BalalarE grevli szckleri, sz beklerini, cmleleri birbirine balayan ya da eitli anlam ilgileri kuran szck veya sz bekleridir. Balca balalar unlardr:

ve, veya, ya, ya da, yahut, veyahut, ile, yalnz, ancak, ama, fakat, lakin, ne var ki, de, bile, dahi, ki, yle ki, yleyse, oysa, oysaki, ise, madem, mademki, meer, meerki, meerse, yeter ki, halbuki, nk, hatta, yoksa, ne ne, ya ya, hem hem, bir bir, gerek gerek, ister ister, olsun olsunVeAkam ve sahil, onun iirlerinin k noktasyd. (Adlar birbirine balamtr.)

Sen ve ben ayr dnyalarn insanlaryz. (Adllar birbirine balamtr.)

Erhan, saygl ve zeki bir renciydi. (Sfatlar birbirine balamtr.)

Futbolcular, bitkin ve mutsuz grnyor. (Belirteleri birbirine balamtr.)

Eve urad ve biraz eya ald. (Cmleleri birbirine balamtr.)

leLisedeyken mzik ile resim en sevdiim dersti.

Eyll ile nisan onun iin aylarn en gzeliydi.

Veya, Ya, Ya da, Yahut, VeyahutBugn veya yarn yola kabiliriz.

Misafirimiz akama gelir diyorsun ya gelmezse?

Bizimle gel ya da evde kalp ders al.

Tatilde kitap okurum yahut geziler yaparm.

Yarn eski okuluma veyahut sinemaya giderim.

Yalnzalkan bir ocuk; yalnz ok yaramaz. (kartlk)

Kitab alabilirsin; yalnz geri getireceksin. (koul)AncakSeni dn aradm; ancak sana bir trl ulaamadm. (kartlk)

Maa gidebilirsin; ancak eve erken dn. (koul)

Amaok uratk; ama onu ikna edemedik. (kartlk)

Mzik dinle; ama yksek sesle deil. (koul)

irin ama ok irin bir ileydi buras. (pekitirme)

Fakat, Lakin, Ne var kiPeinden kotum; fakat yetiemedim. (kartlk)

stediini al; fakat ziyan etme. (koul)

Sre bitti; lakin baz sorular kald. (kartlk)

Akll biri; ne var ki biraz huysuz. (kartlk)

KiKardelen ki bahar mjdeler doaya. (aklama)

htiyac var ki senden para istiyor. (neden-sonu)

Konusam da beni dinlemez ki (yaknma)

Bir uyandm ki kar yam! (arma)

Herkesi sev ki sen de sevilesin. (koul)

Not: Bala olan ki, ilgi adl -ki ve sfat yapm eki olan -ki ile kartrlmamaldr. Bala olan ki szck olduundan ayr yazlr. lgi adl ve sfat yapm eki olan -ki ek olduundan szce bitiik yazlr.

Bizim otobs sizinkinden hzl gidiyor. (ilgi adl)

Yarnki gezi iptal edilmi. (sfat yapm eki)

Bile, DahiO gn, beni sen bile dinlememitin. (de)

Benimle bir kelime konumad bile. (stelik)

En yakn arkadalarm dahi beni unuttu. (de)DeDers alt da snav kazand. (neden-sonu)

Oraya ben de gitmitim. (eitlik, gibilik)

Sen de mi Leyla! (arma)

Para kazanacaksn da bize bakacaksn! (alay, inanmama)

Borcunu verme de greyim seni! (korkutma, tehdit)

Saray da saraym ha! (vg, abartma)Not: Bala olan de her zaman ayr yazlr ve te, ta ekli yoktur. Bir cmlede denin bala m yoksa hal eki mi olduunu anlamak istiyorsak; deyi cmleden atarak cmleyi yeniden okuruz. Cmlenin anlamnda -daralma olabilir- bozulma olmuyorsa de balatr.

Yarn bize gel de o konuyu grelim.

Yarn bize gel o konuyu grelim.

Bu cmlelerde grld gibi de cmleden atldnda cmlenin anlamnda bir bozulma olmuyor. O halde, de cmlede bala grevinde kullanlmtr.

Aradn kitap bende var.

Aradn kitap ben var.

Bu cmlelerde grld gibi de cmleden atldnda cmlenin anlamnda bir bozulma meydana geliyor. O halde de cmlede bala deil, durum (hal) ekidir.

Oysa, Oysaki, HalbukiOysa gelirsin diye seni ne kadar bekledim, bilemezsin.

Oysaki hepimiz, o akam aramzda olman ok istemitik.

Hlbuki ok uysal bir insandr o.Not: Baz balalar cmlenin banda bulunabilir. Bu balalar, kendinden nceki cmleyi anlamca kendinden sonraki cmleye balar.

Oysa ne umutlarla gelmitik bu ehre! Bu cmlede oysa balac, ncesinde, Bu ehirde umduumuz hibir eyi bulamadk. anlamnda bir cmlenin sylendiini gstermekte ve iki cmleyi birbirine balamaktadr.

Madem, Mademki, Meer, Meerse Madem her gn zecektin, neden sevdin beni?

Mademki gitmeyeceksin, biletini iptal ettir.

Meer bana syledikleri hep yalanm!

Meerse misafirlerimiz yarn gelecekmi.

yleyse, nk, Hatta, Yoksa, seDediklerime inanmyorsun; yleyse benimle konuma.

Seninle sinemaya gelemeyeceim; nk hastaym.

Dn babam okula gelmi; hatta birka saat bizi beklemi.

Derslerine al; yoksa snav kazanamazsn.

O, romandan holanrd; ben ise iirden holanrdm.

Ne neNe admz anan var ne halimizi soran. (olumsuzluk) (admz anan ve halimizi soran yok)

Ne k ne yaz, ille de gz ille de gz. (olumsuzluk) (k ve yaz deil)

Ne kserim ne incinirim, (olumsuzluk) (ksmem de incinmem de)

Not: Ne ne balac, sfatlar ve belirteleri derecelendiren ne belirteci ile kartrlmamaldr. Aadaki cmlelerde ne szc belirte grevindedir

Ne irin, ne gzel bir kyd buras.

Ne bitkin, ne suskun duruyor bugn herkes.Bir birBir sen varsn kalbimde bir de o hatralar.

ieklerden bir kardeleni bir nilferi severdi.

Not: Bir bir balac, sfat ve belirte olan bir ile kartrlmamaldr.

ardan bir kitap, bir defter aldm. (sfat)

Yaadklarn bana bir bir anlatt. (belirte)

Hem hem, Ya ya, Ha ha, Gerek gerek, ster isterEvimiz hem okula hem yurda ok yaknd.

Ya evde derslerine al ya bizimle sahile gel.

Ha o gelmi ha sen gelmisin, bizim iin ayn.

Gerek sen gerek o, yarn izin kullanabilirsiniz.

ster kitap oku ister mzik dinle.

rnek 1:Aadakilerden hangisinde de, da balac cmleye eitlik, gibilik anlam katmtr?A) O iiri okumu da anlayamam.

B) Bundan sonra zr dilese de affetmem.

C) Gitti de bir mektup bile yazmad.

D) Szn ettiim elbiseyi aldm da giymedim.

E) Gazetedeki ilan ben de grmtm.

(1994-SS)

zm:E seeneindeki de balac, bakalar tarafndan yaplan bir iin, sz syleyen kii tarafndan da gerekletirildiini gstermek amacyla kullanlm ve cmleye eitlik, gibilik anlam katmtr.

Cevap E

rnek 2:Aadaki cmlelerin hangisinde, de szcnn atlmas anlam deiikliine yol aar?A) Oraya ura da arkadann dncelerini ren.

B) Onu hem dn hem de bugn aradm.

C) Ne kendi geldi ne de ocuklarn gnderdi.

D) Ben bu d ona deil de sana vermeliydim.

E) Dn akamki toplantda ben de konutum.

(1993-YS)

zm:A, B, C ve D seeneklerindeki cmleleri de balacn atarak okuduumuzda, cmlelerin herhangi bir anlam deiikliine uramadn gryoruz. E seeneinde kii, bakalarnn yan sra kendisinin de konutuunu belirtiyor. Cmleyi de balacn atarak okuduumuzda, konuann sadece kendisinin olduu anlam ktn ve cmlenin anlamnn btnyle deitiini gryoruz.

Cevap E

rnek 3:Aadaki cmlelerin hangisinde ama balac, koul anlamnda kullanlmtr?A) Bir eyler syledi ama anlayamadm.

B) Biraz pahal ama ok gzel.

C) Okula gideceksin ama otobsle.

D) Eyalar eski ama tertemiz.

E) Belki doru sylyorsun ama inanmyorum.

(1981-YS)

zm:Seenekleri incelediimizde A, B, D ve Ede ama balacnn kartlk ilgisi kurduunu gryoruz. Cde ise ama balacnn okula gitme iini otobsle gitme kouluna balayarak koul anlamnda kullanldn gryoruz.

Cevap C

rnek 4:Aadaki cmlelerin hangisinde, ama szc, pekitirme grevinde kullanlmtr?A) ok zorladm; ama yarar olmad.

B) Bir zamanlar burada eski ama salam bir ev vard.

C) Bir derdin var senin; ama bana sylemek istemiyorsun.

D) Yine gelecekmi; ama ok kalmayacakm.

E) O gnden sonra onu hi ama hi grmedim.

(1990 YS)

zm:Seenekleri incelediimizde A, B, C ve Dde ama szcnn fakat anlamnda olumluluk olumsuzluk ilgisi kurduunu gryoruz. Ede ise ayn szcn grme eyleminin pekitirmeli bir biimde yaplmadn belirttiini gryoruz.

Cevap E