95
BNH TUYN GIPMc tiu hc tp 1- Trnh by c m hc v s tng hp hormon gip
2 - M t v phn tch c bnh bu gip n thun v bnh bu gip cng gip 3 - M t
c c im vi th ca bu gip n thun v bnh Basedow
I. I CNGBnh l tuyn gip ng hng u trong cc bnh v ni tit. Theo c
tnh, trn th gii c khong 200 triu ngi mang tuyn gip to, c phnh to rt
d nhn bit v Vit Nam cng chim xp x 2 triu ngi (Nguyn Vng v CS). L
bnh nm ngay trc c nn nhn dn quen gi l bu c. a s bnh bu c thuc loi
bnh nng gip (bu c n thun, bu c a phng - goitre simple) v bu c u nng
gip (bnh Basedow-bnh Grave). Ngoi ra cn gp mt s bnh l ca tuyn gip
nh bu gip nhc nng, vim tuyn gip, u tuyn v ung th tuyn gip.
II. NHC LI M HC V QU TRNH TNG HP HORMONE GIP1. V m hc - Tuyn gip
gm 2 thy nm on trn ca c v di thanh qun. Trng lng khong 30-40 gram,
c ph bn ngoi bi mt lp v x v ngn cch vi nhu m gip bn trong bi m lin
kt tha (do vy rt d bc tch khi phu thut). - Tuyn gip l tuyn ni tit
kiu ti gm nhng nang tuyn c bao quanh bi mng li mao mch phong ph.
Lng nang cha mt cht keo m bn cht l protein, l thyroglobulin c trng
lng phn t 660.000, do cc t bo lt quanh nang ca tuyn gip to ra. Cc t
bo nang to nn biu m tuyn ca tuyn gip. Chng c hnh vung hoc dt khi
ngh hot ng hoc hnh tr khi ang hot ng ch tit.
Hnh 1: Cu to vi th tuyn gip v cn gip
95
96 2. Qu trnh tng hp hormone gip Hormone gip do t bo tuyn gip to
ra l thyroxin (T4 , Tetra- iodothyronin) bao gm 2 c cht chnh l iod
v acid amin l tyrozin. Thnh phn iod c nhiu nht rong to v ng vt bin,
lng iod ny khi n vo u b kh thnh cc iodua (K, Na) v c rut hp th a n
tuyn gip. S thu nhp iod ti tuyn gip d b ngn cn bi cc anion
thiocyanate (TCN) v Peclorat (ClO4). Do vy, n thc n ci bp cha nhiu
thiocyanate d gy bu c. Ngc li, s gn iod c kch thch bi TSH (Thyroid
stimulating hormon) ca tuyn yn. Giai on tip theo l oxy ha thnh cc
iod hot ha (nh xc tc bi peroxydaza, TSH). Sau o, gn iod c hot ha vo
cc v tr nhn vng ca tyrozin tng hp to nn T3 v T4. I O O I I CH2 CH
COOH NH2 O I I O I I CH2 CH COOH NH2
3,5,3/ Tri iodothyronin (T3)
3,5,3/,5/ Tetra iodothyronin (T4)
T3 v T4 chnh l cc hormone gip, sau khi tng hp s c a vo lng nang
v gn vi thyroglobulin di dng d tr. Khi c th cn s dng chng s nh vo
men thy phn (cathepsin, TSH) tch T3, T4 ra v c vn chuyn qua mng t
bo a vo mu.
III. MT S BNH TUYN GIP THNG GP1. Bu c n thun - y l loi bnh thng
gp nht, c bit l n gii. Bnh nhn khng c cc ri lon chc nng tuyn gip
(do vy cn gi l bu c n thun). - C 3 nhm nguyn nhn chnh gy bnh: +
Thng do thiu iod trong thc phm, c bit l nhng dn c sng vng ni cao
(khi bnh cn c tn gi l bu c a phng). + Do ri lon thn kinh ni tit tr
gi dy th, ph n mang thai v tui mn kinh. + Do dng qu nhiu thc phm c
cha thyocyanate (bp ci, c ci, su ho) v nhng cht c tc dng chng ni
tit t tuyn gip hoc do bnh nhn dng thuc c cha thyocyanate,
salicylate, thiouracil. C 3 loi bu gip n thun: 1.1. Bu gip lan ta y
l giai on u ca bu gip n thun (t vi thng n vi nm). Tuyn gip phn ng
(do thiu iod) bi s kch thch ca TSH, th hin bng s va qu sn (tng s
lng cc nang tuyn) va ph i (tng th tch cc nang). Chnh s qu sn v ph i
ny lm cho tuyn gip to ra u v lan ta c 2 bn, c khi tuyn gip nng
1000gram, song nhn chung hnh thi ca tn thng vn thun nht, mt mm, din
ct nhy, bng, do c nhiu cht keo (do vy cn gi l bu gip keo). Hoc mt
chc, din ct khng nhy v ging m gip bnh thng (nn gi l bu gip nhu
m).
96
97 V vi th, cu trc tuyn gip gm nhng ti tuyn gin rng, lng cha
nhiu cht keo c, bn ngoi c lt bi cc t bo biu m vung hoc dt.
Hinh 2-3: Tn thng vi th ca bu keo tuyn gip 1.2. Bu gip hn (cc,
nhn) Bnh c th gp di dng lm sng l mt cc, nhng phn ln thng gp l th
nhiu cc. y l th bnh biu hin giai on sau ca bu gip n thun. Cc tn
thng qu sn v ph i nang gip giai on u dn dn i km vi hin tng thoi ha,
xen k l s ti to, ph i lm cho tn thng vi th thng khng thun nht m tr
nn a dng. Bn cnh cc nang tuyn nh ti to vi cc biu m qu sn li thy xut
hin nhiu nang tuyn dn ln cha y cht keo lm cho m tuyn gip c nhiu cc.
M m lin kt bao quanh cc nang gip cng bin i, nhiu mao mch khng u,
lng mao mch hp, dn n thiu mu cc b, c khi c hin tng chy mu v vi ha.
Chnh s chy mu vo m k to nn cc u nang gi chy mu v khng c biu m bao
quanh nang m ch c mt lp mng si to keo. Bnh ko di gm nhiu t qu sn,
thoi ha, ti to, chia ct tuyn gip thnh nhiu cc v rt kh khn p ng
trong iu tr ni khoa.
Hnh 4: i th ca bu gip lan ta v bu gip hn (cc)
97
98 1.3. Nang gip Hu ht cc nang gip l do hin tng thoi ha hc ca mt
cc trong bnh bu gip hn. i khi t mt ti tuyn bnh thng b xut huyt hoc
thoi ha to nang (nang gip gi). Nang gip c th nh , ng knh di 1cm hoc
to vi ng knh trn 6cm. Trong nang cha cht keo gip hoc dch ca mu c
hoc dch nu sn st. Lp bao nang c lt bi biu m tr ( thp) hoc biu m
chuyn sn gai ( cao). 2. Bnh Basedow Bnh Basedow cn gi l bnh Braves
hoc bu gip li mt. Bnh do qu sn nguyn pht ca m tuyn gip. Bnh nhn c
triu chng ca cng gip trng, li mt v tuyn gip ph i lan ta, kch thc
thng khng to qu, trung bnh nng khong 50-60gr. Bnh c sut cao, ng th
hai sau bu gip n thun, thng gp ph n la tui 30-40, t l n/ nam l 5/1.
Bnh c lin quan n c ch t min v thy trong huyt thanh bnh nhn c nhiu
globulin min dch chng gip gy nhng ri lon tuyn cn gip v tuyn yn.
Hnh 5: Tn thng i th v vi th ca bnh Basedow
Hnh 6-7: Tn thng vi th ca bnh Basedow
98
99 Tuyn gip to u lan ta, din ct nhiu thy, mu nu, mt chc, thun
nht nh tht nhiu mu. V vi th, c qu sn mnh lan ta cc nang vi biu m
cao hnh tr, c khi lm thnh cc nh li vo trong lng nang, lng nang cha
cht keo long v c nhiu hc khng bo ngoi vi tip xc cc ngn ca cc t bo
biu m. H thng li mao mch phong ph, khong k xm nhp nhiu lympho bo c
khi thnh m to nang lympho. Mt i khi thy tng sinh x chia ct cc ti
tuyn to thnh cc tiu thy. Bnh biu hin trn lm sng in hnh l: li mt,
tim p nhanh, bnh nhn d hi hp cu gt, tng huyt p v tng chuyn ha c bn,
tay run, gy rt r. Ngoi ra, bnh nhn c th b teo c v xm nhp m, qu sn m
lympho ton thn, gan b thoi ha r, mt canxi xng.
99
