PEMBELAJARAN BERASASKAN MASALAH DALAM KURSUS ASAS PENGATURCARAAN Farihan Elyana Zahari Abstrak Pembelajaran berasaskan masalah (iaitu problem based learning atau PBL) adalah satu kaedah pembelajaran pemusatan pelajar yang menekankan kepada proses yang akan diikuti oleh setiap pelajar dalam menyelesaikan masalah. Kajian ini dilakukan keatas42orangpelajarsemesterduaDiplomaTeknologiMaklumat (Pengaturcaraan)yangmengambilkursusFP201AsasPengaturcaraan.Kajianini dijalankandenganmengedarborangpenilaianrakansebayadansoalselidik kepadakumpulansasaran.Tujuankajianadalahuntukmengetahuipenerimaan pelajar terhadap kaedah PBL dalammencapai domain pembelajaran dari segi kerja berkumpulan.Soalselidikyang dijalankanmenggunakanskalaLikert 1 hingga 5. HasilanalisakebolehpercayaantelahmemperolehiCronbach'sAlpha,0.753. Meskipunbegitu,hanya64.3%pelajarberminatdenganPBLjikadibandingkan dengan kaedah kuliah, 33.3% tidak pasti dan 2.4% tidak berminat. Didapati purata peruntukanpelajaruntukmengulangkajikursusiniadalahkurangdaripada5jam seminggu. Kata kunci: pembelajaran berasaskan masalah, kerja kumpulan. 1PENGENALAN KursusAsasPengaturcaraanadalahkursuswajibyangperludiambilolehsemua pelajar J abatan Teknologi Maklumat dan Komunikasi di bawah J abatan Pengajian Politeknik. Kursus ini melibatkan 30 jam teori dan 45 jam praktikal bagi sepanjang 15 minggu dalam satu semester. Selain daripada teori dan kemahiran, kursus ini juga menerapkan domain pembelajaran yang lain iaitu kemahiran menyelesaikan masalah danpemikirankritis(J abatanPengajianPoliteknik,2011).Apabilamelibatkan domaintersebut,topik-topikyangdigunakandalamkursustersebutsukaruntuk dilaksanakansecarakelastradisionaliaitupembelajaranberpusatkanpensyarah. Pelaksanaaanpembelajaranberpusatkanpelajarbanyakmembantupelajardalam usaha untuk melibatkan diri di sepanjang aktiviti kursus tersebut. Konsep Outcome Based Education (OBE) cuba diterapkan di dalam kursus tersebut sejak tahun 2010. Bagimenjayakankonsepini,pensyarahperlumenjalankankaedahpembelajaran pemusatanpelajardimanasalahsatudaripadanyaialahpembelajaranberasaskan masalah (Problem based learning atau, PBL). Kaedah bagaimana PBL ini dijalankan bergantungkepadapensyarahyangmengajarkursustersebut.PBLdiperkenalkan kepadapelajarsemasasesiperbincanganstrukturkawalan.Inibertepatandengan pelaksanaan OBE dalam pengajian politeknik. Searight (1996) menyatakan terdapat empat perkara yang perlu dititiberatkan untuk menjadikan PBL lebih efektif iaitu: a. Teori dan fakta yang telah diketahui atau pelajari. b. Maklumat tambahan yang diperlukan semasa menyelesaikan masalah. c. Membuat hipotesis terhadap masalah yang dikemukakan. d. Persoalan yang timbul diselesaikan dengan cara bertanya dan mencari maklumat. Pelajar-pelajaryang mempunyai pengalamanyangkurang daripada setahun dalam bidangpengaturcaraanbermasalahdarisegikemahiranpengaturcaraan.Mereka memerlukanlebihmasauntukmembuatpengiraanlogik,menulisaturcaradan seterusnya menguji program. Setelah beberapa kali percubaan, pelajar akan berputus asa(Ala-Mutka,2004).Pemahamanpelajartersebutbersertadengantumpuan pensyarah terhadap kumpulan pelajar yang besar akan menjadikan pelajar berkaitan hilang minat dan malu untuk bertanya. Penerapan PBL diperkenalkan dalam usaha mengatasi masalah-masalah yang diutarakan. 1.1OBJEKTIF KAJIAN Kajianini dijalankan untuk menjawab beberapa persoalan dalam keberkesanan PBL yang dijalankan bagi topik Kawalan Struktur. Persoalan-persoalan tersebut ialah: 1.1.1Mengkaji peratus penerimaan pelajar dengan PBL. 1.1.2Mengkajipuratapenerimaanpelajarperempuandanlelakiterhadap aktivitiPBLdarisegimerangsangminat,sumbanganidea, memudahkanpembelajaran,meningkatkanpengetahuanserta kemahiran dan meningkatkan kemahiran komunikasi. 1.1.3Mengkajimasayangdiperuntukanuntukmengulangkajisamaada ianyamemenuhistudentlearningtime (SLT)yangtelahdinyatakan dalam kurikulum iaitu 5 jam. 1.1.4Mengujisamadajantinamempengaruhipenerimaankaedah pembelajaran berasaskan masalah. 2 ULASAN KARYA KurikulumbagiprogramDiplomaTeknologiMaklumat(Pengaturcaraan) direkabentuk berasaskan kesemua domain pembelajaran yang ditetapkan oleh MQA. Kursus Asas Pengaturcaraan melibatkan domain pembelajaran kemahiran pemikiran kritisdanpenyelesaianmasalahiaituProgrammeEducationalObjectives(PEO)yangketigadimanaiabertujuanmelatihagarpelajarmemberitumpuankepada keperluandalampembinaan,mengaplikasidankonfigurasimengikutkeperluan organisasi.KursusFP201AsasPengaturcaraanadalahkursuswajibyangperlu diambil oleh semua pelajar J abatan Teknologi Maklumat dan Komunikasi di bawah J abatanPengajianPoliteknik.Kursusinimelibatkan30jamteoridan45jam praktikal bagi sepanjang 15 minggu dalam satu semester. Selain daripada teori dan kemahiran,kursusinijugamenerapkandomainpembelajaranyanglainiaitu kemahiranmenyelesaikanmasalahdanpemikirankritis(J abatanPengajian Politeknik, 2011). PBLmerupakan satu kaedah pembelajaranyang memperlihatkan penglibatan yang lebih aktif daripada pelajar semasa sesi pembelajaran. PelaksanaanPBL melibatkan aktiviti-aktivitiyangdijalankanolehpelajar(Ribeiro,2011).Iadilaksanakan mengikut kepada proses-proses berikut: a.Pelajar terlebih dahulu didedahkan kepada contoh-contoh masalah. b.Pelajar dikumpulkan mengikut kumpulan kecil. c.Setiap ahli kumpulan berbincang berkaitan dengan masalah yang diberi. d.Setiapahlikumpulanakanmengemukakanbeberapaideaberdasarkan pengalaman dan juga contoh masalah yang telah diberikan. e.Selepas selesai aktiviti, pelajar akan menjalani penilaian rakan sebaya untuk mengetahui keberkesanan aktiviti tersebut. Konsep PBL menekankan pembelajaran secara kumpulan. Ahli kumpulan ini perlu dibentuk secara rawak. Kumpulan dipecahkan kepada kumpulan yang kecil agar idea tersebutmudahuntukdiuruskandanjugauntukmenilaipenglibatansesamaahli kumpulan(Ribeiro,2011).Iniamatpentingagarpelajardipecahkankepada kumpulan pelajar secara rawak bagi memastikan pelajar memiliki peluang yang sama dalammenyumbangidea(Klegeris&Hurren,2011).Mungkinadasesetengah pelajarmendominisikankumpulanperbincangan.Olehitu,pensyarahberperanan sebagai tutor untuk mengawal suasana tersebut. Kursuspengaturcaraan memerlukan pelajar menyelesaikan masalah persekitaran dengan menggunakan kaedah logik iaitu mengenalpasti input, proses dan keluaran. Oleh itu, soalan-soalan yang dikemukakan semasa perbincangan adalah soalan-soalan yang melibatkan perbincangan kumpulan mengenaisesuatumasalahyangdikemukakan(Hollenbeck,2009).Daripada permasalahanyangdiperolehi,pelajarakanmengenalpastiinputyangdiperlukan, proses yang perlu dilakukan dan seterusnya output yang dikehendaki. Permasalahan yangdikemukakanituberdasarkantopik-topikyangtelahdipelajaridalamkelas teori.BagimemastikankeberkesananPBL,pelajarterlebihdahuludidedahkan denganteorisebelumpelaksanaanPBL(Gregson,Romito,&Garetto,2010).Ini adalahuntukmemastikanpelajarmempunyaihalatujuapabilahendak menyelesaikan masalah yang dikemukakan. Komunikasi dalam kumpulan yang kecil mampu membuang sikap rendah diri dalam kalanganpelajar.Adalahamatsukarmemberiarahanagarpelajarberkomunikasi dalamkumpulanyangbesar.DalammenjayakanPBL,semuapelajarmestilah komitedterhadapperbincangankumpulandimanamerekaperluberkomunikasi secaraefektif,menilaimaklumat-maklumatyangditerimadanseterusnya mengaplikasikanmaklumat-maklumattersebut(Klegeris&Hurren,2011). Komunikasisecaraaktifdapatdilihatsemasasesiperbincangan.Olehitu perbincangantersebutakanmeningkatkankemahirankomunikasipelajar.Setiap kumpulanakanbelajardenganbekerjasamasecaraberkumpulandanpelajar digalakkanuntukmembawabahan-bahanyangmembantusemasaperbincangan (Gregson,Romito,&Garetto,2010a).PelajardibenarkanmelayariInternetserta mendapatkan buku-buku rujukan bagi menyokong idea mereka. Setiappelajarperlumenyumbangkanideasemasasesiperbincangan(Hollenbeck, 2009). Ahli kumpulan dipilih secara rawak bagi memastikan idea itu datang daripada kumpulanpelajaryangmempunyaipelbagaitahappemikiran(Larin,Buccieri,& Wessel, 2010). Sekiranya pemilihan ahli tidak dijalankan oleh pensyarah, dikhuatiri pelajarhanyaakanberadadidalamkumpulanyangterdiridaripadaahliyang bersependapatdenganmereka.Soalan-soalanyangakandikemukakankepada kumpulan,bersifatkognitifdankumpulanperlumencadangkanbeberapa penyelesaian(McCarlie&Orr,2010).Iniadalahkeranasetiapmasalahyang dikemukakanbukanhanyabolehdiselesaikandengansatukaedahtetapipelbagai kaedah berdasarkan kreativiti kumpulan mengolah masalah tersebut. Aktiviti PBLadalah satu aktivitiyang mampu memberi kesan yang positif ke atas pembelajarandanjugakemahiranpelajar(Larinetal.,2010).Iniadalahkerana pelajar akan berbincang dan perlu memahami perkarayang dibincangkansebelum menghasilkan penyelesaian di mana hasil perbincangan tersebut akan kekal lamadi dalam ingatan pelajar. Ini amat membantu pelajar dalam membina keyakinan dalam pengetahuan (Gregson, Romito & Garetto, 2010b). Semasa aktiviti PBL, elemen-elemen sosial diterapkan secara tidak langsung. Pelajar akan belajar bagaimana untuk menyumbangkan idea (McCarlie & Orr, 2010). Galakan sesama ahli kumpulan dan jugapensyarahsebagaitutorakanmeningkatkanmotivasipelajardanseterusnya meningkatkan kemahiran penyelesaian masalah oleh pelajar (Larin et al., 2010). Tugaspensyarahuntukmenumpukanperhatianterhadapsemuapelajarboleh dikurangkan dengan kaedah PBL. Ini adalah kerana masa yang diperuntukkan dalam setiapsesipembelajaranadalahterlalusingkatdenganpelbagaikekanganseperti topikyangterlalubanyak(Neofa,2010).Pensyarahhanyamenjaditutordalam membantu pelajar menjayakan aktiviti PBL. Interaksi yang aktif di antara pensyarah dan pelajar amat penting. Cabaran utama pensyarah ialah dalam membimbing dan membantu pelajar (Ribeiro, 2011). Setelah sesi perbincangan, setiap kumpulan akan membentangkan hasil perbincangan masing-masing. 3METODOLOGI KajianinidijalankanuntuksesipembelajarantopikKawalanStruktur.Topikini merupakan asas kepada pengaturcaraan. Sesi pembelajaran dimulakan dengan kelas teori berkaitan dengan kawalan struktur di mana pelajar didedahkan dengan contoh-contoh soalan. Populasi yang terlibat ialah pelajar semester dua Diploma Teknologi Maklumat(Pengaturcaraan).Kelasteoriinidijalankanselama30minituntuk memberipendedahankepada pelajarberkaitandenganteoritersebut.Sebelumini pelajartelahmempelajariteoriyangberkaitandalamkursusFP101Prinsip Pengaturcaraan.Seterusnyapelajardipecahkanmengikutkumpulansecararawak. Setiap kumpulan terdiri daripada 4 atau 5 ahli kumpulan dan diberikan 2 soalan yang berbezasertadiberimasaselamasejamuntuksesiperbincangan.Sebelum perbincangan, pelajar diterangkan dengan konsep pembelajaran berasaskan masalah. Pelajar diberi kebebasan untuk mencari lokasi perbincangan samada di dalam kelas ataupundiluarkelasmengikutkeselesaanahlikumpulan.Pemantauanoleh pensyarahdijalankandisepanjangperbincangan.Ahlikumpulanakanmeminta pendapatpensyarahsekiranyaterdapatperselisihanpendapat.Setelahsesi perbincanganberakhir,wakilsetiapkumpulanakanmembentangkanhasil perbincangan.Diakhirsesiperbincangn,pensyarahakanmengedarkanborang penilaian rakan sebaya. Borang ini amat penting untuk pelajar menilai ahli kumpulan di sepanjang penglibatan mereka dalam perbincangan kumpulan (Klegeris & Hurren, 2011). Soal selidikjuga dijalankan untuk mengkaji samada minat dan penglibatan pelajar meningkat semasa sesi pembelajaran berasaskan masalah (Pirrami, 2011). 3.1 Penilaian rakan sebaya Borangpenilaianrakansebayatelahdiedarkanuntukmenguji keberkesananaktivitiperbincanganselepasaktiviti.Penilaianini dibuat oleh rakan ahli kumpulan terhadap rakan kumpulan yang sama. Item-item yang dimasukkan dalam borang tersebut merangkumi: 3.1.1Kerjasama ahli semasa aktiviti perbincangan. 3.1.2Penglibatan sepenuhnya dalam aktiviti perbincangan. 3.1.3Menghormati pendapat ahli kumpulan yang lain. 3.1.4Penggunaan bahasa yang bersesuaian ketika perbincangan. 3.2 Soal selidik Soal selidik secara di atas talian telah dijalankan untuk menguji keberkesanan PBLdarisegikerjakumpulan.SoalselidikinidiadaptasidaripadakajianDoody (2009)yangbertajukAlongitudinalevaluationoftheimpactofa Problem-BasedLearningapproachtotheteachingofsoftwaredevelopment inhighereducation.J adual3.2.1menunjukkansoalanyangdikemukakan dalam soal selidek tersebut. Skala Likert digunakan untuk mengutip data bagi perkara B1 sehingga B5 di mana skalanya terdiri daripada 1-sangat setuju, 2-setuju, 3-tidak pasti, 4-kurang setuju dan 5- tidak setuju. Jadual 3.2.1:Borang soal selidik. Kumpulan SoalanNombor soalan SoalanPeribadiA1J antina. A2Pengalaman dalam bidang pengaturcaraan. Kerja Kumpulan B1Perbincangan dalam kumpulan semasa PBL meransang minat dalm pengaturcaraan. B2Saya menyumbangkan idea semasa sesi perbincangan. B3Perbincangan secara kumpulan semasa PBL memudahkan pembelajaran. B4PBL meningkatkan pengetahuan dan kemahiran. B5PBL meningkatkan kemhiran komunikasi. MasaM1Masa yang diperuntukkan untuk mengulangkaji setiap minggu. KomenKomen dan cadangan pelajar. 4 DAPATAN KAJIAN Hasilmaklumbalasdaripadaborangpenilaianrakansebaya diperolehidantelah dikumpulkan mengikut kategori. Hasil tersebut direkodkan dalam J adual 4.1. Bagi respondenperempuan,databertaburdengansisihanpiawaiialah.402.Manakala untuk pelajar lelaki,purata ialah 1.00 dan sisihan piawai ialah .000. Ini bermaksud bagi pelajarlelaki,tiadasisihan piawaiyangberlakudimanaiamenggambarkan semua pelajar lelaki bersetuju dengan item-item yang diuji dalam borang penilaian rakan sebaya. J adual4.1: Kesimpulan penilaian rakan sebaya. JantinaPurataN Std. Deviation Perempuan1.1931.402 Lelaki1.0011.000 Jumlah1.1442.354 Soal selidik telah dijalankanke atassampel bersaiz 42 yang terdiri daripada 31 orangperempuandan11oranglelaki(N=42).Setelahdatadiperolehi,ia direkodkan menggunakan SPSS 17.0. Analisa kebolehpercayaan telah dijalankan dandidapatiCronbach'sAlphaialah0.753.Kajiantelahdijalankanuntuk menentukanketekalandalaman(internalconsistency)bagikelima-limaitem seperti yang dinyatakan dalam J adual 4.2. J adual 4.2: Ketekalan dalaman bagi lima item yang dikaji. Soalan PurataSisihan Piawai Perbincangan dalam kumpulan semasa PBL meransang minat dalam pengaturcaraan. 1.55.670 Saya menyumbangkan idea semasa sesi perbincangan. 1.67`.612 Perbincangan secara kumpulan semasa PBL memudahkan pembelajaran. 1.55.633 PBL meningkatkan pengetahuan dan kemahiran. 1.50.595 PBL meningkatkan kemhiran komunikasi. 1.60.544 Purata untuk item-item tersebut berada dalam julat 1.50 sehingga 1.67 dengan jumlah purata keseluruhan skala,7.86 (sisihan piawai =2.17). Kesimpulannya, datadaripadasampelmengikutskalamenunjukkanmerekabersetujubahawa PBLmembantudarisegiminat,sumbanganidea,memudahkanpembelajaran, meningkatkan pengetahuan serta kemahiran dan meningkatkan komunikasi. J adual 4.3: Statistik keseluruhan. PurataVarianceStandard Deviation No. of Items 7.864.7112.1705 J adual 4.3 menunjukkan purata,variancedan standard deviation untuk kelima-limaitemyangdiuji.Puratauntukkelimaskalayangdiujiialah7.86 (kemungkinan skala ialah 5 ke 25) dengan sisihan piawai, 2.17.

Analisa telah dibuat untuk menjawab persoalan yang diutarakan dalam kajian dan direkodkan seperti berikut : 4.1Peratuspenerimaansampel42 orangpelajarkeataspopulasipelajar semester dua Diploma Teknologi Maklumat (Pengaturcaan) ialah 64.3% berminat,33.3%tidakpastidan2.4%tidakberminat.Rajah4.1.1 menunjukkan graf bar peratus penerimaan tersebut. Rajah 4.1.1: Peratus penerimaan pelajar terhadap PBL.

4.2 J antinamempengaruhiaktivitiPBLdarisegiminat,sumbanganidea, memudahkanpembelajaran,peningkatanpengetahuansertakomunikasi danpeningkatankemahiranberkomunikasi.Keputusankajianadalah seperti dalam J adual 4.2.1. J adual 4.2.1: Purata dan sisihan piawai berdasarkan jantina. Jantina Merangsang minat Menyumbangkan idea Memudahkan pembelajaran. Meningkatkan pengetahuan dan kemahiran Kemahiran komunikasi Perempuan Purata1.651.741.651.581.68 Sisihan piawai .709.575.608.620.475 Lelaki Purata1.271.451.271.271.36 Sisihan piawai .467.688.647.467.674 Jumlah Purata1.551.671.551.501.60 Sisihan piawai .670.612.633.595.544 Kesimpulandapatdibuatbuatbahawapuratapengaruhjantinaterhadap kelima-lima item ialah di antara julat 1.27 hingga 1.74. 4.3 T-testterhadapperuntukanmasapelajaruntukmengulangkaji pembelajaran selepas kelas direkodkan dalam jadual. J adual4.3.1: Statistik one-sampleNMeanStandard deviation Std. error mean 424.14292.00696.30968 Puratabagisampel42orangialah4.1429dimanaiakurangdaripada peruntukan dalam student learning time (SLT) iaitu 5 jam. Darjah kebebasan (Degree of freedom-df)ialah 41 yang bersamaan dengan p-value ialah .008. Olehkerananilaip.008ialahkurangdari.05,hipotesisnull(Ho)untuk bilangan jam pelajar diperuntukanmengulangkaji selepas kelas selama 5 jam ditolak.Kesimpulanyangdapatdibuatialahpelajaryangmengulangkaji kursusAsasPengaturcaraan(Purata=4.1429,sd=2.00696)adalah menghampiri kepada bilangan yang diperuntukkan dalam SLT iaitu, t(41)=- 2.78, p