda cinsiyyət yetişkənliyindən sonra cinsiyyət sistemi Ceyvanlarda cinsiyyət yetişkənliyindən sonra cinsiyyət sistemi

fəaliyyətə başlayır. Cinsiyyət sistemində gedən proseslərin fəaliyyətə başlayır. Cinsiyyət sistemində gedən proseslərin mahiyyətini hələ XIX əsrin axırlarında öyrənməyə başlamışlar. Ilk mahiyyətini hələ XIX əsrin axırlarında öyrənməyə başlamışlar. Ilk dəfə Xipp və Unterberger cinsiyyət sistemində gedən dəyişiklikləri dəfə Xipp və Unterberger cinsiyyət sistemində gedən dəyişiklikləri elmi cəhətdən əsaslandırmağa çalışmışlar. Bu alimlərin fikrincə bir elmi cəhətdən əsaslandırmağa çalışmışlar. Bu alimlərin fikrincə bir xərəaxıtma dövründən digər cərəaxıtma dövrünədək cinsiyyət xərəaxıtma dövründən digər cərəaxıtma dövrünədək cinsiyyət sistemində gedən dəyişikliklərin cəminə cinsiyyət tsikli deyilir.sistemində gedən dəyişikliklərin cəminə cinsiyyət tsikli deyilir.

Tsikl-yunan sözü kıklos (latın dilində isə tsıklyus deyilir) olub, Tsikl-yunan sözü kıklos (latın dilində isə tsıklyus deyilir) olub, dairə, zəncir mənası verir. Bunların fikrinə görə cinsiyyət tsıkli 4-dairə, zəncir mənası verir. Bunların fikrinə görə cinsiyyət tsıkli 4-dövrdən ibarətdir:dövrdən ibarətdir:

1.Cərəaxıtmadan qabaqkı dövr - Mroestrus1.Cərəaxıtmadan qabaqkı dövr - Mroestrus 2.Cərəaxıtma dövrü – Oestrus2.Cərəaxıtma dövrü – Oestrus 3.Cərəaxıtmadan sonrakı dövr- Meteostrus3.Cərəaxıtmadan sonrakı dövr- Meteostrus 4.Sakitlik dövr- Anoestrus, dıoestrus.4.Sakitlik dövr- Anoestrus, dıoestrus. Prof. A.P. Studentsov Y.P. Pavlov təliminə əsaslanaraq cinsiyyət Prof. A.P. Studentsov Y.P. Pavlov təliminə əsaslanaraq cinsiyyət

sistemində gedən dəyişiklikləri 3-əsas dövrə bölür. 1-oyanma dövr; sistemində gedən dəyişiklikləri 3-əsas dövrə bölür. 1-oyanma dövr; 2- tormozlanma dövr; 3- müvazimət dövrü. A.P. Studensova görə 2- tormozlanma dövr; 3- müvazimət dövrü. A.P. Studensova görə bir cinsiyyət oyanması ilə digər cinsiyyət oyanması arasında gedən bir cinsiyyət oyanması ilə digər cinsiyyət oyanması arasında gedən fizioloji dəyişikliklərin cəminə cinsiyyət tsıkili deyilir.fizioloji dəyişikliklərin cəminə cinsiyyət tsıkili deyilir.

giriş

Oyanma dövrüOyanma dövrü – Dişi heyvanda bu dövr cinsiyyət proseslərinin ən aydın – Dişi heyvanda bu dövr cinsiyyət proseslərinin ən aydın nəzərə çarpan və şiddətli dövr hesab edilir. Belə ki, bu dövrdə dişi nəzərə çarpan və şiddətli dövr hesab edilir. Belə ki, bu dövrdə dişi cinsiyyət üzvləri qızarır, balalıq boynu açılır, yumurtalıqlar üzərindəki cinsiyyət üzvləri qızarır, balalıq boynu açılır, yumurtalıqlar üzərindəki follukullar böyüyərək, Qraf qovuqcuqları halına düşür və tam yetişir. Dişi follukullar böyüyərək, Qraf qovuqcuqları halına düşür və tam yetişir. Dişi heyvan erkəyi yaxına buraxır və cütləşməyə meyl göstərir. Dişi cinsiyyət heyvan erkəyi yaxına buraxır və cütləşməyə meyl göstərir. Dişi cinsiyyət sistemində spermatozoidlərin aktiv hərəkəti və yumurta hüceyrəsinin sistemində spermatozoidlərin aktiv hərəkəti və yumurta hüceyrəsinin bölünməsi üçün tam şərait yaranır.bölünməsi üçün tam şərait yaranır.

Tormozlanma dövrü.Tormozlanma dövrü. Bu dövrdə heyvanda oyanma dövrün sönməsilə Bu dövrdə heyvanda oyanma dövrün sönməsilə səciyyələnir. Cinsiyyət üzvlərində qızartı və şişginlik tədricən itir balalıq səciyyələnir. Cinsiyyət üzvlərində qızartı və şişginlik tədricən itir balalıq böyüməsinin xarici dəliyi bağlanır. Yumurtalıq üzərindəki partlamış qraf böyüməsinin xarici dəliyi bağlanır. Yumurtalıq üzərindəki partlamış qraf qovucuğu yerində sarı cismi əmələ gəlir. Dişi heyvan erkəyi yaxına qovucuğu yerində sarı cismi əmələ gəlir. Dişi heyvan erkəyi yaxına buraxmır.buraxmır.

Müvazinət dövrü.Müvazinət dövrü. Cərəaxıtma, hövrəgəlmə olmur. Ancaq cinsiyyət Cərəaxıtma, hövrəgəlmə olmur. Ancaq cinsiyyət üzvlərində yeni oyanma dövrü üçün hazırlıq gedir, Sarı cismi tədricən üzvlərində yeni oyanma dövrü üçün hazırlıq gedir, Sarı cismi tədricən sorulmağa başlayır.sorulmağa başlayır.

Cinsiyyət tsıklı gedişinə görə 2 qrupa bölünür.Cinsiyyət tsıklı gedişinə görə 2 qrupa bölünür. Tamyararlı cinsiyyət tsıklı belə halda cinsiyyət oyanması zamanı Tamyararlı cinsiyyət tsıklı belə halda cinsiyyət oyanması zamanı

ərəaxıtma, hövürəgəlmə və ovulyasiya normal gedir.ərəaxıtma, hövürəgəlmə və ovulyasiya normal gedir. Natamam cinsiyyət tsıklı belə halda heyvanda cinsiyyət tsıklının müəyyən Natamam cinsiyyət tsıklı belə halda heyvanda cinsiyyət tsıklının müəyyən

dövrü olmur.dövrü olmur. Cinsiyyət tsıklında cərəaxıtma olmursa, belə tsıkıl anestral cinsiyyət tsıklı Cinsiyyət tsıklında cərəaxıtma olmursa, belə tsıkıl anestral cinsiyyət tsıklı

adlanır. Cinsiyyət tsıklın də hövürəgəlmə olmadıqda alıbıd, ovulyasiya adlanır. Cinsiyyət tsıklın də hövürəgəlmə olmadıqda alıbıd, ovulyasiya olmadıqda anovulyator, ümumi oyanma nişanələri olmadıqda areaktin olmadıqda anovulyator, ümumi oyanma nişanələri olmadıqda areaktin cinsiyyət tsıkli adlanır. Cinsiyyət tsıklinə görə heyvanlar 2 qrupa cinsiyyət tsıkli adlanır. Cinsiyyət tsıklinə görə heyvanlar 2 qrupa bölünürlər 1) Monosestrik heyvanlar. Belə heyvanlarda bütün il ərzində bölünürlər 1) Monosestrik heyvanlar. Belə heyvanlarda bütün il ərzində cinsiyyət tsıkli bir dəfə baş verir. Bu qruppa it, pişik və vəşi heyvanlar cinsiyyət tsıkli bir dəfə baş verir. Bu qruppa it, pişik və vəşi heyvanlar daxildir. Bu heyvanlarda cinsiyyət tsıkli yaz və ya payız fəslinə düşür.daxildir. Bu heyvanlarda cinsiyyət tsıkli yaz və ya payız fəslinə düşür.

giriş

Poliesterik heyvanlar. Belə heyvanlarda cinsiyyət tsıklı müəyyən vaxtda 1 ilə Poliesterik heyvanlar. Belə heyvanlarda cinsiyyət tsıklı müəyyən vaxtda 1 ilə qədər təkrar olunur. Bu qruppa- inək, donuz, at edilir. Camış, qoyun, keçi və qədər təkrar olunur. Bu qruppa- inək, donuz, at edilir. Camış, qoyun, keçi və dəvələr il ərzində ardıcıl olaraq cinsiyyət tsıkli bir neçə dəfə nəzərə çarpır.dəvələr il ərzində ardıcıl olaraq cinsiyyət tsıkli bir neçə dəfə nəzərə çarpır.

Cinsiyyət sisteminin fəaliyyətində iştirak edən hormonlar 2 qrupa bölünür.Cinsiyyət sisteminin fəaliyyətində iştirak edən hormonlar 2 qrupa bölünür. Honadotrop hormonlarıHonadotrop hormonları Hipofiz vəzi ifraz edir. Hipofiz vəzinin ö paycığı Hipofiz vəzi ifraz edir. Hipofiz vəzinin ö paycığı

follikul stimuasiyaedici və lyutenləşdirici hormon olan proliktin ifraz edir.follikul stimuasiyaedici və lyutenləşdirici hormon olan proliktin ifraz edir. Prolaktm Prolaktm – yelmin fəaliyyətinin tənzimində iştirak edir. Bundan başqa, – yelmin fəaliyyətinin tənzimində iştirak edir. Bundan başqa,

prolaktik boğazlıq baş verdikdə, sarı cismin sorulmasının qarşısını alır.prolaktik boğazlıq baş verdikdə, sarı cismin sorulmasının qarşısını alır. Hipofiz Hipofiz vəzinin arza paycığının ifraz etdiyi hormonlardan cinsiyyət tsıkli vəzinin arza paycığının ifraz etdiyi hormonlardan cinsiyyət tsıkli

üçün əhəmiyyətli olan pıtutrini, onun fraksiyaları- oksitotsin və vazopressini üçün əhəmiyyətli olan pıtutrini, onun fraksiyaları- oksitotsin və vazopressini göstərmək olar. Bu hormonlar balalığı təqəllüsünü artırır.göstərmək olar. Bu hormonlar balalığı təqəllüsünü artırır.

Honodal Honodal (ovarial) hormonlar yumurtalıqların əsas hormonlardır. Bunlara (ovarial) hormonlar yumurtalıqların əsas hormonlardır. Bunlara follikulin, protesterin, və ralyaksin hormonları aiddir.follikulin, protesterin, və ralyaksin hormonları aiddir.

Follikulin Follikulin hormon follıkullarda əmələ gəlir. Bu hormon dişi orqanizmdə hormon follıkullarda əmələ gəlir. Bu hormon dişi orqanizmdə meydana çıxdıqda cərəaxmasına, qanda miqdarı artdıqda isə hövrəgəlməyə meydana çıxdıqda cərəaxmasına, qanda miqdarı artdıqda isə hövrəgəlməyə səbəb olur.səbəb olur.

ProkesteronProkesteron. Sarı. Sarı cismin hormonudur. Heyvan boğaz olduqda Sarı cismin cismin hormonudur. Heyvan boğaz olduqda Sarı cismin sorulmasının qarşısını alır və boğazlıq üçün şərait yaradır. sorulmasının qarşısını alır və boğazlıq üçün şərait yaradır.

Relyoksin.Relyoksin. Sarı cismin hormonu olmaqla, doğum aktı üçün çox əhəmiyyətli Sarı cismin hormonu olmaqla, doğum aktı üçün çox əhəmiyyətli olan çanaq bağlarının boşalmasına səbəb olur.olan çanaq bağlarının boşalmasına səbəb olur.

Dişi heyvanların cinsiyyət tsıklinə xarici şəraitin 3 əsas amili təsir edir. 1) Dişi heyvanların cinsiyyət tsıklinə xarici şəraitin 3 əsas amili təsir edir. 1) yemləmə; 2) işığın; 3) erkək heyvanın təsiri.yemləmə; 2) işığın; 3) erkək heyvanın təsiri.

Heyvan yaşa dolduqca cinsiyyət tsıkli zəifləyir və nəhayət tam kəsilir. Buna Heyvan yaşa dolduqca cinsiyyət tsıkli zəifləyir və nəhayət tam kəsilir. Buna klimaks dövür adlanır. Klimaks dövrü inəkdə 15-20 yaşda, camışda 17-22 klimaks dövür adlanır. Klimaks dövrü inəkdə 15-20 yaşda, camışda 17-22 yaşda, davarda 8-9 yaşda, madyanda 20-25 yaşda, itlərdə 8-10 yaşda başlayır. yaşda, davarda 8-9 yaşda, madyanda 20-25 yaşda, itlərdə 8-10 yaşda başlayır. Inəklərdə döllənmə getmirsə, cinsiyyət tsıkli orta hesabla 21 gündən bir Inəklərdə döllənmə getmirsə, cinsiyyət tsıkli orta hesabla 21 gündən bir təkrar olur. Oyanma dövrü 1-8 gün tormozlanma dövrü 5-7 gün, müvazimət təkrar olur. Oyanma dövrü 1-8 gün tormozlanma dövrü 5-7 gün, müvazimət dövrü isə 6-14 gün davam edir.dövrü isə 6-14 gün davam edir.

giriş

Cərəaxıtma 6-33 saat, hövrəgəlmə dövrü 3-36 saatCərəaxıtma 6-33 saat, hövrəgəlmə dövrü 3-36 saat Camışlarda Camışlarda doğumdan sonra 18-65 gündən sonra başlayır. Əksər camışlar doğumdan sonra 18-65 gündən sonra başlayır. Əksər camışlar

doğandan 45-50 gün sonra hövrə gəlir. Camışlarda hövrəgəlmə çox şiddətli doğandan 45-50 gün sonra hövrə gəlir. Camışlarda hövrəgəlmə çox şiddətli keçir. Hövrəgəlmə dövrü 5-40 saat əksərən 18-22 saat davam edir. Cütləşmə keçir. Hövrəgəlmə dövrü 5-40 saat əksərən 18-22 saat davam edir. Cütləşmə dövrü mövsümü xarakter daşıyır. Dağ rayonlarda iyun-iyul; aran rayonlarda isə dövrü mövsümü xarakter daşıyır. Dağ rayonlarda iyun-iyul; aran rayonlarda isə mart-sentyabr aylarında olur.mart-sentyabr aylarında olur.

Qoyunlarda CQoyunlarda Cinsiyyət tsıkli il boyu təkrar olur. insiyyət tsıkli il boyu təkrar olur. Onlar mövsümü xarakter daşıyır. Cinsiyyət tsıkli 16-18 gün davam edir. Onlar mövsümü xarakter daşıyır. Cinsiyyət tsıkli 16-18 gün davam edir.

Hövrəgəlmə orta hesabla 38-6 saat davam edir.Hövrəgəlmə orta hesabla 38-6 saat davam edir. Keçilər. Keçilər. Qoyunlarda olduğu kimidir.Qoyunlarda olduğu kimidir. Donuzlar. Donuzlar. Cinsiyyət tsıkli 20-21 gün davam edir.Cinsiyyət tsıkli 20-21 gün davam edir. Hövrəgəlmə 24-48 saat (8 günədək də davam edə bilir)Hövrəgəlmə 24-48 saat (8 günədək də davam edə bilir) Madyanda. Madyanda. CərəaxıtmaCərəaxıtma orta hesabla 5-7 günorta hesabla 5-7 gün Hövrəgəlmə 2-12 gün davam edir.Hövrəgəlmə 2-12 gün davam edir. Eşşəklərdə. Eşşəklərdə. Hövrəgəlmə 2-5 gün davam edir.Hövrəgəlmə 2-5 gün davam edir. Dəvələrdə. Dəvələrdə. Cinsiyyət tsıkli 9-50 gündən bir təkrar olunur. Bunlarda Cinsiyyət tsıkli 9-50 gündən bir təkrar olunur. Bunlarda

hövrəgəlmə çox şiddətli olur.hövrəgəlmə çox şiddətli olur. Itlərdə. Itlərdə. Cinsiyyət tsıkli 3-6 ay davam edə bilir.Cinsiyyət tsıkli 3-6 ay davam edə bilir. Oyanma dövrü ildə 1-2 dəfə.Oyanma dövrü ildə 1-2 dəfə. Inəklərdə hövrəgəlməni düzgün təyin etmək üçün sınaqçı buğalardan istifadə Inəklərdə hövrəgəlməni düzgün təyin etmək üçün sınaqçı buğalardan istifadə

edilir. Sınaqçı məqsədlə kazektomiya edilmiş buğalar seçilir, döllüyə yararsız, edilir. Sınaqçı məqsədlə kazektomiya edilmiş buğalar seçilir, döllüyə yararsız, lcəld və cinsiyyət fəal buğa, onun hər iki toxum borusundan 3-4 sm kəsilir. lcəld və cinsiyyət fəal buğa, onun hər iki toxum borusundan 3-4 sm kəsilir. Belə erkək 10-15 gündən sonra sınaqçı məqsədlə istifadə edilir.Belə erkək 10-15 gündən sonra sınaqçı məqsədlə istifadə edilir.

Şipilov, Bəşirov, cərrahi yolla buğada xarici cinsiyyət üzvünün adi hərəkət və Şipilov, Bəşirov, cərrahi yolla buğada xarici cinsiyyət üzvünün adi hərəkət və yerləşmə yerini dəyişərək, qarınaltı nahiyədə yeni sahə düzəldirlər və belə yerləşmə yerini dəyişərək, qarınaltı nahiyədə yeni sahə düzəldirlər və belə buğalar sınaqçı məqsəd kimi, onlarda sperma almaq üçündə istifadə buğalar sınaqçı məqsəd kimi, onlarda sperma almaq üçündə istifadə edilməsini məsləhət görürlər.edilməsini məsləhət görürlər.

giriş

Sınaqçı məqsədlə qoçların qarınaltına xalat Sınaqçı məqsədlə qoçların qarınaltına xalat bağlayırlar, bundan başqa kraska da istifadə bağlayırlar, bundan başqa kraska da istifadə edirlər, çənəaltına xüsusi rəngli nişanə asılır edirlər, çənəaltına xüsusi rəngli nişanə asılır və belə qoç hövrəgəlmiş, qoyunun üzərinə və belə qoç hövrəgəlmiş, qoyunun üzərinə tullanarkən onun arxa hissəsində xüsusi iz-tullanarkən onun arxa hissəsində xüsusi iz-nişanə buraxır. Belə nişanələnmiş qoyunlar nişanə buraxır. Belə nişanələnmiş qoyunlar seçilir, cins qoçlarla mayalanır. Hər 100 baş seçilir, cins qoçlarla mayalanır. Hər 100 baş boğaz qoyuna 1-2 baş belə qoçlar olmalıdır.boğaz qoyuna 1-2 baş belə qoçlar olmalıdır.

Donuzlarda.Donuzlarda. Hövrəgəlmə və cərəaxıtma Hövrəgəlmə və cərəaxıtma onların əlamətlərinə görə təyin edilir.onların əlamətlərinə görə təyin edilir.

Madyanlarda.Madyanlarda. Hövrəgəlməni və Hövrəgəlməni və cərəaxıtmanı təyin etmək üçün onlara cərəaxıtmanı təyin etmək üçün onlara ayrılmış sınaqçı məqsədlə ayrılmış ayrılmış sınaqçı məqsədlə ayrılmış ayqırlardan istifadə edirlər.ayqırlardan istifadə edirlər.