BALIM SULTAN ERKNNAMES MERKEZL GELENEKSEL BEKTALE AT BR RTEL RNE: KRAR (An Example of a Rituel Belonging to the Traditional Bektashism Centered to the Commands of Balim Sultan: Ikrar) Bedri NOYAN*ZET krar uygulamas Alevi-Bektai inan yolunun kkeni eskiye dayanan salam bir ritelidir. Bu uygulamann Alevi-Bektai inan yolunda ne denli nemli olduu her kesim tarafndan bilinmektedir. Zira ikrarn nemi eline, beline ve diline sahip ol diyen bir retisel sistemin iinde daha da byk bir nem tamaktadr. te Balm Sultan Erknnamesi Merkezli Geleneksel Bektailie Ait Bir Ritel rnei: krar adl alma Alevi-Bektai inan yolunda nemli bir uygulama olan ikrar trenini aamalaryla birlikte ele almaktadr. Anahtar Kelimeler: Alevi-Bektai nan Yolu, krar, Erknname. ABSTRACT Ikrar is a strong application whose roots lean on the old ages. How important this application is known by everybody. Moreover, ikrar has more importance in the educational system which says be careful on what you did and what you said. In the research of ikrar, which is an example of a rituel belonging to the Traditional Bektashism centered to the commands of Balm Sultan, the steps of ikrar rituel are mentioned. Key Words: Alewi-Bektashi Belief System, Ikrar, Command.

GR: Bektailiin temel ilke ve kurumlar, XIII. yzylda, Hac Bekta Veli tarafndan oluturulmutur. Hac Bekta Veli, Sulucakarahykte (bugnk Hacbekta lesi) kurduu derghnda Horasan Trk Tasavvuf Gelenei temelli retisine gre renciler yetitirmi ve yetitirdii bu rencileri vastasyla Anadolunun drt bir yanna dalm Trkmen gruplarna ulamtr. Bylece sylemine kitlesel zemin oluturmutur. Hac Bekta Veli bu stratejisi ile dncesini, Anadolu Trk insannn sosyal ve kltrel dnyasna tarken kendisi de tarihsel bir kiilie dnmtr. XIII. yzyl sonras, Hac Bekta Veli dncesi, yetkin ve karizmatik temsilcilerini kazanr. XVI. yzylda Balm Sultan, Hac Bekta Veli sonras Bektai geleneinin ikinci byk piri olur. Tarih boyunca Bektai evrelerde Pir-i Sani olarak anlan Balm Sultan, Bektailik kltrne ait bir Erknname hazrlayarak retiye ritelik ve dnsel yenilik ve dzenlemeler getirir. Balm Sultan Erknnamesi ile Bektailie ait tm uygulamalar, genel-geer, mutlak bir zellik kazanr. Bektai kltrnn i yaplan eklinde de ifade edilebilecek Balm Sultan Erknnamesinin tanmlama ve anlamlandrma getirdii unsurlarn banda, Bektai cem ayinleri gelir. Erknname ile cem ayinlerinde gerekletirilecek riteller, seramoniler, dinsel pratikler, glbenkler, tercmanlar ve meydanevinin organize edilii gibi konular bir metine balanmtr. Bu uygulama ile Bektailik ierisinde oluabilecek mstakil, znel ynelilerin nne geilmeye allmtr. Yaz, son dnem Bektailiinin en nemli temsilcilerinden Bedri Noyann Erknname adl kitap almasndan alnan bir blmdr. Bu almada ikrar riteli evresinde gelien mitsel, ritsel ve kltsel oluumlar anlatlmaktadr. alma, Babagan Bektai koluna ait Balm Sultan Erknnamesi temelli gelien ikrar olgusunun pratik edilii ncesi yaplan hazrlklar ve pratik edili an ile ilgili ilk detayl metin olma zelliini tamaktadr. Bu bakmdan alma, konu ile ilgili bilim evreleri iin de nemli bir materyaldir.

*

Do. Dr., Son dnem Bektai dedebabalarndan. (l. 1997)

1

akir Keeli, Bedri Noyann bu almasn aralarnda geen zel sohbette; Bizleri, Bektailii tm dnya biliyor, fakat bir tek milletimiz yakndan tanmyor eklinde ifadelerden yola karak hazrladn ve yaynlama karar verdiini aktarmtr. Bir ksmn yaynladmz Bedri Noyana ait bu kitap almas nmzdeki dnemde Ard Yaynlar tarafndan yaynlanacaktr. KRAR TRENNE HAZIRLIK Gusl Abdesti zerine Genel Aklama krar gn veya bir nceki akamdan talip (istekli), yol gstericisi ile birlikte ya da yalnz hamama gider ve gusl eder. Ee dosta borcu varsa der. Nasip alacak kiinin ks olduu insanlar varsa, yol gstericisi, onlarla bartrr. Talip, alveri yapt insanlarla, yol gsterici huzurunda helaller. Yukarda guslden bahsettim. Fakr Yolu'nun gusl: Dnyann btn gsteriinden (ve ekiciliinden vaz) gemek, riyasz (ikiyzllkten uzak) olmak, ham kuruntulardan, kayg ve kukulardan (endielerden); yani olmayacak dncelerden (ham hayallerden) vazgemektir eriate gre gusl cnp olmaktan kurtulmak amac ile boy abdesti almaktr. Gusl cinsi ilikiden sonra yaplmas gereken eylemdir. Tasavvuf dncesine gre ise: Hakk'tan bir an iin bile olsa fri (uzak) olmamak, bir an gaflette (aymazlk-sapknlk) bulunmamak lazmdr Hakk'tan bir an fri olur ve bir an gaflette bulunursa cnp olunur. O takdirde de boy abdesti almak gerektir. Der Beyan- Ftvvet-i mam Cafer adl yazmada yle bir kayt vardr: eriatn gusl teni cenabetten ar klmaktr. Tarikatn gusl; ihtiyarn (seimini) pire taprmak, tecrit olmaktr. Ve hakikatn gusl tvbe-i batndr. Dnya altnn koya ve ahiret isteye. Ahiret in tekke yapa. Hi bir Mslman onun elinden, dilinden, belinden incinmeye. Bu szlere katlan Fakir, bunlara u yargy da eklemektedir: Hi bir Mslman deil, hi bir insan; hangi din ve ulustan olursa olsun hibir kimse; onun elinden, dilinden, belinden incinmeye... te gerek gusl budur eriat murdarn su yur diyen Muhyiddin Abdal szlerine yle devam etmektedir: Tarikat gusl od ile Marifet gusl bad ile Hakikat gusl turabdr Bilen er oldu ad ile Esrarname isimli yazma yaptta da unlar sylenmitir: klar yolunda gusl oldur ki gnln Hak'tan gayrdan yuya. Bu suret leminden gnlnde eser kalmaya. Eer gnlnde (hayrdan veya erden- iyiden veya ktden) bir nesne kalrsa o hakikat cnbdr. Bu kirlilikle yz bin yl, ban secdeden kaldrmazsa Hazret'e (Hakk'a) makbul adam olamaz. Ak abdesti oldur ki: ki cihan muhabbetinden ve fikrinden el ve yz yuya; yani gnlnden dnya ve ahiret sevgisini ykaya. Bu iki lemden gnlne nesne gelr ise abdesti bozulur, tekrar abdest aresi aramaldr. ki elini Hakk'tan bakasndan ayra. Sa el batn, sol el zahir gibidir ve sa ahiret ve sol dnya gibidir. Yani bunlarn fikrinden el balaya. Ve hakiki kble ki mminin kalbidir. Yzn oraya dne. man ki ak- lahdir, ona uya. Yani Hakk'a (Hakikata) yz dndrp yle kala. Bu namazn makbul olduunun almeti budur ki Hakk cemali yan ola. Ak orucu odur ki Hak'tan gayrdan oru tuta. Yani Hakk'tan gayrdan dil gz kulak ve fikrini kese.

2

Ve klarn hacc odur ki: Dnya muhabbetinden, hakkikat Mekke'si olan mminin kalbine dne (oraya mteveccih ola)... klarn ahiri Hakk'tan gayr olmamaktr. man- Hakk'a visal bulmadr 1

Gusl (Gusl) Tercman Gusl ya da gusl tercmanlarnn 2 birka eidi vardr. Bunlar Arapadr. Fakir burada birka rnek verecektir: Bism-i ah! Allah Allah! Tm dnya ilerinden syrlarak, nefsimi temizlemek ve Tanr'ya yaklamak amacyla; yalvalar, ermiler (Abdallar ve Ebrarlar) ve onlara yaknlar yolunda olmak iin, boy abdesti almaya niyet ettim. (Ya Muhammed Ya Ali! Ali'den daha stn yiit ve Zlfikardan daha stn kl yoktur. Muhammed'in gzellii; Ali, mm Hasan, Hseyn'in olgunluuna, Tanr'dan salt ve selm olsun!...) 3 Bu tercmann Arapa asl yledir: Bism-i h, Allah Allah! Neveyt- en tasel-e gaslen fekad an cem'il itigaal-id-dnya ve m teebbeh-e an zlik-e takarrben illllh- tala. Taryk-il enbiy-i v-el-evliy v-el-ebdl-i v-el-ebrr. Y Muhammed! Y Ali 'L fet ill Ali L seyf-e ill Zlfikaar. Ber ceml-i Muhammed, keml-i mm Hasan ve Hseyn, h Alira blend-e slavat Bir baka tercman da yledir: Nefsimi tertemiz etmek; eriat, tarikat ve gerek kaplarn yabanc kirliliklerden ar klmak iin, dnya ilerinden kendimi ekmek ve alab'a yakn olmak iin boy abdesti almaya niyet ettim Bir baka tercman da yledir: h'n adyla! Hakikat iin temizlie niyet ettim. imden (yreimden) eytan'n kuruntusunu; hrs, hasislik (ekememezlik) ve yalancl; insanlara kzmay ve dmanl, Byk Sevgili'ye (alab'a) ortak komay ve de a gzll yok et! Bedenime salk, ruhuma rahatlk ve k ver! Hesap gnnde beni yarlga Tanrm! Tanr Uludur. Yukarya aldmz tercmann zeti udur: Nefsimi yok etmek (masivadan arnmak), yoluna girmek iin temizleniyorum. Nefsimi temizlemek, dnyann alkoyucu ve kirli ilerinden rak tutmak, bu hl il; eriat, tarikat, marifet kaplarndan girerek Hakikata yani Tanr'ya yaklamak kararn verdim. Amacm gelip gemi ermilerin, yalvalarn ve ulu kiilerin yoluna girmektir. Ya Muhammed! Ya Ali! Denizlili Mehmet Kker Baba merhumun defterinde ise Trke olarak yle bir gusl tercman vardr: Bism-i ah, Allah Allah! Gusl eyleyb bulduk safa Ehl-i beyt bize kla vefa nk hakknda geldi ayat Ann n gusl eyledi Mustafa

1 Ltf, Esrrnme, Y: 23-24, Do. Dr. Bedri Noyan Dedebaba Ktphanesi, No: 3. 2 Tercman: Bir ie balanlmadan nce, ouncas Trke olarak sylenilen, iir ya da dz yaz olarak dzenlenmi ksa dulardr. Tercmanlarda ayet veya hadis szleri vardr. Tercmanlarda geen ayet ve hadisler Arapadr. Fakir bunlarn Trke olmas gerektii grndedir. 3 Trnak iinde aktardmz Trke Tercman Dedebabaya aittir ve Bir ileri Adm Sade Trke ile Bektai Trenleri adl yaynlanmam almadan buraya aktarlmtr. Bundan byle, szn ettiimiz almadan buraya aktarmalar yaplacak ve dipnotlara ayra iinde (leri Adm) yazlacaktr. leri Adm szleri bu alma olarak anlalmaldr. (. Keeli)

3

Ber-ceml-i Muhammed-Ali, Keml-i Hasan ve Keml-i Hseyn, h Ali r blend-e salvat... Allahmme sall-i al seyyidin Muhammed-in ve al l-i seyyidin Muhammed. Hanedn- ehl-i beytten sa'det... 4 eref Kker Baba Erenler'in defterinde Guslden Sonra Mncaat bal ile u tercman vardr: Bism-i ah! Allah Allah! Afv- taksirat, mahv-i seyyiat, husul- muradat, Hakk'tan hacat, def'-i beliyyat, tarakki-i akullah, muhabbetullah ve marifetullah apak idrak edelim. Tanrm, bize ahlak- hamide (iyi huy), iyi ahlak ver! Ahlak- zemime (kt huy)'mizi def eyle! On iki mm, On drt Masum-u pak, Hanedan- Ehl-i beyt ve Pene-i al-i aba, On yedi Kemer-beste-i Ali ve Yirmi Yran- Mustafa, Yetmi iki hd-y dest-i Kerbel ervh- rz-y Hakk celle ve al ile yardmcmz ola! Bi-hurmet-il Fatiha....... Allahmme sall-i al seyyidina Muhammed-in ve al l-i seyyidina Muhammed... Hanedan- Ehl-i beyt ve Pene-i l-i abdan efat... Yine eref Baba defterinde 5 Yukarya aktarlan Niyet Tercmanndan sonra yle bir yakar vardr: Ya nur-u nbvvet Muhammed Mustafa.. Ve ya nur-u vilayet hazret-i Aliyyel-Murtaza Ve ya Pene-i l-i aba ya Hanedan- Ehl-i beyt ve y On iki mm, On drt Masm-u pakan ve ya On yedi Kemer-bestegn ve Y yirmi yran vey heda-y Kerbela.. Aman ya Muhammed Mustafa, aman y li-yyel Murtz, Aman y Haticetl-kbr, aman y Ftma-tz-Zehr, aman y Hasan-l-mcteb, aman y Hseyn-i ehd-i f dest-i Kerbel. Biismike ve keremike takabel' Allah! H! destr Allah eyvallah! Necb Asm Bey tarafndan yaynlanan, eski bir yazmadan alnma Bektai lmihli adl ufak bir kitapta, ikrar treni anlatlrken, tren gn talip(istekli)'in abdest almas zaman deiik gsterilmitir. 6 Meydana girmeden ksa bir sre nce, istekliye, yol gstericisi (rehberi) tarafndan, erkna uygun bir biimde gusl abdesti aldrlr. Bu kitap; isteklinin nce meydana gireceini, bundan sonra buhurdana ate konulacan, ardndan eralarn uyarlacan ileri srdkten sonra, mrit(aydnlatc)'in rehber(yol gsterici)'e: Haydi var imdi bu cana rehberlik et! buyruunu vereceini, rehberin de can alp dar karacan ve o zaman abdest aldracan iddia etmitir. Bundan sonra: Talip havlu ile kurulanrken bandan fahrini alp mride vererek ondan ti-bendi alyor ve bylece (sonradan anlatacamz) rehberlik grevine devam ediyor deniliyor. Fakirleri bu ekilde erkn yrtldn hibir yerde grmedim. Uygulamada ve erkna gre, meydana girilmeden biraz nce yol gsterici talipe abdest aldrr, sonra meydana girilir ve tren devam eder. Fakirde bulunan ve merhum yol evladm Kmil ztrk'n enitesi Nuri Efendi tarafndan fakire armaan edilen ok gzel bir nesih ile yazlm erknname yle balar: Elhamd lillhi Rabbil-lemn, vessalt- vesselm- al seyyidin Muhammed-in ve lihi ve ashbih ecm'n..Amm ba'de ma'lm ola ki sereme-i evliy cedd-il-enbiy Hc Bekt velyyl-Horasan kuddis-e srrahl-l vel-cel Efendimiz Hazretlerinin rite-i irdetlerine ittisl-bend olan Rumeli'de mehur Kutbl-rifn Gavsl-vsln Sdt- Nebiyyil-mrseln cenb- Seyyid Ali Sultan shib-i erkn efendimizin seyr- slku ve kaaide-i lleri beyan olunur. Bir k muhibb-i sdk, erenlerin tarykna dhil olmak(girmek) ve bir mrid-i kmil bulmak arzusunda ise evvel-i fukar-y dervan ve gurab-y muhibban ile dm kalkm ve defe'tla saf-y muhabbet etmi ve ahlk- pesendde ile me'lf olmu (iyi huylu) olub cmle karndalarn iltimsiyle k- mmileyhi bir dergha getirb ol derghn post-nininden hayr ve himmet mtalebe (istemek) ve taryk- aliyyeye dehlet eylemeyi sa'y gayretlerini beyan ederek, post-nin Bb-y mrn-ileyh k- mezkru(yolu sevdiini sylediimiz istekliyi) kabule yan buyurduu takdrde b-kusr olmak artyla bir adet kurban alnub ve sair me'klt ve merbat ahzolunarak bir cum'a veya pazartesi aham....4 Denizlili eref Kker Baba Defteri, Do. Dr. Bedri Noyan Dedebaba zel Ktphanesi. 5 Ad Geen Defter, s. 29. 6 Nuri Efendi Armaan, eyh Ali Rza Efendi Tarafndan 1231de Armaan Edildii Dervi Ali Tarafndan Yazlan Erknname, s. 53, Do. Dr. Bedri Noyan Dedebaba zel Ktphanesi.

4

Fakirde bulunan 23 numaral erknnameye gre, bir kiinin nasib alabilmesi iin sadk bir yol sevdals olmas arttr. O kii, dervi ve muhiblerle tanmal ve onlarla muhabbet sofralarnda bulunmaldr. Bu n koullar tayan insan, yola girmek istiyorsa aydnlatc huzuruna kartlr. Aydnlatc, onu inceler ve inceletir. Tm bunlardan sonra uygun bulursa tren iin hazrlk yaplr. 7 Demek ki ikrar verecek nasiplinin, bir kurban hazrlamas ve ayrca, trenden sonra oturulacak muhabbet sofrasnda yenilip iilecek eyleri de tedarik etmesi ve gerekenlerin nceden piirilmesi gerekir. Eer isteklinin ekonomik dzeyi bunlarn satn alnmasna elverili deilse, bu hazrlk, dostlar ve arkadalar aracl ile yaplr. Baz eski yazmalar, isteklinin vermesi gereken niyazlar (Alevlikte Hakkullah') (para veya hediye olarak verilmesi gereken eya) da anlatmaktadr. Bu yazmalar, niyazlarn; aydnlatcya, yol gstericiye, a, kahveci, meydanc, kilerci gibi hizmetlilerle derghta bulunan derviana verilmesi arttr demektedir. 8 Bu kaydn yannda Akyazl, Kzldeli kurbanlarndan da bahsedilmektedir. Bu kurbanlarn krane kurban olduu da aklanmtr. Ama bu buyruklar u szler izlemektedir: Btn bunlar ashb- kudret (ekonomik gc yerinde olan kiiler) iindir. Kalender (yoksul) olursa kudretine gre olur Bektailikte hibir suretle, yola giren istekli, en ufak bir ykmllk altna sokulamaz. Salt bir kurban keser ve akam yemeini zerine alr. Eer ekonomik durumu buna elverili deilse, ona yardm edilir. Aydnlatc, rehber ve dier grevlilerin niyaz ve sair adlarla para ve armaan almalar iddetle yasaktr. Niyaz uygulamalar bir zamanlar yaplrm, ama bu Bektailikte olmayan ve sonradan kurald (bidat) olarak yola ithal edilen bir uygulamadr. Fakirde bulunan birok yazma Bunlar iyi deildir, sonradan uydurulmu, katlm yolsuzluklardr demektedir. Ne mrit aydnlatcya ne de aydnlatc mride yk olmamaldr. Fakirin canlara d budur. Kurbann koyun olmas eskiden beri sregelen uygulamadr; ama ko olmasnda da bir saknca yoktur. Derghn kurbancs bunu aydnlatcya gsterir, o da hayr duasn okur ve kurbancya kurban tlamas iin ruhsat (izin) verir. Bundan sonra kurban tlanr ve aevine verilir. 9 Grevlilerin Hazrlklar Grlyor ki aynl-ceme bir hazrlk yapmak gerekir. krar treninde grevli olanlar unlardr: Mrid, Rehber, erac, Zakir, Meydanc, Saki, Gzc, Pervane, Ferra, brikdar, Sofrac, Ayak. Saydmz bu on iki hizmeti sadece erkekler yaparlar. Yeterli insan olmad takdirde bir kii birka grev birden yapabilir. Grevliler, trenin yaplmasndan bir gn nce hazrlklarn tamamlarlar. Ayak ve Meydanc erkn alacak olan meydan odasn temizler, sprr ve akamzerine doru postlar, seccadeleri yerlerine sererler. Saki; srahi ve bardaklar ykar, temizler, erac amdanlar siler, mumlarn diker ve buhurdanl parlatr. Gl suyu ve bunu serpmeye yarayan Glabdan hazr edilir. Fakirde bulunan bir baka erknnamede yle bir kayt vardr: Bir cana muhibb olmak ve ikrar vermek talep olunduu hlde tekkeye geldii vakit evvela perembe veya pazartesi gn sabahleyin kurbann tlayub meydancya meydana car ekme (sprme) ve eralar uyandrmaa baba olan mrit haber vere. Sonra saat on birde (eski alaturka saat

7 23 Numaral Erknname, Do. Dr. Bedri Noyan Dedebaba zel Ktphanesi. 8 Nuri Efendi Armaan Yazma Erknname, s. 11, Do. Dr. Bedri Noyan Dedebaba zel Ktphanesi. 9 23 Numaral Erknname, s. 12, Do. Dr. Bedri Noyan Dedebaba zel Ktphanesi, Derghlara darda tlanm kurban eti giremez. Derghlara l giremez. Diri girer. Orada kurban olur. Kurban edilir. i girer, orada pier, Derghtan dar i kmaz, piirilip datlr. Bu nedenle kasaptan satn alnan i etle ayn-l-cem yaplamaz.

5

sylenmektedir. Eski saatte 11-12 arasnda akam ezan okunur.) helvasn yaptrmal. Akam ezan okundukta erac, meydanda olan baba eran uyandra... 10 Yol gsterici istekli (talip) olan can nceden hamamda gusl ettirir. Bunun tercmann az nce yazmtm. Ykanmaya balamadan nce niyet eder. Niyet yledir: ahn adyla Allah Allah! Tm dnya ilerinden syrlarak, nefsimi temizleme Tanrya yaklama, yalvalar, ermiler ve ona yaknlar yolunda olarak boy abdesti almaya niyet ettim. Ya Muhammed! Ya Ali! Aliden stn yiit, Zlfikardan stn kl yoktur11 Gusl yle olur: Az alkalanr, buruna su ekilir. Az sa elle burun sol elle er kez alkalanr. nce sa omuza, sonra sol omuza, daha sonra da batan-aa tm vcuda su dklr ve vcut iyice temizlenir. Tren gn, istekli temiz giysilerini giyer. Giysiyi ve amar giyme tercman udur: Bism-i ah! Allah Allah! 'Onlar biz yarattk... Bak hem de sapa salam.../ Diler deitiririz, benzerleri ile tamam... / Ve onlarn yerine / Getiririz biz yine 12 ounlukla bu tercmann ikinci yars okunmakla yetinilir. Tercman bitince: Ber-ceml-i Muhammed, Keml-i mam Hasan ve mam Hseyn, Ali R blend-e salvat der ve ardndan salvat getirir. 13 Tren boyunca her tercman okunduktan sonra bu Ber-ceml-i Muhammed diye balayan blm okunur ve meydanda bulunan herkes salavt getirir. Talip elbisesini giyince u tercman okur. ah'n adyla! Allah Allah! Bu giysi yokluk evreninin ssdr! Bu giysi Fakirlerin giysisidir, Aliyyel Murtaza'nn Kanber'ine aittir. l-i Aba'nn himmeti (zerimizde olsun)! ... Onlar biz yarattk... Bak, hem de sapasalam.../ Diler deitiririz, benzerleriyle tamam.../ Ve onlarn yerine / Getiririz biz yine. 14 Muhammed'in gzellii; Ali, mam Hasan ve Hseyn'in olgunluuna Tanr'dan salt ve selm olsun! 15 talibe abdest aldrtmasdr. Tren o gnn akam gne battktan sonra balar. Yaplmas gereken ilk i rehberin Talipe Abdest Aldrtmak Yol gsterici (Rehber) ibrikle su dkmeden ya da musluu amadan nce ibrik tercmann okur. Bu tercmann szleri yledir: ah'n adyla! Allah Allah! / Haydar'n yolunda tenim oldu k / Yz srp derghna eyledim pk / Pirimiz stdmz Selman- pk. Muhammed'in gzellii; Ali ile mam Hasan ve Hseyn'in olgunluuna alab'dan salt ve selm olsun istekli ile birlikte Yol gsterici salvat getirir. 16 Bu abdestin alnmas da yledir: kere eller bileklere dein ykanr. Bundan sonra sa elle kere az, kere burun, kere de yzn nce sa sonra solu, en sonunda ortas ykanr. Sakal varsa hilllenir. Bundan sonra istekli; suyu sol eline alr ve sa kolunu dirseinden balayarak, yani suyu dirseinden aaya doru aktarak, i ve d yanlarn ayr ayr kez ykar, yani mesheder. Daha sonra suyu sa eline alr, ayn ekilde sol kolunu ykar. Bundan sonra ibrii sa eline alr ve ban ksas- erden drt parma ile mesheder.10 345 Sayl, Ciltli, Yazma inde Bulunan Erknname, Do. Dr. Bedri Noyan Dedebaba zel Ktphanesi. 11 Bu tercmann asl yledir: B-ism-i h! Allah Allah! Neveyt- en tasel-e gasl-en fekad an cemil itigl-iddnya ve m teebbeh-e an zlik-e takarrben illllh- tal Tariyk-il-enbiy-i v-el-evliy-i v-el-ebdl-i v-elebrr. Y Muhammed! Y Ali! L fet ll Ali L seyf-e ill Zlfikar, ber ceml-i Muhammed keml-i mm Hasan ve Hseyn h Ali r blend-e salavt. 12 76. Dehr (nsan) Suresi, 28. ayetinin szleridir. Ayetin asl yledir: Nahn- halaknhm ve ededn esrehm ve iz in beddeln emslehm tebdl 13 Bu szlerin Trkesi yledir: Muhammedin gzellii, Ali ile mam Hasan ve Hseynin olgunluuna, Tanrdan yksek sesle salt ve selm olsun 14 Bu szler 76 Dehr Suresi 28. ayette geen szlerin bir blmdr. Bu szlerin Arapa asl 161. dipnotta verilmitir (. Keeli) 15 Bu tercmann asl yledir: B-ism-i h Allah Allah! Almet-i Fahr-i Fen ve libs-il-ged, Kanber-i Ali-yyelMurtaza, hizmet-i l-i ab, Ve z ina bedeln emslehm tebdl.... ber ceml-i Muhammed... 16 Bu tercmann asl yledir: Bism-i h! Allah Allah! Haydarn Rhna tenim oldu k! / Yz srp derghna eyledim hk / Pirimiz, stdmz Selman- Pk. ber ceml-i Muhammed, Keml-i mm Hasan ve mm Hseyn Ali r blend-e salvt!

6

En sonunda sa eliyle parmak aralarndan topuuna dein sa ayann stn ve sol eliyle de ayn ekilde sol ayan mesheder. Abdeste Niyet Bedri Noyan Dedebaba leri Adm adl yaptnda unlar yazmtr: Abdest alnrken Yol gsterici (Rehber) istekli yerine abdest niyetini yle yapar: ahn adyla Allah Allah! ki dnya isteklerinden syrlarak, Tanrya yaklamak iin, abdest almaa niyet ettim. Nuh dedi ki: Gemiye binin, yrmesi de / Durmas da o yce Tanrnn ad ile / Tanr Yarlgayc / Tanr balayc 17 Fakirde bulunan bir erknnameye 18 gre bu abdeste niyet u szlerle balar: Bitahkiykil-vuz-i vusls-ser fakr-n. Tercmann ba ve sonlar ayndr. Baz erknnamelerde rehber bir de Ahzb Suresinin 33. ayetinin son blmn okur. Bu blmn szleri yledir: ...nnem yurdullhe liyzhibe ankmr-ricae ehl-el-beyt-i ve yutahhirekm tathr 19 Abdest almaa balarken yol gsterici bunlar okur ve ondan sonra suyu dkmee balar. stekli nce ellerini ykar. Ellerini ykarken ona u telkin (uyar) yaplr: -Ey talip (istekli)! Ykandn ellerinle ta ncesiz (ezel)den bu ana gelinceye dein, ne kadar Tanr dininin yasaklad (menniyyat- ilahye) eylemlerde bulunmu isen tmnden arnmak amacyla ellerini ykyorsun. Bu, yce Tanr Elisinin kutsal snneti gereidir. 20 Sra az temizlemeye gelmitir. stekli azn ykarken yol gsterici unlar syler: -Ey istekli! Bu ana dein azndan kan kfr ve hata gibi ne olduysa onlarn tmnden azn arndrmak ve bu tr eylemleri bir daha ilememek amacyla azn temizliyorsun. Bu temizlik de Muhammed Mustafann kutsal snneti gereidir. Bundan sonra buruna su verilir. Buruna su verilirken yol gsterici u uyary yapar: -Ey istekli! Bezm-i elestten bu gne dein, kokladn iren kokular(rayiha-i mekruh)n tmnn def ve izale(yok edilme)si iin buruna su vermek Muhammed Mustafann, yce snnetidir. Sra yzn ykanmasna gelmitir. Yz ykanrken u szler sylenir: -Ey istekli! Ezel-i ezel (ncesizin de ncesizinden)den bu ana gelinceye dek yz kzartc hllerin (bi-hayaln) tmnden uzak durmak, yz ykamak yce Tanrnn buyruudur. 21 Sra kollarn ykanmasna gelmitir. Yol gsterici u uyary yapacaktr: -Ey istekli! Kk yandan bu ana gelince dein, kol salm olduun 22 menhiyyat- ilahye (Tanr dininin yasakladklar) 23nin tmnden arnmak iin kollarn ykamak yce Tanrnn buyruudur. stekli ban meshederken u uyar yaplr: Ey istekli! Ba, organlarn en stndr. 24 Makam en ycedir. Gvde, insan tar. Ba ise bilip anlaycdr. Akl ve fikir bata gerektir. Bu ana dein er-i kadim ve akl- mstakiym (eski kutsal gelenek ve dosdoru akl)in aksine hareketlerde bunudunsa, ilediin sularn tmnden arnmak ve uzaklamak amacyla ban meshedersin. Bu i yce Tanrnn ilah bir buyruudur..17 Bu szler 11. Hud Suresi, 41. ayetinin szleridir. Ayetin asl yledir: Ve kalerkeb fiyh bismillh mecrh ve mursh inne rabbiy legafrun rahiym Bu tercmann asl 162 nolu dipnotta verilmitir. (. Keeli) 18 Dervi Kara Abdal Elyazs ile Yazlm Erknname, s. 12, Do. Dr. Bedri Noyan Dedebaba zel Ktphanesi. 19 Trnak iindeki szlerin Trkesi yledir: ...Ey Ev halk! Hakk alab zerinizden sizin / Her trl kirlilii yok edep hepinizin / Tertemiz olmasn / ster o yce Tanr (. Keeli). 20 Alt Nolu Erknname, s. 132de; Allahn Farzdr 2 Nolu Erknname, s. 17de Cenb- Resl-i Hakkn farzdr szleri gemektedir. 21 2 Nolu Salih Erknnamesi, s. 17de u szler geer: Allahn Farz (buyruu) olur 22 6 Nolu Dervi Kara Abdl Erknnamesi, s. 4te; Kolunu sunduun 23 Dedebaba menhiyyt- ilahye tamlamasn, Tanrnn yasak ettikleri eklinde Trkeletirmitir. Ferit Develiolu Menhiyyt szcn Tanr dininin yasakladklar eklinde Trkeletirmektedir. Fakir Develioluna uymutur. (. Keeli) 24 2 Nolu Salih Erknnamesi, s. 17de azann en bydr yazlmtr.

7

stekli ayaklar meshederken Yol gsterici yle der: -Ey istekli! ncesiz (ezel)den bu ana dein Tanr isteine aykr mahall-i hata ve isyan (yanl yol ve bakaldrmaa gtrc) yerlerde yrm isen 25 tmnden uzaklamak (mberra) amacyla ayan meshedersin. Bu yce Tanrnn farzdr(artk abdest bitmitir). Yol gsterici istekliye silinmesi iin, bir havlu uzatr. Havluyu verirken de yle der: -Ey istekli! Ervah- ezelden, nahn-u kesemnadan 26bu ana dein, ilemi olduun irk (Tanrya ortak koma) ve hatadan ve irkab- masivadan 27 silinip arnmak iin, (bu havluyu kullanyorsun) yzn sil. 28 Bundan sonra da istekliye u ihtar yapar; Ey Talip! Bu vuzu mahallerini gusl ve meshetmek keyfiyetinden murad; bu bilinen uzuvlar ile edilmi kusur ve isyan var ise onlardan buralarn temizlemek ve pak etmektir,(bu) snnet ve farzdr. Bu abdest Hazret mam Cafers - Sadk erknncadr. Cenb- Hakk erenler abdestinde sabit-kadem eyleye. Allah, eyvallah, H Dost! Ayn gn nasip almak isteyen birka istekli varsa, abdest ya srasyla bykten ke doru yaplr. Eer talibin ana-babas muhib ise, abdest almada ona ncelik verilir. rnek olarak; bir gen bir yal iki talipten genci muhip ocuu ise, gen yaldan nce abdest alr ve ona yaldan nce nasip verilir. Ahmet Cevdet Ak(imir) Baba'nn el yazs ile yazlm erknnamede; yol gstericinin talibe abdest aldrmasndan sonra iki rekt hacet namaz kldrp meydan odasnda yerine oturttuu eklinde bir kayt vardr.29 Ama fakir byle bir uygulama grmemitir. Esasen ikrar treni srasnda aydnlatc tarafndan bir hacet namaz klnr. Bu sras geldiinde aklanacaktr. Bir baka erknnamede de; talibin abdesti aldrlp havlu ile kurulanmasndan sonra yol gsterici(rehber) imam olur ve orada hazr olanlar ile talibe iki rekt hacet namaz kldrr diye yazmaktadr. Bu erknnamede namaz bittikten sonra rehber niyaz ederek meydan odasna girer ve postuna oturur diye de bir kayt vardr. Yine ayn erknnamede u aklama da yaplmaktadr: Herkes girdikten sonra meydanc, (istekliyi) bir eliyle sa elinden ve teki eliyle de yakasndan tutarak meydana getirir ve aydnlatcnn elinden ptrr ve mihman postuna oturta, ondan sonra kapy srredip kendi postuna oturur. Sk sk yinelediim gibi bu tr merasimler son zamanlarda yaplmaya balanlmtr. 30 Abdest alnrken sylenen szler bir kez sylenir. Yol gsterici ve aydnlatc, bu szleri talibe kar bundan sonra sylemeyecekleri iin, Bektailer sk sk, Bizim abdestimiz alnm derler. Bu sz; nasip alma treninde aydnlatcnn verecei telkinden (uyardan) dnenlerin abdesti bozulur ve bir daha yinelenemez, yani talip temizlenme olanandan yoksun kalr anlamna gelen bir szdr. Yoksa bir daha yaam boyunca abdest alnmayacak, namaz klnmayacak anlamna gelmez. Abdest konusunda bir hadis-i erif vardr. Bu hadis; Sizden (yani inanmlardan) bir kimse her zaman abdestli bulunmak niyeti ile abdest alrsa, abdesti bozulmadka saltta imi gibi sevap kazanr 31 der. Bektainin yola girerken ald bu abdest, yol gstericisinin telkini ile bir daha bozulmamak kayd ile alnmaktadr. Bu nedenle ok kutsaldr. te o yzden, nasip aldktan sonra, bu uyarya yaam boyunca uymak gerekir.25 Baz erknnamelerde: Yerlere vard isen 26 Trnak iindeki bu szler, 43. Zuhruf Suresi 32 ayetinin szleridir. (. Keeli) 27 irkb- mriv: Hakikat (Tanr)tan baka eyleri severek, yanl iler ileyerek ve Tanrya ortak koarak ilenen ktlkler. (. Keeli) 28 Bu abdest Alevilikte yoktur, Aleviler ikrar vermeden nce boy abdesti almakla yetinirler. Fakat Akdamadeni Bozhyk kynden Timur Doan, Bizde msahip cemine katlmadan (ikrar vermeden) nce ayn erkn yrtlr demitir. Anlalan Bozhyk kylleri nceden Babagan Bektailii srdryorlarm. 29 Bu namazn adna cenaze namaz denilmektedir. steklinin nceki yaam sona ermekte, yani talip lmektedir. Bu nedenle baz derghlar namaz klmaktadr. 30 23 Numaral Erknname, Do. Dr. Bedri Noyan Dedebaba zel Ktphanesi. 31 Trnak iinde aktarlan bu hadis-i erifin Arapa asl yledir: z tevedd-e ahadekm Feh ve F salt-in mlen yuhdis

8

Bir Hurufi levhasnda bu konuda unlar yazlmtr: Abdest alnd vakit her bir azay kerre gusletmek snnetten olduu budur ki: kerre elini gusletmek ve azna, burnuna kerre su vermek ve yzne ve sa kol ve sol kola kerre ve bir kerre bana ve bir kerre ensesine ve iki ayaklarna er kerreden cem'an yirmi sekiz olur ve dem'in beyanndadr. Bu levhada kulaklar saylmamtr. Onunla birlikte yirmi sekiz eder. Hurufi levhasnda yer alan bu szler Hurufilerin, her olay Kur'an'daki Arap harfine balamay alkanlk hline getirdiklerini gstermektedir. Yine baz erknnameler, 6. En'm Suresi 72, 48. Fetih Suresi 8, 33. Ahzab Suresi 46. ayetlerinin okunmasndan sonra abdest alnaca kayd vardr. Bu duruma gre abdest alnmadan nce sylenmesi gereken szler yledir: Varlm gkleri ve yeri Yaratan'a/ evirdim ben dosdoru, evirdim tam o yana.../ te bu hlim benim/ Mriklerden deilim 32 Biz, seni bir tanklk edici, hem mutucu/ Korkutucu gnderdik, sulardan korkutucu 33 Gidii gzetleyen diye gnderdik hemen./ Yolladk seni tank diye, hem de mutucu, / ri yol sonucundan herkesi korkutucu, / Gnderdik Hak izniyle z yoluna aran, / Ik saan bir gne olarak seni heman34 Burdur-Yeilova-Niyazlar (imdiki ad Yaprakyaz) Dergh Erknnamesinde rehberin talibe abdest aldrmas blmnde yle bir tmce yer almtr: Erkn grecek talibe abdest verilecei zaman namus- ekbere(byk namusa) el bastrlarak hakikatten inhiraf etmemek (gereklerden sapmamak zere) tahlif (yemin ettirme) ve ahd-i misak ettirilir. 35 Abdest alma konusunda Kur'an- Kerim 5. Maide Sresi 7. yette unlar sylemitir: Salta kalktnz zaman yzlerinizi ve dirseklere kadar ellerinizi ykayn, banz svazlayn (mesh edin), ayaklarnz iki topuunuza dek ykaynz. Cnb iseniz temizleniniz ve ilh ... Bektailik Kur'an'n buyruuna aynen uymutur; nk hem talip ve hem de yol gsterici, ikrar treninden nce, ayn ekilde abdest alr. Talip bu abdestten nce hamama giderek boy abdesti alr. slam dininde, bu dine yeni girenlere de gusl yaptrlr ki burada da talibin gusl gerek dine giri nedeniyledir. Yukarya aldm ayette geen Salt ve salvat szckleri zerinde durmak istiyorum. Hemen btn Kur'an yorumcular salt szcn Trkeye namaz olarak evirirler. Oysaki namaz szc Trke szck deildir. Salt ve salvat szckleri de Trke deildir. evirmenler Arapa szc Farsa bir szckle Trkeye evirmektedirler. Namazn Trkede ve Trk halk arasnda tek anlam vardr. Fakat salt ve salvat szckleri salt namaz ifade etmez; yani bu szcklerle yalnz namaz kast edilmez; nk salt bir ibadeti aklad gibi, Hz. Peygamber'e ve onun soyuna dua anlamna da gelir. Eer bu ii Tanr yapyorsa; yani Tanr, Hz. Muhammed'e ya da soyuna salt ve salvat ediyorsa(namaz klmyor) vyor demektir. Biz Peygamberimize ve onun soyuna salvat okuyoruz; yani, salt selm olsun diyoruz. (Bu szlerle onlara namaz klmayp) o kutsal kiilere sayg ve ballmz bildiriyoruz. Fakire gre, ayette geen salt ve bu szcn oulu olan salvat szckleri ile bunlar anlatlmaktadr. badet; en byk manevi huzurda, ikiyzllkten(riyadan) ve btn bamllklardan arnarak ve masivadan(Tanr'dan baka her eyden) syrlarak bir an iin durmaktr. Byk Sevgili ile bir an ruhi balant kurabilmektir. te gerek ibadet budur. Bunun says, zaman, yn, yeri olamaz. Sayg duyduunuz bir kiiyi ziyarete giderken temiz giyinip, bedensel temizlik yaparak gitmek gibi. Bir aydnlatc, bir kutsal retmen katna karken de temiz olunur.32 6. Enam Suresi 79 ayetinin asl yledir: nni veceht- vechiye lillezi fatara-s-sem vt-i vel-arz-a hanif-en ve m ene nin-el-mrikine 33 Trnak iindeki bu szler 48. Fetih Suresinin 8. ayeti szleridir. Ayetin asl yledir: nn erselnak-e hid-en ve mbeir-en ve nezr 34 33. Ahzab Suresi 46. ayetinin szleridir. Bu ayetin ierii ile 48. Fetih Suresi 8. ayetinin ierii birbirine ok benzemektedir. Ahzab Suresi 46. ayetinin asl yledir: Ve daiyen illlh-i bi-iznih ve sirc-en mnr 35 Trnak iinde Namus- ekber tamlamas gemektedir. Namus- ekber szleri ile Kuran- Kerim kastedilmitir.

9

Temizlenme, yani abdest almann bir de batni anlam vardr. El yz ykamakla insan arnmaz. Gnl temizlenmeli. , ruh temizlii yaplmaldr. Abdest alma bu temizliin simgeletirilmesidir. Asl olan bu i ve ruh temizliidir. badetten asl olan, yatp kalkmaktan ok; her eyden vaz geerek riyasz olarak huzurda durmak ve sayg, ak iinde ruhsal bant (irtibat- ruhi) yapabilmektir. KRAR TREN (Aynl- Cem') Birinci Erkn Meydana Giri Aydnlatc (baba efendi); meydana girmeden nce eriat- Muhammdiye-i Caferiyye zere, talip iin anlatld gibi, abdest alr ve meydana yalnz olarak girer. Eie, Horasan postuna ve kendi makamna niyaz ederek oturur. 36 Babadan sonra yol gsterici(rehber) meydan odasna girerek eie, Horasan postuna, babaya, era tahtna, kre makamna ve kendi makamna niyaz ile postuna oturur. Ondan sonra erac, ardndan da btn erkekler kdem srasyla meydana girer ve postlarna otururlar. Erlerden sonra baclar meydan odasna, kdem sralar ile girerler ve sal-sollu olarak yerlerine otururlar. Bunlar; eie, Horasan postuna, babaya, era tahtna, kreye niyazdan sonra darda cmleden cmleye diyerek kendilerinden nce gelmi olanlara da niyaz ederler ve sonra yerlerine otururlar. Bunlardan sonra, nasip alacak canlar ieri girerler ve kap yannda bir yere otururlar. 37 Mcerret Ali Rza Baba Erenlere ait Erknnamenin, 113- 132. sayfalar arasnda ve 21 nolu erknnamede unlar yazlmtr: Mteehhil ikrarnda bulunan bir tlibin ayn-lcem'inde icr buyurulacak (uygulanacak) Erkn- celle-i tarikat-i liyye-i Bektyye beyan klnur (Ulu Bektailik tarikatnn yce kurallarn aklar) ve B-illh-it-tevfik ve H-ve ni'mer-refk (Bu kurallarn doruluu anlattna insanlk adna yemin ederim). mdi ma'lm ola ki (biline ki) vech-i mezkr zere bir can yetiecei vakit (bir can tarikatn kurallarna uygun olarak yetiecei zaman) mrid bulunan baba hazretleri canibinden (tarafndan) vuku' bulacak emr ve ihbr zerine meydanc olan can gndzden meydn- erenlerin hidemt- lzimesini grb her eyi hzr ve mde bulunacandan (aydnlatcnn uyars ve buyruu zerine meydanc gndzden meydan erenlerinin hizmet iin gereksinim duyduu gereklilikleri hazrlar) vakt-i gurub takarrb eyledikte (akam vakti gelince) canlarn meydn- erenlere girmek zere hazrlanmalarn baba hazretleri emir buyururlar. Ve cmlesi abdest alub meydn- erenler kapusunda emre muntazr (hazr) bulunduklarn meydanc can baba hazretlerine i'r eder (duyurur). Ol vakte kadar ezn- gurub zaman gelir. te ol vakit baba hazretleri olduklar mahalden (yerden) kyam (kalkar) hareketle cmleden evvel (herkesten nce) meydnun kapusuna varub eie bir niyz ederek ieriye duhul birle (ieri girmek suretiyle) dra ve horasan postuna ve makm- llerine (kendi makamna) niyz ettikten sonra ku'd buyurmalarn mte'akb mevcd bulunan canlarn cmlesi dah al mertibihim (derecelerine gre) birer birer iler gelb; eie, dra, baba postuna, era, gib erenler postuna, kreye, Seyyid Al postuna, meydn- erenlere (yani dara) Horasan postuna, meydn tana, Gaygusuz Sultn postuna, yine dra niyz edb, canlarn cmlesi sra ile postlarna otururlar 38 Nasip alacaklardan birisinin ei orada ise, tren boyunca meydana alnmaz; ama bundan sonraki ayn-l-cemlere birlikte katlrlar. 3936 2 Numaral Salih Erknnamesi, s. 39da bu konuda unlar yazlmtr: Mrit nce eie, sonra Horasan postuna, dara, mrd postuna; yani kendi makamna niyaz ederek oturur 37 2 Numaral Salih Erknnamesi, s. 19da bu konuda unlar yazlmtr: nce mrid, sonra srasyla canlar ve en sonra eraa erkn zre meydana girer 38 2. Nolu Mcerret Ali Rza Babaya Ait Erknname, s. 113 - 114, Do. Dr. Bedri Noyan Dedebaba zel Ktphanesi. 39 Bu uygulama Alevilikte yoktur. Aksine Alevilikte kar-koca birlikte nasib alrlar.

10

Herkes meydan odasna girip yerlerini aldktan sonra, son olarak girii dzenleyen meydanc ieriye girer ve kapy ieriden kapatr. Bundan sonra, tren boyunca, dardan ieriye girmek ya da ieriden darya kmak yasaktr. Meydan odasnn darya alan pencereleri varsa onlar da skca rtlr ve dardan ierisi grlmeyecek hle getirilir. 40 33 numaral erknnamede aydnlatcnn (mridin) meydana girii farkl anlatlmtr: Mrid eie, dra, horasan postuna niyz eder ve Ci'n bi -bb-il Hakk-... tercmnn ve 'Es-selm- aleykm y ehl-elbeyt-in-nbvveti... tercmnn okur. Horasan ern ve kre makm ern uyarr. Postuna varr. Yz posta dnk olarak: 'Es-selm- aleykm erat erenleri' der ve yine kendisi (bu selma yle yant verir): 'Ve aleykm-s-selm- ve rahmatullh- ve berekkth' Sonra saa doru ban evirir ve 'Es-selm- aleykum tarikat erenleri' sonra sola ban evirir ve Es-selm- aleykm marifet kmilleri der ve bunlar yine kendisi cevaplandrr.Bundan sonra srtn posta ve yzn meydna evirerek: 'Esselm- aleykm hakikat hlar ve ghlar' diye selm verb yine kendisi cevaplandrr.41

kinci Erkn - Buhur Yakma ve Gl Suyu Serpme Herkes yerini alnca aydnlatc(mrid), yolgstericiye Kalkdiye iaret eder ve (rehber) buhurdanl yakmasn buyurur. O da Eyvallh ah'm!.. diyb kalkar, meydan ortasnda boyun kesip era taht nnde (baz erknnamelerde, meydan ta zerinde) hazr bulunan buhurdanl niyaz ile alr ve kre makamna gidip oradan ate alarak buhurdanla koyar. Bundan sonra meydann ortasna gelerek u tercman okur: h'n adyla Allah Allah! Muhammed'in gzellii, Al, mm Hasan ve Hseyn'in olgunluuna Tanr'dan salt ve selm olsun 42 Bu tercmann Osmanlca asl yledir: Ber- ceml-i Muhammed, keml-i mm Hasan ve Hseyn Al r blend-e salvt Not: Ahmet Cevdet Ak (imir) Babaya ait erknname bu tercman yle yazmaktadr: Ber ceml-i Muhammed, keml-i mm Hasan ve mm Hseyn h- ehdn r salvat. Not 2: Sadk Baba erenler armaan 1239 hicride yaslm bir cnk (Y:80/-b)de: Berceml-izt-i pk-i l-i ab r salvat. Aydnlatc ve hazr olanlar bu tercmana u ekilde yant verirler: Muhammed ile onun soy sopuna btn / Salt ile Tanrm! Onlar ycelt bu gn /Nasl brahim ile soyuna eyledinse/ imdi de Muhammed'e salt et Tanrm yine/ lm sensin yalnz / nl yce Rabbimiz! Bu tercmann Osmanlca asl yledir: Allhhmme sall-i al Seyyidin Muhammed-in ve al l-i Muhammed. Kem salleyt-e al brahem-e l-i brahim. Tren boyunca yol gsterici ve teki grevliler srekli olarak salvat getirdike, salvatn bitiminde; yani Ber-ceml-i Muhammed dedike, aydnlatc ve canlar buna bu ekilde yant verirler. Yol gsterici buhurdanl ald yere koyar ve era taht nnde bulunan glabdan alr. Meydan ortasnda boyun keser, peymanede durur. Bundan sonra u tercman okur: Muhammed'in gzellii, Al, mm Hasan ve Hseynin olgunluuna; Tanr'dan salt ve selm olsun Bata aydnlatc olmak zere orada bulunanlar salvat getirirler. Rehber (Yol gsterici) nce babaya, sonra srasyla canlara gl suyu serper. Meydan ortasna ekilerek 43

Eer Meydanc yoksa girii Rehber (Yolgsterici) dzenler. 33 Numaral Sabahaddin Noyan Baba Armaan Erknname, Do. Dr. Bedri Noyan Dedebaba zel Ktphanesi 42 Erkn Adl Yazma Defter, s. 82de kalk sznn meydancya sylenecei yazlmtr. Bektai lmihli, s. 12de Meydanc Babaya sylenecei bildirilmitir. 2 Nolu Salih Erknnamesi, s. 19da; bu buyruun eracya verilecei aklanmtr. 43 Baz Erknamelerde Meydan Tandaki sz geer.40 41

11

(iki dizi zerine gelerek) kendisi de gl suyu alr. Bundan sonra ayaa kalkarak yine ayn tercman okur. Bu tercman biter bitmez aydnlatc ve canlar salvat getirirler. 44 Bundan sonra rehber glabdan, niyaz ederek meydan tana koyar. Bundan sonra dara ekilerek u tercman okur: B-ism-i h Allh Allh!..Evvel, hir, zhir, btn, hzr, gib ayn-l-cem' erenlerinin gl emllerine ak olsun!... 45 Aydnlatc (mrid) bu szleri Ak olsun diye yantlar. Yol gsterici niyaz ederek yerine oturur. 46 Bir baka erknnamede ise serpmeden nce okunaca yazlmtr. Fakirin grd ayn-l-cemlerde ise tercman, gl suyu serpilmeden nce okunmutur. Ayrca canlara her serpmede, salvat yinelenmitir. Canlar her yinelemede salvat getirmilerdir. Serpme bittiinde ayn merasim tekrar edilmitir. Alelade Ayn-l-cemlerde buhur yaklmak istenmez. Necib Asm Bey, bu erknn yaplndan sonra Mrit bir Fatiha ile kez hlas Sresi okur. Arapa bir dua ve bir salvatname okur, bundan sonra da nad- Ali duas okuyarak erkn bitirir. Mrit bunlar yksek sesle, canlar da ilerinden okur demektedir. 47 nc Erkn, Aydnlatcnn stekliyi Sorgulamas (nc Erkn: Mridin Talibe Sormas) Yol gsterici gl suyunu serpip yerine oturunca aydnlatc (mrit) istekliye (talibe ya da taliplere): Akamlar ak olsun, kalknz canlar der. Nasip alacak canlar ayaa kalkar ve mridin huzurunda, darda durarak sralanrlar. Aydnlatc onlara u ahitnameyi (sz vermeyi) bildirir: Ey cnlar, bu yere (mahalle) neden ve nasl bilb geldiniz? Hakk iidb, Hakk bilb, Hakk grb geldiniz. Erenler! 48 Canlar!.. Siz Muhammed-Al ve On iki mm efendilerimizin katrna katlub, Primiz Hazreti Hnkr Hac Bekt Vel efendimizin erkn- aliyyelerine (yce kurallarnn buyruuna) girmek istiyorsunuz. Bu yol gtr 49 melmet yoludur. Demirden leblebidir. 50 Ateten

44 45 46

48 49 50

Trnak iindeki szlerin asl udur: Allhmme sall-i al Seyyidin Muhammed-in ve al l-i Seyyidin Muhammed Salih Erknnameside dra ekilerek denilir. Burada ve birok Erknamelerde evvel, ahir, zahir, batn szckleri gemektedir. Bu szckler Hakikat- insaniye (insann ve insann Hakikat) demektir. yle ki: Batn bir safa nurudur. Rengi, iareti, nitelii ve sonu yoktur. Gzn grmeyecei bir gizli giz (srr)dir. Zaman ve mekn ondan ise de o zaman ve mekndan deildir. Batn bir ahadiyet mertebesidir. Bir tane olu aamasdr. (Bu nedenle de) tm sfatlardan, Suretlerden, isim ve resmden soyutlanmtr. Mertebeler ise Suretler ve sfatlardan olur. Buna gre Ahadiyyet Mertebesi Suretler ve sfatlardan soyut olmakla grnen bir emr-i itibridir. Vasfedilmeyince (nitelenmeyince) bilinmez, lkin Suretler ve sfatlarn da kaynadr. Batn, gizlilikte olan gcn aa kararak, eskilerin birinci taayyn dedikleri meydana geldi ki buna: lem-i Cebert. Hakikat- Muhammediyye, dem-i hakiki denirdi. Ondan sonra dier taayynler meydana geliyor... te bu taayynlerin ncesi Hakikat- insniyye olmaktadr. Vcd bulmak iin tenezzl ediyor ve vcuda gelip zahir oluyor. te bu yzden evvel ahir / zahir-batn (szleri ile) hakikat- insaniyye anlatlmaktadr. nsan, lemin yaratlmasndan ncedir. Surete oranla (nazaran)ahirdir. Ruhuyla batn, vcuduyla zahirdir. yleyse Hakikatta evvel (nce), Surette ahir (sonsuz)dir. Baka bir sylemle de Hakikat- insaniyye gnldr. (Dr. Bedri Noyan) Kurn- Kerim 57. Hadid Suresi 3. ayeti Hvel evvel velhir vezzhir vel btna szleri ile balar. Ayetin tamam yledir: Hvelevvel velhir vezzhir velbtn ve hve klli eyin aliym Ayetin Trkesi yledir: O (Tanr) ncesizdir, sondur, zahir (aikr)dir ve gizlidir. O, her eyi hakk ile bilir. (. Keeli). 47 Necib Asm, Bektai lm-i Hl-i, s. 12. Salih Erknamesinde Baknz ayol. 4 Nolu Kara Abdal Erknamesi, s. 7de gtr yerine Belldr sz gemektedir. 3 Nolu Mehmet Ali Dedebabann El Yazlar ile Yazlan Erknamede, Salih ve Kara Abdal Erknamelerinde nihayet Erkn adl yazmann 84. sayfasnda: Bu yol gtr szlerinin yannda Demirden yaydr; kldan ince kltan keskindir. Ateten gmlektir. Erenler buyurmular: Gelme! Gelme! Dnme! Dnme! Gelenin mal, dnenin can szleri yazlmtr. Erkn adl yazmann 84. sayfasnda ve Salih Erknamesinin 39. sayfasnda Girenin mal dnenin can szleri yer almtr.

12

gmlektir. Erenler buyurmular; 'Gelme, gelme!.. Dnme, dnme!..Gelenin mal, dnenin can. 51 Aydnlatc devamla: Lkin sizi biri tevik etmi veya zorlamtr. Eer grp iittiinizi Hak diye kabul ederseniz, Hakk yoluna kurbn olmaa gelirsiniz. Ve eer vicdnnz rz olmazsa, erenler yolunda cebir (zorlama) yoktur, geri dnersiniz. Son pimanlk fayda vermez. 52 Hakerenlerin vermi olduu pend ve nasihatlarla (t ve uyar) amel ve hareket edecek misiniz? Bu canlar tmden ehl-i ikrar ve el-etek sahibidirler. krrnza imdi hid olduklar gibi, yolunuzdan dnerseniz Rz- Maher'de (Maher gnnde) de hit olacaklardr. Bu hususu iyi dndnz m? Ne dersiniz? Tlibler; Allah eyvallah, razyz diye yant verir ve dara niyaz ederler. Aydnlatc aynl-cem erenlerine hitaben: Erenler! Bu can (veya canlar) iin bir diyeceiniz var m? Onlar karde olarak kabul ediyor musunuz? der. Meydanda bulunanlar Allah eyvallah! diyerek, yerlerinde niyaz ederek kabul ettiklerini bildirirler. Mrid Rz-y Hakk'tan ve erkn- tarktan ve pend-i mrid ve rehberden kl kadar ayrulmayub, On iki mm hed efendilerimizin ictihd- celleleri (yksek grleri) ve Primiz Hac Bekt Vel efendimizin seyr-i slk-i seniyyeleri mucibince (gereince), tark- mstakym-i er'at ve usl- kadm-i tarkate keml-i temessk ve tevessl birle slknzde ak ve ikrarnzda sdk olacak msnz? Teklifat ve tenbhttmz kabul edecek misiniz? Verdiimiz nasiht ve telkinimizi hakkyla ed ve fda kusr etmeyeceinize kefliniz var m? 53 Bu soru zerine, nasip alacak cana kefil olacak kii, nasip alacak birden fazla ise kiiler; Allah eyvallah diyerek, postlarna niyaz ederler. Mrit talibe, birden fazla varsa taliplere hitaben: Haydi, yerinize oturun, erenler! Bir mddet daha dnmeniz iin size mhlet (sre) veriliyor der. Talip ya da talipler niyaz ederek yerlerine otururlar. Taliblerin Sorgusu Konusunda Farkl Aklamalar 2. Bakara Sresi 256. ayetinde unlar buyurulmutur: Dinde zorlama yoktur. Ayr iri, doru yol / Tgut kt yol.. Sen de bu giditen uzak ol / Ktle sapmayan, Tanrsna inanan/ Salam kopmayan kulpa yapr, buna inan/ Tanr'dr iitici/ Ve hem O'dur bilici. 54 Bektailik bu buyrua uygun davranr. Bu nedenle yola girme konusunda hi kimseyi zorlamaz. Aksine tren srasnda, ikrar vereceklere, bir zorlama bulunup bulunmadn sorar. Hibir engel ve zorlama bulunmasa bile, talibe dnp karar vermesi iin bir sre verir. Bunlarda yetmez talibin yola girmesi iin, kefil istenir.55 Bektailikte bir sz vardr: Delil-elhayr-i ke-f'ilih; yani, yararl (hayrl) ie, hayra araclk eden (delalet eden) kii, o hayr ilemi gibi sevap kazanr. Bu nedenle, yola girecek kimseyi iyi olarak tanyann ona kefil olmas, yolda hayrl bir i olarak kabul edilir. Bir erknnameye gre Mrit talibleri kaldrr, bir soruturma yaptktan sonra yerine oturtur ve onlardan bir kefil sorar. Kefil olacak can kalkp dara niyaz eder. Mrid ayn-l-

H.B. Erk, Tarih Boyunca Alevilik, s. 57de bu ibare, hatal olarak; Glme glme! Dnme, dnme! Glenin ba eklinde yazlmtr. 52 Necib Asm, Bektai lm- hli, s. 13de: Son pimanlk as etmez eklinde yazldr. As: Trkede, asl, as olarak da kullanlr. Bu szckler fayda demektir. 53 Dedebaba leri Adm adl almasnda bu blm u ekilde Trkeletirmitir: Canlar, Tanr isteinden ayrlmayarak, On iki mam, Hazret-i Pir Hac Bekta Veli ilerleyi yolunda ak ile sz veriinizde sadk olacak msnz? 54 Bu ayetin asl yledir: L ikrh-e fiy-d-dn-i kad tebeyyen-er-rd- min-el-gayy-i [Femen yekfr bittgu-ti ve ymin billk fekadistemseke bilurvetilvs ka lenfisme leh vallah emiynaliym.] 55 emsi Baba Evld Deraliyeli Hafz smail Hakk Mhrl, 25 Nolu Erkname, s. 14de: Mrid talipleri kaldrp soruturmadan sonra yerlerine oturtur ve onlardan kefil sorar. Kefil olacak can kalkub, dra niyaz eder. Mrid ayn-l-cem erenlerine: Kefilin kefaleti geerli midir? diye sorar. Canlar da niyaz ederler ve muteber (geerli) olduunu gsteririler szleri yazlmtr. Bu Erkname Pir Evi mhryle mhrldr.51

13

cem' erenlerine; Keflin kefleti mu'teber midir? diye sorar. Canlar da niyaz ederler ve mu'teber olduunu gsterirler.56 Fakirde bulunan bir baka erknnamede yer alan taliplerin sorgusuna ilikin blm buraya almakta yarar gryorum: 57 Baba hazretleri tlibe imle-i nigh- tfet (nazik bir sylemle) ve tevecch- hitb- mrvvetle (scak bir yaklamla): Ey can, bu mahalle ne deyb ve nasl bilb geldin? Buyurmalar zerine, tlib dahi 'Hakk iudub, Hakk bilub, Hakk grb, Hakk'a geldim. mekaaliyle i'ta-y cevb eder ve mr-n- ileyh (yani Baba hazretleri): 'Niun geldin ve matlb ve maksdun (ama ve istemin) nedir? deyu buyururlar. Tlib dahi: 'Hakk iun l-i Muhammed yoluna kurban olmaa geldim' deyu cevab verir. Ve mr-n-ileyh: 'Ey tlib! l-i Muhammed'in yolunda bulunmak istiyorsun, amm bu bizim yolumuz gtr, zr melmet yoludur. Ve timurdan (demirden) yaydr ekilmez ve kldan kprdr geilmez ve son pemnlk ise fide vermez ' deyb nush ve pendden (t ve uyardan) sonra; 'Ey Tlib! Erenler yolu budur. Hzr yol yakn iken bir daha gzelce vicdnnda dahi muhkeme ve mtala'a etmek zere yine geldiiniz odaya gidin, belki sizi biri tevik etmitir ve size bir sa'at mkdar msa'ade ediyorlar. Eer bu grdnz ve iittiinizi hak dey kabul eder isen Hakk yoluna kurbn olmaa gelrsn ve eer vicdnn dah kabul etmez ise erenler yolunda cebir yoktur. Doru geldiin gibi gerye avdet (geriye dnme) edersiniz' dey buyururlar. Ve cenb- mrid (yce aydnlatc) cnn birine emredb, ol tlibi Meydn- erenlerden karub geldii odaya braur. Bir sa'atten sonra yine ol can gidb tlibe su'al eder (sorar), ol vakit tlib, k- sdk (yola baml ve sevdal) ise, 'Eyvallh' deyb bir niyz edb: 'Erenler yoluna kurbn olmak iin buraya geldim ve bu szden gerye dnmem, dey cevab vermesi zerine, ol cn gelb Cenb- mride ihbr eder. Ve mr-n-ileyh hazretleri, skinn- ayn-l-cem' (cem'de bulunanlara) erenlerine hitben: 'Bu tlibe bir diyeceiniz var m? Ve kardala kabul eder misiniz?' dey sual buyururlar.Ve skinn ayn-l-cem' olan canlarn cmlesi birden niyz ederler. Ba'deh, hazret-i mrid tlibin kaann-u erenler zre meydn- erenlere getirilmesini emir buyururlar. Ol can dah gidb, ol tlibi meydn- erenlere getrb mihmn postu'na ik'd (kutsal yere oturtma) Ba'deh cenb- mrid buyururlar ki: 'Ey tlib! n ki erenler: - Gelme gelme ..Dnme dnme.. Gelenin mal, dnenin can ..deyu buyurmulmardr Ey tlib, zr bu sz biraz arcadr.Yine sen re'yine de msttakmsin (bamszsn). Ve bu husus iin ne tefekkr edersin (dnrsn) dey buyururlar.' Ve tlib dahi yine; 'Hak yoluna kurbn olmaklk iin bu meydn- erenlere geldim' dey cevab eder. Yine mr-n-ileyh hazretleri; 'Rz-y Hakk'tan ve erkn- tarikattan ve pend-i mrid ve rehberden ser-i m (kl ucu kadar)ayrulmayub eimme-i isn - aer (On iki mm) efendilerimizin ictihd- celleleri ve Hazret-i Pr-i dest-gir efendimizin seyr-u slk-i seniyyeleri mucibince tark-i mstakym er'i ve minhc- kadm-i tarikata keml-i temessk ve tevessl birle slknde k ve ikrarnda sadk olacak msn? Ve teklft u tenbhtmz kabul edecek misin? Ve nazarmda fakri mridlie mstehakk grr msn? ' dey buyurur. Ve tlib kll- evvel-e mukabele eder. Ve yine mr-n-ileyh: 'cr klnacak nasih ve tenbht hakkyle ed ve fda da kusur etmiyeceine keflin var m?' deyu buyurmalarna cevab olarak tlibe kefl olacak cn yalnz: 'Eyvallh' deyb oturduu yerde niyz etmekle kefletini ikrar eyler. Ol vakit mr-n-ileyh, kefle hitben; 'Erkn- cenb- erenler zre u cana kefl-i mutlak olduuna skinn- ayn-l-cem' ahit olsunlar m?' dey buyururlar. Ve56 57

25 Nolu Erkname. Aktardm blm, erkndaki ufak tefek farklar gstermektedir. Fakir bu farklardan daha ok erknamenin (adal) diline dikkat ekmek istemektedir.

14

merkum dah kll- evvele mukabele eder. bu tezkiye ve tahkikattan (aratrma ve deerlendirmeden) sonra baba hazretleri istifr ve slvat (tvbe eder ve Hz.Muhammed ile soyuna Tanr'dan salt etmesini diledikten) ve mncat ve Nd-Al' ihtitmnda mr-nileyh ile cmle cnlar niyz ettikten sonra, baba hazretleri, erc bulunan zta hitben; 'Rsm-u evliy kalk, u cann ern uyandr' dey emir buyurmalar zerine ....... 58 Drdnc Erkn eralarn Uyarlmas Giri Meydanmzda (cemde) uyarlan (yaklan) era ve mum, aslnda bir irfan dr. O, irfan temsil eder. Hazret-i Pirin Horasandan bu yana getirdii, gnllerde tututurduu, hmanist bir Trklk ve sevgi dr. te o yzden de; bilim ve irfana uymayan, insanla uymayan, ahlk ve erdeme uymayan, Trkle uymayan hibir ey gerek Bektailikle badamaz ve onunla ilgisi yoktur. Meclis-i irfana bir eb mum olan ehl-i hner Mahveder kendini amma subh-u maksuda erer. diyen nefeste de sylendii zere, gerek irfan meclisine k veren ya da bu meclisten irfan alan kii, orada benliini eritir, mahveder amma; isteklerin olduu, Hakikata kavuulan sabaha erer. Pir Evinin Krklar meydannda bulunan Krkbudak adl amdann onarm hakknda Mehmet Ali Hilmi Dedebabann yazd nefesin ilk beyti yledir: Ziybah-y lemgr-i envr- celdir b er- Hazret-i Hnkr Hac Bekt Veldir b.59 te btn dava burdadr. Fakrde bulunan sr dili bir cnkte60 unlar yazldr: Uyn-ul- hidye mellifi (yazar) Resmolu Derv Ali Resm-el- Gird cenablarndan ism olundu ki: Dergh- l-i Hazret-i Pr efendimizde era uyarma merasiminde, era zerre (ate) [kure] ocadan uyarr. Amm Dergh- l-i Hazret-i Pr haricinde vki cmle dergh- eriflerde Post-nin-i be-dergh- Hazret-i Hnkr elhac Mehmet Bekt Vel olan dedebaba hazretleri, b- iczet-i erfe bir derv-i derd-mendi makm- irda (aydnlatma makamna) sd ve vsl eyledikte, ana ol ocak ulesinden (ona o ocan ateinden) bir era uyarub getirdii uleyi irfn timsal ve remzi rumuzu (simgesi) olmala sayir mle zeyya (a) ve tekya-y erfelerde u bu Horasan erndan lem-i imkn ziy-y irfna gark olur misll zerre ahzyle Meydn- Hud ve erenler ruen klnr (Tanr meydan ve erenler aydnlanr). Ve amma hilfna (aksine) amel eyleyenler, u bu nkdeyi fehm- idrak klmamlardr. Ol er- Pr, zevy ve teky da dn gn (gece ve gndz) uyark kre-i kuds-i Ehl-i beyt canibinde mevz olur. bdia-i esn-i mersimde (ilk trende) mrid yediyle (aydnlatc eli ile) Horasan makmna naklonulur. Ehl-i irfna pend (Bektailere t) ve guna (kulana) meng (kpe) olma bbnda tastr olundu.Turgutlu Dergh- erifi Post-nini Mcerred Ali Rza Babann, Erkn- Celile-i Tarikat- aliyye-i Bektaiye adl yazmas, 21. Nolu Erkname, s. 114 - 115. 59 Bu iki dizeyi yle aklarz: Bu era, evrene k veren parlak bir nurdur/ Bu era Hac Bekt Velinin eradr. (. Keeli) 60 Bu sr dili cnk fakire Horasanl Ali Baba Dergh son Postniini Mcerred Halife Cafer Sadk Bekta Baba erenler tarafndan armaan buyurulmutur. Bu cnk, 10x21 cm. boyunda ve yz yaprakl olup 1231 H. (1815 M.) tarihinde yazlmaya balanmtr. Cnk iinde, Y: 44/bde yle bir kayt vardr: El-fakr Hodros karyeli Memiki Mustafa, F sene 1232 Gurre-i Recep 1231 Tarihli Cnk, Do. Dr. Bedri Noyan Dedebaba zel Ktphanesi.58

15

El-Fakr Dervi Hseyin Bezm-i el- Gird F sene 1203 Kandye61 eralarn Uyarlmas eralarn uyarlmas treni yle olur: Aydnlatc (mrid) eracya hitaben: - Kalk erenler Muhammed Ali ve On iki mam ve Hazret-i Pir Hnkr Hac Bekta Veli efendilerimizin erkn gereince bu canlarn eralarn uyar 62 der. erac : -Allah eyvallah ahm! der ve bundan sonra postuna, yani olduu yere niyaz ederek kalkar. Meydan ortasnda boyun keserek Dar- mansura geer. Yaln ayak olduu hlde tbendini beline balarken u tercman okur: - ahn adyla Allah Allah! Bir ho haber daha var, Tanrdan Yardm hele/ Yakncack zaferi mminlere mjdele. 63 Y Muhammed! Y Ali! Medet ey Pir-i tarikat Hnkr Hac Bekta Veli! Muhammedin gzellii, Al ile mm Hasan ve Hseynin olgunluuna Tanrdan yksek sesle salt ve selm olsun. 64 Bu szlerden sonra aydnlatc yksek sesle, canlar da daha alak sesle Hazret-i Muhammed Efendimiz ve onun yce soyuna Allahtan salt ve selm olsun65 derler.66 erac gayret kuan (beline) doladktan sonra eie, Horasan postuna, dara ve aydnlatcya varp makama niyaz eder. Aydnlatc (mrid) da yannda hazr bulunan delili 67 (Allah Muhammed Ali diyerek yerinden) perek eracya verir. erac da ayn szleri syleyip kez perek, yani niyaz ederek delili alr. Mride niyaz ettikten sonra, kre (ocak) makamna gelip ocaktaki ateten, eer ocak yanmyorsa oradaki era alevinden delili uyandrr.68 Yukarda da sunduum zere; delilin nereden uyarlaca ki Bektailikte buna zerre almak denilir; yani zerrenin hangi eradan alnaca hakknda eitli aklamalar vardr. Bu konuda Halife Ahmet Necmeddin Alpgven Baba Erenlere de yazarak sordum. Sormak zorunda idim; nk bu iin gereini aratrmakla ykml idim. Baba erenlerin aklamas yledir: Erenlerim, Delil hakkndaki bilgim yledir: Taht- Muhammed Alnin nnde fitilli ve zeytinya ile yanan 69 Kanuni evliya var ise zerre oradan alnr. Olmad takdirde Horasan postunda bulunan eradan alnr. Zerrenin Alnaca Yer Konusundaki Ek Aklamalar61 62 63 64

65 66

67

68 69

Aktardmz bu metnin ba tarafnda unlar yazldr: Hseyin Bezm efendi bykbabas nshasndan derkenar klnd. 4 Numaral Dervi Kara Abdal Erknamesi, s.8de: gh eyleszleri geer. Trnak iindeki bu szler 61. Saf Suresi 13. ayetinin szleridir. Ayetin asl aadaki dipnotta sunulmutur. Tercmann asl yledir: Bism-i h! Allh Allh! Nasr-un min Allh-i ve feth-n karb-n ve beir-ilmminn-e! Y Muhammed! Y Al! Medet ey pr-i tarkat Hnkr Hac Bekt Vel! Ber ceml-i Muhammed, keml-i mm Hasan ve mm Hseyn, Al r blend-e salvt. Trnak iindeki bu szlerin asl yledir: Allahmme salli l seyyidina Muhammed ve l l-i Muhammed. Asm Kritolu Baba erenlere ait yazma erknamede u satrlar yer almtr: Bu hizmetten sonra erc u tercman okur: Bism-i h Allah Allah! Eyledim Dergh- Hakka niyaz/Kldm erenler huzurunda namaz/ T idem hn ern ren/ Hem erenler dergehi bulsun ziy/ Ber-ceml-i Muhammed, keml-i mm Hasan ve mm Hseyn, Al r blend-e salvt Bu tercmann bir ekli de yledir: Eyledim Dergh- Hakka niyz/ Kbe-i maksda kldm ben namaz/ T idem hn ern ren/ Dergeh-i l-i ab bulsun ziy. Fakirdeki Yeilova- Niyazlar Derghna ait bir Erknamede ( 17 Nolu Erkname) unlar yazldr: erc kalka, bilini balaya, dra gele ve Rabben zalemn (szleri ile balayan Saf Suresi 13 ayetini) okuya. andan cmle erenler dahi raz olup H! diyeler. erc dahi orada niyaz idb yrye, delli ala. Ocak erndan uyara. teki erlar uyarmak (yakmak) iinde kullanlacak muma delil denir. Eski derghlarda derviler bu mumu, incecik bir ekilde bir iplik evresinde dondurarak hazrlarlard. Son yllarda sradan bir mumla. erlar uyarlmaktadr. 3 Nolu, Faiz Tuncer Babada bulunan erknamenin 24. Sayfasnda : era ta zerinde uyank bulunan eradan delil uyandrlr diye yazlmtr. era ta szleri ile, knun- evliya era kast edilmitir. Zeytinin yetimedii ve zeytinyann bulunmad Alevi kylerinde, o gn tlanan hayvann i ya ile yanan eradan uyarlr ( . Keeli).

16

eracnn delili nereden uyaraca konusunda birka ekil grdm. Eskiden Pir Evinde hizmet grm kiiler, Ali Naci Baykal Dedebaba, Ekmek Evi ve Meydan Evinde hizmet grm Rahmetli brahim Turan Baba; delilin kre(ocak) makamndan uyarlacan sylemilerdir; fakat zaman iinde, ocak bulunmayan meydan odalarnda baba erandan, knun- evliya erandan, Horasan erandan uyarlmas eklinde uygulanmtr. Baz erknnamelerde de, rnek olarak fakirde bulunan birka erknname ile, Tire Horasanl Ali Baba Derghnda grevli Hasan Balm Babada bulunan eski yazma bir erknnme ile daha sonra kopya edilmi bir dier nsha erknnamelerde de kre makamndan delilin uyarlaca yazlmtr. Baz erknnamelerde ise, knun erandan, Baba erandan zerre alnr diye yazlmtr. Bir iki erknnamede ise Horasan erandan delil uyarlr diye kaytlar vardr. Farkl anlatmlar, Pir Evinde yaplan era uyandrma erkn ile teki derghlarda yrtlen erknn farkl olmasndan kaynaklanmaktadr. Fakirde bulunan 1203 H.( 1788 M.) tarihli yazma bu konuya ksmen de olsa aklk getirmektedir: Pir Evinde bulunan ocak (kre)tan uyarlarak mrit olacak kiiye verilen era, Horasandan gelen pir irfann simgeler. Pir elinden alnan bu era eskiden, gtrld derghta, ocak yannda gece - gndz yanar hlde (uyank) bulunurdu. Mrit meydana girince bunu oradan alp, Horasan makamna koyard. Baz derghlarda ise bunu baba era, bazlarnda knun- evliya era ve bazlarnda da ocak makam era olarak koyarlard. era uyarma treninde de delili kimisi Baba erandan, kimisi knun erandan, kimisi Horasan erandan, kimisi de kreden uyarrlard. te delilin eitli yerlerden uyarlmas, eitli makamlardadaki eralardan zerre (ate) alnmasnn nedeni bu olsa gerekir. Baz derghlarda Baba eran era tahtnn nne koyarlar. Aslnda era taht ile baba erenlerin postu arasnda, era tahtnn sa tarafnda, baba erenlerin sol tarafnda bulundururlar. Ne ki sonu birdir. Aslnda bu trenin her yerde yukarda akladmz ekilde yaplmas isteimizdir. Birok derghta Horasan postu bulunmamaktadr. Horasan postu bulunmaynca Horasan era da bulunmamaktadr. Horasan postu olanlar zerreyi buradan, olmayanlar teki makamlardan alarak era uyarmlardr.70 Pir Evinde Krklar Meydanda meydan ald zamanlarda, orada ocak bulunmadndan nasl hareket edildiini, Sersem Ali Babann Yedi iklim car keyi dolandm diye balayan son drtlnden de anlayabiliriz: Sersem Ali der, Hudma dayand Dellimiz Krkbudaktan uyand Mevli olan bu renge boyand Prim Hac Bekt Vel H! deyu. Bu szlerden, Krklar Meydannda Ayn-l-cem yapldnda dellin, Krkbudak ad verilen byk amdandan uyarldn anlyoruz. Demek ki herkes aydnlatcsndan farkl farkl grm. yle de gidiyor. Cafer Sdk Bekta Halifebaba armaan eski bir erknnamede 71 bu konuda unlar yazlmtr: Huzur- mridde oturduktan sonra niyz edilerek delli alub ve bir daha yalnz huzuruna niyz idp kalkub ocak kandilinin yanna varlacaktr. Dell uyarlr iken okunacak tercman: Allah Allah.. er- Nr-u Muhammed Alden doub bu ems ile mh/ Fakr- fahrimle alam destime Allah eyvallah. Dra varub (u tercman) okur: emi tevfik-iBir ky ayn-l ceminde mrdin delli kendi eliyle ve cebinden kard kibritle uyararak eracya verdiini duydum. 71 65 Numaral Erkname, Do. Dr. Bedri Noyan Dedebaba zel Ktphanesi.70

17

hidayettir yzn/ Sret-i Hakktan irettir yzn/ Ehl-i Tevhide (Bektilere) berettir yzn/ Hacc- ehrama ziyrettir yzn/ Ber ceml-i Muhammed keml-i h Hseyn Al r blende salavt. Bir adm geri ekilerek ti (u) tercman okunacaktr: Allah! Dost! klar! Sdklar! Uyanklar yn-i cem sakinnna ak (olsun) . Tahtn nne gelb okunacak tercman: er- evliy nr-us-semvt/ Ki bu menzildrr Tr-u mnct/ Kaan kim ren ola kl niyz/ Ver Muhammed Alye candan slt. Berceml-i mm Hasan ve Hseyn Al r blende slat. Bundan sonra, era uyandrlmaa balanlub hem muharrer ( yazl ) tercman okunacak ve hem de eralar uyandrlacaktr. Tercman: Seyyid-s-sdt. Muhibbn-id-sdt. Hlsa-i mevcdat. efi-i yevm-l-arasat. Alem-ssrr- v-el-hafiyyt. Muhammed Al blende salvt. Tekmil olunduktan (tamamlandktan) sonra bir adm geri eklb at tercman okur: er- Muhammed Alden ren oldu Knn-u evliy/ Ehl-i fahre oldu burhn-u dell- rehnm/ Virelim candan salvt ez-dern-u b riy/ ol Resl Mrsel Ahmed hem Al-yyelMurtez Badeh dra gelb t tercman okuyacaktr: n er- fahr uyardk Dost Hudnn akna/ Seyyid-il kevneyn-i hatm-l- enbiynn akna/ Sak-i kevser Al-yyel- Murteznn akna/ Hem Hatice Ftma hayr-n-nisann akna/ h Hasan, hm Hseyn-i Kerbelnn akna/ Ol mm- etkiya Zeyn-el-abann akna/ Hem Muhammed Bkr ol kim nesl-i pk-i Murtez/ Cafer-s-Sdk mm- rehnmnn akna/ Msi-i Kzm mm- serfirz- ehl-i Hak/ Hem Al Ms-er- Rz v asfiynn akna/ h Tak v b Nak, h- Hasan- l- Asker/ Ol Muhammed Mehdi-i sahib livnn akna/ On iki sadr- velyet Pvnn akna/ erdeh-i masum- pk l-i abnn akna/ Primiz Hnkr- Kutb-levliynn akna/ Hara dek yansn yaklsn billh nn akna/ Berceml-i Muhammed Keml-i h Hseyn Al r blend-e salvt. Sonra dra varub durulacak. Baba hazretleri glbengi ektiinde niyza iner iken, dell er silkip itf (yok etme- sndrme) idlr ve niyzdan ayaa kalkup dbiyle delli Baba hazretlerine teslim iderken t tercman okur: er- nr- Muhammed ren olmu ezelden ezel/ yin-i cem kide-i evliy erkn- Hnkr Hac Bekt Vel/ Keml-i h Hasan Hseynden envr- tecellyat cel/ Allah eyvallh, havalet y mm Rz H Dost! deyb erkn zre delli Baba hazretlerinin yedi (eli)ne teslim ile niyz ettikten sonra, sair makmta dahi niyz ederek drda u tercman okunacaktr: Allh! Dost! Hazr, gib, zhir, btn yn-i cem erenlerinin gl cemallerine ak olsun! Deyb cmle niyaz ettikten sonra kalkub oldu yerde t tercman okunacaktr: Allah Allah! Hizmetimiz kabul eyle ay h/ B hakk Murtez n l dergh/ Berceml-i Muhammed Keml-i h Hseyn Al r blende salvt Baba hazretleri glbengi ektikten sonra bir niyz idp ekilp postuna oturulacaktr Yakova Derghnda aydnlatc, yanndaki taht- Muhammed ile kendi arasnda duran baba eran kendisi uyardktan sonra, Horasan postu yanna koyuyor. Zerre buradan alnyor. Derghn postniini olan Kzm Bakali Baba; aslnda bizim derghmzda Horasan postu (yoktur. imdi bu postun bulunmasnn nedeni) nazarlarmn buraya terif etmesidir. Dede baba olarak siz terif ettiiniz (onur verdiiniz) iin, (canlar) grsnler diye koyuyorum. Baba eran uyarp derghtaki kre makamnn yerine koymal. Gryorsunuz bizim derghta kre makam da yoktur demiti. Gerekten de Rumeli(Balkanlar) derghlarnn neredeyse tamamnda Horasan postu bulunmamaktadr. Fakire gre bu uygulama yanltr. Kzm Bakali Halife Baba ise, Pir Evinden dergh babas olarak kiiye verilen eran ocak makamndan, yani kreden alnan zerre ile uyarlm ve bu ocan nurunun onlara verilmi olduunu, onlarn da bu era kendilerine baba era yaptklarn sylemiti. Aydnlatc(mrit) meydan odasna ilk giriinde Horasan eran ve kendi baba eran, baba erandan veya Horasan erandan zerre alnacan da szlerine eklemiti.

18

J. K. Birge eracnn delili knun erandan uyardn yazmaktadr.72 Faiz Tuncer Babadan alnan erknname bu konuda u aklamalar yazmaktadr: Huzur- mrde oturdukta niyz edilerek delli alub ve bir dahi huzuruna niyz edb kalkub ocak kandilinin yanna varulub dell uyarlrken u tercman okunur: Allah Allah! er- nr- Muhammed Alden doubdur ems ile mh....ilh. Bu aklamadan anlalaca zere, delil kre(ocak) makamndan uyarlmaktadr.73 Denizlili eref Kker Baba erenlerimizin armaan olan yazmada, 74 Meydanc ve Rehberin Grevleri balkl blmde u aklamalar yer almtr: Ocak erandan dell uyarlrken Bism-i ah! Allah Allah! Hakk Nur- Muhammed Alden doubdur ems ile mh... Fakr bir zerre alam destr Allah eyvallah.. Havalet y h- merdn Al! Ber ceml-i Muhammed, Keml-i imm Hasan ve mm Hseyn, Al r blende salvt... diye postun ucunda... Yine Tire Dergh Postnini Hasan Balm Babaya ait yazma erknname u aklamalar yapmaktadr: .....Mrd dah taht kesinde bulunan delli alur, sa yedine teslim eder. Badehu erc kalkar, meydana girilmezden evvel mrd tarafndan uyarlm ve makma konulmu olan kandlden (ki ocak era) itlak olunur, andan dell uyarmadan evvel bu tercmn okur....ilh...... Hilmi Pekkan erenlerimizin fakire sunduklar, Ahmet Cevdet Aki imir Baba erenlerin kendi el yazlar ile yazlan erknnamede, 75 zerrenin kre erandan uyarlaca yazlmtr; fakat sonradan boyal bir kalemle kre szc izilmi ve st ksmna Horasan szc yazlmtr. Grlyor ki ocak makam esastr. Ocak; ileri piirici, hamlar olgunlatrc makamdr Bu aklamalardan sonra era Uyarma Erknna devam edelim: erac delili uyarnca geri geri ekilip dara varr. Yzn aydnlatcya doru tutmu (dndrm) ve sa elindeki uyarlm ( yaklm) delili gs nnde tutarak sa eli stte, sa ayak baparma sol ayak baparma zerine gelmi, ba hafif ne eik olarak dururken u tercman okur: Doru yola gidiin ndadr yzn Hakka benzer sretin yapsndadr yzn Birlik yolcularna sevin vermededir yzn Ehram giymi te Hacca ynelmededir yzn Boyun emi kiiler kblesidir de yzn Tm Kurann ksalm hecesidir de yzn Hep balang , hem de bir sondur sanki yzn Hem basz, hem de sonsuz hldedir imdi yzn. Muhammedin gzellii, Ali ile mam Hasan ve Hseyinin olgunluuna; Tanrdan yksek sesle salt ve selm olsun. Aydnlatc yksek, meydanda bulunan canlar ise alak sesle ve hep birlikte: Efendimiz Muhammed ve onun yce soyuna Tanrdan salt ve selm olsun derler. Bu tercmann asl yledir: em-i tevfik-i hidyettir yzn/ Sret-i Hakktan irettir yzn/ Ehl-i tevhde barettir yzn/ Hacc Ehrm ziyrettir yzn / Kble-i erbb- tattir yzn/ Maz- Kurndan ibrettir yzn/ B-bidyet, b-nihyettir yzn. Ber cemli Muhammed, keml-i mm Hasan ve mm Hseyn Al r blende salvt

72 73

J. K. Birge, The Bektashi Orden Of Dervishes, s. 185 Faiz Tuncer Baba Armaan, 25 Nolu Erkname, s. 11. Do. Dr. Bedri Noyan Dedebaba zel Ktphanesi. 74 27 Nolu Erkname, Y: 8/b. 75 22 Nolu Erkname, Do. Dr. Bedri Noyan Dedebaba zel Ktphanesi.

19

Mrit (aydnlatc) yksek sesle salvat getirir, Ayn-l-cem erenleri de daha yava sesle salvat getirirler. erac iki adm ekilerek u tercman okur: Bism-i h! Allh Allh! Allh! Dost! Hakk! H! Yanklar, uyanklar, erenler, klar, sdklar, hzrn- ayn-l-cem ve skinn- Ak! Ber ceml-i Muhammed Keml-i mm Hasan ve Hseyn Al R blende salvt. Bu Tercmanla ilgili Ek Aklamalar Yukardaki tercmana ftvvetnamelerde de raslanmaktadr. Bu tercman(hayrl) Seyyid madeddin Nesimye ait bir tuyudur.76 Bu tuyu Nesim Divannda yledir: emi tevfk-i hidyettir yzn Sret-i Hakktan kinyettir yzn. B-bidyet b- nihyettir yzn Hem nihyet, hem bidyettir yzn. *** ka mn ile dindir yzn Br ad bthne-i ndir yzn Ebced-i Th v Ysndir yzn r Krs, Tr- snndir yzn *** kn Beyt-l- harmdr yzn rifin dr-s-selmdr yzn. Ehl-i mnn immdr yzn Dny v ukb tammdr yzn. *** Kble-i erbb- tattr yzn Nsh-i irat- saktr yzn Sni-i sun- sanattr yzn Gr nice yevm-i efattr yzn V-ed-duhnn fitbdr yzn Cmiil- hsnn kitbdr yzn Maherin yevm-il-nisbdr yzn Cennetin em erbdr yzn Divanda birka beyit daha vardr; fakat buraya hepsini almakta yarar grmyorum. Grlyor ki era tercmannn tamam, Nesimye ait tuyulardan beyitler hatta tek dizeler eklinde alnm ve tercmana bu son ekil verilmitir. Ahmet Cevdet Aki imir Baba Erenlerin Erknnamesinde77 bu tercman, Nesimnin tuyularndan alnm dizeler ile bunlardan baka baz dillerle uzun bir ekilde yazlmtr. Buraya onu da alarak ek aklamalarma son veriyorum: Bism-i h ! Allah Allah!Tuyu: Filtn, Filtn Filt ls ile yazlan iki dizelik iirlerdir. Sibirya Trkleri bu szc; kapal, gizli, gizlenen sz anlamnda kullanmaktadrlar. Bu gnn Trkesinde gizlice kamak anlamna gelen tymek szcnn, tuyu szcnden tremi olduu olasl bulunmaktadr. Kprl-zade Fuat (Fuat Kprl) bu konuda unlar yazmt: Kelime; im etmek, cinas medllleri bulunduu iin cinasl bir maniye Trk Halk edebiyatnda tuyu ad veriliyordu. Ayrntl bilgi iin baknz: Kprl-zade Fuat, Trkiyat Mecmias, Devlet matbaas, stanbul 1928, C.2g, s.229 77 22 Nolu Erkname, Do. Dr. Bedri Noyan Dedebaba zel Ktphanesi,76

20

em-i tevfk-i hidyettir yzn. Sret-i Hakktan ibrettir yzn Ehl-i tevhde berettir yzn Maz- Kurndan ibrettir yzn78 B-nihyet, b-bidyettir yzn Hem nihyet, hem bidyettir yzn Hacc ehrm ziyrettir yzn Kble-i erbb- tattr yzn Cmle eyden ibrettir yzn Nsha-i irt- sattir yzn. Sani-i sun- sanattir yzn Gr nice yevm-i efattir yzn Fazl- Hakkn cvidndr yzn Ehl-i irfna manidir yzn. Tlib-i Hakk em-i ndr yzn. S- v- du79 remz-i nindr yzn. B- cennet erguvndr yzn Mushf- Hakkn beyndr yzn Ehl-i mnn immdr yzn Drt kitbn sumndr yzn yet-i sebel-mesnidir yzn Dnye v ukb tammdr yzn kn beyt-l-harmdr yzn rifin dr-s-selmdr yzn Ber ceml-i zt- pk-i l-i ab salvt..... erac usul ile yryerek 80era taht nne gelir, u tercman okur: ahn adyla Allah Allah! Ermilerin era gkyzlerinin nuru/ Bu duraktr istekler yalvarlarn Turu81/ Bunlar klannca sen de secdeye kapan/ Ver Muhammed Aliye candan salvat heman. Muhammedin gzellii, Ali ile mam Hasan ve Hseyinin olgunluuna Tanrdan yksek sesle salt ve selm olsun! Bu tercmann asl yledir: Bism-i h Allah Allah! er- evliy, nr-us-semvt/ Ki bu menzildir ol Tr-u mnct/ Kaan kim ren oldu kl niyz/ Ver Muhammed Aliye candan salavt! Ber-ceml-i Muhammed Keml-i mm Hasan .......ilh.82 erac yukarda yer alan tercman syledikten sonra, mumla kanun-u evliya eran uyarrken (yakarken) u tercman okur: ahn adyla Allah Allah! eranz k aa! Derviler ne! n yce kiiler demi ola! Pirimiz Horasan Piri yardmcmz ola! Meydanmz ala! Muhammedin gzellei, Ali ile mam Hasan ve Hseyinin olgunluunaBu dize u ekilde idi ve Fakir Kutn szcn Kurn olarak dzeltti: Maz- Kutndan ibrettir yzn. 79 S- v- d harfleri, babaerenlerin Huruf inancnda olduunu aka belli etmektedir. Fazl, Hurufiliin mucidi olan kiinin addr. Nesim de ayn okula mensup bir insandr. Cavidan ise Fazln nl yaptnn addr. S- vd Farsada otuz iki demektir. Yirmi sekiz Arap harfine Farsada bulunan P, , j, g harflerinin eklenmesiyle elde edilen saydr. 80 zlerek syleyelim, usul ile yrmenin nasl olaca aklanmamtr. Fakire gre ayaklar mhrleyerek (yani sol ayak baparmann zerine, sa ayak baparman getirerek) yrmeyi kasdetmitir. (. Keeli). 81 Tr: Bu szck Trkede dolanma anlamna gelir. Bu tercmanda dolanma anlamna kullanlmamtr. Tur Da ifade edilmek istenmitir. alab, Hz. Musa ile Tur-u sinda sylemi ve Musaya kendi nuru ()nu gstermitir. Tur- Sina bu nura dayanamayarak paralanmtr. (. Keeli) 82 er- evliya diye balayan bu tercmann nc dizesi baz Erknamelerde ren ola ya da ren olsa eklinde yazlmtr. Baz Erknamelerde drdnc dizede var szc yoktur. Bir yazmada ylesine rasladm: Knun- evliy nr-s-semvt/ eksiz bu menzildir Tur-u mnct/ Kaan ren olur niyz edip ver, Muhammed Alye candan salvt. Ber- ceml-i Muhammed... Vezin ve ekil bakmndan dzgn grnen bu ekil daha gzeldir. Byle sylenmesini neririm.78

21

Tanrdan yksek sesle salt ve selm olsun83[ Baba yksek sesle, ayin-i cem erenleri de biraz alak sesle: Efendimiz Muhammed ve onun yce soyuna Tanrdan yksek sesle salt ve selm olsun] 84 Bu tercmann Osmanlca asl yledir: Bism-i h! Allh Allh! er- ren, fahr-i dervn, dem-i ln, himmet-i prn, Pr-i Horasn, kd- meydn! Ber ceml-i Muhammed Keml-i mm Hasan ve Hseyn Al r blende salvt. Bu Ksmn Ek Aklamalar Baz erknnamelerde, knun- evliya eran uyardktan sonra eracnn u tercman okuduu yazldr: Bism-i h ! Allh Allh! Ren oldu n ki knn-u er- evliy/ Ehl-i fakre oldu burhn dell rehnm/ Virelim candan salvt ez dern- b-riy/ Ol Rsul-i Ahmed- Muhtar Ali-yyel- Murtez. Ber- ceml-i Muhammed, keml-i imm......ilh..... Yeilova ilesi Niyazlar (Yaprakyaz) Ky Dergh Erknnamesinde de bu tercman vardr; fakat tercmann son dizesinde Ol Resl-i Ahmed-i Mrsel szleri gemektedir. Kitaplmda bulunan Erkn adl Yazma85 ekinde var olan erknnamede ise Ol Rasul-i Muhtar Ahmed szleri gemektedir.86 Baz erknnamelerde ikinci dizenin bandaki ehl-i fakre blm ehl-i fahre eklindedir. Bektai ozanlar antolojilerinde de bulunan ve Hazret-i Pir Hac Bekta Veliye gzelleme olarak yazlm olan Kanberye ait bir nefes vardr. Bu nefes fakirde bulunan birka yazmada da kaytldr. 87 Ey eh-i mlk-i vilyet! V-ey Hakkn kudret eli! diye balayan bu nefesin bu gne dein, baka bir yerde yaynlanmayan altlsn buraya alyorum88: Allah Allah! ren oldu n er- evliy Ehl-i Hakka oldu burhn, hem dell-i reh-nm Vireyim cndan selm ez dern- b-riy Ber- ceml-i Ahmed-i Mrsel Ali-yyel- Murtez Esselm ey had-i rh- Hd nesl-i Al! Esselm ey Kutb- lem Hc Bekt Vel89 erac bundan sonra istekli (talib)lerin eralarn uyaracaktr. Bu uyarma yle yaplr: erac, era tahtnn en st ve en gerideki srasndaki mumlarn aydnlatc (mrit)dan yana olanndan, yani kendisinin sol tarafna gelen mumdan balayarak bir sol taraftakini, bir sa taraftakini uyandra uyandra yukardan aaya doru btn eralar tamamlarken bir yandan da u tercman okur: Bism-i h! Allh Allh! Seyyd-i Sdt90 ! Muhibb-i Sdt! Hls-i mevcdt, ef-i yevm-il arast, lim-s- srr- v-el-hafiyyt! Muhammed Mustafa r salvt... Ber-ceml-i

Bu tercmann asl uduru: Bism-i h Allah Allah! er- ren! Fahr-i dervn! Dem-i ln! Himmet-i prn! Pr-i Horasan! Kd- meydn! Ber ceml-i Muhammed, Keml-i mm Hasan ve Hseyn Al r blende salvat. 84 Trnak iindeki bu szlerin Arapas yledir: Allhmme sall-i al seyyidin Muhammed ve la l-i Muhammed dir. (. Keeli) 85 Erkn adl Yazma, Do. Dr. Bedri Noyan Dedebaba zel Ktphanesi, s.2. 86 25 Nolu Erkname, Do. Dr. Bedri Noyan Dedebaba zel Ktphanesi. 87 rnein 239 Numaral Yazma, s.155, Do. Dr. Bedri Noyan zel Ktphanesi. 88 Nefesin tm iin ayrca baknz: Sadettin Nzhet Ergun, Bektai airleri ve Nefesleri, C.1, s.79. 89 Yukardaki drtl era uyarma erknnda okunan tercmanlara ok benzemektedir.83

22

Muhammed, keml-i mm Hasan, mm Hseyn, Al r blende salvt...91 (herkes salvat getirir) erac taht zerindeki eralar tamamlanncaya dein bu tercman tekrar tekrar okur.92 Not: 2 Baz erknname nshalarnda er- evliy diye balayan tercman knun er uyarlmadan nce deil de; taliplerin eran da uyardktan sonra, er tahtnn sol yannda (birazck gerisinde) durarak okumak gerektii yazlmtr. Baz erknnamelerde de taliplerin eralar uyarldktan sonra, er tahtnn sol yannda (birazck gerisinde) durarak okumak gerektii yazldr. Okunacak tercman yledir: Bism-i h, Allh Allh! / Ren oldu n erlar ber-knn- evliy/ Ehl-i fakre oldu burhn bu dell-i rehnm/ Verelim cndan salvt ez dern-u b-riy/ Ber-ceml-i Ahmed-i mrsel, Aliyyel-Murtaz/ Ber ceml-i Muhammed, keml-i mm Hasan......vb Not:3 era Taht Pir Evinde dedebabann solundadr. Dedebaba postuna oturunca, sa tarafnda ocak vardr. er taht ile ocak arasnda baka post olmaz; fakat Rumeli (Balkanlar) derghlarnda ve Amerika Birleik Devletleri Michigan-Taylordaki Bektai derghlarnda ise, era taht (raklk) aydnlatc (mrit)nn sa tarafndadr. Horasan postu olan yerde baba era olmaz; yalnz dedebaba makamnda Horasan postu, era ve knun- evliya era olur. Dedebaba olmayan yerlerde tahtn baba postu tarafna ayrca baba er konur. Dedebaba ayn-l-cem yaparsa bu era Horasan postuna koyar. Pir Evinde ve dedebaba olan yerlerde taht- Muhammed aydnlatcnn solunda durur. Anadolu derghlarnda da bu tarafta durur. Rumelinde emim Baba ve Asm Baba Derghlarnda Horasan Postu bulunmadn, sadece Mercan Derghnda olduunu Yakovada Kzm Bakali Baba da fakire sylemiti. Horasan postu olmayan yerde kre de olmaz. Arnavutlukta yalnz Mercan Derghnda kre bulunduunu yine Kzm Bakali Babadan duymutum; Yakovadaki derghta da kre makam yoktu. Rahmetli Fehmi Erceli Baba erenlerimizden dinlediimize gre; stip Kr Tekkesinde de era taht Baba postunun sa tarafnda olup ayrca kre er olmad gibi, ocak da yok imi. Not: 4 Talip era denilen on iki (ounlukla on bir) mum ile; cesaret, zveri, sadakat, feragat, cmertlik, yiitlik, vatan sevgisi, sayg ve efkat, alkanlk, hogrrlk, onur, alak gnlllk sembolize edilir. Bir insann bu duygu ve niteliklerini uyandrmay temsil eder. Knun- evliya era denilen fitilli ya da mumlu olan bu era ise, Allah- MuhammedAliyi ve tm bir arada olarak Hac Bekta Veliyi temsil eder. Ayn zamanda, tasavvufi bir grn ifadesi olarak; ak- k- mauk birliini sembolize eder. steklinin bu konuda gzn aar, ona k tutar, onun gnln aydnlatr. erac bundan sonra Horasan postu yanna gider. Oradaki era aydnlatc, meydan odasna girerken uyarmtr. erac orada u tercman okur: Bism-i h..Allh Allh!/ er- nr- Muhammed Al! Ren olmu ezelden ezel! Aynl-cem olub, knn- evliy. Kide-i Hnkr Hac Bekt Vel/ mm Hasan ve mm Hseynden oldu envr- tecelliyt cel/ Ber ceml-i Muhammed, keml-i mm Hasan, mm Hseyn, Al r blende salvt! Herkes salvat getirir. Bu tercmann ar dille szleri yledir: Bu Muhammed Alinin nurunun eradr / Bu nur ebed nn badr. / Bunda ermiler srr, Bekta Veli erkn / Cmle imamlar nuru bundan tuttu cihan. Muhammedin gzellii, Ali ile mam Hasan ve Hseyinin olgunluuna .....

Seyyid: Bir kavmin ulu kiisi, Hz. Peygamber soyundan olan kimse. Bu szcn oulu sade, oulunun oulu sdt olup bizde bu kullanlr. Hulsa: Bir nesnenin z, asl cevheri. Arasat: Szck anlam arsalar demektir. Burada maher yeri anlamnda kullanlmtr. 91 Bu tercman bu gnn diline u ekilde eviririz: hn adyla, Allh Allh! Yalva soyunun ulularnn ulusu! Yalva soyundan kiileri sevenler! Ey var olanlarn z! Maher gnnn yardmcs! Gizli srlar bilen! Efendimiz Muhammed ve onun yce soyuna Tanrdan yksek sesle salt ve selm olsun 92 21 Numaral Erkname, s.117 de de bu ekilde yazlmtr.90

23

Ek Aklamalar Not 1: eitli erknnamelerde bu tercmann herhangi bir dizesi deiik olarak grlmektedir. Bu deiiklikleri aada sunuyorum: 1.Dize: n er- fahr uyardk Hdnn akna. Bir baka nshada; n er- fahri yandrdk Hdnn akna. Bir baka nshada ise; n er- fahr uyardk dost Hdnn akna. 2. Dize: D cihn fahr-i Muhammed Mustafann akna. 1175 Hicr tarihli yazmada; Ahmed-i Mrsel Muhammed Mustafann akna. 5. Dize: Hem Hasan, h- ehd-i Kerbelnn akna. Bir baka nshada93 h Hasan zehr-i n, Hseyn-i Kerbelnn akna. Bir baka nshada: h Hasan sem-n, Hseyn-i Kerbelnn akna. 6. Dize: On iki Burc- vilyet Piivnn akna 94 7. Dize: Hakk Muhammed hnedn- l-i abnn akna. 8. Dize: Primiz Hnkr- Kutb-l- evliynn akna.95 9. Dize: Hare dek yansun yklsun billh nn akna ve Haredek yanan yaklan billh nn akna. Bir baka yazmada yledir: n er- fahr uyandrdk Hdnn akna/ Ahmed-i Mrsel Muhammed Mustafann akna/ Esedullh-il- glib Ali-yyel-Murtaznn akna/ Hem Hatice, Ftm hayr-n-nisnn akna/ h Hasan sem-n, Hseyn-i Kerbelnn akna devam yukardaki tercman gibidir. Baz nshalarda son beyit yledir: Hazret-i Hnkr- Kutb-ul-evliynn akna/ Dem-bedem yansun yakulsun billh nn akna ve yine baz nshalarda son dizedeki dem-bedem blm Haredek olarak kaytldr. Not 2: Baz erknnamelerde bu tercmann dvaz ekline; yani On iki mam Hazeratnn adlarnn tamam yazlarak dzenlenmi ekiline raslanmaktadr. Buraya bu ekli de alyorum: Bism-i h Allh Allh! n er- fahr uyandrdk Hdnn akna Seyyd-il-kevneyn Muhammed Mustafann akna Ski-i kevser Ali-yyel- Murtaznn akna Hem Hatice, Ftm hayr-n-nisnn akna h Hasan hulk-ur-Rz v h Hseyn-i Kerbel Ol imm-l- etkiy Zeyn-el abnn akna Hem Muhammed Bkr ol kim nesl-i pk- Murtaz Cafer-s- Sdk mm- reh reh-nmnn akna Msi-i Kzm mm ser-firz- ehl-i Hakk Hem Al Ms- er- Rz ol asfiynn akna h Tak v b Nak v hem Hasan-l asker Ol Muhammed Mehd-i Sahb Livnn akna Primiz Hnkrmz Bekt Velnin akna Haredek yanan, yaklan knn akna Ber ceml-i Muhammed, keml-i......vb. 9693 94 95 96

1175 Tarihli Risale, Do. Dr. Bedri Noyan Dedebaba zel Ktphanesi, s.185. 22 Nolu Erkname, Do. Dr. Bedri Noyan Dedebaba zel Ktphanesi. 2,4,6 nolu Erknameler, Do. Dr. Bedri Noyan Dedebaba zel Ktphanesi. Bahr Baba Evld Karahisar- Hseyin Zt Yazmasndan Kopyalanm Nsha, s. 83 Ayn ekilde yazlm bir baka nshadaki tercmann son beyti de yledir: Hazret-i Hnkr- Kutb-l evliynn akna/ Haredek yansun yklsun knn akna.

24

Ek Aklamalar: Ek 1: Salih Erknnamesinde (s.23), Drt Numaral Erknnamede, Dervi Cavid Karaabdal Erknnamesinde (s.12), Alt Numaral Erkn adl yazma yaptta (s.87), M. Tevfik Oytanait Bektailiin Dibi Kesi Astar adl kitapta (c.1, s.172), yukardaki tercmann deiik ekillerini grmek olanakldr. Son dizenin son blm ise baz nshalarda knn akna ya da billh nlar aknaekillerinde yazlmtr. Ek:2 Muhterem aydnlatcm(mridim) Ali Naci Baykal Dedebaba erenlerimden fakire armaan edilen 300 sayfalk yazmann iinde yer alan erknnamede, eracnn era taht zerindeki mumlar uyandrdktan sonra, geriye ekilerek kapya geip bu tercman okuduu yazlmtr. Fakir hemen yukarda bu tercman vermitim. Ren oldudiye balayan bu tercman, bu yazmada u ekildedir: Bism-i h Allh Allh/ Ren oldu n er- knn- evliy/ Ehl-i fahre oldu burhn, hem dell-i reh-nm/ Verelim cndan salvt ez-dern- briy/ Ol Resl-i Ahmed-i Muhtar, Ali-yyel- Murtaz/ Ber ceml-i Muhammed....

Bir baka nshada Bu tercmann birinci ve drdnc dizeleri u ekildedir: Ren oldu n ki knn- er- evliy. Gl-ceml-i Ahmed-i Mrsel, Ali-yyel- Murtaz. Fakire gre tercmann bu ekli aruz veznine daha uygundur. Ek: 3 Nuri Efendi armaan erknnamede97 ise bu tercman u ekilde yazlmtr: Ren oldu n98erlar ber- knn- evliy/ Ehl-i fahre burhn oldu hem dell-i reh-nm/ Verelim cndan salt ez- dern- b-riy/ Gl ceml-i Ahmed-i mrsel, Ali-yyel- Murtaz. Ek: 4 Baz yazmalarda Kanberye ait Ey eh-i mlk-i vilyet! V-ey Hakkn kudret eli diye balayan altl nutukda aada yer alan blm bulunmaktadr. Bu szler era uyarmada tercman olarak okunmaktadr: Allh Allh! Ren oldu n er- evliy/ Ehl-i Hakka oldu burhn hem dill-i rehnm/ Vireyim cndan selm ez- dern- b-riy/ Ber ceml-i Ahmed-i mrsel Ali-yyel- Murtaz Bundan sonra erac dra gelir, yanar durumdaki delili gs hizasnda tutarak eller apraz, ayaklar mhrl, yz aydnlatcya dnk durur ve u tercman okur: hn adyla Allah Allah / nme eran uyardk Hd iin / ki cihann ss yce Mustafa iin / Kevser suvarcs Ali Murtaza iin / Anamz hem Hatice, hem de Fatma iin/ Hasan hem de Hseyin ah- Kerbela iin / On iki ermi imm, o Al-i ab iin / On drt tertemiz masum yavru heda iin / Pirim Hazret-i Hnkr kutb- evliya iin / Maher gnne kadar yaklsn sevda iin. 99 Muhammedin gzellii, Ali ile mam Hasan ve Hseyinin olgunluuna Allahtan yksek sesle salt ve selm olsun. Cemde bulunanlar u ekilde salvat getirirler: Efendimiz Muhammed ve onun yce soyuna Tanrdan yksek sesle salt ve selm olsun

97 98

23 Numaral Erkname. Dedebaba buraya o szcn yazmt. Fakir bu szc n olarak deitirdim. 99 Bu tercmann Osmanlca asl yledir: n era- fahr uyandrdk Hudann akna / Seyyid-il-kevneyn Muhammed Mustafann akna / Ski-i kevser Ali-yyel-Murtaznn akna / Hem Hadce, Ftma hayr-nnisnn akna / h Hasan hm Hseyin-i Kerbelnn akna / On iki sadr- vilayet pvnn akna / rdehi masm-u pk l-i abnn akna / Hazret-i Hnkr- Kutb-ul evliynn akna / Hare dek yansun yakulsun knn akna Ber cemli Muhammed Keml-i mm Hasan ve mm Hseyn, Al r blend-e salvt.

25

Bu tercman dinleyen aydnlatc (mrit) 24. Nur Suresinin 35. ayetini okur. Bu ayetin Trke meali yledir: Tanr gklerin ve yerlerin klar verenidir./ Bu nur ii eral kandil nuru gibidir. Bu era bir billurun iindedir bu billur / Parldayan bir yldz gibi balkyp durur./Yaklr douluda batlda olmayan,/ Mbarek, kutsallam, bir zeytin aacndan./ Onun ya bu ate demeden de pek, / Ona dokunmasa da sanki k verecek./ Nur stnde nurdur O...Tanrm pek iyi bilir./ Kimi dilese ona bu nurunu iletir./ Hakk. alab insanlara mesel getirip durur./ Her eyi bilen Odur, Her eyi bilen Odur. Muhammedin gzellii, Ali ile mam Hasan ve Hseyinin olgunluuna Allahtan yksek sesle salt ve selm olsun. Cem erenleri topluca; Efendimiz Muhammed ve onun yce soyuna Tanrdan yksek sesle salt ve selm olsun derler. Bu ayetin asl udur: Allh- nr-us- semvt-i v-el-arz-i mesel- nrih kemiktin fh misbh-un-il-mish- zccet-n- iz- zccet- keenneh kevkeb-n drryyn ykad- min eceret-n lubreke-tin zeytnetin l arkiyyetin ve l garbiyyetin yekd- zeytuh yuz-u ve lev lem temsesh nr-n nr-un al nr-in yehdiyallh- li-nr-ih men- ye- ve yadribullh-l-emsl-e l-in-ns-i vallh- bi-kll-i ey-in alm-n. Ber eml-i Muhammed, keml-i mam Al..........ilh Bundan sonra cem erenleri hep birlikte salvat getirirler. Aydnlatc bu ayeti okuyup bitirince erac elindeki delilin fitilini iki parma arasnda kstrarak veya hafife silkeliyerek srreder; yani sndrr. Delili fleyerek srr etmek kesinlikle yasaktr. Delil sndrlrken u tercman okur: ahn adyla Allah Allah! / Muhammed nurlarnn i anlam gizli iken / Ondan grnd gne, ay birden / Allah eyvallah H Dost! Bu tercmann Osmanlca asl da yledir: Bism-i ah Allah Allah! Btn iken er- nr- Ahmed Zhir oldu ems mh- Muhammed... Allh, eyvallh, H Dost! erac delili srredince yerinde niyaza varr. Bundan sonra kalkarak mrit(aydnlatc)ine varp niyaz ile perek delili ona teslim eder. Aydnlatc baba da ayn ekilde niyaz ederek, ald delili yerine koyar. erac tekrar babaya, ardndan era tahtna, sonra kre makamna, kre makamndan sonra da Horasan postuna100 niyaz eder ve mritinden u szlerle hakl hayrl ister: ahn adyla! Allah Allah / Hizmetimi kabul et yce Tanr hakkna/ Aba alt Soyuyn ve dergh soyuyn/ Kerbela ehidinin yce ruhu akna/ Bu dergh ve hizmetten ayrma bizi bir gn/ Hak-erenler akna bize hayr himmet et/ Ne olur ise olsun, Tanr nuru akna/ Erenlerimden Tanr akna azck hakl-hayrl, yardm! Allah eyvallah! Bu tercmann asl yledir: Bism-i h Allh Allh!/ Hud hakk kabul et hizmetimi ey h/ Bi-hakk l-i ab ve l-i dergh/ Hseyn-i Kerbelnn nru hakk hakkyn/ Bu hizmetten, bu derghtan ayrma ey gan h!/ Erenlerden hakl hayrl himmet... eyen lillh101...Allh eyvallah! Mrit istenen hakl-hayrl glbankn okumadan nce niyaza varr, meydanevinde bulunan teki canlar da niyaza varrlar. Mrit u glbank okur: ahn adyla Allah Allah! Tm hizmetlerin kabul ola! Yzn ak ola! steklerin yerine gele! Meydann ak ola! Vcudun salk ve esenlikle dola! Yce Tanr ve kutsal kiilerimizin tm ve Hazret-i Hzr yardmcn

Dedebaba, Bir leri Adm (Ar Trke le Bakt Trenleri- Erkn), adl yaptnda makamlara niyazla ilgili sralamay farkl yapmtr. Yazdklar unlardr: erc Babaya, Rehber Postuna, er Tahtna, Kre makamna, Horasan postuna niyaz eder. Fakire gre dipnotta trnak iinde yazlan sralamann deil, yukardaki sralamann uygulanmas gerekir. Tabiyi dorusunu Tanr bilirb (. Keeli) 101 eyen Lillh Tanr iin biraz bir ey ver anlamna gelen bir szdr. Baz Alevi ve Bektai tercmanlarnda ve hatta iirlerinde bu szler eydullheklinde gemektedir. Bu son szler yanl sylenmitir. Dorusu eyen Lillhtr.100

26

ola, elinden tutalar! Pirimiz Hnkr Hac Bekt Veli senden memnun ve raz ola! Hakikatlar102 demine H! Bu glbangn Osmanlca asl udur: Bism-i h, Allh Allh! Cmle hizmetin kabl ola! Yzn ak ola! stein fethola! Muradn hsl ola! Meydnn ak ola! Allh Muhammed Al, ve On iki mm, On drt masm- pak efendilerimiz mun ve dest-grin ola! Primiz Hnkr Hac Bekt Vel hazretleri hond ve rz ola! Hazret-i Hzr yoldan ola! nyet-i Seyyid-i kint, srr- Murtaz Al. Hakikatlar demine103 H! Aydnlatc yukardaki glbang okurken, aydnlatc ile birlikte niyza varan canlar her dilee Allh Allh diye yant verirler. Aydnlatc glbang bitiren H szcn syleyince tm erenler de H der ve dorulurlar. Bundan sonra erac boyun keser ve esie, Horasan postuna, ve dara niyaz edip geip yerine oturur. Ek aklamalar: Ek 1: Dedebaba leri Adm adl yaptnda eracnn; eie, dara, Horasan postuna, mrite, rehber postuna, era tahtna, ocak makamna niyaz edeceini ve darda iken Cmleden cmleyediyerek niyaz ile yerine oturacan yazmtr. Ek: 2 Baz nshalarda erac hakl hayrl istedikten sonra er- Nr- Mhammed Al/ Ren olmu ezelden ezel.... ilh tercmann okur diye yazlmtr.104 Ek: 3 Delili srretme tercman Mevlevilerde de vardr. Onlarn tercman yledir: er- btn iken nr- Ahmed/ Iyn oldu doub ems-i Muhammed. Ek:4 Baka bir erknnamede; Horasan er da erac tarafndan, er- Nr- Muhammed Al/ Ren olmu ezelden ezel .......ilh tercman ile uyarldktan sonra, n er- fahr uyardk......tercman okur. Baba buna ksa bir glbang ile yant verir. erac delili yukarda yazlan tercmann okuyarak srreder. Ondan sonra talip(istekli)lerin seccadesini mridin nne serer ve istekliyi yerinden kaldrr, diye yazlmtr. Bu aklamaya gre, hem era ii ve hem de rehberlik ii ayn adam tarafndan yaplacaktr. erac postuna oturduktan sonra mrit aadaki era glbankn eker. Mrit ve meydanda bulunanlarn tamam postlarna secde eder vaziyette niyaza dururlar. Niyazda olan canlar, mridin her dileine Allah Allah diye katlrlar. Glbangn szleri unlardr: Bism-i h, Allh Allh! Dell--burhn, am- garbn, er- ren, fahr-i dervn, zuhr imn,105 Allh Allh! Akamlar hayrola Hayrlar fethola! erler defola! Mminler ber murd ola! Mnkirler mat ola! Mnfklar berbd ola! Gnller dola! Meydnlar bd ola! meclsler kr ola! Demler dim, cemler kim ola! bdetler sahh ve slim ola! 106 Allh Muhammed Al107 mun, zahr ve dest-gr ola! Zhirlerimizi mamr, btnlarmz prDedebaba hakikat yerine gerek szcn kullanmt. Biz burada geei kaldrp hakikat szcn kullandk. nk iki trl gerek vardr. Bunlardan birisi duyularmzla saptanan gerek, otekisi de duyularmzla saptanmayan, ama aklmzn var olarak kabul ettii hakikat. Nitekim Franszcada realit ve verit szckleri kullanlmaktadr. Realitenin Trke karl gerek, veritenin Trke karl ise hakikattr. (. Keeli) 103 Bu son ksmda geen hakikatlar terimi; hakiki bilim ve anlay, yani bilim ve irfan ss, lemlere rahmet olacak hle gelen, kendisini insanla adayarak, benliinden tm ile vaz geen kimsedir. O, hakikat grm, kendisi de gerek olmu demektir. 104 10 Nolu Erknname, s.10. 105 Erkn Adl Yazma Nsha, s. 87de; Zuhrqu mmn, Salih Erknamesi, s 41de ve Mehmet Ali Hilmi Dedebaba El Yazl Erkname (bir ve iki nolu Erkname), s. 11de, zuhrde-hi mniyn, kuvvet-i abdln, huzur-u hazrn, selmet-i gariban,Dervi Karaabdl El Yazs Erknamede (4 nolu Erkname), s. 12de bunlara ek olarak Allh Allh, Sr-u srafl, Man-y Kamber, er- Muhammed, mihrb- minber szleri gemektedir. 106 Tevfik Oytan, Bektailiin Yz, c.1, s.173de bu szlere ek olarak unlarda yazlmtr: Srlar mestur, gnller mesrurola! Hanedan- fukara mamurola! Salih Erknamesi ( 2 numaral Erkname), s. 41de ise u szler eklenmitir: Srlar mestur, dostlar mesrur, dmanlar makhr, gnller pr-nur, hanedan- fkara abad ve mamur ola! Dem-i dervian mtecelli dmanan- l-i Al hor ve hakir ve fani ola. 107 Dier nshalarda Allh er Hakk Muhammed Al102

27

nr eyleye! Allh erenler grh- ncden, tark- mstakmden ve Ehl-i beyt-i Rasl, On iki mm, On drt masm- pk efendilerimizin katarndan, didarndan, cemlinden, vislinden ayrmaya!108 Allh Allh! Tc-l-arifn, gavs-il vsiln, mrd-i slikn, sultn-l kn, pirimiz-stadmz, melce-i melzmz Hazret-i Seyyd Muhammed Hnkr Hac Bekt Vel (Kuddis-e srrah-l- l ve cel) efendimiz hazretlerinin himmet-i aliyye ve rhniyet-i celleleri meyyed ve mzhirimiz ola! 109 krrmzda rsh kadem 110 ve sbit kadem idb kt ilerde bulundurmaya! Merde, n-merde muhtc eylemeye! 111 Ddelerimizi bn (gzlerimizi grc), kalblerimizi musaff eyleye! Zevk-i vicdn, ilm- irfn, keml-i hl, ftuht- ksmet, kerem- inyet eyley