T.C. MARMARA ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

BAMBU-PAMUK ELYAF KARIŞIMLI İPLİKLERİN

ÇEŞİTLİ ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ

Hamdiye GÖKDAL

(Teknik Öğretmen)

YÜKSEK LİSANS TEZİ

TEKSTİL EĞİTİMİ ANABİLİM DALI

DANIŞMAN

Doç. Dr. Suat CANOĞLU

İSTANBUL 2007

T.C.

MARMARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

BAMBU-PAMUK ELYAF KARIŞIMLI İPLİKLERİN

ÇEŞİTLİ ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ

Hamdiye GÖKDAL

(Teknik Öğretmen)

(141102820050012)

YÜKSEK LİSANS TEZİ

TEKSTİL EĞİTİMİ ANABİLİM DALI

DANIŞMAN Doç. Dr. Suat CANOĞLU

İSTANBUL 2007

I

ÖNSÖZ

Bambu-pamuk elyaf karışımlı ipliklerin çeşitli özelliklerinin incelenmesi

üzerine yapılan çalışmada değişik karışım oranlarında üretilen ring ipliklerinin

tüylülük ve çeşitli fiziksel özellikleri ile bunların kumaş üzerindeki pilling

davranışları ve aşınmaya karşı dayanımları incelenmiştir.

Tezimin yürütülmesinde katkı ve desteğini gördüğüm danışman hocam sayın

Doç. Dr. Suat CANOĞLU’na en içten teşekkürlerimi sunarım.

Ayrıca, tezimin hazırlanmasında kapılarını ardına kadar açan Bilkont Dış

Ticaret ve Tekstil Sanayi A.Ş.’ ye, yardımlarını, desteklerini ve bilgilerini hiçbir

zaman esirgemeyen, özellikle İplik I ve II İşletme Müdürü sayın Sabri KOSOVA’ ya,

Planlama ve Kalite Müdürü sayın M. Bahri ULUSOY’ a, İplik I işletme teknisyeni

Adem KURU’ya ve tüm BİLKONT A.Ş. çalışanlarına, yardımlarından dolayı

Yrd. Doç. Dr. S. Müge YÜKSELOĞLU’na, Araştırma Görevlisi İlker MISTIK’ a ve

hiçbir zaman desteğini esirgemeyen aileme sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

Haziran, 2007 Hamdiye GÖKDAL

II

İÇİNDEKİLER

SAYFA

ÖNSÖZ………………………………………………………………I

İÇİNDEKİLER……………………………………………………...II

ÖZET ………………………………………………………………..VI

ABSTRACT…………………………………………………………VII

YENİLİK BEYANI ………………………………………………...VIII

SEMBOL LİSTESİ…………………………………………………IX

KISALTMALAR…………………………………………………....X

ŞEKİL LİSTESİ…………………………………………………….XI

TABLO LİSTESİ…………………………………………………....XIV

BÖLÜM I. GİRİŞ VE AMAÇ……………………………………...1

I.1. GİRİŞ…………………………………………………………………..1 I.2. ÇALIŞMANIN AMACI…………………………………………........2

BÖLÜM II. GENEL BÖLÜM……………………………………...3

II.1. BAMBU BİTKİSİ……………………………………………………3 II.1.1. İklim Koşulları………………………………………………...4 II.1.2. Kullanım Alanları……………………………………………..5

III

II.2. BAMBU ELYAFI……………………………………………………6 II.2.1. Bambu Elyaf Tipleri……………………………………..........7 II.2.2. Bambu Elyafının En Önemli Özellikleri…………………......7

II.2.2.1. Kuvvetli Yönleri…………………………………………7 II.2.2.2. Zayıf Yönleri…………………………………………….11

II.2.3. Bambu Elyafının Fiziksel Özellikleri…………………..........11 II.2.3.1. Lif Yapısı ve Enine Kesiti……………………………….11 II.2.3.2. Nem……………………………………………………...11 II.2.3.3. Elastikiyet………………………………………………..12 II.2.3.4. Mukavemet………………………………………………12 II.2.3.5. Aleve Karşı Davranışı…………………………………...12 II.2.3.6. Elektriksel Özellikler…………………………………….12 II.2.3.7. Biyolojik ve Işınlara Direnç……………………………...12 II.2.3.8. İncelik…………………………………………………….12 II.2.3.9. Uzunluk…………………………………………………..12 II.2.3.10. Tuşesi…………………………………………………...13 II.2.3.11. Parlaklığı………………………………………………..13 II.2.3.12. Geçirgenliği……………………………………………..13

II.2.4. Bambu Elyafının Kimyasal Özellikleri…………………........15 II.2.4.1. Asit ve Bazların Etkisi…………………………………...15 II.2.4.2. Boyama…………………………………..........................15 II.2.4.3. Ağartıcılara Karşı Davranışı…………………………......16

II.2.5. Bambu Elyafının Kullanım Alanları…………………............16 II.3. BAMBU İPLİĞİ……………………………………………………...17

II.3.1. Tavsiye Edilen Bambu İplik Üretim Prosesi………………...18 II.3.2. Bambu İpliğinin Fiziksel Parametreleri………………..........18

II.4. BAMBU KUMAŞI…………………………………………………...19

BÖLÜM III. MATERYAL VE YÖNTEM………………………...21

III.1. GENEL BİLGİLER………………………………………………...21 III.2. KULLANILAN MATERYALLER……………………………......22

III.2.1. Pamuk Elyafı…………………………………….....................22 III.2.2. Bambu Elyafı……………………………………....................22

III.3. KULLANILAN MAKİNELER VE CİHAZLAR………………...22 III.3.1. Harman-Hallaç Dairesi Makineleri………………................22

III.3.1.1. Blendomat BDT 019…………………………………….22 III.3.1.2. Ema ( Elektronik Metal Ayırıcı)………………………...23 III.3.1.3. Boba, Boc ( Ön Karıştırıcı- Açıcı )………………….......24 III.3.1.4. Axi- Flo AFC…………………........................................24 III.3.1.5. Jossi………………….......................................................24 III.3.1.6. Separomat ASTA 800.......................................................25 III.3.1.7. Çoklu Karıştırıcı ( Mikser MPM 10)................................25 III.3.1.8. Cleanomat CVT 3.............................................................26 III.3.1.9. Dustex DX........................................................................26

III.3.2. Tarak Makinesi………………................................................27 III.3.3. Cer Makinesi……………….....................................................27 III.3.4. Vatkalı Cer Makinesi…………...............................................28 III.3.5. Penye Makinesi……………….................................................29 III.3.6. Fitil Makinesi………………....................................................29

IV

III.3.7. Ring Makinesi………………...................................................29 III.3.8. Bobin Makinesi……………….................................................32 III.3.9. Yuvarlak El Örme Makinesi…………...................................32

III.4. LABORATUARDA KULLANILAN CİHAZLAR……………….32 III.4.1. Uster Tester III Cihazı…………….........................................32 III.4.2. Uster Tensojet Cihazı…………...............................................33 III.4.3. Zweigle G566 Tüylülük Test Cihazı………….......................34 III.4.4. Nu-martindale Aşınma ve Pilling Test Cihazı……...............34

III.5. YÖNTEM…………………………………………………………....35 III.5.1. % 100 Penye Pamuk İplik Üretim Koşulları.........................36 III.5.2. % 100 Bambu İplik Üretim Koşulları.....................................39 III.5.3. % 70 Bambu % 30 Penye Pamuk İplik Üretim Koşulları....44 III.5.4. % 60 Bambu % 40 Penye Pamuk İplik Üretim Koşulları....46 III.5.5. % 50 Bambu % 50 Penye Pamuk İplik Üretim Koşulları....49

BÖLÜM IV. ÇALIŞMA SONUÇLARI……………………………53

IV.1. TOYOTA RİNG MAKİNESİNDE ÜRETİLEN KOPSLARDAN ALINAN ÖLÇÜMLER……………………………………………...53

IV.2. MURATA BOBİN MAKİNESİNDE ÜRETİLEN BOBİNLERDEN ALINAN ÖLÇÜMLER……………………………………………...54

IV.3. İPLİK KALİTE DEĞERLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI……….........................................................55 IV.3.1. Farklı Numaralardaki % 100 Bambu Ring İpliklerin

Karşılaştırılması…..................................................................55 IV.3.2. Farklı Numaralardaki % 100 Bambu Bobin Kalite

Değerlerinin Karşılaştırılması…............................................58 IV.3.3. Farklı Numaralardaki % 50 Bambu % 50 Penye Pamuk Ring

İpliklerin Karşılaştırılması….................................................59 IV.3.4. Farklı Numaralardaki % 50 Bambu % 50 Penye Pamuk Bobin

Kalite Değerlerinin Karşılaştırılması…................................61 IV.3.5. Farklı Karışım Oranlarındaki Ne 20 Numara Ring İpliklerin

Karşılaştırılması…..................................................................63 IV.3.6. Farklı Karışım Oranlarındaki Ne 20 Numara Bobin Kalite

Değerlerinin Karşılaştırılması…............................................65 IV.3.7. Farklı Karışım Oranlarındaki Ne 30 Numara Ring İpliklerin

Karşılaştırılması…..................................................................66 IV.3.8. Farklı Karışım Oranlarındaki Ne 30 Numara Bobin Kalite

Değerlerinin Karşılaştırılması…............................................69 IV.3.9. Farklı Karışım Oranlarındaki Ne 40 Numara Ring İpliklerin

Karşılaştırılması…..................................................................71 IV.3.10. Farklı Karışım Oranlarındaki Ne 40 Numara Bobin Kalite

Değerlerinin Karşılaştırılması…............................................74 IV.4.İPLİK KALİTE DEĞERLERİNİN İSTATİSTİKSEL ANALİZİ.75

IV.4.1. Mukavemet Değerleri...............................................................76 IV.4.2. Rkm Değerleri...........................................................................77 IV.4.3. Kopma Uzaması Değerleri.......................................................78 IV.4.4. Düzgünsüzlük Değerleri...........................................................80 IV.4.5. İnce Yer Değerleri.....................................................................81 IV.4.6. Kalın Yer Değerleri...................................................................82

V

IV.4.7. Neps Değerleri...........................................................................83 IV.4.8. Tüylülük Değerleri (Uster Tester 3) .......................................85 IV.4.9. S3 Değerleri (Zweigle)..............................................................86

IV.5. ÖRME KUMAŞ TEST SONUÇLARI……......................................88 IV.5.1. Pilling Testi................................................................................89

IV.5.2. Martindale Metoduyla Kumaşların Aşınmaya Karşı Dayanımı Tayini........................................................................................90

BÖLÜM V. DEĞERLENDİRME VE TARTIŞMA ……………...92

V.1. GENEL BİLGİLER…………….........................................................92 V.2. SONUÇLAR…………….....................................................................93

KAYNAKLAR………………………………………………………96

EKLER………………………………………………………………99

ÖZGEÇMİŞ…………………………………………………………104

VI

ÖZET

BAMBU-PAMUK ELYAF KARIŞIMLI İPLİKLERİN ÇEŞİTLİ

ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ

Bambu bitkisinden elde edilen rejenere selülozik elyaf olan bambu elyafı yeni

bir elyaf çeşididir. Yeni bir elyaf olmasından dolayı iplik özellikleri ve kumaş

özellikleri detaylı olarak bilinmemektedir. Bu çalışmada bu özellikler tespit

edilmiştir.

Çalışmanın birinci aşamasında farklı karışım oranlarında ve farklı numaralarda

bambu/pamuk elyaf karışımlı iplikler üretilmiştir ve elde edilen ipliklerin kalite

değerleri bulunarak karışım oranlarının iplik parametrelerine etkisi araştırılmıştır.

Bunun sonucunda karışımlardan % 100 bambu elyafından üretilen ipliklerin en iyi

kalite değerlerine sahip olduğu tespit edilmiştir. Bambu/pamuk elyaf karışımlı

ipliklerde karışımdaki bambu oranı azaldıkça kalite değerlerinde düşüş olduğu

görülmüştür. Ayrıca karışım oranları ve iplik numaraları arasındaki ilişki MINITAB

13.2 istatistik yazılım programında iki yönlü varyans analizi yapılarak incelenmiştir.

İkinci aşamada ise üretilen ipliklerle örme yüzeyi oluşturulmuştur. Örme yüzeye

yapılan pilling ve sürtünme testleri ile de iplik özelliklerinin örme kumaş yüzeyine

nasıl yansıdığı araştırılmıştır. Sürtünme testi sonuçlarına göre, en yüksek

mukavemete sahip kumaşın % 100 bambu iplikten örülen kumaş olduğu sonucuna

varılmıştır. Pilling testi sonuçlarına göre ise; en iyi pilling değerlerine sahip kumaşın

% 50 bambu % 50 penye pamuk iplikten örülen kumaş olduğu sonucuna varılmıştır.

Haziran, 2007 Hamdiye GÖKDAL

VII

ABSTRACT

EXAMINATION OF THE VARIOUS PROPERTIES OF

BAMBOO-COTTON FIBRE BLENDED YARNS

Bamboo fibre is a new fibre, which is regenerated cellulose, produced from

bamboo plant. As it is a new fibre, the properties of yarn and fabric are hardly known.

In this study, these properties have been identified.

In the first part of the study, yarns of different blends and various yarn counts

were produced and their quality parameters were obtained, the effects of the yarn

parameters were investigated. As a result, it was found that yarns produced from

100 % bamboo have the best quality values. As the amount of bamboo decreased in

the yarns, so did quality values. Moreover, the relationship between the blending rates

and yarn counts were studied on MINITAB 13.2 statistics software program by using

two-way analysis of variance.

In the second part, knitting samples were produced from these yarns. Through

pilling and abbrasion tests applied on the knitted fabrics, it has been examined how

the characteristics of the yarn quality is reflected to the samples. Following the

abbrasion tests, it was found that the material with the best resistance is the one

knitted from bamboo fibers. Likewise, according to the results of the pilling test, it

was found that the material with the best pilling values is the knitted fabric from 50 %

bamboo and 50 % combed cotton yarn.

June, 2007 Hamdiye GÖKDAL

VIII

YENİLİK BEYANI

BAMBU-PAMUK ELYAF KARIŞIMLI İPLİKLERİN ÇEŞİTLİ

ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ

Bambu elyafı, rejenere selülozik bir elyaftır. Viskona benzer özellikler taşısa da

viskondan farklı özellikleri vardır. Kalite değerleri de tencel lifi gibidir. Bambu elyafı

21. yüzyılın elyafıdır. Bünyesi "Bambu kun" isimli anti-bakteri maddesi içerdiği için

doğal anti-bakteriyel özelliğe sahiptir. Bu özelliğini birçok defa yıkandıktan sonra

bile korumaktadır. Doğal anti-bakteriyel olma özelliği nedeniyle deride alerjik

oluşumlara yol açmaz. Bambu elyafı yeni bir elyaf olmasından dolayı iplik özellikleri

ve kumaş özellikleri detaylı olarak bilinmemektedir. Bu nedenle çeşitli iplik ve örme

kumaş özelliklerinin bilinmesi önem arz etmektedir.

Bu çalışmada % 100 bambu elyafından üretilen ipliklerin pamuktan daha iyi

kalite değerlerine sahip olduğu tespit edilmiştir. Bambu- pamuk elyaf karışımlı

ipliklerde karışımdaki bambu oranı azaldıkça kalite değerlerinde düşüş olduğu tespit

edilmiştir. Ayrıca bambu kumaşın sürtünme dayanımının çok yüksek olduğu tespit

edilmiştir. Elde edilen sonuçların bilime ve uygulamaya katkıda bulunacağı

düşünülmektedir.

Haziran, 2007 Doç. Dr. Suat CANOĞLU Hamdiye GÖKDAL

IX

SEMBOL LİSTESİ

Ne : İplik numara değeri ( Numara İngiliz )

° : Derece

″ : Inch

mm : Milimetre

cN/tex : SantiNewton/Tex

mg : Miligram

gf : Gram force

g : Gram

kg : Kilogram

% : Yüzde

ktex : KiloTex

dtex : Desitex

mtex : MiliTex

kPa : Kilopascal

km : Kilometre

m : Metre

cm : Santimetre

mm : Milimetre

Log : Logaritma

mic. : Microner

X

KISALTMALAR

HVI : High Volume Instrument ( Geniş Hacimli Cihaz )

C.A.P.D. : Computer Aided Process Development

TSE : Türk Standartları Enstitüsü

BOA : Trützschler Firmasına ait 45 °’lik Hasırlı Çivili Ön Açıcı

MPM : Trützschler Firmasına ait Çoklu 10 Kamaralı Karıştırıcı

EMA : Trützschler Firmasına ait Elektronik Metal Ayırıcı

CVT : Trützschler Firmasına ait Temizleyici

USC : Uster Sliver Control

SCN : Çiğit Partikül Neps Büyüklüğü

SFC : Kısa Lif Yüzdesi

IFC : Olgun Olmayan Lif

SL : Span Length Tutam Uzunluğu

Rd : Parlaklık

L (mm) : Ortalama Uzunluk

ORT : Ortalama

Muk : Mukavemet

AFIS : Advanced Fibre Information System

KYKK : Kırmızı Yeşil Kırmızı Kırmızı

XI

ŞEKİL LİSTESİ

SAYFA NO

Şekil II.1 Bambu Bitkisi………………………………………………………….3 Şekil II.2 Bambu Elyafı…………………………………………………………..6 Şekil II.3 Bambu Kumaşın Anti- uv Yapısı……………………………………...10 Şekil II.4 Bambu Elyafının Boyuna Kesiti……………………………………….11 Şekil II.5 Bambu Elyafının Enine Kesiti…………………………………………11 Şekil II.6 Bambu Elyafının Enine Kesiti…………………………………………11 Şekil II.7 Bambu Kumaşı İşlem Akışı………………………………………........20 Şekil III.1 Ring Makinesinin Görünüşü………………….....................................30 Şekil IV.1 Mukavemet Grafiği…………………....................................................56 Şekil IV.2 Rkm Grafiği…………………...............................................................56 Şekil IV.3 Kopma Uzaması Grafiği……................................................................56 Şekil IV.4 Düzgünsüzlük Grafiği……....................................................................56 Şekil IV.5 İnce Yer Sayısı Grafiği……..................................................................57 Şekil IV.6 Kalın Yer Sayısı Grafiği……................................................................57 Şekil IV.7 Neps Grafiği……...................................................................................57 Şekil IV.8 Tüylülük Grafiği……............................................................................57 Şekil IV.9 S3 Grafiği…….......................................................................................57 Şekil IV.10 Mukavemet Grafiği…………………..................................................58 Şekil IV.11 Rkm Grafiği………………….............................................................58 Şekil IV.12 Kopma Uzaması Grafiği………..........................................................58 Şekil IV.13 Düzgünsüzlük Grafiği……..................................................................58 Şekil IV.14 İnce Yer Sayısı Grafiği……................................................................59 Şekil IV.15 Kalın Yer Sayısı Grafiği……..............................................................59 Şekil IV.16 Neps Grafiği…….................................................................................59 Şekil IV.17 Tüylülük Grafiği……..........................................................................59 Şekil IV.18 Mukavemet Grafiği…………………..................................................60 Şekil IV.19 Rkm Grafiği………………….............................................................60 Şekil IV.20 Kopma Uzaması Grafiği……………..................................................60 Şekil IV.21 Düzgünsüzlük Grafiği……..................................................................60

XII

Şekil IV.22 İnce Yer Sayısı Grafiği……................................................................60 Şekil IV.23 Kalın Yer Sayısı Grafiği……..............................................................60 Şekil IV.24 Neps Grafiği…….................................................................................61 Şekil IV.25 Tüylülük Grafiği……..........................................................................61 Şekil IV.26 S3 Grafiği…….....................................................................................61 Şekil IV.27 Mukavemet Grafiği…………………..................................................62 Şekil IV.28 Rkm Grafiği………………….............................................................62 Şekil IV.29 Kopma Uzaması Grafiği……………..................................................62 Şekil IV.30 Düzgünsüzlük Grafiği……..................................................................62 Şekil IV.31 İnce Yer Sayısı Grafiği……................................................................62 Şekil IV.32 Kalın Yer Sayısı Grafiği……..............................................................62 Şekil IV.33 Neps Grafiği…….................................................................................63 Şekil IV.34 Tüylülük Grafiği……..........................................................................63 Şekil IV.35 Mukavemet Grafiği…………………..................................................63 Şekil IV.36 Rkm Grafiği………………….............................................................63 Şekil IV.37 Kopma Uzaması Grafiği……………..................................................64 Şekil IV.38 Düzgünsüzlük Grafiği……..................................................................64 Şekil IV.39 Kalın Yer Sayısı Grafiği……..............................................................64 Şekil IV.40 Neps Grafiği…….................................................................................64 Şekil IV.41 Tüylülük Grafiği……..........................................................................64 Şekil IV.42 S3 Grafiği…….....................................................................................64 Şekil IV.43 Mukavemet Grafiği…………………..................................................65 Şekil IV.44 Rkm Grafiği………………….............................................................65 Şekil IV.45 Kopma Uzaması Grafiği………..........................................................65 Şekil IV.46 Düzgünsüzlük Grafiği……..................................................................65 Şekil IV.47 Kalın Yer Sayısı Grafiği……..............................................................66 Şekil IV.48 Neps Grafiği…….................................................................................66 Şekil IV.49 Tüylülük Grafiği……..........................................................................66 Şekil IV.50 Mukavemet Grafiği…………………..................................................67 Şekil IV.51 Rkm Grafiği………………….............................................................67 Şekil IV.52 Kopma Uzaması Grafiği………….….................................................67 Şekil IV.53 Düzgünsüzlük Grafiği……..................................................................67 Şekil IV.54 İnce Yer Sayısı Grafiği……................................................................68 Şekil IV.55 Kalın Yer Sayısı Grafiği……..............................................................68 Şekil IV.56 Neps Grafiği…….................................................................................68 Şekil IV.57 Tüylülük Grafiği……..........................................................................68 Şekil IV.58 S3 Grafiği…….....................................................................................69 Şekil IV.59 Mukavemet Grafiği…………………..................................................69 Şekil IV.60 Rkm Grafiği………………….............................................................69 Şekil IV.61 Kopma Uzaması Grafiği…………......................................................70 Şekil IV.62 Düzgünsüzlük Grafiği……..................................................................70 Şekil IV.63 İnce Yer Sayısı Grafiği……................................................................70 Şekil IV.64 Kalın Yer Sayısı Grafiği……..............................................................70 Şekil IV.65 Neps Grafiği…….................................................................................71 Şekil IV.66 Tüylülük Grafiği……..........................................................................71 Şekil IV.67 Mukavemet Grafiği…………………..................................................71 Şekil IV.68 Rkm Grafiği………………….............................................................71 Şekil IV.69 Kopma Uzaması Grafiği………..........................................................72 Şekil IV.70 Düzgünsüzlük Grafiği……..................................................................72 Şekil IV.71 İnce Yer Sayısı Grafiği……................................................................72

XIII

Şekil IV.72 Kalın Yer Sayısı Grafiği……..............................................................72 Şekil IV.73 Neps Grafiği……................................................................................73 Şekil IV.74 Tüylülük Grafiği……..........................................................................73 Şekil IV.75 S3 Grafiği…….....................................................................................73 Şekil IV.76 Mukavemet Grafiği…………………..................................................74 Şekil IV.77 Rkm Grafiği………………….............................................................74 Şekil IV.78 Kopma Uzaması Grafiği…………......................................................74 Şekil IV.79 Düzgünsüzlük Grafiği……..................................................................74 Şekil IV.80 İnce Yer Sayısı Grafiği……................................................................75 Şekil IV.81 Kalın Yer Sayısı Grafiği……..............................................................75 Şekil IV.82 Neps Grafiği…….................................................................................75 Şekil IV.83 Tüylülük Grafiği……..........................................................................75 Şekil IV.84 Sürtünme Testi Sonuçları.....................................................................90

XIV

TABLO LİSTESİ

SAYFA NO

Tablo II.1 Anti-bakteriyel Testi…………………………………………………..8 Tablo II.2 Anti-bakteriyel Testi Sonuçları………………………………………..8 Tablo II.3 Anti-bakteriyel Testi…………………………………………………..9 Tablo II.4 Anti-bakteriyel Testi Sonuçları………………………………………..9 Tablo II.5 Bambu Elyafının Fiziksel Parametreleri………………………...........13 Tablo II.6 Belirli Uzunluk ve İncelikteki Bambu Elyafının Fiziksel

Parametreleri………………………………………………………….14 Tablo II.7 % 100 Bambu ve % 100 Pamuk Elyafının Fiziksel Özelliklerinin

Karşılaştırılması………………………………………………………15 Tablo II.8 Bambu İpliğinin Fiziksel Parametreleri……………………….............19 Tablo III.1 Pamuk Elyafının Harman Kalite Değerleri………………..................22 Tablo III.2 Apron Ölçüleri………….....................................................................30 Tablo III.3 Flanş Genişlikleri…….........................................................................31 Tablo III.4 Kopça Numaraları…............................................................................31 Tablo III.5 Tarak Prosesi........................................................................................36 Tablo III.6 1. Pasaj Cer Prosesi..............................................................................36 Tablo III.7 Vatka Prosesi........................................................................................37 Tablo III.8 Penyöz Prosesi......................................................................................37 Tablo III.9 2. Pasaj Cer Prosesi..............................................................................37 Tablo III.10 Fitil Prosesi.........................................................................................38 Tablo III.11 Ring Prosesi........................................................................................38 Tablo III.12 Bobin Prosesi......................................................................................38 Tablo III.13 Bobinde Kesme Limitleri...................................................................39 Tablo III.14 Penye Pamuk Hattına Ait Klima Değerleri........................................39 Tablo III.15 Tarak Prosesi......................................................................................40 Tablo III.16 1. Pasaj Cer Prosesi............................................................................41 Tablo III.17 2. Pasaj Cer Prosesi............................................................................41 Tablo III.18 Fitil Prosesi.........................................................................................42 Tablo III.19 Ring Prosesi........................................................................................42 Tablo III.20 Bobin Prosesi......................................................................................43

XV

Tablo III.21 Bobinde Kesme Limitleri....................................................................43 Tablo III.22 Bambu Prosesine Ait Klima Değerleri................................................43 Tablo III.23 % 70 Bambu % 30 Penye Pamuk İplik Üretiminde Makine Akış

Şeması………………………………………………………………...44 Tablo III.24 1. Pasaj Cer Prosesi............................................................................45 Tablo III.25 2. ve 3. Pasaj Cer Prosesi...................................................................45 Tablo III.26 Fitil Prosesi........................................................................................46 Tablo III.27 % 60 Bambu % 40 Penye Pamuk İplik Üretiminde Makine Akış

Şeması………………………………………………………………...47 Tablo III.28 1. Pasaj Cer Prosesi............................................................................48 Tablo III.29 2. ve 3. Pasaj Cer Prosesi...................................................................48 Tablo III.30 Fitil Prosesi........................................................................................49 Tablo III.31 % 50 Bambu % 50 Penye Pamuk İplik Üretiminde Makine Akış

Şeması………………………………………………………………...50 Tablo III.32 1. Pasaj Cer Prosesi............................................................................51 Tablo III.33 2. ve 3. Pasaj Cer Prosesi...................................................................51 Tablo III.34 Fitil Prosesi........................................................................................52 Tablo IV.1 %100 Penye Pamuk İpliğe Ait Kalite Değerleri..................................53 Tablo IV.2 %100 Bambu İpliğe Ait Kalite Değerleri............................................54 Tablo IV.3 % 70 Bambu % 30 Penye Pamuk İpliğe Ait Kalite Değerleri.............54 Tablo IV.4 % 50 Bambu % 50 Penye Pamuk İpliğe Ait Kalite Değerleri.............54 Tablo IV.5 %100 Penye Pamuk İpliğe Ait Kalite Değerleri..................................54 Tablo IV.6 %100 Bambu İpliğe Ait Kalite Değerleri............................................55 Tablo IV.7 % 70 Bambu % 30 Penye Pamuk İpliğe Ait Kalite Değerleri.............55 Tablo IV.8 % 60 Bambu % 40 Penye Pamuk İpliğe Ait Kalite Değerleri.............55 Tablo IV.9 % 50 Bambu % 50 Penye Pamuk İpliğe Ait Kalite Değerleri.............55 Tablo IV.10 Mukavemet Değerleri........................................................................76 Tablo IV.11 İki Yönlü ANOVA Sonuçları............................................................76 Tablo IV.12 Rkm Değerleri....................................................................................77 Tablo IV.13 İki Yönlü ANOVA Sonuçları............................................................78 Tablo IV.14 Kopma Uzaması Değerleri................................................................78 Tablo IV.15 İki Yönlü ANOVA Sonuçları............................................................79 Tablo IV.16 Düzgünsüzlük Değerleri....................................................................80 Tablo IV.17 İki Yönlü ANOVA Sonuçları............................................................80 Tablo IV.18 İnce Yer Değerleri.............................................................................81 Tablo IV.19 İki Yönlü ANOVA Sonuçları............................................................82 Tablo IV.20 Kalın Yer Değerleri...........................................................................82 Tablo IV.21 İki Yönlü ANOVA Sonuçları............................................................83 Tablo IV.22 Neps Değerleri...................................................................................83 Tablo IV.23 İki Yönlü ANOVA Sonuçları............................................................84 Tablo IV.24 Tüylülük Değerleri.............................................................................85 Tablo IV.25 İki Yönlü ANOVA Sonuçları............................................................85 Tablo IV.26 S3 Değerleri.......................................................................................86 Tablo IV.27 İki Yönlü ANOVA Sonuçları............................................................87 Tablo IV.28 MINITAB 13.2 İstatistik Yazılım Programında Yapılan İstatistik

Analizlerin Kompozit Sonuçları……………………………………...88 Tablo IV.29 Üretilen Kumaşlar…………..............................................................89 Tablo IV.30 Boncuklanma Deneyi Sonuçları.........................................................89 Tablo IV.31 Sürtünme Testi Sonuçları...................................................................90 Tablo Ek 1.1 İki Yönlü Varyans Analizi Tablosu..................................................100

1

BÖLÜM I

GİRİŞ VE AMAÇ

I.1 GİRİŞ

Bambu Çin’de uzun ve eski bir tarihe sahiptir. İnsanların yaşamları için gerekli

giysi, yiyecek, ev eşyası, araçlar ve eğlence gibi çok fazla alanda kaynak olmuştur.

Tüm dünyada bambu, insanların çalışmasında ve aktivitelerinde geniş bir yer tutar.

Günümüzde insanların günlük hayatıyla yakından ilgilidir ve toplumsal ekonominin

oluşmasında önemli bir rol oynar.

Bambu lifi doğal bir lif çeşididir. Çok iyi kalitededir ve yeşil bir bitkiden elde

edilir. 21.yüzyıl çevre koruması arayan bir çağdır. Bundan dolayı yeni, yeşil doğaya

arkadaş olan bambu elyafı çok ilgi görmüştür. Bu sadece onun yeşil ve doğal

olmasından değil, diğer liflerde olmayan anti-bakteriyel, geri dönüşümlü, nem emişi

ve mükemmel geçirgenliğe sahip olmasındandır. Bambu lifinin enine kesitinden

dolayı nemi tamamıyla emer ve buharlaştırır. Bu yüzden doğal bambu lifi nefes

alabilen bir liftir [1].

Ayrıca bu lifler yumuşak bir tutuma, konfor özelliklerine, yüksek yıkama ve

renk haslığına, anti-statik özelliğe, alkali, asit ve mantarlara karşı yüksek dayanıma

sahiptir [14].

Bambu liflerinden üretilmiş kumaşlardan mamul giysilerin hava geçirgenlik,

anti-bakteriyel ve UV korumalı özellikleri vardır. Elyaf konkav yapısı dolayısıyla iyi

2

bir ısı regülasyonu sunmaktadır. Anti-alerjik, anti-bakteriyel ve UV ışınlarına

dayanıklı oluşu diğer önemli özelliklerdir. Lif özelliği itibariyle dayanıklı oluşu

buruşmazlık özelliğini ve boncuklaşmaya karşı direnci de beraberinde getirmektedir

[15].

Doğal bambu tekstil ürünlerinin üretiminin iyi bir şekilde olması doğal bambu

elyafı elde etmedeki başarıya bağlıdır. Doğal bambu lifleri ile iplik ve kumaşların

nasıl üretileceği hakkında çözülmesi gereken birçok teknik problem vardır. Yeni bir

elyaf olmasından dolayı iplik özellikleri ve kumaş özellikleri detaylı olarak

bilinmemektedir. Bu nedenle çeşitli iplik ve örme kumaş özelliklerinin bilinmesi

önem arz etmektedir. Bu çalışmada bu özellikler tespit edilmiştir.

I.2. ÇALIŞMANIN AMACI

Değişik liflerle harman yaparak iplik üretiminin hedefi, bileşen liflerin üstün

özelliklerini bir araya getirerek son ürüne sinerjik özellik kazandırmaktır. Karışım

işleminin tekstil sektörü için önemi göz ardı edilemeyecek bir noktadadır. Çünkü

karışım, yıldan yıla değişen ürün yelpazesi ve müşteri istekleri düşünüldüğünde hem

üretici hem de tüketici için yeni olanaklar doğurmaktadır.

Tekstilde üretilen kumaşların davranışları, kumaş konstrüksüyonu ile onları

meydana getiren ipliklerin fiziksel ve kimyasal özelliklerine bağlıdır.

Kesikli liflerden üretilen ipliklerde iplik yapısında yer alan liflerin karmaşıklığı

onların incelenmesini önemli kılmaktadır. Uzun yıllardan beri süre gelen karışım

ipliği üretiminin tecrübeler doğrultusunda ve belirli oranlarda yapılması onların

karışım oranlarına bağlı olarak özelliklerini sınırlamaktadır. Bu çalışmanın amacı

çeşitli karışım oranlarında iplikler üreterek özelliklerini incelemek ve daha sonra bu

özelliklerin örme kumaş yüzeyine nasıl yansıdığını ortaya çıkarmaktır.

3

BÖLÜM II

GENEL BÖLÜM

II.1 BAMBU BİTKİSİ

Bambu, her zaman yeşil rengini muhafaza eden odunsu çok yıllık bir bitkidir.

Bambu en önemli kerestesiz ormanlardan biri olarak tanınır. Bambular 200’ den fazla

türe ayrılır. Hatta bazı bilginler tür sayısını 500’e çıkarır. Çoğunluğu Asya’da büyük

bir bölümü Amerika’da ve birkaç tanesi de Afrika’da yetişir. Örneğin Çin’de

Xinjiang, Inner-Mongolia, Jilin ve Hei Longjian illeri hariç bütün her yerde

bulunabilir [1, 2].

Şekil II.1. Bambu Bitkisi [11]

4

Bambu olağan üstü bir bitkidir. Çimen ailesinin eski ve saf üyesidir. Yaprak

dökmezler. Bambuların gövdesi kabarık düğümlüdür. Her düğümde düşücü ve kalıcı

bir kısım vardır. 1 mm ile 30 cm aralığındaki gövde çapı ile ve boyları birkaç cm ile

40 metre yüksekliğe yetişebilir. Gövdeler düzenli boğumlarla eklenir. Çiçekleri az,

çok faydalı salkım durumundadır. Bileşik veya ayrık başaklardan meydana gelir.

Dünyanın en hızlı yetişen orman bitkisidir. Günde 90 cm kadar büyüyebilir. Bunlar

ağaçlardan daha hızlı büyürler ve 4–5 yıl sonunda ürün vermeye başlarlar. Tek bir

bambu ömrü boyunca 15 km kamış üretebilir. En büyük bambunun boyu 45 m’yi

bulur [1, 2, 9].

Bambu gelişmesi enteresan bir bitkidir. Önce tohum ekilir, sonra bu tohum

sulanıp gübrelenir. Birinci yıl, tohumda herhangi bir değişiklik olmaz. Tohum

yeniden sulanıp gübrelenir. Bambu tohumu ikinci yılda filiz vermez. Üçüncü yılda da

bambu tohumu sulanıp gübrelenir fakat inatçı tohum yine filiz vermez. Bu konuda

tecrübe sahibi Çinliler, büyük bir sabırla beşinci yılda da tohuma su ve gübre

vermeye devam ederler. Ve nihayet beşinci yılın sonlarına doğru bambu tohumu

yeşermeye başlar ve altı hafta gibi kısa bir sürede de bambunun boyu yaklaşık 27

metreye ulaşır [1].

Bambuların türleri arasındaki farklılık, boyları ve kamış renkleri değişiklik

gösterir. Bazıları yeşil kamışa sahip iken bazıları siyah, mavi, kırmızı, sarı ve diğer

renklerin kombinasyonu olabilir. Bazılarının yaprakları küçük, ince ve kırılgandır.

Japon akça ağacına benzerler. Bazıları da uzun ve geniş yapraklıdır. Çok hızlı yayılır

ve büyürler. Derinde yetişmeyi sevmezler [3].

II.1.1. İklim Koşulları

Bambu dönenceler arasında kalan hemen hemen bütün ülkelerde yetiştirilir.

Bambu 46° kuzey - 47° güney paralelleri arasında tropikal ve astropikal dağılım

gösterir. Balta girmemiş ormanlardan çok yüksek dağlar kadar değişik iklimlerde

yetişebilir. Deniz seviyesinden başlayarak 2000 m ‘ye ( Himalaya), 5000 m’ye ( And

dağları ) kadar rastlanır [1, 9].

Bambusa genlerini içeren grup tipi bambular tropikal iklim şartlarında 0° F ‘ın

altında yaşayamazlar. Phyllostaclzys genleri içeren tekli bambular 0° F’ın altında

kalabilecek kadar dayanıklıdırlar. Fakat sert bambu hamur yapımı için iyi değildir.

Bambu lignin, selüloz ve hemiselülozdan oluşur [1].

5

II.1.2.Kullanım Alanları

Bambunun kullanım alanı çok geniştir. Hafif, esnek ve dayanıklı olduğu için

tekne direği ve yapı iskeleti olarak kullanılır. Çin’de ve Japonya’da bütün evleri

bambudan yapılmış köyler vardır. Çin’de 2000 yıl öncesinde evler bambudan

yapılıyordu. Bambu, dekoratif ve yararlıdır. Bina, dekorasyon, gıda, müzik aleti,

kağıt, köprü ve toprak erozyonunu önleme gibi birçok alanda kullanılır [1, 9].

Hindistan’da modern kağıt endüstrisi bu amaçla 2,2 milyon ton bambu kullanır.

Bambu köklerinin toprağın altında çok hızlı bir şekilde yayılması sayesinde toprak

erozyonunu önler. Yol bentlerinin sağlamlaştırılmasında kullanılır. Ormansız alanları

ağaçlandırmada çok kullanılır. Bunun nedeni de hızlı bir şekilde büyüyüp

yayılmasıdır [1].

Bina yapımında önemli bir rolü vardır. Sütun, duvar, cam çerçevesi, çatı, oda

ayırıcı, tavan ve dam olarak kullanılır. Bambunun üç tipi ile vurmalı, çekiçli, telli ve

nefesli olmak üzere müzik aletleri yapılmaktadır. Java’da 20 değişik müzik aleti

yapılır. Eskiden insanların boş bambu kamışları ile oynaması sonucu ilk flütün

kullanıldığı düşünülmektedir [1, 3].

Bambu filizleri yenilir ve nemi ise değişik işlemler ile yemek yağına, sirke ve

alkole dönüştürülebilir. Genç bambu filizleri Amerika’da Çin yemeklerinde kullanılır.

Yaprakları pandalar tarafından yenir. Dalları el sanatları yapımında kullanılır. Bambu

fakir insanların ormanı olarak bilinir [3, 10].

Bambu şu anda dünyada özellikle uzak doğuda en çok kullanılan ‘Rattan’ olarak

tabir edilen şekli ile ev, bahçe, bar, restorant vs. gibi alanların dekorasyonunda

kullanılır. Çeşitli işlemler neticesinde uzun ömürlü olması sağlanmış ve mobilya

endüstrisinde yerini alarak yaygın bir biçimde kullanılmaya başlanmıştır. Bambu 17.

yüzyılda Avrupa’ya getirilerek baston, bahçe mobilyası yapımında kullanılmıştır.

Japonya’da kap, küp, yazı takımı, gölgelik gibi çeşitli eşyaların yapımında kullanılır.

Bambular yontulur, cilalanır. Sedef, pul, taş vb. materyallerle süslenir. Bambu

örgüsünden hafif ve zarif sepetler ile küp kılıfları yapılır. Bu çeşit küplere hasırlı küp

denir [1, 31].

Bambu bitkisinden doğal yollarla hiçbir kimyasal madde eklenmeden doğal

bambu elyafı elde edilir. Elde edilen elyafın anti-bakteriyel, güzel koku, iyi nem

emişi gibi birçok özelliği vardır. Bu avantajlarından dolayı bambu 21.yüzyıl elyafı

olarak tanımlanmaktadır [4].

6

II.2. BAMBU ELYAFI

Bambu kamışının hamurundan elde edilen bambu elyafı, rejenere selülozik bir

elyaftır. Viskona benzer özellikler taşısa da viskondan daha doğal ve farklı özellikleri

vardır. Güçlü dayanıklılığa ve kararlılığa sahiptir. Kalite değerleri de Tencel lifi

gibidir [5, 10].

Şekil II.2. Bambu Elyafı [4].

Bambu elyafı, mükemmel bir geçirgenliğe, özel bir parlaklığa, yumuşak ve

konforlu bir yapıya, iyi bir elastikiyete sahiptir. Yüksek derecede su emicidir. Bambu

boyar maddeleri hızlı emer ve renkleri çok iyi gösterir. Eğirmede mükemmel bir

özelliğe sahiptir ve sürtünmeye karşı direnç gösterir. Bu liften yapılan iplik ve kumaş,

kalite standartlarının tüm yönlerinde 1. sınıf kalite etiketine sahiptir [10].

Çin’de Bambrotex firması tarafından üretilen bambu elyafı, patentli bir

hammaddedir ve Ar-Ge maliyetleri devlete aittir. Üretim aşamasında hiçbir kimyasal

madde kullanılmamaktadır. Çevre dostu bir üretim prosesi vardır. ISO 9000 ve ISO

14000 normlarına uygun olarak üretilmektedir. İlk önce hidroliz-alkalizasyon ile

bambu hamuru rafine edilir ve daha sonra birçok ağartma safhasından geçirilerek

bambu elyafı elde edilir. Bambu elyafının incelik, beyazlık derecesi ve görünüşü

viskon elyafına çok benzer [5].

Bambu elyafı Çin de 2 -3 senedir devlet desteği ile üretilmektedir. Çin hükümeti

bambu elyafı için hava ve çevre kirliliğinin olmadığı alanlarda bambu

yetiştirmektedir [13].

Bambu elyafının 21. yüzyıl elyafı olduğu ve kendiliğinden anti-bakteriyel olan

yegane lif olduğu ifade edilmektedir [4]. Bünyesinde bulunan ‘Bambu Kun ’ isimli

biyomadde sayesinde bu özelliğe sahiptir. Bu özelliğini birçok defa yıkansa dair yine

7

de koruyabilmektedir. Dünyada başka hiçbir elyaf, kendi doğasında ve özel rutubetli

bir ortamda yetişmemektedir. Bu elyaf anti-pilling özelliği taşımaktadır. Anti-statik

olan elyaf iplikte ve kumaşta da bu özelliğini yansıtır. Lifin yapısından dolayı suyu ve

boyayı çabuk emer. Bu özelliğinden dolayı da merserizasyon işlemi gerektirmez.

Kumaşlara ipek ve kaşmir tuşesi verir. Ayrıca insan terini çok çabuk emer ve serin

tutar [4, 5, 13].

Bambu bitkisi selüloz, lignin ve hemiselülozdan oluşur. Fakat bambu elyafı

sadece selülozu bambu bitkisinden çeker. Yani bambu elyafının içeriği selülozdan

oluşur [1].

Bambudan yapılan ipliklerle üretilen kumaşlar dünya markalarının yeni gözdesi.

Bambu ağacından çekilen liflerden oluşan iplik, pamuktan daha parlak, dökümlü, su

emiciliği yüksek ve doğal anti-bakteriyel özelliğe sahip kumaşa dönüşmektedir [12].

Bambu elyafı hem pamuklu hem de yünlü sistemde kullanılır [4].

II.2.1. Bambu Elyaf Tipleri

İncelik ( dtex ) Uzunluk (mm)

• 1,67 38 mm

• 2 45 mm

• 2,22 51 mm

• 2,78 51 mm

• 3,33 64 mm

• 3,33 76 mm

• 5,56 38 mm [11].

II.2.2. Bambu Elyafının En Önemli Özellikleri

II.2.2.1. Kuvvetli Yönleri

a.Doğal Anti-bakteriyel

Bambunun hiçbir böcek ilacı kullanmadan doğal olarak yetişebildiği genel bir

gerçektir. Nadiren böcekler tarafından yenir ya da patojen aşılanır. Bilim adamları

bambunun “bambu kun” isimli yegane anti-bakteriyel ve bakteriyostaz (Bakteri

çoğalmasının durdurulması veya engellenmesi) bir biyomaddeye sahip olduğunu

8

bulmuşlardır. Bu madde bambu elyafı üretim prosesleri sırasında bambunun içerdiği

selüloz ile sıkıca birleşir.

Bambu elyafı doğal anti-bakteriyel, bakteriyostaz ve hoş koku gibi doğal

fonksiyonlara sahiptir. Bambu elyafından yapılan kumaşların 50 yıkamadan sonrada

çok iyi anti-bakteriyel ve bakteriyostaz özelliklere sahip olduğu Japon Tekstil

Denetim Kurumu tarafından onaylanmıştır. Bambu kumaşı üzerinde bakterilerin

üremeleri için uygun ortam hazırlandığında ölüm oranının % 70’in üstünde olduğunu

test sonuçları göstermiştir.

Bambu elyafının doğal anti-bakteriyel özelliği kimyasal anti-mikrobiyelden

oldukça farklıdır. Bu kimyasal madde deride alerjiye neden olur. Bambu elyafının

bünyesinde bulunan anti-bakteriyel madde doğal olduğundan dolayı deride alerjik

oluşumlara yol açmaz [5, 6].

Aşağıdaki Tablo II.1.’deki anti-bakteriyel testi CTITC tarafından yapılmıştır

( Çin Tekstil Endüstrisi Test Merkezi) [11].

Tablo II.1. Anti-bakteriyel Testi

Numune Bambu elyaf materyali 1 adet Tip Bambu dekorasyon

kumaşı

Tarih 7 Temmuz 2003 Bitiş tarihi 11 Temmuz 2003 Test yönergesi 1.Çin tekstil endüstrisi standardı:

FZ/T 01021–92:tekstil anti-bakteriyel Yetenek Test Metodu 2.Bakteri testi

Anti-bakteriyel testi ile uygun koşullar altında bambu kumaş üzerinde bakterilerin

üreyip üremediği incelenir.

Aşağıdaki Tablo II.2.’de test sonuçları verilmiştir.

Tablo II.2. Anti-bakteriyel Testi Sonuçları

Test kumaşı 0 saat: Aşılanmış

bakteri sayısı

24 saat sonra:

Bakteri sayısı

Anti-bakteriyel oran

Bambu kumaş 8,6 ×104 0,6× 102 > %99,8

Pamuklu kumaş 2,0 ×105 1,1 ×108

Test sonucunda bambu kumaş ve pamuklu kumaş karşılaştırıldığında bambu kumaşın

% 99’dan daha yüksek anti-bakteriyel olduğu bulunmuştur [11].

9

Aşağıdaki Tablo II.3.’de anti-bakteriyel testi % 100 bambu kumaşa

uygulanmıştır, kumaşın üzerinde uygulanan bakteri oranı ile uygulamadan sonraki

oranı karşılaştırılmıştır.

Test maddesi :%100 bambu kumaş

Test bakterisi: Tekstilde anti-bakteriyel testi için

Test metodu: MRSA Staphylococcus IID 1677

Test sonuçları: JIS L 1902 kantitatif test

Tablo II.3. Anti-bakteriyel Testi

Aşılı bakteri sayısı [A] 2,3 ×104 Log A 4,4

İşlenmemiş bakteri sayısı

Aşılama sonrası numune

kontrolü[B]

1,4×107 Log B 7,1

Tablo II.4. Anti-bakteriyel Testi Sonuçları

Test numunesi Aşı sonrası test test

numunesindeki

bakteri sayısı[C]

Log C Log B - Log C

50 defa yıkama 1,0 ×1,0 1,3 3,1

Sonuç Kumaş anti-bakteriyel etkiye sahiptir.

Tablo II.4.’de 50 yıkama sonucunda yine anti-bakteriyel özelliğini gösterip

göstermediği test edilip, değerleri verilmiştir [8].

b.Yeşil ve Geri Dönüşümlü

Rejenere selülozik lif olan bambu lifi yüksek teknoloji prosesiyle %100

bambudan üretilir. Ham bambu materyali, Çin’de hava kirliliği olmayan Sicuan

Province ve Yunnan bölgelerinden seçilir. Bunların hepsi 3-4 yıllık yeni bambu olup,

iyi yapıda ve ideal durumdadır. Damıtma ve bu bitkiden üretim işlemleri, hiçbir

kirlilik olmaksızın yeşil prosese göre yapılır. Yeşil proses; üretimin çevre kirliliği ve

çevresel bozunma olmadan yapılmasıdır. Bambu elyafı; üretimi doğal olan ve hiçbir

kimyasal katkı maddesi eklenmeden elde edilen çevre dostu bir elyaftır.

Daha da fazlası bambu elyafı, bakterilerle ayrışabilen bir tekstil materyalidir.

Doğal selülozik elyaf, güneş ışığı ve mikro organizmalar tarafından toprakta % 100

10

ayrışabilir. Ayrışma işlemi, hiçbir çevre kirliliğine neden olmaz. “Bambu lifi doğadan

gelir ve sonunda tamamen doğaya geri döner.”

Bambu elyafı, “ 21. yüzyılın doğal, yeşil ve çevre dostu yeni tip tekstil

materyali” olarak adlandırılır.

c.Nefes Alabilen ve Serin Tutucu

Bambu elyafı; vücuda rahat nefes alma şansı verir.

Bambu elyafının dikkate değer özelliği onun alışılmadık nefes alabilirlik ve

serinlik özelliğidir. Çünkü lifin enine kesiti dairesel değildir. Loblu bir görüntüsü

vardır. Bu yapısı ile bambu elyafı insan terini emer ve ikinci bir kanalda buharlaştırır.

Nefes almak gibi. İnsanların sıcak yaz günlerinde kendilerini serin ve rahat

hissetmelerini sağlar. Yazın dahi vücuda asla yapışmaz. Bambu elyafından yapılan

giysiler diğer normal ürünlerden 1–2 derece daha serin tutarlar. Havalandırma giysisi

yapımında kullanılır. Pamuktan 4 kat hızlı nem emer [6].

d.Doğal Anti -uv

Ultra-viyole ışınları kırar. Bambu, doğal anti-uv karakteriyle ( yapay katkı

maddesinden farklı) oldukça sağlıklıdır ve günümüzde çok takdir edilir.

Bambu kumaşa anti-uv testi yapılmıştır.

Test yetkisi: GB/T18830-2002, UV.

Sonuç; çok anti-ultraviyole olduğu tespit edildi. Kullanıcılar bundan çok

memnundur.

Şekil II.3. Bambu Kumaşın Anti-uv Yapısı [6].

Ayrıca bambu elyafı çok hafiftir. Kaşmir ve ipek tuşesine en yakın

yumuşaklıktadır. Parlaklığı nedeniyle merserizasyon gerektirmez. Elastiktir, geçirgen

ve güzel kokuludur [5, 6].

11

II.2.2.2. Zayıf Yönleri

Gerilme mukavemeti düşüktür. Islandığında mukavemeti de azalır. Ayrıca

kohezyon kuvveti de düşüktür [7].

II.2.3. Bambu Elyafının Fiziksel Özellikleri

II.2.3.1. Lif Yapısı ve Enine Kesiti

Şekil II.4. Bambu Elyafının Boyuna Kesiti Şekil II.5. Bambu Elyafının Enine Kesiti

Şekil II.6. Bambu Elyafının Enine Kesiti

Bambu elyafının boyuna kesitinde kanallar görülür. Bunun nedeni loblu bir

yapısı olmasıdır. Loblar arası boşluklar boyuna görünümde kanal gibi görünür. Enine

kesiti düzgün değildir, loblu bir görünümü vardır.

II.2.3.2. Nem

Nem çekme özelliği çok fazladır. Loblu yapısı sayesinde hidrofil yapıya sahiptir.

Şekil II.6. ‘da görüldüğü üzere bambu elyafının enine kesiti düzgün değildir, loblu bir

12

görünümü vardır. Bu loblu yapısı sayesinde su moleküllerini hızla içine çekerek ikinci

bir kanalda buharlaştırır. Pamuktan 4 kat hızlı nem emer. Bambrotex test sonuçlarına

göre su emişi % 115,7’dir. Islandığında mukavemeti azalır. Pamuktan % 60 daha fazla

nem emer. Geri kazanılan nem miktarı % 13,03 ‘tür [6].

II.2.3.3. Elastikiyet

Yüksek elastikiyete sahiptir [4].

II.2.3.4. Mukavemet

Gerilme mukavemeti düşüktür. Islak gerilme mukavemeti kuru gerilme

mukavemetinden % 60 daha düşüktür. Kuru gerilme mukavemeti 2,33 cN/tex’ dir.

Islak gerilme mukavemeti ise 1,37 cN/tex’ dir. Kuru kopma uzaması % 23,8’ dir [7].

II.2.3.5. Aleve Karşı Davranışı

Doğal bir elyaf olduğu için termoplastik yapıda değildir. Yanması viskon

şeklindedir. Hemen alev alır. Hızlı ve alevli yanar. Yanarken yanık kağıt kokusu verir.

Kalıntısı yumuşak, ezilebilir kül şeklindedir.

II.2.3.6. Elektriksel özellikler

Bambu elyafı çok fazla nem tutucu olduğundan elektrik özelliği vardır. Böylece

elektrik akımını geçirir. Bu nedenle de anti-statik bir elyaftır [4].

II.2.3.7. Biyolojik ve Işınlara Direnç

Bambu elyafı doğal anti-bakteriyel bir elyaftır. Bünyesinde bulunan ‘Bambu

Kun’ adlı biyomadde sayesinde bu özelliği gösterir. Kolayca güneş ışığı ve mikro

organizmalar sayesinde geri dönüştürülebilir. Ayrıca ultra-viyole ışınları kırar [6].

II.2.3.8. İncelik

İnceliği ortalama 0,04 ile 0,5 mm arasındadır.

II.2.3.9. Uzunluk

Uzunluğu ise 10 mm’den daha fazladır [1].

13

II.2.3.10. Tuşesi

Çok yumuşak bir elyaftır. Kaşmir ve ipek tuşesine en yakın yumuşaklığa

sahiptir. Bu özelliği elde edilen sonuç üründe de kendisini gösterir. Ele alındığında

gıcırtı hissi verir. Ama bu çok fazla değildir.

II.2.3.11. Parlaklığı

Bambu elyafı çok parlak bir elyaftır. Bu neden ile merserizasyon işlemi

gerektirmez. Elde edilen ürünlerin parlaklığı çok yüksektir [4].

II.2.3.12. Geçirgenliği

Bambu elyafı nefes alabilen bir yapıya sahiptir. Normal giysilerden 1 -2 derece

daha serin tutarlar. Havalandırma ya da iklimleme giysisi olarak kullanılabilir [6].

Tablo II.5.’de bambu elyafının Bambrotex firması tarafından ölçülen fiziksel

parametreleri ve referans bilgileri verilmiştir. Testler, 20 °C sıcaklık ve % 65 bağıl

nemde yapılmıştır.

Tablo II.5. Bambu Elyafının Fiziksel Parametreleri [7]

Madde Referans veri

Kuru Gerilme Mukavemeti (cN/tex) 2,33

Islak Gerilme Mukavemeti (cN/tex) 1,37

Kuru Kopma Uzaması (%) 23,8

Doğrusal Yoğunluktan Sapma Oranı (%) -1,8

Uzunluktan Sapma Oranı (%) -1,8

Uzun Stapel Elyaf (%) 0,2

Kesikli Elyaf (mg/100g) 6,2

Artık Sülfür (mg/100g) 9,2

Hata (mg/100g) 6,4

Yağ Lekeli Elyaf (mg/100g) 0

Kuru Mukavemet Varyasyon Katsayısı(% CV) 13,42

Beyazlık (%) 69,6

Yağ Kapasitesi (%) 0,17

Geri Kazanılan Nem (%) 13,03

Derece A kalite

14

Aşağıdaki Tablo II.6.’da belirli incelik ve uzunluktaki bambu elyafının fiziksel

özelliklerinin test sonuçları verilmiştir.

Tablo II.6. Belirli Uzunluk ve İncelikteki Bambu Elyafının Fiziksel Parametreleri [8]

Test koşuları:

Sıcaklık:20 °°°°C

Relatif rutubet: % 65 ±±±±3

1,5 dtex

38 mm

2 dtex

51 mm

3 dtex

86 mm

3 dtex

89 mm

3 dtex

102 mm

Kuru Gerilme

Mukavemeti (cN/dtex)

2,15 2,11 2,4 2,36 2,29

Kuru Kopma Uzaması (%) 24,9 25,7 21,2 19 18,1

Islak Gerilme

Mukavemeti (cN/dtex)

1,21 1,25 1,36 1,19 1,35

Doğrusal Yoğunluktan

Sapmanın Yüzde Oranı (%)

0,6 0 -2,4 -1,8 -1,5

Uzunluktan Sapma Yüzdesi

(%)

-3,1 1,4 -2,3 -3,6 -0,3

Uzun Stapel Elyaf (%) 0,4 1 0 0 0

Kesikli Elyaf (mg/100g) 3,2 10,1 3,5 0 1,1

Yağ Kapasitesi (%) 0,2 0,26 0,28 0,3 0,3

Artık Sülfür (mg/100g) 12,2 18,4 9,5 11,8 10,5

Beyazlık (%) 68,8 59,9 66,3 61,8 66,5

Kuru Direnme Varyasyon

Katsayısı (%CV)

16,72 8,66 12,11 10 12,6

Hata (mg/100g) 3,4 3,7 3,6 0,6 2,7

Yağ Lekeli Elyaf

(mg/100g)

0 0 0 0 0

Geri Kazanılan Nem (%) 10,82 12,96 11,4 10,37 10,29

Derece A kalite A kalite A kalite A kalite A kalite

Aşağıdaki Tablo II.7.’de % 100 bambu ve % 100 pamuk elyafının fiziksel

özellikleri birbiriyle karşılaştırılmıştır.

15

Tablo II.7. % 100 Bambu ve %100 Pamuk Elyafının Fiziksel Özelliklerinin Karşılaştırılması [8]

Test Adı Ölçü 100%

Pamuk

100%

Bambu

Karşılaştırma

Anti-bakteriyel Sterilizasyon 4,4 1,3 3,4 defa fazla

Etkinlik Redüksiyon

Log

7,1 1,3 5,5 defa fazla

(Pamuk) 190 (pamuk) 15 Elektrostatik Eğilim Volt

(yün) 680 (yün) 290

12 defa fazla

Su Absorpsiyonu % 74,2 115,7 % 60 daha fazla

Kurutma Oranı g /202,5

cm2

27,32 32,58 % 20 yüksek

Kopma Mukavemeti % 50 65 % 30 yüksek

(çözgü) 827,1 (çözgü) 833,4 Patlatma Mukavemeti N

(atkı) 490,8 (atkı) 559,8

% 15

Aşınma Direnci Kgs /cm2 7,6 8,0 --

Işık Renk Haslığı Defa 15000 20000’den yukarı % 30 fazla

Yıkama Renk Haslığı Derece 4- 5 4 -5 --

Sürtünme Renk Haslığı Derece 4 -5 4 -5 --

Terleme Renk Haslığı Derece 4 4 --

II.2.4. Bambu Elyafının Kimyasal Özellikleri

II.2.4.1. Asit ve Bazların Etkisi

Bambu elyafı rejenere selülozik bir elyaf olduğu için asit ve alkalilere karşı

hassastır. Bu neden ile alkali ile muamelelerde alkali oranına dikkat edilmelidir.

Bambu elyafı asit ve iyi ayarlanmamış alkali ortamda zarar görür.

II.2.4.2. Boyama

Bambu elyafı hidrofil yapıda olduğu için kolay boyanır. Ayrıca yapısında

bulunan boşluk kanallar da buna yardımcı olur. Pamuk boyaması için kullanılan

bütün boyarmaddeler kullanılabilir. Kullanılan boyarmadde çevreye ve elyafa zarar

vermemelidir. Bu nedenle çevreye zarar vermeyen, yüksek haslık değerlerine sahip

reaktif boyarmaddeler kullanılmalıdır. Bambunun boyanma hızı ve derecesi pamuğa

göre biraz düşüktür.

16

II.2.4.3. Ağartıcılara Karşı Davranışı

Bambu elyafının rengi ağartma derecesine bağlıdır fakat yine de pamuktan

daha sarıdır. Bu nedenle eğer yüksek beyazlık isteniyorsa ağartma yapılır. Fakat

ağartma sırasında bambu elyafının zarar görmemesi için kullanılan kostik soda

miktarına dikkat edilmeli ve mümkün olduğunca düşük tutulmalıdır. Çünkü bambu

elyafı asit ve alkalilere karşı hassastır. Kumaş ve iplik için % 35’lik Hidrojen

peroksit kullanılır [7].

II.2.5. Bambu Elyafının Kullanım Alanları

Genel kullanım alanları şunlardır:

• Erkek, bayan iç ve dış giyim

• Çorap

• Battaniye

• Havlu ve bornoz

• Tıbbi giyim

• Gıda ambalajları

• Yatak çarşafları, nevresim, perde

• Paspas

• T-shirt

• Temizlik malzemeleri [4, 10].

a) Bambu Kişisel Eşyalar

Bunlar süveter, paspas, battaniye, havlu ve banyo eşyalarıdır. Parlak renklere,

iyi su emişine, mükemmel parlaklığa sahiptirler ve çok rahattırlar. Bambu elyafı anti-

bakteriyel özelliğinden dolayı çorap, iç giyim ve dar t-shirtler için çok uygundur.

Ultra-viyole ışınları kırdığı için yaz giysisi özellikle de hamile kadın ve çocuk

giysileri için kullanılır.

b) Bambu Dokusuz Yüzeyler

Bambu dokusuz yüzeyler viskoz elyafının özelliklerini gösteren bambu

hamurundan yapılır. Tıbbi malzeme, maske, koruyucu yastık, ağız maskesi, yatak,

gıda ambalajı gibi ürünler yapılır. Doğal anti-bakteriyel özelliği de bunda etkilidir

[11].

17

c) Bambu Tıbbi Malzemeler

Bambunun bakteriyostaz ve sterilizasyon özelliğinden dolayı bandaj, maske,

cerrahi giysiler, hemşire kıyafetleri ve hidrofil pedler yapılır. Medikal alanda

ameliyat önlüğü yapımında da kullanılır. Bambunun anti-bakteriyel özelliğinden

dolayı bitmiş ürüne anti-mikrobiyel madde eklenmesi gerekmez. Deride alerjiye

neden olmaz. Ucuzdur.

d) Bambu Dekorasyon Serisi

Bambunun anti-bakteriyel ve ultra-viyole ışınlara dayanıklılığından dolayı

dekorasyon alanında avantajlıdır. Ultra-viyole ışınlar zamanla cilt kanserine neden

olurlar. Bu nedenle bambu elyafından yapılan duvar kağıtları ve perdeler değişik

dalga boylarındaki ultra-viyole ışınları emerler. Böylece insan tenine zararı azaltırlar.

Perde, televizyon örtüsü, duvar kağıdı, koltuk örtüleri yapılır. Özellikle Amerika′da

hastane yer döşemeleri olarak kullanılmaktadır.

e) Bambu Banyo Serisi

İyi nem çekmesi, yumuşaklığı ve anti-bakteriyel özelliğinden dolayı ev

tekstilinde çok popülerdir. Bambudan yapılmış havlu ve bornozlar yumuşak, rahat ve

mükemmel nem emiş özelliğine sahiptirler. Havlu, bornoz, ayak paspası yapılır.

Boyandıkları zaman parlarlar. Paspas ve ayak paspasında bakteriler yaşayamazlar.

f) Bambu Nevresim Takımları

Bambu elyafının mükemmel hidrofilliğinden, geçirgenliğinden, parlaklık,

rahatlık ve anti-bakteriyel özelliğinden dolayı yatak çarşafı ve nevresimler için ideal

bir materyaldir [6].

II.3. BAMBU İPLİĞİ

Bambu saf ve karışım olarak eğrilebilir. Ancak ideal eğirme şartlarının yerine

getirilmesi gerekir. Eğirme sırasında bağıl nem miktarı (%65/70) fazladır. Gerilimin

de düşük tutulması gerekir. Ayrıca düşük kohezyon gösterdiğinden büküm faktörü de

yüksek olmalıdır. İşlemler sırasında sıcaklık (25°C) düşüktür. İplik eğirmesi klasik

viskon iplik eğirmesi ile aynıdır. Sadece küçük ayarlamalar yapılır.

Karışım ipliklerde bambunun anti-bakteriyel özelliği sonuç ürünü de etkiliyor.

Bambu oranı arttıkça bu özellikte artıyor. Yaygın olarak, tatmin edici bir anti-

bakteriyel etkiye ulaşabilmek için bambu elyafının karışım oranı % 70 olarak tavsiye

edilir.

18

Bambu elyafının gerilme mukavemeti düşük olduğundan numara aralığının

Ne 8- Ne 60 olması tavsiye edilir. Ne 50- Ne 60 numara iplikler için ipliğin çift kat

yapılması önerilir.

II.3.1.Tavsiye Edilen Bambu İplik Üretim Prosesi

Bambu ipliği geleneksel viskoz üretim tekniğine çok benzemektedir. Üretim

sırasında sadece küçük ayarlamalar yapılması gereklidir.

1. Bambu iplik üretimi aşamasında fitil ve cerde elyaf uçuşmalarını önlemek için

çalışma yerinin sıcaklığı(25 °C) düşük ve nem oranının da (%65-%70) yüksek

olması gerekir. Eğer bambu elyafı kuru ise beslemeden önce buhar ile ön

muamele işlemine tutularak nem derecesi artırılır.

2. Bambu elyafı düşük kohezyon gösterdiğinden büküm kat sayısı yüksek

tutulmalı. Tarakta ve fitil de gerilim düşük tutulmalı.

3. Eğirme de tüylülük kontrol altında tutulmalı. Bunu sağlamak için de iyi

kalitede çelik kopça ve bilezikler kullanılmalıdır [7].

II.3.2.Bambu İpliğinin Fiziksel Parametreleri

Aşağıdaki Tablo II.8.’de farklı lif inceliklerindeki % 100 bambu ipliklerinin

fiziksel özelliklerinin değerleri karşılaştırılmıştır.

19

Tablo II.8. Bambu İpliğinin Fiziksel Parametreleri [8]

Bambu İpliğinin

Fiziksel Parametreleri

%100

Bambu

%100

Bambu

%100

Bambu

Lif İnceliği 21 s 32 s 40 s

Madde Referans

veri

Referans

veri

Referans

veri

Tek İplik Kopma

Mukavemetinin Varyasyon

Katsayısı (% CV)

9,6 7,8 13,2

Ağırlığın Varyasyon

Katsayısı (100m başına)

( % CV)

1,2 1,2 1,6

Tek İplik Kopma

Mukavemeti (cN / tex)

14,5 13,6 12,6

Ağırlık Sapması (%) -0,7 -0,1 -2

T/’’ 10 cm 79,4 72,3 84,9

Büküm Z Z Z

İnce Yer (-50 %)

(adet/1000m)

1 2 5

Kalın Yer (+50 %)

(adet/1000m)

5 15 38

Neps (+200 %)

(adet/1000m)

10 32 47

Değerlendirme İplik A kalitedir.

II.4. BAMBU KUMAŞI

Bambu elyafından yapılan kumaşlar mükemmel yumuşaklığa, geçirgenliğe,

anti-bakteriyelliğe, nem emiciliğe sahiptir. Bambu elyafının bütün özelliklerini

bambu kumaşında da görülür. Boyanması ve üzerine baskı yapılması kolaydır. Bu

özelliklerinden dolayı iç çamaşırı, t-shirt, çorap vb. ürünler yapılır. Bunun yanında

elyaf başka elyaf grupları ile de karıştırılıp kumaş yapılabilir. Bu yapılan kumaşlarda

yine aynı özellikleri gösterirler. Bambudan yapılan giysiler genellikle yazlık

giysilerdir. Çünkü yazın nemi hemen emerek kolayca buharlaştırır ve giysinin insan

20

tenine yapışmasını engeller. Normalden 1-2 derece serin tutarlar. Ayrıca bambu

kumaşları anti-pilling ve anti-statik özelliktedirler.

Şekil II.7.’e göre, aşağıda bambu kumaşı işlem akışı yer almaktadır.

Bambu→Kalın Hamur →İnce Hamur→Bambu Elyafı→Bambu İpliği→Bambu

Kumaşı

Şekil II.7. Bambu Kumaşı İşlem Akışı [8]

21

BÖLÜM III

MATERYAL VE YÖNTEM

III.1. GENEL BİLGİLER

Bu çalışmada iplik üretimi için pamuk ve bambu elyafı kullanılmıştır. Pamuk

elyafı, % 100 Yunanistan pamuğudur. Bambu elyafı ise, Bambrotex firmasından

alınan 1,56 dtex inceliğinde ve 38 mm uzunluğundaki elyaftır. Çalışma için Ne 20,

Ne 30, Ne 40 numaralardaki bambu-pamuk karışımı ring iplikleri 4 farklı karışım

oranında üretilmiştir. Bu karışımlar % 100 penye pamuk, % 100 bambu, % 70 bambu

% 30 penye pamuk ve % 50 bambu % 50 penye pamuk karışımlarıdır. Ayrıca % 100

bambu karışımının Ne 50 numara kopsu mevcuttur.

Bu karışım ipliklerin bobinleri de üretilmiştir. Bunların yanısıra %60 bambu %

40 penye pamuk karışımının Ne 30 numara bobini de üretilmiştir. Üretilen ipliklerin

fiziksel özellikleri incelenmiştir.

% 100 penye pamuk Ne 40 numara bobini ve 5 farklı karışımın Ne 30 numara

bobinleri yuvarlak el örme makinesinde örülmüştür. Üretilen kumaşlara pilling ve

sürtünme testi yapılmıştır.

22

III.2. KULLANILAN MATERYALLER

III.2.1. Pamuk Elyafı

Kullanılan pamuk elyafının fiziksel testleri SPINLAP HVI 900 ve AFIS test

cihazlarında yapılmıştır. Bu testler laboratuar ortamında gerçekleştirilmiştir.

Kullanılan Yunanistan pamuğunun SPINLAP HVI 900 cihazından elde edilen

uzunluk, mukavemet, incelik ve renk değerleri ile AFIS test cihazından elde edilen

yabancı madde miktarı, toz, olgunluk, neps ve kısa lif yüzdesi değerleri

Tablo III.1.’de gösterilmiştir.

Tablo III.1. Pamuk Elyafının Harman Kalite Değerleri

%2,5 SL

%UR Muk g/tex

Mic. Rd L mm

SFC mm

FINE mtex

IFC %

Mat Ratio

Neps um

SCN um

Dust Trash

ORT 28,6 83 29,3 4,1 73,3 25,9 7,1 168 5,2 0,90 696 1154 718 113

Harman Karışım Yüzdesi : % 100 Yunan

III.2.2. Bambu Elyafı

Bambu elyafı ise, Bambrotex firmasından alınan 1,56 dtex inceliğinde ve 38

mm uzunluğundaki elyaftır. İşletmeye alınan bambu elyafına pamuktaki gibi fiziksel

testler yapılmamıştır. Çünkü Spinlab HVI 900 ve Afis test cihazları pamuk için

uygundur.

Bambuya herhangi bir işlem yapılmamıştır. Sadece gerektiğinde hazırlık

hattında tarak ve cer usterine bakılmıştır.

III.3. KULLANILAN MAKİNELER VE CİHAZLAR

III.3.1. Harman-Hallaç Dairesi Makineleri

III.3.1.1. Blendomat BDT 019

Trützschler firmasının ürettiği blendomatta verilen harman reçetesine göre

harman açılır. Amaç; homojen bir karışım elde etmektir. Bu nedenle her iki balyada

bir, başka partiden elyaf dizilir.

23

1720 mm çalışma eni ve 50 m boyundaki Blendomat 019, 180’e kadar balyayı

stoklayabilmektedir. Yer koşulları gerektirdiği takdirde her iki çalışma alanını tek

yönde düzenlemekte mümkündür. BDT 019 iki açıcı silindir ile donatılmıştır.

Çalışma yönüne göre silindirlerden biri daima aynı yönde, diğeri ise karşıt yönde

çalışır. Bu da açıcı silindirin dişlerinin, bir yandan makinenin deviri yönünde, diğer

yandan ise ters yönde çalıştıkları anlamına gelir. Elyaf demetine ters yönde çalışan

silindir, motorla 1000 mm ye kadar yukarı kaldırılır. Bu sayede denge prensibiyle

çalışan diğer silindirler ise bu oranda balyanın içine nüfuz eder. Üretim 1500 kg/saate

kadar ulaşabilmektedir.

Blendomat, programlanabilir balya açıcısıdır. Bu makine otomatik olarak balya

yolma, açma ve materyal besleme amaçlı olarak kullanılmaktadır. İşletmede,

blendomat kafası altına bir seferde genelde 60 adet balya açılır. Balyalar harman

reçetesindeki dizim planına göre blendomat altına yerleştirilir. Blendomat altına

açılan her balya grubu için bir harman reçetesi oluşturulur.

Blendomatın kafası 180° dönebildiği için, iki çalışma alanı vardır. Blendomat

birinci alanda çalışırken ikinci alanda yeni bir harman hazırlanabilir. Bu yeni harman

referans görevi görür. Bu şekilde bir alan tarafında çalışıldıktan sonra blendomat

kafası kendi ekseni etrafında 180° döndürülerek diğer alan tarafında çalışmaya devam

edilir.

Blendomat BDT 19 pamuk ve sentetik elyaf balyalarını tozsuz bir şekilde açma

ve karıştırma işlevini yerine getirmektedir. Çalışma prosesi bir bilgisayar tarafından

yönetilir ve tamamıyla otomatik olarak gerçekleştirilir.

III.3.1.2. EMA ( Elektronik Metal Ayırıcı )

Metal dedaktörüne yakalanan metal parçaları diğer makinelere zarar vermesin

diye blendomatın hemen arkasından devreye sokulmuştur. Dedaktöre takılan metal

parçaları PWK boruları sayesinde Trützschler firmasına ait Ema’ya gelir. Emanın

görevi; elyaf içerisindeki metal parçalarını ayırmaktır. Ema öncesinde devrede bir

metal dedektörü mevcuttur. Bu metal dedektörü sayesinde blendomattan gelen elyaf

içindeki metal parçaları tespit edilir. Ema klapesi normalde kapalıdır.

Elyaf içinde metal yoksa elyaf direkt olarak klape kapalı olduğu için Ema’ya

girmeden BOA’ya gider. Metal dedektörü tarafından metalli elyaf kümesi tespit

edildiyse Ema klapesi açılır ve metalli elyaf kümesi Ema içine girer. Sonra klape

tekrar eski konumuna gelir ve materyal akışı direkt olarak Blendomattan Boa’ya

24

doğru devam eder. Ema’ya giren materyaldeki metal parçaları ızgara içinden aşağıya

düşer ve Ema haznesi içinde toplanır. Burada kullanılabilecek pamuklar harmana yine

beslenir.

III.3.1.3. BOBA, BOC (Ön Karıştırıcı – Açıcı)

BOC ve BOBA isimleri ile adlandırılan bu makineye ön karıştırıcı da denir.

Görevi LVSA’ dan gelen elyaf tutamlarını açmak ve karıştırmaktır.

Balya açıcı ve ön karıştırıcı BO ile ifade edilir. BO’nın arkasındaki B, bu

makinenin pamuk çalışmaya uygun olduğunu, BO’nın arkasındaki C ise makinenin

sentetiğe göre dizayn edildiğini gösterir. BOB’un arkasına ilave edilen A makinede

bir hasırın olduğu, L ise materyal sevkıyatının çift kondensör vasıtası ile yapıldığını

gösterir. Bu makinenin üretimi 1000 kg/saat’tir.

III.3.1.4. Axi-Flo AFC

Trützschler firmasına ait temizleyici axi-flo açıcı pamuk için kullanılan bir

makinedir. Bu makinenin görevi; açma ve temizlemedir. HWK borularıyla axi flo’

ya gelen lifler açılır ve burada yoğun bir temizleme yapılır.

Materyal iki adet çubuklu silindir arasından geçer. Burada kirliliğe göre

yaklaşık 2,5 tur dövülerek temizlenir ve ağır parçalar ayarlanabilir ızgaradan aşağıya

düşer. Pamuğun temizliğine göre garnitür telleri ayarlanır. Olgunlaşmamış lifler,

kabuklar ve çiğitler telefe gider. Temizlenen elyaf çıkış üzerinden bir sonraki

makineye iletilir.

2 vurucu silindirin çevrelerinde parmak kalınlığında çubuklar vardır. Malzeme

giriş yönüne göre vurucu silindirler saat ibresinin tersi yönünde döner. Silindirlerden

biri %3 daha az devirle döner. Makine çok kirlenmiş materyalin temizlenmesinde

hizmet görür. Elyafın akış durumu girişteki ve dövücüler üzerindeki deflaktör ile

ayarlanabilir.

III.3.1.5. Jossi

Rieter firmasına ait Jossi, pamuk içerisindeki istenmeyen tüm yabancı renkteki

maddeleri ayırır. Makinede 2 adet kamera bulunur. A gözündeki sağ kamera

pamuğun ön yüzünü, B gözündeki sol kamera pamuğun arka yüzünü kontrol eder.

Kameralar pamuğu, karşılıklı yerleştirilmiş aynalar sayesinde görür. Aynalar arasında

eksenler arası 5 cm fark vardır. Kamera ayarları sabitlenmiştir. İşletmede kullanılan

25

elyaf rengi sisteme okutulmakta ve tanımlanandan farklı renkte bir materyal aradan

geçtiği anda elyaf kümesi telefe gönderilmektedir.

Bilgisayarlar sayesinde pamuğun rengi makineye tanıtılır. Makine renkli

materyal ayırma işlemini bir klape yardımı ile yapar. Kamera renkli maddeyi

gördüğünde klape 40 milisaniye içinde açılıp 80 milisaniyede kapanır. Klape havalı

piston ile açılır, kapanırken yaylar sayesinde kapanır. Makinenin çalışması için

minimum 5,5 bar, maksimum 6 bar hava basıncı gerekmektedir. Yabancı kütleleri

hava basıncı sayesinde dışarı yollar. Böylece renkli materyal kova içerisine dökülür.

Yeni bir lot ile çalışmaya başlanırsa önce bu harmana bir isim verilmesi gerekir.

Bu da bilgisayardan veri girişiyle yapılır. Bilgisayardan sayı karşılığındaki isimlerden

biri seçilir. Böylece çalışılacak ayar seçilmiş olur.

III.3.1.6. Separomat ASTA 800

Jossi’den gelen pamuk kütlesi hava akımı yardımıyla Trützschler firmasına ait

ASTA’ ya gelir. Asta, açılmamış, topak kalmış, ağır yabancı maddeleri temizler.

Yoğun hava akımı sayesinde engele çarptırılan pamuk kütlesinin içinde bulunan ağır

yabancı maddeler, çiğit ve özellikle çekirdekler aşağıya düşürülür. Genelde

kondensörden önce kullanılır. Asta açılmamış, topak kalmış ve ağır yabancı

maddelerin temizlendiği en son yerdir.

III.3.1.7. Çoklu Karıştırıcı ( Mikser MPM 10 )

Bu makine harmanlamadan gelen birbirine yakın fakat yinede farklı

özelliklerdeki materyalin homojen olarak karışmasını sağlamaktadır. Yani makinenin

esas amacı; karışım oranını en üst seviyeye çıkarmaktır.

Trützschler firmasına ait MPM10 makinesi Blendomat ile bağlantılı olarak

çalışır. 10 kamarası olan makinenin her kamarası dolana kadar kapaklar açılır. Her

göz dolduktan sonra kapaklar kapatılır ve materyal sevki durur. Buna bağlı olarak

blendomatta durur. Mikserde kamaralardan birine materyal eksilince blendomat

çalışır ve materyal sevkiyatı başlar.

Makinenin üzerinde LVSA (kondansör) vardır. Bir önceki makineden

kondansör yardımı ile alınan malzeme sırası ile kamaralara doldurulur. Her kamara

dolduktan sonra üst kısmındaki kapak kapanarak diğer kamaraların dolması sağlanır.

Burada açılan malzeme alttaki kanala aktarılır. Her kamaradan gelen malzeme alttaki

26

kanalda bir karışım oluşturmaktadır. Kanaldaki malzeme hava emişi ile bir sonraki

makineye aktarılır.

III.3.1.8. Cleanomat CVT 3

Trützschler firmasına ait CVT 3’de hammaddeye tam olarak uyum sağlayacak

şekilde ayarlanmış 3 tane açma ve temizleme silindiri mevcuttur. CVT 3’ de yoğun

açma ve temizleme gerçekleşir. MPM’ den gelen pamuklar CVT’ de ilk olarak hava

yardımı ile açılır ve temizlenir. Besleme silindiri sayesinde ilk silindire gelen

pamuklar silindirin iri dişlerine tutunarak ikinci silindire geçerler. Bu esnada birinci

silindire tutunamayan büyük yabancı maddeler aşağıya dökülür. Birinci silindire

oranla daha ince ve sık olan dişlere tutunamayan orta büyüklükteki yabancı maddeler

ikinci silindir de; üçüncü silindirde ise daha küçük yabancı maddeler temizlenerek

yoğun bir temizleme gerçekleşmiş olur. Silindir hızları arkadan öne doğru gittikçe

artar. CVT 3/1200, penye hattında kullanılır ve üretimi 450 kg/saattir.

Mikrobilgisayar kumandalı cleancommander, temizleme sistemini gözetmekte

ve yönetmektedir. Buradan istenen açma dereceleri, çalışma hızı gibi ayarlamalar

yapılabilir. Açma silindirleri arasındaki mesafeler çok iyi ayarlanmalıdır. Aksi halde

lif kırılmaları veya iyi elyafın telefe gitmesi gibi problemler ortaya çıkar.

III.3.1.9. Dustex DX

İplik işletmesinde ham materyali açma ve temizleme işlemlerinin yanı sıra

tozunu ayırmak da diğer önemli bir işlemdir. İyi bir toz ayırma işlemi örgü

işlemlerinde belirgin düzeyde randıman (daha az iplik kopuşları ile) artışı

göstermektedir.

Harman-hallaç dairesinin son elemanı olan Trützschler firmasına ait Dustex

DX’ de pamuk kütlelerindeki tozlar ve ölü elyaflar uzaklaştırılır. Pamuktaki kaba ve

ince tozlar, ancak pamuk iyi açıldıktan sonra uzaklaştırılabilir. Bu nedenle toz ayırma

makineleri, bir harman-hallaç hattında son açıcıdan (CVT 3’den) sonra tesis

edilmelidir. Dustex DX’ de, çok kuvvetli bir hava sirkülasyonu ile materyal elekli bir

duvara çarpıtılarak tozlar ayrılır ve ayrılan tozlar emilir. Burada yoğun hava akımı ve

yelpazeler sayesinde pamuk kütleleri elekli duvara çarptırılır. Elekli duvara yüksek

bir basınçla çarpan pamukların içindeki tozlar ve ölü pamuklar deliklerden aşağıya

düşerler. Buradan temizlenmiş ve iyice karıştırılmış harman HWT borularıyla

taraklara gönderilir [23].

27

III.3.2. Tarak Makinesi

Trützschler firmasına ait DK 760 tarak makinesinin üretim hızı 30 kg/saattir.

Tarak makinesinin en önemli görevlerinden biri nepslerin giderilmesidir.

Nepslerin sayısı bir ipliğin kalitesini esas ölçüde belirlemeye yarar. Hasattan önce

pamukta hemen hemen hiç neps bulunmaz. İplikhanelerdeki balya açıcıları ve

temizleyicilerde neps sayısını arttırırlar. Nepsleri azaltmak sadece tarak ve tarama

makinelerine özgüdür. Yüksek verimli tarak DK 760 ile pamuğun türü ve konumuna

göre neps sayısını %70-%90 oranında azaltmak mümkündür.

Tarak tülbendinin kalitesi tambur, şapka ve sabit şapka alanlarında

belirlenmektedir. Karar verici faktörler arasında tambur hızı, garnitür sıklığı, tambur

şapka, tambur sabit şapka ayarı yer almaktadır. Maalesef tamburu daha hızlı

çevirmek, daha ince garnitür kullanmak, ayarları daha da sıkmak mümkün

olmamaktadır, çünkü bu durumlarda elyaf hasar görmektedir. Teknolojik olanaklar

brizörden tambura giren ve açılması gereken vatkanın kalınlığı ile sınırlıdır. Esas

tarama işlemi başlamadan önce bu vatkanın tambur yüzeyinde açılmış olması

gerekmektedir [16].

III.3.3.Cer Makinesi

Cer makinesi Toyota DYH 600 model ve Rieter RSB 951 model makinelerdir.

İşletmede penye hattında pamuk; harman hallaç, tarak, cer 1, vatkalı cer, penyöz ve

daha sonra cer 2 makinelerinde çekime tabi tutulur.

Toyota 1.pasaj cerlerde 4 adet çekim silindiri mevcuttur. Burada ekartman

mesafesi 52–46–44 diye ayarlandığında bu rakamlar şunları ifade etmektedir. 52 mm

(arka silindir-1.orta silindir arası mesafe) (kırıcı çekim bölgesi); 46 mm (1.orta

silindir-2.orta silindir arası mesafedir); 44 mm (2.orta silindir-çıkış silindiri arası

mesafedir) (ana çekim bölgesi) ifade etmektedir.

1. pasajda Toyota ve Rieter marka cer makineleri kullanılırken, 2. pasajda

Toyota marka cer makinesi kullanılmaktadır.

2. pasaj cerlerin 1. pasaj cerlerle homojen bir karışım, paralize etme gibi

görevleri aynı olduğu halde 2. pasajın 1. pasaja göre üstünlüğü; Uster Sliver Control

( USC ) regüle sisteminin oluşudur.

Cer 1’de bantlar birleştirilerek kalın ve ince yerler tesadüfî olarak bir araya

getirilir. Bu nedenle, ancak belirli bir dereceye kadar düzgünleştirme sağlanabilir. 2.

28

pasaj cerlerde düzgünleştirmeyi tesadüflere bırakmamak için özel bir düzeltici tertibat

kullanılır. Bu tertibata regüle tertibatı denir. Bu tertibata sahip 2. pasaj cere regüleli

cer de denir. Regüle sisteminin amacı, düzgünsüz olarak makineye giren materyalin

düzgün olarak dışarı çıkmasını sağlamaktır.

Regüle sisteminde materyal, çekim tertibatına girmeden önce iki silindir

arasından geçirilerek materyalin kalınlığı ölçülür. Bu iki silindir Tue 6 diskleridir.

T/G disklerinin arkasında şerit toplayıcı (siliver Gath’erer) bulunur.

Kullanılmasındaki amaç; gelen şeridi toplayarak T/G diskinde oluşacak sıkışmaları

önlemek ve şeritleri toplayarak mesafe sensörünün hatalı ölçüm yapmasını

engellemektir.

Regüle sisteminde şerit önce T/G diskleri arasından geçirilerek üzerindeki ince,

kalın yerler ve düzgünsüzlükler ölçülür. Bu ölçüm sonuçları mm cinsinden voltaja

dönüştürülerek elektronik hafızaya iletir. Bu servo motorun gerekli dönüş sayısı

hesaplanır. T/G diskleri ile çekim bölgesi arasında kalan mesafeye ölü mesafe denir.

Aralığı 1m’dir. Servo motor çıkış silindirinin hızını sabit tutarken, giriş silindirinin

hızını değiştirir. Kırıcı çekim miktarı değiştirilerek şeridin düzgünleştirilmesi

sağlanır. Böylece T/G diskleri tarafından düzgünsüzlüğü ölçülen şeride göre silindir

hızı değiştirilerek şeridin düzgünsüzlüğü giderilmiş olur. Bu işlem akışı şeridin her

metresinde sürekli devam eder. Regüle sistemiyle istenen şerit Ne’sine ulaşılmış olur

[24].

III.3.4. Vatkalı Cer Makinesi

Cer 2 den çıkan cer şeritleri 6Χ5= 30’lu bantlar halinde birleştirilir. Çekme ve

inceltme işlemi de gerçekleştirilir. Böylece 30 tane cer şeridi birleştirilerek penyöz

makinesinde çalışmak üzere şeritlere vatka formu kazandırılmış olur.

Rieter firmasına ait vatka makinesine unilap denir. Unilapta en fazla 300 m

sarılabilir. 300 m de 22,5 kg vatka alınabilir. Toyota firmasına ait vatkalı cer

makinesinden ise 20 kg vatka alınabilir.

Vatkanın besleme hızı döküntüye etki eder. Final çekiminde çekim arttıkça

numara incelir, çekim azaldıkça numara kalınlaşır, bu da vatkanın besleme hızıyla

alakalıdır. Final çekiminde çekim arttıkça çıkış hızı artar ama ağırlık değişmez.

29

III.3.5. Penye Makinesi

Toyota ve Rieter firmasına ait penyöz makinesinde 8 tane vatka penyöz

makinesine dizilir. Üstteki tarak ve aşağıdaki garnitür telleri vasıtasıyla vatkada

tarama işlemi gerçekleştirilir. Böylece kısa lifler ayrılmış olur, lifler daha da paralel

bir hale gelir. Penye makinesinin performansı sadece makinenin özelliklerine göre

değil taramadan önceki aşamalardaki işlemlerin iyi yapılmasına da bağlıdır. En son

işlem olarak dublaj ve çekme işlemi gerçekleştirilerek şerit formu kazandırılır.

Buradaki şerit numarası Ne 0,120 olarak sabit tutulmuştur.

III.3.6. Fitil Makinesi

Toyota firmasına ait FL100 fitil makinesinde 120 iğ bulunur. Toyota FL100

FRD takım değiştirme tertibatı ile en düşük takım değiştirme süresine sahiptir. Havalı

baskı tabancalı FL100 fitil makineleri, birbirinden bağımsız 3 bağımsız motor

tarafından tahrik edilmektedir. Bir ana motor çekim ve fitil işlemlerini çalıştırırken,

biri sarım, diğeri ise planga kaldırma işlemlerini çalıştırır. Her motor, invertör ve

mikro işlemci kontrollüdür. Toyota FL100 fitil makinelerinin iğ hızı 800

devir/dakika’dır [25].

Cer makinesinden gelen şeritler ring makinesinde eğirme işlemine girmeden

önce inceltilerek, çok az bir bükümle mukavemeti arttırılır. Yapılan bu işlemle cer

şeritleri fitil haline gelir.

III.3.7. Ring Makinesi

Toyota firmasına ait RX 200 ring makinesinde 960 iğ bulunur. Bu makinede

kullanım kolaylığı, bakım kolaylığı, yüksek üretkenlik söz konusudur. Makine

optimal eğirme geometrisi, ideal balon kontrolü, yeni pozitif planga tertibatı ve kolay

kullanım fonksiyonlu ekran gibi özelliklere sahiptir [25].

30

Şekil III.1. Ring Makinesinin Görünüşü

Ring makinesinin çekim ünitesi çift apron ve 3 silindirli çekim tertibatından

meydana gelir. 3 yivli silindir ayrı ayrı tahrik edilerek dişli çarklar vasıtasıyla

döndürülür. Çekim dişlisi çekim silindirine; kırıcı çekim dişlisi 2.silindire; büküm

dişlisi çıkış silindirine hareket verir. Çekim tertibatında silindir hızları öne doğru

artar.

Ring makinesinin en önemli parçaları aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır:

1. Manşon

Çekim sisteminde, giriş ve çıkış silindirleri üzerinde manşonlar vardır.

Manşonlar hareketlerini yivli silindirlerden alır. Manşonlar baskı kolu ile

tutulmaktadır. Manşon çapı 28,75 mm’ dir. Baskı derecesi manşon çapına göre

ayarlanır. Manşon çapı küçüldükçe ön manşona uygulanan baskı yükü artar. Baskı

yükleri kg olarak ifade edilir. Siyah baskı rengi 10 kg, yeşil baskı rengi 14 kg, kırmızı

baskı rengi 18 kg yük uygular.

2. Apron

İşletmede ring makinesinde uzun alt apronlu çift apron sistemi kullanılır.

Tablo III.2. Apron Ölçüleri

Boyu Genişliği Kalınlığı

Alt Apron Ölçüleri 37,3 mm 34 mm 1,2 mm

Üst Apron Ölçüleri 37 mm 31,8 mm 1 mm

31

Alt apron orta çekim silindiri, üst apron ise baskı silindiri üzerindedir. İki apron

arasındaki açıklığın elyaf hacmine göre ayarlanması gerekir. Bu aralık klips denilen

parça ile sağlanır [27].

3. Klips

Fitilin üst apron ile alt apron arasında düzgün bir şekilde ezilip

yönlendirilmesini sağlar. Klips, apronların materyallerine, iplik Ne’sine, kırıcı

çekime, esas çekime ve ön silindire uygulanan baskı yüküne göre seçilir.

Klipsler farklı renklerde olabilir. Her bir renge belli bir kg baskı denk gelir.

Ring makinesinde 10/1 çalışıyorsa siyah klips (klips mesafesi 3,9 mm), 10/1- 20/1

arası çalışıyorsa gri klips (klips mesafesi 2,9 mm), 36/1- 40/1 arası çalışıyorsa mor

klips (klips mesafesi 2,5 mm) kullanılır.

4. Bilezik

Bilezik, kopçanın dönüş yolunu oluşturur. Kopçanın hareket ettiği yüzeye flanş

denir.

Tablo III.3. Flanş Genişlikleri

Flanş No Flanş Genişlikleri

1 3,2 mm

2 3,7 mm

3 4,1 mm

5. Kopça

İpliğin masuraya sarılırken içinden geçtiği, ipliğe gerginliğini veren ve aynı

zamanda iğle birlikte bükümü sağlayan metalik parçadır. Kopça bileziğe takılır ve

iplik aracılığıyla bilezik etrafında sürüklenerek döner. Bilezik ve kopça tarafından

iplik yönü 90°’ye kadar değiştirilir. İplik masuraya yatay olarak verilir.

Kopçanın bilezik üzerinde yapacağı devrin, iğ devrinden % 2 kadar düşük

olması gerekir. Bu aradaki devir farkından dolayı sarım gerçekleşir.

Tablo III.4. Kopça Numaraları

İplik Numarası Kopça Numarası

Ne 20- Ne 30 2/0

Ne 40 5/0

Ne 50 7/0

32

III.3.8. Bobin Makinesi

Murata marka 7V tipi bobin makinesinde 60 iğ vardır. İplik üzerindeki hataları

gidermek için bobin makinesinde Uster Quantum Cihazı mevcuttur. Bobinleme

işlemi, ipliğin kopslardan bobinlere aktarılmasıdır. Ringlerden gelen kopslar

100- 150 g iplik içerir ve üzerinde kalın ekleme yerleri, ince-kalın yerler, uçuntular,

gerilim farklılıkları gibi hatalar mevcuttur. Bunlar daha sonraki işlemlerde randımanı

düşürür, dokunan ve örülen kumaşta hatalı yüzeylere, düzgünsüzlüklere neden olur.

Bu sebeple kopslar bobin aktarma işleminden geçer ve üzerindeki hatalar giderilerek

2,5 -3 kg ağırlığında bir bobin haline gelir.

III.3.9. Yuvarlak El Örme Makinesi

Yuvarlak el örme makinesi, örücü iğnelerin, dairesel bir iğne yatağına yan yana

dizildiği örme makinesidir. Çevirme kolu el vasıtasıyla çevirilerek, sabit duran

mekikten iğnelere iplik yatırılır ve örme yüzey oluşturulur.

Yuvarlak örme makinesinde kovan üzerinde 1 inchteki iğne sayısına fayn denir.

Makine çapı, yuvarlak örme makinesinde silindir iğne plakası dairesinin inch

cinsinden çapıdır. Yani; kovandaki iğnelerin sırtlarından diğer karşı taraftaki

iğnelerin sırtlarına olan mesafedir. Çalışma için kullanılan yuvarlak el örme makinesi;

4 puss ve 7 fayndır. Test için örülen örme kumaş; tüm iğnelerin ilmek oluşturması ile

meydana gelmiştir.

III.4. LABORATUARDA KULLANILAN CİHAZLAR

Tekstil materyalinin fiziksel özellikleri, sabit koşullarda test edilmiştir. Testin

yapıldığı laboratuarın standart koşulları; 27°C sıcaklık ve %65 nispi rutubettir.

Elyafın ve ipliklerin fiziksel testleri Bilkont Dış Ticaret ve Tekstil

Sanayi A.Ş.’de yapılmıştır. Kumaşların testleri ise M.Ü.T.E.F. Tekstil Eğitimi

Bölümünde Fiziksel Testler Laboratuarında yapılmıştır.

III.4.1. Uster Tester III Cihazı

İplik düzgünsüzlüğü, ince yer, kalın yer, neps, tüylülük ölçümleri Uster Tester 3

cihazı ile yapılmıştır.

33

İpliklerin çapında meydana gelen değişiklikler, düzgünsüzlük olarak ifade

edilir. Düzgünsüzlükler, çekim hataları ve mekanik hatalardan meydana gelir.

Düzgünsüzlük % U ile ifade edilir.

Uster cihazından materyalin birim uzunluktaki kütle değişimi tespit edilir. Bu

kütle değişimi diyagram ve spektrogram ile ifade edilir. Diyagram; kütle değişiminin

zamana göre ifade edilişidir. Spektrogram; kütle değişiminin dalga boyu ile ifade

edilişidir. Uster Tester III cihazında yapılan ölçümlerde elde edilen değerler aşağıda

yer almaktadır.

Thin places (ince yer) (-50 %): İpliğin ortalama değerinin %50’sinden daha

ince yerlerin 1000 metredeki sayısıdır.

Thick place (kalın yer ) (+%50): İpliğin ortalama değerinin %50’sinden daha

kalın yerlerin 1000 metredeki sayısıdır.

Neps (+%200): Ortalama değere ve 1mm referans uzunluğa göre + %200 daha

kalın olan yerlerin 1000 metredeki sayısıdır.

Hairness : Tüylülük, uster cihazının üzerindeki hairness sensörü ile aynı esnada

ölçülmektedir.

İpliklerde lif çapı arttıkça liflerin iplik yüzeylerinden dışarı çıkma eğilimleri

artar. İpliklerin tüylülüğü birim eğirilmiş iplik yüzeyinden çıkan liflerin sayısı veya

toplam uzunlukları olarak ifade edilebilir [26, 28].

Tüylülükteki artış eğirme sırasında uçuntunun artmasına, dokuma ve örme

sırasında kopuşlara neden olmaktadır. Ayrıca üretilen kumaşların boncuklanma

(pilling) özelliği de tüylülükten büyük ölçüde etkilenmektedir [28].

III.4.2. Uster Tensojet Cihazı

İplik mukavemeti, Rkm ve elastikiyetin ölçülmesi Uster Tensojet cihazı ile

yapılmıştır.

Rkm (km) : Kopma uzunluğu mukavemetidir. Rkm aslında kopma uzamasının

bir birimidir. İpliğin kendi ağırlığını taşımaya yetebileceği uzunluk demektir.

Elastikiyet (%) : Bir cisme kuvvet uygulandığında formunda oluşan uzama

miktarının serbest bırakıldığında yeniden eski haline gelebilme özelliğidir. Tensojet

cihazı tarafından iplik elastikiyeti % si ölçülmektedir.

Mukavemet (gf) : İpliğin, kendisine etki eden bir kuvvet karşısında göstermiş

olduğu dirençtir. Kopma uzunluğu mukavemeti ile elastikiyet arasında ters bir oran

34

vardır. Belirli bir noktadan sonra kopma uzaması mukavemeti arttıkça elastikiyet

azalır. Elastikiyet, mukavemet ve kopma uzaması mukavemetinde minimum değer ile

maksimum değer arasındaki fark arttıkça % CV artar. Bu da kaliteyi olumsuz etkiler.

III.4.3. Zweigle G566 Tüylülük Test Cihazı

Bu cihaz, 100 m iplikteki tüylülük uzunluklarını adet olarak gösterir. Cihazdan

elde edilen değerler aşağıda yer almaktadır.

N1: İplik gövdesi dışında yer alan 1 mm uzunluğundaki lif uçlarının toplam sayısı

N2: İplik gövdesi dışında yer alan 2 mm uzunluğundaki lif uçlarının toplam sayısı

N3: İplik gövdesi dışında yer alan 3 mm uzunluğundaki lif uçlarının toplam sayısı

N4: İplik gövdesi dışında yer alan 4 mm uzunluğundaki lif uçlarının toplam sayısı

N6: İplik gövdesi dışında yer alan 6 mm uzunluğundaki lif uçlarının toplam sayısı

N8: İplik gövdesi dışında yer alan 8 mm uzunluğundaki lif uçlarının toplam sayısı

N10: İplik gövdesi dışında yer alan 10 mm uzunluğundaki lif uçlarının toplam sayısı

N12: İplik gövdesi dışında yer alan 12 mm uzunluğundaki lif uçlarının toplam sayısı

N15: İplik gövdesi dışında yer alan 15 mm uzunluğundaki lif uçlarının toplam sayısı

N18: İplik gövdesi dışında yer alan 18 mm uzunluğundaki lif uçlarının toplam sayısı

N21: İplik gövdesi dışında yer alan 21 mm uzunluğundaki lif uçlarının toplam sayısı

N25: İplik gövdesi dışında yer alan 25 mm uzunluğundaki lif uçlarının toplam sayısı

S3: İplik gövdesi dışında yer alan 3mm ve üzerindeki görülen tüylülük adet

toplamlarıdır.

Çalışmada sadece S3 değerlerinden yararlanılmıştır.

III.4.4. Nu-martindale Aşınma ve Pilling Test Cihazı

Kumaşta sürtünme testi, düzgün yüzey üzerinde kumaşta sürtünme ile meydana

gelecek zararın ölçülmesidir. Belirli bir ağırlık yüklemesiyle kumaşlarda meydana

gelen kopmanın tespitiyle ölçülmüştür. Kumaşlara 9 kPa aşındırma yükleri

uygulanmıştır. Çalışma için örülen kumaşlara en az iki iplik kopuncaya kadar test

yapılmıştır.

Pilling testi yine sürtünme ile kumaş yüzeyinde meydana gelecek olan

boncuklanmanın tayinidir. Çalışmada 500, 1000 ve 2000 devirde (ovmada) kumaşta

oluşan boncuklanmaya bakılmıştır.

35

Kumaşlarda boncuklanma çok rastlanan bir sorundur. Kumaşta pilling

oluşumunu; seçilen lifin özellikleri, gerilme mukavemeti, uzama, eğilme direnci, lif

numarası, lifin enine kesitinin şekli ve sürtünme etkilemektedir [30].

III.5. YÖNTEM

Çalışmada bambu, pamuk ve bambu-pamuk iplik üretiminde işletmenin klima

koşulları ve üretim koşulları farklıdır. İplik üretiminde makine ayarlarında

değişiklikler yapılmıştır. Yapılan bu değişiklikler ve üretim koşulları hakkındaki

bilgiler aşağıda verilmiştir.

Karışım işlemi, cer makinesinde yapılmıştır. Penyöz şeridi ile bambu tarak

şeridi birleştirilmiştir. Ring makinesinde üretilen kopslar ve bobin makinesinde

üretilen bobinler laboratuarda testlere tabi tutulmuştur. Karışım oranlarının iplik

parametrelerine etkisi araştırılmıştır.

Üretilen % 100 bambu, % 100 penye pamuk, % 70 bambu % 30 penye pamuk,

% 60 bambu % 40 penye pamuk, % 50 bambu % 50 penye pamuk Ne 30 numara ve

% 100 penye pamuk Ne 40 numara bobinler katlama cihazında üç kat yapılarak

yuvarlak el örme makinesinde örme kumaş yüzeyi oluşturulmuştur. Örme yüzeye

yapılan pilling ve sürtünme testleri ile de iplik özelliklerinin örme kumaş yüzeyine

nasıl yansıdığı araştırılmıştır.

İpliklerin düzgünsüzlük değerleri Uster Tester III cihazında ( % U, ince yer

( - 50 % ), kalın yer ( + 50 % ), neps ( + 200 % ) ve tüylülük değerleri )

ölçülmüştür. Ölçümler 400 metre/ dakika test hızında yapılmıştır. İpliklerin

mukavemet, Rkm ve uzama değerleri Uster Tensojet cihazında ölçülmüştür. Ölçümler

400 metre/ dakika test hızında yapılmıştır. İpliklerin tüylülük tespitinde Zweigle

G566 test cihazı kullanılmıştır. Ölçümler standart atmosfer şartlarında, 100 m/dakika

test hızında yapılmıştır. Test sonuçlarından elde edilen S3 değeri; 3mm ve üzerindeki

görülen tüylülük adet toplamlarıdır.

Kumaşların sürtünme ve pilling değerleri Nu-martindale aşınma ve pilling test

cihazında ölçülmüştür. Pilling testi TS EN ISO 12945-2’e göre standart atmosfer

şartlarında yapılmıştır. Sürtünme testi TS EN ISO 12947-2’ e göre standart atmosfer

şartlarında yapılmıştır.

36

III.5.1. % 100 Penye Pamuk İplik Üretim Koşulları

% 100 penye pamuk iplik üretiminde makine akış şeması aşağıdaki gibidir:

Blendomat BDT 019- Ema- Boba- Axi-Flo AFC- Jossi- Separomat ASTA 800-

Mikser MPM 10- Cleanomat CVT 3- Dustex DX- Tarak makinesi- Cer 1 makinesi-

Vatkalı cer makinesi- Penye makinesi- Cer 2 makinesi- Fitil makinesi- Ring

makinesi- Bobin makinesi

% 100 penye pamuk iplik üretiminde çalışma standartları hakkındaki bilgiler

aşağıda verilmiştir.

Tablo III.5. Tarak Prosesi

Şerit (Ne) 0,135

Çıkış hızı (m/dakika) 115

Brizör devri (rpm) 1204

Tambur devri (rpm) 420

Gezer şapka hızı (mm/dakika) 190

FBKW 25

Besleme silindiri-brizör arası mesafe 18/1000"

Brizör- tambur arası mesafe 7/1000"

Gezer şapka- tambur arası mesafe 8 -9- 9 -10/1000"

Tambur- ön üst bıçak arası mesafe 38/1000"

Tambur- ön alt bıçak arası mesafe 12/1000"

Tambur – doffer arası mesafe 4/1000"

Toplam mekanik çekim 100

Tablo III.6. 1. Pasaj Cer Prosesi

Giren Şerit (Ne) 0,135

Dublaj 6

Çıkan Şerit (Ne) 0,120

Ekartman (mm) 44 – 46 – 50

Huni 4,1 mm

Çıkış hızı (m/dakika) 400

Kırıcı çekim 1,343

Toplam çekim 5,33

37

Tablo III.7. Vatka Prosesi

Tablo III.8. Penyöz Prosesi

Vatka numarası (g/m) 70

Şerit (Ne) 0,120

Üretim hızı (m/dakika) 97

Kova metrajı 6400 m

Alt çene ayarı 4,5

Nips /min 240

Telef oranı 16,69

Tablo III.9. 2. Pasaj Cer Prosesi

Şerit (Ne) 0,120

Dublaj 30

T dişlisi 95

Üretim hızı (m/dakika) 64

Vatka numarası (g/m) 70

Ön –arka baraban tansiyonu 1,00

W1, W2,W3 ,W4 dişlisi 104- 86- 86- 104

CW2 - CW1 dişlisi 50- 45

Giren Şerit (Ne) 0,120

Dublaj 6

Çıkan Şerit (Ne) 0,120

Ekartman (mm) 44- 46- 52

Disk – T/G diski 7,6 – 7,8

Gatherer 6,8

Çıkış hızı (m/dakika) 400

Kırıcı çekim 1,26

Toplam çekim 6,042

38

Tablo III.10. Fitil Prosesi

Tablo III.11. Ring Prosesi

Fitil (Ne) 0,65 0,65 0,65

İplik (Ne) Ne 20 Ne 30 Ne 40

Toplam çekim 30,76 46,15 61,5

Kırıcı çekim 1,36 1,36 1,44

Ekartman (mm) 44–55 44 – 55 44 – 55

İğ devri (devir/dakika) 13900 16200 17000

Büküm katsayısı 3,6 3,7 4,01

İplik bükümü 16,10 20,29 25,36

Klips Beyaz Beyaz Mor

Kopça tipi Bracker EM1 udr

starlet no:2/0

Bracker EM1 udr

starlet no:2/0

Bracker EM1 udr

starlet no:5 /0

Ön manşon sertliği 68 shore 68 shore 63 shore

Tablo III.12. Bobin Prosesi

Sarım hızı ( m/dakika) 1500 1300 1150

İplik (Ne) Ne 20 Ne 30 Ne 40

Ön temizleyici (mm) 1,2 1,2 1

Baraban katsayısı 0,277 0,278 0,288

Kuşak bozma oranı (%) 6 6 7

Bobin sertliği 0,51 0,42 0,34

Fitil (Ne) 0,65

Şerit (Ne) 0,120

Toplam çekim 5,41

Kırıcı çekim 1,20

Ekartman (mm) 40- 50- 53

İğ devri (devir/dakika) 800

Fitil bükümü (T/") 0,90

Baskı yay rengi KYKK

Klips Yeşil

39

Tablo III.13. Bobinde Kesme Limitleri

% cm

S 180 1,3

L 50 20

T -30 20

cc + 24 90

cc - 20 90

Bobin makinesinde Uster Quantum Cihazı iplikte hatalı olan yerleri keser.

S: Kısa- kalın yer

L: Uzun- kalın yer

T: İnce yer

cc+ : İstenilen iplik numarasından daha kalın gelen numara hatalarının kesmeleri.

cc- : İstenilen iplik numarasından daha ince gelen numara hatalarının kesmeleri [18].

Tablo III.14. Penye Pamuk Hattına Ait Klima Değerleri [18]

Sıcaklık (°°°°C) Nem(%) 1 kg havadaki su buharı miktarı (g)

Harman- hallaç 29,5 59,5 15,7

Tarak 29,5 59 15,5

Cer 29 52 13,3

Vatka 29 52 13,3

Penyöz 29 52 13,3

Fitil 29,5 52 13,5

Ring 31,5 50 14

Bobin 26 54 11,5

Nem, pamuk lifi için önemli bir yere sahiptir. Lif mukavemeti, nem ile direkt

olarak orantılıdır [29].

III.5.2. % 100 Bambu İplik Üretim Koşulları

% 100 bambu iplik üretiminde makine akış şeması aşağıdaki gibidir:

BOC- Mikser MPM 10- TFN 1 (Bir Silindirli Açıcı)- Dustex DX- Tarak makinesi-

Cer 1 makinesi- Cer 2 makinesi- Fitil makinesi- Ring makinesi- Bobin makinesi

40

% 100 bambu iplik üretiminde çalışma standartları hakkındaki bilgiler aşağıda

verilmiştir.

İlk önce harman-hallaç dairesinde ve makinelerde yapılan ayarlamalar hakkında

bilgi verilmiştir.

• Bambu balyaları işletmede çalışırken harman hallaç ve tarak dairesi klima

değerleri 32°C ve % 50 nem (1 kg havadaki su miktarı 15 g) olarak

ayarlanmıştır.

• TFN 1 silindiri- besleme silindiri arası mesafe ayarı 169 mm olarak

ayarlanmıştır.

• Mikser- TFN 1 silindiri arası bant alt emiş borusu bambu telefi - pamuk telefi

karışmaması için sökülmüştür.

• Bambu elyafları BQC’un TFV 1 silindirinden geçirilmiştir.

Tablo III.15. Tarak Prosesi

Besleme silindiri-Brizör arası mesafe ayarı 28 mm

Gezer şapka kasnak çapı 320 mm

Brizör kasnak çapı 260 mm

Tambur kasnak çapı 135 mm

Ön üst bıçak kapak ayarı 48/1000"

Ön üst bıçak ayarı 10/1000"

Arka üst bıçak kapak ayarı 30/1000"

Arka üst bıçak ayarı 30/1000"

Şerit (Ne) Ne 0,140

Çekim 100

Çıkış hızı (m/dakika) 115

Metraj 9000 m

41

Tablo III.16. 1. Pasaj Cer Prosesi

Giren Şerit (Ne) 0,140

Çıkan Şerit (Ne) 0,120

Dublaj 8

Çekim 7,11

Çekim dişlisi C:62 D:98 E:64 F:166

Kırıcı çekim 1,505

Kırıcı çekim dişlisi 75

Ekartman (mm) 44- 46- 56

Ana motor kasnak çapı 167 mm

Çıkış hızı (m/dakika) 350

Tablo III.17. 2. Pasaj Cer Prosesi

Giren Şerit (Ne) 0,120

Çıkan Şerit (Ne) 0,120

Dublaj 8

Çekim 7,965

Çekim dişlisi C:62 D:98 E:58 F:166

Kırıcı çekim 1,513

Kırıcı çekim dişlisi 75

Ekartman (mm) 44- 46- 58

Ana motor kasnak çapı 167 mm

Çıkış hızı (m/dakika) 350

42

Tablo III.18. Fitil Prosesi

Şerit (Ne) 0,120

Fitil (Ne) 1

Çekim 8,33

Çekim dişlisi 43

Büküm 0,80

Büküm dişlisi 58

Kırıcı çekim 1,42

Kırıcı çekim dişlisi 58

Ekartman (mm) 43- 47- 55

Ön manşon sertliği 83 shore

Klips Yeşil

Ortalama kelebek devri 600 rpm

Tablo III.19. Ring Prosesi

%100 bambu ringte çalışırken pnomofil emişi kapatılmıştır. İpliğe Z büküm

verilmiştir.

Fitil (Ne) 1 1 1 1

İplik (Ne) Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50

Çekim 20 30 40 50

Çekim dişlisi 65 55 44 40

Büküm katsayısı 3,55 3,49 4,11 4,10

Büküm 15,85 19,14 26,01 28,99

Büküm dişlisi 64 53 39 35

Kırıcı çekim 1,22 1,20 1,29 1,26

Kırıcı çekim dişlisi 59 60 56 57

Ekartman (mm) 44–66 44–66 44–66 44–66

Ön manşon sertliği 83 shore 83 shore 83 shore 63 shore

Arka manşon sertliği 80 shore 80 shore 80 shore 80 shore

Klips rengi Beyaz Beyaz Mor Sarı

Kopça tipi

Bracker EM1 udr

starlet no:2/0

Bracker EM1 udr

starlet no:2/0

Bracker EM1 udr

starlet no:5/0

Bracker C1 MM

udr starlet no:7/0

Ortalama devir (rpm) 14200 14893 16200 18500

Kops ağırlığı (g) 63 63 63 63

43

Tablo III.20. Bobin Prosesi

İplik (Ne) Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50

Baraban katsayısı 0,277 0,282 0,288 0,298

Bobin ağırlığı (g) 2000 2000 2000 2000

Hız (m/dakika) 1300 1300 1150 800

Kuşak bozma oranı (%) 6 6 7 8

Bobin sertliği 0,51 0,41 0,34 0,28

Tablo III.21. Bobinde Kesme Limitleri

Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50 Kesme

Limitleri % cm % cm % cm % cm

N 400 - 400 - 400 - 400 - S 200 1,4 180 1,3 180 1,5 200 1,5 L 50 20 50 20 50 20 50 20 T -30 40 -30 20 -30 40 -30 40

Bobin makinesinde Uster Quantum Cihazı iplikte hatalı olan yerleri keser.

N: Neps

S: Kısa- kalın yer

L: Uzun- kalın yer

T: İnce yer

Tablo III.22. Bambu Prosesine Ait Klima Değerleri

Bambu- pamuk karışımında klima değerleri; bambuya göre ayarlanmıştır [18].

Sıcaklık (°°°°C) Nem (%) 1 kg havadaki su buharı miktarı(g)

Harman- hallaç 32 50 15

Tarak 32 50 15

Cer 32 45 13

Fitil 32 45 13

Ring 31 42 11,5

Bobin 29 45 11,8

44

III.5.3. % 70 Bambu % 30 Penye Pamuk İplik Üretim

Koşulları

% 70 bambu % 30 penye pamuk iplik üretiminde makine akış şeması aşağıdaki

gibidir:

Tablo III.23. % 70 Bambu % 30 Penye Pamuk İplik Üretiminde Makine Akış Şeması

Bambu Penye Pamuk

BOC Blendomat BDT 019

Mikser MPM 10 Ema

TFN 1 Boba

Dustex DX Axi-Flo AFC

Tarak makinesi Jossi

Separomat ASTA 800

Mikser MPM 10

Cleanomat CVT 3

Dustex DX

Tarak makinesi

Cer 1 makinesi

Vatkalı cer makinesi

Penye makinesi

Cer 1 makinesi

(4 Kova Bambu 2 Kova Penye Pamuk)

Cer 2 makinesi

Fitil makinesi

Ring makinesi

Bobin makinesi

Cer 1 makinesinde penyöz şeridi ile bambu tarak şeridi birleştirilmiştir. Karışım

yüzdeleri cer 1 makinesinde ayarlanmıştır.

% 70 bambu % 30 penye pamuk iplik üretiminde çalışma standartları

hakkındaki bilgiler aşağıda verilmiştir.

Tarak (Ne) : Ne 0,120

Çıkış Hızı: 120 m/dakika

45

Çekim: 100

Metraj: 9000 m

Tablo III.24. 1. Pasaj Cer Prosesi

Giren Şerit (Ne) 0,120

Çıkan Şerit (Ne) 0,120

Dublaj 6 (2 penyöz + 4 bambu kovası)

Çekim 5,998

Çekim dişlisi C:62 D:98 E:76 F:166

Kırıcı çekim 1,636

Kırıcı çekim dişlisi 69

Ekartman (mm) 44- 46- 56

Ana motor kasnak çapı 191 mm

Çıkış hızı (m/dakika) 400

Tablo III.25. 2. ve 3. Pasaj Cer Prosesi

Giren Şerit (Ne) 0,120

Çıkan Şerit (Ne) 0,120

Dublaj 8

Çekim 7,965

Çekim dişlisi C:62 D:98 E:58 F:166

Kırıcı çekim 1,576

Kırıcı çekim dişlisi 72

Ekartman (mm) 44- 46- 58

Ana motor kasnak çapı 191 mm

Çıkış hızı (m/dakika) 400

46

Tablo III.26. Fitil Prosesi

Şerit (Ne) 0,120 Fitil (Ne) 1 Çekim 8,33 Çekim dişlisi 50 Büküm 0,83 Büküm dişlisi 56 Kırıcı çekim 1,42 Kırıcı çekim dişlisi 58 Ekartman (mm) 43- 47- 55 Klips Yeşil Ön manşon sertliği 83 shore

Ortalama kelebek devri 600 rpm

%100 bambu iplik üretimindeki ring ve bobin ayarları ile %70 bambu %30

penye pamuk iplik üretimindeki ring ve bobin ayarları aynıdır.

III.5.4. % 60 Bambu % 40 Penye Pamuk İplik Üretim

Koşulları

% 60 bambu % 40 penye pamuk iplik üretiminde makine akış şeması aşağıdaki

gibidir:

47

Tablo III.27. % 60 Bambu % 40 Penye Pamuk İplik Üretiminde Makine Akış Şeması

Bambu Penye Pamuk

BOC Blendomat BDT 019

Mikser MPM 10 Ema

TFN 1 Boba

Dustex DX Axi-Flo AFC

Tarak makinesi Jossi

Separomat ASTA 800

Mikser MPM 10

Cleanomat CVT 3

Dustex DX

Tarak makinesi

Cer 1 makinesi

Vatkalı cer makinesi

Penye makinesi

Cer 1 makinesi

(5 Kova Bambu 3 Kova Penye Pamuk)

Cer 2 makinesi

Fitil makinesi

Ring makinesi

Bobin makinesi

Cer 1 makinesinde penyöz şeridi ile bambu tarak şeridi birleştirilmiştir. Karışım

yüzdeleri cer 1 makinesinde ayarlanmıştır.

% 60 bambu % 40 penye pamuk iplik üretiminde çalışma standartları

hakkındaki bilgiler aşağıda verilmiştir.

Tarak (Ne): Ne 0,120

Çıkış Hızı: 120 m/dakika

Çekim: 100

Metraj: 9000 m

48

Tablo III.28. 1. Pasaj Cer Prosesi

Giren Şerit (Ne) 0,120

Çıkan Şerit (Ne) 0,120

Dublaj 8 (3 penyöz + 5 bambu kovası)

Çekim 7,998

Çekim dişlisi C: 62 D: 98 E: 57 F:166

Kırıcı çekim 1,636

Kırıcı çekim dişlisi 69

Ekartman (mm) 44- 46- 56

Ana motor kasnak çapı 191 mm

Çıkış hızı (m/dakika) 400

Tablo III.29. 2. ve 3. Pasaj Cer Prosesi

Giren Şerit (Ne) 0,120

Çıkan Şerit (Ne) 0,120

Dublaj 8

Çekim 7,965

Çekim dişlisi C:62 D:98 E:58 F:166

Kırıcı çekim 1,576

Kırıcı çekim dişlisi 72

Ekartman (mm) 44- 46- 58

Ana motor kasnak çapı 191 mm

Çıkış hızı (m/dakika) 400

49

Tablo III.30. Fitil Prosesi

Şerit (Ne) 0,120 Fitil (Ne) 1 Çekim 8,33 Çekim dişlisi 50 Büküm 0,83 Büküm dişlisi 56 Kırıcı çekim 1,42 Kırıcı çekim dişlisi 58 Ekartman (mm) 43- 47- 55 Klips Yeşil Ön manşon sertliği 83 shore

Ortalama kelebek devri 600 rpm

%100 bambu iplik üretimindeki ring ve bobin ayarları ile %60 bambu %40

penye pamuk iplik üretimindeki ring ve bobin ayarları aynıdır.

III.5.5. % 50 Bambu % 50 Penye Pamuk İplik Üretim

Koşulları

% 50 bambu % 50 penye pamuk iplik üretiminde makine akış şeması aşağıdaki

gibidir:

50

Tablo III.31. % 50 Bambu % 50 Penye Pamuk İplik Üretiminde Makine Akış Şeması

Bambu Penye Pamuk

BOC Blendomat BDT 019

Mikser MPM 10 Ema

TFN 1 Boba

Dustex DX Axi-Flo AFC

Tarak makinesi Jossi

Separomat ASTA 800

Mikser MPM 10

Cleanomat CVT 3

Dustex DX

Tarak makinesi

Cer 1 makinesi

Vatkalı cer makinesi

Penye makinesi

Cer 1 makinesi

(4 Kova Bambu 4 Kova Penye Pamuk)

Cer 2 makinesi

Fitil makinesi

Ring makinesi

Bobin makinesi

Cer 1 makinesinde penyöz şeridi ile bambu tarak şeridi birleştirilmiştir. Karışım

yüzdeleri cer 1 makinesinde ayarlanmıştır.

% 50 bambu % 50 penye pamuk iplik üretiminde çalışma standartları

hakkındaki bilgiler aşağıda verilmiştir.

Tarak (Ne): Ne 0,120

Çıkış Hızı: 120 m/dakika

Çekim: 100

Metraj: 9000 m

51

Tablo III.32. 1. Pasaj Cer Prosesi

Giren Şerit (Ne) 0,120

Çıkan Şerit (Ne) 0,120

Dublaj 8 (4 penyöz + 4 bambu kovası)

Çekim 7,998

Çekim dişlisi C: 62 D: 98 E: 57 F:166

Kırıcı çekim 1,636

Kırıcı çekim dişlisi 69

Ekartman (mm) 44- 46- 56

Ana motor kasnak çapı 191 mm

Çıkış hızı (m/dakika) 400

Tablo III.33. 2. ve 3. Pasaj Cer Prosesi

Giren Şerit (Ne) 0,120

Çıkan Şerit (Ne) 0,120

Dublaj 8

Çekim 7,965

Çekim dişlisi C:62 D:98 E:58 F:166

Kırıcı çekim 1,576

Kırıcı çekim dişlisi 72

Ekartman (mm) 44- 46- 58

Ana motor kasnak çapı 191 mm

Çıkış hızı (m/dakika) 400

52

Tablo III.34. Fitil Prosesi

Şerit (Ne) 0,120 Fitil (Ne) 1 Çekim 8,33 Çekim dişlisi 50 Büküm 0,83 Büküm dişlisi 56 Kırıcı çekim 1,42 Kırıcı çekim dişlisi 58 Ekartman (mm) 43- 47- 55 Klips Yeşil Ön manşon sertliği 83 shore

Ortalama kelebek devri 600 rpm

%100 bambu iplik üretimindeki ring ve bobin ayarları ile %50 bambu % 50

penye pamuk iplik üretimindeki ring ve bobin ayarları aynıdır.

53

BÖLÜM IV

ÇALIŞMA SONUÇLARI

IV.1. TOYOTA RİNG MAKİNESİNDE ÜRETİLEN

KOPSLARDAN ALINAN ÖLÇÜMLER

Üretilen 4 farklı karışıma ait iplik kalite değerleri aşağıda tablolar halinde

verilmiştir. Üretilen ipliklerin kalite parametrelerine nasıl etki ettiği tespit edilmiştir.

Tablo IV.1. % 100 Penye Pamuk İpliğe Ait Kalite Değerleri

USTER TENSOJET DEĞERLERİ USTER TESTER DEĞERLERİ

ZWEİGLE

(Tüylülük)

İplik

No

İplik Kopma

Mukavemeti (gf)

CV

(%) Rkm

İplik Kopma

Uzaması (%) % U

İnce

Yer

Kalın

Yer Neps

Tüylülük

(H) S3

Ne 20 529,9 6,95 17,95 4,63 7,97 0 1 6 5,66 367

Ne 30 347,4 7,28 17,65 3,92 9,42 0 17 33 4,83 320

Ne 40 273,6 8,49 18,53 3,96 10,28 4 39 77 4,37 344

54

Tablo IV.2. % 100 Bambu İpliğe Ait Kalite Değerleri

USTER TENSOJET DEĞERLERİ USTER TESTER DEĞERLERİ

ZWEİGLE

(Tüylülük)

İplik

No

İplik Kopma

Mukavemeti (gf)

CV

(%) Rkm

İplik Kopma

Uzaması (%) % U

İnce

Yer

Kalın

Yer Neps

Tüylülük

(H) S3

Ne 20 566,2 9,35 19,18 16,32 8,35 0 2 3 4,68 157

Ne 30 380,1 8,31 19,31 15,03 9,18 0 3 11 4,01 268

Ne 40 275,2 8,86 18,64 13,02 9,53 2 9 31 3,7 272

Ne 50 206,6 10,86 17,49 11,8 10,73 4 18 88 3,62 737

Tablo IV.3. % 70 Bambu % 30 Penye Pamuk İpliğe Ait Kalite Değerleri

USTER TENSOJET DEĞERLERİ USTER TESTER DEĞERLERİ

ZWEİGLE

(Tüylülük)

İplik

No

İplik Kopma

Mukavemeti (gf)

CV

(%) Rkm

İplik Kopma

Uzaması (%) % U

İnce

Yer

Kalın

Yer Neps

Tüylülük

(H) S3

Ne 20 445,8 5,86 15,1 9,31 8 0 1 1 5,02 172

Ne 30 274 7,12 13,92 5,33 9,88 1 13 13 4,6 243

Ne 40 218,4 8,86 14,79 4,62 9,98 5 18 33 4,13 293

Tablo IV.4. % 50 Bambu % 50 Penye Pamuk İpliğe Ait Kalite Değerleri

IV.2. MURATA BOBİN MAKİNESİNDE ÜRETİLEN

BOBİNLERDEN ALINAN ÖLÇÜMLER

Üretilen 5 farklı karışıma ait iplik kalite değerleri aşağıda tablolar halinde

verilmiştir. Üretilen ipliklerin kalite parametrelerine nasıl etki ettiği tespit edilmiştir.

Tablo IV.5. % 100 Penye Pamuk İpliğe Ait Kalite Değerleri

USTER TENSOJET DEĞERLERİ USTER TESTER DEĞERLERİ

İplik

No

İplik Kopma

Mukavemeti (gf)

CV

(%) Rkm

İplik Kopma

Uzaması (%) % U

İnce

Yer

Kalın

Yer Neps

Tüylülük

(H)

Ne 20 511 7,79 17,31 4,7 8,44 0 4 8 7,14

Ne 30 342,9 7,42 17,42 4,18 9,86 0 19 43 6,11

Ne 40 266 8,26 18,02 3,86 10,64 6 39 83 5,32

USTER TENSOJET DEĞERLERİ USTER TESTER DEĞERLERİ

ZWEİGLE

(Tüylülük)

İplik

No

İplik Kopma

Mukavemeti (gf)

CV

(%) Rkm

İplik Kopma

Uzaması (%) % U

İnce

Yer

Kalın

Yer Neps

Tüylülük

(H) S3

Ne 30 270,45 7,31 13,74 4,405 9,455 1 9 17 4,575 239

Ne 40 204,4 7,99 13,85 3,7 11,16 15 41 60 3,89 493

55

Tablo IV.6. % 100 Bambu İpliğe Ait Kalite Değerleri

Tablo IV.7. % 70 Bambu % 30 Penye Pamuk İpliğe Ait Kalite Değerleri

USTER TENSOJET DEĞERLERİ USTER TESTER DEĞERLERİ

İplik

No

İplik Kopma

Mukavemeti (gf)

CV

(%) Rkm

İplik Kopma

Uzaması (%) % U

İnce

Yer

Kalın

Yer Neps

Tüylülük

(H)

Ne 20 442,3 6,3 14,98 8,87 7,52 0 1 4 6,43

Ne 30 256,3 7,06 13,02 6,61 10,18 1 11 22 5,83

Ne 40 204,1 7,97 13,76 5,17 10,28 1 28 44 4,69

Tablo IV.8. % 60 Bambu % 40 Penye Pamuk İpliğe Ait Kalite Değerleri

USTER TENSOJET DEĞERLERİ USTER TESTER DEĞERLERİ

ZWEİGLE

(Tüylülük)

İplik

No

İplik Kopma

Mukavemeti (gf)

CV

(%) Rkm

İplik Kopma

Uzaması (%) % U

İnce

Yer

Kalın

Yer Neps

Tüylülük

(H) S3

Ne 30 252,9 8,66 12,85 5,56 10,75 1 12 16 5,95 1298

Tablo IV.9. % 50 Bambu % 50 Penye Pamuk İpliğe Ait Kalite Değerleri

USTER TENSOJET DEĞERLERİ USTER TESTER DEĞERLERİ

İplik

No

İplik Kopma

Mukavemeti (gf)

CV

(%) Rkm

İplik Kopma

Uzaması (%) % U

İnce

Yer

Kalın

Yer Neps

Tüylülük

(H)

Ne 30 258,5 7,53 13,135 4,805 9,82 1 8 22 5,765

Ne 40 199,1 8,36 13,48 3,84 11,5 21 49 58 4,68

IV.3. İPLİK KALİTE DEĞERLERİNİN

KARŞILAŞTIRILMASI

IV.3.1. Farklı Numaralardaki % 100 Bambu Ring

İpliklerinin Karşılaştırılması

Toyota ring makinesinde üretilen farklı numaralardaki % 100 bambu ipliklerin

karşılaştırılması aşağıda grafiklerle verilmiştir.

USTER TENSOJET DEĞERLERİ USTER TESTER DEĞERLERİ

İplik

No

İplik Kopma

Mukavemeti (gf)

CV

(%) Rkm

İplik Kopma

Uzaması (%) % U

İnce

Yer

Kalın

Yer Neps

Tüylülük

(H)

Ne 20 543,8 8,24 18,42 16,02 8,43 0 2 5 6,73

Ne 30 368 8,51 18,7 15,7 9,74 0 6 19 5,53

Ne 40 264,4 9,39 17,91 14,69 10,2 1 18 81 4,48

Ne 50 197,3 10,74 16,7 13,69 11,14 14 32 119 4,18

56

% 100 bambu ipliğe ait mukavemet

değerleri

0

200

400

600

Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50

İplik numarası

Mu

kave

met

( g

f)

MUKAVEMET

% 100 bambu ipliğe ait Rkm değerleri

16,517

17,518

18,519

19,5

Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50

İplik numarası

Rkm

RKM

Şekil IV.1. Mukavemet Grafiği Şekil IV.2. Rkm Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere, iplik numarası arttıkça mukavemet değerleri

düşmektedir. Aynı şekilde Rkm değerleri de iplik numarası arttıkça düşmektedir. En

yüksek Rkm değeri Ne 30 numaraya aittir. Yukarıdaki Tablo IV.2.’de görüldüğü

üzere en iyi mukavemet % CV değeri, Ne 30 numaraya aittir.

% 100 bambu ipliğe ait kopma uzaması

değerleri

05

101520

Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50

İplik numarası

Ko

pm

a u

za

ma

sı

(%)

KOPMA UZAMASI

% 100 bambu ipliğe ait düzgünsüzlük

değerleri

0

2

4

6

8

10

12

Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50

İplik numarası

% U

%U

Şekil IV.3. Kopma Uzaması Grafiği Şekil IV.4. Düzgünsüzlük Grafiği

İplik numarası arttıkça kopma uzaması değerlerinde azalma gözlenmektedir.

Normalde iplik numarası arttıkça düzgünsüzlük azalır. Fakat burada iplik numarası

arttıkça düzgünsüzlük de artmıştır.

57

% 100 bambu ipliğe ait ince yer sayısı

0

1

2

3

4

5

Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50

İplik numarası

İnce y

er

( -

50 %

)

İNCE YER

% 100 bambu ipliğe ait kalın yer sayısı

0

5

10

15

20

Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50

İplik numarası

Ka

lın

ye

r (

+ 5

0 %

)

KALIN YER

Şekil IV.5. İnce Yer Sayısı Grafiği Şekil IV.6. Kalın Yer Sayısı Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere iplik numarası arttıkça ince ve kalın yer sayısında artış

gözlenmektedir.

% 100 bambu ipliğe ait neps değerleri

0

20

40

60

80

100

Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50

İplik numarası

Nep

s (

+ 2

00 %

)

NEPS

% 100 bambu ipliğe ait tüylülük değerleri

(Uster Tester 3)

0

2

4

6

Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50

İplik numarası

Tü

ylü

lük (

H)

TÜYLÜLÜK

Şekil IV.7. Neps Grafiği Şekil IV.8. Tüylülük Grafiği

İplik numarası arttıkça neps değerlerinde artış gözlenirken tüylülük değerlerinde

ise olumlu bir sonuç olarak azalma görülmektedir.

% 100 bambu ipliğe ait tüylülük değerleri

(Zweigle)

0

200400

600

800

Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50

İplik numarası

S3 d

eğ

eri

S3

Şekil IV.9. S3 Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere iplik numarası arttıkça S3 değerinde de artış

gözlenmektedir.

58

IV.3.2. Farklı Numaralardaki % 100 Bambu Bobin Kalite

Değerlerinin Karşılaştırılması

Murata bobin makinesinde üretilen farklı numaralardaki % 100 bambu ipliklerin

karşılaştırılması aşağıda grafiklerle verilmiştir.

% 100 bambu ipliğe ait mukavemet değerleri

0

200

400

600

Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50

İplik numarası

Mu

ka

ve

me

t (

gf

)

MUKAVEMET

% 100 bambu ipliğe ait Rkm değerleri

15

16

17

18

19

Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50

İplik numarası

Rk

m

RKM

Şekil IV.10. Mukavemet Grafiği Şekil IV.11. Rkm Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere, iplik numarası arttıkça mukavemet değerleri

düşmektedir. Aynı şekilde Rkm değerleri de iplik numarası arttıkça düşmektedir. En

yüksek Rkm değeri Ne 30 numaraya aittir. Yukarıdaki Tablo IV.6.’da görüldüğü

üzere en iyi mukavemet % CV değeri, Ne 20 numaraya aittir.

% 100 bambu ipliğe ait kopma uzaması

değerleri

12

13

14

15

16

17

Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50

İplik numarası

Ko

pm

a u

za

ma

sı

(%)

KOPMA UZAMASI

% 100 bambu ipliğe ait düzgünsüzlük

değerleri

0

5

10

15

Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50

İplik numarası

% U

%U

Şekil IV.12. Kopma Uzaması Grafiği Şekil IV.13. Düzgünsüzlük Grafiği

İplik numarası arttıkça kopma uzaması değerlerinde azalma gözlenmektedir.

Normalde iplik numarası arttıkça düzgünsüzlük azalır. Fakat burada da ringteki gibi

iplik numarası arttıkça düzgünsüzlük de artmıştır.

59

% 100 bambu ipliğe ait ince yer sayısı

0

5

10

15

Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50

İplik numarası

İnce

yer

( -

50

% )

İNCE YER

% 100 bambu ipliğe ait kalın yer sayısı

0

510

1520

2530

35

Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50

İplik numarası

Kalın

yer

( + 5

0 %

)

KALIN YER

Şekil IV.14. İnce Yer Sayısı Grafiği Şekil IV.15. Kalın Yer Sayısı Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere iplik numarası arttıkça ince ve kalın yer sayısında artış

gözlenmektedir.

% 100 bambu ipliğe ait neps değerleri

0

20

40

60

80

100

120

140

Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50

İplik numarası

Nep

s (

+ 2

00 %

)

NEPS

% 100 bambu ipliğe ait tüylülük değerleri

(Uster Tester 3)

0

2

4

6

8

Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50

İplik numarası

Tü

ylü

lük

(H

)

TÜYLÜLÜK

Şekil IV.16. Neps Grafiği Şekil IV.17. Tüylülük Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere iplik numarası arttıkça neps değerlerinin de arttığı

gözlenirken tüylülük değerlerinin ise azaldığı görülmektedir.

IV.3.3. Farklı Numaralardaki % 50 Bambu % 50 Penye

Pamuk Ring İpliklerinin Karşılaştırılması

Toyota ring makinesinde üretilen farklı numaralardaki % 50 bambu % 50 penye

pamuk ipliklerin karşılaştırılması aşağıda grafiklerle verilmiştir.

60

% 50 bambu % 50 penye pamuk ipliğe ait

mukavemet değerleri

050

100150200250300

Ne 30 Ne 40

İplik numarası

Mu

kavem

et

( g

f )

MUKAVEMET

% 50 bambu % 50 penye pamuk ipliğe ait

Rkm değerleri

13,65

13,713,75

13,813,85

13,9

Ne 30 Ne 40

İplik numarası

Rkm

RKM

Şekil IV.18. Mukavemet Grafiği Şekil IV.19. Rkm Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere, iplik numarası arttıkça mukavemet değerleri

düşmektedir. Rkm değerleri ise, iplik numarası arttıkça artmaktadır. Yukarıdaki

Tablo IV.4. ‘de görüldüğü üzere en iyi mukavemet % CV değeri, Ne 30 numaraya

aittir.

% 50 bambu % 50 penye pamuk ipliğe ait

kopma uzaması değerleri

3

3,5

4

4,5

Ne 30 Ne 40

İplik numarası

Ko

pm

a u

za

ma

sı

(%)

KOPMA UZAMASI

% 50 bambu % 50 penye pamuk ipliğe ait

düzgünsüzlük değerleri

8

9

10

11

12

Ne 30 Ne 40

İplik numarası

% U

%U

Şekil IV.20. Kopma Uzaması Grafiği Şekil IV.21. Düzgünsüzlük Grafiği

İplik numarası arttıkça kopma uzaması değerlerinde azalma gözlenmektedir.

Aynı zamanda iplik numarası arttıkça düzgünsüzlük değerleri de artmıştır.

% 50 bambu % 50 penye pamuk ipliğe ait

ince yer sayısı

0

5

10

15

20

Ne 30 Ne 40

İplik numarası

İnc

e y

er

( -

50

% )

İNCE YER

% 50 bambu % 50 penye pamuk ipliğe ait

kalın yer sayısı

01020304050

Ne 30 Ne 40

İplik numarası

Ka

lın

ye

r (

+ 5

0 %

)

KALIN YER

Şekil IV.22. İnce Yer Sayısı Grafiği Şekil IV.23. Kalın Yer Sayısı Grafiği

61

Grafikte görüldüğü üzere iplik numarası arttıkça ince ve kalın yer sayısında artış

gözlenmektedir.

% 50 bambu % 50 penye pamuk ipliğe ait neps

değerleri

0

20

40

60

80

Ne 30 Ne 40

İplik numarası

Ne

ps

( +

20

0 %

)

NEPS

% 50 bambu % 50 penye pamuk ipliğe ait

tüylülük değerleri (Uster Tester 3)

3,5

4

4,5

5

Ne 30 Ne 40

İplik numarası

Tü

ylü

lük

(H

)

TÜYLÜLÜK

Şekil IV.24. Neps Grafiği Şekil IV.25. Tüylülük Grafiği

İplik numarası arttıkça neps değerlerinde artış gözlenirken tüylülük değerlerinde

ise olumlu bir sonuç olarak azalma görülmektedir.

% 50 bambu % 50 penye pamuk ipliğe ait

tüylülük değerleri (Zweigle)

0100200300400500600

Ne 30 Ne 40

İplik numarası

S3

değ

eri

S3

Şekil IV.26. S3 Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere iplik numarası arttıkça S3 değerinde de artış

gözlenmektedir.

IV.3.4. Farklı Numaralardaki % 50 Bambu % 50 Penye

Pamuk Bobin Kalite Değerlerinin Karşılaştırılması

Murata bobin makinesinde üretilen farklı numaralardaki % 50 bambu % 50

penye pamuk ipliklerin karşılaştırılması aşağıda grafiklerle verilmiştir.

62

% 50 bambu % 50 penye pamuk ipliğe ait

mukavemet değerleri

0

100

200

300

Ne 30 Ne 40

İplik numarası

Mu

ka

ve

me

t (

gf

)

MUKAVEMET

% 50 bambu % 50 penye pamuk ipliğe ait Rkm

değerleri

12,913

13,113,213,313,413,513,6

Ne 30 Ne 40

İplik numarası

Rk

m

RKM

Şekil IV.27. Mukavemet Grafiği Şekil IV.28. Rkm Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere, iplik numarası arttıkça mukavemet değerleri

düşmektedir. Rkm değerleri ise, iplik numarası arttıkça artmaktadır. Yukarıdaki

Tablo IV.9. ‘da görüldüğü üzere en iyi mukavemet % CV değeri, Ne 30 numaraya

aittir.

% 50 bambu % 50 penye pamuk ipliğe ait

kopma uzaması değerleri

0

2

4

6

Ne 30 Ne 40

İplik numarası

Ko

pm

a u

za

ma

sı

(%)

KOPMA UZAMASI

% 50 bambu % 50 penye pamuk ipliğe ait

düzgünsüzlük değerleri

8

910

11

12

Ne 30 Ne 40

İplik numarası

% U

%U

Şekil IV.29. Kopma Uzaması Grafiği Şekil IV.30. Düzgünsüzlük Grafiği

İplik numarası arttıkça kopma uzaması değerlerinde azalma gözlenmektedir.

Aynı zamanda iplik numarası arttıkça düzgünsüzlük değerleri de artmıştır.

% 50 bambu % 50 penye pamuk ipliğe ait

ince yer sayısı

05

1015

2025

Ne 30 Ne 40

İplik numarası

İnce y

er

( -

50 %

)

İNCE YER

% 50 bambu % 50 penye pamuk ipliğe ait

kalın yer sayısı

0

20

40

60

Ne 30 Ne 40

İplik numarası

Ka

lın

ye

r (

+ 5

0 %

)

KALIN YER

Şekil IV.31. İnce Yer Sayısı Grafiği Şekil IV.32. Kalın Yer Sayısı Grafiği

63

Grafikte görüldüğü üzere iplik numarası arttıkça ince ve kalın yer sayısında artış

gözlenmektedir.

% 50 bambu % 50 penye pamuk ipliğe ait

neps değerleri

0

20

40

60

80

Ne 30 Ne 40

İplik numarası

Ne

ps

( +

20

0 %

)

NEPS

% 50 bambu % 50 penye pamuk ipliğe ait

tüylülük değerleri (Uster Tester 3)

0

2

4

6

8

Ne 30 Ne 40

İplik numarası

Tü

ylü

lük

(H

)

TÜYLÜLÜK

Şekil IV.33. Neps Grafiği Şekil IV.34. Tüylülük Grafiği

İplik numarası arttıkça neps değerlerinde artış gözlenirken tüylülük değerlerinde

ise olumlu bir sonuç olarak azalma görülmektedir.

IV.3.5. Farklı Karışım Oranlarındaki Ne 20 Numara Ring

İpliklerinin Karşılaştırılması

Toyota ring makinesinde üretilen farklı karışım oranlarındaki bambu- pamuk

Ne 20 numara ipliklerin karşılaştırılması aşağıda grafiklerle verilmiştir.

Ne 20 numara ipliğe ait mukavemet

değerleri

0100200300400500600

% 100 PenyePamuk

% 100 Bambu % 70 Bambu %30 Penye

Pamuk

Karışım oranları

Mu

kavem

et

( g

f )

MUKAVEMET

Ne 20 numara ipliğe ait Rkm değerleri

05

10152025

% 100 PenyePamuk

% 100 Bambu % 70 Bambu% 30 Penye

Pamuk

Karışım oranları

Rk

m

RKM

Şekil IV.35. Mukavemet Grafiği Şekil IV.36. Rkm Grafiği

Yukarıdaki grafiklerden görüldüğü üzere % 100 bambu ipliğe ait mukavemet ve

Rkm değeri, diğer karışımlardan daha yüksektir. En düşük mukavemet ve Rkm

değeri, % 70 bambu % 30 penye pamuk ipliğine aittir.

64

Ne 20 numara ipliğe ait kopma uzaması

değerleri

05

101520

% 100 PenyePamuk

% 100 Bambu % 70 Bambu %30 Penye

Pamuk

Karışım oranları

Ko

pm

a u

za

ma

sı

(%)

KOPMA UZAMASI

Ne 20 numara ipliğe ait düzgünsüzlük

değerleri

7,67,8

88,28,4

% 100 PenyePamuk

% 100 Bambu % 70 Bambu% 30 Penye

Pamuk

Karışım oranları

% U

%U

Şekil IV.37. Kopma Uzaması Grafiği Şekil IV.38. Düzgünsüzlük Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ipliğe ait kopma uzaması değeri, diğer

karışımlardan daha yüksektir. Çünkü bambu elyafı, yüksek elastikiyete sahiptir. En

iyi düzgünsüzlük değeri, % 100 penye pamuğa aittir.

Ne 20 numara ipliğe ait kalın yer sayısı

0

0,5

1

1,5

2

2,5

% 100 PenyePamuk

% 100 Bambu % 70 Bambu %30 Penye Pamuk

Karışım oranları

Ka

lın

ye

r (

+ 5

0 %

)

KALIN YER

Ne 20 numara ipliğe ait neps değerleri

01234567

% 100 PenyePamuk

% 100 Bambu % 70 Bambu %30 Penye Pamuk

Karışım oranları

Ne

ps

( +

20

0 %

)

NEPS

Şekil IV.39. Kalın Yer Sayısı Grafiği Şekil IV.40. Neps Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere % 100 penye pamuk ve % 70 bambu % 30 penye

pamuk ipliğine ait kalın yer sayısı, % 100 bambudan daha düşüktür. % 70 bambu %

30 penye pamuk ipliğine ait neps değeri, diğer karışımlara kıyasla daha düşüktür.

Ne 20 numara ipliğe ait tüylülük değerleri

(Uster Tester 3)

0

2

4

6

% 100 PenyePamuk

% 100 Bambu % 70 Bambu %30 Penye Pamuk

Karış ım oranları

Tü

ylü

lük

(H

)

TÜYLÜLÜK

Ne 20 numara ipliğe ait tüylülük değerleri

(Zw eigle)

0100200300400

% 100 PenyePamuk

% 100 Bambu % 70 Bambu %30 Penye

Pamuk

Karışım oranları

S3

değ

eri

S3

Şekil IV.41. Tüylülük Grafiği Şekil IV.42. S3 Grafiği

65

Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ipliğe ait tüylülük ve S3 değerleri, diğer

karışımlara kıyasla daha iyidir.

Yukarıdaki grafiklerden de anlaşıldığı üzere % 100 bambu ipliğe ait kalite

değerleri diğer karışım ipliklere oranla oldukça iyidir.

IV.3.6. Farklı Karışım Oranlarındaki Ne 20 Numara Bobin

Kalite Değerlerinin Karşılaştırılması

Murata bobin makinesinde üretilen farklı karışım oranlarındaki bambu- pamuk

Ne 20 numara ipliklerin karşılaştırılması aşağıda grafiklerle verilmiştir.

Ne 20 numara ipliğe ait mukavemet

değerleri

0100200300400500600

% 100 PenyePamuk

% 100 Bambu % 70 Bambu %30 PenyePamuk

Karışım oranları

Mu

kavem

et

( g

f )

MUKAVEMET

Ne 20 numara ipliğe ait Rkm değerleri

0

5

10

15

20

% 100 PenyePamuk

% 100 Bambu % 70 Bambu %30 Penye Pamuk

Karışım oranları

Rk

m

RKM

Şekil IV.43. Mukavemet Grafiği Şekil IV.44. Rkm Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ipliğe ait mukavemet ve Rkm değeri,

diğer karışımlardan daha yüksektir. En düşük mukavemet ve Rkm değeri, % 70

bambu % 30 penye pamuk karışımına aittir.

Ne 20 numara ipliğe ait kopma uzaması

değerleri

0

5

10

15

20

% 100 PenyePamuk

% 100 Bambu % 70 Bambu %30 Penye Pamuk

Karış ım oranları

Ko

pm

a u

zam

ası (%

)

KOPMA UZAMASI

Ne 20 numara ipliğe ait düzgünsüzlük

değerleri

77,5

88,5

9

% 100 PenyePamuk

% 100 Bambu % 70 Bambu %30 PenyePamuk

Karış ım oranları

% U

%U

Şekil IV.45. Kopma Uzaması Grafiği Şekil IV.46. Düzgünsüzlük Grafiği

66

Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ipliğe ait kopma uzaması değeri, diğer

karışımlardan daha yüksektir. Çünkü bambu elyafı, yüksek elastikiyete sahiptir. En

iyi düzgünsüzlük değeri, % 70 bambu % 30 penye pamuk ipliğe aittir.

Ne 20 numara ipliğe ait kalın yer sayısı

0

1

2

3

4

5

% 100 PenyePamuk

% 100 Bambu % 70 Bambu %30 Penye Pamuk

Karışım oranları

Kalın

yer

(+ 5

0 %

)

KALIN YER

Ne 20 numara ipliğe ait neps değerleri

02468

10

% 100 PenyePamuk

% 100 Bambu % 70 Bambu %30 PenyePamuk

Karışım oranları

Nep

s (

+ 2

00

% )

NEPS

Şekil IV.47. Kalın Yer Sayısı Grafiği Şekil IV.48. Neps Grafiği

Grafikte de görüldüğü üzere % 70 bambu % 30 penye pamuk ipliğe ait kalın yer

sayısı ve neps değeri, diğer karışımlara kıyasla daha düşüktür.

Ne 20 numara ipliğe ait tüylülük değerleri

(Uster Tester 3)

66,26,46,66,8

77,2

% 100 PenyePamuk

% 100 Bambu % 70 Bambu %30 Penye Pamuk

Karışım oranları

Tü

ylü

lük

(H

)

TÜYLÜLÜK

Şekil IV.49. Tüylülük Grafiği

% 70 bambu % 30 penye pamuk ipliğe ait tüylülük değeri, diğer karışımlardan

daha düşüktür ki bu da olumlu bir sonuçtur.

IV.3.7. Farklı Karışım Oranlarındaki Ne 30 Numara Ring

İpliklerinin Karşılaştırılması

Toyota ring makinesinde üretilen farklı karışım oranlarındaki bambu- pamuk

Ne 30 numara ipliklerin karşılaştırılması aşağıda grafiklerle verilmiştir.

67

Ne 30 numara ipliğe ait mukavemet değerleri

0

100

200

300

400

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 Penye

Pamuk

% 50Bambu %50 Penye

Pamuk

Karış ım oranları

Mu

kavem

et

( g

f )

MUKAVEMET

Ne 30 numara ipliğe ait Rkm değerleri

0

5

10

15

20

25

%100 PenyePamuk

%100 Bambu % 70 Bambu% 30 Penye

Pamuk

% 50 Bambu% 50 Penye

Pamuk

Karışım oranları

Rk

m

RKM

Şekil IV.50. Mukavemet Grafiği Şekil IV.51. Rkm Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ipliğe ait mukavemet ve Rkm değeri,

diğer karışımlardan daha yüksektir. En düşük mukavemet ve Rkm değeri, % 50

bambu %50 penye pamuğa aittir. Bambu-pamuk karışımlarında bambu oranı

azaldıkça mukavemet ve Rkm değerlerinde azalma görülmektedir.

Ne 30 numara ipliğe ait kopma uzaması

değerleri

05

101520

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 Penye

Pamuk

% 50Bambu %50 Penye

Pamuk

Karışım oranları

Ko

pm

a u

zam

ası (%

)

KOPMA UZAMASI

Ne 30 numara ipliğe ait düzgünsüzlük

değerleri

8,89

9,29,49,69,810

%100 PenyePamuk

%100Bambu

% 70 Bambu% 30 Penye

Pamuk

% 50 Bambu% 50 Penye

Pamuk

Karışım oranları

% U

%U

Şekil IV.52. Kopma Uzaması Grafiği Şekil IV.53. Düzgünsüzlük Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ipliğe ait kopma uzaması değeri, diğer

karışımlardan daha yüksektir. En iyi düzgünsüzlük değeri, % 100 bambu ipliğe aittir.

Bambu-pamuk karışımlarında bambu oranı azaldıkça kopma uzaması değerlerinde

düşüş gözlenmektedir.

68

Ne 30 numara ipliğe ait ince yer

sayısı

00,5

11,5

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 PenyePamuk

% 50Bambu %50 PenyePamuk

Karışım oranları

İnce y

er

( -

50 %

)

İNCE YER

Ne 30 numara ipliğe ait kalın yer

sayısı

05

101520

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 PenyePamuk

% 50Bambu %50 PenyePamuk

Karışım oranları

Ka

lın

ye

r (

+ 5

0 %

)

KALIN YER

Şekil IV.54. İnce Yer Sayısı Grafiği Şekil IV.55. Kalın Yer Sayısı Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ve % 100 penye pamuk ipliğe ait ince

yer sayısı, diğer karışımlardan daha düşüktür. % 100 bambu ipliğe ait kalın yer sayısı

diğer karışımlardan daha düşüktür.

Ne 30 numara ipliğe ait neps değerleri

05

101520253035

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 PenyePamuk

% 50Bambu %50 PenyePamuk

Karışım oranları

Nep

s (

+ 2

00 %

)

NEPS

Ne 30 numara ipliğe ait tüylülük değerleri

(Uster Tester 3)

0123456

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 PenyePamuk

% 50Bambu %50 PenyePamuk

Karışım oranları

Tü

ylü

lük

(H

)

TÜYLÜLÜK

Şekil IV.56. Neps Grafiği Şekil IV.57. Tüylülük Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ipliğe ait neps ve tüylülük değeri, diğer

karışımlardan daha düşüktür ki bu da istenen bir sonuçtur. Bambu-pamuk

karışımlarında bambu oranı azaldıkça neps değerinde artışın olduğu grafikte

görülmektedir.

69

Ne 30 numara ipliğe ait tüylülük

değerleri (Zweigle)

050

100150200250300350

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 PenyePamuk

% 50Bambu %50 PenyePamuk

Karışım oranları

S3 d

eğ

eri

S3

Şekil IV.58. S3 Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere % 50 bambu % 50 penye pamuk ipliğe ait S3 değeri,

diğer karışımlardan daha düşüktür. En yüksek S3 değeri, % 100 penye pamuğa aittir.

Yukarıdaki grafiklerden de anlaşıldığı üzere % 100 bambu ipliğe ait kalite

değerleri diğer karışım ipliklere oranla oldukça iyidir.

IV.3.8. Farklı Karışım Oranlarındaki Ne 30 Numara Bobin

Kalite Değerlerinin Karşılaştırılması

Murata bobin makinesinde üretilen farklı karışım oranlarındaki bambu- pamuk

Ne 30 numara ipliklerin karşılaştırılması aşağıda grafiklerle verilmiştir.

Ne 30 numara ipliğe ait mukavemet değerleri

050

100150200250300350400

%100 PenyePamuk

%100 Bambu % 70 Bambu% 30 Penye

Pamuk

% 50 Bambu% 50 Penye

Pamuk

Karışım oranları

Mu

ka

ve

me

t (

gf

)

MUKAVEMET

Ne 30 numara ipliğe ait Rkm

değerleri

05

101520

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 PenyePamuk

% 50Bambu %50 PenyePamuk

Karışım oranları

Rk

m

RKM

Şekil IV.59. Mukavemet Grafiği Şekil IV.60. Rkm Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ipliğe ait mukavemet ve Rkm değeri,

diğer karışımlardan daha yüksektir. En düşük mukavemet ve Rkm değeri, % 70

bambu % 30 penye pamuğa aittir.

70

Ne 30 numara ipliğe ait kopma

uzaması değerleri

05

101520

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 PenyePamuk

% 50Bambu %50 PenyePamuk

Karışım oranları

Ko

pm

a u

za

ma

sı

(%)

KOPMA UZAMASI

Ne 30 numara ipliğe ait düzgünsüzlük değerleri

9,5

9,6

9,7

9,8

9,9

10

10,1

10,2

10,3

%100 PenyePamuk

%100 Bambu % 70 Bambu% 30 Penye

Pamuk

% 50 Bambu% 50 Penye

Pamuk

Karış ım oranları

% U

%U

Şekil IV.61. Kopma Uzaması Grafiği Şekil IV.62. Düzgünsüzlük Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ipliğe ait kopma uzaması değeri, diğer

karışımlardan daha yüksektir. En iyi düzgünsüzlük değeri, % 100 bambu ipliğe aittir.

Bambu-pamuk karışımlarında bambu oranı azaldıkça kopma uzaması değerlerinde

düşüş gözlenmektedir.

Ne 30 numara ipliğe ait ince yer

sayısı

00,20,40,60,8

11,2

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 PenyePamuk

% 50Bambu %50 PenyePamuk

Karışım oranları

İnce y

er

( -

50 %

)

İNCE YER

Ne 30 numara ipliğe ait kalın yer

sayısı

0

5

10

15

20

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 PenyePamuk

% 50Bambu %50 PenyePamuk

Karışım oranları

Kalı

n y

er

( +

50 %

)

KALIN YER

Şekil IV.63. İnce Yer Sayısı Grafiği Şekil IV.64. Kalın Yer Sayısı Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ve % 100 penye pamuk ipliğe ait ince

yer sayısı, diğer karışımlardan daha düşüktür. Aynı zamanda % 100 bambu ipliğe ait

kalın yer sayısı, diğer karışımlardan daha düşüktür.

71

Ne 30 numara ipliğe ait neps

değerleri

01020304050

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 PenyePamuk

% 50Bambu %50 PenyePamuk

Karışım oranları

Nep

s (

+ 2

00 %

)

NEPS

Ne 30 numara ipliğe ait tüylülük

değerleri (Uster Tester 3)

5,25,35,45,55,65,75,85,9

66,16,2

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 PenyePamuk

% 50Bambu %50 PenyePamuk

Karışım oranları

Tüylü

lük (H

)

TÜYLÜLÜK

Şekil IV.65. Neps Grafiği Şekil IV.66. Tüylülük Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere en düşük neps ve tüylülük değeri, % 100 bambu ipliğe

aittir. En yüksek neps ve tüylülük değeri ise, % 100 penye pamuk ipliğe aittir.

IV.3.9. Farklı Karışım Oranlarındaki Ne 40 Numara Ring

İpliklerinin Karşılaştırılması

Toyota ring makinesinde üretilen farklı karışım oranlarındaki bambu- pamuk

Ne 40 numara ipliklerin karşılaştırılması aşağıda grafiklerle verilmiştir.

Ne 40 numara ipliğe ait mukavemet değerleri

0

50

100

150

200

250

300

%100 PenyePamuk

%100Bambu

% 70 Bambu% 30 Penye

Pamuk

% 50 Bambu% 50 Penye

Pamuk

Karışım oranları

Mu

kavem

et

( g

f )

MUKAVEMET

Ne 40 numara ipliğe ait Rkm değerleri

05

10

1520

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 Penye

Pamuk

% 50Bambu %50 Penye

Pamuk

Karışım oranları

Rk

m

RKM

Şekil IV.67. Mukavemet Grafiği Şekil IV.68. Rkm Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ipliğe ait mukavemet ve Rkm değeri,

diğer karışımlardan daha yüksektir. En düşük mukavemet ve Rkm değeri, % 50

bambu %50 penye pamuğa aittir. Bambu- pamuk karışımlarında karışımdaki bambu

oranı azaldıkça mukavemet ve Rkm değerlerinde azalma görülmektedir.

72

Ne 40 numara ipliğe ait kopma uzaması

değerleri

02468

101214

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 Penye

Pamuk

% 50Bambu %50 Penye

Pamuk

Karışım oranları

Ko

pm

a u

zam

ası (%

)

KOPMA UZAMASI

Ne 40 numara ipliğe ait düzgünsüzlük

değerleri

8,5

99,5

10

10,511

11,5

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 Penye

Pamuk

% 50Bambu %50 Penye

Pamuk

Karışım oranları

% U

%U

Şekil IV.69. Kopma Uzaması Grafiği Şekil IV.70. Düzgünsüzlük Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ipliğe ait kopma uzaması değeri, diğer

karışımlardan daha yüksektir. En iyi düzgünsüzlük değeri, % 100 bambu ipliğe aittir.

Bambu-pamuk karışımlarında karışımdaki bambu oranı azaldıkça kopma uzaması

değerlerinde düşüş, düzgünsüzlük değerlerinde ise artış gözlenmektedir.

Ne 40 numara ipliğe ait ince yer sayısı

05

101520

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 Penye

Pamuk

% 50Bambu %50 Penye

Pamuk

Karış ım oranları

İnc

e y

er

( -

50

% )

İNCE YER

Ne 40 numara ipliğe ait kalın yer sayısı

01020304050

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 Penye

Pamuk

% 50Bambu %50 Penye

Pamuk

Karışım oranları

Ka

lın

ye

r (

+ 5

0 %

)

KALIN YER

Şekil IV.71. İnce Yer Sayısı Grafiği Şekil IV.72. Kalın Yer Sayısı Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ipliğe ait ince ve kalın yer sayısı, diğer

karışımlardan daha düşüktür. Bambu-pamuk karışımlarında karışımdaki bambu oranı

azaldıkça ince ve kalın yer sayısında artışların olduğu grafikte açıkça görülmektedir.

73

Ne 40 numara ipliğe ait neps değerleri

0102030405060708090

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 Penye

Pamuk

% 50Bambu %50 Penye

Pamuk

Karışım oranları

Nep

s (

+ 2

00 %

)

NEPS

Ne 40 numara ipliğe ait tüylülük değerleri

(Uster Tester 3)

3,23,4

3,63,8

44,2

4,44,6

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 Penye

Pamuk

% 50Bambu %50 Penye

Pamuk

Karışım oranları

Tü

ylü

lük (

H)

TÜYLÜLÜK

Şekil IV.73. Neps Grafiği Şekil IV.74. Tüylülük Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ipliğe ait neps ve tüylülük değeri, diğer

karışımlardan daha düşüktür ki bu da istenen bir sonuçtur. Bambu-pamuk

karışımlarında karışımdaki bambu oranı azaldıkça neps değerinde artışın olduğu

grafikte görülmektedir.

Ne 40 numara ipliğe ait tüylülük değerleri

(Zweigle)

0

100

200

300

400

500

600

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 Penye

Pamuk

% 50Bambu %50 Penye

Pamuk

Karışım oranları

S3 d

eğeri

S3

Şekil IV.75. S3 Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ipliğe ait S3 değeri, diğer karışımlardan

daha düşüktür. Bambu-pamuk karışımlarında karışımdaki bambu oranı azaldıkça S3

değerlerinde artışların olduğu grafikte açıkça görülmektedir.

Yukarıdaki grafiklerden de anlaşıldığı üzere % 100 bambu ipliğe ait kalite

değerleri diğer karışım ipliklere oranla oldukça iyidir.

74

IV.3.10. Farklı Karışım Oranlarındaki Ne 40 Numara Bobin

Kalite Değerlerinin Karşılaştırılması

Murata bobin makinesinde üretilen farklı karışım oranlarındaki bambu- pamuk

Ne 40 numara ipliklerin karşılaştırılması aşağıda grafiklerle verilmiştir.

Ne 40 numara ipliğe ait mukavemet

değerleri

050

100150

200250300

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 Penye

Pamuk

% 50Bambu %50 Penye

Pamuk

Karış ım oranları

Mu

kavem

et

( g

f )

MUKAVEMET

Ne 40 numara ipliğe ait Rkm değerleri

0

5

10

15

20

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 Penye

Pamuk

% 50Bambu %50 Penye

Pamuk

Karış ım oranları

Rk

m

RKM

Şekil IV.76. Mukavemet Grafiği Şekil IV.77. Rkm Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere % 100 penye pamuk ipliğe ait mukavemet ve Rkm

değeri, diğer karışımlardan daha yüksektir. En düşük mukavemet ve Rkm değeri, %

50 bambu % 50 penye pamuğa aittir.

Ne 40 numara ipliğe ait kopma uzaması

değerleri

02468

10121416

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 Penye

Pamuk

% 50Bambu %50 Penye

Pamuk

Karışım oranları

Ko

pm

a u

zam

ası (%

)

KOPMA UZAMASI

Ne 40 numara ipliğe ait düzgünsüzlük

değerleri

9,5

10

10,5

11

11,5

12

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 Penye

Pamuk

% 50Bambu %50 Penye

Pamuk

Karışım oranları

% U

%U

Şekil IV.78. Kopma Uzaması Grafiği Şekil IV.79. Düzgünsüzlük Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ipliğe ait kopma uzaması değeri, diğer

karışımlardan daha yüksektir. En iyi düzgünsüzlük değeri, % 100 bambu ipliğe aittir.

Bambu-pamuk karışımlarında karışımdaki bambu oranı azaldıkça kopma uzaması

değerlerinde düşüş, düzgünsüzlük değerlerinde ise artış gözlenmektedir.

75

Ne 40 numara ipliğe ait ince yer sayısı

05

10152025

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 Penye

Pamuk

% 50Bambu %50 Penye

Pamuk

Karış ım oranları

İnc

e y

er

( -

50

% )

İNCE YER

Ne 40 numara ipliğe ait kalın yer sayısı

0102030405060

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 Penye

Pamuk

% 50Bambu %50 Penye

Pamuk

Karışım oranları

Ka

lın

ye

r (

+ 5

0 %

)

KALIN YER

Şekil IV.80. İnce Yer Sayısı Grafiği Şekil IV.81. Kalın Yer Sayısı Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ipliğe ait ince ve kalın yer sayısı, diğer

karışımlardan daha düşüktür. Bambu-pamuk karışımlarında karışımdaki bambu oranı

azaldıkça ince ve kalın yer sayısında artışların olduğu grafiklerde görülmektedir.

Ne 40 numara ipliğe ait neps değerleri

020406080

100

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 Penye

Pamuk

% 50Bambu %50 Penye

Pamuk

Karış ım oranları

Ne

ps

( +

20

0 %

)

NEPS

Ne 40 numara ipliğe ait tüylülük değerleri

(Uster Tester 3)

44,24,44,64,8

55,25,4

%100PenyePamuk

%100Bambu

% 70Bambu %30 Penye

Pamuk

% 50Bambu %50 Penye

Pamuk

Karışım oranları

Tü

ylü

lük (

H)

TÜYLÜLÜK

Şekil IV.82. Neps Grafiği Şekil IV.83. Tüylülük Grafiği

Grafikte görüldüğü üzere en düşük neps değeri, karışımlardan % 70 bambu %

30 penye pamuk ipliğine aitken, en düşük tüylülük değeri ise % 100 bambu ipliğine

aittir.

IV.4. İPLİK KALİTE DEĞERLERİNİN İSTATİSTİKSEL

ANALİZİ

Karışım oranları ve iplik numaraları arasındaki ilişki MINITAB 13.2 istatistik

yazılım programında iki yönlü varyans analizi yapılarak incelenmiştir. % 50 bambu

76

% 50 penye pamuk Ne 20 numara ipliğe ait kalite değerleri mevcut olmadığından Ne

30 ve Ne 40 numara ipliğe istatistik analiz uygulanmıştır.

IV.4.1. Mukavemet Değerleri

Tablo IV.10. Mukavemet Değerleri

KARIŞIM ORANLARI

İPLİK

NUMARASI

% 100 Penye

Pamuk

% 100

Bambu

% 70 Bambu % 30 Penye

Pamuk

% 50 Bambu % 50 Penye

Pamuk

Ne 30 347,4 380,1 274 270,45

Ne 40 273,6 275,2 218,4 204,4

TOPLAM 621 655,3 492,4 474,85

Two-way ANOVA: Mukavemet versus Numara; Karisim orani Analysis of Variance for Mukavemet

Source DF SS MS F P

Numara 1 11276 11276 50,05 0,006

Karisim 3 12310 4103 18,21 0,020

Error 3 676 225

Total 7 24262

Individual 95% CI

Numara Mean -------+---------+---------+---------+----

1 318,0 (-------*-------)

2 242,9 (-------*-------)

-------+---------+---------+---------+----

240,0 270,0 300,0 330,0

Individual 95% CI

Karisim Mean ----------+---------+---------+---------+-

1 311 (--------*-------)

2 328 (--------*-------)

3 246 (--------*-------)

4 237 (-------*--------)

----------+---------+---------+---------+-

240 280 320 360

Yukarıda Minitab programında yapılan iki yönlü ANOVA sonuçlarının çıktıları

yer almaktadır. Minitab programı istatistik analizi 0,05 anlamlılık düzeyinde

hesaplamıştır.

Tablo IV.11. İki Yönlü ANOVA Sonuçları

Değişim kaynağı F 0,01 F 0,05

Karışım oranları arası Önemsiz Önemli

Numaralar arası Önemli Önemli

77

0,05 anlamlılık düzeyinde, karışım oranları arasındaki farklılık önemlidir. Yani

karışım oranları iplik mukavemetini etkiler. 0,05 anlamlılık düzeyinde, iplik

numaraları arasındaki farklılık önemlidir. İplik numara artışı mukavemeti etkiler.

0,01 anlamlılık düzeyinde, karışım oranları arasındaki farklılık önemsizdir. Yani

karışım oranları iplik mukavemetini etkilemez. 0,01 anlamlılık düzeyinde, iplik

numaraları arasındaki farklılık önemlidir. İplik numara artışı mukavemeti etkiler.

Minitab’da elde edilen iki yönlü varyans analizine göre, 1. numara ve 2. karışım

mukavemet ortalaması en yüksek ve diğerlerinden önemli düzeyde farklı

mukavemete sahiptir. Bu; % 100 bambu Ne 30 numara ipliğe ait mukavemet

değeridir.

IV.4.2. Rkm Değerleri

Tablo IV.12. Rkm Değerleri

KARIŞIM ORANLARI

İPLİK

NUMARASI

% 100 Penye

Pamuk

% 100

Bambu

% 70 Bambu % 30 Penye

Pamuk

% 50 Bambu % 50 Penye

Pamuk

Ne 30 17,65 19,31 13,92 13,74

Ne 40 18,53 18,64 14,79 13,85

TOPLAM 36,18 37,95 28,71 27,59

Two-way ANOVA: Rkm versus Numara; Karisim orani Analysis of Variance for Rkm

Source DF SS MS F P

Numara 1 0,177 0,177 0,65 0,480

Karisim 3 40,835 13,612 49,85 0,005

Error 3 0,819 0,273

Total 7 41,832

Individual 95% CI

Numara Mean ----+---------+---------+---------+-------

1 16,16 (----------------*----------------)

2 16,45 (----------------*----------------)

----+---------+---------+---------+-------

15,50 16,00 16,50 17,00

Individual 95% CI

Karisim Mean -------+---------+---------+---------+----

1 18,09 (----*-----)

2 18,98 (-----*-----)

3 14,36 (-----*-----)

4 13,80 (-----*-----)

-------+---------+---------+---------+----

14,00 16,00 18,00 20,00

78

Yukarıda Minitab programında yapılan iki yönlü ANOVA sonuçlarının çıktıları

yer almaktadır.

Tablo IV.13. İki Yönlü ANOVA Sonuçları

Değişim kaynağı F 0,01 F 0,05

Karışım oranları arası Önemli Önemli

Numaralar arası Önemsiz Önemsiz

0,05 anlamlılık düzeyinde, karışım oranları arasındaki farklılık önemlidir. Yani

karışım oranları Rkm değerini etkiler. 0,05 anlamlılık düzeyinde, iplik numaraları

arasındaki farklılık önemsizdir. İplik numara artışı Rkm değerini etkilemez.

0,01 anlamlılık düzeyinde, karışım oranları arasındaki farklılık önemlidir. Yani

karışım oranları Rkm değerini etkiler. 0,01 anlamlılık düzeyinde, iplik numaraları

arasındaki farklılık önemsizdir. İplik numara artışı Rkm değerini etkilemez.

Minitab’da elde edilen iki yönlü varyans analizine göre, 2. karışımın Rkm

ortalaması en yüksek ve diğerlerinden önemli düzeyde farklı Rkm değerine sahiptir.

Bu; % 100 bambu Ne 30 numara ipliğe ait Rkm değeridir.

IV.4.3. Kopma Uzaması Değerleri

Tablo IV.14. Kopma Uzaması Değerleri

KARIŞIM ORANLARI

İPLİK

NUMARASI

% 100 Penye

Pamuk

% 100

Bambu

% 70 Bambu % 30 Penye

Pamuk

% 50 Bambu % 50 Penye

Pamuk

Ne 30 3,92 15,03 5,33 4,405

Ne 40 3,96 13,02 4,62 3,7

TOPLAM 7,88 28,05 9,95 8,105

Two-way ANOVA: Kopma uzaması versus Numara; Karisim orani Analysis of Variance for kopma uzaması

Source DF SS MS F P

Numara 1 1,432 1,432 3,95 0,141

Karisim 3 142,498 47,499 130,84 0,001

Error 3 1,089 0,363

Total 7 145,019

Individual 95% CI

Numara Mean ----+---------+---------+---------+-------

1 7,17 (------------*-------------)

2 6,32 (------------*-------------)

79

----+---------+---------+---------+-------

5,60 6,30 7,00 7,70

Individual 95% CI

Karisim Mean ---+---------+---------+---------+--------

1 3,94 (---*---)

2 14,02 (---*---)

3 4,97 (---*---)

4 4,05 (---*--)

---+---------+---------+---------+--------

3,50 7,00 10,50 14,00

Yukarıda Minitab programında yapılan iki yönlü ANOVA sonuçlarının çıktıları

yer almaktadır.

Tablo IV.15. İki Yönlü ANOVA Sonuçları

Değişim kaynağı F 0,01 F 0,05

Karışım oranları arası Önemli Önemli

Numaralar arası Önemsiz Önemsiz

0,05 anlamlılık düzeyinde, karışım oranları arasındaki farklılık önemlidir. Yani

karışım oranları kopma uzaması değerini etkiler. 0,05 anlamlılık düzeyinde, iplik

numaraları arasındaki farklılık önemsizdir. İplik numara artışı kopma uzaması

değerini etkilemez.

0,01 anlamlılık düzeyinde, karışım oranları arasındaki farklılık önemlidir. Yani

karışım oranları kopma uzaması değerini etkiler. 0,01 anlamlılık düzeyinde, iplik

numaraları arasındaki farklılık önemsizdir. İplik numara artışı kopma uzaması

değerini etkilemez.

Minitab’da elde edilen iki yönlü varyans analizine göre, 1. numara ve 2. karışım

kopma uzaması ortalaması en yüksek ve diğerlerinden önemli düzeyde farklı kopma

uzaması değerine sahiptir. Bu; % 100 bambu Ne 30 numara ipliğe ait kopma uzaması

değeridir.

80

IV.4.4. Düzgünsüzlük Değerleri

Tablo IV.16. Düzgünsüzlük Değerleri

KARIŞIM ORANLARI

İPLİK

NUMARASI

% 100 Penye

Pamuk

% 100

Bambu

% 70 Bambu % 30 Penye

Pamuk

% 50 Bambu % 50 Penye

Pamuk

Ne 30 9,42 9,18 9,88 9,455

Ne 40 10,28 9,53 9,98 11,16

TOPLAM 19,7 18,71 19,86 20,615

Two-way ANOVA: Düzgünsüzlük versus Numara; Karisim orani Analysis of Variance for Düzgünsü

Source DF SS MS F P

Numara 1 1,136 1,136 4,53 0,123

Karisim 3 0,921 0,307 1,22 0,436

Error 3 0,753 0,251

Total 7 2,810

Individual 95% CI

Numara Mean ------+---------+---------+---------+-----

1 9,48 (------------*------------)

2 10,24 (-------------*------------)

------+---------+---------+---------+-----

9,00 9,60 10,20 10,80

Individual 95% CI

Karisim Mean --------+---------+---------+---------+---

1 9,85 (-------------*-------------)

2 9,36 (-------------*-------------)

3 9,93 (-------------*-------------)

4 10,31 (-------------*-------------)

--------+---------+---------+---------+---

8,80 9,60 10,40 11,20

Yukarıda Minitab programında yapılan iki yönlü ANOVA sonuçlarının çıktıları

yer almaktadır.

Tablo IV.17. İki Yönlü ANOVA Sonuçları

Değişim kaynağı F 0,01 F 0,05

Karışım oranları arası Önemsiz Önemsiz

Numaralar arası Önemsiz Önemsiz

0,05 anlamlılık düzeyinde, karışım oranları arasındaki farklılık önemsizdir. Yani

karışım oranları düzgünsüzlük değerini etkilemez. 0,05 anlamlılık düzeyinde, iplik

numaraları arasındaki farklılık önemsizdir. İplik numara artışı düzgünsüzlük değerini

etkilemez.

81

0,01 anlamlılık düzeyinde, karışım oranları arasındaki farklılık önemsizdir. Yani

karışım oranları düzgünsüzlük değerini etkilemez. 0,01 anlamlılık düzeyinde, iplik

numaraları arasındaki farklılık önemsizdir. İplik numara artışı düzgünsüzlük değerini

etkilemez.

Minitab’da elde edilen iki yönlü varyans analizine göre, 1. numara ve 2. karışım

düzgünsüzlük ortalaması en düşük ve diğerlerinden önemli düzeyde farklı

düzgünsüzlük değerine sahiptir. Bu; % 100 bambu Ne 30 numara ipliğe ait

düzgünsüzlük değeridir.

IV.4.5. İnce Yer Değerleri

Tablo IV.18. İnce Yer Değerleri

KARIŞIM ORANLARI

İPLİK

NUMARASI

% 100 Penye

Pamuk

% 100

Bambu

% 70 Bambu % 30 Penye

Pamuk

% 50 Bambu % 50 Penye

Pamuk

Ne 30 0 0 1 1

Ne 40 4 2 5 15

TOPLAM 4 2 6 16

Two-way ANOVA: ince yer versus Numara; Karisim orani Analysis of Variance for ince yer

Source DF SS MS F P

Numara 1 72,0 72,0 4,91 0,114

Karisim 3 58,0 19,3 1,32 0,413

Error 3 44,0 14,7

Total 7 174,0

Individual 95% CI

Numara Mean --+---------+---------+---------+---------

1 0,5 (-----------*-----------)

2 6,5 (-----------*-----------)

--+---------+---------+---------+---------

-5,0 0,0 5,0 10,0

Individual 95% CI

Karisim Mean ---+---------+---------+---------+--------

1 2,0 (-------------*--------------)

2 1,0 (--------------*-------------)

3 3,0 (-------------*-------------)

4 8,0 (-------------*--------------)

---+---------+---------+---------+--------

-6,0 0,0 6,0 12,0

Yukarıda Minitab programında yapılan iki yönlü ANOVA sonuçlarının çıktıları

yer almaktadır.

82

Tablo IV.19. İki Yönlü ANOVA Sonuçları

Değişim kaynağı F 0,01 F 0,05

Karışım oranları arası Önemsiz Önemsiz

Numaralar arası Önemsiz Önemsiz

0,05 anlamlılık düzeyinde, karışım oranları arasındaki farklılık önemsizdir. Yani

karışım oranları ince yer sayısını etkilemez. 0,05 anlamlılık düzeyinde, iplik

numaraları arasındaki farklılık önemsizdir. İplik numara artışı ince yer sayısını

etkilemez.

0,01 anlamlılık düzeyinde, karışım oranları arasındaki farklılık önemsizdir. Yani

karışım oranları ince yer sayısını etkilemez. 0,01 anlamlılık düzeyinde, iplik

numaraları arasındaki farklılık önemsizdir. İplik numara artışı ince yer sayısını

etkilemez.

Minitab’da elde edilen iki yönlü varyans analizine göre, 1. numara ve 2. karışım

ince yer sayısı ortalaması en düşük ve diğerlerinden önemli düzeyde farklı ince yer

sayısına sahiptir. Bu; % 100 bambu Ne 30 numara ipliğe ait ince yer değeridir.

IV.4.6. Kalın Yer Değerleri

Tablo IV.20. Kalın Yer Değerleri

KARIŞIM ORANLARI

İPLİK

NUMARASI

% 100 Penye

Pamuk

% 100

Bambu

% 70 Bambu % 30 Penye

Pamuk

% 50 Bambu % 50 Penye

Pamuk

Ne 30 17 3 13 9

Ne 40 39 9 18 41

TOPLAM 56 12 31 50

Two-way ANOVA: Kalin yer versus Numara; Karisim orani Analysis of Variance for Kalin yer

Source DF SS MS F P

Numara 1 528,1 528,1 6,18 0,089

Karisim 3 595,4 198,5 2,32 0,253

Error 3 256,4 85,5

Total 7 1379,9

Individual 95% CI

Numara Mean ----+---------+---------+---------+-------

1 10,5 (------------*-----------)

2 26,8 (-----------*------------)

----+---------+---------+---------+-------

0,0 12,0 24,0 36,0

83

Individual 95% CI

Karisim Mean ----------+---------+---------+---------+-

1 28,0 (------------*-------------)

2 6,0 (------------*------------)

3 15,5 (------------*------------)

4 25,0 (------------*------------)

----------+---------+---------+---------+-

0,0 16,0 32,0 48,0

Yukarıda Minitab programında yapılan iki yönlü ANOVA sonuçlarının çıktıları

yer almaktadır.

Tablo IV.21. İki Yönlü ANOVA Sonuçları

Değişim kaynağı F 0,01 F 0,05

Karışım oranları arası Önemsiz Önemsiz

Numaralar arası Önemsiz Önemsiz

0,05 anlamlılık düzeyinde, karışım oranları arasındaki farklılık önemsizdir. Yani

karışım oranları kalın yer sayısını etkilemez. 0,05 anlamlılık düzeyinde, iplik

numaraları arasındaki farklılık önemsizdir. İplik numara artışı kalın yer sayısını

etkilemez.

0,01 anlamlılık düzeyinde, karışım oranları arasındaki farklılık önemsizdir. Yani

karışım oranları kalın yer sayısını etkilemez. 0,01 anlamlılık düzeyinde, iplik

numaraları arasındaki farklılık önemsizdir. İplik numara artışı kalın yer sayısını

etkilemez.

Minitab’da elde edilen iki yönlü varyans analizine göre, 1. numara ve 2. karışım

kalın yer sayısı ortalaması en düşük ve diğerlerinden önemli düzeyde farklı kalın yer

sayısına sahiptir. Bu; % 100 bambu Ne 30 numara ipliğe ait kalın yer değeridir.

IV.4.7. Neps Değerleri

Tablo IV.22. Neps Değerleri

KARIŞIM ORANLARI

İPLİK

NUMARASI

% 100 Penye

Pamuk

% 100

Bambu

% 70 Bambu % 30 Penye

Pamuk

% 50 Bambu % 50 Penye

Pamuk

Ne 30 33 11 13 17

Ne 40 77 31 33 60

TOPLAM 110 42 46 77

84

Two-way ANOVA: Neps versus Numara; Karisim orani Analysis of Variance for Neps

Source DF SS MS F P

Numara 1 2016,1 2016,1 21,88 0,018

Karisim 3 1501,4 500,5 5,43 0,099

Error 3 276,4 92,1

Total 7 3793,9

Individual 95% CI

Numara Mean --------+---------+---------+---------+---

1 18,5 (---------*----------)

2 50,3 (----------*---------)

--------+---------+---------+---------+---

15,0 30,0 45,0 60,0

Individual 95% CI

Karisim Mean -+---------+---------+---------+---------+

1 55,0 (----------*---------)

2 21,0 (----------*---------)

3 23,0 (----------*---------)

4 38,5 (----------*----------)

-+---------+---------+---------+---------+

0,0 20,0 40,0 60,0 80,0

Yukarıda Minitab programında yapılan iki yönlü ANOVA sonuçlarının çıktıları

yer almaktadır.

Tablo IV.23. İki Yönlü ANOVA Sonuçları

Değişim kaynağı F 0,01 F 0,05

Karışım oranları arası Önemsiz Önemsiz

Numaralar arası Önemsiz Önemli

0,05 anlamlılık düzeyinde, karışım oranları arasındaki farklılık önemsizdir. Yani

karışım oranları neps sayısını etkilemez. 0,05 anlamlılık düzeyinde, iplik numaraları

arasındaki farklılık önemlidir. İplik numara artışı neps sayısını etkiler.

0,01 anlamlılık düzeyinde, karışım oranları arasındaki farklılık önemsizdir. Yani

karışım oranları neps sayısını etkilemez. 0,01 anlamlılık düzeyinde, iplik numaraları

arasındaki farklılık önemsizdir. İplik numara artışı neps sayısını etkilemez.

Minitab’da elde edilen iki yönlü varyans analizine göre, 1. numara ve 2. karışım

neps sayısı ortalaması en düşük ve diğerlerinden önemli düzeyde farklı neps sayısına

sahiptir. Bu; % 100 bambu Ne 30 numara ipliğe ait neps değeridir.

85

IV.4.8. Tüylülük Değerleri (Uster Tester 3 )

Tablo IV.24. Tüylülük Değerleri

KARIŞIM ORANLARI

İPLİK

NUMARASI

% 100 Penye

Pamuk

% 100

Bambu

% 70 Bambu % 30 Penye

Pamuk

% 50 Bambu % 50 Penye

Pamuk

Ne 30 4,83 4,01 4,6 4,575

Ne 40 4,37 3,7 4,13 3,89

TOPLAM 9,2 7,71 8,73 8,465

Two-way ANOVA: Tüylülük versus Numara; Karisim orani Analysis of Variance for Tüylülük

Source DF SS MS F P

Numara 1 0,4632 0,4632 38,91 0,008

Karisim 3 0,5827 0,1942 16,32 0,023

Error 3 0,0357 0,0119

Total 7 1,0816

Individual 95% CI

Numara Mean --------+---------+---------+---------+---

1 4,504 (-------*--------)

2 4,023 (--------*--------)

--------+---------+---------+---------+---

4,000 4,200 4,400 4,600

Individual 95% CI

Karisim Mean ----------+---------+---------+---------+-

1 4,600 (-------*--------)

2 3,855 (--------*-------)

3 4,365 (--------*-------)

4 4,233 (-------*-------)

----------+---------+---------+---------+-

3,900 4,200 4,500 4,800

Yukarıda Minitab programında yapılan iki yönlü ANOVA sonuçlarının çıktıları

yer almaktadır.

Tablo IV.25. İki Yönlü ANOVA Sonuçları

Değişim kaynağı F 0,01 F 0,05

Karışım oranları arası Önemsiz Önemli

Numaralar arası Önemli Önemli

0,05 anlamlılık düzeyinde, karışım oranları arasındaki farklılık önemlidir. Yani

karışım oranları tüylülük değerini etkiler. 0,05 anlamlılık düzeyinde, iplik numaraları

arasındaki farklılık önemlidir. İplik numara artışı tüylülük değerini etkiler.

86

0,01 anlamlılık düzeyinde, karışım oranları arasındaki farklılık önemsizdir. Yani

karışım oranları tüylülük değerini etkilemez. 0,01 anlamlılık düzeyinde, iplik

numaraları arasındaki farklılık önemlidir. İplik numara artışı tüylülük değerini etkiler.

Minitab’da elde edilen iki yönlü varyans analizine göre, 2. numara ve 2. karışım

tüylülük değeri ortalaması en düşük ve diğerlerinden önemli düzeyde farklı tüylülük

değerine sahiptir. Bu; % 100 bambu Ne 40 numara ipliğe ait tüylülük değeridir.

IV.4.9. S3 Değerleri (Zweigle)

Tablo IV.26. S3 Değerleri

KARIŞIM ORANLARI

İPLİK

NUMARASI

% 100 Penye

Pamuk

% 100

Bambu

% 70 Bambu % 30 Penye

Pamuk

% 50 Bambu % 50 Penye

Pamuk

Ne 30 320 268 243 239

Ne 40 344 272 293 493

TOPLAM 664 540 536 732

Two-way ANOVA: Tüylülük versus Numara; Karisim orani Analysis of Variance for Tüylülük

Source DF SS MS F P

Numara 1 13778 13778 2,06 0,246

Karisim 3 13960 4653 0,70 0,613

Error 3 20026 6675

Total 7 47764

Individual 95% CI

Numara Mean -------+---------+---------+---------+----

1 268 (------------*------------)

2 351 (------------*------------)

-------+---------+---------+---------+----

200 300 400 500

Individual 95% CI

Karisim Mean ---+---------+---------+---------+--------

1 332 (---------------*--------------)

2 270 (---------------*--------------)

3 268 (--------------*---------------)

4 366 (---------------*--------------)

---+---------+---------+---------+--------

120 240 360 480

Yukarıda Minitab programında yapılan iki yönlü ANOVA sonuçlarının çıktıları

yer almaktadır.

87

Tablo IV.27. İki Yönlü ANOVA Sonuçları

Değişim kaynağı F 0,01 F 0,05

Karışım oranları arası Önemsiz Önemsiz

Numaralar arası Önemsiz Önemsiz

0,05 anlamlılık düzeyinde, karışım oranları arasındaki farklılık önemsizdir. Yani

karışım oranları S3 değerini etkilemez. 0,05 anlamlılık düzeyinde, iplik numaraları

arasındaki farklılık önemsizdir. İplik numara artışı S3 değerini etkilemez.

0,01 anlamlılık düzeyinde, karışım oranları arasındaki farklılık önemsizdir. Yani

karışım oranları S3 değerini etkilemez. 0,01 anlamlılık düzeyinde, iplik numaraları

arasındaki farklılık önemsizdir. İplik numara artışı S3 değerini etkilemez.

Minitab’da elde edilen iki yönlü varyans analizine göre, 1. numara ve 4.

karışımın S3 değeri ortalaması en düşük ve diğerlerinden önemli düzeyde farklı S3

değerine sahiptir. Bu; % 50 bambu % 50 penye pamuk Ne 30 numara ipliğe ait S3

değeridir [22].

Yapılan istatistiksel analizlerin kompozit sonuçları Tablo IV.28.’de verilmiştir.

88

Tablo IV.28. MINITAB 13.2 İstatistik Yazılım Programında Yapılan İstatistik Analizlerin

Kompozit Sonuçları

ÖZELLİK DEĞİŞİM KAYNAĞI F 0,01 F 0,05

Karışım Oranları Arası Önemsiz Önemli Mukavemet

Numaralar Arası Önemli Önemli

Karışım Oranları Arası Önemli Önemli Rkm

Numaralar Arası Önemsiz Önemsiz

Karışım Oranları Arası Önemli Önemli Kopma Uzaması

Numaralar Arası Önemsiz Önemsiz

Karışım Oranları Arası Önemsiz Önemsiz % U

Numaralar Arası Önemsiz Önemsiz

Karışım Oranları Arası Önemsiz Önemsiz İnce Yer Sayısı

Numaralar Arası Önemsiz Önemsiz

Karışım Oranları Arası Önemsiz Önemsiz Kalın Yer Sayısı

Numaralar Arası Önemsiz Önemsiz

Karışım Oranları Arası Önemsiz Önemsiz Neps Miktarı

Numaralar Arası Önemsiz Önemli

Karışım Oranları Arası Önemsiz Önemli Tüylülük Değeri

(Uster Tester 3) Numaralar Arası Önemli Önemli

Karışım Oranları Arası Önemsiz Önemsiz S3 Değeri

(Zweigle) Numaralar Arası Önemsiz Önemsiz

IV.5. ÖRME KUMAŞ TEST SONUÇLARI

Çalışmada örme kumaş yüzeyleri, Ne 30 ve Ne 40 numara ipliklerden yuvarlak

el örme makinesinde örülmüştür. Tablo IV.29.’de üretilen kumaşlar kodlarıyla

birlikte verilmiştir.

89

Tablo IV.29. Üretilen Kumaşlar

Kumaş Kodları Kullanılan İplikler

1 % 100 penye pamuk Ne 30

2 % 100 penye pamuk Ne 40

3 % 100 bambu Ne 30

4 % 70 bambu % 30 penye pamuk Ne 30

5 % 60 bambu % 40 penye pamuk Ne 30

6 % 50 bambu % 50 penye pamuk Ne 30

IV.5.1. Pilling Testi

Pilling testi, TS EN ISO 12945-2’e göre standart atmosfer şartlarında

yapılmıştır. Değerlendirmede kullanılan skala 1 ‘den 5 ‘e kadardır. 1 en kötü, 5 en iyi

değerdir.

Boncuklanma, kumaş yüzeyine bir veya daha fazla lifle tutunmuş küçük lif

yumakçıklarının meydana gelmesidir. Boncuklanma iplik ve örgü yüzey özelliklerine

bağlı olarak değişir [17].

Boncuklanma deneyi sonuçları Tablo IV.30. ‘da verilmiştir.

Tablo IV.30. Boncuklanma Deneyi Sonuçları

Kod No 500 Devir

(Ovma)

1000 Devir

(Ovma)

2000 Devir

(Ovma)

1 4 3- 4 3

2 4- 5 4 4

3 4 3- 4 3

4 4- 5 3 2- 3

5 4 4 3

6 4- 5 4 4

Yapılan pilling testinde, % 100 bambu ve % 100 penye pamuk Ne 30 numara

ipliklerle örülen kumaşların pilling sonuçları aynı çıkmıştır. Normal koşullarda % 100

bambu iplikten örülen kumaşın en iyi pilling değerlerine sahip olması beklenirken

yapmış olduğumuz testte % 50 bambu % 50 penye pamuk Ne 30 numara iplikten

örülen kumaş en iyi pilling değerine sahip çıkmıştır. Sonucun bu şekilde çıkması,

örme kumaş yüzeyinin sıklığının fazla olmamasına bağlanabilir.

90

Ayrıca % 100 penye pamuk Ne 40 numara iplikten örülen kumaşın pilling

değerleri, % 100 penye pamuk Ne 30 numara iplikten örülen kumaşın pilling

değerlerinden daha iyidir.

IV.5.2. Martindale Metoduyla Kumaşların Aşınmaya Karşı

Dayanımı Tayini

Sürtünme testi TS EN ISO 12947-2’ e göre standart atmosfer şartlarında

yapılmıştır. Kumaşlara en az 2 iplik kopuncaya kadar test yapılmıştır.

Değerlendirmede, en yüksek devire sahip olan kumaş en mukavemetli kumaş kabul

edilmiştir. Sonuçlar Tablo IV.31.’de verilmiştir.

Tablo IV.31. Sürtünme testi sonuçları

Kod No Devir Sayısı

1 32000 devir

2 27000 devir

3 40000 devir

4 36000 devir

5 34000 devir

6 31000 devir

Sürtünme testi sonuçları

0

10000

20000

30000

40000

50000

1 nolukumaş

2 nolukumaş

3 nolukumaş

4 nolukumaş

5 nolukumaş

6 nolukumaş

Kumaş no

De

vir

sa

yıs

ı

Devir sayısı

Şekil IV.84. Sürtünme Testi Sonuçları

Grafikte görüldüğü üzere en mukavemetli kumaş, % 100 bambu Ne 30 numara

iplikten örülen 3 nolu kumaştır. Grafikten de anlaşıldığı üzere, bambu- pamuk

91

karışımındaki bambu oranı azaldıkça, kumaşların sürtünmeye dayanımı da

azalmaktadır.

Ayrıca % 100 penye pamuk Ne 30 numara iplikten örülen kumaş, % 100 penye

pamuk Ne 40 numara iplikten örülen kumaştan daha mukavemetlidir. Çünkü

pamukta, iplik numarası arttıkça mukavemet düşmektedir.

92

BÖLÜM V

DEĞERLENDİRME VE TARTIŞMA

V.1. GENEL BİLGİLER

Çalışmada farklı numaralarda ve farklı karışım oranlarında bambu- pamuk elyaf

karışımlı iplikler üretilmiştir. Üretilen ipliklere fiziksel testler yapılarak karışım

oranlarının iplik parametrelerine etkisi araştırılmıştır.

Bambu- pamuk elyaf karışımlı iplikler kullanılarak yuvarlak el örme

makinesinde örme kumaş yüzeyi oluşturulmuştur. Örme yüzeye yapılan pilling ve

sürtünme testleri ile de iplik özelliklerinin örme kumaş yüzeyine nasıl yansıdığı

araştırılmıştır.

Ayrıca karışım oranları ve iplik numaraları arasındaki ilişki MINITAB 13.2

istatistik yazılım programında iki yönlü varyans analizi yapılarak incelenmiştir ve

ortaya çıkan sonuçlar değerlendirilmiştir.

93

V.2. SONUÇLAR

Çalışmada elde edilen kompozit sonuçlar aşağıda maddeler halinde verilmiştir.

• Bambu elyafı; bünyesinde “Bambu kun” isimli anti-bakteri maddesi içerdiği

için doğal anti-bakteriyel, geri dönüşümlü, nefes alabilen, serin tutan, doğal

anti-uv, iyi nem emişi, yüksek elastikiyet gibi önemli özelliklere sahip

olduğundan dolayı 21. yüzyılın elyafıdır [4, 5].

• % 100 bambu ipliğinde iplik numarası arttıkça; mukavemet, Rkm, kopma

uzaması ve tüylülük değerleri (Uster Tester 3) düşmekte ince yer, kalın yer,

neps, düzgünsüzlük ve S3 tüylülük değerleri (Zweigle) artmaktadır.

• % 50 bambu % 50 penye pamuk ipliğinde iplik numarası arttıkça;

mukavemet, kopma uzaması ve tüylülük (Uster Tester 3) düşmekte Rkm,

düzgünsüzlük, ince yer, kalın yer, neps ve S3 tüylülük değerleri (Zweigle)

artmaktadır.

• Ne 20 numara iplikler karşılaştırıldığında; % 100 bambu iplikler diğer

karışımlardan daha yüksek mukavemet, Rkm ve kopma uzaması değerlerine

sahiptir. Ayrıca % 100 bambu ipliği en düşük tüylülük (Uster Tester 3) ve S3

değerine (Zweigle) sahiptir. En iyi düzgünsüzlük değeri, % 100 penye pamuk

ipliğine aittir. En düşük ince yer, kalın yer ve neps değerleri % 70 bambu %

30 penye pamuk ipliğine aittir.

• Ne 30 numara iplikler karşılaştırıldığında; % 100 bambu iplikler diğer

karışımlardan daha yüksek mukavemet, Rkm ve kopma uzaması değerlerine

sahiptir. Ayrıca % 100 bambu ipliği en düşük düzgünsüzlük, ince yer, kalın

yer, neps ve tüylülük değerlerine (Uster Tester 3) sahiptir. En düşük S3

tüylülük değeri (Zweigle) % 50 bambu % 50 penye pamuk ipliğine aittir. Ne

30 numarada, karışımlardaki bambu oranı azaldıkça; mukavemet, Rkm ve

uzama değerlerinde düşüşler görülmektedir. S3 değerlerinde ise olumlu bir

sonuç olarak azalma gözlenmektedir.

• Ne 40 numara iplikler karşılaştırıldığında; % 100 bambu iplikler diğer

karışımlardan daha yüksek mukavemet, Rkm ve uzama değerlerine sahiptir.

Ayrıca olumlu bir sonuç olarak % 100 bambu ipliği en düşük düzgünsüzlük,

ince yer, kalın yer, neps, tüylülük (Uster Tester 3) ve S3 tüylülük değerlerine

(Zweigle) sahiptir. Ne 40 numarada, karışımlardaki bambu oranı azaldıkça;

olumsuz bir sonuç olarak mukavemet, Rkm ve uzama değerlerinde düşüşler

94

görülmektedir. Ayrıca olumsuz bir sonuç olarak; düzgünsüzlük, ince yer, kalın

yer, neps, tüylülük ve S3 tüylülük değerlerinde de artış gözlenmektedir.

• Yapılan istatistik analizde; % 5 hata payı ile karışım oranları, iplik

mukavemetini etkilemektedir, % 5 hata payı ile iplik numara artışı iplik

mukavemetini etkilemektedir. % 1 hata payı ile aralığı genişlettiğimiz için

karışım oranları iplik mukavemetini etkilemezken, % 1 hata payı ile iplik

numara artışı iplik mukavemetini etkilemiştir.

• Yapılan istatistik analizde; % 5 hata payı ile karışım oranları, Rkm değerini

etkilemektedir, % 5 hata payı ile iplik numara artışı Rkm değerini

etkilememektedir. % 1 hata payı ile karışım oranları Rkm değerini etkilerken,

% 1 hata payı ile iplik numara artışı Rkm değerini etkilememektedir.

• Yapılan istatistik analizde; % 5 hata payı ile karışım oranları, iplik kopma

uzaması değerini etkilemektedir, % 5 hata payı ile iplik numara artışı iplik

kopma uzaması değerini etkilememektedir. % 1 hata payı ile karışım oranları

iplik kopma uzaması değerini etkilerken, % 1 hata payı ile iplik numara artışı

iplik kopma uzaması değerini etkilememektedir.

• Yapılan istatistik analizde; % 5 hata payı ile karışım oranları, düzgünsüzlük

değerini etkilememektedir, % 5 hata payı ile iplik numara artışı düzgünsüzlük

değerini etkilememektedir. % 1 hata payı ile karışım oranları düzgünsüzlük

değerini etkilememektedir, % 1 hata payı ile iplik numara artışı da

düzgünsüzlük değerini etkilememektedir.

• Yapılan istatistik analizde; % 5 hata payı ile karışım oranları, ince yer sayısını

etkilememektedir, % 5 hata payı ile iplik numara artışı ince yer sayısını

etkilememektedir. % 1 hata payı ile karışım oranları ince yer sayısını

etkilememektedir, % 1 hata payı ile iplik numara artışı da ince yer sayısını

etkilememektedir.

• Yapılan istatistik analizde; % 5 hata payı ile karışım oranları, kalın yer

sayısını etkilememektedir, % 5 hata payı ile iplik numara artışı kalın yer

sayısını etkilememektedir. % 1 hata payı ile karışım oranları kalın yer sayısını

etkilememektedir, % 1 hata payı ile iplik numara artışı da kalın yer sayısını

etkilememektedir.

• Yapılan istatistik analizde; % 5 hata payı ile karışım oranları, neps sayısını

etkilemezken, % 5 hata payı ile iplik numara artışı neps sayısını etkilemiştir.

95

% 1 hata payı ile karışım oranları neps sayısını etkilememektedir, % 1 hata

payı ile iplik numara artışı da neps sayısını etkilememektedir.

• Yapılan istatistik analizde; % 5 hata payı ile karışım oranları, tüylülük

değerini (Uster Tester 3) etkilemektedir, % 5 hata payı ile iplik numara artışı

tüylülük değerini etkilemektedir. % 1 hata payı ile karışım oranları tüylülük

değerini etkilemezken, % 1 hata payı ile iplik numara artışı tüylülük değerini

etkilemiştir.

• Yapılan istatistik analizde; % 5 hata payı ile karışım oranları, S3 tüylülük

değerini (Zweigle) etkilememektedir, % 5 hata payı ile iplik numara artışı S3

tüylülük değerini etkilememektedir. % 1 hata payı ile karışım oranları S3

tüylülük değerini etkilememektedir, % 1 hata payı ile iplik numara artışı da S3

tüylülük değerini etkilememektedir.

• Yapılan istatistik analiz sonuçlarına göre; en iyi mukavemet, Rkm, kopma

uzaması, düzgünsüzlük, ince yer, kalın yer ve neps değerleri % 100 bambu

Ne 30 numara ipliğe aittir. En iyi tüylülük değeri (Uster Tester 3), % 100

bambu Ne 40 numara ipliğe aittir. En iyi S3 tüylülük değeri (Zweigle), % 50

bambu % 50 penye pamuk Ne 30 numara ipliğe aittir.

• Örme kumaşlara uygulanan pilling testi sonuçlarına göre, en iyi pilling

değerlerine % 50 bambu % 50 penye pamuk Ne 30 numara iplikle örülmüş

kumaş sahiptir. Sonucun bu şekilde çıkmış olması, % 50 bambu % 50 penye

pamuk Ne 30 numara ipliğin en düşük S3 tüylülük değerine sahip olmasına

bağlanabilir.

• Örme kumaşlara uygulanan sürtünme testi sonuçlarına göre, % 100 bambu

Ne 30 numara iplikten örülen kumaş en mukavemetli kumaştır.

Bambu- pamuk karışımındaki bambu oranı azaldıkça, kumaşların sürtünmeye

dayanımı da azalmaktadır.

Yapılan bu çalışmada farklı numaralarda ve farklı karışım oranlarında

bambu- pamuk elyaf karışımlı iplikler üretilmiştir. Karışımlardan % 100 bambu

karışımından üretilen ipliklerin en iyi kalite değerlerine sahip olduğu tespit edilmiştir.

Bambu- pamuk elyaf karışımlı ipliklerde karışımdaki bambu oranı azaldıkça kalite

değerlerinde düşüş olduğu tespit edilmiştir.

Üretilecek bambu- pamuk elyaf karışımlı ipliklerde, karışım sayısını ve iplik

numara aralığını arttırmak daha iyi sonuçlar verebilir.

96

KAYNAKLAR

[1] Akyıldız, H.; Kızıldere, S.: “Bambu Elyafı Ve Özellikleri”, Marmara

Üniversitesi Tekstil Eğitimi Bölümü, Lisans Bitirme Tezi, (2006) 10-17.

[2] http://en.wikipedia.org/wiki/Bamboo ( Erişim Tarihi: Ekim 2006 )

[3] http://www.jademountainbamboo.com/html/info/northwest.asp ( Erişim

Tarihi: Şubat 2007)

[4] http://www.segana.com.tr/bambu.htm ( Erişim Tarihi: Ekim 2006 )

[5] http://www.bilkont.com.tr/tekstil/tr_urun_bambu.asp ( Erişim Tarihi:

Ekim 2006 )

[6] http://www.bambrotex.com/second/bc_nab.htm ( Erişim Tarihi: Ekim

2006 )

[7] http://www.bamboo-t-shirt.com/bambrotextech.pdf ( Erişim Tarihi: Şubat

2007 )

[8] http://www.tenbro.com ( Erişim Tarihi: Ekim 2006 )

[9] http://www.americanbamboo.org/GeneralInfo.html ( Erişim Tarihi: Şubat

2007 )

[10] http://www.swicofil.com ( Erişim Tarihi: Ekim 2006 )

[11] http://zumrut-tekstil.com.tr/zumrut.asp?atesnet=13 ( Erişim Tarihi: Ekim

2006 )

[12] “Yeşim’den Doğa Dostu Kumaşlar”, Tekstil- Teknik, Haziran Sayı:22,

(2006) 138-140.

[13] “21. yüzyılın elyafı: Bambu lifi”, Tekstil Teknoloji Dergisi, Ocak Sayı:

103, (2005) 138- 140.

[14] http://www.deu.edu.tr/DEUWeb/Icerik/Icerik.php?KOD=11022 ( Erişim

Tarihi: Mart 2007 )

[15]

http://www.itkib.org.tr/ihracat/DisTicaretBilgileri/haberyorum/dosyalar/20

05/haberyorum_2005_2.pdf ( Erişim Tarihi: Mart 2007 )

97

[16] Altun, Ş.: “ Taraklamada Yeni Bir Boyut”, Tekstil Maraton, 2, (1997) 32-

38.

[17] Marmaralı, A.: “Örme Kumaşlarda Karşılaşılan Hatalar”, Örme Dünyası,

Eylül- Ekim Sayı: 10, (2005) 66.

[18] Kosova, S.: Kişisel Görüşme ( Bilkont Dış Ticaret ve Tekstil Sanayi A.Ş.

İplik1-2 İşletme Müdürü) (2006-2007)

[19] Ulusoy, M.B.: Kişisel Görüşme ( Bilkont Dış Ticaret ve Tekstil Sanayi

A.Ş. Planlama ve Kalite Müdürü) (2006)

[20] Hubert,M.; Blalock,Jr.: “Social Statistics”,Second Edition, USA, (1979)

335- 355.

[21] Devore, J.L.: “Probability and Statistics for Engineering and Sciences”,

Fourth Edition, USA, (1995) 390-401.

[22] Özdamar, K.: “Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi”, Kaan

Kitapevi, Eskişehir, (2004) 339-373.

[23] TRUTZSCHLER; “İplik Makineleri Katalogları”, 4- 19.

[24] RIETER “İplik Makineleri Katalogları”, 2-9.

[25] TOYOTA “Penye ve Fitil Makineleri Katalogu”, (4-9 )-(12-15).

[26] Canoğlu, S., Olcay, A.; “ Ring İplik Eğitmeciliğinde Meydana Gelen

İplik Tüylülüğünün Nedenleri ve Giderilme Çareleri. 1. Ulusal Çukurova

Tekstil Kongresi Bildiler Kitabı. Çukurova Mühendislik-Mimarlık

Fakültesi Tekstil Mühendisliği Bölümü. (1999). 215-225.

[27] İlknur, S.; “Apron ve manşon kullanımı, teknik bilgileri”, İstanbul, (2003)

10-12.

[28] Kadoğlu, H.; Üreyen, M.; Çelik, P.; Yıldırım, D.; “ Pamuk İpliklerinde

Tüylülüğün Nedenleri ve Azaltılma Olanakları Üzerine Bir Çalışma”,

İzmir, (2004) 1- 13.

[29] Rousselle, M. A.; Thibodeaux, D.; French, A.; “ Cotton Fiber Properties

and Moisture: Water of Imbibition”, Textile Research Journal, Feb (2005),

Vol. 75, Iss. 2, pg. 177, 4 pgs.

[30] Okubayashi, S.; Bechtold, T.; “ A Pilling Mechanism of Man-Made

Cellulosic Fabrics- Effects of Fibrillation”, Textile Research Journal, Apr

(2005), Vol. 75, Iss. 4, pg. 288, 5 pgs.

98

[31] Sumardi, I.; Suzuki, S.; Ono, K.; “ Some Important Properties of

Strandboard Manufactured From bamboo”, Forest Products Journal, Jun

(2006), Vol. 56, Iss. 6, pg. 59, 5 pgs.

[32] Usta, İ.; “Yüksek Lisans Uygulamalı İstatistik Ders Notları”, Marmara

Üniversitesi Tekstil Eğitimi Bölümü, (2006) 31-32.

[33] Serper, Ö., “Uygulamalı İstatistik”, Filiz Kitapevi, (1985)

[34] Köksal, B.A., “İstatistik Analiz Metodları”, İstanbul, (2003) 311- 326

99

EK 1

Varyans Analizi

İkiden fazla örneklem ortalamasının karşılaştırılması için geliştirilmiş olan

yöntem “değişke çözümlemesi” olarak isimlendirilir. Bu yöntem farklı esaslara göre

kestirimi yapılan değişkenlerin karşılaştırılmasına dayandırılmıştır.

Bağımsız örneklemlerin normal dağılımlı, ortalamaları µi olan ve ortak σ2

değişkesine sahip k kadar evrenden çekildikleri düşünülsün. Bu evrenlerin bütünleşik

bir evren oluşturdukları kabul edilsin; µ simgesi ile gösterilen bütünleşik evren

ortalaması: µ = 1/k ∑ µi olarak hesaplanır.

k kadar evren aritmetik ortalamasının eşit olduğu şeklinde formüle edilen Ho

önsavı sınanacaktır.

Ho = µ1 = µ2 = µ3 = ……= µk

Eğer sıfır önsavı doğru ise, µ1= µ eşitliğinin gerçekleşmesini bekleriz. Aksi

durumda ise evren ortalamalarının ( µi ), genel ortalama µ’ den τi kadar sapma

göstermesi söz konusu olacaktır:

τi = µi - µ ; i= 1,2,...........,k.

τi, i’inci evren ortalamasının genel ortalamadan sapmasıdır;

∑ τi =∑( µi - µ) = 0

İki Yönlü Varyans Analizi

Bir sorunun çözümü amacıyla araştırıcı eğer n birimlik bir araştırma

örneklemindeki denekleri peşpeşe aynı değişken için k defa gözlemlerse, her biri n

kadar gözlem içeren k tane bağımlı istatistiksel örneklem oluşacaktır. Aynı denek

üzerinde k defa ölçüm yapılarak aynı denek için k tane gözlem elde edildiği için her

deneğe ilişkin gözlemler arasında bağımlılık, dolayısıyla k tane bağımlı örneklem

ortaya çıkacaktır. Bu şekilde oluşturulan istatistiksel örneklemelerle denekler

100

arasındaki farklılık denetim altına alınmış olur. Böylece bağımlı değişkeni etkileyen

araştırılan bağımsız değişkenin neden olduğu değişkenlik yanında, nedeni

belirlenebilecek ikinci bir değişkenlik kaynağı anlaşılacağı gibi denekler arasındaki

farklılıktır.

Diğer taraftan bağımlı değişken ele alınan bağımsız değişken ile birlikte bir

ikinci etmen tarafından etkileniyor ve bu etmenin etkilerinin denetim altına alınması

söz konusu ise, yine bağımlı örneklemlerle çalışılması durumu ortaya çıkar. Denetim

altına alınacak etmenini düzeyleri esas alınarak oluşturulacak r kadar bölük, k kadar

bağımlı örneklemin her birinin terim sayısını verir.

Özetle; bağımlı örneklemlerin varlığı durumunda genel kareler toplamını

bileşenlerine ayırmada iki etmen birlikte göz önünde tutulur. İki yönlü değişke

çözümlemesinde k simgesi örneklem sayısıdır; k aynı zamanda bağımsız değişkenin

düzey sayısıdır.

Tablo Ek 1.1 : İki Yönlü Varyans Analizi Tablosu

Değişkenlik

Kaynağı

Serbestlik

Derecesi Kareler Toplamı Kareler Ortalaması

Bölükler

(arası)

r-1

N

XX

k jj

22.

1−∑

[N

XX

k jj

22.

1−∑

]/ (r-1)

Örneklemler

(arası)

k-1

N

XX

k ii

22.

1−∑

[N

XX

k ii

22.

1−∑

]/ (k-1)

Yanılgı

(örneklemler

içi)

(r-1)(k-1)

( )2..∑∑ +−−

i jijij xxxx

[

( )2..∑∑ +−−

i jijij xxxx

] /

(r-1)(k-1)

Genel

N-1

( )2∑∑ − xxij

Yanılgı kareler ortalaması SE2, örneklemler arası kareler ortalaması SB

2,

bölükler arası kareler ortalaması SR2 simgeleriyle gösterilir.

F= SB2

/ SE2 test istatistiğidir.

İki yönlü varyans analizinde iki tane H0 önsavı formüle edilir:

101

H0: Aritmetik ortalamaları arasında fark yoktur.

H0: Bölük ortalamaları arasında fark yoktur.

Asıl sınanması gereken H0 önsavı, Evren aritmetik ortalamalarının farksızlığına

ilişkin olandır [20, 21, 22].

Two-way ANOVA: Mukavemet versus Numara; Karisim orani Analysis of Variance for Mukavemet

Source DF SS MS F P

Numara 1 11276 11276 50,05 0,006

Karisim 3 12310 4103 18,21 0,020

Error 3 676 225

Total 7 24262

Individual 95% CI

Numara Mean -------+---------+---------+---------+----

1 318,0 (-------*-------)

2 242,9 (-------*-------)

-------+---------+---------+---------+----

240,0 270,0 300,0 330,0

Individual 95% CI

Karisim Mean ----------+---------+---------+---------+-

1 311 (--------*-------)

2 328 (--------*-------)

3 246 (--------*-------)

4 237 (-------*--------)

----------+---------+---------+---------+-

240 280 320 360

Yukarıda MINITAB 13.2 istatistik yazılım programında yapılan iki yönlü varyans

analizi sonuçları çıktı halinde verilmiştir.

Tablodaki değerlerin Türkçe karşılıkları aşağıda verilmiştir.

Two-way ANOVA: İki yönlü Anova

Analysis of Variance for Mukavemet: Mukavemet için varyans analizi

Source: Kaynak

Error: Hata

Total: Toplam

Mean: Ortalama

Individual 95% CI: % 95 güvenle

102

Önem Seviyesi ve Serbestlik Derecesi

Verilen hipotezi kabul edilmesi gerekirken reddedilmesi istatistikte “ I. tip

hata”, reddedilmesi gerekirken kabul edilmesi halinde “II. tip hata” denir. Bir hipotez

testi yapılırken seçilecek kriterin bu hataların (veya risklerin) minimum yapılması

esasına dayanmalıdır.

I. ve II. tip hataların aynı anda minimum yapılmalarındaki güçlük, bu iki tip

hatanın birbirlerini ters yönde etkilemeleridir. I. tip hata küçülürken II. tip hatanın

büyümesi veya II. tip hata küçülürken I. tip hatanın büyümesine yol açar. Bu nedenle,

hipotez testleri yapılırken, I. tip hatadan ileri gelebilecek riskin, karar verecek

kimsenin isteğine bağlı olarak α değerine “ önem seviyesi” de denir.

Pratikte en çok kullanılan önem seviyesi α= 0,05 ve α= 0,01’dir.

H0 hipotezi doğru iken reddedilme olasılığı % 5’tir.

% 5 yerine %1 önem seviyesi kullanılırsa H0 hipotezin yanlış olarak

reddedilmesi olasılığı azalır; fakat popülasyon daha uzak örnek istatistikleri de kabul

bölgesi içine dahil edilmiş olur. Bu da II. tip hata riskini arttırır [32].

Tekstilde %5 anlamlılık seviyesi kullanılır. Bir hipotez testinin tasarımında %5

anlamlılık seviyesi seçilmişse kabul edilmesi gereken bir hipotezi reddetmenin

olasılığı %5 ‘dir. Diğer bir deyişle %95 güvenirlilikle doğru karar verilecektir. Bu

durumda %5 anlam seviyesinde hipotezin reddedileceğini ifade eder. Bu da hata

olasılığının %5 olduğunu gösterir [33].

F bölünmesinin şekli serbestlik derecesine bağlı olarak değişmektedir. Ancak F

bölünmesinde gerek pay ile ilgili v1 = n1 -1, gerekse payda ile ilgili v2 = n2 -1,

serbestlik dereceleri bir arada bölünmenin şeklini belirlemektedir. Serbestlik

derecelerinin küçük değerlere sahip olmaları durumunda bölünmenin pozitif

asimetrisi belirgin olmakta, v1 ve v2 değerleri büyüdükçe bölünme normale

yaklaşmaktadır.

Çift yönlü varyans analizinde serbestlik dereceleri aşağıda yer almaktadır.

Sütun kareler toplamı ile ilgili serbestlik derecesi sütun sayısından bir eksik

yani, c-1’dir (c, sütun sayısıdır).

Sıra kareler toplamı ile ilgili serbestlik derecesi, r-1’dir (r, sıra sayısıdır).

103

Artık kareler toplamı ile ilgili serbestlik derecesi sütun ve sıra serbestlik

derecelerinin birbirleriyle çarpılması ile elde edilir, yani (c-1)× (r-1)’dir.

Genel toplamın serbestlik derecesi, r×c-1’dir (Deney sayısının 1 eksiğidir) [34].

104

ÖZGEÇMİŞ

1982 Kırklareli Pınarhisar ilçesinde doğdu. 1988- 1996 yılları arasında

Lüleburgaz Şaban Öğünç İlköğretim okulundan mezun oldu. 1996- 2000 yılları

arasında da Lüleburgaz Anadolu Meslek Lisesinde öğrenim gördü.

2001 yılında Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Tekstil Teknoloji

Öğretmenliği bölümünü kazandı ve 2005 yılında bu bölümden mezun oldu.

2005 yılında Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tekstil Eğitimi

Bölümünde Yüksek Lisans programını kazandı ve eğitimini bu bölümde devam

ettirmektedir.