BASIC MANUAL FOR FARMERS

TO PROTACT LIVESTOCK

IN A DISASTER

2015

FOCUS ON CYCLONES AND FLOOD

rkefwdkif;ESifYa&MuD;epfjrKyfrSKrsm;wGifwd&pämefrsm;tm;umuG,fapmifYa&Smufjcif;

arG;jrLolrsm;twGuftajccHvufpGJ

1

TABLE OF CONTENTS

USAID-Funded Asia Farmer-to-Farmer Program ၏ မတဆက ........................................................................ ၂

ျပစသ၏အမာ .......................................................................................................................................................... ၃

ေဘးအႏရာယစမခန႔ခြမတြင ထည႔သြငးစဥးစားသင႔သည႔ အခကမား .................................................................... ၅

ၾကတငစမျခငး........................................................................................................................................................ ၇

စဖြ႔ျခငးႏင႔ ဆကသြယညႏငးေဆာငရြကျခငး ..................................................................................................... ၇

တရစာၦနမားအား ေဘးလြတရာသ႔ ေရႊ႔ေျပာငးႏငေအာင စမေဆာငရြကျခငး ........................................................ ၈

ပတဝနးကငအား ၾကတငစမထားရျခငး .............................................................................................................. ၈

အစာႏင႔ေရ ရရေရး ၾကတငစမထားရျခငး ........................................................................................................... ၉

တရစာၦနမားအားကနးမာေရးေစာင႔ေရာကမအတြက ၾကတငစမထားရျခငး ........................................................ ၉

ေဘးအႏရာယမကေရာကမ ေမြးျမေရးျခတြင ေဆာငရြကရမည႔လပငနးမား ........................................................ ၁၁

အစာႏင႔ေရအတြကေဆာငရြကျခငး .................................................................................................................. ၁၁

ပတဝနးကငအတြကေဆာငရြကျခငး ................................................................................................................ ၁၁

တရစာၦနကနးမာေရးအတြကေဆာငရြကျခငး ..................................................................................................... ၁၂

ေဘးအႏရာယကေရာကေနစဥ ေဆာငရြကရမည႔လပငနးမား .............................................................................. ၁၃

သဘာဝေဘးကေရာကျပးေနာက ေမြးျမေရးတရစာၦနမားအား ျပစေစာင႔ေရာကျခငး ............................................ ၁၄

ဆကသြယျခငး၊ ေပါငးစပညႏငးေဆာငရြကျခငးႏင႔ ျပနလညစမျခငး ............................................................... ၁၄

ပတဝနးကငအတြကေဆာငရြကျခငး ................................................................................................................ ၁၅

အစာႏင႔ေရအတြကေဆာငရြကျခငး .................................................................................................................. ၁၅

တရစာၦနကနးမာေရးအတြကေဆာငရြကျခငး .................................................................................................... ၁၆

2

USAID-Funded Asia Farmer-to-Farmer Program ၏ အမာစာ

ျမနမာႏငငရ ေမြးျမသမား၊ ရပကြကေကးရြာမား အေနျဖင႔ သဘာဝေဘးအႏရာယမားအပါအဝင ေဘးအႏရာယ

ကေရာကမမားအား စနစတကတ႔ျပနေဆာငရြကႏငေရးအတြက ၾကတငအစအမမားခမတရာတြင အေထာကအက

ျပႏငရႏအတြက ယခလကစြစာအပငယအား ျပစရျခငးျဖစပါသည။ ျပးခ႔ေသာႏစအနညးငယအတြငး ျမနမာႏငင

တြင ျပငးထနေသာ သဘာဝေဘးအႏရာယမား ကေရာကခ႔ပါသည။ ေမြးျမသမားအေနျဖင႔ မမ၏ မသားစ၊

မမ၏ေမြးျမေရးျခမားအတြက ၾကတငအစအမေကာငးမား ခမတထားျခငးျဖင႔ ေမြးျမေရးတရစာၦနမားဆးရးမက

ေလာ႔ခႏငမညျဖစပါသည။ ထ႔ျပင ရပရြာမားအတြငးတြငလညး အခငးခငးကညကယဆယရန မညသ႔ေဆာငရြက

မညက အားလးစေပါငး၍ေဆြးေႏြးတငပငကာ အစအမမားခမတထားသင႔ပါသည။

ရပရြာအဆင႔ ၾကတငအစအမမားခမတရန ေဆြးေႏြးညႏငးရာတြင ရပရြာအတြငးရ လထအားလးပါဝငႏငမမာ

အလြန အေရးၾကးပါသည။ သ႔မသာ မနတငး (သ႔မဟတ) ေရၾကးမမား မမတ႔ေကးရြာတြငျဖစေပၚလာပါက မညသက

မညသည႔လပငနးတာဝနမား ထမးေဆာငမညက အားလးသရနားလညျပး ေဘးအႏရာယမကေရာကမ၊ ကေရာက

ေနစဥ ႏင႔ ကေရာကျပးေနာက ေဆာငရြကရမည႔လပငနးမားအား စနစတကေဆာငရြကႏငကာ စတပပငေသာက

အနညးဆးႏင႔ အခငးခငးကညကယဆယႏငမညျဖစပါ သည။

မသားစအဆင႔၊ ေမြးျမေရးျခတစျခခငးစအဆင႔ ၾကတငအစအမမားခမတရာတြငလညး မသားစဝငမား၊ ျခဝနထမး

မားအားလးပါဝငရန လအပပါသည။ မသားစဝငမားအားလး၊ ျခဝနထမးမားအားလးက အစအမမားအား ေကာငးစြာ

သရထားျခငးျဖင႔ ေဘးအႏရာယကေရာကမမားက ဟနခကညစြာ တ႔ျပနႏငမညျဖစပါသည။

ယခ လကစြစာအပငယက ေမြးျမသမား၊ တရစာၦနေဆးကဆရာဝနမားႏင႔ ျမနမာႏငငေမြးျမေရးလပငနးအဖြ႔ခပမ

တာဝနရသမား၊ ေမြးျမေရးႏင႔ကသေရးဥးစးဌာနဝနထမးမားႏင႔ USAID-Funded Asia Farmer-to-Farmer

Program တ႔ ပးေပါငးျပစထားျခငးျဖစပါသည။ ထသ႔ျပစႏငရနအတြက အလပရေဆြးေႏြးပြမားအား ဥးေဆာင

ေဆြးေႏြးခ႔ေသာ Winrock International ၏ Farmer-to-Farmer Volunteer မားျဖစၾကေသာ Dr. Susan Stewart

ႏင႔ Dr. Kelly Crowdis တ႔အားလညးေကာငး၊ အလပရေဆြးေႏြးပြတေလာက ဘာသာျပနဆေပးခ႔ေသာ ေဒါကတာ

သကခင (Technical Officer, Winrock International) အားလညးေကာငး ေကးဇးတငရပါသည။ ဤစာအပပါ

အၾကျပခကမားအား အသးျပျခငးျဖင႔ မမတ႔၏ ေမြးျမ ေရးျခႏင႔ ရပရြာအတြငး အေတြ႔အၾကမားဖလယျခငး၊

ျပနလညသးသပျခငး၊ သးသပေတြ႔ရခကမားအားအသးျပ၍ ေနာကထပျဖစေပၚလာမည႔ ေဘးအႏရာယမားအတြက

ၾကတငအစအမခမတျခငးမား ေဆာငရြကလာႏငကာ ဆးရးေလလြင႔မမားက ေလာ႔ခႏငမညဟ ေမာလင႔ပါသည။

ေဒါကတာအသႏာေကာ

Country Director

USAID-Funded Asia Farmer-to-Farmer Program/Myanmar

Winrock International

3

ျပစသ၏အမာ

ျမနမာႏငငသည ပထဝအေနအထားအရ ရညလားေသာကမးရးတနးရျပး ဘဂၤလားပငလယေအာမ ဝငေရာကလာ

ေသာ မနတငမားေၾကာင႔ ေလျပငးတကခတမမား၊ မးသညးထနစြာရြာသြနးမမား၊ ေရၾကးမမား၊ ေျမျပမမား၊

အစရသည႔ သဘာဝေဘးအႏရာယမား ကေရာကေလ႔ရကာ ျပညသမား၏ အသကအးအမဆးရးမမား ျဖစေပၚ

ေလ႔ရပါသည။ ျပးခ႔ေသာ ဆယခႏစ တစခအတြငး ျပငးထနေသာငလငလပခတမ ၂ ၾကမ၊ ဆငကလးမနတငးၾကး ၃

ခ၊ ဆနာမေရလငးရကခတမ ၁ ၾကမ၊ ေရၾကးနစျမပမ အၾကမေပါငးမားစြာႏင႔ အျခားေဘးအႏရာယကေရာကမ မား

အမားအျပားျဖစေပၚခ႔ပါသည။ ကမာၻ႔ကလသမဂၢ၏ စာရငးဇယားမားအရ ျမနမာႏငငသည ကမာၻေပၚတြင သဘာဝ

ေဘးအႏရာယမားမ ထခကဆးရးမအမားဆးႏငငမားထတြင တစခအပါအဝငျဖစပါသည။ ရာသဥတဆးရြားမမား၊

ေျမငလငလပခတမမားအျပင သစေတာျပနးတးမႏင႔ အယလနညရာသျဖစေပၚမမားေၾကာင႔ မးေခါငေရရားႏင႔

အျခားသဘာဝေဘးကေရာကမမားက ျဖစေပၚေစလကရပါသည။

ေဘးအႏရာယကေရာကမမားေၾကာင႔ လသားမား၏ အသက၊ အးအမစညးစမမားဆးရးရသက႔သ႔ ေမြးျမထားေသာ

တရစာၦနမားေသဆးျခငး၊ ထတလပမကဆငးျခငးတ႔ေၾကာင႔ တငးျပည၏ စးပြားေရးအေပၚလြနစြာထခကႏငပါသည။

ေဘးအႏရာယကေရာကမမား ထေျပာလာသညႏင႔အမ ျမနမာႏငင၏ ေဘးအႏရာယတ႔ျပနေရးလပငနးမားသည

လညး ပမတးတကေကာငးမြနလာေနျပး အထးသျဖင႔ လသားတ႔အား ကယဆယေရးလပငနးမားတြင တးတကမမား

ျမငေတြ႔ေနရျပျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင ေမြးျမေရးလပငနးမားတြင ေဘးအႏရာယကေရာကမအတြက ၾကတငစမ

ေဆာငရြကျခငး၊ အသင႔ ျပငဆငျခငး၊ တ႔ျပနျခငး စသည႔လပငနးမားက ေဆာငရြကမမာ အားနညးေနေသးေၾကာငး

ေတြ႔ရရပါသည။

အေတြ႔အၾကမားအရ ေမြးျမသမား၊ ေမြးျမေရးဆငရာအဖြ႔အစညးမား အေနျဖင႔ ေဘးအႏရာယကေရာကမသာ

တ႔ျပနေဆာငရြကျခငး (Responds) က အဓကေဆာငရြကခ႔ၾကေၾကာငးေတြ႔ရရပါသည။ ေဘးအႏရာယကေရာကခန

တြင တ႔ျပနေဆာငရြကျခငးမာ မရမျဖစလအပေသာလညး ဆးရးေလလြင႔မမား၊ ေဘးဒကၡမား၊ ထတလပမကဆငး

မမားက ထထေရာကေရာကေလာ႔ခႏငရနမာ ၾကတငစမေဆာငရြကထားရျခငး (Planning) က အဓကအကဆး

ျဖစပါသည။ ေဘးအႏရာယကေရာကမည႔ အခနက ၾကတငတြကခကထားႏငျခငးမရသျဖင႔ ၾကတင အစအမမား

ေဆာငရြကထားျခငးကသာလင ဆးရးမမားကေလာ႔ခႏငရန အေကာငးဆးနညးလမးျဖစပါသည။

မမတ႔ရပရြာ၊ မမ၏ေမြးျမေရးျခတြင ေဘးအႏရာယမကေရာကမ၊ ကေရာကစဥႏင႔ ကေရာကျပးေနာက စတခလျခ

သည႔ အေျခအေနအား ဖနတးေပးႏငရနအတြက ၾကတငစမမမားက ေဆာငရြကထားရန လအပပါသည။ ထက႔သ႔

စတခလျခသည႔ အေျခအေနကဖနတးရာတြင ယခငၾကေတြ႔ခ႔ရေသာ အေတြ႔အၾကမားမ သငခနးစာရယကာ စမ

ေဆာငရြကရမညျဖစပါသည။ ယငးအစအမမားသည ေလနဓားထစမဟတပ ျဖစေပၚလာေသာ ေဘးအႏရာယ၊ ရပရြာ

အေနအထား၊ ရရႏငေသာအရငးအျမစအေထာကအပ႔မားေပၚမတည၍ ျပျပငေျပာငးလႏငေသာ ၾကတင အစအမ

မားျဖစရနလအပပါသည။ အေျခအေနႏင႔လကေလာညေထြရေအာင ျပငဆငေဆာငရြကႏငျခငး (Flexibility) ႏင႔

ဆကသြယေပါငးစပညႏငးေဆာငရြကျခငး (Communication) တ႔မာ ေဘးအႏရာယစမခန႔ခြမ အတြက ေသာ႔ခက

အကဆး ျဖစပါသည။

ျမနမာႏငငေမြးျမေရးလပငနးအဖြ႔ခပအေနျဖင႔ Winrock International က အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကလက

ရေသာ USAID-Funded Asia Farmer-to-Farmer Program ၏ ပးေပါငးေဆာငရြကမျဖင႔ ၂၀၁၅ ခႏစ ဒဇငဘာလ

အတြငး ရနကနျမ႔ႏင႔ မႏေလးျမ႔မားတြင ေမြးျမေရးဆငရာ ေဘးအႏရာယစမခန႔ခြမ အလပရေဆြးေႏြးပြမား

4

ကငးပခ႔ပါသည။ အဆပါအလပရေဆြးေႏြးပြမားသ ႔ ေမြးျမေရးႏင႔ကသေရးဥးစးဌာနမ ဝနထမးမား၊ ကမာၻ႔ကလသမဂၢ

စားနပရကၡာႏင႔စကပးေရးအဖြ႔မ တာဝနရသမား၊ အစးရမဟတေသာအဖြ႔အစညးမားမ ကယစားလယမား၊ ျမနမာ

ႏငငေမြးျမေရးလပငနးအဖြ႔ခပမ တာဝနရသမား၊ တရစာၦနေဆးကဆရာဝနမား၊ အရပဘကလ႔အဖြ႔အစညးမား၊

ေမြးျမသမား၊ ေမြးျမေရးလပငနးရငမား တကေရာကေဆြးေႏြးခ႔ၾကပါသည။

အလပရေဆြးေႏြးပြမားမ ေဆြးေႏြးခကမားအား စစညး၍ “မနတငးႏင႔ေရၾကးနစျမပမမားတြင တရစာၦနမားအား

ကာကြယေစာင႔ေရာကျခငး - ေမြးျမသမားအတြကအေျခခလကစြ Basic Manual for Farmers to Protact

Livestock in a Disaster: Focus on cyclones and floods” အား ျပစထတေဝျခငးျဖစပါသည။

Dr. Susan Stewart Organization Development

လပအားေပးပညာရင Farmer-to-Farmer Program

Dr. Kelly Crowdis Technical Advisor

လပအားေပးပညာရင Farmer-to-Farmer Program

ေဒါကတာသကခင Technical Officer

Farmer-to-Farmer Program

5

ေဘးအႏရာယစမခန ႔ခ ြ မ တြင ထည႔သြငးစဥးစားသင ႔သည ႔ အခကမား

ကယဆယေရးလပငနးတြင ပထမဥးစားေပးေဆာငရြကရနမာ လသားမား၏အသကက ကာကြယကယတငျခငးပင

ျဖစပါသည။ ေမြးျမေရးတရစာၦနမားႏင႔ အျခားပငဆငမမားအား ကာကြယျခငးမာ ဒတယဥးစားေပးအဆင႔သာ

ျဖစပါသည။

ေဘးအႏရာယကေရာကလာပါက ေမြးျမေရးတရစာၦနမား ေသဆးျခငး၊ ထတလပမေလာ႔ကျခငး စသည႔ ေဘးဥပါဒ

မားက ေလာ႔ခႏငရနအတြက ၾကတငအစအမမားထားရျခငး (Planning) မာ ေသာ႔ခကအကဆးျဖစပါသည။

ေဘးအႏရာယမကေရာကမ မမ၏ပတဝနးကငကလည႔လညစစေဆး၍ အမနတကယ ေဘးအႏရာယ ကေရာက

ခနတြင ျပနာအၾကးအကယၾကေတြ႔ႏငသည႔ေနရာမား (ဥပမာ - ခငခမမရေသာ တတားမား၊ ေျမနမ႔ပငးမား

စသညျဖင႔) က ေလ႔လာကာ ျပနာကေျဖရငးႏငမည႔နညးလမးမား က ရာေဖြသင႔ပါသည။ ထ႔ျပင ၾကေတြ႔ႏငသည႔

ျပနာႏင႔ ေျဖရငးရမည႔နညးလမးမားက လတငးသရေအာင ေဆာငရြကရပါမည။ ျပနာက မေျဖရငးႏငပါက

လညး ေကးရြာသ၊ ေကးရြာသား အားလးက အသေပး၍ ေရာငရားႏငေအာင ေဆာငရြကရပါမည။

မးေခါငေရရားမႏင႔ ေရၾကးမမား ပမနျဖစေပၚေလ႔ရေသာေဒသမားတြင အဆပါရာသမားမတငမ ျခရ တရစာၦန

ေကာငေရအား ေလာ႔ချခငးသညလညး စဥးစားသင႔သည႔ အခကျဖစပါသည။ ထတလပမည႔ဖငးေသာ တရစာၦနမား

အား ၾကတငေရာငးခထားျခငးျဖင႔ အစာေရစာျပတလပမက ေလာ႔ခႏငကာ ထတလပမေကာငးေသာ တရစာၦနမား

လေလာကေသာအစာအာဟာရ၊ ကနးမာေရးေစာင႔ေရာကမတ႔ျဖင႔ ပမေကာငးမြနစြာ ေစာင႔ေရာကထားႏငမည ျဖစပါ

သည။ ထ႔ေၾကာင႔ ေဘးအႏရာယကေရာကသည႔အခါ ေသေပာကမႏနးကေလာ႔ခႏငမည ျဖစပါသည။

မမတ႔ေကးရြာအတြငးတြငလညးေကာငး၊ အျခားသမားႏင႔လညးေကာငး အဆငေျပေခာေမြ႔စြာ ဆကသြယညႏငး

ေပါငးစပေဆာငရြကႏငရနအတြက ရပရြာအတြငး အမားယၾကညေလးစားသမားပါဝငသည႔ အဖြ႔တစဖြ႔က ဖြ႔စညးထား

သင႔ပါသည။ အဆပါအဖြ႔အေနျဖင႔ သတငးအခကအလကမား၊ အေထာကအပ႔ပစၥညးမားအား မနကနမတစြာ မေဝ

ေပးႏငရနလအပပါသည။ ဥပမာအားျဖင႔ တခါတရတြင ရပရြာသ႔ ေရာကရလာေသာ အကအညအေထာကအပ႔မား

အမနတကယ လအပသမားထ မေရာကရသည႔ အေျခအေနမးၾကေတြ႔ရတတပါသည။ သတငးအခကအလကမား

အား မနကနတကစြာ မထတျပနႏငပါကလညး အမား၏ ယၾကညမေလာ႔ကလာကာ ကညေထာကပ႔မမား၊ ပးေပါငး

ေဆာငရြကမမားအား ထခကႏငပါသည။ မမတ႔ေဒသ၏ အေျခအေနမား၊ ေဆာငရြကခကမားအား သတငးမဒယာ

မား၊ လမကြနယကမားတြင မေဝရာတြငလညး မနကနတကစြာ မေဝႏငရနအတြက သတငးထတျပနသ၊ မဒယာ

မားအား သတငးေပးသ၊ လမကြနယကတြင မေဝသမားက ေရြးခယသတမတကာ မနမနကနကနျဖန႔ေဝသင႔

ပါသည။

6

ၾကတငစ မ ျခငး

စဖြ ႔ ျခငးႏင ႔ ဆကသြယည ႏ င းေဆာငရြကျခငး

ေမြးျမသမား

မးေလဝသသတငးမားအား ပမနရယပါ။ မးေလဝသသတငးရယသည႔ သတငးရငးျမစမာ

ခငမာမနကနမရရနလအပပါသည။

ေဘးအႏရာယကေရာကခနတြင အခငးခငး ကညေဆာငရြကႏငရနအတြက မသားစဝငမား၊

ေဆြမးသားခငးမား၊ အမနးနားခငးမတေဆြမားအၾကား တယလဖနးဆကသြယေရးလမးေၾကာငး

(Telephone Tree) တစခ ထားရပါ။

ရပရြာမ ဖြ႔စညးထားေသာ “ေဘးအႏရာယစမခန႔ခြမအဖြ႔” ႏင႔ ဆကသြယပးေပါငးေဆာငရြကပါ။

မသားစအတြက ေဘးအႏရာယတ႔ျပနမအစအမမား ခမတထားရပါ။ ထအစအမမားအား

မသားစဝငတငးက ၾကတငသရေအာင ေဆာငရြကထားျခငးျဖင႔ ေဘးအႏရာယကေရာကသည႔အခါ

လအပသလ ဟနခကညည တ႔ျပနေဆာငရြကႏငမညျဖစပါသည။

၄ငးအစအမမားအား မတေဆြမား၊ အမနးနားခငးမားအား ျပနလညမေဝအၾကဥာဏရယျပး လအပသလ

ျပနလညျပငဆငပါ။

ရပရြာအဆင႔

ေကးရြာရ လငယမားအား စစညး၍ “ေဘးအႏရာယစမခန႔ခြမအဖြ႔” ဖြ႔စညးထားရပါ။

ထအဖြ႔အေနျဖင႔ မးေလဝသသတငးမား ရယစေဆာငး၍ ေကးရြာလထသ႔ ျပနလညမေဝ အသေပးပါ။

မမ၏ ရပရြာမ ေဘးအႏရာယကေရာကႏငမည႔အေျခအေနမား၊ ေဘးအႏရာယအားတ႔ျပနႏငရန

စစဥေဆာငရြကထားရမမား၊ လအပခကမားအား သကဆငရာ ေဒသအပခပေရးအဖြ႔အစညးမား၊

ေမြးျမေရးႏင႔ကသေရးဥးစးဌာန၊ ျမနမာႏငငေမြးျမေရးလပငနးအဖြ႔ခပ တ႔အား အခနႏင႔ တေျပးည

ဆကသြယသတငးေပးႏငရန ေဆာငရြကထားရပါ။

ေကးရြာအတြငး ေဘးအႏရာယ သတေပးစနစ (ALART system) တစခက ထားရျပး

၄ငးသတေပးစနစအား ရပရြာလထအားလးသရေနေအာင ေလ႔ကင႔မမား ျပလပထားပါ။

ေဘးအႏရာယကေရာကမမားမ ရရလာေသာ အေတြ႔အၾကမားအား ျပနလညသးသပေဆြးေႏြးျခငးျဖင႔

“ရပရြာ ေဘးအႏရာယစမခန႔ခြမအစအမ” မားအား ျပနလညျပျပငေရးဆြပါ။

7

တရစာၦနမားအား ေဘးလြတရာသ ႔ ေရႊ ႔ေျပာငးႏ င ေအာင စမေဆာငရ ြကျခငး

မမေနထငရာသ႔ မနတငးမကေရာကမ မမ၏တရစာၦနမားအား ေဘးလြတရာသ႔ ၾကတငေရႊ႔ေျပာငး ထားရ

ပါမည။ ျဖစႏငလင ၇၂ နာရ ၾကတငေဆာငရြကရပါမည။

ေမြးျမသမား

တရစာၦနမားအား ေရႊ႔ေျပာငးထားရမည႔ေနရာက ၾကတငရာေဖြသတမတထားပါ။ အစာရရႏငမည႔ေနရာႏင႔

တရစာၦနထားရမည႔ေနရာတ႔က ခင႔ခနစဥးစားသင႔ပါသည။

ထသတမတထားေသာေနရာႏင႔ အဆငမေျပပါက ထပမေရႊ႔ေျပာငးႏငရန အရေနရာ တစခ ထပမထားရပါ။

တရစာၦန၊ အစာႏင႔ ေရ တ႔က မညသ႔ သယယပ႔ေဆာငမညက ျပငဆငထားပါ။

အနညးဆး တစပတစာ အစာႏင႔ေရ ရရႏငေအာင စစဥပါ။ ျဖစႏငလင ႏစပတစာ စစဥသင႔ပါသည။

တရစာၦနမားအား မညသကေစာင႔ေရာကမညက ၾကတငစဥးစားျပငဆငထားပါ။

မမ၏ တရစာနမားက အမတအသား ျပလပထားပါ။

တရစာၦနမားအားေရာေႏာထားရရမညဆပါက မမ၏ တရစာၦနမားသည လအပသည႔ ကာကြယ

ေဆးမားထးႏထားျပး ကနးမာေရးေကာငးမြနေနရပါမည။

မးဥးမကမႏင႔ မးေခါငေရရားကာလမတငမ တရစာၦနမားအား သနခေဆးထးႏ တကေကြးျခငးမား

လပေဆာငပါ။

ကနးမာေသာ တရစာၦနႏင႔ မကနးမာေသာ တရစာၦနတ႔အား ခြျခားထားႏငရန

ၾကတငစဥးစားစမထားသင႔ပါသည။

ေရမၾကးမ တရစာၦနမားအား ကနးျမင႔သည႔ေနရာမားသ႔ ေရႊ႔ေျပာငးႏငရန စစဥပါ။ ထေနရာသ႔

ေရေရာကရလာပါက တရစာၦနမားအား ၾကးေျဖ၍လႊတေပးရရနလအပပါမည။

ထ႔ျပင လႊတေပးလကေသာ တရစာၦနမား ျခအတြငးသ႔ ျပနဝငကာ ေရမြနးေသဆးျခငးမျဖစရေအာင

တရစာၦနမားလႊတလကျပးပါက ျခတခါးမား လျခစြာ ျပနပတႏငေအာင စမေဆာငရြကထားသင႔ပါသည။

ရပရြာအဆင႔

ေရေဘးလြတရာသ႔ ေျပာငးေရႊ႔ႏငရန လ႔ေဆာျခငး၊ စစဥေပးျခငး၊ ကညေဆာငရြကျခငးမားက

ျပလပႏငရန စစဥေဆာငရြကထားသင႔ပါသည။

ေမြးျမသမားအား တရစာၦနအမတအသားျပလပျခငး၊ ကာကြယေဆးထးႏျခငးလပငနးမား

ၾကတငေဆာငရြကႏငေစရန တကတြနးႏးေဆာျခငး၊ စစဥေပးျခငး၊ ကညေဆာငရြကျခငးမား

ျပလပသင႔ပါသည။

သယယပ႔ေဆာငေရး၊ အစာႏင႔ေရ ရရေရး၊ ေဆးဝါးမားႏင႔ ေရာဂါကသမမား၊ ထနးခပမမား

ျပလပႏငေရးအတြက အလရငအဖြ႔အစညးမား၊ သကဆငရာေဒသအပခပေရးအဖြ႔အစညးမား၊ တာဝနရ

ဌာနဆငရာမားႏင႔ ၾကတငဆကသြယ ညႏငး ေဆာငရြကသင႔ပါသည။

8

ပတဝနးကငအား ၾကတငစမ ထားရ ျခင း

ေမြးျမေရးသမား

အေဆာကအဥးမား၊ ျခစညးရးမား၊ အတနရမားအား ခငမာမရေအာင ေဆာငရြကထားရရပါမည။

ဓာတပစၥညးမား (ဥပမာ - ျခဖနးပးသတေဆးမား၊ ဓာတေျမၾသဇာမား၊ ကသေဆးဝါးမား) အား

ေရလေအာင သေလာငသမးဆညးထားရပါမည၊ သပမဟတ ေရလးဝမေရာကႏငသည႔ အျမင႔တြင

ထားရရပါမည။

ျခထြကစြန႔ပစ အညစအေၾကးမားသည ေရတကခနတြင ေရထသ႔ ေရာကရသြားျပး ပတဝနးကငအား

ညစညမးေစပါသည။ ျခထြကအညစအေၾကးမားအား ေျခာကေသြ႔ေစျပး စပထားပါက မးရာသမတငမ

စကပးေရးလပငနးတြင ေျမၾသဇာအျဖစ ထည႔သြငးအသးျပျခငးျဖင႔ အပအား ရငးလငးထားရပါမည။

သ႔မဟတ အတမားတြင ထည႔သြငး၍ ေရမေရာကႏငသည႔ေနရာတြင ထားရပါ။

ရပရြာအဆင႔

ျမစဝကြနးေပၚေဒသမားတြင လငးဒဏ၊ ေလဒဏခႏငေစရန ေကးရြာပတလညတြင ဒေရေတာမား

စကပးထားသင႔ပါသည။

တရစာၦနမားအား ေဘးလြတရာသ႔ ေရႊ႔ေျပာငးႏငေရးအတြက တရစာၦနကယဆယေရးစခနးျပလပမည႔

ေနရာမားက ကနးျမင႔သည႔ေနရာမားတြင ရာေဖြျပငဆငထားရသင႔ပါသည။ ထေနရာမားတြင

ေျမသားခငမာေစရနႏင႔ တရစာၦနအစာရရႏငရန အစာၾကမးပငမား (forage) စကပးထားရသင႔ပါသည။

ေရၾကးသည႔အခနတြင ေျမြအႏရာယရသျဖင႔ ၾကတငစဥးစားျပငဆငသင႔ပါသည။

အစာႏင ႔ေရ ရရ ေရး ၾကတငစမ ထားရ ျခငး

ေမြးျမေရးသမား

ႏြားတငးကပမားက ျမင႔ျမင႔ေဆာကထားျပး ႏြားတငးကပအေပၚထပခးတြင အစာက လေလာကစြာ

သေလာငသည႔ စနစက ကင႔သးသင႔ပါသည။

ေရသေလာငရနအတြက မးေရကာဖဥမား၊ ေရပးမား ၾကတငစေဆာငးထားပါ။

သန႔ရငးေသာေရရရရန အျခားနညးလမးမား (ဥပမာ - သစစေရအး၊ ကလရငးခတျခငး) အစရသည႔

နညးလမးမားကလညး စဥးစားထားသင႔ပါသည။

အနညးဆး ၁-၂ ပတစာ အစာႏင႔ေရ ရရႏငေအာင စစဥပါ။ ျဖစႏငလင ထ႔ထကပမ၍

သေလာငထားသင႔ပါသည။

ယရးယားသကာတး (UMMB) မားအား ၾကတငစေဆာငးျခငး၊ ျပလပျခငး၊ အသးချခငးမား က

သကဆငရာ ကြမးကငသမားႏင႔ ညႏငး၍ ေဆာငရြကသင႔ပါသည။

မးေခါငေရရားဒဏခႏငသည႔ ျမကႏင႔ တရစာၦနအစာၾကမးပငမား စကပးထားရပါ။ အစာရားပါးခနတြင ေဗဒါက႔သ႔ေသာ အစားထးအစာၾကမးမား ေကြးေမြးႏငေရးအတြကလညး

ၾကတငျပငဆင ထားပါ။

9

ရပရြာအဆင႔

အစာႏင႔ ေရအား သယယပ႔ေဆာငရန အဖြ႔ငယမား ၾကတငဖြ႔စညးထားျခငး၊ သယယပ႔ေဆာငေရးအတြက

ၾကတငျပငဆငျခငးမား ျပလပသင႔ပါသည။

ေရတြငးေရကနမား ျပနလညသန႔ရငးေရး၊ ျပနလညတးေဖာေရးလပငနးမားအတြကလညး

ၾကတငျပငဆငသည႔ပါသည။

မးေခါငေရရားေဒသမားတြင Mombasa က႔သ႔ေသာ ေျခာကေသြ႔ဒဏခႏငသည႔ ျမကမးမား၊ အျခား

အစာၾကမးပငမား စကပးထားသင႔ပါသည။

ေဘးအႏရာယကေရာကျပးေနာက ရရသည႔အစာက ေကြးေမြးရမညျဖစသျဖင႔

အစာအမးအစားအသစမားက တစေန႔နညးနညးခငးစ တး၍ ေကြးေမြးရမညျဖစေၾကာငးက

ပညာေပးထားရပါမည။

ေရလႊမးမးေလ႔ရေသာေဒသမား၊ မးေခါငေရရားျဖစေလ႔ရေသာ ေဒသမားတြင ျမကခဥဖတႏင႔

ယရးယားေကာကရး (Urea treated rice straw) ျပလပနညးမားက သကဆငရာ ဌာနမား၊

တရစာၦနေဆးကဆရာဝနမား၊ ေကးလကတရစာၦနကနးမာေရးလပသားမားႏင႔ ညႏငး၍

သငတနးမားပ႔ခကာ စေဆာငးထားသင႔ပါသည။

ေဘးအႏရာယကေရာကျပးေနာက အစာၾကမးရားပါးခနတြင အစာႏမားအား စနစတကေကြးေမြးႏငေရး

အတြကလညး ၾကတငပညာေပးထားရပါမည။

တရစာၦနမားအားကနးမာေရးေစာင ႔ေရာကမ အတြက ၾကတငစမ ထားရ ျခငး

ေမြးျမေရးသမား

မတသရာသမတငမ တရစာၦနမားအား လအပသည႔ ကာကြယေဆးမား အျပးအစး ထးႏျပးစးရန

ေဆာငရြကရမည။ (ဥပမာ - ခြာနာလာနာ၊ လညေခာငးကြ၊ ေပါငပတလကပတ၊ ေထာင႔သနး၊ ဝကဝမးက

အစရသည႔ ကးစကေရာဂါမားအတြက)

တရစာၦနမားအတြက First Aid Kit က ျပငဆငထားျပး လျခသည႔ေနရာတြင ထားရပါ။

First Aid Kit တြင ေအာကပါပစၥညးမားပါဝငသင႔ပါသည။

o တငးရငးေဆးဝါးမား

o အနာဖနေဆးမား

o ေဆးကတရာ

o ဓာတဆား

o ပဋဇဝေဆးဝါးမား

o ေဆးထးပက/ေဆးထးအပ

o ပတတးလပ

o ျခင၊ ယင ဖနးေဆး

o ၾကး

10

မမေဒသရ တရစာၦနေဆးကဆရာဝနမား၊ ေမြးျမေရးႏင႔ကသေရးဥးစးဌာန တာဝနရသမား၊

ေကးလကကနးမာေရးလပသားမား ၏ ဖနးနပါတမားက သရမတသားထားပါ။

တရစာၦနေဆးကဆရာဝနမား မလာေရာကႏငသည႔ အေျခအေနတြင ၄ငးတ႔၏ ညြနၾကားၾကးၾကပမျဖင႔

ၾကတငကသမမား ျပလပႏငရႏ အေျခခေဆးဝါးမားက သကဆငရာေဒသရ

တရစာၦနေဆးကဆရာဝနမားႏင႔ ၾကတငညႏငးျပငဆငထားပါ။ ေဆးဝါးမားႏင႔ ေဆးပစၥညးမား၊

ရကလြနျခငး၊ သးမရျဖငး မျဖစေစရန ဂရျပစစေဆးပါ။

ကနးမာေရးမေကာငးသည႔ တရစာၦနမားအား ခြျခားထားရႏငရန ၾကတငစမထားပါ။

တရစာၦနကနးမာေရးေစာင႔ေရာကမဆငရာ ဗဟသတမားက တရစာၦနေဆးကဆရာဝနမားထမ

နာယေလ႔လာ၍ မသားစအား ျပနလညမေဝထားပါ။

တရစာၦနေဆးကဆငရာတာဝနရသမား

ေမြးျမသတငး ေရာဂါကေရာကမႏင႔ ကာကြယေဆးထးႏျခငး၏ အေရးပါပက သရႏငေအာင

ပညာေပးေဆာငရြကပါ။

တရစာၦနေဆးကလပငနးမားက မညသက မညသည႔ေနရာတြင ေဆာငရြကမညဆသည႔

စမခကၾကတငခမတထားပါ။

မမကယတင ေဘးအႏရာယျဖစရာေနရာသ႔ မသြားေရာကႏငသည႔ အေျခအေနတြင

အစားထးေဆာငရြကႏငမည႔ အစအအစဥတစခက ၾကတငခမတထားပါ။

မမေဒသတြင ေမြးျမထားသည႔တရစာၦနအမးအစားႏင႔ ေကာငေရ၊ ကေရာကဖးသည႔ ေရာဂါမား၊

ေဘးအႏရာယအမးအစားအလက ျဖစႏငေခရသည႔ေရာဂါမား အေပၚမတည၍ လအပမည႔

ေဆးဝါးမားအား စာရငးျပစပါ။

ေဆးဝါးမား အလအေလာက သေလာငထားရျပး လအပခကရလာပါကလညး မညသည႔ေနရာမ

အလငအျမနရရနငမညက ၾကတငသရပါေစ။

မတညေသာ သဘာဝေဘးအႏရာယမားအတြက မတညေသာ စမခကမား ခမတထားရရပါမည။

ေဘးအႏရာယကေရာကျပးေနာက တရစာၦနေဆးကခနးမား (animal health care centre)

မားဖြင႔လစႏငေရး ၾကတငစမထားပါ။

တရစာၦနမား အာဟာရျပတလပခ႔တ႔မေၾကာင႔ ေရာဂါျဖစပြားမ ပမျဖစပြားႏငသျဖင႔ အစာႏင႔ ေရ

ရရေရးအတြက အျခားအဖြ႔အစညးမားႏင႔ ေပါငးစပညႏငးေဆာငရြကပါ။

ေဘးအႏရာယေၾကာင႔ေသာလညးေကာငး၊ ေရာဂါျဖစပြား၍ေသာလညးေကာငး ေသဆးသြားေသာ

တရစာၦနအေသေကာငမားအား လငျမနစြာ ဖကစးပစႏငေရး ၾကတငစမထားပါ။

11

ေဘးအႏရာယမကေရာကမ ေမြး ျမေရးျခတြင ေဆာငရြကရမည ႔လပငနးမား

အစာႏင ႔ေရအတြကေဆာငရြကျခငး

• အစာႏမားက ကနးျမင႔ေသာေနရာမားသ႔ေရႊ႔ေျပာငးျခငး၊ ေရမဝငႏငသည႔ထည႔စရာ တစခခတြင သေလာင

သမးဆညးျခငး၊ ေရမေရာကႏငသည႔ တငးကပအေပၚဖက ထပခးတြငသေလာငျခငးမား ျပလပရပါမည။

• အစာၾကမးအေျခာကမားရပါကလညး ေရၾကးသည႔ေနရာႏင႔ လြတရာတြင သေလာငသမးစညးရပါမည။

• လကရ ရျပးသား အစာသေလာငရအတြငးတြင ေရလြတသည႔စငလညး ေဆာကလပထားႏင ပါသည။

• ေရမားက အဖးအလပတထားသည႔ တငကမားျဖင႔သေလာငသင႔ပါသည။

• ေရက အလြယကဆးႏင႔ ပမာဏမားမား သေလာငႏငသည႔နညးလမးမာ ကနးျမင႔သည႔ေနရာမားတြင

မးေရကာဖဥႏင႔ ထည႔စရာကနျပလပသေလာငျခငးျဖစပါသည။

• သေလာငထားေသာေရက ေရၾကးျခငး၊ မးေခါငျခငးစသည႔ အေျခအေနမားတြင

တရစာၦနမားေသာကသးရန အသးျပႏငသက႔သ႔ မးေလာငခနတြငလညး မးျငမးသတရန

အသးျပႏငမညျဖစပါသည။

• အနညးဆး ၁-၂ ပတစာ အစာႏင႔ေရက သေလာငထားျပး ေရရည ျပနလညထေထာငေရးတြင လအပမည႔

အစာႏင႔ေရအတြကလညး စမထားပါ။

ပတဝနးကငအတြကေဆာငရြကျခငး

• အေဆာကအဥးႏင႔ ျခစညးရးမား - အေဆာကအသးႏင႔ အတနရမား၊ အတျခစညးရးမားအား

ခငမာမရေအာင ေဆာငရြကထားရပါမည။

• တရစာၦနေမြးျမေရးျခ ပတလညတြင သန႔ရငးေရးပမနျပလပျခငးျဖင႔ မးေလာငမမားက ေလာ႔ခႏငသက႔သ႔

ေရၾကးခနတြငလညး မလလားအပေသာအရာမား ေရတြင ေမာပါပ႔ႏျပး ေဘးအႏရာယျဖစေစမက

ေလာ႔ခႏငပါမည။

• မးေလာငလြယေသာ ေနရာမားတြင “ေဆးလပမေသာကရ”၊ “မးသတ” အစရသည႔

သတေပးဆငးဘတမား တပဆငထားသင႔ပါသည။

• ဓာတပစၥညးမားျဖစသည႔ ျခဖနးပးသတေဆးမား၊ ဓာတေျမၾသဇာမား၊ ကသေဆးဝါးမားက ေရလသည႔

ထည႔စရာတြင ထည႔သြငး၍ ျဖစေစ၊ ေရမေရာကႏငသည႔ အျမင႔တြငျဖစေစ ထားရရပါမည။

• ျခထြကစြန႔ပစအညစအေၾကးပမားသည ေရတကခနတြင ေရထသ႔ ေရာကရ သြားျပး ပတဝနးကငအား

ညစညမးေစပါသည။ ထ႔ေၾကာင႔ မတသရာသမစတငမ ၄ငးတ႔အား ရငးလငးဖယရား၍ စကပးေရးတြင

အသးျပသင႔ပါသည။

• လပစစမးတငမား၊ ဝါယာၾကးမား၊ မးခလပမား စသည႔ လပစစႏင႔ သကဆငသည႔အရာမားအား

ယယြငးမမရေစရန ပမနစစေဆးျပျပငသင႔ပါသည။

12

တရစာၦနကနးမာေရးအတြကေဆာငရြကျခငး

• မတသရာသမတငမ တရစာၦနမားအား လအပသည႔ကာကြယေဆးမား အျပးအစး ထးႏျပးစးရနႏင႔

သနခေဆးထးႏျခငးလပငနးက ေဆာငရြကရပါမည။

• တရစာၦနမားအတြက ကနးမာေရးအေထာကအကျပေသတာ (animal first-aid kit) က ျပငဆငထားျပး

လျခသည႔ေနရာတြင ထားရပါ။

• မမေဒသရ တရစာၦနေဆးကဆရာဝနမား၊ ေမြး/ကဌာနမား၊ တရစာၦနကနးမာေရးလပသားမား၏

ဖနးနပါတမားက သရထားပါေစ။

• တရစာၦနေဆးကဆရာဝန မလာေရာကႏငသည႔အခါ ၄ငးတ႔၏ ညႊနၾကားခကျဖင႔ ၾကတငကသမ မား

ျပလပႏငရန အေျခခေဆးဝါးမားက သကဆငရာေဒသရ တရစာၦနေဆးကဆရာဝနႏင႔ ညႏငး

ျပငဆငထားရပါ။ ၄ငးေဆးဝါးမား၊ ေဆးပစၥညးမားသည ရကလြနျခငး၊ သးမရျခငး မျဖစေစရန ဂရျပ

စစေဆးပါ။

• ကနးမာေရးမေကာငးသည႔ တရစာၦနမားအား ခြျခားထားရႏငေရး ၾကတငစမထားပါ။

• မးေခါငေရရားျခငးႏင႔ ေရၾကးျခငးမား ျဖစေပၚႏငသညဟ ခန႔မနးထားသည႔ ႏစမားတြင မမ၏ျခရ

ထတလပမမေကာငးေသာ တရစာၦနမားအား ၾကတငေရာငးခထားျခငးျဖင႔ အစာေရစာပကလပမႏင႔

ေရာဂါကေရာကမက သကသာရာ ရေစပါသည။

13

ေဘးအႏရာယကေရာကေနစဥ ေဆာငရ ြကရမည ႔လပငနးမား

• သဘာဝေဘး ေစာင႔ေရာကမလပငနးမားတြင လသားမားအား ကာကြယျခငးႏင႔ ကယဆယျခငးမာ

ပထမဥးစားေပးလပငနးျဖစပါသည။ အျခားပငဆငမမားႏင႔ တရစာၦနမားအား ကာကြယေစာင႔ေရာကျခငးမာ

ဒတယဥးစားေပးလပငနးျဖစပါသည။

ေမြးျမသ

• ျခတြင လပစစမးက ျဖတထားေပးရပါမည။

• တရစာၦနအေသးမားက လႏင႔အတ ေစာင႔ေရာကထားရန စဥးစားသင႔ပါသည။

• တရစာၦနမားအား ကယတငရန မမအသကက အလအထပမျပလပပါႏင႔။

• ေရမၾကးမ တရစာၦနမားအား ကနးျမင႔သည႔ေနရာမားသ႔ ေရႊ႔ေျပာငးပါ။ ထေနရာသ႔ ေရေရာကရလာပါက

တရစာၦနမားအား ၾကးေျဖ၍လႊတေပးရပါမည။ ၄ငးတ႔သည ျမင႔သည႔ေနရာမားသ႔ ေရကးသြားႏငပါသည။

• အေဆာကအဥးတခါးမား (ေမြးျမေရးျခတခါး)မားအား ပတထားေပးရပါမည။ သ႔မသာ တရစာၦနမား

၄ငးတ႔၏ျခအတြငးသ႔ ျပနဝငလာကာ ပတမျခငးမး မရႏငေတာ႔ပါ။

• တယလဖနးဆကသြယေရး အသးျပႏငေသးပါက သတမတထားေသာ တယလဖနးဆကသြယေရး

လမးေၾကာငး (Telephone Tree) အတငး ဆကသြယေမးျမနးစစမးပါ။

• မမတ႔ မသားစႏင႔ ေမြးျမထားေသာတရစာၦနမား၏ အေျခအေနေပၚမတည၍ အကအညမလအပပါက “OK

အဆငေျပပါတယ” ၊ အကအညလအပပါက “HELP ကညပါ” စသည႔ ဆငးဘတမားအား လမးမမ ျမငႏငသည႔

အရြယအစားျဖင႔ အမေရ႔တြင ေဖာျပထားသင႔ပါသည။ သ႔မသာ ကယဆယေရးအဖြ႔ဝငမားအေနျဖင႔

အမနတကယ အကအညလအပသမားက အခနမ ကယဆယႏငမညျဖစပါသည။

• ကယဆယေရးလပငနးေဆာငရြကသမားအေနျဖင႔ လမား၊ တရစာၦနမားအားလး ေဘးကငးလျခေစရနအတြက

အမတငးအမတငးအား လကလ စစေဆးေမးျမနးရပါမည။

• ေဘးအႏရာယကေရာကေနသည႔ အေျခအေနမားအား ေစာင႔ၾကည႔ေလ႔လာျပး၊ ဆကလကျဖစေပၚႏငသည႔

အေျခအေနမားအား ခန႔မနးပါ။ အခကအလကမားအား ရပရြာသ႔ အသေပးပါ။

14

သဘာဝေဘးကေရာကျပးေနာက ေမြးျမေရးတရစာၦနမားအား ျပစေစာင ႔ေရာကျခငး

ဆကသြယျခငး၊ ေပါငးစပည ႏ င းေဆာငရြကျခငးႏင ႔ ျပနလညစမ ျခငး

ေမြးျမေရးသမား ေဆာငရြကရမည႔အခကမား

မမ၏ ေမြးျမေရးျခတြင တရစာၦနေသဆးမ၊ ေပာကဆးမ၊ အစာႏင႔ေရလအပခက၊ တရစာၦနမား၏

ကနးမာေရးအေျခအေန စသညတ႔က စစေဆးမတတမးတငပါ။ စစေဆးေတြ႔ရခကမတတမးအား

ေကးရြာတြငဖြ႔စညးထားသည႔ ေဘးအႏရာယစမခန႔ခြမအဖြ႔သ႔ သတငးပ႔ပါ။

တရစာၦနေဆးကဆရာဝနမား၊ ေကးရြာရ တရစာၦနကနးမာေရးလပသားမားႏင႔ အျခား

တရစာၦနကနးမာေရးဆငရာ တာဝနရသမား၊ ကြမးကငသမားအား ဆကသြယ၍ အၾကဥာဏရယျပး

ေရာဂါမျဖစပြားေစရန၊ ျဖစပြားပါက ေရာဂါပ႔ႏ႔မႏင႔ ဆးရးမ ေလာ႔ခႏငရန စမေဆာငရြကပါ။

ျပနလညထေထာငေရးအတြက လအပခကမား၊ မမလကဝယရ သြငးအားစအရငးအျမစမားအား

ျပနလညသးသပပါ။

ေဘးအႏရာယမကေရာကမ၊ ကေရာကဆ၊ ကေရာကျပး အျဖစအပကမား၊ အေတြ႔အၾကမားအား

ျပနလညသးသပပါ။

သးသပခကမားအေပၚအေျခခ၍ ပမေကာငးမြနေသာ ေဘးအႏရာယစမခန႔ခြမ အစအမမားက ခမတပါ။

မမ၏ အသစခမတလကေသာ ေဘးအႏရာယစမခန႔ခြမအစအမမားအား အမနးနားခငးမား၊ မတေဆြမား၊

မသားစဝငမား၊ ႏင႔ မေဝေဆြးေႏြးပါ။

ေဆြးေႏြးခကမား၊ အၾကျပခကမားအေပၚ လအပသလ ျပနလညျပျပငပါ။

ရပရြာအဆင႔ ေဆာငရြကရမည႔လပငနးမား

ရပရြာအတြငးရ ေမြးျမေရးျခမားမ တရစာၦနေသဆးမ၊ ေပာကဆးမ၊ အစာႏင႔ေရလအပခက၊

တရစာၦနမား၏ ကနးမာေရးအေျခအေန စသညတ႔က စစေဆးမတတမးတငပါ။

တရစာၦနေဆးကဆရာဝနမား၊ ေကးရြာရ တရစာၦနကနးမာေရးလပသားမားႏင႔ အျခား

တရစာၦနကနးမာေရးဆငရာ တာဝနရသမား၊ ကြမးကငသမားအား ဆကသြယ၍ အၾကဥာဏရယျပး

ေရာဂါမျဖစပြားေစရန၊ ျဖစပြားပါက ေရာဂါပ႔ႏ႔မႏင႔ ဆးရးမ ေလာ႔ခႏငရန စမေဆာငရြကပါ။

မမတ႔ေကးရြာရ အေျခအေနမား၊ စမေဆာငရြကထားမမား၊ တးတကမမားအား လမကြနယကတြင

မေဝပါ။

ျပနလညထေထာငေရးအတြက လအပခကမားက သးသပ၍ စမေဆာငရြကပါ။

လသားမားအား ကယဆယေရးေဆာငရြကလကရေသာ အဖြ႔အစညးမားႏင႔လညး ဆကသြယ၍

၄ငးတ႔ထမ သတငးအခကအလကမားရယျခငး၊ အကအညေတာငးချခငးမား ေဆာငရြကပါ။

ေကးရြာအဆင႔ ေဘးအႏရာယစမခန႔ခြမ အလပရေဆြးေႏြးပြကငးပကာ အားလး၏

ေဆြးေႏြးခကမားေပၚမတည၍ ေဘးအႏရာယစမခန႔ခြမ အစအမမားအား ျပနလညျပငဆငေရးဆြပါ။

ျပငဆငေရးဆြထားေသာ အစအမမားအား ပတဝနးကငေကးရြာမားႏင႔ ျမ႔နယအဆင႔

တာဝနရဌာနမားအား တငျပ၍ အတညျပခကရယထားပါ။

15

ပတဝနးကငအတြကေဆာငရြကျခငး

သန႔ရငးပါ။ - ျခအတြငးမ ရႊ႔၊ ညြနမား က ဖယရားပါ။ ကြလြယ၊ ကးလြယတ႔အရာေတြန႔

ခြနထကတ႔အရာေတြက ဖယရားပါ။ ဓာတပစၥညးေတြျခထမာ ေရာကရေနျခငး ရ/မရ စစေဆးပါ။

လအပပါက ျခသးပးသတေဆး (Disinfectants) မား ပတျဖနးေပးပါ။

ယာယအမးအကာေဆာကလပပါ။ အေဆာကအဥးမားသည တရစာၦနေတြအတြက စတခလျခမ

ရေနပါေစ။

ယာယအမးအကာ မေဆာကလပႏငသည႔ ေမြးျမသမားအတြက အလရငမား၊

သကဆငရာအဖြ႔အစညးမားႏင႔ ဆကသြယညႏငး၍ အမးအကာ ရရေရး ေဆာငရြကသင႔ပါသည။

အငးဆတမားႏင႔ ေျမြက႔သ႔ေသာ တြငးေအာငးသတဝါမား၏ ရနက ၾကတငစဥးစားထားပါ။

တရစာၦနမားအား အစာႏင႔ ေရ တကေကြးမည႔ေနရာက သန႔ရငးေရးလပပါ။

ျခအနးအနားမာ ေသေနတ႔ တရစာၦနေတြ၊ ပတသးေနတ႔အစာေတြက ေျမၾသဇာျဖစေအာင compost

လပပါ။

လပစစဓာတအားလငးမား၊ ဓာတၾကးမား ပကကေနျခငး၊ ပကစးေနျခငးမား ရပါက သကဆငရာ

လပစစဌာနသ႔ အေၾကာငးၾကား၍ ျပငဆငပါ။

အစာႏင ႔ေရအတြကေဆာငရြကျခငး

သေလာငထားတ႔ ေရသန႔ကသာအသးျပပါ။ တရစာၦနမားအား ေရတကထားေသာေရမား

မေသာကပါေစႏင႔။ ထေရမားတြင ဓာတအဆပမား၊ ေရာဂါျဖစေစေသာ ဘကတးရးယားပးမား

ပါဝငႏငပါသည။

ျဖစႏငပါက ေရနမနာရယ၍ အသးျပရန ေဘးကငးျခငး ရ/မရ ဓာတခြခနးသ႔ ေပးပ႔ စစေဆးသင႔ပါသည။

ေရနစျမပသြားေသာ ေရတြငးေရကနမားအား ျပနလညတးေဖာသန႔ရငးရပါမည။

ေရစသြားေသာ အစာၾကမး/ႏမားက ေျခာကေသြ႔ေအာင အမးေပၚတငလနးပါ။ ထလပငနးက တတႏငသမ

ေစာေစာျမနျမနေဆာငရြကပါ။

မတကသြားေသာ အစာမားက လးဝမေကြးရ။ အစာမား မတကသြားပါက တရစာၦနေသဆးသညအထ

အႏရာယျဖစႏငပါသည။

အျခားေဒသမားမေပးပ႔လးဒါနးသည႔ တရစာၦနအစာႏမားကေကြးေမြးမညဆပါက

အနညးငယသာစတငေကြးေမြးပါ။ ထ႔ေနာက တျဖညးျဖညး အနညးငယစ တးေကြးလာပါ။

အစာႏက အနညးငယသာေကြးေမြးပါ။

သင႔ေလာေသာ အစာႏင႔ေရက ရရသည႔အခနအထ တရစာၦနအား အသကဆကရငသနႏငေအာင

ထနးထားရနအေရးၾကးပါသည။ ထ႔ေၾကာင႔ မမ၏ တရစာၦနႏင႔ အစာပမာဏက ထနးညေခြတာေကြးေမြးပါ။

အသးမျပႏငသည႔ အစာႏ၊ အစာၾကမးမားက တရစာၦနအား မေကြးေမြးပ compost ျပလပကာ

လာမည႔စကပးရာသတြင ေျမၾသဇာအျဖစအသးခပါ။

ရပရြာသ႔ အျခားေဒသမားမ ေပးပ႔လဒါနးေသာ အစာမားက တာဝနရသမားက သာတညမခြေဝေပးရန

လအပပါသည။

16

တရစာၦနကနးမာေရးအတြကေဆာငရြကျခငး

ေမြးျမေရးသမား ေဆာငရြကရမည႔အခကမား

သဘာဝေဘးအတြက ျပငဆငထားေသာ first-aid kit က အသးျပပါ။

ကသ၍ မရႏငေလာကေအာင ဒဏရာျပငးထနေသာ တရစာၦနမားအား humane slaughter ျပလပပါ။

အသားအား ေရာငးခႏငမည႔ ေစးကြကကလညး စဥးစားထားပါ။

မကနးမာေသာတရစာၦနရ/မရ ေန႔စဥ စစေဆးပါ။

ကနးမာေရးမေကာငးသည႔ လကၡဏာေတြ႔သညႏင႔ တ/က ဆရာဝနက ခကခငးေခၚပါ။ မေစာင႔ေနပါႏင႔။

မကနးမာေသာတရစာၦနအား ခြျခားထားႏငမည႔ ေနရာ ျပငဆငထားရပါ။

ေသဆးသြားေသာ တရစာၦနအေသေကာငမားအား၊ မးရ႔ျခငး၊ ျမပႏျခငး၊ ေျမေဆြးျပလပျခငး စသညျဖင႔

ေရာဂါပးမပ႔ႏ႔ႏငမည႔ နညးလမးမားျဖင႔ ဖကစးပါ။

ရပရြာအဆင႔ ေဆာငရြကရမည႔လပငနးမား

ျပနလညထေထာငေရးလပငနးမားတြင ပးေပါငးေဆာငရြကႏငရန သတငးေပးျခငး၊

ေပါငးစပညႏငးျခငးမားက ေဆာငရြကပါ။

ေမြးျမေရးျခမားတြင ျခသးပးသတေဆးမား ပကဖနးႏငရန စစဥေဆာငရြကေပးပါ။

ကာကြယေဆးထးႏမမတတမးအား ျပနလညစစစ၍ ျပနလညထးႏရန အခနကေရာကပါက ထးႏႏငရန

ဆကသြယညႏငး ေဆာငရြကရပါမည။

တရစာၦနကနးမာေရးေစာင႔ေရာကမနညးလမးမားအား အမားသရႏငရန တရစာၦနေဆးကဆရာဝနမား၏

အၾကဥာဏက ရယ၍ လကကမးစာေစာင၊ ပစတာမား ျပလပျဖန႔ေဝႏငရန စစဥေဆာငရြကပါ။

ေသဆးသြားေသာ တရစာၦနမားအား ေရာဂါပးမျပန႔ႏ႔ႏငသည႔ နညးလမးျဖင႔ ဖကစးပစရန

စစဥေဆာငရြကပါ။

တရစာၦနေဆးကဆရာဝနမား ေဆာငရြကရမည႔အခကမား

တရစာၦနမားအားကသပါ။ ေဆးဝါးလေလာကမ ရပါေစ။

ကးစကေရာဂါျဖစပြားမအား ထနးခပပါ။ အျခားေသာ တရစာၦနေဆးကဆငရာ ပညာရငမားႏင႔

ကယကယျပန႔ျပန႔ ဆကသြယေဆာငရြကပါ။

ေရာဂါျဖစပြားေၾကာငး သတငးရရပါက ေမြးျမေရးႏင႔ကသေရးဥးစးဌာသ႔ ဆကသြယသတငးေပးပ႔ျခငး၊

ေရာဂါအတညျပခကရယျခငးမား ျပလပရပါမည။

လအပေသာေဆးဝါးႏင႔ ကသေရးကြမးကငသမားရရႏငေရးအတြက ေမြးျမေရးႏင႔ကသေရးဥးစးဌာနႏင႔

အျခားသကဆငရာဌာနမား၊ အဖြ႔အစညးအမားႏင႔ ဆကသြယညႏငးေဆာငရြကပါ။

တရစာၦနမား ေရာဂါကေရာကမ၊ ကာကြယကသမ လပငနးမား၊ တးတကမမားအား

အျခားသမားသရႏငရန Facebook က႔သ႔ေသာ လမကြနယကမားမ တဆင႔ မေဝပါ။