Bari i Bletës

8/19/2019 Bari i Bletës

http://slidepdf.com/reader/full/bari-i-bletes 1/5

Bari i bletës

(Melissa officinalis L.)

Emërtimi në gjuhën popullore: Milcë, mickël, pselik, spelinak.

Përshkrimi: Është gjysmëshkurre, ë në kushte të fa!orshme klime "he toke jeton #$%&' !jet, por për pro"him ajo mun" të mahet me le!er"i !etëm &%$ !jet. ormon një sistem rrënjor meshumë nyje rritjeje nga ku "alin mjaft krahë*a rreth &' cm të gjata, të cilat ngarkohen meshumë ime thithëse. +ërcejtë në përgjithësi janë të "rejtë, por në "isa raste e"he kaca!jerrësë arrijnë lartesinë '%-'' cm apo e"he "eri në -#' cm. jethet kanë formë romi apo *emre#% cm të gjata "he -.$%$.' cm të gjera. /anë me majë të shkurtër, anash me "hëmë*ime tërregullta. 0hpesh nga ana e sipërme janë të muluara me push "he përfun"ojnë me një isht$%&.$ cm të gjatë. /anë të pasura me !aj eterik. Lulet janë setullore, me ngjyrë të ar"hë nëtë kaltër, lejla të 1elët ose të ar"hë në të !er"hë. 2ë !en"in tonë lulë*on nga "hjetë"itëshi i

tretë i Majit "eri nga fun"i i +orrikut. E ka marrë emrin ari i letës, pasi lulet e saj janë të pasura me nektar "he frekuentohen shumë nga letët. arërat janë të imta, -$ mm të gjata,'.3$%- mm të gjera, të stërgjatura, o!ale, me oshe. 4en"i i ngjitjes ka formë patkoi "he ështëi ar"hë, pjesa tjetër është e !er"hë "eri në ngjyrë gështenjë e shkëlyeshme. 0ipërfaja etyre është e pikë*uar, me gropë*a e po të lagen pak jargë*ohen. arërat kanë mulesë tëfortë e për rrje"hojë, në kushte lagështie "he në temperaturë rreth #'5 mijnë për #-%#6 "itë.ara e ruan fuinë mirëse per #%& !jet.

7oka "he klima: 2ë gjen"je të 8egër9 gjen"et në toka të pasura, në faet jugore të ngrohta, tërrahura mirë nga "ielli. 2ë *onat e ulta ku ka lagështi "he mjegull të shpeshtë nuk rritet mirë"he jep pro"him të pakët. ritet mirë në *ona me klimë të mesme, është shumë e n"jeshmekarshi ngrica!e ë shoerohen me ulje të temperaturës "he ë !a*h"ojnë për nje kohë tëgjatë. Për këtë arsye, në !en"et me klimë të ashpër mun" të kulti!ohet si imë një!je1are.

+ulti!imi: 2isur nga kërkesat e tregut për fletën e arit të letës, kulti!imi i kësaj ime ështëme le!er"i ekonomike. Përgatitja e tokës ëhet njësoj si për kulturat e tjera. Mjellja ëhetme farë ose me copa të rrënjë*uara të cilat përgatiten në !ullaja. 4ullajat përgatiten si1 kemi

përmen"ur për kulturat e tjera "he ngrihen në !en"et ku ka mun"ësi ujitjeje. 2ë këto !ullajamillen fara ose copa, në *onën e ngrohtë në fillim të Marsit n"ërsa në *onën e ftohtë në fun"të muajit Mars ose në fillim të Prillit. Meenëse farat janë të imta, para mjelljes për*ihen merërë për lehtësi shpern"arjeje. Për një - m# !ullajë ne!ojiten $ gr farë. illimisht fara

sigurohet nga imësia spontane sipas atyre kritere!e ë kemi përcaktuar e"he për kulturat etjera. Ekonomikisht interes ka mjellja e kësaj ime me copa të rrënjë*uara. Për këtë nga imë #%& !je1are, në fillim të Marsit (për *onën e ngrohtë e të mesme) "he në fun" të Marsit(për *onën e ftohtë) n;irren copa nga afa e rrënjës të imë!ë mëmë, mun"ësisht me pakrrënjë*a. +ëto copa millen në !ullaja me rreshta #$%&' cm larg njëri tjetrit "he $% cm imanga ima ren"a rreshtit "uke u përen"ruar në këto shërime: ujitje, prashitje "he he"hja e$% gr nitrat për 1"o m#. i"anët e përgatitur ne këtë mënyrë, janë gati për t<u mjellë në!en"in e përhershëm ë në !jeshtë (2ëntor) të po atij !iti për *onat e ngrohta "he në pran!erë

për *onat e ftohta. 2ë !en"in e përhershëm mjellja ëhet në rreshta '%3' cm larg njëritjetrit"he &'%=' cm ima nga ima ren"a rreshtit. 4itin e parë *akonisht kryhen "y

prashitje,n"ërsa ujitjet ëhen sipas ne!ojës. +ëto shërime kryhen e"he në !itet e tjera.

4jelja e pro"himit: +orrja ëhet në fa*ën e lulë*imit të plotë të imës. jatë korrjes kërcejt



priten $%6 cm mi sipërfaen e tokës me ëllim ë të meten mjaft nyje apo pika rritjeje për*h!illimin e kërcej!e "he imë!e të reja. +orrja kryhet në mëngjes pasi ka kaluar !esa. Masae korrur li"het lehtë ne "uaj "he ngrihen në këmë për tharje. Pas tharjes ëhet shkoja egjethes. >akonisht ëhen "y korrje. Malli i përgatitur për shitje "uhet të ketë !etëm fletë tëthata, ta pastra, me isht "eri # cm, me ngjyrë të gjelërt, e gjelërt në të errët, me nuanca të

lehta në të !er"hë. 2uk lejohen gjethet e n;ira, të mykura "he me papastërti të tjera, lagështia"eri në -&?.

2ë sajë të përmajtje!e, ari i letës për"oret për etësimin e neuro*a!e kar"iake, rrahjet eforta të *emrës "he 1rregullimet psikoneurotike.

Bari i Shpretkës(4erena officinalis L.)

Emërtimi në gjuhën popullore: 2ë gjuhën popullore emërtohet ari i shpretkës.

Përshkrimi: Është imë një!je1are e ë rritet "eri në 3' cm e lartë, kërcell kater oshësh, me push "he @ "egë*uar në pjesën e sipërme. jethet i ka të përkun"rejta, të plota ose pen"ore të1ara. Lulet e !ogla, pa isht të !en"osura në lulesë si kalli*ë me ngjyrë ro*ë në lu. Lulë*onnga pran!era në !jeshtë.

Përhapja: ritet spontanisht në "jerrishte, u*ë kanale!e e ku"o, kryesisht në *ona të ulëta.

+lima "he toka: ritet ku"o, nuk ka preferencë për tokën në të cilën rritet e *h!illohet, nuk preferon klimë shumë të ftohtë.

Pjesët ë për"oren: @ për"oret pjesa ajrore (hera).

4jelja: Aëhet gjatë kohës së lulë*imit.

+ërkesat teknike: Bera grumullohet në kohën e lulë*imit "he menjëherë thahet "he

amalla*hohet me kuj"es nëpër arka ose kuti kartoni, por mun" të amalla*hohet "he nëthasë. Për"oret për shërimin e *ma"himit të shpretkës, gurë!e të mël1isë, të !eshka!e,reumati*mës, artritit, "he për ner!in shiatik.

Bari i majasëllit

(7eucrium polium L.)

Emërtimi në gjuhën popullore: Aari i majasëllit.

Përshkrimi: Është imë shumë!je1are, me kërcej të përkulur me majë lart. jethet i ka me push. Lulesat në formë !ileje me ngjyrë të purpurt. Lulë*on në Maj % +orrik.



Përhapja: ritet spontanisht ku"o.

+lima "he toka: Pjesët ë për"oren: i për"oren pjesa mitokësore (hera). Përman pakessence, lën"ë të hi"hura e tanike.

Pjesët ë për"oren: @ për"oret pjesa mitokësore (hera).

4jelja: Aëhet gjatë lulë*imit.

+ërkesat teknike: rumullohet gjatë periu"hës së lulë*imit, pastaj thahet "he amala*hohet.

data L.)

Emërtimi në gjuhën popullore: Në gjuhën popullore njihet me emrat bliri, bli sizemër, bliri gjethevogël, bliri i kuq.

Përshkrimi: shtë dru që rritet deri në !" m lartësi, është gjetherënës, me simetritë thjeshtë. #istemin rrënjor e ka mja$t të zhvilluar. %jethet i kanë në $ormëzemre, të këmb&era, me majë të gjatë e të mprehtë, me bisht të gjatë dhe anashtë dhëmbëzuara. Lulet i ka në brakte, mbi një bisht të përbashkët, me ngj&rë tëbardhë deri në të verdhë. %jethet lulëzojnë prej 'llimit të pranverës e deri nëvjeshtë (kr&esisht nga eshori deri në *orrik). shtë lloj që jeton gjatë.

Përhapja: +ritet në shkurreta, p&je, në shpate dhe sidomos në zonat e dushkutdhe të ahut.

*lima dhe toka: *ërkon toka të pasura dhe të thella. +ritet dhe i kultivuarpothuajse kudo.

Pjesët që përdoren: lirit i përdoren lulet së bashku me braktet.

-jelja: *r&het në ershor*orrik kur kanë /elur të paktën !01 e gon2heve.

*ërkesat teknike: -jelja bëhet me dorë ose me gërshërë, duke përdorur shkallë(nuk duhet prerë degët apo shkundur me shkop). 3uhet të kihet paras&sh të mos

hiqen më shumë se 4565 7 e luleve. Lulet mblidhen së bashku me braktet në'llim të lulëzimit, derisa nuk ka /elur gj&sma e bimës. -jelja pre$erohet të bëhetgjatë kohës me diell. 8bledhja e luleve kr&het në periudhën ershor *orrik.

9harja bëhet në hije, duke ruajtur ngj&rën e verdhë në të gjelbër të /elur. Nukduhet të thahen të hedhura mbi plastamas, por mbi shtroja beze. Përdoretkundër kollitjes, pengesave në rrugët e $r&mëmarrjes, hipertensionit, qetësimit tënervave, dhe $tohjeve.

Hithra



(Crtica "ioica L.)

Emërtimi në gjuhën popullore: Botha, hithi, hithe, hiskëll, hithës, hithra.

Përshkrimi: Është imë arishtore shumë!je1are "ioike. +a ri*omë *!arritëse e të "egë*uar.

+ërcelli është i "rejtë, i thjeshtë, me katër rinjë ose i rrumullakët, i !eshur me ime, ë kuri prek të "jegin. Lartësia e kërcellit arrin '.$%# m. jethet i ka të përkun"rejta, të më"ha "eri-$cm të gjata, të pajisura me katër n"ajgjethësa të lira, !e*ake ose heshtake me majë tëmprehtë "he me u*e të "hëmë*uara, të muluara me ime të holla therëse, me isht të gjatëe me ngjyrë të gjelërt në të errët. Lulet janë të !ogla, të gjelërta në të hapur, tëgrumulluara në kallinj, të "egë*uara nëpër setullat. Lulë*on prej muajit Maj "eri në !jeshtë.ruti është një kokërr e !ogël e shtypur "he !e*ake.

Përhapja gjeografike: 2ë !en"in tonë takohet në gjen"je të egër thuajse ku"o, nga reg"eti"eri në majat e male!e, në toka "jerrë, nëpër gjer"he, rreth anesa!e etj. 7oka "he klima:ritet në 1farë"o lloj toke, por preferon tokat e freskëta e të pasura. 7akohet në *onat me

klimë mes"hetare fushore "he ko"rinore.+ulti!imi: Meenëse gjen"et mjaft e përhapur, kjo imë "eri tani nuk është kulti!uar. Duke

parë se fletët, hera "he rrënjët e saj janë mjaft të kërkuara, kulti!imi i saj është me le!er"iekonomike.

Dy janë mënyrat e shtimit: nëpërmjet farës me copa ose me "egë*a.

Mjellja me farë: 2ë të gjitha rastet materiali mjellës sigurohet nga imësia spontane. aramli"het nga imët me *h!illlim të plotë. Merret fara e pjekur plotësisht gjatë !erës, ruhet"he hi"het në tokë për mjellie në pran!erë. uia mirëse e farës ruhet për një !it, pastaj ajo

ie mjaft. Për këtë arsye millet farë e !itit të parë. Për - ha ne!ojiten 6%-' kg farë. Paramjelljes, toka "uhet të jetë përgatitur me kuj"es (të jetë e shkrifët), pasi fara është mjaft eimët. Për të garantuar mirje të mirë, fara "uhet të shpërn"ahet pas rënies së n"onjë shiu meëllim ë toka të ketë lagështinë e ne!ojshme. Pas mirjes nuk ka ne!ojë për n"onjë shërim,

pasi gra"ualisht imët e mjella konkurojnë arërat e 8këia9.

Mjellja me "egë*a: +jo mënyrë është mjaft ekonomike pasi jo !etëm ë eliminon mjaft pro1ese të tjera pune, por shkurton mjaft kohë. Degë*at merren nga imët spontane 8mëmë9.Fto shkëputen me pak rrënjë me ëllim ë të garantojnë mirje të plotë "he millen "irekt në

arë. +y pro1es ëhet në !jeshtë në periu"hën #' 7etor%#' 2ëntor, ose në pran!erë gjate muajitMars. Distanca e mjelljes ështe G';='H cm. 2jë mënyrë tjetër për sigurimin e materialitmjellës është përgatitja e fi"anë!e në fi"anishte. Pro1e"ura e punës për këtë ëllim është enjejtë si për imët e tjera ë kemi përmen"ur, por si1 e thamë më lart ka më shumëshpen*ime.

4jelja e pro"himit: jethet !ilen kur ima është e *h!illuar mirë. 4jelja e gjethe!e kryhetgjatë muaj!e Maj%Iershor "he +orrik%usht. Ffati i "ytë është për *onat e ulta, ku më !onëgjethet fillojnë të n"ryshojnë ngjyrën, *!er"hen "he thahen. Për të mënjanuar "jegien e"uar!e nga hithrat, këshillohet për"orimi i "ore*a!e gjatë !jeljes. Më shpesh hithra !ilet "ukee kositur "he lihet në këtë gjën"jë "erisa !yshket. 2ë këtë mënyrë mënjanohet "jegia e "uar!e

"he !jelja e gjethe!e ëhet më e lehtë. 7harja e gjethe!e ëhet në "iell "uke e hapur masën në!en"e të pastra "he me trashësi =%$ cm. rënjët !ilen në !jeshtë ose herët në pran!erë. Pas



shkuljes ato pastrohen mirë nga "herat "he ashtu si gjithë rrënjët e tjera thahen në "iell. 2ga -ha tokë e mjellë me hithër mun" të merren -$'%#'' mijë Lekë të ar"hura.

Malli i përgatitur për shitje "uhet të ketë këto karakteristika:-. letët të jenë të thata, të plota, me ngjyrë të gjelërt të errët. 2uk lejohen të mykura, të

n;ira "he papastërti të tjera.#. rënjët të *h!illuara, të thara, të pastra nga pjesët mitokësore, të jenë të prera -$%#' cm,të kenë ngjyrë të murrme në të !er"hë, n"ërsa nga ren"a e ar"hë në krem. 2uk lejohenrrënjë të kalura, të mykura "he rrënjë të imë!ë të tjera, apo papastërti e "hera të n"ryshme.

Documents

Bari i Bletës