Basilius. Opera [Caillau, Guillon Eds.] 1833. Volume 3

8/3/2019 Basilius. Opera [Caillau, Guillon Eds.] 1833. Volume 3.

http://slidepdf.com/reader/full/basilius-opera-caillau-guillon-eds-1833-volume-3 1/551









SANCTI PATPJS NOSTRI

WsiLII

C^SAREiE CAPPADOCI.E

APiCHIEPISCOPI.

JIOMILLE.

ASCETIGA.

MOIULIA.

XUV.



Jtffl 4 »5T

9£&

saUS8/14

1533



S. BASILII

CiESAREiE CAPPADOCIiE

ARCHIEPISCOPI,

HOMILIAE.

\V\VV\\\\VV\\\\*VVVV\\V\\\AV\\VV\\\A\\VV\\\\\\V\VVVVVVVV\IVV»\\\^

HOMILIA I.

Dc jejunw.

I. « Clangite 1

, inquit, in initio mcnsis, buccina, in in-

»signi dic solemnitalis vcstrsB9. » Hoc mnndalum csl pro-

phelicum. Porro festum, quod hos dies anleccdit, qnavis

tuba vocalius, et quovis inslrumento musico significanlius

indicant nobis Scriplurae recitatac. Nam ex Esaia didicimus

jcjuniorum graliam, qui ut judaicum jejunandi modum

avcrsalus cst, ita verum jojunium nobis commonstravil.

« Ne jejunetis ad lilcs, ac conlcntioncs, scd dissolvc omnc

nvinculum iniquilalis3. » Et Dominus : « Nolilc ficri tristes,

»sed lava facicm luam, ct ungc caput tuura*. » Sic igilur

animis aflecti simus, qnemadmodum sumus edocti, ac dies

instanles haudquaqunm trisli, scd hilari animo excipinmus,

sicuti dccel Sanctos. Nemo dejccLe mcnlis coronalur, ne-

mo mcercns tropacum statuit. Noli Irislis esse, dum cura-

ris. Absurdum fuerit non Isetari de snnilale anim.c, imo

' Viilc D. Guillon, lom. vn , pag. aa&-fc34> —- I's;il. lxxx, \.

—3 Esai, lvju, 4 ct G. — * Mallli. vi, iC, 17.

).



4 S. BASILII C/ESAil. CAPPAD. AR.CHIEP.

de commutatis cibis dolerc, ac videri tales qui plus trU

buamus voluptati venlris,quam curae mentis. !Nam in

ventre sistitur satietatis delectatio, sed jejunium in animam

subvehit lucrum. Sis hilari animo, quod tibi a medico

dalum est pharmacum efficax abolendo peccato. Quemad-

modum enim vermes, qui in puerorum intestinisgerminant,

pharmacis quibusdam vehementer acribus et amaris excu-

tiuntur, ita peccatum in intimis secessibus inhabitans, delet

enecatque simul atque in animam supervenerit jejunium,

quod scilicet verc sit hoc nomine dignum.

II. « Unge caput tuum, et lava faciem. » Ad mysteria te

vocat Scriptura. Qui illinit , inungit; qui lavat , abluit.

Transfer praeceptum ad interna membra. Ablue animam a

peccatis. Unge caput unguento sancto, ut consortium ha-

Leas cum Christo, sicque accedito ad jejunium. Noli obs-

curarefaciem tuam more hypocritarum. Obscuraturfacies,

cum internus aflectus externo quodam habitu simulalo

obumbralur, mendacio veluti velo obtento contectus. Hy-

pocrita cst qui in theatro personam sustinet alienam, ssepe

heri, cum sit servus : aut regis, cum sit privatus. Itidem

in hac vita velut in orchestra quadam agunt plerique vitamtheatricam, aliud in corde gerentes, aliud in specie homi-

nibus ostendentes. Itaque ne obscures faciem. Qualis es,

talis appare; ne tcipsnm transfigures in habilum tristem ac

tetricum, hinc laudem ac gloriam aucupans, quod videarc

conlinens, ac temperans. Neque enimboni operis, cui tuba

pnecinit, utililas est ulla, nequefructus ullus jejunii, quod

ad publicam sit ostentationem. Quae enim ostenlalionis

causa fiunt, ea nequaquam porrigunt fructum in sieculum

venturum, vcrum in hominum laudem commendationem-

que desinunt. Proin hilariter accurre ad jejunii donum.

Velus doiium est jejunium, quod non veterascit, nec se-

nescit, scd usque renovalur, sed pcrpetuo vigorc pubescit.



HOMILIA I. DE JEJUNIO. 5

III. Putas-nc mc jcjunii nnliquilatcm a lcgis initio sup-

pularc?

Etiam ipsa legc anliquiuscst

jcjunium. Paulispersi manscris, comperics vcrum csse quod dixi. Cavc exis-

iimcs dicm propiliationis,qui designatus Israelitis crat

mensc septimo, dccimo dic mensis, fuissc jcjunii princi-

pium. Adcs huc, ac per historiam dccurrens, vcstiga jeju-

nii antiquitatem. Ncquc enim reccns invcntum cst, sed

preliosus thesaurus a majoribus repositus ac traditus.

Qnidquid vetustale prrcccllit, idem vcnerabilc cst. Revc-

rcrc jejunii canilicm. Tam vetus cst, ut simul cum hominc

condito coeperit : in pnradiso praescriptum est. Primum

illud prasceplnm accepit Adamus : « De ligno scicnti;c boni

» el mali non comedctis f. » lllud autem, « Non comcdelis, »

jejunii ct abslinenliae lex cst. Si a ligno jcjunassct Eva,

ncquaquam hoc nunc jejunio opus haberemus. « Nequc

» enim opus est valentibus medico, scd malc habentibus 3. »

Fuimus pcr pcccatum laesi , sanemur per poenilcnliam :

pcenitenlia autem sinc jejunio iners cst ct infrugifera. «Ma-

»ledicta terra, spinas ct tribulos germinabit tibi3

. » In tris-

tilia vivcre jussus es, non indidgerc dcliciis. Pcr jcjnnium

salisfacito Deo. Quin etipsa in paradiso vila, jcjunii simu-

lacrum est, non ob id modo, quod homo comnumi cum

Angclis vivcndi ralionc ulens, ipsis cflicicbalur similis, ut-

pole paucis contcntus : verumetiam, quod quxcumquc

post hominum cogilalio commcnta cst, ca nondum dcgcu-

tibus in paradiso cxcogilata crant, nondum vini polatio,

nondum pccudum moctalio, non alia qunccumquc pcrtur-

bant mentcm humannm.

IV. Quoniam non jejunavimus, cxulamus c paradiso :

jcjunemus igilur, ut ad illum rcvcrlamur. Annon vidcs

quomodo Lazarus pcr jcjunium ingressus cst paradisum?

Noli imitari Evao inobcdicnliain; noli rursus scrpcntcm in

' Gbn, ii, 17. — JMatili. jx, 12. — » Gcu. lii, 17.



6 S. BASILII CJ2SAR. CAPPAD. ARCIIIRP.

consilium adhibere, edulium ad caruem mollius curandam

proponenlem. Ne causeris corporis infirmam valetudineni,

ac dcbilitatem. Neque enim mihi istas excusationes pro-

fers, sed scienti dicis. Age, dic mihi, jejunare non poles,

et potes continuo expleri cibis; potes conficere corpus

pondere escarum ? Atqui infirmis, non ciborum varietalcm,

sed inediam et abstinentiam amedicissolerepraescribiscio.

Qui fit igitur, ut cum ista possis, illa te non posse cause-

ris ? Utrum ventri faeilius est lenui victu transmittere noc-

tem, an copia ciborum gravatum jacere? Imo ne jaccre

quidcm, sed crebro huc et huc verti, dehiscentem ac slri-

dentem? Nisi forte dicturus es illud, quod naucleri facilius

scrvant navim sarcinis onustam quam cam, quas cxpeditior

cst ac levior. Nam oneris magnitudine gravatam, quamvis

exiguus fluctus adoriens demergit : contra, cujus sarcina

moderata est ac modica, hasc facile fluctus superat; eo

quod eam his fieri altiorem impediat nihil. Eumdcm ad

modum ct hominum corpora, assidua expletione degravata

facilc a morbis demerguntur : qua3 vero facili levique utun-

lur alimonia, non modo quod ex morbo imminet malum,

velut procellae assultum efFugiunt ; verumetiam prascnlcm

jam asgritudinem velut turbinem quemdam exorienlem

discutiunt. Yidelicct juxla tuam sententiam laboriosius

crit quicscere quam currere, et otiosum esse quam luctari

siquidem judicas congruentius esse infirmos deliciis exple-

ri, quam parco tenuique uti victu. Nam vis illa, qua animali

providetur, tcmpcratum ac parcum victum nullo negotio

concoquit, et in corporis, quod alitur, subslantiam vertit.

At eadem ubi opiparos variosquc cibos complexa esl, nec

deinde par csl his omnino coquendis, tum diversa gignit

moiborum genera.

V. Sed jam ad historiam se nostra recipiat oratio, jeju-

nii anliquilatem percurrcns, et quanlopere omnes Sancti,



HOMILIA I. DE J£JUNIO. 7

perindc qunsi hacrcditntcm a majoribus tradilam, jcjunium

observavcrint, patresquc suis quiquc liberis tradiderint :

undc et ad nos pcrpetua quadam successionis serie pervc-

nit hajc posscssio. Non crat in paradiso vinum, non erat

pecudum mactalio, non carnium esus. Post diluvium ccepit

vinum; post diluvium : « Comedilc omnia~sicut olera pa-

»buli'. «Posleaquam despcrata cst perfeclio, lum deniquc

bis ulendi concessa est polestas. Porro nullam tum fuisse

vini cxpericntinm, argumcnto est Noe, qui nesciebat vini

usum. Nondum enim obrepserat in humanam vilam, uon-

dum mortalium usu tritum erat. Itaquc cum illc nec alium

quemquam bibenlem vidisset, nec ipse esset expertus, in

noxam a vino afferri solilam incidit incautus. « Plantavit

»enim Noevineam, bibilque defructu, etinebriatus esta

; »

non quidem eo quod vinolentus esset, sed quod sumendi

vini modum nesciret. Itaquc inventum bibendi vinum, re-

ccntius cst paradiso, adeo vetusla est jejunii dignitas. Quin

et Mosem novimus pcr jojunium accessisse ad montem.

Nequc enim ausus essct vcrticem fumanlem atlingere, nc-

que ingredi in nubem, nisi fuisset jcjunio obarmalus. Per

jcjunium legem acccpit digito Dei scriptam in tabulis

atquc in monlis quideni cacumine jejunium legem impc-

travit, in radice vero monlis iugluvies ad idololatriam dc-

mentavit. « Scdil cnim populus ut ederct ac biberet, ctsur-

nrexerunt ad ludendum 3. » Quod famulus quadrnginta

dies jcjunus assiduc vcrsans cum Dco, dcprccansquc con-

fccerat, id unica lcmulontia rcddidit irritum, infrugife-

rumque.NamtabuIas, quas jejuniumimpclrarat.conscriptas

digilo Dci, cbrielas comniinuit; judicavil quippc Prophela

cbrium populum dignum non csso, qui Iogcm accipercl a

Dco. In unico lcmporis momenlo populus illo, qui maxi-

mis prodigiis Dei cognilioncm acccperat, pcr gulnm ad

* Gcn, ix, 3. — 2 'Ibicl. 20, ai. — 3 Exod. xxxri, 6.



8 S. BASILII C.E&AR. C\I>I>AD. ARCIIIEI».

insanam yEgyptiorum idololatriam devolutus est. Haac utra-

que inler se componito, hinc quomodo jcjunium adjungat

Deo, illinc quomodo luxus auferat salutem. Desccnde, ac

via, qua coepisli, adinferiora perge.

"VI. Ecquid inquinavit Esaii, et servum fecit fratris ?

Nonne edulium unum, cujus gratia vendidit jus primoge-

niti '? Jam Samuelem nonne deprecatio cum jejunio con-

juncta donavit niatri'? Qnid fortissimum virum Sampso-

nem invictum reddidit ? annon jejunium, quocum in ulero

matris conceptus est? Hunc pepcrit jejunium, hunc enu-

trivit jejunium instar nutricis, jejunio in virum adolevit,

quod jejunium Angelus prsescripserat matri. « Quicquid

«proficiscitur e vinea, ne edat; vinumque et siceram nc

»bibat 3. » Jcjunium Prophetas generat, roborat fortes : je-

junium legum latoribus subministrat sapientiam : bona

antmse cuslodia , corpOri tutus contubernalis, armatura

fortiter belligerantibus, athletis exercitium. Hoc lentatio-

nes depellit, hoc ungit ad pietatem, sobrietatis domeslicus

comes, opifex castitatis. In bellis fortiter agit, in pace docet

quietem. Nazaraeum sanctificat.perficitsacerdotem. Neque

enim fieri polcst , ut absquc jejunio audeat ad sanctum

minislerium acccdere, non tantum in myslico horum tem-

porum veroque cultu, verumetiam in eo, qui juxta legem

in figuris peragebatur. Jejunium Eliam magni illius spec-

taculi spectatorem fecit^, qui cum quadraginla dicrum

jcjunio repurgasset animam, ita demum in spclunca, quoc

est in Choreb, promeruil videre Dominum, quantum qui-

dem licet homini viderc. Jcjunans reddidit viduae filium,

fortis faclus adversus ipsam morlemper jejunium. Yox abs

jejunantis ore profecta, scelerato populo clausit coelum

annos tres, ac mcnses sex. Ut enim hominum duram cervi-

1 Gen. xxv, 35. — * j Rcg. i, i5, — 3 Jud. xnJ, l4- »- 4 3 Reg.

xix, 8.



IIOMIUA I. DE JEJUNIO.9

cem habenlium cor indomitumcmollirct, voluit ct scipsum

ca calamilale cum coetcris condcmnare. Proplerca « Vivit

»Dominus, inquit, si crit aqua suprr lerram, nisi pcr os

Miicimr. » Et jejunium inlulit pcr famem populo omni,

videlicct ut ortam cx deliciis vitaquc dissoluta nequiliam

corrigcret. Rursus quinam viclus Elisaci? quomodo aputl

Sunamitidem hospitio usus est? quomodo ipse Prophelas

excepit? Nonne agrestia olcra ac farinae pauxillum hospita-lilalis munus cxplebant? Quo temporc ctiam colocynthidc

sumpla, crant pcriclitaluri qui gustarant, ni fuissct jejuna-

toris prece dissipatum vcncnum. Alque, ut scmcl omnia

dicam, rcpcricsquotquot fuere Sancti, omncs pcr jejunium

ad vilam Dco dignam instilntos fuissc. Ea est natura cor-

poris cujusdam, quod « Amianlon » vocant, ut igni consumi

non possit. Id si in flamma ponaiur, videlur quidcm ignes-

ccre, et in prunam verti : sed si eximatur igni, pcrindc

quasi fuissct aqua illuslratum, cvadit purius. Hujusmodi

crant trium illorum pucrorum corpora in Babylonc, nalu-

ram «Amianli» per jejunium habcnlia. Siquidem in vche-

mcnli fornacis flamma quasi natura fuisscnt aurci, ila ap-

paruerunt noxa ignis ac injuria superiores. Quin et auro

oslcnsi sunt fortiorcs. Ncquc cnim ipsos conflabal ignis,

scd inlcgros illibatosquc tuebatur. Alqui nihil cst quod

illam lum flammam suslincre poluissel, quam naphlhc,

pix, ct sarmcnla sic alehant, ut ad quadraginta novcm cu-

bilos dillusa cssct, atquc circumjaccntia depasccns, pluri-

mos Chaldacos absumpscrit. IIoc igilur lantum inccndium

pucri cum jejuuio ingressi conculcarunt, liquidum ac ros-

cidum aerem in ignc lam vchcmenli rcspiranlcs. Ncque

enim ignis vel pilos illorum ausus cst allingcrc, eo quod a

jcjunio essent aliti.

\IL Porro Danicl vir dcsidcriorum, cum lics hcbdoma-

13 llcg. xvii

;1.



10 S. BA9ILI1 C.ESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

das panem non edisset1

, nec bibisset aquam, demissus in

lacum etiam leones jejunare docuit. Neque enim leones

dentes in illum impingerc valuerunt, perinde quasi e la-

pide, aut oere, aut alia quapiam rigidiore materia concretus

fuisset. Adeo jejunium velut quaedam ferri tinctura firma-

rat viri illius corpus, ac leonibus insuperabile reddiderat.

ISeque enim os aperuerunt adversus Sanctum. Jcjunium

restinxit vim ignis, obturavit ora leonum. Jejunium pre-

cationeui transmiltit in coelum, dum ipsi est alarum loco

ad supernum iter conficiendum. Jejunium domorum in-

crementum est, sanitatis maler, juvenlutis paodagogus, or-

namentum senibus, bonus comes viatoribus, lutus conlu-

bernalis_ conjugatis. Nullas maritus suspicalur conjugio

strui insidias, conspiciens uxori familiare jejuninm. Non

contabescit uxor zelotypia, cerncns maritum amplecti jc-

junium. Quis rem familiarem diminuitin jejunio? Recense

hodie domus supellcctilem, acpostea denuo numera, nihil

dccrit ob jejunium in rcbus domesticis. Nullum animal de-

plorat morlem, nusquam sanguis, nusqunm sententia ab

inexorabili vcntre adversus animantia prolala. Cessat ma-

chacra coquorum, mcnsa contenta est sponlc nascenlibus.

Sabbatum Judoeis erat tradilum, « Ul requiescat, inquit,

BJumentum tuum et servus tuus2

. » Sit jejunium famulis

requies a perpetuis laboribus, qui tibi per lotum annum

inscrviunt. Dato respirationem et moram coquo tuo, sinc

vacare structorem mensarum; siste pocillatoris manum,

sit aliquando respiratio variorum bellariorum ac cupcdia-

rum architcclo. Conqniescat tandem ipsadomus ab infini-

tis tumullibus, a fumo, a nidore, ab his qui sursum deor

sumcursitant, acventrivelut imperiosrcdominasministrant.

Prorsus etiam tributorum exactores sibi obuoxiis pusillum

concedunt libertatis. Det aliquantum vacationis et venlcr

' Dan. x, 2, — 2 Exod. xx, 10.



IIOSIILIA I. Dli JJiJUMO. 1 1

ori.. paciscalur nobiscum quiuquc dierum inducias,, qui

seinper nlioqui flogilat, ucc unquam desinit, dum quod

acccpil hodic, cras obliviscilur. Gum fucrit explctus, tum

dc abslincnlia philosophalur : ubi dclumuit, dogmatum

illorum obliviscitur.

VIII. Jejunium non novit fc&noris naturam; non olct

usuras jejunnnlis mcnsa, nonprocfocat orphanum jcjunalo-

ris filium aes

alicnuma palrc conflalum, quod serpcnlium

rilu circuinvolvalur. Quanquam ct alias jcjunium occasio

cst hilarilalis. Namqucmadmodum silis eilicit, ut jucundus

sil polus, el sicut quac praalvit famcs, cpulas suavcs rcddit :

ila quoque qure sumuntur, cdulia condit jcjunium, alquc

edulcat. Dum enim mcdium se intcrponit, ac deliciarum

conlinuum usum inlerrumpit, sumplioncm, ut polc inlcr-

missam, libi jucundam cxliibcbil. Proinde si vis libi mcn-

sam apparare suavem, admittc ex jejunio vicissiludincm.

Tu vero, quod deliciis nimium addictus es, insipidas reddis

libi dclicias imprudcns, ac prae voluptatis amorc volupla-

lcm fugas. Nihil cnim tam cupilum cst, quod non abcat in

laslidium, si perpetuo frunre. At qua3 raro habcntur, his

avidc fruimur. Sic ct qui condidit nos Deus, providit ut

dona ipsius gratiam apud nos oblincanl ipsa vivendi varic-

talc, ac vicissitudinc. Annon vidcs solcm cssc hxliorcm

posl noclcm ? ac vigiliam cssc jucundiorem post soumum ?

et sanitalem esse dcsidcrabiliorcm contraria cxpcrlis? Iti-

dcm el mensa est gralior post jcjunium, idque ut divitibus,

et iis,quibusmcnsa cst opipaca, ilatcnuibus, ct iis, qui pa-

rabili faciliquc victu utuntur.

IX. Terreat te divitis cxcmplum, qucm vila in dcliciis

acta tradidit incendio. Non enim ob crimcn injuslilicc, scd

ob vitnc mollilicm in camini flamma lorrcbalur. Proin ut

hoc inccndiumcxtinguamus, opus cst aqua. Ncquc vcro ad

futura solum ulilc cst jcjunium, scd hio etiam ipsi carni



12 S. BASILII CESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

condticibilius est. Siquidcm habitudo corporis extrcmo bona

sensim altcratur, mutaturque:

nimirum succumbente na-

tura, nec valente corpulentias pondus sustincre. Vide ne

qui nunc aquam rcspuis, in posterum quoque exemplo di-

vilis illius, stillam aqunc concupiscas. Nemo per aquce po-

tumlapsus eslin craptilam, nulli caput unquam doluit aqua

gravatum. Nullus eguit alienis pedibus, cui fuerit familia-

ris aquac potus. Nullius pedes praepediti sunt, nullius ma-nus usum suum aniiscrunt, aqua irrigatae. Nam concoctio-

nis vitium, quod vivcntes in deliciis necessario comitatur,

acres morbos gignit in corporibus. Jejunantis color vene-

rabilis est, non inverecundo rubore floridus, sed modeslo

pallorc cohonestatus : oculi placidi, incessus compositus,

vultus cogitatione defixus, necintemperato risu dedecora-

tus, concinnus sermo, purum cor. Revoca in memoriam

quotquot ab orbe condito fuere sancti, « Quibus dignus

»non erat mundus, qui circumibant in pellibus ovium et

«caprarum, egenles, prcssi, alllicti'

; » illorum imitare vi-

tam, si modo illorum cupis assequi sortem. Quoe res La-

zaro quictcm paravit in sinu Abrahre? Nonne jejunium?

Porro Joannis vita.unum erat accontinuum jejunium. Non

habebat lcctum, hon mensam,non arva, non aratorem bo-

vem, non trilicum, non pislorem, denique non aliud quid-

quam eorum quai ad victum pertinent. Ideoque «Interna-

»tos mulierum non surrexit major Joanne Baptista 3. »

Paulum cum alia, tum jejunium quod supcr alflictionibus

suis glorians recenset, in tertium coelum subvexit 3. Porro

quod praecipuum est ex iis, quae diximus, Dominus nosler

non prius in carne, quam pro nobis assumpserat, diaboli

insultusexcepit, quam eam jejunio communisset 4, tum nos

erudiens ut nosmet jejuniis ad tentalionum cerlamina un-

1 Hebr. xi,

07,

38.

—' Matlh. xj, ij.— 3 2 Cor. xi, 27, et xu, 2.

— * Mattb. iv, 2 ct seqq.



H0MILIA I. DE JEJUNIO. l5

gamua ct exerceamus, tum adversario per esuritionem proe-

bcns accedendi quasi ansam. Alioqui proptcr divinas nalu-

IJB sublimitalcm non palcbat ad illum adilus diabolo, nisi

sc pcr csurilioncm ad humanam imbccillitalcm submisis-

sct. Atlamen priusquam rcverlcrelur in ccclos, cibum gus-

lavit, corporis, quod resurrcxcrat, naturam nc vcritatcm

comprobaturus. Tu vero nulluni nc finem facturus es te

ipsum supra modum saginandi ac carne oncrandi? animum

autcm a le labeficri salutarium cl vivificorum documento-rum inedia parvi pcndes? An ignoras quod perinde atque

in acie hinc atque hinc instructa, qui altcri parti fcrt sup-

pclias, facit ut altera vincalur: ita qui carni sese adjungit,

expugnnt spirilum, et qui ad spirilum transit, carnem in

scrvitulcm rcdigit? Hojc enim sibi invicem adversanlur.

Proindc si cupis menlcm rcddere validam, fac carncm do-

mes jejunio. Hoc enim est quod ait Aposlolus, quod quan-

tum exlcrnus homo corrumpitur, tantum internus rcnova-

tur. Item illud: «Cum infirmor, tunc potens sum^.wlta-nc

non contcmncs istas escas, quac corrumpuntur ? ita-nc non

tc capict illius mensro desiderium, qure est in rcgno coelo-

rum, quam prorsushic jcjunando tibiprajparabis?An igno-

ras quod immodcrala explclionc tibi ipsi pingucm torlo-

rcm vermcm paras? Quis cnim in splcndidis epulis, per-

pctuisquc dcliciis particcps factus cst ullius doni spirilualis ?

Moscs ut altcram accipcrct lcgcm, ollcro jejunio opus ha-

buit. Nisi una cum Ninivilis jcjunasscnl cl ipsa brula ani-

malia, haudquaquam efJfugisscnt subvcrsionis

commina-lioncm. « Quorum cadavcra proslrala sunt in descrto''?»

Nonnccorum, quicsumcarniumflagitabanl?Illidoncc crant

conlcnli manna,ct aquadcpelraflucnlc, supcrabanlyEgyp-

tios, per marc facicbant ilcr; « Non crat infirmus in tri-

12 Cor. iv, lC, ct xir, 10. — 2

Ilcljr. m , 17, cl Nmn, xjv,



l4 S. BASILH CiESAR. CAPPAD. ARCHIJiP.

» bubuseorum T: » posteaquam vero recordati sunt carnium

ollas3,» et desiderio revcrsi sunt in /Egyptum, non vide-

runtterramrepromissam. Non metuis exempIum?non hor-

res edacitatem? ne forte a bonis, quce speramus, te exclu-

dat. AcneDanielquidemillesapiensvisiones vidisset,nisi je-

junio reddidisset animam limpidiorem. Siquidem pinguiore

pastu ceu fumosi quidam vapores exhalantur, qui lucem

sanctiSpiritus in hominis mentem irradiantem, quasi densa

nubes interveniens, intercipiunt. Quod si Angelorum quo-

que cibus est ullus, panis est, quemadmodum ait Propheta:

«Panem Angelorum manducavit homo 3. » Non carnes,

non vinum,nondeniquequaecumque alia, quae qui serviunt

ventri, ingenti studio exquirunt. Jejuniumarmaturaest ad

confligendum cum daeinonibus. Nam « Hoc genus non exit

» nisi in oratione et jejunio 4 . » Tam multa bona proveniunt e

jejunio ! contra, satietas lasciviae initium est. Statim enim

una cum deliciis, ebrietate, et omni genere conditis bella-

riis, prodit libidinis peculinae genus omne. Hinc equi insa-

nientes in foeminas fiunt homines 5, ob oeslrum ac furorem

queminanimogignunt delicias. A lemulentis ortaestnatu-

rac inversio, dum in masculino sexu foemininum, in fcemi-

nino masculinum quaerunt. Jejunium vero ctiam in usu

conjugii modum temperantiamque docet, ac voluptatum

lege concessarum immodicum usum castigans, parit concors

olium, ut perseverent in precalione .

X. Cave tamen nc jejunii utilitalem sola escarum absli-

nentia metiaris. Verum cnim jejunium est a vitiis esse alie-

num. « Solvc omne vinculum iniquitalis 7 : » condona proximo

molestiam illatam tibi, remilte illi debita. « Nolite ad lites

«acconlentiones jejunare 8. » Carnes non edis, sed come-

dis fratrcm. A vino abstines, sed ab injuriis tibi non tem-

1 Psal. civ, 07. — 2 Exod. xvi, 5,— 3Psal. lxxvii, 25. — * Marc.

ix, 28.— ? Jer.v, 8,— 6 1 Cor. vu, 5,— * Isai, ivm, 6.

—8 Ibid, 4.



• HOMILIA I. DE JEJUNIO. l5

perns. Expcclas vcspcram, ul cibum cnpias, scd dicm tolum

.lbsumis njmd Iribimalia. Vne iis,quicbrii sunt,nona vino1.

Ira incnlisestlemulenlia,camquedesipienlem reddil, haud

alitcrquamvinum. Tristitia cst quoquc temulenlia mcnlein

obrucns,acdemergens. Alia lemulcntia metusest, cumha-

bctur ubi non oporlct. « A timorc cnim, inquit, inimici

»eripc animnm mcam a. » In summa, quivis effeclus dimo-

vens animam a statu suo, dici merito potest ebrietas. Co-

gita mihi homincm ira pcrcitum, quam temulentus sit eo

vitio. Non estsui compos, non novit semetipsum, non no-

vit qui adsunt : sed velut in pugna nocturna, omnes allin-

git, in quoslibet obvios incidit, inconsiderata loquitur, non

potest cohiberi, convilialur, perculit, minatur, dcjerat, vo-

ciicratur, disrumpitur. Fugito istam tcmulentiam, sed ne

illam quidcm, quse cxvino nascitur, admitte. Noliaquacpo-

tum largiore vini potu praeverterc. Nc te ad jejunii myste-

ria introducat ebrictas. Non est per tcmulenliam aditus ad

jejunium, qucmadmodum nec ad justiliam accessus est per

fraudationem, ncc ad castimoniam pcr lasciviam, nec, ut

summatim dicam, per nequiliam ad virtutem. Aliud ostium

cst ad jejunium. Ebrietas adlasciviam inducit,ad jejunium

frugalitas. Athleta antc ccrtamcn excrcelur : qui jejunalu-

rus cst, praparat sc pcr absliucnliam. Nc vclul ulcisccns

hos dies, neu veluti fucuni faclurus lcgislatori, anlc hos

quinquc dies colloca crapulam. Nam laboras fruslra, si cor-

pus quidem conficis, ncc tamen solalium esurilioni admo-

vcs. Infida est cclla, in pcrlusum dolium infundis. Elcnim

vinum diflluit ad suam rccurrcns viam, conlra rcmanct

pcccatum. Fnmulus profugit ab hcro verbcranto : tu vero

non reccdis a vino, quod tum quolidic caput pcrcutil? Mo-

dus ulcndi vino optimus cst, corporis ncccssitas. Quod si

fincs prsetergredieris, poslridic vcnics capilis gravcdinc af-

l E««i, li, ax. — ' i'-M. Lxiu, 2.



lG S. BASILII C.ESAR. CAPPAD. ARCHIfiP.

fectus, oscitans, vertigine laborans, pulrefactuni obolens

vinum: omniatibi circumferri, omnia circumvolvi videbun-

tur. Ebrietas ut somnum affert mortis germanum, ila vi-

giliam habet somniis assimilem.

XI. An ignoras quem es hospilio excepturus ? nimirum

illuin, qui nobis ita pollicitus est : « Ego et Pater venie-

»mus, et mansionem apud eum facicmus \ » Gur igitur

prius recipis temulentiam, ac Domino ingressum praeclu-

dis? Cur hostem inducis, ut tua priormunimentaoccupet?Ebrietas non recipit Dominum, ebrietas Spiritum sanctum

propellit. Fumus quidem abigit apes, dona vero spiritua-

lia fugat crapula. Jejunium civitatis est ornamentum, fori

columen, domorum pax, incolumitas facultatum. Vis jeju-

nii videre dignitalem? Confer mihi hodierni diei vesperam

cum vcspera crastini, conspicies civilatem c lumultu ac

lempestate mutatam in profundamlranquillitalem. Ulinam

aulem et hodiernus dies crastino similis sit sanctitale ct

sravilate, et crastinus dies hodierno non cedat hilarilate.

Coelerum qui nos perduxit ad hunc temporis rccursum Do-

minus, praestct nobis tanquam cerlatoribus, ut in hoc cer-

taminum exordio firmam ac constantem temperanliam os-

tendamus, perveniamusque ad arbitram coronarum diem,

ut recordemur nunc quidem salutiferae Passionis, in futuro

vero soeculo fruamurprocmio,pro his, quae in hac vita ges-

sinius, reponendo in justo judicio Christi ipsius, quoniam

illi gloria in ssccula. Amen.

1 Joan, xiv, 20.



noMlLIA II. DE JEJUNIO. 17

\\x\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\V\\\\VV\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\VV\\\\\\\\\\\\\\\\-v\-i

HOMILIA II.

Dc Jejunio.

I."« Exhoktamini 1

, inquit, sacerdoles populum : loqui-

» mini ad anrcs Jerusalem 5. » Ea vis est orationis, ut el stu-

diosis possit impelum intcndere, et ignavis ac segnibus

excilarcalacritatem.Hancob causam duces, cum nciem in-

struunt, exhorlaloriis orationibus anlc confliclum uli so-

lcnt, tanlamque vim habet ea cxhorlalio, ut compluribus

ctiam morlis conlcmplum frequenlcr afFerat. Simililer excr-

citiomm magistri et paadetribae, si quando in stadiis ccrta-

luros producunt, multis admonent labores ncccssario pro

coronis perferendos esse ; adcoque victoria; conscquendaj

studio adducli sunt mnlli ad sua corpora contemncnda.

Proinde mihi quoque, qui Christi milites ad bellum cum

invisibilibus hostibus gerendum instruo, et athletas picla-

lis per abstinenliam praaparo ad jusliliae coronas, opus cst

ornlione exhortatoria. Quid igitur cst quod dico, fralrcs?

nempequod iis,qui bellicis in rebus cxercenlur, quiquo in

palacstris luctando desudant, convenit ut copia ciborum

rcddant scipsos corpulcnlos et obesos ; videlicct quo vali-

dioribus ncrvis labores qucant capcssere. Contra vcro, qui-

bus « Non est colluclalio advcrsus sanguinem ct cnrncm

»sed advcrsus principalus, advcrsus polestales, advcrsus

»mundi dominos tcnebrarum harum, advcrsus spirituales

«ncquilias s

, » hosoporlcl per sobriclalem ac jejunium nd

ccrtamen cxcrccri. Elcnini qucmadmoduni oleum pinguc-

* Vidc D. Cuillon, toni. vu,

pag. a34-a35. — » Isai.xl, i.

—3 Ephcs. vi, 12.

XLIV. 2



]8 S. DASILII C.ESAR. CAPPAD. ARCIIIEP.

facit aihletara : ita jejuniura robur addit ci qui ad pietalera

exercet sese. Itaque quantum subtraxeris carni, lanto red-

des animam bona habitudine spiritali nitidiorem. Non enim

ex viribus corporis, sed ex animi tolerantia, atque in af-

flictionibus patientia adversus hostes invisibiles robur sup-

pctit.

II. Est quidem jejunium omni temporc utile iis, qui lu-

benti animo illud suscipiunt : (neque enim assultus daemo-

nuni quidquam audet adversus jejunanlem; ac vitaenoslrae

custodcs Augeli diligentius adsunt iis, qai jcjunio purga-

tam habent animam :) sed multo magis hoc tempore, quo

per univcrsum terrarum orbem undique denuntialur jeju-

nii piveconium. Nec ulla est insula, nec ulla lerra conli-

nens, non civitas, non gens ulla, non extremus mundi on-

gulus, ubi non audiatur jejunii edictum. Quin et exerci-

tus, et viatores, et nautas, et negotiatores, omnes pariter

audiunt edictum, ct summo gaudio excipiunt. Nc quis igi-

lur semet excludat a numero jejunantium, in quo omne ge-

nus hominum, oranis cetas, omnes dignitatum ordines re-

ccnscntur.Augeli sunt,qui insingulisccclesiisdescribiuilac

recensent jcjunanliura capita. Yidc ne ob parvara cdulio-

rura voluptatem simul ct priveris Angeli reccnsione, et le

ipsura apud eum, qui exercitum collegit, obnoxium facias

deserloris crimini. Mrnus periculum foret, si quis fugiendo

sculuni in acie abjicerc dcprehcnderelur, quamsiraagnum

illud scutum jcjunium videatur projccissc. Divcs es? Ne

jejunium alfeceris contumelia, cxcludens iliud fastidiose a

mensae ture consortio, ncve absquc ullo honore e domo tua ip-

sum cxpuleris, a voluptatcvictum acsuperatnm; nequando

te reum peragat apud jcjuniorum legislalorem, fiatque ut

condemneris ad longe majorcm inediam rnulclae norainc,

sive ex adversa valetudine corporis, sivc ex alio quopiam

tristi casu. Conlra qui pauper cst, ludum jejuniumfaciat;



IIOMILIA II, DE JEJUNIO. lO,

quondoquidcm illud jam olimhabet ct domesticum,etmen-

sac socium. Porro mulieribus quam est naturalc respirare,

lam est conveniens jcjunium. Pueri, velut plantae virides, je-

junii aqua irrigentur. Scnibus levem reddit Iaborem con-

tracta jam olimcum jejunio familiaritas : labores siquidcm,

quorum faclum cst experimcntum longo usu, minore mo-

leslia afliciunt exercitatos. Yiatoribus expeditus ilineris co~

mcs cst jejunium. Quemadmodum cnim luxus cogit illos

onus pcrfcrre, nimirum ea, quibus se ingurgitarunt, circum-ferentes : sic jcjunium cos et lcves reddit et expeditos. Ad

hocc indicta procul expeditione, militibus commcatus sup-

pedilalur non ad delicias, scd adnecessilatcm ; annon multo

magisnobis,quiadversus hostcs invisibiles prodimusinpra?-

lium , ac post cos dcvictos ad supernam patriam festinamus,

convcnict, tanquam in caslris dcgentibus, necessariis esscconlenlos ?

III. SufTer aflliclionem velut bonus miles, ct legitimc

cerla, ut coroneris1

, illutl haud ignorans, quod quicum-

que ccrtat, in omnibus sibi tcmperat. Sed quod mihi modo

inter dicendum vcnit in mentem, haud mcrito omillerclur,

videlicct, quod hujus mundi militibus pro laborum rationcaugctur obsonium ; conlra, inter spiritualcs mililes qui mi-

nushabct aliincnli, plus habct honoris. Nam qucmadmo-

dum galea nostra sua natura diflcrt a corruptibili : siqui-

dcm iilius maleria cst ccs, noslra vero ex spe salulis cst

conflata2

: itidcm illis sculum c ligno ac lergorc bubulo

confcclumcst, nobisvcro fidei lulamen loco cst sculi. Rur-

sum nos thoracc justilioo obarmamur, illi lunicam hainis

consertam circumferunt : practerca nobis adcst gladius spi

ritus ad dcfensionem, illi ferro dcfcndunlur. Ita quoque

nos non iisdcm cibariis, quibus illi, vcgclamur vircsquc col-

ligimus ; sed nospiclalis dogmata corroboranl, illis ad pa-

' 1

Cor.ix,

25. ~2

1

Thess. v, 8, ct Ephcs, vi, 17.

2.



20'

S. BASILir C£SAR. CAMA». ARCHlEP.

randas vires expletione venlris est opus. Quoniam igitur

temporis circulus dies hos vehementer optahiles nohis rc-

duxit, eos tanquam veleres nutritios, luhentes et hilares

quisqueexcipiamus,per quos Ecclesia nos ad pielatem cdu-

cat. Proinde jejunaturus noli tristisesse, Judaeorum more:

sed juxta doctrinam evangelicam te ipsum hilaremet ala-

crem praebe; neque lugeas ventris inediam, sed anirnae po-

tius gratulare spiritualihus epulis fruenti. Scis enim quod

»Caro concupiscit adversus spiritum, et spiritus adversus

!> carnem *. Itaque cum haec sibi invicem aversentur, sub-

trahamus carni delicias, augeamus animse roburj ut per

jejunium a vitiis atque libidinihus vicloriam reportantes,

abstinentise coronis cingamur.

IV. Jam igitur te ipsum exhibeas dignum jejunio cum

primis venerabili, ut ne hodierna lemulentia crastinam abs-

tinentiamcorrumpas. Improhumislud consilium est, prava

cogitatioest,iladicentium: « Quoniam nohis quinque die-

rum jejunium indiclum est, hodie nos ipsos temulentia

obruamus. » Nemopudicamuxoremlegitimo conjugioduc-

turus, prius scorta et concubinas domum inducit. Neque

enim conjux legitima patitur convictum contuberniumquc

corruptarum. Proindetu quoque cuinexpectatur jejunium,

cavcpriusintroducas ehrietatem, scortum illum puhiicum,

impudentifc matrem, risus amantem, insanientem, ad om-

nia turpitudinis genera proclivcm. Neque enim jejunium

ct precatio introihunt in animam temulenliae sordibus in-

quinatam. Jejunantem intra sacros cancellos suscipit Do-minus : at luxu crapulaque plenum, veluli profanum et

a sacris alicnum nequaquam admitlit. Etenim si cras vcnias

vinum obolens,idquecruditale corruplum ac pulrefaclum,

quomodo tibi crapulam pro jejuuio impulabo ? Neque cnim

illud cogita, quod mcrum tibi recens infusum non est : sed

1 Gal. v, 17.



IIOMILIA. II. DE JEJUNIO. 21

quod n vino purus non es, hoc reputa. Ia ulro tc ordinc

collocabo? Inlcr cbriosos,an inler jejunanles? Praclerila

vinolcntia lo sibi asseril : pra^sens inedia jcjunium lcstifi-

catur, Anccps cs , ct conlroversum lemulentiac vcluli man-

cipium, ncc unquam dimillct te, idque optimo jurc : quippe

quoc manifcsla servitulis argumenla profernt, odorcm vini

velutin lagcna rcsidenlcm. Protinus libi primus jcjunii dies

abjudicabitur, ob temulenlioc reliquias in te reposilas. Quo-rum autcm primitiac rejiciunlur, hand dubium quin in his

totumqucqucsitrejiciendum. «EbriosiregnumDei nonpos-

» sidcbunt 1.» Si tcmulenlus accedis ad jejunium, quidulili-

tatis aufers? Nam si teebrietas excludit a regno ccelorum,

quisnam tandcm e jejunio fructus? Annon vides quod qui

in domandis cquis, qui ad certamina aluntur peritissimi

sunt, cum instat certaminis dies, eos inedia pracparanl? tu

conlra, dala opera temctipsum deprimis saturitate. Adeo

gulac vitio bruta eliam aniiiialia prxcurris. Veulcr onuslus

nou solum ad cursum, scd ne ad somnum quidem accom-

modus est, eo quod dislenlo ciborum copia non dalur

quiesccre, sed cogilursubinde scmet nunc in dextrum, nunc

in laevum latus verlerc.

V. Jejunium servat parvulos, sobrium reddit juvenem,

venerabilcm facit senem. Vcncrabilior enim est canilics jc-

junio dccorala. Jc^junium foeminis ornatus cst congrucnlis-

simus, aitate ac roborc vigcnlibus pro freno cst; jejunium

malrimonii custodia est, virginitatis nutritius. Alquc Ikcc

quidcm commoda allert privalim jcjunium.in singulis a:di-

bus, in quibus colitur. At publicc quomodo vilam noslram

gubernat? Totam confeslim civitatcm, lotumquc populum

ad tranquillitalcm componit, consopit clamorcs, climinal.

lilcs, conviliis imponit silcntium. Cujus magislri pracscntia

puerorum slrcpitus

lam subilo compcscit, quam jcjunium* i Cor. vi, 10.





OMILIA II. DB JEJDNIO. 2

quorum nalurnlibus actionibus nulln intus causa lenebras

offundit. Jejunium similitudo cst hominum cum Angclis,

Justorum contubcrnalis, vitnc modcratio. Per jejunium Mo-

scs factus cst legislator : jejunii fruclus est Samuel. Jeju-

nans Anna Dcum deprccata est, « Adonai Domine, Eloi

i) Sabaolh, si rcspiciens rcspexcris ad ancillffm tuam, dede-

» risque mihi semen viri, dabo illud in conspectu tuo do-

»num. Vinum et siccram non bibet, usque ad diem obitus

»sui \ » Jcjunufc» magnum illum Sampsonem educavit,

idquc quandiu viro affuit, cadebant hostes millc, urbium

portce evellcbantur, leones robur manuum illius non susti-

nebant \ At simul atquc ebrietas ac scortalio apprehendit

homincm, facile in manus hoslium incidit, atquc exocula-

tus, pro ludo expositus est pueris alienigenarum. Hclias,

cum jejunasset, clausit coelum tres annos, ac menses sex 3.

Elcnim cum videret multam nasci e satietate petulantiam,

accedente fame, illosinvitos coegit jejunare. Eoquepeccala

illorum jam in immensum excurrenlia cohibuit; dum jc-

junio velut uslione aut seclionequadam uiajorem muli pro-

grcssum inlerrupit.

VII. Excipite hoc paupercs contubcrnalc vobis, ac mcn-

sae socium. Excipitc servi, uli rclaxationcm a pcrpctuisscr-

vitii laboribus. Excipitc divites, quod noxic a luxu vobis

illalie medcatur, quodquc vicissitudinc ct novitalc vobis

jucundiora reddat ca, quac nunc ob assucludincm fasli-

diunlur. Excipilc male valcntcs sanitalismalrcm. Qui bona

estis habiludine, cxcipite bonae veslrrc habitudinis cuslo-

iem. Intcrroga medicos, ac diccnt libi nihil cssc pcricu-

losius hnbiludine corporis exlremc bona. Quaproplcr qui

poritissimi sunt arlis, pcr jejunium dclrnhunt redundanlin,

ne vis naluraj ponderc corpulci»li;e fracla succumbat. Nnm

quod nimium cst, pcr iuediam ac famem consullo dclra-

*i Rr«. i, u, —. I Jud. Ult, i4, ct xr, iG. — '

j Rog. xvu, i.



24 S. EASILII C£SAR. CAPPAD. ARCHIliP.

henles, capacitalem quamdam, ac alteram nutricationcm,

aJteriusque incrementi principium fncultati nutrienti prae-

stant. Adeo omni instituto, omnique corporis habitudini

jejunii congruit utilitas, ac pariler omnia condecorat, do-

mos, fora, noctes, dies, civitates, deserta. Cum igitur tot

modissua commoda nobis imperliatur, hilariter illud juxta

Domini prseceptum excipiamus, non tristes sicut hypocri-

tae ', sed menlis hilaritatem absque fuco prae nobis feren-

tes. Quanquam non arbitror tanto mihinfobore opus esse,

ut vos ad jejunium exhorter, quanto ut dehorter ne quis

hodie in vitium ebrietatis incidat. Nam jejunium quidem

plerique partim ob consuetudinem, partim ob pudorem in-

ter ipsos mutuum suscipiunt. Verum ab ebrietale metuo,

quam vinolenti non aliter quam palernam haereditatem

mordicus tenent. Quemadmodum enim qui longinquam

profectionem adornant, ita nonnulli vecordes hodieadver-

sus quinque dierum jejunium vino indulgent. Quis est us-

que adeo vesanus, ut priusquam bibere intipiat, ebriorum

morc deliret? An ignoras quod venter non servat deposi-

tum ? Venter est pessima fide in conventis. Penum incus-

todilum, in quod cum multa reposueris, noxam quidemretinet, at non servat deposita. Vide ne tibi quoque, si cras

post ebrietalem veneris, dicantur ea quae modo lecta sunt

« Non islud jejunium elegi, dicit Dominus *. » Quid mis-

ces ea, quoe misceri non possunt? Quodconsorlium temu-

lentiae cum jejunio? Quae societasvinolentiae cum abstinen-

tia?« Quis consensus lemplo Dei cum idolis3

? »Temp!umenim Dei sunt, in quibus habitat Spiritus Dei 4. Contra,

tcmplum idolorum sunt, qui foedam impudicitiae colluviem

per ebrietatem admittunt. Hodiernus dies vestibulum i st

jejunii. Neque vero qui in vestibulis profanatur, dignus

' Matlh, vi, 17. — Esal. tvui, 5. — 31 Cor. vi, 16, — * Id.

111, 16.



HOMILIA II, DE JUJUNIO. 25

esl qui id sancla introcal. Nullns famulus cupicns hcrum

stium placarc, hoslcm illins palronum ac reconcilialorcm

aclhibct. Ebrielas inimicilia est in Deum, jejunium pceni-

lentiac initium. Itaque si cupis per confessionem reverli ad

Dcum, fugito temulentiam, nc magis le a Deo alienet. At-

tamen ad hoc, ut laudcm promercatur jejunium, non est

per se satis abstincre a cibis, sed jejunium jejunemus ac-

ccplabilc, Dco gratum. Verum jejunium est a vitiis alic-

num esse, contincnlia lingua;, irse cohibitio, concupisccn-

liarum amputalio, oblrectalionis, mendacii, perjurii. Ab

his nbstinere, verum est jejunium. In his igilur situm est

bonum ac laudabile jejunium.

VIII. Caterum dclcclemur in Domino, in meditntionc

cloquiorum Spiritus, inque suscipiendis salularibus insti-

lutis, dcniquc in cunctis dogmatibus, quibus emendantur

animi nostri. Rursus ab inlerno mentis jejunio caveamus,

quod et Propheta deprccatur his verbis : « Non occidct

» Dominus fame animas Juslorum \ » Ac rursus : « Non vidi

«justum dercliclum, nec semen ejus quaerens pancm a. »

Nec enim loquitur de panibus sensibilibus, qui noverat

fdios Patriarchae nostri Jacob panum causa descendisse in

/Egyptum, sed dc spirituali loquitur alimonia, qua inlcrior

nosler homo perficitur. Ne veniat cliam in nos jejunium

quod Deus comminatur Juda:is : « Eccc cniui dics veniunl,

»dicit Dominus, et inducam in lcrram hanc famcm, non

»famem panis, nequc silim aqunc, sed famcm audicndi ver-

» bum Domini 3: » quam idco immisit justus judcx, quod

perspiceret corum mcnlcm vcrorum dogmalum incdia

famc necari: conlro vero, cxtcrnunieorum hominem supra

modum pingnesccrc et obesum ficri. Pcr omncs igilnr

hosce sequcnlcs dies convivio cxcipietvos Spirilus sanclus,

malulinis simul ct vcspcrlinis cpulis. Nemo sua spojile

1 Prnv, x, 3. — 2 Psal. xxxvi, 25, — 3 Amos vm, n.



26 S. BASILII C/ESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

seipsum fraudet hocepulo spirituali. Omnes participes si-

mus sobrii calicis, quem ipsa sapientin temperavit, ac no-

bis apposuit ex a:quo, ut quantum quisque capax est hau-

riat. « Miscuitenim craterem suum, occidit hostias suas ':

hoc est, s Perfectorum cibum, qui propter assuetudinem

» sensus exercitatos habent ad discretionem boni et mali2

. »

Quibus affalim expleti, reperiamur et illo digni gaudio,

quod exhibebitur in sponsi thalamo, in Christo Jesu Do-

mino nostro, cui gloria et iniperium in saecula. Amen.

IWWWW^WHVVMW»VWWWVWW A^WWVWVWIM*W*WWWWV\\WWWW\WVW\WIW\ v«

HOMILIA III.

In Ulud: Attende tibi ipsi3.

I. Qui nos condidit Deus *, ideo impertivit nobis ser-

monis usum, utalter alteri cordis consilia aperiamus,enque

unusquisque propter naturse societatem communicemus

cum proximo, ex abdilis cordis recessibus velut ex cellis

quibusdam penariis depromentes. Etenim si constaremus

anima nuda, statim cerle cogitationum ope inter nos con-

grederemur. Quia vero anima nostra carnis tegumento

operta, cogitationes producit, verbis opus habet et nomi-

nibus, utea.quae inreconditiore mentis secessu delitescunt,

proferat in aperlum. Mens igilur noslra simul nt vocemqnidpiam significanlem apprehendit, sermonc velut cymba

quadam vehilur, et aerem transvolans, a loquentc transit

ad audienlem. Quod si nacta fuerit altam tranquillita'em

ac quietem, lum sermo veluti portum quemdam placidum

1 Prov. ix, 2. — 2 Hcbr. v, i4. — 3 Deut. xv, 9. —•4 Vide D.

Gnillon, tom, vn, p, 235-24S.



HOMIT.U III. IN IlttJD : ATTENDE TIEI IPSI. 27

nc trnnquillum, discipulorum aurcs subit : sin nutem cxci-

Utas ab auditoribus tumullus,cjuasi aspcra qnsedatii tcm-

pcslas coutra aspirarit, mcdio iu iere dissolulus naufragium

facit. Date igitur quictcm scrmoni per silcnlium. Incocnim

forlassc videbitur aliquid utilc, ncc indignum quod hinc

vobiscum exportelis. Diflicilis caplu est vcritalis sermo, ac

facilc potest effugere non altentos. Ita enim voluit Spiritus

sanclus sermonem suum contractumcssc ac brcvem, ut

paucis mulla significel, nulloquc negotio ob brevitatem va-

leat facile mcmoria rclincri. Nani et naturalc scrmonis

munus cst, ncquc obscurilate ea quae significanlur occul-

tarc, ncque supervacancum esse et vanum, ac tcmere re-

bus circumfluum. Ccrlcejusmodi suntea vcrba, quae modo

nobis ex Mosis libris recitata sunt, quorum omnino rccor-

damini vos qui studiosiestis, nisi forte ob suam brevitalem

vestras praetcrfluxerint aurcs. Ita autcm sc habet senlcnlia :

« Altendc tibi ipsi, ncquando fiat vcrbum occullum in corde

» tuo iniquitas *. » Sumus nos homines ad pcccata cogita-

lionum proclivcs. Quapropter qui corda noslra sigillalim

finxit, haud ncscius in voluntalis appctitionc compleri

maxiinam pcccalorum partcm, puritalcm in principali ani-

mae partc silam, ccu principcm ac primariam nobis con-

sliluit. Nam maximc qua parte facilc prolabimur in pcc-

cata, hanc custodia ac cura majorc dignnlus cst. Qucmad-

moduni cnim medici providcntiores imbcciiliora corpora

monilis quibusdam ad caulioncm adhibilis multo anle com-

muniunt : cumdcm ad modum communis curator,cl vcrus

animarum Mcdicus, quam parlem ad peccalum pronam in

nobis maximc novit, cam vnlidioribus prnesidiis praemuni-

vit. Elcnim corporese actioncs tempore indigent, opporlu-

nitatc, laborc, adjuloribus, denique rcliquo commcalu. M

divcrso, animi motus citra lcmporis moram iiunl, pcrli-

' Dcut. xv, y.



2 8 S. BASILII C^SAR. CAPPAD. ARCMEP.

ciunlur cilra lassiludinem, citra negolium ullum consis-

lunt, idoneum ipsis esttempus omne. Et sane nonnunquam

invenitur qui arrogans sit, superbiatque de gravitale et

castitate, quique extrinsecus prae se ferens temperantiac

larvam, ac plerumque inter eos, qui ipsum ob virtutem

beatum praedicant, desidens medius, mox tamen cogita-

tione per occultum cordis motum ad peccati locum accur-

rat. Yidet animo concupita, comminiscitur congressum

quempiam indecorum, ac denique in abdita cordis officina,

claram in seipso voluplatis speciem depingens, nullis tes-

tibus, intra se peccatum perpclrat,omnibus ignotum, « Do-

»nec veniat qui revelobit occulta tenebrarum, et manifes-

» tabit consilia cordium \ Cave igitur, nequando verbum

»occultum in corde tuo fiat deliclum 2. Quisquis enim as«

»pexit mulierem ad concupiscendum eam, jam adullerium

» commisit in corde suo 3. » Nam corporis actiones a mnl-

tis inlercipiuntur : qui vero peccat volunlate, statim celcri

cogitationum motu peccatum explevit. Ubi igitur lapsusest

repentinus, ibi repentina cavendi facultas fuit uobis tra-

dita. Oblestatur enim, « Nequando verbum occultum in

»corde tuo fiat delictum. » Jam potius ad ipsum sermonis

recurramus exordium.

II. « Altende, inquit, tibi ipsi. » Animal quodvis ad se

tuendum ab omnium conditore Deo habet intus impetum

quemdam. Invenias itidem, si modo animum diligenter at-

tenderis, maximam brutorum animalium parlem, nullo

magistro, noxia vilarc aversarique : contra vero, naturali

quadam propensione ad sua commoda capienda incitari.

Quapropter et qui nos erudit Dcus, magnum hoc nobis

prasceptum dedit, ut quod illa a natura accepere, idipsum

accedat nobis rationis ope, et quod fit a brulis inconside-

rate, hoc a nobis perficiatur ex animi attenlionc, et assidua

i Cor. iv, 5. — 2 Deut, xv, 9. — 3 Matth, v, a8,



nOMlLU III. W ILLtD : ATTENDE tibi irsi. 29

mentis considcrallonc : ilcm, ut dalos nobis aDeo impctus

diligentcr cuslodiamus, fugienles pcccalum periudc atquc

bruta animalia voucnatuui pabulum fugiunt : sectantcs

vcro justiliam, vclul illa hcrbas edules consectantur. « At-

• tendc igilur libi ipsi,»ut possis noxium a salubri discer-

ncre. Quoniam aulem duplex est attenlio f altera, cum

considcrautur oculis corporeis visibilia : altera, cum spe-

culamur iucorporea intelligente animi facultate; si dixeri-

mus quidem hoc preeceplum in oculorum actionc esse

situm, slalim id fieri non posse deprehendemus. Qui cnim

ficri polest, ut quis seipsum tolum oculo compleclalur?

Neque cnim oculus ipse ad seipsum videndum adhibet suos

oblulus, non perliugit ad verticem, terga non novit, non

vullus, non internam viscerum dispositionem. Denique im-

pium fuerit dicere praxcpla Spiritus sancli pcrfici non

posse. Superest igitur, ut illud prseceptum de mcntis ac-

tione accipiamus. « Altcndc igitur tibi ipsi. » Hoc cst, tcip-

sum omni cx parte conspice. Habelo oculum animac in-

somnem ad tui ipsius custodiam. « In medio laqueorum

»lransis \ » Latent laquei mullis in locis ab hoste dcfixi.

Circumspicc igitur et lustra omnia, « Ut scrveris tanquam

» damula c laqueis, et lanquam avis c reli3

. » Caprea cnini

prac visus clarilatc capi laqucis non polest, inde cst cliam,

quod id nominis acceperil a proprio visus acuminc. Avis

vcro, si modo sibi attcndat, levi penna sursum crecla,rcd-

ditur allior quam ut incidat in aucupum insidias. Cavc

igilur nc brulis animanlibus dcterior vidcarc ad tc ipsum

custodiendum ; ncquando laqucis irrelilus, prncda cfTiciaris

diaboli, ab eo captus ct ad illius voluntatcm adductus 3.

III. « Attende itaque tibi ipsi. » IIoc cst,nonluis,ncque

his qiue circuin le Sunt, sed libi ipsi soli allendc. Aliud

cnini suinus nos ipsi, aliud nostra, aliud qiuc circum nos

' Eccli. ix, ?.o, — » Prov, vj, 5. ~ ' a Tim, u, 26.



3o S. BASILII CJISAR. CAPPAD. ARCHIEP.

sunt. Nos quidem anima sumus et mens, quatenus ad ima-

ginem Conditoris sumus facti : nostrum vcro corpus est, et

qui per ipsum sunt, sensus; circum nos autem pecuniae,

artes, et reliqua vitae supellex. Quid igitur ait Scriptura?

Ne carni attende, nec ullo modo prosequare illius bona,

sanitatem, pulchritudinecn, voluptatum usum, longam vi-

tam; nec pecunias, aut gloriam, aut potentiam admirare;

nec alia qusecumque tcmporalis tuoe vitae munera explent,

magna aut eximia lanti duxeris, ut horum studio prima-

riam luam vitam negligas : sed atlende tibi ipsi ; hoc est,

animae luae. Exorna illam, ct ejus curam gere, ut sordes

omnes ex nequitia ipsi acccdentes, submoveanlur per animi

allentionem, omnisque vitiorum turpitudo expurgetur; ac

contra condecoretur illuslrelurquc omni virlutis ornalu.

Perscrutare lc ipse, quis sis :

fac noscas tuam ipsius nalu-

ram, nimirum corpus quidem mortale csse, animam vero

immortalem : item, dupliccm esse vitam nostram, alteram

carnis propriam, cilo transcuntcm, alteram animac cogna-

lam, limiles nullos admiltentem. « Attendecrgo tibi ipsi; »

neque iis, quoe pcrilura sunt, ac si acterna cssent, adhaesc-

ris,

nequcccterna

quasifluxa aspcrneris.

Carnemdespicito,

quippc qua3 transeat : curam habeas animce, rei immorla-

lis. Omni diligenlia tibi ipsi intendc, ut quod utrique pro-

futuriun sit, novcris dispertiri, carni quidcni alimoniam,

ct legumenla : animae vero pielatis dogmata, institulionem

urbanam, virlulis excrcitationem, vitiorumcmendationem.

Neque vero plus a^quo pinguefacias corpus, nequc sis sol-

licitus de copia carnium. Quoniam enim « Caro concupis-

»cit adversus spiritum, spiritus aulem adversus carnem,et

»hoec sibi invicem adyersanturJ

,» cave nequando addic-

tus carni, multas vires Iribuas deteriori. Nam quemadmo-

dum in staterarum momenlis, unamlancem si degravabis,

* Gal. v, 17.



HOMILIA III. IN ILLUD : ATTENDE TIBI IPSI. 3l

uecesseestomnino ut oppositam reddas leviorem : itaeliam

in corpore ct animo, dum unum redundat, allerum neces-

sario imminuilur. Frucnte cnim corpore habitudine bona,

alquo obesitate aggravato, consequens est ut mens ad pe-

culiarcs sibi actioncs infirma sit ac debilis. Contra, animo

se benc habentc, ct bonorum mcditatione ad propriam

magnitudinem eveclo, seqnilur bonam corporis habitudi-

ncm conlabesccre, cl clangucre.

IV. Porro hoc idem procceplum cum infirmis conducit,

lum maxinie congruit bene valenlibus. Et in morbis qui-

dem medici adhortantur acgrotos, ut sibi Ipsi atlendant,

nihilque eorum, quae ad medelam pcrlinent, ncgligant.

Eumdem ad modum sermo eliam animarum nostrarum

Mcdicns, animam a peccato malc aflectam exiguo hoc re-

mcdio pcrsanat. « Allendc igilur tibi ipsi, »ut pro dclicli

ralionc recipias eliam subsidium curationis. Magnum cst

peccalum et grave, multa tibi opus est confessionc, lacry-

mis amaris, intcntis vigiliis, jugi jejunio. Leve est ct lolc-

rabile deliclum, huic quoque cxa?quclur pcenitcntia. Tan-

lummodo altcndc libi ipsi, ut sanitatcm animi ac morbum

agnoscas. Sunl cnim plerique, qui pra3 nimia animi incon-

sidcrantia asgrotarc sc ne norunt quidem, quanqnam gra-

vibus morbis et insanabilibus laborant. Sed ct bcnc valcn-

lihns iu agendo non paruin prodcstillud lnandatum. Quare

lioc idcm ct argros sanal, cl sanis conciliat samiatcm pcr-

iccliorcm. Nam quisquc noslrum qui inlcrVcrbiDiscipuIos

rcccnscmur, sumus administri unius alicujus corum munc-

rum, quaj nobis juxla Evangclium pracscripla sunt. « Enim-

» vcro in magna domo Ecclesia hac, non modo vasa sunt

»cujuscumquegencris,aurcn et argcnlca, ligncact lcslacca,

» scd sunt cliam aiics omnigcnoc *. » Ilabcl cnim domus Dei,

qurc est Ecclesia Dei vivenlis', vcnatoros, vialorcs, archi-

1a Tim. ii, 20. —

3l Tim. Hl, i5,



52 S. BASILH C£SAB. CAPPAD. ARCMEP.

tectos, aedificatores, agricolas, pastores, athletas, milites.

Convcniet brevis haec diclio his omnibus, impertiens sin-

gulis tum operis integritatem , tum volunlalis studium.

Venator es missus a Domino dicente : « Ecce ego mitto

» multos venatores, et venabuDtur eos super oninem mon-

«tem 1. » Attende igilur diligenter, ne forte effugiat te proe-

da, ut eos, qui vitiis efferati sunt, sermone veritatis captos

adducas Servalori. Vialor es non secus ac ille, qui sic pre-

cabatur : « Grcssus meos dirigc 2: » attende libi ipsi, ne de-

flectas a via, ne declines ad dextram aut sinistram; via

rcgia incede. Jaciat architectus firmum fidei fundamen-

tum, quod est Jesus Christus. Videat nedificator quo paclo

cedificet : non lignum, non fn?num, non slipulam, sed au-

rum, argcntum, lapides pretiosos3. Pastor es? allende ne

le quidquam eorum, qua: ad munus pasloralc atlinent,

proelcreat. Hoec autem quid sibi volunt ? Fac rcducas erra-

bundum pecus, obiiga contritum, aegrum sana. Agricola

si fueris, ficum infrucluosam circumfoclilo, et ea, qure foe-

cunditatem juvant, appone. Tu qui miles es, « Collabora

«Evangelio 4: milita bonam mililiam 5 »contra spiritus ne-

quiliae, adversus libidines carnis, assume omncm armatu-

ram Dei 6: ne impliceris vitse negoliis?, ut ci, qui le in mi-

litiamdelegit,placeas. Athleta es? attende tibi ipsi,ne quam

lcgem athleticam transgredii.ris. «Coronatur enim nemo,

snisi legitime certaverit8

. »Imitarc Paulum et currenlcm,

et luctantem, et pugnis certanlem : tu itidem velut bonus

pugil, animi oculum omnino intentum habe. Partes prac-

cipuas oblegilo objeclu manuum : intentis in adversarium

oculis esto. Extcnde le in cursibus ad anteriora». « Sic

» cnrre, ut comprehendas10

.» Oppone te invisibilibus adver-

' Jcr. xvi, lG. — * PsftJ. cxviii, io3. — 31 Gor. m, u, 12. —

« 2 Thn. 1, 8. — 51 Tim. 1, 18. — 6 Ephcs. vi, 11. — » 2 Tim.

1, 4. — I Ibid, 5. — Philip. 111, i3. —«• 1 Cor. ix, 24.



TTOMILU III. IN ILLTJD ! ATTEND12 TIM IPSI. 53

sariis in luctatione. Esse lc ejusmodi, quoad vives, haec

staientia vult, non concidcnlem animo, nequc dormien-

tcm, scd sobric ct vigilanler tibi ipsi prasidenlem.

V. Deficiet me dies, si narrarc pergnm tum studia eo-

rum, qui Evangclio Chrisli operam dant, tunxvim praace-

pti, videlicet quam conveniat omnibus. « Altende libi ipsi. »

Sobrius esto, ulcre consiliis, procsentium custos, futuri

provisor. Quod jam proescns est, proe segnitie ne amitte,

ncquo corum, quoe non sunt, nec forte futura sunt, quasi

jam in manibus sint, libi promitle possessionem. Nonne

hic morbus natura insitus est adolescenlibus, ut ob mentis

levitatem habere se jam putent spcrata? Nam si quando

otium nacti fuerint, aut quictem nocturnam, imagines

quasdam rerum non subsislenlium sibi ipsi animo fingunt,

et prac menlis instabilitatc feruntur in omnia, pollicentes

sibi splcndorcm vitaj, nuptias illustres, numcrosam ac faus-

tam sobolcm, longsevam senectulem, defcrendos ab omni-

bus honores. Dcinde cum nulla in re possint spes suas sis-

lere, ad ea quae intcr homines maxima sunt, nimio animi

tumore rapiuntur. Domos pulchras comparant et amplas,quas pretiosa ac omnigena supellcclilc rcplent : tanlum

adjiciunt tcrrac in circuitu, quantum vana eorum cogita-

tionc a toto tcrrarum orbo rcscissum cst. Rursus prove-

nicntes illinc redilus in vanitalis horrcis includunt. llis

addunt pccora, innumcram scrvorum turmam, magislra-

lus civiles, principatus gcntium, impcria mililaria, bclla,

lropa\i, deniquc rcgnum ipsum. IL-cc omnia ubi inanibus

animi commcntis rcccnsucrc, sibi pra^ nimia sloliditalc vi-

dmlur spcralis vclut jam praescnlibus, ct sibi anlc pcdcs

positis fpui. Propria hnec cst oliosi ac socordis animi .Tgri-

tudo, in vigili corporc insomnia ccincic. Jlac ilaquc nnii

lis

laxitatcm, cl cogilalionum lumorem comprimrns Scrip-tura, ct vclut frcno quodam mcnlis inconstanliam arccns,

xliv. 3



54 S. BASILII (LESAR. CAPPAD. AftdHIEP.

magnum hoc ac sapiens procceptum annuntiat. « Tibi ipsi,

«inquit, attende, » nequaquam promiltens tibi quce nonexistunt, sed praesentia ad utilitatem luam dirigens. Exis-

timo aulcm ideo usum fuisse hac admonitione legislalo-

rem, ut illud etiam vitium ab hominum consuetudine aman-

daret. Quia unicuique nostrum facilius est aliena curiose

indagare, quam sua ipsius ac propria expendere : ut ne

nobis id accidat : «Desine, inquit, allerius cujuspiam malaexplorare : cave cogitalionibus otium dederis alienum mor-

bum inquirendi : sed tibi ipsi altende, hoc est, ad te ipsum

perscrutandum converte oculos animi tui. »Sunt enim nec

pauci, qui juxta Domini verba, festucam quidem animad-

verlunt in oculo fratris, Irabem vero in suo ipsorum oculo

non videnl1

. Caveigitur ccsses perscrutari te ipsum, an

praecepto congruenter convenienterque vita libi procedat.

Ea autem, quaa extrinsecus sunt, ne circumspice, nuncubi

cujuspiam reprehendendi locum possis invenire, gravem

illum arroganlemque Pharisasum imitatus, qui slansseipse

juslificabat, ac Publicanum habebat tlespicatui? Imo vero

ne intermittas leipsum percontari, numquid deliqueris

cogitatione? numquid lingua labarit mentem praecurrens ?

numquid in manuum operibus factum sit quidquam leme-

rariuui? Quod si in vila tua te uiulla deliquisse inveneris

(prorsus aulem invenies, homo cum sis), verba profer

Publicani : «Deus propitius esto mihi peccatori \ Attende

» igitur tibi ipsi. » Hoc verbum libi et splendido ac felici re-

rum successu ulenti, et vilam omnem secundo flumine

traducenti assidebit ntililer, sic ut quasi bonus quispiam

consiliarius rcrum humanarum suggerat memoriam. Et

quanquam afllicteris auversis casibus, opporlune potcst

cordi tuo accini, ul nequc fastu tumidus evehnris ad jac-

tantiae vitium; neque desperatione ad degenerem mcesti-

1 Matth. vn, 3. — 3 Luc, svm;

io.



HOMII.IV III. IN ILT.TJD ! ATTENDE TITJI ITSr. 55

tiam dclabaris. Eflerris ob divilias? jactas tc ob majorum

nobililatcm? de patriaac pulchritudine corporis, dequedc-

latis ab omnibus honoribusgloriaris?allcnde libi ipsi,quod

mortalis cs; quodlerrnes,ctinterram rcvcrteris1

. Circuni-

spice cos, qui antc tc dcgerunt in similibus splcndoribus.

Ubi sunt qui mngistrnlus civilcs gcssere ? ubi rhetores illi

inexpugnabilcs ? ubi qui constitucrunt convcnlus publicos?

ubi illuslre-. equorum altores (1), exerciluum duces, sa-

trapse.tyranni? Annon omnia pulvis? annon omnia fabula?

Annon vitae ipsorum memoria conservalur in paucis. ossi-

bus? Conspicito sepulcra, num possis servum an hero, et

paupcrem a divite discernere? Discerne si quo modo poles,

vinctum a rege, fortem a debili, formosum a deformi. Ila-

que natnrae si memineris, nunquam te extolies ;

memorautem fueris tui ipsius, si allendcris libi ipsi.

VI. Rursus ignobilis homo cs et inglorius, paupcr ex

paupcribus oriundus, sinc lare, sinc civitalc, infuiiHis,

quotidiani victus indigus, tiniens potcnlcs, omncs reformi-

dans ob vitae humililalem ?« Pauper cnim, inquil, non sus-

»linet comminationem

2.

»Ne ilaquc despondeas animum,nec proplerea quod nihil suppclit libi eonnn, quac expeli

solent, onmem bonam spem abjicias : quin polius cvehe

animum luum, lum ad ea bona, qiuc jam tibi traditn sunt

a Dco, tum ad ea, qu«, ipso pollicenle, libi in fulurnm ic-

posilu sunt. Primuni quidem homo es, solus ex omnibus

animantibus a Deo formalus. Annon illud tibi, si modo

probe judicavcris, ad summaui jucunuilaicm sulfecerit,

quod ab ipsis Dei manibus, qui omnia condidil, formalus

sis? dcindc cli&m, quod ad imagincm fnctus Conditoris

tui, possis pcr vilam bcnc institutnm ad parcm cum Angc-

lis dignitalem acccderc ? Animum naclus cs intelligcndi

facultalc prxditum, quo Dcum cognoscis, cxploras rcruni

1 Gcn. ui| 19. — 2 1'rov. xn», 8,

3.









IIOMILIA III. IN ILLUD : ATTENnE TIBI IPSI. 3()

dirigni. Adhaic posilo in altissimo Ioco copilc, praecipuoa

in eo scnsus collocavit. Ilic visus, auditus, gustus, odora-lus, omncs haudprocul a se invicem scdem obtincntes. Et

liccL sint in locum adeo cxiguum coarclali, nullus vicini

aclioncm impedil. Oculi quidem occuparunt speculam al-

lissimam, ut nulla corporis pars ipsis tenebras obducat,

scd sub cxigua quadam superciliorum projectura desidcn-

tcs, c superiori ac cminenliori loco aciem rectaintendant.

E diverso, auditus haudquaquam recla npertus est, sed

rclorto ac torluoso mcalu sonos in aere apprehendit : id

quod fit quoque ex summa sapientia, ut vox quidem liber-

rime pervadat, aut potius insonet, per anfraclus ct torluo-

sos sinus confracta, nihil vero corum, quae forinsecus in-

lcrlabi solent, sensui possit esseimpedimento. Disce linguoc

naluram, quam lenera sit, vcrsatilisque, ct ad omncm ser-

monis usum ob motuum varielatcm sufliciens. Considcra

dentes, qui ut vocis organa sunt, forlitcr fulcicnlcs lin-

gnam, ita sunl alimenti ministri, quorum alii illud secant,

conterunt alii. Ilunc ad modum convenienti raliocinatione

percurrcns omnia, et addisccns acris allraclionem per pul-

monem, caloris in corde conservationcm, concoctionis ins-

trumenta, alveos sanguinis ; ita demum cx omnibus his

impcrvcstigabilcm Conditoris tui sapicnliom pcrspcclam

habebis, ut lu quoque cum Prophcta diccre possis : « Mi-

» rabilis facla cst scienlia tua ex mc'. » Allcnde igitur libi

ipsi, ut altendas Dco, cui gloria ct impcrium, in soccula

sajculorum. Amcn. ;

1Psal. cxxxv), 6.



4o S. BASILII CESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

\\\\\>V\^\\\\\\V\\VV»VV\'V\^VV\VVSVV»IVV\VV\'V\>V\\'W»VV«W>W^\V\\\>WVV> ,VV\\\>\AAV\A(V\^V\'«

HOMILIA IV.

D& gratiarum actlone.

I. Audistis verba Apostoli *, quibus Thessaloniccnses

alloquens, omni hominum generi legem prtescribit. Nam

doclrina quidem iis, qui ad ipsuin undiquc acccdebanl,

Iradebatur : utilitas vcro, quae ex ca capitur, ad omnem ho-

minum aetatem transit. « Scmper gaudete, inquit. Sine in-

»termissione orate. In omnibus gratias agite2.» Quid aulem

sibi velit illud gaudium, quodnam ex eo emolumentum

percipiatur, quaque ratione valeat quis precibus assiduis

vacare, atque in omnibus agere gralias Deo, nos paulo post

pro viribus explicabimus. Porro quae nobis ab adversariis

objiciunlur, dum legem traditam impleri non posse calum-

niantur, ea proeoccuparc necesse est. Quasnam enim est,

inquiunt, ista virtus, diu noctuque in animi eflusione \m-

tum ac hilarem degere? Qui etiam hoc idem fieri potest,

obsidentibus nos innumeris et inexpectatis malis, animam-

que inevitabili moerore afficientibus, in quibus gaudere ac

laetari longe difficilius factu est, quam si quis in sartagine

totus non doleret, aut punctim caesus dolore non crucia-

retur? Aut fortasse hic etiam adest aliquis ex circumstan-

tibus nos, qui hac animi acgritudine laborans, excusaliones

causetur in peccatis ; ac propler suam in observandis pra-

ccptis negligentiam, legislatorem ipsum lanquam qui quae

fieri non possunt, sanciat, reprchcnsioni obnoxium reddcrc

conelur. Eoque dicit : « Qui fieri potest, ut semper gau-

deam, cum in me gaudii causae non sint sits?» Nimirum

1 Vide D. Guillon, tom. vu, pag. 249*263, — ? 1 Thess, v, i6-iS.



IIOMILIA IV. DE GRATIAMJJI ACTIONE. 4»

qiur laetitiam crcant, ab cxlcrnis pclunlur, ncc sunt in

nobis posila:

amici aclvcnlus, diulurna cum parcntibus

congrcssio, opes inventie, delati ab hominibus honores,

redilus ex molcsta ocgritudine ad sanitatcm, reliqua vitac

felicilas, domus omnium bonorum copia abundans, exu-

berans mcnsa, idonci hctiliac socii, res audilu et visu ju-

cundac, eorum, quimaxima nobiscum necessitudine juncli

sunl, sanitas, ccctcraque, quoc fauslam ac bealamipsis vi-

lam rcddcrc possunt. Ncque enim molesta: sunt solum quac

nobis accidunt jcrumnac, sed ece etiam, quie amicos ac pro-

pinquos trisiitia afliciunt. Quare fucrit necessc gaudium

et animac hilaritatcm cx his omnibus conflari. Praslcreaquc

si quando contingat videre inimicorum ruinam, plagas in-

sidiatorum, rcpcnsas bencficis vices, et in summa, si nulla

omnino adsit, aut expecletur molestia, quac nostram per-

lurbct vitam, ita dcmum anima gaudcre ac kclari polcrit.

Quomodo ergo datum nobis cst proeceplum, quod volun-

tatc non pcragilur, scd cx aliis causis prius memoratis de-

pcndct ? Rursus quanam ralione assiduc precabor, ne-

cessilatibus corporis atlcnlioncm animi ad se ncccssario

avocantibus, cum tieri non possit, ut mens in duas simul

curas distrahatur?

JI. Atqui in omnibus impcralum mihi cst agcrc gratias.

Agam-ne gralias lormentis admotus? pcrcussus? in rola

distcntus? oculis cffossis ? An turpi plaga ab eo, qui odcrit,

acccpla, gratcs habcbo? an frigore aslrictus? fame prae-

focatus? vinclus in equulco? liberis suIjiIo orbatus, aut

ctiam ipsa uxorc spolialus? An bonorum copia cvcrsus ob

rcpcntinum naufragium ? Numquid si mari in piratas, yel

si tcrra incidcrim in latrones? Num vulncralus? appelilus

calumniis ? vagabundus ? in carccrc inclusus? Ilaec el ad-

huc his plura, legislalorcm insimulanles colligunl. 10 lUfl

ipsorum pcccala cxcusarc pulanl, dum dala nobis pre-



42 S. BASILII CjESAR.. CAPPAD. ARCHIEP.

cepta, perinde ac si impleri nequeant, calumnianlur. Quid

igitur dicemus? Nimirum, quod licet alio spectet Aposto-

lus, coneturque e terra in sublime eveherc animas nos-

tras, atque ad ccelestem quamdam vivendi rationem nos

transferre; tameu isti allum legislaloris sensum non asse-

cuti, sed circa terram et carnem, ut vermes in coeno, ita

in corporis cupiditatibus volutati, possint ne aposlolica

mandala confici, inquirunt. Apostolus autem non jam am-plius in carne vivens, sed vivenlem habens in seipso

Chrislum, non qucmlibct, scd sui similem ad continuum

gaudium invilat : quippe quia graves ac moleslas carnis

affectiones non admittit isthaec cum summo bono conjunc-

tio. Imo vero eliamsi scindalur caro, in ea corporis parte,

quae malc aflicitur, remanet continuitalis dissolutio, necunquam ad inlelligenlem animi partem pertingere potest

doloris communicatio. Elcnim si juxta Apostoli praecep-

tum membra, quae sunt super terram, morlificaremus ',

atquc in corpore circumferremus mortificalionem Jesu %

necesse esset ut mortificati corporis plaga ad animam ab

ejus conjunclione solutam non perveniret. Nam ignomi-nia?, damnaque et propinquorum mors haudquaquam as-

cendent ad mentem ; neque animi celsitudinem ita demit-

tent, ut rcrum prasenlium sensu commoveatur. Enimvero

quotquot in acrumnas delabunlur, si idem, quod vir probus,

sentiunt, negolium facesscnt ncmini; quippe qui ne ipsi

quidcm accidcntia sibi mala aegre ferant. Quod si secun-

dum carnem vivunt, neque sic exhibebunt molesliam :

sed habebunlur miserabiles, non ideo polius quod in has

calamitales inciderint, quam quod quae oflicii sunt, sibf

facicnda non proposuerint. Et in summa, quae anima se-

mel Conditoris dcsiderio tcnetur, ejusque pulchritudine

consuevit delectari, ingens iilud gaudium ct delicias cum

* Coloss. m, 5. — 2 2 Cor. iv, 10,



IIOMIUA IV. DE GIUTIARMI ACTIONE. Ô

liac mulliformi carnalium aftecluum varielalc minimc

coimnulabit : conlra, cx quibus molcstiam capiunt cactcri,

ca illius voluptatem augebunt. Ejusmodi crat Apostolus,

qui iu inlirmilalibus, in acrumnis, in perseculionibus alquo

necessitalibus complaccns sibi, gloriai ducebat- egcstatem.

In fame et sili, in frigorc et nuditalc, in pcrsccutionibus

ct angustiis, in quibus alii segre fcrunt seipsos, et a vita

abhorrent, in iis Aposlolus cxultat *. Qui igitur sunt sen-

lcnliae aposlolicae ignari, ncc invilari nos ad evangelicam

vitam inlelligunt, Paulum accusare non verenlur, lanquam

qui quae fieri non possunt prxscribat. Atqui discant quot

justas gaudii occasioncs nobis prabeat Dei munificcnlia.

Quod sumus a Dco hnbemus, cum anlea non essemus

sumus ad Crealoris imagincm facti, mentem atquc ralio-

nem nacti sumus, quibus natura noslra complctur, Dcus-

quc a nobis cognoscitur. Itcm rerum solerter conditarum

pulchriludinem percipienlcs, pcr illam lanquam pcr litlc-

ras quasdam, summam Dci circa omnia providcnliam so-

pientiamque legimus. Facullatcm habcmus secernendi bo-

num a malo: eligcrc rcs ulilcs, ct noxias fngcre, ab ipsamct

nalura didicimus. Abalicnali a Dco per pcccatum, rursus

revocali fuimus in cjus familiaritatcm ac necessitudinem,

pcr Unigcnili sanguincm cx ignominiosa scrvitulc cxeinpli.

Rcsurrcctionis spes, angelicorum bonorum posscssio, rcg-

num coelcslc, repromissa bona, vim et mcnlis cl ralionis

supcranlia.

III. Quomodo crcdcrc par cst gaudium pcrpcs jugcm-

quc laititiam cx his crcari non possc, scd opinari cum, qui

venlri inservit tibiarumque modulis oblcclatur, quique

volulntur in molli lcclo, ac sterlit, dignam gaudio vitam

degcrc? Ego vero dixcrim hos quidcm dignos cssc qui de-

flcanlur ab iis, qui mcnle prajdili sunl; conlra, bcalos jurfl

.' 2 Cor. xi, 37, ct xn, [).



44 S. 1USILII C2GSAR. CAPPAD. ARCIIIEP.

optimo dicendos esse eos, qui propler spem futuri saeculi

prresenlem vitam suslinent, ac praesentia aelernis commu-tnnt. Sive autem in flamma degant ii, qui Deo conjunguu-

tur, uti tres pueri in Babylone : sive includantur cum

leonibus; sive a ceto absorbeantur, ipsi tamen praedicandi

snnt a nobis beati, ac eos in gaudio vitam transigere opor-

tet, nequaquam dolentes de proasenlibus, sed ob spem eo-

rum, quoe nobis in posterum reposita sunt laetantes. Arbi-

tror namquc slrenuum alhletam ad pietatis stadium semel

exulum, plagas adversariorum fortiter ferre deberc, spc

gloriae ex coronis consequendae. Etenim quotquot in gym-

nicis certaminibus sunt pakestricis laboribus assueti, ani-

mum non demittunt ob plagae dolorcm; imo vero spretis

ob praeconii desiderium laboribus proesenlibus, adversarios

cominus adoriuntur. Hunc ad modum eliamsi viro virtutis

studioso accidat quid asperi, tenebras gaudio non obdu-

cet. Nam « Tribulatio patientiam operatur, patientia autem

»probationem, probatio vero spem, spes autem non con-

»fundit \ » Quapropter et alio in loco ab eodem jubemur

palienlesessc

in tribulalione, etspe

gaudere\ Spes

ila-

que cst quae eflicit, ut gaudium animo viri.probi sit con-

tubernale. Quin et idem Apostolus jubet etiam flere nos

cum flentibus3

. Rursus ad Galatas scribens, dcflebat ini-

micos crucis Chrisli 4. Ecquid opus est commemorare

Jeremiam flentem, Ezechielem Dei jussu principum la-

mentaliones scribenlcm 5, el multos alios Sanctos lugentes?

« Ilei mihi mater, quare me geuuisliG? » Et, « Hei mihi,

»quia periit pius e lerra, ct qui recte faciat, in hominibus

» non est. » Et, « Hei mihi, quia factus sum sicut qui con-

» gregat stipulam in messe ". » Et ut verbo dicam, per-

scrutarc voces Justorum, et sicubi reperias qui cmitlat vo-

'

Rom. v, 5. —2 Id. xn, 12. —

s

Ibid. i5. —4 Philip. ui, 18.

— 5 Ezech. ii, 9 et vii, 27. — 6 Jcr, xv, 10, — 1 Mich. vn, j, 2.



IT0MIUA IV. DK CnATlARUM ACTIONE. 4^

ccni tristiorcm, nullus dubitabis quin omnes mnnclum

hunc.ct miscram vitam, quae in co agitur, deplorent. « Ileu

»mihi, quia incolatus meus prolongatus est \ » Nimirum

cupiu Dissolvi, ct essc cum Christo \ » Itaque fcrt aegre

hujus incolatus dilalioncm, tanquam quae impedimenlo

sit gaudio. Et David quoque reliquit nobis in Ganticis pro-

latam de amico suo Jonathan lamentalionem, in qua

simul et inimicum suum luxit. « Doleo supcr te, frater mi

«Jonathan. »Et,« Filiae Israel super Saiil fletc 3. » Hunc

quidem luget, ut peccato immortuum : Jonathan vero ut

hominem sibi per totam vitam conjunctissimum. Quid au-

tem altinet caetcra percensere? Enimvero Dominns ipse

flevit etiam super Lazarum 4 et supcr Jerusalem 5. Sed

et lugcntes ac flcntcs itidem praedicat beatos 6.

IV. Sed, inquiunt, quomodo fieri potest, ut haec con-

cilientur cum verbis illis, « Semper gaudete? Ncque enim

lacrymoe ct gaudium ex iisdem principiis ducunt originem.

Nam compresso circa cor spiritu, et angustato, lacrymae

ex improviso casu perculientc animam, camquc conlra-

hcnte, velut cx plaga quadam oriri consucverc : gaudium

vero cst animoe ob res cx scnlentia succedcnlcs gesticntis

quidam quasi sallus. Ilioc diirerunt corporis symplomala.

Tristcs quidcm subpallidam lividamquc ac rigcnlcm ha-

bent corporis molem : incst vcro cfllorcsccns quacdam ct

subrubra corporis habitudo laclis ct hilaribus, anima tan-

lum non prosilienlc ct prorumpcnle ad extcriora pras vo-

luptalc. Vcrum ad hacc diccmus quod lamcnlalioncs Sanc-

torum lacrymacque cx Dci amorc proficisccbanlur. Ilaquc

oculis in dilcctum scmpcr intcntis, ac laetitia majore sibi

indc acccdcnlc, curabanl res1

conscrvorum suoruni, defle

bant ipsos pcccanlcs, cosquc pcr lacrymas emendabaot.

' Paah cxix, 5. — 2Pliilip. i, a3. — ?. Rcg. 1, %\ ci aG. —

1 Joao. xi, 35, —5 Luc. xix, /|i. — • Mnttli, v, 5, ct Luc. vi, ai.



46 S. BASILII C.ESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

Quemadmodum autem qui iti litlore stant, dum eorum,

qui in mari submerguntur, commiserescunt, securilalem

suam non amittunt, ob hanc suam de periclilantibus sol-

liciludinem : ita qui proximorum deflent peccala, suam

ipsornm laetitiam minime disperclunt. lmo etiam adaugent

ipsam, gaudio Domini dignali ob effusas pro fralre lacry-

mas. Quare beati sunt qni flent; beati quoque qui lugent,

quoniam ipsi consolabuntur, et ipsimet ridebunt. Piisum

autem dicit, non strepitum quemdaru per geaas ab effer-

vescentc sanguine editum, sed hilaritatem puram, et om-

nis tristitiae exortem. Quocirca lugere cum lugentibus licct

per Apostoium, quod hae lacrymae velut gaudii aelerni se-

men fiant et fcenus. Ascende mihi mente, et conditionem

inluere Angelorum, an conveniat eis prreler gaudium et

laelitiam ullus alius status :

quippc quia habiti sunt digni,

qui aslent Deo, ac incnarrabili pulchritudine gloriae Con-

ditoris nostri perfruanlur. Itaque ad hanc vivendi ratio-

nem invitans nos Apostolus, semper gauderc nos jussit.

V. Quod si Dominus lacrymas super Laznrum et super

civitalem profudit, iilud dicere habcmus ipsum et come-

disse et bibisse, nihil alioquin

horumindigum : sed mo-

dos ac lines quibus, necessarii animaeaffectuscontmeantur,

tibi reliquisse. Itaque sic etiam lacrymalus est, ut immo-

dicam querulorum ac luclus amanlium ad flendum pro-

pensionem, animique eorum demissionem sanarel. Nam si

quid aliud, praesertim lucrynKC opus habcnt moderaminc

ralionis ut erumpant soluni aliquibus in casibus, et quan-

tum, et quando, ct quomodo par fuerit. Quod enim citra

ullam animi commotionem, sed ad erudiendos nos lacry-

matus est Dominus, perspectum cst acmanifeslum ex illo :

«Lazarus amicus noster dormit, sed vado ut a somno exci-

»lemeum '. » Quis nostrnm deflet amicum dormientcm,

1 Joan. xi, 11.



linMILlA IV. m: filUTlARUM ACTIONE. ^7

quem aliqnanto post sperat expergcfaclum iri? « Lazare,

iveni foras '. »Jnm mcrtuus revocabalur ad vitam : jam

alligatus ambulabat. Inest miraculum in miraculo. Pcdes

ligabantur inslitis, ncc lamen a motu prohibcbatur. Et-

cnim aderat vis qoaedam obice major. Quomodo igitur

Dominns, qui cral talia faclurus, casum illum-lacrymis dig-

num judicassct? Annon palam cst ipsum iniirmilatcm

nostram undique suffulcientem, eas affecliones, quce inevi-

labiles sunt ct neccssariae, intra niodos quosdam ac ter-

minos conlinuissc? Apalhiam quidem vilavit tanquam quid-

dani ferinum : noluit tamen mcerori ac tristitise deditus

esse, ac multum lacrymari, quod hoc illibcrale esset et

ignavum. Quamobrcm amico deflendo oslcndit commu-

nionem humanae naturac , simulque nos ab cxccssu in

ulramque parlcm libcravit, ncquc nos mollius frangi ad-

vcrsis, ncque inler moleslias sensus essc cxperles permil-

lcns. Qucmadmodum igilur Dominus, solidis cibis digestis,

famcm suslinuit, silimquc admisit humorc corporis con-

sumplo, ct dcfatigalus cst ex itincrc musculis ac nervis

plus asquo dislcnlis, non succumbcntc labori Divinilalc,

scd eorpore quce ipsius naturam comitari solcnt susci-

picnle : hunc ad modum admisit quoquc lacrymas, carni

sincns acciderc quod ci cral naturale. IIoc anlem contin-

git tum cum cercbii cava, cxcilalis a tristilia vaporibus

rcferla, per oculorum nicatus velut pcr quosdam canales

humoris onus cgerunl. Quainobrcm cum rcs gravcs ac

molcske praeter expectationem audiuntur, sit tinnitus qui-

dam, vcrtigoquc, et oculorum caligo : siquidem ob va-

porcs, quos calor in inlcrioro conlraclus sursum cmitlil,

vacillat caput et circumagilur. Deinde, mca quidem sen-

lentia, quemadmodum nubea iu gultas, sic crassse vaporum

parlcs resolvunlur in lacrymas. Hinc cliam voluptas qiuc-

' Joan. xi, 43.



^8 S. BASILII C^SAR. CAPPAD. ARCIIIEP.

dam inter lugcnduin accedit moerenlibus; quia qnod ipsos

aggravabat, id latenter per ploratum ejectatur. Horum

aulem verborum veritatem stabilit ipsa rerum experienlia.

Novimus namque multos in gravissimis adversitatibus sibi

per vim a lacrymis ternperasse, quorum alii poslhac in

immedicabiles morbos inciderunt, in apoplexiam, paraly-

simque; alii vero omnino supremum diem obierunt, quod

eorum vires,quasi debili quodamfulcro deslitutae, pondere

tristitiae frangerentur. Nani quod videre in flamma licet,

quam fumus proprius si non exeat, sed circumvolvatur,

suflbcat, id etiam in facultate, qua animal constituitur,

fieri dicunt, nimirum extabescere illam et extingui prae

doloribus, si nullus sibi exitus ad exteriora aporiatur.

VI. Qui igitur tristitiae dediti sunt, ne in suae inlirmita-

tis patrocinium Domini lacrymas opponant. Ut enim cibus,

quo Dominus vescebalur, voluptatis nobis occasio non est,

imo vero temperantiae atque frugalitatis suprema regula

est et forma : ita quoque lacrymae non sunt nobis vice

legis, qua lugere teneamur : sed convenientissima quaedam

mensura normaque accurata in his nobis proposita est,

juxta quam par fuerit intra naturce terminos gravfter et

honcste permanere, et tristitia perferre. Itaque nequemu-

lieribus neque viris lacrymarum studium aut copia per-

missa sunt, sed tantum, quantum fas est ofllictari de ad-

versis, et parvum lacrymari ; idque tacite sine fremitibus,

sinc ejulatibus, adeo ut vestem scindat neuio, nec cinercm

inspergat ; ncc aliud quidquam eorum indecore agat, qua3

faccre solent rerum coelestium imperiti. Oportet enim eum,

qui divina doctrina purgatus est, recta ratione vclut flrmo

quodam muro obseptum esse, et talium affectionum assul-

tus viriliter ac strenue propulsare, non in humili ac molli

anima quasi in loco declivi afllucnlem ullam affectuuni

tiubam susciperc. Elenim. animi esl ignavi, nullumque cx



HOMILIA. IV. Dli GRATliROM ACTIONE. ZJ9

reposila in Deo spe robur habcntis, frangi ndmodum, ct

adversis succumbcre. Qucmadmodum onimin lignis tcne-

riorilms gignuntur vermes : sic trislilia in molliorc homi-

num indolc innascilur. Numnaui eral Job corde ndaman_

tino? Num compncla ei erant ex saxo viscera? Ceciderunt

ci dcccm liberi in brevi tcmporis momento, una plaga

oblrili, in domo jucunditatis, in tempore deliciarum, dc-

cutionlc in cos domum diabolo. Vidit mcnsam sanguine

immixtam, vidit liberos diverso quidem tempore natos,

scd unum communemquc sortilos vitae exilum. Non ejula-

vil, non comam cvcllit, non emisit voccm ullam dege-

ncrcm, sed celebrcm illam ct ab omnibus decantalam

graliarum aclioncm protulit:« Dominus dcdil, Dominus

» abstulit : sicut Domino placuil, ita ct factum cst : sit no-

smcnDomini benediclum '. »]\um homo ille erat cxpers

affeclionum ? At quomodo? cum ipse de se dicnl : « Ego

»flevi super omni nilliclo '. »Est-nc his dicendis mcnlitus?

Imo vcro prailcr cactcras vitiutcs Veritas vcrr.cem cum

quoque fuissc dcclarat, his verbis : « Homo inculpalus,

»juslus, pius, vcrax 3 . »Tu vero cantilcnis quibusdam ad

mccstiliam composilis ad flcndum abuteris, sludcsquc ani-

mam luam modulis lugubriLus absumcre. Et qucmadmo-

dum pcculiaria sunt tragocdis iiclio et apparatus, cum quo

thcalra conscendunt : ila cxislimas haljilum cliam convc-

nire lugcnti, veslcm alram, comam squalidam, tcncbras

in domo, sordes, pulverem, deniquc lugubrem cnnlum,mocroris vulnus semper recens nnimo servanti. Sinas ha?c

faciant qui spcm non habcnl. Tu vcro dc iis, qui in Ghristo

obdormierunl, cdoclus cs : « Seminalur in corrtiplione,

» surgit in incorruplionc; 6Cininalur in infirmilatc, surgit

»in virtule; seniinalur corpus animalc, surgit corpus spiri-

»lale/(

.

»Quid igilur ltiges honiinem, ad mulaiulum habi-

1 Jlll). 1,21,— ' lil, XXX, 25. — ' III. 1, 1. — ' l Ccir. ITj \>.

XLIV. /»







52 S. BASlMI C^SAR. CAPPAD. ARCHIEP.

per bona opera reposuisli, intentis oculis contuere. Ejec-

tusapatria es? at patriam habes cceleslem Jerusalem. Or-

batus es filio? at habes Angelos,quibuscum circa Deithro-

num tripudiabis, atque laelitia sempiterna fruere. Ilaque si

hoc modo praesentibus nerumnis fulura bona opposueris,

hanc animi hilaritatem tranquillitalemque, adquam Apos-

toli praeceptum nos hortatur, conciliabis tibimelipsi. Neque

vero immodicum gaudium animoe tusepariant laeli ac fausti

rerum humonarum successus : neque ullae res tristes et

odversae prae tristitia atque contractione eam de Jaeto suo

ac sublimi stalu deturbent. Nisi enim ea, quae ad vitam

spectant, sicprius fueris edoctus, nunquam acturus es pla-

cidam ac tranquillam vitam. Sed facile id ossequere, si

praeceptum,quo ad semper gaudendum invitaris, familiare

habeas atque contubernale. Sic enim, amandalis carnis

molestiis, colliges gaudia animi : sic rerum praesentium

sensu superior foctus, ad aeternorum bonorum spem mcn-

tem tuam intendcs, quorum vel sola cognilio potest ani-

mam gaudio complere, et laelitiam angelicam in corda nos-

tra inlroducere, in Christo Jesu Domino nostro, cui gloria

el imperium in saccula. Amen.

(V\>VV>VV\VV\V\^VV\AWVV>\V>VV^N^VVK\V\VV\VV>VV\VVVVVrVV^VVXVV\VV\VV\VV\'VV\V1/»/VVV.VV'\'VV\V\^

HOMILIA V.

In martjrem Juliltam, ctinea, quwsuperfucrant dicenda

in prius habita concione de gratiarum aclionc.

I. Causa hujus conventus est beatne Marlyris indictum

praeconium \ Ediximus enim vobis illam diem, velut in

• Vido D. Guillon, tom, vn, pag. 264-27S, et SjS-ScSi.



HOMILIA. V. IN MAMYREM JULITTAM. 55

mcnioriam revocantem ccrtamcnmagiuim, quod mulicrum

felicissiina Julilla in muliebri corpore sustinuit. Cerlamcn

slrenuissimum, quod omni admirationc ac sluporc perccl-

lit, tam cos,qui spcctaculo aderant, quam cos, qui adhibi-

torum tormentorum hisloriam ex auditu in poslerum cs-

scnt acccpluri, si decet tnmen muliercm appellarc eam,

quse animi magniludinc muliebris naturre infirmitatcm oc-

cullavit : a qua arbilror constcrnatum maxime fuisse com-

munem nostrum adversarium, partam de se a mulieribus

victoriam oegerrime ferenlem. Qui tametsi magna illa jac-

tantcr ac supcrbc dicat* concussurum se totam lerram,

camque velut nidum apprehensurum, et velut dcrclicta ova

direpturum ', atque urbes vastalurum, fuit tamen mulie-

bri virlute superalus. Quippe in tcntalionis tempore cum

hoc palam ostendere aggrcssus esset, quod pietatem in

Deum suam ob naluralem infirmilalem ad finem usque

servare nou posset, nihilominus tamen, periculo faclo, inve-

nit illam sexu forliorem fuisse, coque magis ipsiuslerricula

irrisisse, quo magis sperabat fore, ut cam tormentis pcr-

lerrcrct. Etcnim cum lis ei csset cum uno aliquo cx civi-

tatis oplimalibus, avaroviro acviolenlo, congerenti divitias

sibi ipsi ex rapinis et prasda, qui cum, abscissa mulla terra,

agros mulieris, villas, pecora, scrvos ac totam rcliquam

vitnc supellectilcm in sc transmovisset, tum demum occu-

pavit fora judicinlia, calumnialoribus falsisque lcslibus et

muneribus, qua; ad judiccs corrumpcudos oblulcrat, suf-

fultus. Gum autcm stalus dies jam adcssct, vocnrclquc

praxo, ac patroni cssenl parati, simul ut incipit hominis

lyrannidcm dclcgcrc, simul ut parat ct modum, qui bona

hax initio parla facrant, ct lcmporis diulurnilalcm, qua

dominium ipsius slabilicbalur, dcclararc, poslcaquo viri

violentiam et avariliam deplorarc; prodiens ille inmcdium,

1

Esai. x, 14.



54 S. BASILII (LESAR. CAPPAD. ARCIIIEP.

dixit non licere huic lite agere. Neque enim fas esse juris

communis participes esse eos, qui imperatorum cleos noncolcrent, nec Christi fidem ejurarent. Videbatur praesidi

jusla et sequa dicere, rationesque ad rem facientes pro-

ferre. Statim igitur thus affertur et focus; idque proposi-

tum est litiganlibus; neganles quidem Christum, legibus

et lcgum pracsidio fruituros, retinentes vero fidem, neque

forum, neque leges, neque reliqua civitatis jura participa-

turos, quippe quibus ediclo imperatorum tunc temporis

regnantium inusta infamia esset.

II. Quid igitur postea? Num diviliarum capta est ille-

cebris? Num per quamdam cum homine injurio conten-

tionem neglexit profutura? Num exhorruit periculum a

judicibus impendcns? Minime gentium. At, inquit, valcat

vita, pereant pecunise, potius ne corpus quidem mihi su-

pcrsit, quam impia ulla verba in Dcum qui me condidit,

proferam. Ac quanto magis vidcbat judicem his sermoni-

bus exasperari, et summa adversum se ira succendi, tanto

uberiores Deo gratias agebat, quod cura dc caducis opibus

liligaret, visa est ccelestium bonormn sibi possessionem as-

trucre, et terra quidem spoliari, ut adipiscatur paradisum,

itemque inuri sibi infamiam, ut glorice coronis habeatur

digna, corpus denique flagris caedi, et temporali vita pri-

vari, ut mox cum omnibusSanctis in coelcstis regni gaudiis

constituta, beatas spcs consequatur. Caeterum cum sacpe

intcrrogata, ssepc vocem eamdem emitteret, testata esse se

Christi ancillam, cumque execraretur eos, qui sibi erant

ejurandac fidei auclores; tum demum judex iniquitatis il-

lam non opibus solum ct possessionibus, quibus injuste et

prreter leges spoliata fuerat, privavit : verumetiam earn

igni traditam, mortc, ut rebalur,mulctavit. Julitta vero nd

nulla vitae oblectamenta ceque feslinanter cucurrit alque

accessit ad illam flammam, facie, habitu, verbis, et efllo-





56 S. BASILIl C.ESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

permiltit in his diulius iinmorori, Ego scilicet sic sum na-

tnra comparalus, ut quidquid imperfectum est, molesle

feram. Etenim injucundum speclaculum est et imago, quai

dimidia ex parle exprimitnr, et itineris labor inutilis futu-

rus est, si viator ad propositum finem et ad constitutas sta-

tiones non pervenerit. Parum ex venatu capere, idem est

ac nihil capere. Et qui in stadiis currunt, etiamsi soepius

uno dunlaxat gressu posteriores exlilerint, amiltunt viclo-

rlam. Ilaque nos quoque, qui heri Aposloli verba protuli-

mus ia mcdium, quique paucis sensurn et inlelligenliam

eorumdem perstricturos nos sperabamus, invenli sumus

longe plura quam diximus, omisisse ; quapropter necessa-

rium ducimus, ut vobis dependamus relicta, et exolvamus.

Hcec igilur crant Apostoli verba : « Semper gaudete. Sine

» intcrmissione oralc. In omnibus gratias agile '. » Et qui-

dem dc jugi ac continuo gaudio, elsi non salis diclum est

pro argumenti dignitate, at ea tamen quae die hestcrna

diximus, sufficcre credi possunt. Utrum autem et oporteat

indesincnter orare, et utrum hoc mandatumconfici possit,

tum vos exposccre parati cslis, tum ego pro virili hujus

sententisc patrocinium suscipiam atque dcfeusionem. Pre-

calio est boni pelilio, a piis Deo exhibita. Petitioncm aulem

non omnino in verbis circumscribimus. NcqueenimDeum

arbitramur monitorum voce prolalorum indigere : imo

eum nosse, nc petentibus quidem nobis, qiue conducibilia

sint. Quid igitur est quoddicimus? Nimirum prccalioncm

in syllabis constitui non oportere : sed vim precum in pro-

posito animi el in iis virtulisoperibus,quoe adomnem vilam

sese extendant, collocandamcsse. «Sive enim, inquit,man-

»ducalis, sive bibilis, sive quid facilis, omnia in gloriam

»Dei facilca

. » Accumbens ad mensam, ora : assumens

panem, habc gralias Largitori : vino corporis debilitatem

1 i Tbcss, v. 16. — ? i Cor. x, 3i,





58 s. basilii <lesar. cappad. archiep.

pungitur, in gemitus et lacrynias non eruinpat : cle rebus,

qur-e reipsa detestandoe sunt, perinde alque dcbonis peragnt

gratias? Mala enim, quaeinimicus mihi precatus fueril, si

accidant, quomodo pro his potero grates rependere? Est

filius immaturus ereptus, et dolores primis puerperii dolo-

ribus ncerbiores matrem de charissimo filio dolentem dis-

cruciant : quomodo, missis ejulatibus, voces gratiarum

aclioni proprias expromet? Qui fieri id possit ? si cogitave-

rit Deum genito ex ipsa filio esse germaniorem patrem,

verioremque , eumdemque illius esse tutorem, et vitae dis-

pensatorem prudentiorem. Gur ergo non sinimus pruden-

tem Dominum bona suaad arbitrium suumdispensare, sed

indignamur lanquam nostris spoliali, ac mortuos velul

injuria alTeclos commiseramur? Illud velim tecum reputes,

non mortuum esse puerum, sed redditum : neque amicum

fato functum, sed peregre profectum, iterque quod et no-

bis necessario conficiendum erit, aliquanto anleoccupassc.

Sittibipro conlubernaliDcimandatum, lucem quamdam et

splendorem indesinenler afferens ad rcs discernendas :

quodsi

cminus proecurrat animi tui judicium, verisquedc

quacumque re opinionibus prccmunint, minime sinet tc

ullis unquam casibus immulatum iri; sed efficiet, ut mente

pracparata el instrucla, securus ac immotus quasi scopu-

lus quidam mati conterminus, ventorum vchementiam ac

fluctuum impetus perferas. Quorsum enim non prius as-

suevisti de mortali morlale quiddam sentire, sed mortem

filii suscepisli practer expeclalionem? Ortus filii cum tibi

primum nuntiatus est, si quis le intcrrogasset quale esset

quod nalum est, quidnam tunc responilisses? Aliud-nc

dixisses, nisi quod homo sit quod natum est? Quod si ho-

mo, ulique ct mortalis; quid igilur miri si morluus cst mor-

talis? Annon vidcs solcm oricnlcm ct occidcntem? Non

vides crescentem lunam, ct decrescentem? Non tcrram



H0MILIA V. IN MARTYREM JULITTAM. 5q

virenlom, deinde aresccnlem? Quid eorum, quac nos cir-

cumslant stnbile cst ct firmum? Cnjusnam rci nalura im-

mota csl cl immutabilis? Suspicc in ccelum, ct ad lcrram

rcspicc : nc haec quidcm ncternum pcrmansura sunt. Nam,

inquit, « Ccelnm et tcrra trnnsibunt : stelke cadent de coe-

»lo : sol obscurabitur : luna non dabit lumen suum \ »

Quid igilur mirum, si nos quoque cum pars sirausmundi,

corum qiKc mundi snnt, participes simus? His considera-

lis, ubi tc etiam adorietur communium rerum pars quae-

jriatn, fcr tacitus ac counivens, non sine affeclu ullo, aut

sonsu : (qunc est cnim indolehtiae mcrces ? ) scd cum magno

labore, cum multis doloribus. Verumtamen perfer vclut

strenuus quispiam alhleta, qui robur ac fortitudinem non

in eo solum ostendit, quod pcrcutint adversarios, sed quod

inflictas ctiam sibi ab ipsis plagas constanter toleret : itcm

tanquam aliquis gubcrnator, qui sapicns sit, et proe magna

navigandi peritia impavidus, quique animum rcctum, im-

mcrsabilcmque,et quacumque tcmpestalc altiorcm scrvet.

Filii chnrissimi, aut uxoris gralissimnc, aut allerius cujus-

piam eorum, qui sunt amicissimi, et omni benevolentiaat-

que necessitudinc conjuncli, privatio haudquaquam fu-

lura cst molcsta cl gravis homini provido, et reclam ralio-

nem vitnc ducem habcnti, nou aulcm cx consuetudinc

quadnm inccdenli. Nam accrbissimum csl vcl ipsis brutis

animantibus a consucludinc avclli. Equidcm cgo ipsc vidi

aliquando bovcm iri prccsepi illacrymanlcm, paslus ac jugi

socio mortc sibi prncrcpto. Quin cliam vidcrc est rcliquas

bclluas consuctudini valdo admodum adhaercsccrc.Tu vcro

non ita didicisli, ncquc iln cdoctus cs. Allamcn indccorum

non fucrit cx longo congrcssu ct diuturna consucludiiic

inilium amicitine duccrc : scd dolcre dc disjunctionc ob

diulinam noslram convcrsalioncm, pcnilus absurdiun <-i.

* McitlLi. xxiv, 29 ct 35,





HOMILIA V. IN MARTYRJiM JUI.ITTAM. Cl

supplicium omno, ct qnivis carccr, ci qui adsupcrnae vitaa

gnudia fcslinal. Quamobrcm ne cxquirito, ut lalrc dc ani-

mabus logcs tuo sc usui accommodcnt ct inserviant : sed

qui in hac vita conjuncli sunt, ac dcindc morte a se invi-

com divellnnlur, cos viatoribns via unn ct eadcm inccden-

libus, ct propter conlinuam inter sc confabulationem ne-

cessitudine atque consueludinc dcvinctis assimiles esse

cogila. Ki post emensum ilcr communc, ubi sectam viamrepcrcrint, necessitale jam cogentc, altcr ab altero scparaii,

non amplius in consncludinc perscveranlcs, negligunt quod

sibi proposucrant : sed causam, qua3 sc initio compulit, in

memoriam rcvocanles, ad suam quisque mctam conlcn-

dunt. Qucmadmodum igilur his alius erat vire scopus, in-

tercessit autem cx consuetudine intcr ipsos, cumitcr

fnce-

rent, necessitudo quaedam ac familiaritas : siceliam iis, qui

nnptiis aut alia quapiam vila3 socictale conjuncti sunt, fuit

procul dubio praDSlitutus proprius quidam vitae lerminus,

scd tnmen ipsos inler se conjunctos prrcdefinitus vitse finis

neccssario separavit ac scjunxit.

YI. Itaque grnli animi fuerit non acgreferrc separatio-

nem : sed ei, qui hujuscc consortii auctor fuerat, graliam

ob primam conjunctionem habcrc. Tu contra, nc uxore

quidem supcrstitc, aut amico, aut filio, aut alio quovis de

quo nunc doles, grales ullas rependebas bonorum proesen-

tium Largitori : imo dc absentibus conqucrcbaris. Kl qui-

dem si habitabns cuni sola uxorc, qucrebare quod filii

quales dcsiderasscs, libi non cssent : sin autcm hnbcbas

filios, dolcbas quod non ailluercs diviliis, aut eliani quod

inimicos quosdam secunda forluna ulcnles vidercs. Cavc

igilur nc fortc charissimorum privalioncm nobis ipsis rcd-

dnmus ncccssariam.cum non afliciainur illorum preesentia,

scd amissos dcsidercmus. Quoniam enim pro prcesentiblll

bonis u Dco collalis gralcs non pcrsolvimus, idco privari




nos iis neccsse cst, ut aftectus nosler commoveatur. Quom-

admodum enim non vident oculi quocl plus sequo admotumest, sed congruenti aliquo spatio indigent : ita et ingralte

animae per bonorum abalicnationem videntur de amisso ac

proeterilo beneficio afiici. Nam cum fruerentur bonis, nul-

lam tum graliam habebant Largitori, sed ubi sunt iis spo-

liatoe, idipsum quod evanuit, laudant acstimantque. Porro

nemo nostrum immunisest a gratiarum actione ob ullam

vitse hujus acrumnam ac calamitatem, si vult singula animo

requo perpendere. Etenim vita uniuscujusque nostrum ha-

betnon pauca quse possumus recensere, quaeque injucunda

non sunt, si modo respicere ad inferiora velimus; sicque

ex ista cum re deteriori comparatione, quanti pretii hoc

noslrum bonum sit expendamus. Servus cs? adest aliquis

te dejectior; gratias repende, quod uni proestes, quod non

sis addictus pistriuo, quod plagas non accipias. Ac ne huic

quidem gratiarum agendarum defuturoe sunt causre. Neque

enim lenelur in compedibus, n.eque ligatus in ligno est.

Salis est causae vincto adgratias exolvendas ipsa vita. Videt

solem, spiritu aerem ducit, horum gratia rependit gratias.

Plecteris immerito ? gaude spe futurorum. Jure condem-

natus es? sic etiam grates age, quod hic dederis scelerum

poenas, non autem sis ob impunila peccata supplicioaeterno

servatus. Hunc ad modum polest qui gratus est, in omni

vita et in omni instituto pro prcesentibus bonis amplas be-

nefacienli gralias peragere. Nunc autem, quod morosis

hominibus accidit, id contingit plerisque; videlicet ut prae-

senlia fastidiunt, ita absenlia concupiscunt. Neque cnim

cos, qui seipsis inferiores sunt, enumerantes, largitori bene-

fico pro iis quse habent, gratias persolvunt : imo ejus quod

praestantius est comparalione, quantum superentur repu-

tanles, ita mcerent et conqueruntur bonis alienis privali,

ac si suis spoliarentur. Servus qui est, permoleste fert libe-






mina; propter nos fonles scnturiunt; mare palet nobis ad

mercaturam exercendam ; cffodiuntur cx metallicis fodinis

opes ; undelibct commoda aflluunl ct delicia?, conferenle

nobis munera creatura omni ob locupletem uberemque

benefici Dei in nos graliam.

VII. Sed quid opus est parva recensere? Propter nos

versatus Deus est intcr homines'; propter cnrnem corrup-

tam, « Vcrbum caro factum est, et habitavit in nobis1

. »

Commoralur cum ingratis beneficus; venit liberator ad

caplivos; illuxit Sol justitiae sedentibus in tenebris; incrn-

cem tollitur qui omnis prorsus doloris expers est, vita

morti addicilur. Lux descendit ad infcros; propter eos, qui

mortui erant, resurreclio, adoplionis spiritus, donorum

divisiones, repromissce coronac:

alia insuper quae ne nume-rare quidem facile fueiit, quibus omnibus congruit illa vox

Prophetai : « Quid retribuemus Domino pro omnibus quoc

«rctribuit nobis ? » Atque etiam magnificus illc non dicilur

« Tribuisse, » sed«Retribuisse, » tanquam si prior non con-

ferret gratiam, sed iis qui prius conlulissent, redderet : ni-

mirum gratiarum actioncm,quse ab accipientibus rependilur,

loco habel beneficii. Qui cum dederit opes, lamen eleemo-

synam a te per pauperum manus reposcit : qui lametsi

suum accipit, tibi lamcn veluli lua danli gratiam integram

rcfert. «Quid igilurrelribuemusDomino pro omnibus quae

»relribuit nobis?» Nonenimdeserovoccm Prophelas, probe

addubilantis, ac inopiam suam circumspicicnlis, lalem vi-

delicct, ei ut nihil suppeterel dignum quod retribueretur.

Dominus enim post beneficia adeo magna splcndidaque,

nec lamen omni genere pia;slantia , nobis in postcrum

multomajora pollicetur, paradisi delicias, dandam in regno

gloriam, honores Angclorum honoribus haud itnpares, de-

nique Dci cognilionem : id quod iis,qui digni habili sunt,

* Joan. 1, i4.



HOMILIA V. IN MAI\TYREM JULITTAM. G5

summum bonuni cst: id quod omnis nalura rationc pra>

dita cxpclit; id quodutinam ct nos, ubi acarnis affcctibus

nosmclipsos cxpnrgaverimus, ndipiscamur. Quomodo igi-

lur, inquiet aliquis, commiscralioncm socialem alque cha-

ritalcm, (quod bonorum primum cst et perfectissimum,

cum ploniludo lcgis dilectio sit1

,) proximo noslro sumusostensuri? quoniam si ad aliquos magnis calamitatibus ac

a?rumnis oppressos accedamus, nequaquamcum ipsis fle-

bimus, aut collacrymabimus : imo de iis, quae acciderint,

agemus gratias. Ac quidem suam ipsius afllictionem cumgratiarum aclione perferre, patientiae est atque constanliao

argumentum: sed pro calamitatibus nlienis Dco graliam

habere, insultantis est mnlis alienis et irritantis aflliclos,

prxscrtim cum ab Apostolo jubcamurcum llentibus flcre'!

Quid igitur ad hoec dicemus? Est-ne rursus nccesse vobisin memoriam reduccre Domini verba, quibus jussi sumusin aliquibus gaudere, in aliquibus lugere ?« Gaudete, in-r> quit, et exultale, quoniam merces vestra copiosa est in cce-

> ]is3

. >» Et itcrum : « Filiae Jerusalem, uolile flere supcr me,»sed flele super filios vestros^. ,, Iiaque pracipit nobis

scrmo divinus, ut cum Juslis quidem exultemus ac laete

mur: lugcamus vero et lamcntemur cum iis, qui cx pceoU

tcnlia eilimdunl lacrymas : aut etiam eos, qui nullo doloris

sensu tanguntur, deploremus, quod perire sc nc inlclligant

quidem.

YIII. Caeierum implevissc mandatum haudquaquam pu-tandus esl qui hominum mortcm deplorat, cl cum Jugcn-libus cdit clamorcm. Ncquc enim laudaverim mcdicmn,qmcum opcm cegrolantibus ierre dcberet, morbis ipscrcplcrelur

: nc(|uc nauclcrum, qui cum dcberel naviganli-bns prajesse, adversus vcnlos pugnarc, iluctus vilarc ac

' Rom. xui, iu. _ • M. xn, ,5.

->

MaUb _4 Lxxiii, a8.

XLIV. r




timidiores solari, nausearct ipse; et una cum iis qui rei

naulicce imperiti sunt, animo concideret. Ejusmodi est

quisquis adit lugentes, ncc tamen ratione sua usus, quid-

quam eis impertit emolumenli : sed potius ex alicnis affec-

tibus dedecus contrahit. Par igitur fuerit dc alienis cala-

mitatibus ac aerumnis afllictari. Nam hoc pacto afllictorum

conciliaturus tibi es familiaritatem atquc benevolentiam,

neque hilarem te ostendens ob eorum adversitates, noqucalienam afflictionem indifferenter perferens. Minime tamen

convenit dolentium iniseriis plus aequo commoveri, sic ut

aut conclames, aut lugeas cum afllictalo, atit aliis in rebus

hominem a tristitia obcoecatum jmiteris oemulerisque :

cxempli causa, si una cum ipso te ipse includas, et indua-

ris atra vesle, si pariter jaceas humi, comamque negligas.

Ex iis enim magis crescit quam clevatur calamilas. Annon

vides augeri dolorcm, si aut bubones vulneribus, aut sple-

ncs febribus accedant? Nonne potius miligant manus do-

lorcm lcni suo contactu? Et tu igitur ne lua praescntia

exasperes aflliclionem, neque cum lapso collabare. Nam

jacentem qui erigit, allior omnino lapso esse debet : qui

vero pariter cecidit, altero qui erigat, etiam ipsc opus ha-

bet. Attamen abs re non fuerit, iis quoe accidunt angi, et

tacite de adversis afllictari, ita ut ex vullu, qui cogitationc

defixus sit, exquemodestia, quaegravitatem adjunctam ha-

beot, animi affectum significes. Ubi autem ad colloqnium

vcnlum est, non statim ad objurgationes devenirc decct,

velut jacentibus insultantem ac illudentem. Nam objurga-

tiones iis, quorum aniinus prse tristilia cruciatur, molesloe

sunt et gravcs : simulque scrmoncs eorum, qui nullo pror-

sus doloris sensu afficiunlur, oegre audiunlur a mecienti-

hus, et ad eos consolondos vim non habent pcrsuadendi.

Sed si eos sivcris vanos incfficacesque clamores et ejulalus

cderc, malo jam paululum sedato ac remisso, tum demuiu







IIOMILlA VI. IN ILLUD LUC.E ! DESTIUUM, ClC. 69

«<(\\W\W»<»VnVW\>W\«VVVWW«nV>«MWWWVV1WWlW\WWTOMMMMlU»

HOMILIA VI.

In iUud dlctum Evangclii sccunduin Lucatn : Dcstruam

horrea mea, cl majora aedificabo" : itcinque dcavaritia.

I. Duplex cst tcntationum genus 2. Aut cnim corcla ve-

lut aurum in fornacc probant serumnas, cum per paticn-

tinm inlegrilalem eorum coarguunt, atque bonitalcm : aut

cliam non raro ipsa vitcc prosperilas lentalionis loco cst

compluribus. /Equc cnim arduum cst in rebus dillicilibus

servari animam sublimcm et indejectam, atqnc in rebus

prospcris acl injuriam facicndam non abripi. Et prioris qui-

dcm lentalionum gcncris exemplum est Job, magnus ille

ct invictus athleta, qui vim omncm diaboli vclut torrcnlis

impelum inconcusso peclore ac immolo proposito cxci-

picns, tnnto superior cxlilil tentationibus, quanlo illata sibi

ab bosle certamina majora videbantur, alquc incxtricabi-

liora. At vcro lcntationum in rcbus sccundis cxcmpla cum

alia multa sunt, lum bic nunc nobis lcctus dives : qui ba-

bcbat alias quidcm divitias, alias vcro spcrabat; ncc tamcn

])cnignissimus Dcus eum ob ingratam imlolcm inilio con-

demnavit, sed scmpcr opcs alios odjccit prioribus ; si quo

modo landcm, accedcnlc salictale, animum cjus possct ad

libcralilalcm alquc mansuctudinem provocarc. Ait cnim :

«Ilominis divitis uberes fruclus agcr allulit, ct cogilaba!

»inlrn sc : Quid laciam? dcstruam horrca mca, ct majora

«ledificabo3

. » Gur igitur fcrlilis cxlitit agcr bominis, qui

nibil crat boni ob fcrlilitnlcm faclurus? nt sciliccl magia

*

L«c. xn, 18. —2

Victc I). Guil(cH), lom. vn, pa£. jf)8-3i5. —3 Luc. xii, iG-i8.







?2 S. BASILJI CESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

ves. Astabant qui animam cjns repeterent, et ille secum

disserebat de alimentis. Ilac ipsa nocte abripiebatur, et ad

multos annos rernm posscssionem animo sibi fingebat. Li-

cuit illi de omnibus deliberare, ac mentem suam apcrtc

dcclarare, ut sentcnliam proposito suo dignam acciperet.

III. Cavc ne tibi idem usuvcniat. Ideo enim hrec scripla

sunt, ut similem ngendi rationem vitemus. Imitare terram,

o homo ! fructum profer velut illa, ne re inanimala videare

delerior. Ilaec autem fructus enutrivit, non eis fruilnrn,

sed libi insenituros. Tu vero quemcumque beneficentioe

fruclum ostendisses, collegisses hunc libi ipsi, cum bono-

rum operum gratia praemiumque in largitores revertatur.

Dedisti csurienii, ct luum fit quod datum est, ac cum ad-

dilamenlo ad le revertitur. Quemadmodum enim frumen-

tum, quod in terram cadit, in iucrum cedit projicienli

ita panis esurienli objectus, in posterum multum tibi affe-

rct emolumenli. Sit ergo libi agriculturae finis initium coe-

leslis sementis : «Seminate enim, inquit, vobis ipsis m jus-

» titiam1

. » Quid igilur anxius es? Quid csedis te ipse, lulo

et lateribus divilias concludere conlendens ?«Melius est

«nomen bonum, quam divitiae multae*. »Quod si opcs mi-

raris ob provcnientem ex eis honorem, considera quanto

sit od gloriam conducibilius, innumerorum filiorum pa

trem appellari, quani innumeros in marsupio staleres ha-

bere. Et quidem relicturus hic es pecunias vel invitus

contra, partam ob bona opera gloriam exportabis ad Do-

minum, cum scilicet circumstans te coram communi Ju-

dicc populus omnis, nutritorem et beneficum largilorem

te appellabit, ac nomina omnia humanitatem benignita-

temque significanlia libi tribuet. Annon vides eos, qui in

thealra, in pancraliastas, in mimos, inque decertantes

cum feris homines, quorum vel aspectum quivis deleslabi-

Osee x, 10. — 2 Piov. xxn, 1.







IIOMILIA VI. IN ILLTJD LUO.E l DESTRUAM, ClC. j5

non intuonlur; sod ea, cx quihus afficiunlur, si))i nnimo

fingunt : ita anima lua ah avarilia possossa, cuncla aunun,

euncla argcntum videt. Conspicias luhcnlius auriun qunm

solem. Verli omnia in auri naluram cxoplas, alque in id

incumhis pro virili.

V. Quid enim non moliris propler aurum? frumcnlum

fil tihi aurum ; vinum in nurum concrcscit ; lamc tihi in

aurum verluntur : mcrcalura omnis, omnis solcrlia parit

lihi aurum. Ipsum aurum generat scmclipsum, dum pcr

feonorn multiplicatur. Noque tamcn salictas cst, ncquc finis

rcpcrilur cupidilatis. Ac qnidem pucris gulosis plcrumquc

conccdimus, ul iis, qiue cupiunt, scsc ahundc cxpleant, ut

per majorcm saturilalcm fnslidium ipsis aflcralur. Avarus

non ilcm : scd quo plurihus implctur, hoc plura dcsidcrat.

«Divili;c si ailhnmt, nolilc cor apponerc 1. » Tu vcro dclincs

prajlerflnentes , ot cxilus undccumquc ohslruis. Dcinde

dum relincnlur et rcstagnant, quid tihi faciunl ? Disrum-

punt rcpaûla, alque, ul polo violentcr conclusaj ac oxun-

dantos, divitis horrca dcmoliunlur, ct irrumpcnlis alicujus

hoslis in morem promptuaria illius solo adrequant. Cons-

trucl-nc majora ? Inccrtum, an dcslrucla succossori rclic-

lurus sit. Nam nhreplus polorit ipsc cilius intcrirc, qtiaill

horrea pcr avaram induslriam cxlruantur. Porro divos illc

convcnienlcm pravis suis consiliis fmcm conscculus csl

vos vero, si mihi crcdorc vclitis, omnihus promplunriorum

forihus npcrlis , amplissimos divitiis exilus prnehchilis.

Qticmadmodum cnim ingenti fluvio frngiferam tcrram pcr

plurimos cannlcs pcrvadcnli datur transilns : sic ipsi di\i-

liis pormiltilc, ut in varias vias scissnc ad pauporum domos

pcrvcniant. Pulci si cxhaurianlur, cx cis aqua copiosior

omauat alquc limpidior; sin aulcm dcrelinquuntur, ooin-

putrcscunl: sic ct divilkc cum dcsidcnl, ct in oodom loco

1Paali lxi, li.









BOVttM VI. IN ILLUD LUC^ .' DESTRUAM, CtC. 79

ina?qualiter vilae necessaria distribuit ? Cur, divile le, ille

pauper est? Annon utiqnc, ut ct lu benignitalis nc fulelis

disponsalionis mercedcm accipias, ct ille mngnis palicntiac

pra?miis tlonetur? Tu vero inexplebilibus avaritiae sinibus

omnia complcxus, nlquc his tam mullos privans, nemini

ullam injuriam faccre lc exislimas? Quis avarus est? qui

rcbus, qmx satis sunt, conlentus non cst : quis spoliator?

qui cujusque rcs aufert. Non avarus es tu ? non spoliator

os lu? qui scilicet quae dispensauda recipisti, ea tibimct-

ipsi propria facias. Fur-nc vocabitur qui veste indulum

dcnudaril, qui vcro nudum non inducrit, id si ngerc po-

lcst, alia quadam appellationc dignus est ? Esurientis est

panis, qucm lu dctincs : nudi cst pallium, quod tu in arca

scrvns : discalceati calceus, qui apud te pulrescit : indi-

gentis argcntum, quod dcfossum habes. Quarc quot homi-

nibus darc poles, tot infers injuriam.

VIII. Pulchri quidcm, inquit, scrmones sunt, sed aurum

pulchrius est. Idcm accidit nobis, quod iis, qui apud impu-

dicos dc caslilate disscrunt. Elcnim illi, si amica insimu-

lalur, rcfricatn illius memoria, ad libidincm accendunlur.

Quomodo tibi ob oculos ponam pauperis eerumnns alquc

calamitates, libi ut sit perspectum ct cxploralum, ex qua-

llbus ^cmilibus libi ipse thesaurum colligas? O quanli prc-

lii libi in die judicii videbitur verbum illud : « Vcnitc bc-

»ncdicti Patris mei : possidclc paralum vobis regnum a

nconslilulione mundi. Esurivi euim, ct dedislis mibi man-

» ducarc : silivi, ct dcdislis mihi bibcrc. Nudus cram, et

«cooperuislis mc '. » Ilursus quantus libi horror sudorque

tt quantaB lcncbrcC circumfundcntur, judicium illud dam-

oalorium audicnti :« Discedite n mc malcdicli in leoebras

acxlcriores, qu-e paratcc sunl diabolo et angelis ejus. Esu-

»rivi cnim, ct non declislis mihi nianducare : sitivi, non

1 Mutlb. sxv, 34-3G.









nosiiLiA. vn. in mviTEs. 85

II. Scd cui lihi usui aurum? pretiosa lc vcslc amicies?

Alqui duorum cubilorum tuuica satis tibi fucrit, ct unius

pallii amiclus omucm indumcntoruni neccssitatcm cxple-

bit. Ulcris-nc diviliis ad laulius vivendum? verura panis

ituus cxsaliando vcntri sufficit. Quid igitur tristitia nffice-

ris? Cujusnam rci fccisti jacluram? An glbriae, quae ex

divitiis orilur? At si tcrrenam gloriam non quaesicris, ve-

ram illam ac splcndidam gloriam, quae tc in regnum cce-

lorum dcducet, invenics. Sed divitias habcre, jucundum

cst per sc, ctiamsi nullus ex eis fructus capialur. Scd certe

rerum inutilium sludium vanum esse ct inutile, cuiquc

nolum est. Verumtamen mirum forte tibi vidcbitur quod

dicturus sum, scd nihilominus quavis rc alia ccrtius est.

Divitiae co, quo Dominus admonct, modo dispersae solent

pcrmancre : clausae vero alienari. Si cuslodies, non habc-

bis : si disperseris, non amittcs. « Dispcrsit enim, dcdit

» paupcribus, juslilia cjus manct in saeculam '. » Porro nou

vcstimentorum ncquc alimentorum causa plcriquc divilia-

rum sludio tcnentur : scd quoddam cst artificium a diabolo

cxcogitalum, ut sumptuum faciendorum occasioncs innu-

mcrae suggcrantur divitibus; adco ut supcrflua ct inutilia

tanquam nccessaria rcquirant, nihilquc cis salis sit ad fa-

cicndos, quos cxcogilarint, sumplus. Dividunt cnim opcs

ct in pracscnlem usum, ct in fulurum, parlcm vcro libcris

scrvant. Dcindc casdcm partiuntur in cxcogitalas variorum

sumpluum occasioncs. Nam audias vclim ad qualia dcslU

ncnlur. Ilacc pecnnia, inquiunl, in usu sil, illa vcro mancat

rccondila : ilcni qiuc in usu csl, ncccssilalis cxccdat mc-

tara : Ikcc ad magnificcnliam doincslicam insunialur, illa

poirquc ct fuslui cxlcrno inscrvial : haec sumplus largo

suppcditct ilcr facicnli, illa domi mancnti lauluni \ichun

cl magniiicum inslrunt, sic ut subcat mihi mirari (piui

' P«al, r xi, 9.

0.













HOMIU.V VII. IN DIVITES. 89

dium suum ad alium translerunt. Qnemadmodum ii, qui

scalas consceudunt, pedc semper acl superiorcm gradum

erecto non prius conquiescunt, quam ad summum perve-

nianl : sic quoque hi non cessant ab appetcnda potentia,

doncc in sublime cvecli, alto casu scipsos conlundant.

Avcm seleucidem universorum Opifcx hominum gratia con-

didit insalinbilem : lu vcroin multorum perniciem animum

tuum inexplebilem cfTecisti. Quaccumquc videt oculus, ca

concupiscit avarus. « Non explcbilur oculus videndo ', »

ncquc avarus satiabitur accipiendo. Infernus non clixit :

c Suflicil, » neque avarus unquain dixit: «Suflicit 2. »Quan-

donam uteris prajsentibns? Quando his frucris tu,quiscm-

pcr parandi laborc dclincarc? «Va3 qui conjungunt doinum

»ad domum,et

agrum ad agrumconncclunt, ut a proximo»nli(juid aufernnt 3

. »Tu vero quid facis? Annon innumcra

causaris, ut rcm proximi usurpcs? Mihi, inquit, tencbras

oflundit domus vicini, lurbas cxcitat, aut erroncs suscipit

aul landcm quidvis aliud priclcxcns, cxagilans, exlrudcns,

truhens scmper ac lacerans, non prius fincm facit, quam

cum alio migrare cocgcrit. Quid Nabuthcm Jezraclilam

inlcremit'

l ? Nonne cupidilas Achaab vilcm illius concu-

piscenlis? Avarus, inalus in urbc, malus ruri vicinus esl.

Novil mare tcrrninos suos : nox anliquos liinitcs sibi pra>

scriptos non transgrcditur. At vcro avarus non vcrelur

lcmpus, non aguoscit lerminum, succcssionis ordini non

ccdit:

scd ignis \im imitalur, invadil omnia, oninia depas-

citur. El ut lliuninn cx parvo initio profecla, deinde per

cas, qucc paulalim liunl, accessiones iiilolerabiliter aucta,

quidquid obsistit et objicitur, id violenlo iinpclu sec.iim

Irahunt, ita eliam avari acl niagnaiii potenliam provecli.

ubi ex iis, quos jam polenlia sua oppressero, inferenda m

1 Eccl. i,8. — ' IVov. xxvn, 2(1, vcl xxx, iG. — 3 Eâi, v, S.

— * 7> Rcr, xxi.





iiomr.iA. vir. in divites. gi

qui nullis artibus decipi potest ? Nullas ibi ndcst rliclor :

uon sant vcrba suasoria, quibus jiulicis vcritas circumvc-

niri possil : non soquunlur ndulatorcs, non pccunia3, non

fastus dignilalis : dcscrtus ab nmicis, dcslitulus fautoribus,

sinc palrocinio, cilra defcnsionem, pudorc suffusus dcprc-

licndcris, Irislis, mceslus, solitarius, fiducia ae libcrtalc

loqncndicarcns. Quocumquc enim convcrtes oculos, clara

ct apcrla conspicics scclcrum argumcnla, hinc pupilli la-

crymas, illinc viduae gcmilum, aliunde egcnos abs tepugnis

oblusos : servos, quos cecidisli : vicinos, quos ad iracun-

diam provocasti. Insurgcnt adversum tc omnia : lc tuarum

aclionum malarum cborus pravus stipabit. Qucmndmo-

dum cnim urnbra corpus, sic peccala animas comitantur,

gcstorum imaginem clarnm cxprimcnlin. Qunproptcr illic

ncgnndi non cst locus, scd obluratur os vcl impudcntissi-

mum. Nam ipsa cujusque opcra, non quidcm voccm cmil-

tcntia, sed talin npparcntia, qualia a nobis pcracla sunl,

fcrunt lcslimonium. Quomodo polcro tibi ob oculos hor-

renda illa ponerc? Ilaquc si nudicris, si flcclaris, rccordarc

illius dici, in quo « ricvelntur ira Dei dc coolo'

: » vcnint

tibi in mcntem gloriosus ndvcntus Christi; cum « Qui bona

int, rcsurgent in rcsurrcclioncm vilnc; qui vero mnln,

»in rcsurrcclioncm judicii 2. » Tunc vorccundia aelertia

pcccaloribus ct « Ignis rcmulalio, quac consnmplura esi ad-

«vcrsnrios3. » Ilax tc trislilia afficiant, non molcslum libi

sit ipsum prnccepliim. Ouomodo flcctam tc?quid dicam?

ro;n?i non lcncris dcsidorio? non times gchcnnam ? undc

sanila.s animoe tunc conciliabilur ? Etcnim si tc non lcrrcnt

horrcndn, si lacla ac hilaria non cxtimulant, lapiilcum cor

alloquimur.

VII. Inlucrc, o homo, naluram divitinrum. Ouid atlo-

nilus lanlopcrc nurum miraris? Lapis nuruin ost, lapie nr-

1

i Elom. i, iS. — ' Joan. i, 29. — 3JIcIji. x, 37.















0,3 B. BASILII CESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

cipiens. Fonles et copiosi et perennes defecerunt nos,

ingentium fluminum absumpta sunl fluenta, pueri minimi

ea pedibus permcant, atque onustae mulieres trnjiciuut.

Dcfuit eliam plerisque nostrum potus, ac in penuria rerum

ad vilam necessariarum vcrsamur. Israi-lilae novi novum

Moysem et virgam mirabilium effeclricem conquirunt, ut

pelrae rursus percussae necessitati ac penurioe sitientis po-

puli mcdeanlur, et insolentes quaedam nubes roris in mo-

rem insuelum alimenlum manna hominibus demittant.

Vcreamurne fiamus posteris novum famis et mulclac exem-

plum. Yidi agros, ct lacrymis multis sterilitatem eorum

deflevi, sumque lamentatus, quod nullus in nos imber

effusus est. Semina quaedam, germine necdum cmisso,

aruere, permanentia inter glebas, qualia aratrum obtexe-

rat : alia paululum prominentia, post germinalionem mi-

serabililer aestu et ardore arefacta sunt, sic ut possit nunc

aliquis convenienler hanc Evangelii vocem inverlcrc, ac

dicere : « Operarii quidem multi : sed messis ne pauca qui-

» dcm \ » Agricola: autem in agris desidentcs, ct manibus

gcnua complexi (qui sane lugentium habilus est ) inanes

suos labores deplorant, respicienlcs ad iufanlcs pucros,

ac lamentnnlcs, ct oculis in uxores inlenlis flenles, con-

lingentes siccas frugum hcrbas ct contrcctantcs, edentcs

magnos cjulaltis perinde alquc palrcs filiis suis in actalis

florc orbali. Dicatur itaque cliam ad nos ab ipso Propheta,

cujus a nobis Paulo ante in cxordio facta mentio est : « Et

»ego, inquit, reprcssi a nobis pluviam ante trcs menses

«vindemiae : et pluam supcr civitatem unam, et super ci-

»vitalcm unam non pluam. Et pars una irrigabitur : et

»pars, super quam non pluero, arefiet. Et congrcgabunlur

»duae vel tres civitates in unam, ut bibant aquam : et non

Bsatinbunlur, co quod non estis rcvcrsi ad mc, dicit Do-

1 Luc. X, 2.





100 S. BASILII C/ESAR. CAPPAD. ARCHlEl».

egenteni negligimus. Largum dntorem ac promnm Deum

habentes, parci eflecti sumus, nihilque cum paupcribuscommunicamus. Oves nostra abundanl fo3tibus, et tamen

major est egenorum numerus quam ovium. Horrea ob

reposilarum frugum copiam in angustum coguntur, nec

tanien hominis, qui angusliis urgetur, commiseresciinus.

Eam ob causam nobis minatur juslum judicium. Idcirco

etiam Deus non aperit manuni, quod exclusimus frater-

nam dileclioncm. Ob id aruerunt arva, quod friguit cha-

ritas.

III. Clamat frustra vox supplicantium, et in aerem spnr-

gitur. Neque enim eos, qui rogabant, audivimus. Qualis,

quacso, nostra supplicatio est ? qualis est deprecatio? Vos

viri, exceptis paucis, vacatis negotiationibus : vos mulie-

res, eorum ministrae in mammonae quaestu ac lucro estis.

Denique precantur mecum pauci, ct hi vertigine laboran •

tes, oscitantes, assidue verientes se huc iliuc, observanles

quando Psalmorum cantor versiculos absolverit, quando

ex Ecclesia velut e carcere dimissi, necessitate precandi

eximentur. Hi autem pueri minimi, qui, deposilis in ludo

litterario tabulis ac libeilis, nobiscum vociferanlur, potius

huic negolio, velut remissioni ac obiectamento vacanl,

tristiliam noslram habentes feslivitalis loco, quod ab onere

praeceptoris, et sludiorum cura modico tempore liberen-

tur. Mulliludo autem virorum, qui conslanti et intcgra

a3tale sunt, et implicilus peccatis populus, remissus liber-

que etlaetus per urbem vagatur : qui, elsi in animis causam

circumfert malorum, ipse tamen hanc calamitatem intulit

et excitavit. Infantes tandem sensu carentes, nullique re-

prehensioni obnoxii, ad confessionem festinant conveniunt-

que : sed pncterquam quod maloruni causa non sint, orare

ex more nec noverunt, ncc possunt. Tu mihi in medium

prodi, qui pcccaiis conspurcalus es; tu procide, lamen-









104 S* BASILH C .ESAR. CAPPAD. ARCIIIKP.

«Domini esl, quae letigit me 1

. «Polissimum autem et anlc

omnia calamitalem nostram pcccalis ascribamus. Quocl si

proeterea aliud addendum est, sit quoque aliquando, ut

talia vitne infortunia irrogentur hominibus ad animas pro~

Landas, ut inler diflicullates deprehcndantur qui probi

sint, sive pauperes, sivc divites, cum utrique pcr patien-

tiam plane probcntur. Et maxime id hoc lempore declara-

tur, sit ne hic liberalis, et fralrum amans : sit ne ille gratus

et bcneficiorum memor, ct vice versa non blasphemus,cujus animus statim viloe vicissitudinibus mutetur. Novi

ego multos (non auditionc acccpi, sed experienlia ipsaho-

mines notos habui) qui cum suppeteret sibi rcrum copia,

et secundis ventis, quod dici solet, res procederent, me-

diocritcr saltem si non perfecte gralias rependerent bene -

ficoLargitori:

sedsi mutarelur incontrariumrerumstatus,

divesque fierct pauper, et robur corporis verteretur in

morbum, gloria quoque ac splendor in dedecus et ignomi-

niam : tunc deprehcndebantnr ingrati, loquebantur blas-

phcma, pigrescebant in prccatione, Dcum perinde quasi

cunctantem debitorem molcste ferebant, ncc afficiebantur

crga Dominum tanquam indignanlem. Sed apage, et sub-

move ab animo ejusmodi cogitaliones. Et cum videris

Deum consueta non iargienlem, sic tecum reputa : « Non

deest Deo victus suppedilandi facullas. » Quomodo enim?

cum sit Dominus coeli totiusque eorum ornatus, cum sit

tcmpestatum et temporum moderator sapiens, cumque

gubernet omnia. Quippe tempestates ac solslitia in modumchori cujusdam ordinatissimi sibi invicem succedere sta-

tuit, ut sua ipsorum varielale variis noslris necessitalibus

opilulentur, ac nunc quidem tempestive accedat humor,

rursusque calor succedat, ct annus sit frigore immixlus,

atque siccitate necessaria non eareamus. Polens igitur

1 Job. XlXj 21,



IIOMILIA. VIII. IN FA.MKM £T SICCITATEM. 100

Deus c»l; sed cum suppetol ci poleslas, sitque rcs confessa,

nuin oi bonilas decit? Nequc hoc slare potest. Nam nisi

bonus cssct, qua neccssilale adductus, inilio condidisset

hominem? quis autem Condilorcm vel invitum coegissct

humum sumcrc, ct pulchriludinem cjusmodi suis manibus

ex lulo conformarc? Quis ncccssario persuasit, ut secun-

dum suam ipsius imagiuem rationcm honiini- impcrlirct,

ut duclo indc initio, docerclur artes, eldcrebus altissimis,

quae sub scnsum non cadunt, philosophari disccret? Ila si

cogitaveris, comperics bonitalem incsse in Dco, et nc nunc

quidcm ci decsse. Alioquin quid vclarct, quxso, ct siccila-

tem non essc id quod vidcmus, sed perfectum inccndium

ct inlcgrum, ct solcm paululum a cursu consuclo deflcc-

tcnlcm, atque ad corpora lerrac adjacenlia propius accc-

dcntcm,res omnes visibilcs in lcmporis momcnlo c.\urcrc?

nut igncm dc coelo plucre, co modo, quo jam sunt anlca

punili pcccalorcs? Rcdcas ad lc, homo, ct menlis cslo

compos; cave facias quoe insipicnles pucri faclitant, qui a

pi\cccplorc objurgali, labulas illius confringunt, ac vcslcm

scindunl palris, cibum ad eorum ulilitalcm dillcrcnlis, aut

malris facicm unguibus dilaniant. Nam nauclerum tem

pcstas, athlclam stadium, iinpcralorcm acics, magnanimum

virum calamilas, Glnislianum lcnlalio probat cl cxaminal.

Alque ul ignis auruin : ila rcs advcrsx animam probanl.

Pauper cs? Cavc animuin abjicias. l\am nimia trislilia

causa fil pcccali, quod dcmcrgatmcnlcm

mocror, indu-

cahpic vcrligincm dcspcralio, ct vilium ingrati animi pa-

rial consilii inopia. Sed spcm habclo in Dcum. Numquid

cnim non vidcl angusliani ? Ilabct cibum in manilnis : sed

duTertlargitiouem,ul probet tuam conslanliam, ul aniinum

agnoscal, sil nc inlc;npernnlibus et ingralis consimilis. lii

cnim, dum iu orc sunl cibi, bencdicunt, adulanlur, supia

modumadmiranlur : paululum vcro dilata mcnsa, blasphe-







108 S. BASILII C/ESAR. CAPPAD. ARCIIILP.

mare cxpassos habens thesouros. Quod si inter navigandum

muluum repetas, in medio ipso mari una cum frenore sor-

tem rccipies. Est cnim in addendo ambiliosus.

VII, Esurienlis morbus, fames scilicet, miserabilis af-

feclio cst. Ilumanarum calamitaluiu caput csl famcs. Mors

omnium miserrima cst, linem hunc sorliri. Nam in aliis

pcriculis, aut gladii acies cilo accelerat rnortem, aut ignis

impelus brcvi vilam extinguit, aut besliae prajcipua mem-

bra denlibus dihmiantes, nos non sinunt dolore diu pro-

tracto pimiri. Famcs vero affert supplicium lenlum, dolo-

rem longum, morbum intus insidenlem ac delitescenlem,

mortem semper pricscntcm et semper tardanlem. Natura-

lem nnmque humorem absumit, refrigcrat calorem, molem

corporis contrahit, vires paulatim exedit. Caro araneae

inslar circumjacet ossibus. Non flos inest in culc. Namconsumpto sanguine, fugit rubor : non adest albor, super-

ficie per maciem nigrescenlc : corpus livet, pallore atque

nigritudine per morbum miscre admixtis : genua non sus-

lcntant, sed vi ct Kgre trahuntur. Vox tenuis ct languida :

oculi in cavis suis debiiitali, fruslra in thecis ac valvulis

inclusi, tancjuam nucei fructus intra putamina arefacti.

Venter vacuus,contractus, informis, sine mole, sinc natu-

rali viscerum dislensionc, ossibus dorsi adhacrescens. Qui

igitur corpus ejusmodi praeterit, quanlis suppliciis dignus

estPQuidci deerit ad crudelitalis cumulum ? Quomodo

aut non annumerabilur jure ac meriio iuter immanissimas

belluas, aut non habebitur pro scelesto ethomicida? Nam

qui potcst malo mederi, sed sponle ct ob avariliam difTert,

non injuria velut homicida condemnari polerit. Cocgit non

paucos saepenumero famis nnguslia,lerminos etiam naturae

exculcre, hominemque vesci tribulium corporibus, ct ma-

trcm filium, quem ex venlre protulit, vcntrc rursus im-

probe exciperc. Utique tragicum illuni actum judaica his-






communiter utunlur. Unum et cumdem montem clepas-

cuntur gregcs ovium : ecjuiquamplurimi in uno eodemque

campo pastum capessunt. Denique singula necessarii pabuli

usum ita sibi invicem cedunt. Nos contra, quae sunt com-

munia, abdimus in sinu : ea, quae multorum sunt, posside-

mus soli. Quaj de gentilibus narratur humanitas, incutiat

nobis pudorcm. Lex humanitatis plena apud quosdam illo-

rum, unam mensam, communes cibos, et unam fere fami-

liam populum frequentem efllcit. Relinquamus externos,

ct veniamus ad trium millium exemplum x

: semulemur

primum coetum Christianorum, cum eis communia essent

omnia, vita, anima, consensus unus, communis mcnsa, fra-

tcrnitas indivisa : dilcctio non ficta, corpora multa unum

efficiens, animas diversas ad consensum unum componens.

Habes nonpaucatum exYeteri, lum ex Novo Testamenlo,

fralerni amoris exempla. Senem fame laborantem si vide-

ris, accerse ipsum, et ale vclul Joseph Jacob \ Inimicum

si repcreris in angusliis posilum, ne adjunge ad iram, qua

occuparis, ullionem, scd ale vclut ille fratres, a quibus

fuerat vendilus. Si incidcris in juniorem affliclatum, ila

eum defleto, uti ille Benjamin sencclulis filium. Tcnlat te

cliam forlasse avaritia, velut Josephum hera. Trahil tetuis

vcstimenlis, ut mandalum spcrnas, ipsamque auri mundi-

quc ainanlcm pne uiandalo Doniini diligas. Lbi cogitatio

subicrit huic mandalo repugnans, alliciensque animum

bene moratum ad avaritiam, ct charitatcm fraternam nc-

gligcre cogens, leque secum dctinens, abjicc et lu vesti-

menla, iratus secede : fidemDomino, velut illc Pentephrae 3

,

servato : per unum annum, ut ille per seplem, fami provide

et penuria?. Voluptali non omnia, sed animae eliam non-

nihil da. Atque duas tibi filias esse puta, prospcritatem

prtesentem, et vitamctelestem.

Omniasi nolis dare prae-

! Act. u, 4'i — J Gen, xlvii, 12. — ? Id. xxxix, 8.









Il4 s « BASILII CÊSAR. CAPPAD. ARCHIEP.

II. Uncle, qnseso, « Traditae sunl gentes in reprobum sen-

»sum, et faciunt quae non clecent ' ?»Nonne quia dixerunt:

« Non cst Deus?» Cur sunt in ignominiosa vilia prolapsae,

ct fcemina3 quidem apud ipsas transmutarunt naturalcm

usum in eum, qui est praeter nnturam, masculi vero in

masculos focditatem perpetrant2

? Nonne quoniam mu-

tavevunt gloriam incorruptibilis Dei in simililudinem pe-

corum, quadrupedumque, et reptilium ? Itaque qui dicit

Deum non esse, insipiens est et stultus, cum vere menle

privalus sit alque prudentia. Assimilis autcm huic est, et

nihilo stoliditate inferior, quisquis dicit Deum malorum

esse auctorem. /Equale namque ipsorum peccatum esse

duco, quod ulrique pariler eum, qui bonus cst, negant;

quandoquidem alter dicit eum omnino non esse, alter vero

ipsum bonum non esse statuit. Nam si auctor est malo-

rum, ulique nec bonus est, ideoque utrinquenegatur Deus.

Unde igitur, inquit, morbi ? unde mortcs inlempestivae?

unde integra urbium excidia, naufragin, bella, pestes? Hrec

enim, inquit, mala sunt, Deique opera omnia. Quare in

quem alium, non in Deum, possumus eorum, quae fiunl,

causam transferre ? Age sane, quando in vulgatissimam

incidimus quajstionem, nos, redacto ad confessum quod-

dam principium argumenlo, problcma diligentius tracla-

tum clare et citra confusionem cxplanare conemur.

III. Jtaque hoc unum in antecessum in animis noslris

fixum ratumque sit oporlet, quod cum opus simus Dei

boni, et ab ipso conservcmur, resque nostrae gubernentnr

ab eo tum parva), lum magnae, neque perpeli quidquam

possumus practer Dei voluntatem, neque quidquam corum,

quae perferimus, noxium est ct exitiosum, aut tale, ut me-

lius aliquid vel excogitari possit. Sunl quidem ex Deo mor-

les : sed profccto mors malum non est, nisi quis morlem

? Rom. 1, a'8. — JJbid. 26.



HOMIUA IX. OUOT) DfitfS NON EST ATJCTOR MALORUM. 1 1 5

peccatoris dicat, eiun liinc niicjrare, suppliciorum in in-

fetniO inilium ci sit. RurstlS aulcm ipsn infcrorum malaDcum auclorcm non haljcnl, sfefl nos ipsos. Principium

namqnc ac radix csl pcccati illa, qnac in nobis inest, facul-

las liberumquc arbitfium. Nosenim, qufbiis licebal,si malo

afeslinuissemus, nihil pati molcsli, iidcm voliiplalc ad pec-

candnm illccli, quamnnm possumus spcciosam ralioncm

nllerre, qnin nos nobis ipsis niiseriarum shnus nuctorcs?

Malum itaque aliutl csl habila ratione scnliendi, aliud sua

ipsiiis nalura. Quod igilur nalura mahun csl , ex nobis

pcndct, injuslitia, Iascivia, vecordki, ighavia', inviclia?, ca>

dos, voncficia, fallacia, ac rcliqua cjusdem jgencris vilia,

quac animam ad Condiloris imagincm foctam dum conla-

minanl, pulchriludincm eius ac decorcm solent obscurare.

Puirsus malum dicimus id quod nobis molcstum cst, dolo-

remque infert sensibus, morbum corporis, ejusdem j;i

rcrum ncccssariarum pcnuriam, ignominias, pccuniarum

jncluram, familinrium amissiones ct noecssariorum. Quoc

singula nobis a prudente Domino cl bono ad noslram uli-

Jilalcm irroganlur. Divilias cnim auferl malc ulenlibus, ut

inslrumcnlum, quo injusliliaiu pcrpelrabant , disctlliaf.

ftlorbutn immitlit iis, qulbus conducibilius esl habere mcm-

bra pr.vpcdila, quam parnlos cxpedilosque ad peccandum

molus. lnducunlur rjtidque morlos, expletis vil.e lerminis,

quos unicuiquc ab initio consliluil judicium juslum Pei,

qiiid cuiquc nostrum couducat, longc prospicicnlis. Jftm

vcro laines, siccitatcs, imhrcs nimii, phigiC quadam sunt

urbium ac gentiUm communos, mali inunodcrntionem pu-

nientes. Quemadmbdum igitur bcfieficus est medicos, sive

labiues, sive dolores irtferat cOrpoh', ( nam citfti moi'bo

pugtiat, non cum aegrolanle) .' sic bonus est Dotts, qni pri-

valis pccnis inflictis omnium consulit suJuli. Tu vero m -

uicti quidem nihil crimini das, seeauli alia, alia urcnli, ali i

8,









IIOMIUA IX. QUOD DliUS NON EST AUCTOR MALORUM. 11Q

prohibilurfl. Nam corporis afllictioncs ac molesliic cxlcrnac

nd peccala compesccnda cxcogitataesunt. Tollit igitur

ma-lniii Dcus : non autcm cx Dco malum est. Nam et mcdicus

tollil morLum, non morbum acccrsil corpori. At vero ur-

biuin cxcidia, terrae molus, inundaliones, exercituum cla-

dcs, naufragia ct quivis mullorum hominum interilus, sive

cx lerra, sive cx mari, sivo ex aere, aut igne, aut cx qun-

cumque alia causa provcniat, haec ad supcrstitum casli-

galionom emendalioncmquc contingunt, Deo nequitiain

publicam pnblicis flagris casliganle. Malum igitur quod

proprie dicilur, peccalum vidclicet, quodque maximc mali

nominc dignum est, pendet ex nostra volunlalc; cum pc-

ncs nos sit aut abslincre a malo, aut mala perpclrarc. Rc-

liqua vcro, uti sunt certamina, partim ad ibrtitudincm

oslcndcndam irrogantur, vclut Jobo libcrorum privalio,

diviliarum omnium in uno tcmporis momento amissio,

plaga ulccris ' : partim tanquam peccalorum mcdcla, uti

Davidi lurpitudo domus ct dedecus, sceleslEC cupidilalis

pocnas danli2

. Ac rursus novimus aliud quoddam mnlorum

horribilium gcnus a juslo Dci judicio induci, quo mode-

raliorcs cauliorcsquc rcddal cos, qui lubrici sunt ct procli-

ves ad pcccalum, ut cum Dalban ct Abiron a tcrra ab-

sorpli sunt, baralhris hiatibusquc terne ad eos excipiendos

aportis3

. IJic cnim ipsi nihilo mcliorcs hoc supplicii gcncrc,

clTecli sunt. (Quomodo enim, cum in infcrnum desccndc-

rint)? Scd tamcn rcli(pios cxcmplo suo prudenliorcs cau-

liorcsquc rcddidcrc. Sic ct Pharao cum lolo cxercilu in

mari submcrsus cst /(

. Sic cxlcrminali sunt qui Pahcsli-

nani pridcm habitabanl. Quarc cliainsi Aposlolus dicat

aliquando : « Vasa ii;c aplala iu inlcrilum ',» absit tamcn ut

opus quoddam innlum Pharaoncm cssc cxislimcmus. Ila

1

lob. i, 2 ct scqq. — 2 2 Rcg. xvi, 22, — 3 Num, KTI, Sl a —4 Iixocl. xiv, 2b. — 5 Itom. ix, 22.







1S42 6. 15ASILII C/ESAR. CAPPAD. ARCIIIi:P.

in luccm : scd lamcn a?grolavcrunt e naturali stalu cmoln.

Amillunt enini sanitatcm aut propler diaetapa malam, aut

j)cr ([iiomcumquealiam, quoernorbum afferat, causam. Ergocorpus crcavit Deus, non morbum ; et aniinam quoque fe-

cit Dcus, non pcccalum : vitiata tamcn cst anima, c nalu-

rali slalu dcjccla. Quodnam autcm erat ipsi proeeipuum

bonum illud ? Adhocrere Dco, ciquc pcr charilatem con-

jungi, a qua ubi cxcidit, variis morbis ac diversis viliata

est. Quid est autem quod omnino mali cnpax sit? quoniamprasdita est libero arbilrio, quod nalurae rationis compoti

maxime congruit. Solula namquc anima nccessilalc oumi,

liberamquc et in sua polcslatc sitam vilam a Condilorc

sorlila, quod ad Dei imaginem facta sit, bonum quidem

inlclligit ejusque jucundilalcm novit : et dum speculari bo-

num, ac spiritualibus frui perseverat, ut facultalem potcs-

tatemque habct suoe, quoe secundum naturam cst, vilo;

conservandoe, ita quoque polestalcm habet declinandi ali-

quando a bono. Iloc aulem ci contingit, cum bcata dclcc-

lationc exsatiata, et velut sopore quodam gravata, et a

supcrnis dilabens, fruendarum turpium voluplatum causa

sese carni admiscuerit.

VII. Erat aliquando Adam in supcrnis, nou loco, sed

animo, cum sialim accepta anima, creclisquc in ccelum

oculis, rebus conspectis valdc cxhilaratus, diligcnsquc ma-

xime datorem beneficum, qui vitam oeternam fruendam

largitus, locarat cum in deliciis paradisi, quiquc post tra-

dilum ei perinde ut Angelis principatum, effecerat ipsum

ejusdcm cum Archangelis victus parlicipem, et vocis divi-

nce auditorcm : praeter haecomnia proleclus a Deo, cjusquc

bonis fruitus, stalim tamenhis omnibus exsaturatus, ct proe

salictate, quasi convicialus, quod carncis oculis jucuudum

videbatur, id proctulit spiriluali pulcliritudini, ac ventris

salurilalem duxil spiritualibus deliciis poliorcm. Quare sta-







HOMILU !*• 01'on DliUS NON ESrf AUCTOR MALOItUM. 125

ox invidia eflcctus csl nobis inimicus. Nam cum vidcret se

rx Angclorum coctu projcctum, tunc homincm, qui tcr-

restris erat, nd Angclorum dignitalcm sno in virlule pro-

fcclu cxallalum viderc non sustinuit.

IX. Quoniiim igilur inimicus factus est , inimiciliam

nobis Deus adversus illum indidit, cum serpentem, cujus

opera usus fuerat, sic alloculus est, ut minas ad "diabohmi

referret : « Ponam inimicitiam inter tc, et inter semen

»illius'. » Nam reipsa noccnt amicitine cum malitia initoc ;

siquidcm ista amicitiac lex inter conjunctos ex quadam si-

mililudine solct inlercedere. Unde recte dictum est : «Cor-

» rumpunt morcs bonos colloquia mala a. » Qucmadmodum

cnim in pcslilentibus locis acr sensim spiritu duclus, la-

tentcm morbum incolis ingenerat; sic inita cum malis

consuetudo animis infert mala non parva, lametsi noxa

non slatim scntitur. Quaproptcr implacabilis est adversus

scrpentem inimicitia. Quod si inslrumentum odio lanlo

dignum est, qnanlam inimicitiam cum inslrumcnli motore

gcrcre nos convenil? Sed cur, inbuit, erat lignum in pa-

radiso, per quod aggressurus nos erat diabolus ? Elcnim si

fallaciic illeccbram non habuisset, quomodo non per ino-

bcdicnliam induxisset in niorlcm? quia probanda erat

obedienlia noslra pcr praeceplum. Eam ob causam planla

erat speciosorum fructuum fcrax, ut per abslincnliam vo-

luplalis virlulcm temperanlitc oslendcntes, coronis palicn-

lia; mcrilo donarcmur. Comesluram autcm sccutaest non

modo violatio pracccpli, scd nuditalis eliam cognitio. «Co-

»mcdcrunt cnim, inquit, ct aperli sunt oculi corum, et

»cognovcrunlquod nudi csscnt3

. » Par aulcm crat cos non

agnovisscnudilalcm, nc nicnshominis ad supplcndum quod

dccrat, dislralicrclur, indumcnla nudilatisquc solatia libi

cxcogilnns, cl nc lolus carnis curae incumbens, a continua1 <Un, 111, i5,— 2 i Coi. xv, o3. — 3 Gcn, in, 7.













HOMILIA X. ADVERSUS IRATOS. l5l

rnntos, fcrocicntes, qc impudenlius venenata quavis bestia

irrucntcs, non prius desislant quam inflammalio per mag-

nam immedicnbilemquc perniciem, irn in ipsis bulke in

modum disrupta, discutialur. Ncquc enim ensis acies, ne-

que ignis, nequc aliud quidquam horrcndum, furenlem ira

animum cohibere potest, ccrte non magis quam eos, qui a

doemonibus detenti sunt, a quibus nihil irati neque hnbilu,

ncquc animi aficctu diflerunt.Nam circa cor quidem in iis,

qui vindictam nnhelant, efFervescit sanguis, utpote vi ignis

cxngitatus ac exoesluans : in superficie autem eillorescens,

irascentem in alia forma oslendit, consuetam et notam om-

nibus formam tanquam personam in scena commutans.

Nam illorum ct proprii et consucti oculi non cognoscun-

tur, efleratus cst aspcclus, atque ignc jam micat. Quin et

more suum grassantium ncuit dentes. Facies est livida, et

sanguine suflusa : moles corporis tumida : venae disrum-

puntur, spiritu ab interna tempestale commoto.Voxnspera,

et maximc intensa : sermo indistinctus, et temere cadcns,

non paulatim, nec ordine, nec significanter procedens.

Postquam aulem ira gravius nlrociusquc cxarserit ob ea

quibus animus exaspcratur, haud sccus ac flamma ob nia-

lcria? copiam,tum demum nequc verbis explicabilia, neque

factu lolerabilia spcctncula vidcrc licel. Manus allolli ad-

vcrsus tribules, nc injici in omnes corporis parlcs, podcs

in pnccipua mcmbrn cilra discrimen insilire,

deniqucquid-

quid in conspcctum venit, id furori ac insaniac pro arinis

cssc. Quod si cx adverso acqualc mnlum rcnitens rcpcre-

rint, aliam vidclicct iram et parem insaniam; ila dcniuin

inlcr seconscrli, mutuo faciuntac pcrpcliunturqunc rcquum

cst pcrpeli eos, qui sub cjusmodi dacmone mililant. Nam

mulilationcs membrorum, aut cliam plcrumque inorleiu

proemia irrc rcfcrunt pugnatorcs. llic cocpit injustas niaiius

infcrrc, illc rcpulit : hic rursus inlulit, illc non ccdil. Lt

9«

























IIOMILU XI. DK INVIDIA. l43

Hrec enim diclurus esl, si vcra loqui velit. Quorum clum

nihil vult palcfacerc, morbum intus delinet, absumcntem

ejus visccrn, alquc corroclenlem.

II. Itaquc neque admiltit medicum morbi, neque me-

delam ullam hujus vilii expullricem invenire potest, quan-

quam Scripturae medicamentis ejusmodi sunt refertac : sed

unicum miserice suoc levamen expectat, sicubi videat quem-

piam ex iis, quibus invidct, ruentem. Hnec est odii meta,

cum qui invidetur, miserum ex felici videre, et eum qui

beatus hnbebatur, infelicem fieri. Tunc initur focdus, et

fit amicns cum viderit lacrymantem, cum lugenlem con-

spexerit. Et vero non Isetatur cum hilari, sed cum lugente

lacrymalur. Atque vitae mutationem, ex quibus in quoe

exciderit, miseratur, non humanitate quapiam, nec ullo

commiserntionis sensu priorem stotum vcrbis efFerens, sed

ut eum calamitale graviore afficiat. Laudat filium post obi-

tum, et innumeris praeconiis condecorat, quam fuerit for-

mosus visu, quam ingeniosus, quam idoncus ad omnia;

cui,

dumviveret, ne

verbumquidem benc ominatum di-

xisset. Sed si multos viderit ad laudandum concurrentes,

rursus mutnla sententia invidct morluo. Miratur perditas

opes. Elegantiam corporis aut robur, ct bonam habitu-

dincm post morbos laudat et extollit. Et in summa, eo-

rum, qu<x suppetunt, inimicus est : corum, qua; pcricrc,

amicus.IU. Quid igilur

thac luc cxiliosius csse possit? corrup-

lela viloe, pcrnicics naluroc, eorum, qua) nobis a Deo data

sunt, bonorum odium, adversa Dco indolcs. Quid malorum

auctorcm dacmoncm nd bcllum advcrsushomines tanlo cum

furorcimpulitPnonncinvidiaPpcrquatnetcumDcoipsopug-

nnre palam dcprchcnsus cst. Qui iufensus quidem l)co crat

proplcr niuuificcnliain crgn honiincm; .«.cd homiucm, cum

Deum nonposseljulcisccbatur.Eadcmcl Cainfccissc perhi-









1I0MIIIA XI. DE INVIBI\. l^

cosBlaneis, consanguincisquc, et frairibus. El in summa,

ut rubigo lucs cst frumenti propria : sic invidia nmicilicC

morbus. Illud tamcn in lioc malo laudarc quis polcrit,

quodqunnlo vchcmentius cictur, lanto homini, qui eo la-

borat, gravius est. Qucmatlmodum cnim jacula ingcnti vi

omissa, ubi in quidpiam durum ac rcnitcns incidcrinl,

rcvcrlunlur in jaculalorem : ila quoqnc invidiac molus

nihil la:dcnles eum, cui invidctur, plagac fiunt invidcnlis.

Quis cnim, quod se angoribus dcdat, bona proximi unquam

imininuit ? Scd moerore conlabcsccns, se ipsc confccit.

Jam vero qui invidiae morbo laborant, ipsis cliam vene-

nalis bcstiis exislimanlur exiliosiorcs essc : siquidem illoe

vulnereiniliclo immiltunt virus,ct commorsa pars paulalimpulredine exeditur. Invidos vcro pulant quidam vcl solis

oculis labem inferre, adeo ut corpora bona habitudinc

prrcdita, et cx aHalis vigore maximc clllorcsccnlia, pcr co-

runi invidiam labcscanl, concidatquc conlcslim molcs om-

nis, cxilioso quodam quasi flucnlo cx invidorum oculis

diilluenlc, ct labcfacientc, atque corrumpcntc. Ego ta-

mcn hanc fnbulam rejicio ul popularcm, utquc ab aniculis

inlroduclani in mulicrum ccotum : scd illud dico, dauno-

ncs boni cujusvis osores, ubi voluntalcs sibi familiarcs ac

ncccssiluilinc conjunclas rcpererinl, modis oninibus uli

eig ad suuin arbilrium, sic ut ipsos cliam invidoruni ocu-

los adhibcant slkc voluntalis tninistros. Ila-ne vcco nonhorres teipsum exitiosi dajmonis administruni conslituere,

sed vitium admillis, quo coruui, qui lc injuria nulia affe-

cere, fulurus ;is inimicus, iino hoslis Dei, qui bouus est,

ct omnis invidtae cxpers?

V. Fugianius vilium inlolcrabilc. Scrpcnlis cst docu-

mcntuin, dscmonum invcnlum, salio inimici, arrhabo sup-

plieii, pietalis impcdinienlum, via ad gehcnnam, privalto

regni. Gtclerum invidi vel ipsa facic manifeslo aguoscunlur.

10.









IIOMII.IV XII. IN PRINCIMUM PROVERRIORUM. l5l

tem conseqnere. Nam pcnes nos cst virlns, et a studioso

polcsl acqoiri : contra, cliviliarum copia, eleganlia corpo-

ris, ct dignilalum ampliluclo in nostra non sunl potcstale.

Si igilur virlus ct majus bonum sit ct percnnius, alquc

confitentibus omnibus, majori in prclio habeatur, ea nobis

pcrsequenda cst : quaj nisi cum a rcliquis viliis, lum ma-

ximc omnium ab invidia purgelur, nnimo irrgcnerari non

polcst.

VI. Annon vidcs quantum malum hypocrisis sil? et haic

invidise iructus est. Nam invidia maxime duplicem indit

hominibus, quoniam cum odio intus dclenlo, supcrficiem

quamdam colore ac specie charitatis obductam ostcndunt,

non aliter alquc lalcntes in mari scopuli, qui modica aqua

contccti, improvisum malum incaulis inferunt. Ilaquc si

illincquasi cx fonlc cmanot in nos morSj bonorum jaclura,

abalicnalio a Dco, lcgum confusio, ct omnium simul bo-

norum ad vitam perlinentium cversio, morcm gcramus

Aposlolo, « Et ne efliciamur inanis gloriae cupidi, inviccm

» provocantes, invicem invidcntcs ' ; » scd polius « Bcnigni,

j) misericordcs, donantcs nobismetipsis, sicut ct Dcus do-

«navil nobis2

: » In Ghristo Jesu Domino nostro, quocuui

sit gloria Palri una cum sanclo Spirilu in siccula saeculo-

rum. Amcn.

\\>\\\V\\V\^W\W>^V1\VXV\VW»VV>V\\W\V\>^\VVVVV\VV\V\\\\\\\\VVV\\%\V>\VVVV\\V\V\\AV\\\>

HOMILIA XII.

In prlncipium Provcrbiorum.

I. Eximia cst obedientise mcrccs. Obcdiamus igilur be-

nigno palri, ccrlamina nobis alquo cxcrcilin cx Spiritus

Gal, v, 2O. — 2Ephei. iv, 3j.



l52 S. BASILII CESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

oraculis proponenti : qui morc peritorum venatorum in lo-

cis difficilem aditum habentibus, vult quasi catuli alicujus

cursum experiri. Proverbiorum autem principium nobis

proposuil exponendum. Quam autem horr.m verborum in-

telligentia captu difficilis sit, cuilibet vel paululum atten-

denti perspectum est. Verumtamen sinc mora et cuncla-

tione oportet rem aggredi, spe in Domino collocata, qui

pasloris precibus dabit nobis sermonem in apertione oris

nostri 1. Non amplius tres sapienlissimi Salomonis libros

novimus, Proverbiorum, Ecclesiastae ct Cantici Canlico-

rum , unumquemque ad proprium scopum spectantem

quanquam omnes ad hominum utilitatem conscripti sunt.

Proverbium enim morum est inslitutio, et correctio affec-

tuum; ct in summa, vilae est disciplina, eorum, quae agenda

sunt, praeceptiones sanas ac cordatas complectens. Eccle-

siastcs vero physiologiam attingit, nobisque eorum, quae in

hoc mundo sunt, vanitatcm palefacit; ut ne putemus res

fluxas expetendas essc, aut animi curas in res futiles insu-

mendas. Canlicum aulem Canticorum modum ostendit

animarum perficiendarum. Continet namque Sponsae et

Sponsi concordiam, hoc est, animac cum Deo Vcrbo fa-

miliarilalem ac consueludincm. Sed ad propositum revcr-

lamur.

II. « Proverbia Salomonis filii David, qui regnavit in Is-

»rael2

. » Proverbiorum nomen ab cxternis de sernionibus

vulgatioribus usurpalum est, et deiis, quaein viis ut pluri-

mum dicuntur. Nam apud ipsos oljxos « Via» dicitur; undc

ctiam « Paroemiam » dcfiniunt, verbum triviale vulgi usu

trilum, ct quod a paucis ad plura similia transferri potest.

Apud nos vero, parcemia est sermo ulilis, cum tempcrata

obscurilate expressus, secundum ipsam litleram multum

compleclcns utilitalis, et multum inlus intelligentiae occul •

1 Epbes. vi, 19. — Piov. 1, 1.







UOMTT.n XIT. IN PMNCIMUM MlOYKllTUOllVM. l55

r.mt aulcm absque voce) ; « Non sunt cnim loquela?, neque

isermones, quorum non audiantur voces corum 1 :» Ita

qnidara sermones sunt et illius sapicntiac primigcnix', cujus

fundamentum nnle reliqua in mundi opificio una cum re-

bus creatis jnctum cst. llacc lacens clamat condilorem nc

Dominum suum, ut per ipsam acl cognilioncm ejus, quiso-

lus sapiens esl, recurras.

IV. Est et

humana quacdamsapicnlia, ipsa scilicet rc-

rumadvitam allinenlium expericnlia, juxla quam sapien-

tes dicimus eos, qui nrlium quarumvis utilium periti sunt.

Quapropler eliam Scriptor maguam libri parlem in id in-

sumpsit, ut ad sapientinm exhortaretur. « Sapicnlia in exiti-

»bus viarum canitur, in plateis autem cum libertale agit,

»et in summis mcenibus prxdicalur

2

. » Cnm enim videat

hominum in se studium, nosque omncs cjus splendorcm

naturaliter amare, per sapientiae laudes animas cxcilat acl

cam impigrc diligenterquc consequendam. Sermonem ip-

sius ubique mullum csse ait in viis, in foro, in arcibus ci-

vilalis. Idcirco dicit portas, plateasque ct mcenia, sic ut

perexitus quidem ac plaleas claritalcm cjus indicct :

pcr

mrenia vcro, ulilitalem ejusdem ac caclcra, quJfi ad omnem

vilac sccuritatcm sufllciaul. Et cum vellct nos ci consuetu-

dinc ac ncccssiludine conjungere : «Dic, inquil, sapicn-

»tiam luam sororem cssc3

. » Acrursus; « Ama cam, et

»scrvabil tc*. » Dcindc communcm ipsius utililalcm ostcn-

dcns, quod ulililas ipsius sc peracquc ad omnes cxlcndat :

«Maclavit, inquit, victimas suas5

: » hoc cst, solidum ci-

bum prxparavit iis, qui animse scnsus habcnt cxcrcilalos ob

assueludincm 6. «Miscuil in cralercm suum vinum, laetifi

» cans cor hominis ". » Cralcrcm aulcm appellat comnui-

ncm generalemque bonorum participationem : undc oinni-

1 Psal. xviu, 2 ct 4. — * Prov. i, ao. — 31(1. vn, l\. — 4 IJ.

ix, i. — • llclu. v, i; . — c Prov, JX, 2, Ct Pi.ll. Clll, |5i





1IOMILIA XII. IN PRINCIPICM PROVERRIORIW. 167

lur, dolorcs: sic qui liniorc Dci correptus cst, non oculo

uti ad ca quac non oporlet, non manus movcrc acl vclilas

notioneSi non deniqiic quidquamparvum aulmagnumpraj-

lcr oflicium pcragcre potcrit . expcctatione minarum pc-

riiulc ul clolore quodam Iransfixus.

V. Porro profanos ac vulgus a disciplinis divinis arcet,

his verbis: «Qui sine timore sunt, in porlis morabuntur.

lllud ilidcm: «Quaeretis apud malos sapienliam, et non in-

» venictis *. »Et rursus, « Quaerent me mali, et non invc-

micnl % » eo quod purgali non sint divino timore. Quarc

qui ad pcrcipicndam snpienliam accessurus est, is a nequi-

lioe ignominiis per salutarem timorem expurgalus accedat.

Emcrsit igilur nobis aliucl etiam bonum ex Provcrbiorum

doclrina, limoris scilicct adeplio, qua) nobis per sapien-

tinm affcrtur. Nosse disciplinam, alterum erat intcr pro-

missa. Est autem disciplina 3, instilutio quaedam anima) uti-

lis, plerumque non sinc multo laborc cam a nequitia; ma-

culis cxpurgans, qurc « In praasens quidem non vidctur esse

• gaudii, sed molestiae. At postea fructum tranquillum rcd-

» dit ad salutem, iis qui per illam fuerint excrcitati '*. » Uanc

igilur disciplinam nosse , non est menlis cujuslibet,quod

plerique, ob difficultalem rerum agcndarum animum dcs-

pondentcs, utililatcm evenlus pra; ruditate ac inscilia non

pracstolantur : sed aegrc fcrcnles curationis austerilatcm, in

inipcriliaunfirmitatibus pcrmancnt. Quaproptcr voces jus-

torum sunt ndmiralionc digna:, diccnlium : « Dominc, nc in

» furorc tuo arguas me : ncquc ia ira lua corripias mc'. »

Non dcprccanlur disciplinam, scd irant. Huic consimilccst

cl illud, « Corripc nos, Dominc, vcrumlamcn in judicio, ct

non in ira6

. » Illud quoquo, t Disciplina Domini apcril au-

» rcs mcas'. »Lt cnim parvi pucri in clisccndo ncgligcnic-.

' Prov. xiv, (). — ' Iil. 1, aS.— 3 Ibid. a. — * Hcbr. xn. 11. —5 Psal. vi, a. — 6 Jcr. x 34 •— 7 Esai. 1., 5.



1 58 S. BASILII C.ESAfc. CAPPAD. ABCHIEr.

postquam a magistris aut paedagogisflagro coesi sunt, allen-

tiores effecti, praeceptiones suscipiunt, ulque idem docu-

mentum antc verbera non audiebatur, sed post flagrorum

dolorem, auribus quasi recens apertis, auditu et excipilur,

ct meraoria retinetur : ita accidit et iis qui doctrinam divi-

nam negligunt, ac praecepla aspernanlur. Postquam enitn

experti suntDeicorrectionem ac disciplinam, tunc maxime

Dei mandata quae semper fucrant enunliata, semperquc

neglecta, quasi primum corum auribus illabentia recipiun-

tur. Earn ob causam, « Disciplina Domini, inquit, aperit

» aures meos. » Quoniam igitur disciplina corripit cam,

qui se inordinaie gerit, uli laclitabat Paulus, qui trade-

bat Satanre quasi cuipiam carnifici torquenti ac flagello

concidenti , ut discercnt non blasphemare ', rebellem

autem reducit, de quo scilicet diclum est : « Post capli-

«vitatem suam pocnitcnliam egit ', » nccesse est castiga-

tionis vim ac disciplinae cognoscere, ad quot et ad quanla

utilis sit. Itaque ulilitatis ipsius gnarus Salomon, ila athno-

net : « Nc destileris puerum casligarc, quoniam si virga

» cuin cecideris, non morietur. Nam lu virga perculics il-

lum, animam vero illius liberabis a morlc 3. Quis cnim fi-

» lius, qucm non corripit palcr/' ?» Haec disciplina diviliis

mullis praeslanlior apudacquosrerum aeslimaloros habctur.

Quapropter et ait Salomon : « Accipilc disciplinain,et non

»argcnlum ;'

: » ut in lcmpore calamitatum, auL njgrolantc

corporc, aut domesticis rcbus se malc hubcntibus, nihil

unquam pravi de Deo cogilcs, imo in mulla palienlia in-

fliclas ab ipso plagas aceipias, lanqijam ob lua peccata cas-

ligatus, ulquc tu quoque ob cognitam disciplinam dicas il-

lud : «Iram Domini susiinebo, quia pcccavi ei °. » Et illud :

«Bonum mihi, quia humiliasli mc„» Qualis eral Paulus,

:i Tim. l, 20.— 2 Jcr. xxxi, 19.— 3 Prov. xxui, ij, 14.— 4 Hcbr.

xii, 7. — 5 Prov. vin, 10. — ? Micb. vu, 9.— 7 Psal. cxvw, 71.



taii&U lii. in rniNcinuM mioveriuorum. i5q

diceni : « Casligati, cl morti non tradili '. » Et illud, «Dum

» redarguimur, a Domino corripimnr, ut ne ciun hoc munclo

» damnemur'. »

VI. Quoniam aulem ipsa cliam doclrinarum perccptio

disciplina dicilur, uli scriptum cst dc Moyse, quod o Eru-

» dilus esset omni sapicntia -Egyptiorum3

, » non4dcirco la-

men quibusvis disciplinis animum appellcrc, sed ulilissi-

mam disciplinam cognosccrc,plurimumconfertad salulem.

Jam enim quidam dcditi aut geomctrioc, quam invenerunt

/Egyplii, aut astrologiffi, quse apud Chaldaeos in prelio fnit,

aut dcnique de figuris umbrisquc sublimi quadam ralione

dispulantcs, divinorum oraculorum disciplinam doctrinam-

quc contcmpserc. Quinetiam poelica, rhetoricaque et so-

phismalum inventio multos occupavit, quarum malcria

mcndacium cst. Nequc enim poiitica consisterc potcst sinc

fabulis: ncquc rhetorica sinc arle dicendi : nequc sophis-

tica sine paralogismis. Quoniam igitur multi ob horum

sludium Dci notitiam ncglexcrunt, in vanis rcbus invcsli-

gandis scncscentcs, idcirco nccessaria cst disciplinac cogui-

lio, tum ad utilcm disciplioam seligcudam, tum ad eani,

quac iuulilis cst ct noxia, fugicndam. Licct quoquc iulclli-

gerc prudcuti;c sermones ci, qui allcndit Proverbiis, cx cis-

que hnpigrc ulilitalem capit. Prudculiam ilaquc unamesso

scimus c.\ generalibus virlutibus, qua nos homincs bona

malaque cl indiilcrcnlia cdocouiur. Prudens enim utique a

prudcntia pcr dcrivalioncm appellatus est. Quomodo igitur

sorpens bestiarum omniuni prudcntissimus fuissc pcrhibc-

lur' ? Et rursus Dominus : « Eslolc prudcnlcs, sicut scr-

»pcnles 5. «Iino villicus iniquilalis prudcns vocatus esl. A.n-

non liijuct prudentiffi nomcn duplex cssc? Una enim suum

ipsius commodum luelur, sic lamcn, utsimulslrual proximo

' >. Cor. vi, 9. — 2t Qqi, xi, r>2. — ' Aci. vu, 22. — 4 Geo. m,

r, — • Mattli. x, i6.











lG/+ S. BASILIl C/ESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

oLnaturalem charitalem ne caedem quidem audire susli-

nuil. Qui igitur novit justitiam veram, alque ab ea suum

cuique distribuere didicit, is judicium dirigere potest. Ut

enim sagiltarius jaculum ad scopum dirigit, si neque cxce-

dens, neque deficiens, neque in alterutram partem decli-

nans a sagittariorum arte aberrat : sic judex ad id, quod

justum est, collineal, si nullam habeat personarum ratio-

nem « (Personam enim in judicio cognoscere bonum non

»est ') » et si in agendo nullo modo in alterutram partem

declinet, sed proferat judicia recta nihilque obliqui ha-

bentia. Jam si fuerint duo ab ipso judicandi, quorum alter

plus. sequo, aller minus habeat, stat judex ambos inter se

exsequans, et tantum aufert ei qui plus satis habet, quan-tum ei qui injuriam accepit, deesse deprehendit. Sed qui

justitiam veram non habet in anima sua prius insitam, sed

aut pecuniis corruptus est, aut amicitias favet, aut inimici-

tiamulciscitur, aut potestatem reveretur, is judiciumdiri-

gere non potest : cui in Psalmo dicitur : « Si vere utique

ajustitiam loquimini, recta judicate filii hominuma

.

»In-

dicium enim animi ejus, qui erga requum ac jus bene affi-

citur, rcctitudo est inler judicandum. Unde et ipse in

sequentibus prohibet, dicens : « Pondus magnum, et par-

»vum, abominabilia apud Dominum 3, » inaequalitatem

judicii per ponderum appellationem in proverbii modum

adumbrans. Nec hoc solum judicantibus utile est : sed

idem confert etiam ad singulas res in vita seligendas. Cum

enim habeamus in nobis judicium quoddam naturale, quo

bona a malis secernimus, necesse nobis est in iis, quae

agenda sunt, eligendis recte quasque res discernere, et quasi

judicem aliquem, qui ocquabili ac justissimoanimo de con-

trariis judicet, tum virtuti obsecundare, tum vitium con-

demnare. Exempli causa, scortolio et pudicilia apud te

' Prov. xxiv, 23. — ' Psal. lvii, 2. — 3 Prov. xx, io.







homiu.v xjj. in PHiNciniM PRovERîonuM. 167

dolcs, character sunl innoccntis alque insignc. Cujusmodi

erat Jacob : « Fuco carens, inquit, habilans domum *: »

hoc cst, ulcns naturali simplicitale, nullamque specicm ab

artc oonfictam, quasiquamdam larvam ad obvios quoslibet

decipiendossibi ipsi circumponcns. Ilic lamcn innocenlcm

dicoro vidolur, homincm mali incxpcrtum ; cui cliam lau-

dabili nstulia opus csse ait, ut prrcter naturalcm simplici-

talem comparet quoquc prudentiam in expcrimento sitam,

bonaque astulia quasi quodaui tclo communilus, vix possit

inimicorum insidiis circumveniri. Oporlct enim, pulo,

pcrfcclum virum, prudcntem quidem essc ad bonum, sim-

plicem vcro ad malum. Hinc vclut cx fonlc quodam hau-

rinnt innoccntes salutnrcm astuliam. « Vir enim aslulus

» thronus est scnsus \ » Et, « Aslulus malis supcrvenicn-

stibus abscondit sc3

. »Et, « Qui aulcm cavct rcprehensio-

» ncs, astutiqr esl!K Est igitur aslulia id,quo agunturom-

nia per arlificiosam quamdam industriam, quemadmodum

maleficium cst id, quo malum solum perpctratur.Quoniam

igilur aclio omnis in aslutum cadil, itemque in omnibus

mala occurrunt,duo significal asluti nomcn. Elquiquidem

in aliorum pcrnieicm solerlia cl artificio ulilur, mnlusest

qui vero aclulum ac prudenler suum ipsius bonum dcprc-

hendcns, noxas dolosc ac insidiosc sibi ab aliis pi\Tparalas

cvitiil, est astutus laude dignus. Itaquc ad voccm astutiae

aiiimum diligenlcr attende; novcrisquc mcdium quemdam

cssc hnbitum, quo alter quidcm aslutia cx sano consilio

usus in rcm suam, ct proximi usus laudandus cst : nltcr

vcro ipsam ad proximi pernicicm adhibcns, reprclicnsioni

fit obnoxius, ut qui industria suaccuquadam perdcndi oc-

casione utatur.

XII. Porro hujusce dcxleritalis usu plena cst hisloria in

• Gcn. xxv, 37. — 3 Prov, xn, a3, — 3 Id, xxvn, 12. — * Id.

XT, 5.





HOMILIA XII. IN PMNClrHJM PRQirERBIORVM. 1 69

cum et visns, ct auditus, et olfactus, ct gustus, et tactus

slalim nobiscum edantur; nec accedant ex doctrina, sed

per hos natura animal absolvat. Ncque igitur puer corpo-

rnliter intclligcndus est, neque ullus sensus ex enumeratis :

sed dc inlcriore hominc accipicndaa rctates sunt. Didicimus

cnim in multis Scripturac locis, quemdam anima) slalum

pucrilem essc, alium csse ejusdem vigentis, alium jam senis.

Verbi causa, uti a Paulo fuimus edocti, pueri erant Corin-

thii ', idcircoque lactc adhuc eis opus erat, primaria scilicct

et simpliciore Evangelii doclrinn, cum solidam dogmatum

escam nondum digerere possent. Adolcscens aulcm animo

est, qui prorsus omnibus virtulis partibus absolutus est, qui

spirilu fcrvct, qui ad pietatis actiones slrcnuus est, et ad

omnia opera bona forliler peragei)da vegclus : qui ct vio-

lcnlus ab Evangelio vocatur, valens scilicet rnperc regnum

ccelorum a: quem et sanctus Spiritus velut ad hymnos ca-

ncndos idoneum assumit : « Juvenes cnim, inquit, ct virgi-

» nes laudent nomen Domini 3. » Et in Joclc promissum cst,

fore, ut juvcncs visioncs videanl 4. Scncx atitem animoest,

qui prudenlia pcrfectus cst : qualis erat Daniel, qui in ju-

venilicorpore sapicnliam gravilalcmquc omni canicicvene-

rabiliorcm prae sc ferebat. Quaproplcr ei dicunt viri illi

plcni dicrum malorum : « Veni, sedc in mcdio nostrum;

»ct nunlia nobis, quod tibi Deus dederit honorem scncctu-

»tis3

. » Itaque et hic puerum novum dicil cum, qui pcr

lavacrum regencrnlionis renatus est ct cducalus, alquc ut

parvulus cfleclus, quiquc pcr cjusmodi stalum idoncus est

ad rcgnum coolorum. Provcrbiorum igitur liber infanti sic

rccens nalo, ralionalc Jac ct sincerum appelcnli, ubi pcr

sc cxcrcitatus cst, sensum ct inlclligcnliam impcrlil : scn-

sum quidcm prajscnlium, inlclligcnliam vcro fuluronun.

11 Cor. 111, i,— Mattli. xi, 12.— ' Fsal, cxlvui. 12.— 4 Jocl.

n, 8. — ? Daii, xm, 5o a







1? S. BASILII C<ESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

haec ubi audierit sapiens, sive qui sapientiae fuerit amator,

sive qui jam in ipsa profecerit, futuri sunt sapientiorcs.

Et vero ut multa de rebus divinis dogmata discent : ita

multa de humanis docebuntur, hoc isto libro varie vitium

profligante, et rursus multis modis virlulem inducenle.

Linguam iniquam frenat, oculum erudit prava intuentem,

manus violentas neminem sinit priorem inferre, otium abi-

git, desideria turpia reprimit, docetprudentiam, docet for-

titudinem, temperantiam adornat. Quare ha3C qui edoctus

fuerit, oderitque fortiter in semetipso deteriora, et boni

desiderium impetu majore velut acclamatione quadam fue-

rit adeptus, sapiens cum sit suo ipsius impetu, tamen per

perfectionem ex doctrinn accedentem sapientior efficitur.

XV. « Intelligens autem gubernalionem obtinebit \ »

Qui ad artem aliquam assumendam accessurus est, eum

oportet aplam expeditamque naturnm ad eam exercendam

habere : luctatorem, corpus bene constitulum et robuslum:

cursorem, concinnitatem membrorum atque levitatem : ad

eumdemque modum gubernalorem, acumen mentis ac sa-

gacitalem. Quamobrem non qucmlibet ad gubernationem

vocat Scriptura, sed intelligentem. Quid autem est guber-

natio, nisi omnino animi scientia atque ars, circa rerum

humanarum instabilitatem, quomodo par sit eam trajicere?

Nam locis multis invenimus vitam hanc, aquas ct mare a

Scriptura nppeliatam, ut in Psalmo : «Misit dc summo, et

» accepit mc : assumpsit me de aquis multis \ «Etenim vitas

tumultum nquas nperte vocat. Neque cnim rcs secundee,

et quarum studio plerique tenentur, slabilitatem ac diu-

turnilatem habent, neque res adversae ac Irisles conslantcr

perseverant: sed agitiilioni cuidam motuique et inopinatis

mutalionibus obnoxia sunt omnia. Quemadmodum igitur

fieri non potest, ut mare diu idem permaneat(quod enim

1 Prov. i| 5. — a Psal. gvii, 17.



HOMIIIA. III. IN PMKCIMCM PROVERBIontJM. 175

nunc tranquillum ac slabile vides, paulo post conspicies

vcnlorum vi cxasperalum; quod vcro cfteratum est et aestu

cftervcscens, mox tranquillitas alta sedat) : sic etiam res

mundanac in ulramquc partem facile convertunlur. Eam

ob causam gubernatore opus cst, ut et in vilae tranquilli-

lalc omnibus cx animi senlentia procedentibus, mutationes

pracstolelur, ncc in praesentibus tanquam semper perman-

suris conquiescat, neque de se desperet in statu mcestiore,

ncquc abundanliore tristilia absorptus submergatur. Ne-

que enim corporis valetudo, neque juventutis flos, nequc

domus felicilas, neque reliqua vitae prosperitas, diu durat:

scd si in hac vilae serenitate versaris, tamen rerum procel-

lam ac lempeslatem aliquando expecta. Yeniet enim mor-

bus, vcniet et paupertas, vento non semper a puppi sur-

genle. Sedet virum in emnibus spectabilem ac aemulandum

invadunt inexpectata plerumque dedecora, atque improvisi

casus quasi quidam turbincs omnem vitse felicitalem inter-

turbant. Tmo eliam assidua mala sunt tibi flucluum loco,

qnorum alii aliis succedentcs vitam tibi exasperant, ac hor-

rcndam vitac tcmpestalem tibi inducunt. Videbis aliquando

et Ii.tc praeterlapsa, vitamque in hilarilalem et in vere ju-

cundam Iranquillilatcm transmutatam. Hic igitur cst intcl-

ligcns gubcrnalor qui subjcctac naluroe habita ratione, ea,

quae accidunt, tractat, quiquc sibi ipse similis sempcrpcr-

mancns, ncque rebus loelis eflcrlur, ncquc in acrumnis ani-

mo concidit. Piursus clinni ad alia nobis ulilc cst gubcrna-

tionis beneficium. Novi cnim ct alios fluclus, ct horrendam

lempestatem advcrsus animam insurgcntem, lempcstalcm

vidclicel, quae cx vitiosis carnis afleclibus oritur. Nam irae,

cl limores, et voluplates, ct moleslire cx carnis scnsu vclut

cx violcnlo quodam lurbinc crumpcntcs, sacpcnumcro ani-

mam gnbcrnalorc carenlcm submcrserunt. Oporlct igitur

mcnlcm quasi qucmdam gubcrnatorcm aflcclibus pracsi-



]^4 s « BASILII C£SAB. CAPPAD. AP.CHIEP.

dentem, carnemque navigii instnr consccndentem, et co-

giiationes quasi clavos perite circumverlentem , fluclus

slrenue conculcarc : ilemque in nltitudine pcrmanentcm,

et affeclibus prope inaccessam, nequaquam eorum amari-

tudine veluti salsugine quadom compleri, scd semper oran-

tem dicere : « Eruar ab iis, qui oderunt rne, et de profundis

«aquarum. Non me demergat tempcstas aquae : neque ab-

«sorbeat me profundum 1.

XVI. Vis enarrem tibi et aliam navigationem, ad qr.am

necessarium est nobis gubernationis donum ? « Regnutn

» ccelorum simile est homini negotiatori \ » Quolquot igitur

evangelicam viam ambulamus, mercatores sumus, obser-

vandis pracceptis comparantes nobis ccelestium possessio-

nem. Oportet igitur nos multas ct varias divitias coelestes

colligere, si nolimus affici pudore in lucro exhibendo, per-

inde atque ii qui talcnta acceperant,- nolimusque audire

« Scrve male et piger 3: »itemque nitendum, ut impositis

mercibus hanc vitam tuto trauseamus. Nam mullimulta a

juventule colligentes, ubi ad mediam fere aetatem progressi

sunt, nequilias spirilibus adversus eos tentationes excitan-

tibus, tempestatis onus, utpote gubernalione destituti, non

sustinuerunt : sed omnium illarum rerum jacturam fecerc.

Unde alii « Circa lidem naufragaverunt*, » alii, prava volup-

tate in modum inexpectatae cujusdam procelke ingruente,

compnralam ab juventa castitatem amiserunt. Miserabile

spectaculum : aliquem post jejunium,post durum vilaj

genus, post prolixas preces, post lacrymas large profusas,

posl continenliam annorum viginli, aut forlelriginta etiam,

per animi inconsideranliam oc incuriam, nudum et spolia-

tumomnibus inveniri. Ilem eum, quipraeccplorum quccslu

opulenlus est, consimilem fieri prcedivili cuipiam merca-

1 Psal. lsvui, i5, i6. -- a Matlh, xm, 45. — 3 Id. xxv, 26. —4

1 Tim, r, 19.





I7G S. E\SILll CESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

in inslabili scilicet rerum mundanarum statu, Spiritus

opem consequere, qni te ulterius dcducet, et lenibus auris

atque pacificis tuto transvehet, donec incolumis evadas

ad tranquillum illum ac serenum portum voluntatis Dei,

cui gloria et imperium, in aeterna saecula saeculorum.

Amen.

\\\\\\V\\V\\VV%W*\V^V\^VV\VV\VVVVVNV\»VVS\AAV\\*V\\\VVV\WV\VVV\>VVVVV\VV\VVW\VV>VVVVV*

HOMILIA XIII.

Exhortatoria ad sanctam baptisma.

I. Sa.piens ille Salomon rerum in vita gerendarum tem-

pora distinguens ', et singulis, quaefumt, idoneum assignans,

ait : oOmnibus teinpus est, ettempus omni rei est : tempus

»pariendi, ettempus moriendi\ »Ego vero immutala pau-

lnlum Sapientis sententia, dixerim vobis inter annuntian-

dum salutare praeconium, tempus moriendi esse, et tcmpus

nasccndi. Quorsum hic sermo mutatus? quia ille quidem

de ortu inleriluque disserens, corpoream naturam secutus,

orlum niorli praeposuit (fieri enim non potest, ut mortem

experiatur, qui prius natus non sit) : ego vero de gene-

ratione spirituali verba facturus, mortem vitse praepono.

Cum enim carne^morimur, contingit nobis ut spiritu nas-

camur, uli ipse quoque Dominus ait : « Ego occidam, et

nvivere faciam 3. » Moriamur igitur, ut vivamus. Perimamus

affectum carnis, qui Dei legi subjici non potest **, ut valida

Spiritus affeclio in nobis gignatur : undc vita paxquc solet

oriri. Sepeliamur una cum Christo, qui pro nobis mortuus

est, ut eliam una cum Ghristo, qui nobis resurrectionis

' Vide D. Guillon, tom. vu, pag. 197-208, — a Eccl, 111, i, 2, —3 Deut. xxxn, 09. — 4 Rom. vm, 7.



IIOMIUA XIII. IN SANCTUM BAPTISMA. I77

auctor fuit, resurgamus. Tempus aliud aliis quidem rebus

idoncum cst; proprium somoi, proprium vigiUarum, pro-

prium bolli, proprium pacis : sed baptismatis lempus tota

homiuum vita est. Ncque cnim corpus,quodnon respirat,

viverc, ncquc anima, qiue Condilorcm non cognoscit, con-

sistere potcst. Dei cnim ignoratio animae mors cst. Qui

autcm non cst baptizatus, illc nec illtuuinalus cst. Kursus

sine lucc, nec oculus quae sua sunt cernit, nec anima

Deum conlemplari potest. Ilaque lempus omne ad salutem

per baptisma adipiscendam opportuuum est : sive noctem

dicas, sive diem, sive horam, sive temporis punctum, sive

quidvis minulissimum. Crederc tamen par est id lempus

opporlunius essc, quod fuerit magis proprium magisque

affinc. Quid aulem majorem haberc potest cum baplismale

cognntionem, quam dies paschatis? Haec enim dies monu-

mcnlum cst resurreclionis : baptisma vero vis est alque

facullas resurgendi. Itaque in resurrectionis die suscipiamus

rcsurreclionis graliam. Quaproplcr e longinquo Kcclcsia

alumnos suos prceconio alto convocat, ut quos pridem par-

turiit, lum demum pariat, eisque a prinue inslitutionis

doclrina tanquam a lactc submolis, solidam dogmalum

escam procbcat degustandam. Joannes praedicnbat baplis-

ma poenilcnliae, ad idque cgrediebatur Judaea lola : proadi-

cat Dominus baplisma adoptionis filiorum, ccquiscorum,

qui in ipso spcm rcposuere, morem non geret? Baptisma

illud vim habcbat inlroducendi; hoc, pcrlicicndi. Illud

erat seccssus a pcccalo : hoc conjunclio est cum Dco.

Unius viri crat pi\edicatio Joannis, et omnes ad poeniten-

tiam traxil ; tu vcro, qui pcr Prophctas docerio : « Lavamini,

«mundi cslotc 1: »qui pcr Psalmos admoncris : « Acccdite

» ad cum, et illuminamini a: » qui per Aposlolos fanslum

illum nuntium nudis : « Agilc pocnitcnliam, cl baplizeiur

• Fsni. . »6. — ' P»ai. xxsiii, G.

XII V.-

12





UOUH.IA XIII. IN SANCTUM BAPTISMA» 179

esl ad experiinentum. Judaeus circumcisionem non diiTcrt

propter comminationem illam : « Omnis anima, quaa non

«circumcidetur die oclavo, peribit dc populo suo 1: » tu

vero circumcisionem non manu factam, sed quasperbap-

tisma in expolialione carnisperficilura, difters, posteaquam

Dominum ipsum audivisti : « Amen amen dico vobis, nisi,

» quis nalus fuerit per aquam et Spiritum, non intrabit in

» regnum Dei 3. » Et illic quidem dolor est et ulcus : sed

hic ros animae, et cordis ulcerati medcla. Adoras eum, qui

pro te mortuus est ? Sine igitur una cum ipso sepeliri te

per baptisma 4. Si ei non fueris insertus per similitudinem

mortis ejus, quomodo resurrectionis eris socius5? « Israel

» ille in Moyse baptizatus est in nube et in mari G, » cum tibi

commonslraret typos, ac veritatom, quas in extremis tem-

poribus oslendenda erat, quasi signo et characlere im-

presso, cognoscendam prajberet : tu vero fugis baplisma,

quod non in mari figuratur, sed in varitate perficilur; non

in nube, sed in Spirilu; non in Moysem conservum, sedin

Christum condilorem. Israel nisi transisset mare, a Pha-

raone sejunctus non fuissel : tu quoque nisi per nquam

transieris, ab amara diaboli lyrannide non separabere. Non

bibisset ulique ille cx spirituali petra, si non fuissct per

figuram baptizatus : ncque tibi dabit quisquam polum ve-

rum, nisi fueris vere baptizalus. Comedit illc pancm An-

gelorum post baplisma ?>»'ta vero quomodo comedes vi-

vum panem, nisi prius baplisma suscepcris? Ingressus cst

ille ad lerram promissionis propler baptisma; lu vero quo-

modo reverteris in paradisum, nisi sis baptismalc obsigna-

tus ? Annon nosti fiammcum glaclium ad cuslodicndam

viam ligni vilac appositum fuisse8, incrcdulis quidcm hor-

' Gcn. xvji,14.m 2 Col. u, n.— 3 Joau. m, 5. — 4 Col. 11, ia.

— 5Roin. vi, 5. — e

, (jor. x, 2. — 7 pla J, lxxvii, 25. — • Gcn,

11, 24.

12.



i8o s. basilii cesar. cappad. archiep.

rendum et flammantem, credentibus vero accessu facilem,

et jucunde coruscantem? Imo vcrsatilem illum fecit Do-

minus : cum enim fidelem viderit, terga dat; cum vero

quempiam non obsignatum, aciem obverlit.

III. Elias currum ignis, igneosque equos ad se venienles

non expavit *: sed ad superna proficisci percupiens, formi-

danda ausus est, atque laete admodum, cum adhuc in carne

viveret, currus flammeos ascendit. Tu vero non igneos

currus inscensurus, sed per aquam et Spiritum ad ccelum

ascensurus, non accurris ad vocationem ? Elias vim baptis-

matis in ara holocauslorum ostendit non igni, sed aqua

victimam totam exurens, cum alioqui ignis natura aquae

adversetur. Postquam enim aqua ter mystice tunc super

aram effusa fuisset, ignis extitit origo, atque in modum olei

flammam accendit. « Accipite mihi, inquit, hydrias, et in-

»fundite super holocaustum, et super segmenta lignorum.

»Et dixit : Secundo facite, et secundo fecerunt; Tertio fa-

scite, et lertio fecerunt 2. » Quibus Scriptura ostendit per

baptisma Deo conjungi ac conciliari qui venerit, puram-

que ac cceleslem iucem in accedentium animis per fidem

in Trinitatem refulgere. Quod si aurum Ecclesiae distribue-

rem, non uliqueesses mihi dicturus : « Cras veniam, et cras

dabis » : sed jamexposceres urgens distributionem, et dila-

tionem animo iniquo ferres. Quoniam vero hic ille magno-

rurn donorum Largitor non materiam pulchre coloratam,

sed animae puritatem tibi offert, comminisceris excusatio-

nes ; atque causas etimpedimenta recenscs, cum ad donum

deberes accurrere. rem miram! renovaris, nec confla-

ris; reformaris, neccontereris; curaris, necsentisdolorem,

et lamen id beneficii tecum non reputas. Servus hominum

si esses, servisque fuisset proposita Iibertas, nonne occur-

risses adstalam diem, conducens patronos, judicesque ro-

14 Reg. ii, u. — 2

3 Reg. xvm, 34.



nOHILIA XIII. IN SANCTVH BAI>TiSHA. l8l

gans, ul omni opcra asscrcris in libertatcra ? quin et alapam,

poslrcmam servornm poenam perferres, ut in posterum a

verbcribus liber fieres et immunis. Qnoniam aulem te ser-

vum non hominum, sed peccati, ad libertatem praeco vo-

cat, u t te captivitale solutum ex aequo cum Angelis civitato

donet, teque efliciat pcr adoptionis gratiam -filium Dei, efc

bonorum Chrisli hoeredcm : nondum tempusesse haec dona

cxcipiendi dicis. O impedimenla prava ! o turpem et inter-

minalam occupationcm ! Quousquc tandem voluptates ? us-

quequodeliciae? Viximusmullum tempus mundo.reliquum

vivamus et nobisipsis. Ecquid animae aequiparabile ? Quid

rcgno coelorum comparandum ? Quis tibi consiliarius fidc

dignior quam Deus ? Quis prudentior sapienle, aut quis

utilior bono? Quis Conditore conjunclior? Ncc Evae ser-

pentis consilio credidisse magis quam Domini profuit. O

inepla vcrba ! non vacat sanari, nondum ostendas mihi lu-

ccm, nondum conjungas me regi. Nonne ha?c apertc lo-

qucris? imo etiam his absurdiora. Tu enim si esses tributis

publicis obnoxius, nunliareturque undelibet debitoribusrescissio oeris alicni; dcinde cssct, qui per injuriam privarc

lc hac condonalione conarctur; succenseres uliquc ct cla-

mnrcs, ut qui ea communis bcncficii portione, qiuc ad lc

allineret, spoliareris. Poslquam vero non praelcrilorum

modo condonatio, sed fulutorum etiam largilioncs prae-

nunliatac sunt , te ipse injuria nfliciens, quantum ne ullus

quidcm inimicus tibi nocuisset,pulas-netetibiconvenicnl(T

consuluisse, ulilitcrqueprovidisse, qui scilicel non admiltas

condonalioncm,scd in aere alicnoimmoriaris? Maximc cum

scias, quod dccics mille lalcnlorum debilor conscculus

fuissct condonalioncm, nisi ipse per suam iu conservum

inhumanitnlcm cxactioncm in se renovassct '. Quod ne

nobis quoquc accidat post acccptum hoc munus si dcbi-

I Mattb, xvin, a.j.



1$2 S. BASILII CjESAR. CAPPAD. AKCHIBF.

toribus nostris non dimiltamus, cavendum : ut donum fir-

mum in nobis ac stabile permaneat.

IV. Ingredere in conclave animae tuae, revolve gestorum

tuorum memoriam. Si multa sunt peccata tua, ne desperes

ob multitudinem. « Ubi enim abundavit deliclum, supera-

«bundavit gratia7,» si modo gratiam suscipias. Multum

enim debenti mullum remiltetur, ut amplius diligal : sin

autcm parva ac levia, nec ad mortem fucrint pcccata tua,

cur anxius es de futuro, qui haud ignave pnetcrila pcrtu-

leris, idque, cum necdum esscs lege instructus? Nunc puta

velut in trulina animam tuam appendi, hinc ab Angelis,

hinc a daemonibus altractam. Ulris, quoeso, dabis cordis

momenlum ? Quid apud te vincel? voluptas carnis, nn nni-

mac sanclimonia ? praesenlium obleclalio, an futurorum

desiderium? Angeli-ne te suscipient, an detinebunt qui

jam lenent? In acie duces tesseram tribuunt sub se mili-

tantibus, ut et amici facilc se inviccm inclamcnt, et si in

conflictu fuerinl cum hoslibus commixti, queant citra con-

fusionem sejungi. Agnoscct te nemo, noslcr-ne sis, an hos-

liuin, nisi mysticis signis necessitudinem affinitatemque

ostendcris, nisi signatum sit super lelumen vultusDomini".

Quomodo vindicabit te Angelus ? Quomodo eripiet ex hos-

tibus, nisi agnoverit signaculum? Quomodo dicturus es

tu : « Dei sum,» si notasac insignia non exhibeas ? An ignoras

Exterminatorem domos signatas pracleriissc, in his vero,

quae signalae non erant, priuiogenita occidisse? Thesaurus

non obsignalus diripi a furibus facile potest : ovi signo cn-

renti tuto struuulur insidioe.

V. Juvenis es ? retine juventutem bnptismatis freno.

Transiit flos setatis ? cave feceris viatici jacturam, cave

amiseris munimenlum, cave cogites dc undecima hora ve-

lut dc pritna : quandoquidem et cum, qui jam primum edi-

• Rum. v, 20, — 2 Psal, iv, 7,



noiIILIA XIII. IN SANCTUM BAPTISMA. l85

lur in lucem, mortom ob oculos habere convciiit. Si qnis

mcdicus promilteret tibi sc artibus quibusdam ac indus-

tria, juvencm te ex sene facluruin esse, nonne desidcrares

illam adesse diem, in qua te ipsum visurus csses ad rclatis

vigorcm revcrsum ? Sed cum baptisums faclurum se spon-

det ac pollicetur, ut anima lua, quam vetustate confecisti,

aciniquitatibus rugosam maculosamque reddidisli, ad pris-

tinum florem redcat, aspernaris benefacienlem, nec ac-

curris ad promissionem. Ita-nc vero magnum pollicitalionis

luirnculum ridere non cupis ? quomodo sine matre rege-

neretur homo ? quomodo invcteralus et erroris desideriis

corruptus *, vigcat rursus, repubcscatque et ad vcrum ju-

ventulis florem revertatur ? Baptismus, captivis est re-

demptionis pretium, debilorum condonatio, mors peccali,

regeneratio animae, indumentum lucidum, sigilluni quod

conatu nullo frangi polest, vehiculum od ccelum, regni

conciliator, adoplionis donum. Tot ac tanlis bonis, o mi-

ser, voluptatem ducis poliorem? Novi enim procrastina-

tionem tuam, quanquam eam verbis contegis : clamant res

ip?ai, tamelsi voce taces : « Sine utar corpore ad fruendas

turpes libidines, voluler in cceno voluplatum, cruentcm

manus, diripiam aliena, dolose ambulem, pejerem, nien-

tiar, et tunc cum tandem aliquando a malis dcstilero, sus-

cipiam baplisma. » Quod si pcccaluni bonum cst el honcs-

tum, illud ad iincm usquc serva : sin noxium esl patranli,

quid in exitiosis immoraris? Nemo bilem cvomcre cuin

vult, mala inlemperanliquc diacta eam sibi mullo abun-

danliorem congcrit. Par enim fuerit corpus a noxiis pur-

gare, non morbum viribus majorem ellicere. Extat nnvis

intcrim dum impositarum mercium onus suslenlat : |j quid

ullra acccsserit,mergil. Timc ne tibi eliain paria accidanl;

nevc si pcccata commiltas vcnia mnjora, antc porlus spe-

• Ephcs. IV, 32.



1 84 s « BA.sii.ii c.esah. cappau. AHCHfir.

ratos naufragium facias. Non videt Deus quae fiunt? Non

agnoscit tuas cogitationes? An iniquitatestuas juvat? «Sus-

» picatus es, inquit, iniquitntem, quocl ero libi similis \ »

Tute mortalis viri amicitiam cum ambis, beneficiis eum

allicis, dicisque ac facis, quibus gavisurum ipsum inlelli-

gis : sed Deo conjungi volens, et in filii locum tc receptum

iri sperans, si interea tamen quaa Deo inimica sunt perpe-

tres, et per legis violationem eum dedecores, unde maxime

illum offendis, inde-ne ipsius familiaritatem necessitudi-

nemque tibi poliiceris ? Vide ne liberationis spe, si tibi ipsc

malorum copiam congesseris, peccatum quidem coacerves,

venia vero priveris. « Deus non irridetur3

. »Cave abutaris

gratia ad quaestum. Ne dixeris : aBona est quidem lex, sed

jucundius pcccatum. » Diaboli hamus voluptas est , tra-

hens ad perniciem. Voluptas maler est peccati : « Peccatum

» vero slimulus morlis est3

. » Voluptas nutrix est aeterni ver-

mis, quae fruentem se ad lempus quiclem demulcet, deinde

vero germina felle amariora proclucit. Nihil aliud clamat

procrastinalio nisi illa : «Regnet in me primum peccntum,

postea rcgnabit aliquando etiam Dominus. Exhibebo mea

membra, arma injustiliae iniquitati : deinde exhibebo ea

aliquando etiam arma jusliliae Deo 4. »Sic et Cain ofTerebat

sacrificia, prima in usum commodumque suum, secunda

condilori et largilori Deo. Cum idoneus es qui opereris,

absumis in peccatis juventutem tuam. Postquam elangue-

runt organa, tunc ea Deo ofiers, cum non amplius poles

his ad ullam rem uti : sed ea necesse est lorpere ob diuti-

nam tabem, vigore et robore resoluto. Continentia in se-

nectute continentia non est : sed animus ad lasciviendum

invalidus. Mortuus non coronatur : nemo ideo justus, quod

ei mali faciendi facullas non sit. Vires ac potentia dum

• Tsal. xlix, 21. — 2 Gal. vi, 7. — 31 Cor. xv, 5G. — * Rom.

m, u.





l86 S. BASILII C.ESAR. CAPPAD. ARCUIEP.

alacritas, tumquc nullum erit impedimentum. Unus est

qui prohibet, ille videlicet, qui nobis vias ad salutem ob-

slruit, quem prudentia vincamus. Ille cunctationis ac morae

nobis auctor est, nos ad opus facieudum insurgamus. Ille

innnibus promissis corda nostra decipit : nos ejus cogitata

ne ignoremus. Nonne suggerit ut hodie perpetremus pec-

catum, suadet e diverso, ut juslitiam in crastinum reser-

vemus? Quapropler Dominus prava ejus consilia evertens,

ait : « Hoclic si vocem mcam audieritis \ » Ille dicit : « Ho-

diernum mihi, craslinum Deo. » Dominus contra vocifera-

tur : «Hodie vocem meam audite. » Considera inimicum ;

suadere non audet, ut omnino a Deo secedas ( novit id au-

dilu Christianis grave csse ) sed fraudulentis artibus alquc

insidiosis aggreditur. Sapicus est ad malefaciendum 2 . In-

telligit nos homines in pra?senli solum tempore vivere

aclionemque omnem in prasenli tempore fieri. Quamobrem

hodierna die nobis fraudulenler surrepla, nobis spem cras-

time relinquit. Dcinde cum dies crastina venit, rursus ac-

ccdit inalus nostcr divisor, sibique hodiernum, Domino

vero craslinum poscit, atque sic semper praesens quidcm

per voluptatem subtrahens, futurum vero spei nostrac pro-

ponens, imprudenles nos et incautos et vita subducit.

VII. Vidi ego aliquando talcm callidse cujusdam avis

astutiam. Nimirum cum pulli ejus cssent captu faciles ob

teneritudinem, se ipsa objiciebat ut paratam prasdam, at-

que ante venantium manus versans, neque facile poleral a

venatoribus capi, neque spcm capiendae prscdae eis adime-

bat. Scd intereadum ipsos spe varie detineret, ac circa se

occuparet, fugiendi copiam ac securitatem pullis suis sub-

ministravit, ac postremo ipsa quoque simul avolavit. Time

ne et tibi similia accidant, qui certa incertorum spe dcre-

hnquas. Huc igitur adesdum mihi, teipsum totum ad Do-

' Psal. xciv, 8. — 5Jer. iv, 22.



HOMILIA XIII. IN SANCTUM BAPTISHA. 187

minum transfer, da nonicn luum, Ecclosiae ascriberc.

ftlilos reoensolur in catalogo : alhlcto inscriplus deccrlat :

civis civitatc donalus inlcr tribules annumeralur. Omnibus

his obnoxius cs, ut miles Chrisli, ul alhlela pietatis, ul coeli

municcps. Conscribcrc in hoc libro, ut in ccelesli trans-

cribaris. Discc, cdoccaris cvangelicam disciplinam, exac-

tam oculorum vigilanliam, linguoe contincnliam, corporis

servilutcm, animi humililatem, mentis purilatem, ir?e ex-

tinctionem. Ad quidpiam si adigcris, superaddc : si spolia-

ris, ne litiga : si haberis odio, diligo *: persecutionem si

patiaris, sustine: convitiis si afficiaris, obsecra2

. Fac mo-

riaris peccato : crucifigare cum Chrislo, dilectioncm totaui

in Dominum transmove. Scd diflicilia sunt hcec ct gravia.

Quid, quaeso, rcrum bonarnm facilc est ? Quis dormians

tropacum slatuit. Quis inter delicias et libiarum modulos

coronis forlitudinis exornatus est? Nemo nisi cucurrerit,

suslulil bravium. Gloriam pariunt labores, comparanlur

coronac dcfatigalione. «Per multas tribulaliones oportet nos

«inlrare in rcgnum ccelorum 3; » dico et ego ; sed has tri-

bulationes ea, quae in regno coelorum fruenda est, bcatitu-

do cxcipit, peccati vero labores dolor gehennae alquc tris-

lilia cxpcclat. Imo cliam si quis diligenler animadvcrtit, ne

ipsa quidem diaboli opera ab iniquilatis operariis sine Inbo-

re palrantur. Qui sunl caslilatis sudores ? At sudore niadct

scorlalor, absumcnlc illuin voluplalc. Num conlinentia

tanlum demit corpori, quantum cxecrabilis ac rabiosa in-

conlincnlia corrumpil? Noctcs quidcm insomnes pcragunl

qui pernoctant in precalionibus : scd qui invigilant iniqui-

tati, eas longe molestius traducunt. Nam cl timor, ne de-

prchendarc, ct voluplatum stimulus omncm prorsus rc-

quiem fuganl. Quod si itineris ad salulcin dcducenlisangustias fugiens, lalam nmplamque pcccoli vinm pcrsc-

I Malth. v, 43 el seqq — J1 Cor, iv, ia ct .">, — 3 Acl. xiv, 31.



l88 S. RASILII CJESAft, CAPPAD. ARCHIEP.

quare, vereor ne Iatam ad finem usqne secutns, consen-

taneum itineri diversorium reperias. Secl scrvatn difficilis

est thesaurus. Invigila itaque, frater. Habes, si velis, adju-

tores, precalionem ad noctis custodiam, jejunium quod

domum custodiat , cantum Psalmorum, quo recreetur

animus. Haec tibi socia adjunge. Hcec tecum sinml per-

noctent ad res pretiosas cuslodiendas. Quid, dic mihi,

nonne melius est ditescentes nos pro supellectilis prctiosa)

custodia sollicitudinem pati, quam ne habere quidem initio

qnidquam quod custodiamus? Ncmo spoliationis metu re-

pudiat bona. Ita cnim nihil rerum humanarum consisteret,

si in singulis quorum studio lenemur, adversus casus at-

tenderemus. Nam sterilitas agriculturam, naufragia mer-

caturam, nuptias viduitas, liberorum educationem orbitas

comitalur. Altamcn aggredimur opera ipsa, meliori spe

innixi : rerum vero exitum Deo nostra moderanti commit-

timus. Tute verbis quidem sanctimoniam magni facis : re

vero ipsa in deploratorum perditorumque numero versaris.

Vide ne quando te pceniteat malorum consiliorum, cum

ex pcenitentia nihil capies utilitatis. Prudentem le reddat

virginum exemplum. lllseoleum in vasis non habentes, cum

ingredi illas una cum sponso oporteret, tum necessariis

rebus deslitui se nnimadverterunt. Quapropter Scriptura

fatuas eliam cas vocat, quod id tempus, quo utendum oleo

erat, in circumeundo et comparando insumentes, impru-

denter et incaute a thalami gaudio semetipsas excluserunt.

Vide ne tu quoque annum de anno, menses de mensibus,

diem de die difFerens, nec oleum luminis alimentum assu-

mens, in diem inexpectatam aliquando incidas, cum jam

deficiet te vivendi facultas, eritque undique angustia, et

afllictio cujuscumque levamenti expers, desperanlibus me-

dicis, desperantibus ct propinquis, cum crebro et sicco

anhelitu pressus, vehemenli febre inlernas parles inflam-



IIOMILIA XIII. IN SANCTUM BAPTISMA. 1 89

maule atque succcdentc; ingemisces quidem pectoro imo,

scd qui condolcal reperies neminem. Ac loquere qwidcm

lonue aliqwid ct remissum, sed non crit qui audial. Quid-

quid aulcm proferes, velut deliramenlum contemnetur.

Quis tum confercl baplisma ? Qois monebit te, soporc alto

et gravi ex morbo correptum? Mcerent propinqui, morbum

aliewi conleumwnt : monita qwasi perturbalionem afferen-

tia negligit amicws, aut forte etiam mcdicus decipit, nec

de tc ipso desperas ob naturalem vitae amorem. Nox est,

nec sunt auxiliarii ulli : non adest qui baptizet. Astat mors,

urgent qui abducant. Ecquis le eripiet ? Deus, qui con-

tcmplus est? Te scilicet tum exaudiet, tu enim eum nunc

audis. Tempus praefinilum prorogabit? scilicct dato tem-

pore probe usus es.

VIII. «Nemo te seducat inanibus verbis1

. Nam repen-

» tiuus tibi imminebit inlerilus % » el exitium procellae simile

aderit. Veniet Angelus tristis, abducens violenter, trahcns-

qwe awiwiam twam peccatis vinclam, crebro se ad qooelibet

praescnlia obvertentem, ac siue voce gementem ; occluso

jam gcmituwm ac lamenlorum organo. quam dilaniabis

tr ipsc! quanlum ingemisces ! sed le tworum consiliorum

frustra poewitebit, cum videbis hinc hilaritalcm Justorum

dc cgregia donorum dislributionc ketanlium, illinc mocro-

rcm peccalorum, qui in altissimis lcnebris jaccbunl. Qwae

tunc diclurus cs in dolore cordis lui?«llci inihi ! hoc grave

peccali onus, cwm id exwere ita facile esset, won abjcci :

scd horwm malorwm acervum traxi. Hei mihi! maculas ac

sordcs non ablui, sed sum pcccatis commacwlalws. Nunc

esscm cwm Angelis : nwnc ccelesliwm bonorum deliciis frwe-

rcr. prava consilia ! ob lcmporariam pcccali dclcclalio-

nem aclernum excrucior : ob carnis voluplalcm igni trador.

Juslum csl judicium Dei : vocabar, ct non obcdiebam :

1E|)bc9. v, 6. — 2

1 Tl»css, v, 3.



I90 S. BASltH C.ESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

docebar, et animum non attendebam : obtestabanlur me,

et ego deridebam, Ha:c el alia ejusdem generis proferes,

dcflens temetipsum, si hinc ante baptisma abripiaris.

homo, aut gehennam metue, aut enitere ut regnum adipis-

care. Vocationem ne sperne. Cave dixeris : «Habe me ex-

jpcusatum 1 ob hanc el illam rationem. Causa nulla excu-

sare potest. Mihi quidem subit lacrymari, cum hocmecum

reputo, quod turpiludinis opera iugenti Dei gloriae pre-

fers, quodque peccato firmissime inhaerens ob libidinis

delectationem, a promissis bonis te ipse excludis, sic ut

tibi coelestis illius Jerusalem bona videre non liceat. Illic

innumera Angelorum multitudo, Primogenitorum ccetus,

Apostolorum throni, Prophctarum sedes, Patriarcharum

sceptra, Martyrum coronae, Justorum laudes. Exopla ut

cum his numereris, posteaquam Christi dono ablutus fue-

ris et sanctificatus. Ipsi gloria et imperium, in sascula sa>

culorum. Amen.

HOMILIA XIV.

In ebriosos.

I. Movext quidem me ad dicendum vespertina specta-

cula a : sed ex altera parle impetum meum cohibet, alacri-

tatemque retundit priorum laborum inutilitas. Nam et agri-

cola, si priora semina enata non sint, ad aliud semen in

iisdem arvis rursus spars;endum segnior est et tardior. Et-

enim si cx tot exhortalionibus, in quibus tum praterito

tempore vos indesinenter adhortati sumus, tum postea per

has septem jejuniorum hebdomadas nocte ac die Evange-

1 Luc. xiv, 18. —.2 Vide D. Guillon, tom. vn, pag. 072.37S.



HOMII.U XIV. IN EBMOSOS. I9I

lium gvatine Dei sine ulla inlormissione vobis denuntinvi-

mus, fruclusnullus nulJaque utililas

emersit, quaspe ser-

moncm hodie habebimus? O quot nocles frustra vigilastis?

quot dies frustra convenislis, si tainen fruslra ? Nam qui in

bonis operibus progrcssum fecit, deinde vero ad consuetu-

dinem anliquam reverlilur, non insumploruui modo labo«

rnm mercedcm amittit, scd fit etiam pcenne graviori obno-

xius; quod cum Dei verbum bonnm degustaverit, myste-riorumque cognitione dignatus sit, perdidil omnia, brevi

voluptato inescatus. « Nam minimus quidem venia ac mise-

sricordia dignus est : polentes vero, inquit, potenter tor-

» quebuntur '. » Vespera una et unus inimici assultus omnem

illum lnborem dissolvit et evertit. Quajergo mihi alacritas

nunc ad dicendum? Quareeliam tacuissem, mihi credite,

nisi Jeremiee timuissem exemplum, qui, cum ad populum

conlumacem verba facere nollet, passus cst quae ipse re-

censet : quod factus est ignis in ejus visceribus, ac undique

dissolvebalur, nec ferre polerat*. Mulieres lascivae, timoris

Dei oblita), aelernum ignem aspernaloe, in illa ipsa dic cum

ob resurrectionis memoriam oportuerat eas in domibus

sedere, ac rccordari diei illius, in qua aperientur cceli, et

apparebit nobis Judex e coelis, et tubae Dei, et resurrectio

mortuorum, et judicium justum , et rcdditio unicuique

juxta opus suum ; cum dc his cogilnre debuisscnt, suaque

corda a pravis cogilalionibus purgare, et priora peccala

lacrymis delere, atque ad Ghristi occursum pro magno illo

die apparitionis ejus sese prrcpnrare, servilutis Chrisli ex-

cusso jugo, velamentis honestalis a capile rejectis, con-

lemplo Deo, sprelis ipsius Angclis, virilem omncm aspec-

lum citra pudorem feientes, eomas agitanles, trahenles

tunicas, acpcdibus siniul ludcnles, lascivienti oculo, efluso

risu, ad saltandum quasi quodam furore concila;,

, omnem

1S"i>. vi, 7.— » Jcr, xx, 9. — ' Esai. lir, i(i.



1C)2 S. BASILII CiESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

juvenum libitlinern in seipsis provocantes, in Marlyrum

basilicis pro mcenibus civilatis choros constituentes, loca

sancta oflicinam obsccenitatis suae efXecerc. Canlilenis me-

retriciis ut aerem conspurcarunt, ita terram tripudiis pul-

satam pedibus immundis foedarunt; spectaculum sibi ipsis

juvenum turbam undique staluentes, plane inverecundac,

prorsusque insipientes, nullum insanise modum omiltentes.

Ilaec quomodo lacebo? Quomodo, ut par est, lugebo? Yi-

num nobis haruni animarum dainimm intulit. Yinum, Dei

donum ad infirmitatis levamen sobriis datum, nunc lasci-

viaj factum est instrumentum intemperantibus.

II. Ebrielas voluntarius ille daemon per voluptatem in

animas insilieus, ebrietas nequitiae parens, resque virtuti

inimica, forlem virumignavum reddit : pudicum, impu-

dicum ; justitiam non novit, tollit prudentiam. Quemad-

modum enim aqua igni est adversa: sic immodicum vinum

rationem exlinguit. Quapropter pigrabar quidquam contra

ebrietalem dicere,non quodmalum quoddam sit exiguum,

aut contemnendum,sedquod sermo noster nihil esset pro-

futurus. Etenimsi ebrius desipit, et vertigine laborat,

frustra loquitur qui increpat non audientem. Quos igitur

alloquemur? siquidem qui admouitioneindiget, ea quae di-

cuntur, non auscullnt : temperanli vero et sobrio opus non

est sermonis auxilio, cum ab hoc vitio purus sit et immu-

nis. Quidigitur capiam consilii in prsesenti rerum slalu, si

et sermo inutilis sit, nec silentium tutum? JXegligemus cu-

rationem ? sed periculosa est negligentia. Dicam-ne contra

ebrios?sed in emortuas aures insonabimus. Fortassis igitur

sicut in pestilentibus morbis corporum curatores, eos qui-

dem, qui sani sunt, remediis quibusdam morbum praeve-

nienlibus communiunt; iis vero qui morbo jam correpti

sunt, manus non adhibent: sic etiam nobis media ex parte

ulilis est scrmo, qui impertilurus sil tutelnm ct antidotum



ROMILIA XIV. IN ERRIOSOS. 1 ().)

sani*6l inlegris, non lihcralinnem anl mcdelam ocgrotan-

tibns.

III. Quid diilers, o liomo, a brulis nnimanlibus ? Nonne

ralionis dono : qua a tuo Conditore accepta, crcatnrae cu-

juslibet princeps eflectus cs ct dominus? Quisquis igitur

se ipsc intelligenlia ac cognitione privat per cbrietatem,

« Comparatus est jumenlis iusipientibus, ct similis faclus

»est illis '. » Imo etiam dixerim ego tcmulcnlos rationis

magis esse cxperlcs quam ipsa pccora : siquidem quadru-

pedia omnia et bestiac, cerlos ac constanlcs ad coitum mo-

lus impctusquc habenl : quorum vero animum lcmulentia

occupat, et quorum corpus calor prccter naturam accedens

implct, hi omni tcmporc et omni hora ad impuros turpes-

quc complcxus concitantur, atque ad voluptalcs. Nec hoc

modo cos brulos reddit et slupidos : sed sensuum cliom

cversio lemulcnlum quovis pccorc deteriorcm cfficit. Enjm>

vcro quodnam brulum animal vidcndi audiendlque sensu

langucscit ita, ut lcmulenlus? Nonne ignorant familiaris-

simos, el sccpcad alicnos velut ad familiares ac nccessarios

accurrunl? nonne srepenumero umbras tanquam rivulos,

aut convallcs transiliunt ? Rursus corum aurcs sonitu ac

strepilu quodam quasi cestuantis mari3 implenlur : tcrra

vcro sursum crigi vidclur, ct monlcs in crbem circum-

vcrti. Ili aliquando quidcm ridcnt indesincntcr : aliquando

vcro dolcnt lugentquc insolabiliter. Et modo audaces suntct inlrcpidi : modo trcpidi limidique. Uis somni quidcm

graves sunt, ct excussu dilliciles, prope suflbcanlcs, pla-

nequc morti vicini : vigilicc vcro somnis slupidiorcs. Nnm

insomnium quoddam cst vila ipsoruni, qui cum ncc ves-

tem habcant, ncquc quod in crastinum edanl, regnant, ct

excrcilibus in cbrictalc impcrant, conslruunt urbes.ac pc-

cunias clargiunlur. Visia cjusmodi lantoquc crrorc conun

1Ps;il. xtvni. 1".

xi iv. i3



1q4 s » BASILII CESAU. CAPPAD. ARCJIIEP.

corda replet vinum. Alii vero in conlrarios affectus prola-

Luniur. Desponclcnt animum, tristessunt, dolentes, lacry-

mis se dedentes, formidolosi, et consternalu faciles. Idem

vinum pro varia corporum habitudine varios ac diversos

affeclus m animis parit. In quibus enim, sanguine diffuso,

ad superficiem usque ellloruerit, eos hilares loclosque et

gaudio perfusos reddil : quorum vero habiludinem pon-

dere suo obstruxerit, eos, contracto ac compresso sangui-

ne, ad contrariam affectionem transmovet. Et quid opus

est reliquarum perturbationum calervam reccnsere? in-

dolem morosam, animam exncerbalu facilem, mores quc-

rulos,repenlinamanimimulalionem,clair.orem,tuirjultum,

proclivilatemadomnem dolum, animum iras recondere ac

frenarc nescium.

IV. Quineliam ipsa in fruendis voluplatibus incontincn-

tia ex vino quasi ex fonle manifeslc prorumpit; atquc una

cum mero irrepit impudicitiae labes, quac omnem pecorum

in focminas insaniam, demonslrat procacitate ac lascivia

ebriorum minorcm esse. VA quidem brula animalia nalurae

terminos non ignorant: ebrii vero in mnsculo fceminam,

in foemina masculum requirunt. Sedomnia tcmulenliacmala

ne vcrbis quidcm pcrsequi ac commcmoraic facile cst. Nam

peslilcntiuc damna quodam lemporis intervallo accedunt

hominibus, aere suam ipsius corrnplionem paulatim incor-

pora Iransfercnte : sed illala a vino detrimenta simul sta-

lim irruunt. Postquam enim animam ita pcrdidcrc, ut sint

omnigcnis maculis compuncti, praclerea ipsam quoque cor-

poris habiludincm corrumpunt. Elenim non ob immodicas

solnm volnptales quibus velut furore quodam ad snlacila-

tem concilantur, conlabescunt ac diflluunt : sed ob ipsam

eliam molem ac tumorem, corpus nimiohumore repletum

luxumquc et vitali vigore solutum circumferunt. Horum

lividi sunl oculi, subpallida superficies culis, spiritusimpe-



noMii.iA. xiv. m ERMOSOS. ig5

dilus accoagmenlatus, lingna rcsolula, clamorindislinclus,

tilubantcs pedes velut pucrorum, spontanecc snperfluila-

1nni egeslioncs quasi nb inanimatis proflnentes. Ob luxum

miserabilcs, miscrabiliorcs quam qui in mari lempeslate

jnctanlur : quosfluclus alii aliis succedentes,ac demergen-

les.exundis cmergerc non sinunt. lluncadmodum horum

quoquc aniuue vino madenles submerguntur. Quapropter

ut jactala tcmpcslalc navigia cum plus a?quo oneronlur,

onere cjecto necesse est allevari : ita et hi ca, quas ipsos

gravant, neccssario egerunt. Yixenim vomitu et dejectione

ab onere liberantur, tnnto miserabiliores infeiiciter nnvi-

gnntibus, quantum bi quidem ventos et mare et extcrna

impedimenla causanlur : illi vcro cbrictatis tempcslatem

sibi ipsis sponte asciscunt. Qui a daemone obsidelur, mise-

ralione dignus cst : ebrius vero eadem perpetiens, ne dig-

nus quidem est cujus miscreamur, quantloquidem cum vo-

luntario damione colluclalur. Hi praeterea quaedam ebrie-

lalis pharmaca componunt, operam industriamque in co

ponentes, non ut ne quid mali a vino paliantur, setl ut

ipsorum ebrietas jugis sit et nssidua. Enimvero, saltem

quod ad polandi lempus allincl, exigua cis cst dies, brevis

ilidcm nov vcl liybernn. Dcniquc hujus mali finis nullns

cst. Nam ipsum sc mcrum proinovet adamplius. Non cnim

levat nccessitatem : scd altcrius potus ncccssitalem incvi-

labilem inducit,cxurcns inebiiatos, sempcrque desidcrium

plus bibendi provocans. Sed dum inexplebilcm bilniuli

sitini sibi compararc cogitant, conlra ntquc animo desli-

narunt, accidil. Nam assiduo dcliciarum usu suos scnsus

languidos rcddunt ac relusos. Sicut cnim nimius fulgnr

visuin hcbclat, ct sicut qui ab ingcnli sono ac fragorc ob-

lundunlur, ob immodicum pcrcussum co dcvcniunt, ut

nihil omnino audianl : sic cliam lii praj nimio voluplatis

sludio imprudcnlcs cl incauti voluptalem amillunt. > 'iniiui

t"5



ig6 S. liASILII CJZSAR. CAPPAD. ARCHIEP.

namque, etsi merum, ipsis est insipidum ct aquae simile :

cum vero vinum recens sumitur, videlur lepidum, id clsi

recentissimum est, etsi nix ipsa, tamen flammam ex immo-

dico vino intus in ipsis accensam extinguere non potest.

« Cui va?? cui lumukus? cui judicia? cui molestiaj et tri-

» cse? cui contritiones supervacua2?cujus lividi oculi? Non-

»ne immoranlium in vino, et exploranlium ubi compota-

» liones fiantl? » Vae, lamentationis vox est. Lamentalione

quidem digni sunt ebrii, quod ebriosi regnum Dei consecu-

luri non sint2

: tumultus vero fit ob turbationem ex vino

rationi accedentem; et inde molestiae, quod amarse diges-

tiones ex vini voluplale huc illuc repanl. Horum namque

liganlur pedes, ligantur manus per suscitatas sibi ab ebrie-

tale fluxiones, imo etiam ante hoec infortunia, ipso bibenditemp.ore, idem quod phrenetici perpeliunlur. Postquam

cnim fuligine,quam vinum exhalans sursum emittit, repletaj

sunt cerebri membranx, caput ut intolerabilibus doloribus

corripilur, ila super humeros rectum manere non valens,

huc illuc super vertebras nutans, jactatur. Tricas aulem

dicit immoderatam in conviviis ac contentiosam garruli-

tatem. Denique contrilioncs inaniter fiunt ebriis, cum eri-

gere se prae ebrietate non queant. Nam evertuntur, alque

variis modis cadunl, undc ipsis necessc est inaniter contri-

tiones in corpore habere.

V. Sed quis hoec dixerit vino obrulis ? Nam gravanlur

capite ex crapula, dormitant,oscitant, offusam oculis cali-

ginem habent, nauseant. Quapropter non audiunt magis-

tros, qui ipsis undelibet inclamant : « Nolite inebriari vino,

»in quo est luxuria 3. » Ac rursus, « Luxuriosum vinum,

»et contumcliosa ebrietas 4, » quibus conlemptis, slatim

fructum refcrunt ebrielatis. Nam intumescit corporis mo-

1 Prow xxm, 29, 5o. — 21 Cor. vi, 10. — 3 Ephcs, v, iS. —

4 Prov. xx, 1.



IIOMILIA. XIV. IN EBRIOSOS. HJ7

]es, humicli sunt oculi, ossiccum est ct perustum. Ut cnim

cava, tlum in sc lorrcnlcs confluunt, plcna essc vitlentur;

scd ubi cxundatio pracleriil, sicca aridaque relinquunlur :

ita ct cLriosorum corpus, rcstagnante vino, plcnum quo-

dam modo est,elmadidum, scd simul ut paululum cflluxil,

siccum ct humoris cxpcrs deprehendilur. Imo c,um semper

vitielur, cl immodico vino obrualur, eliam humorcm vila-

lem amitlit. Qua? cnim hominis conslitulio tam valida, ut

temulcnlia} malis obsistal ? Quibus enim artibus fieri possit,

ut corpus scmpcr incalescens, semperquc vino madens,

non efliciatur cvanidum, cxolctumquc et fluxum? Hinc

tremorcs debilitatesque : siquidem prre immodico vino spi-

ritu in eis praeciso atquc inlerrupto, nervorumque cxolulo

robore, agitatio ac tremor corporis moli accedit. Quid vis

Gaini malcdiclioncm tibi ipse asciscere, tremens nc vaga-

bundus pcr lotam vilam? Corpus enim quod naturali ful-

cro deslituilur, circumagi necesse est et contremiscerc.

VJ. Usquequo vinum ? usquequoebrielas? Periculum est

ne tandcm coenum ]ulumque pro homine fias, ita lolus ad-

mixlus vino es, unaque parilcr putruisli, vinum ex quoti-

dinna crapula obolcns, ct lioc corruptum, perindc ut vasa

mdli omnino usui idonea. llos Esaias luget. « Yec qui sur-

»gunt manc et siceram pcrsequuntur, qui expectant vcspo-

»ram; vinum enim comburct eos. Nam cum cithara ct

» libiis vinum bibunl, opcra aulem Domini non rcspiciunt,

» et opera manuum cjus non considcrnnt '. » Polumomncm,

qui inebrifirc potest, solent Hebr;ei siccram appcllarc. Ila-

quc qui, incuntc die, explorant ubi compotalioncs fianl,et

ccnopolia ac cauponos colluslrant, scquc mutuo ad compo-

landum conjungunt, ct omncm animi curam in liajc insu-

munl, hos Propheta dcplorat, quod lcmpusnullum sibi ipsi

ad Dei miracula considcranda rcscrvent. Nec eniin oculis

' Esai. v, ii, 12.



lf)8 S. BA8ILII C.ESAIt. CAPPAD. Ar.CIIlLP.

eorum vacat suspicere in ccelum, ejusque pulchritudinem

Condiscere, et omnem rerum conditarum ornalum expen-

tlere, ut recto horum ordine opificem inlelligant. Sed sta-

timincipienledieconviviorum suornm loca variis tapetibus

ac floridis auleis ornant; atque studinm ac diligentiam in

poculisapparandisoslendunt,vasa adrefrigerandumvinum,

cralerasque et phialas vclut in pompa aliqua ac conventu

publico disponcntes, ut vasorum diversitas ipsis satietalem

obtegat, et alternatio poculorum ac permutatio eos diu in

bibendo detineat. Quinetiam ndsunt quidam convivii ma-

gislri, ac pincernarum principcs ct archilriclini : imo ordo

in confusione, ac disposilio in re incompositn excogitatur,

nt quemadmodum sreculi magislratibus ex salcllitibus ma-

jor ancloritas accedit; sic etiam, ebrietati velut reginascui-

dnm famulitio tradito, dcdecus ejus ac turpitudinem quam

diligentissime conlcgant. Prneterea corona2,flores, unguen-

ta, suTitus, et innumcra quaadam cxterna oblectamcnta

perdilos diutius occupant. Deindeconvivio longius progre-

dicnte, oriuntur de ampliore polu certamina contcntio-

ncsquc et Iites, dumsc mutuo ebrietalc superare conantur.

Alque cerlaminum horum pracfeclus diabolus est, et viclo-

riic pra3mium peccatum. Nam qui plus exhaurit meri, is

nb aliis reporlat victoriam. llevera o Gloria in confusionc

» ipsorum '. » Contendunt enim inler se, ac se ipsi ulcis-

cuntur. Quas oralio eorum, quas fiunt, assequi possit tur-

pitudinem? Omnia sunt insijiienlia referta, omnia confu-

sione : victi victoresqne ebrii sunt, derident minislri. Labat

manus, os non suscipit, venler disrumpitur, nec tamen

malum mitescit. iMiscrumcorpus naturali vigore exolutum

undelibet diflluit, haud sustinens immodici polus violen-

tiam.

VII. Miserabile Gbristianorum oculis spectaculum. Vir

1 Philip» ui, 19.



MOMILIA XIV. IN EBMOSOS. 1 (JO,

.Tlate florens, validus corpore, inter mililnrcs ordincs cla-

rus, alionun manibus domum deportalur, quod erigcre so

non qucal, ncqnc suis ipsius pedibus abire.Vir, qui lerrori

hoslibus essc debt-?rat, pueris in foro ridendi occasionem

pncbet; sine ferro proslratus cst, sine hoslibus cneclus.

Vir arrniger in ipso aalalis llore consistens a vino consump-

tus cst el confectus, quidquid hostes volucrint perpcti pa-

ratus. Ebriclas rationis pernicies, roboris lues, seneclus

immatura, exigui temporis mors. Quid enim aliud sunt

tcmulcnli nisi idola gentium? « Oculos habent, et non vi-

»dcnt : aures habent, ct non audiunt ' : » manus resolutaj

sunl, pedcs emortui. Ecquis haccmachinatusest? quis auc-

tor cst horum malorum ? quis hoc insaniae pharmacum

nobisadmiscuit ?Ohomo,conviviumaciemeflecisli.Juvenes

ejicis ductos manu lanquam vulneratos e praelio, juventutis

florcm vino enccasti. Ac vocas quidcm veluti amicum ad

ctcnain, ejicis autem mortuum, exlincta a vino illius vila.

Cum aulem vino cxsaliati esse pnlantur, lum bibcrc inci-

piunt, el pccudum more bibunt quasi a fonlc sponle ma-

nanle, et scatebras numcro rcqunles accumbentibus minis-

tranlc. Nam procedente jam convivio, adolcscens habcns

cgregios humeros, nondum ebrius, praograndem vini refri-

gerali pliialnm aftorens, huc ingrcdilur : qui, drpulso ipso-

rum pocillalore, stans in medio, pcr obliquos lubos pareni

compoloribus dislribuit cbriclalcm. Novus hic csl rci mo-

dum nullum habenlis modus, ul dnla pari porlione itiler

sc muluo luxuricnt, ncc possil ollcr quisquam allerum bi-

bendo supcrare. Nam distribulis inlcr se tubis, el sibi quis-

quc obvcrsuin lubum suscipienlcs, tanqunm ex quodam

lacn morc boum uno spiritu bibnnl, tanlum gulture altra-

hcre fcstinanles, quanliun sibi dcsupcr vas rolrigeraloritim

per argcnteas fislulas demiUil. liespicc nd lutun misenuu

Psal. cxiu, 5.



200 S. UASIUI C.ESAR. CAPPAD. ARCIIlEP.

venlrem : disce suscipienlis vasis mognitudinem, videlicet

quod cotyloe unius cavo circumscribalur. Ad trullam ne

respicias, eam exhausturus, sed ad tuum ipsius ventrem,

quod jamdudum cxpletussit. Quapropter, « Vaequisurgunt

i mane, et siceram pcrsequuntur, qui expeclant vespe-

» rnm ', » et diem in cbrietnle transigunl, sic ut nullum sibi

dent lempus ad opera Domini inspicienda, nequc ad opcra

manuum ejus consideranda. « Vinum enim eos comburet, o

quod vini calor carni accedens, igniculus fiat ignilorum

inimici jaculorum.Vinum enim ralionem demergit ct men-

lcm : vitiosos vcro afleclus ac libidincs quasi quoddam

apum examen cxsuscitat. Quis enim currus, ab equuleis

tractus, adco temere fertur, auriga excusso ? Quodnam

navigium gnbernatore destitulum, a fluctibus liuc illuc

exngitatum, non lutius est temulento?

VIII. Per ejusmodi mala, viri simul et mulieres, consti-

tulis choris communibus , animabusque vinoso dnemoni

tradilis, se mutuo iibidinum spiculis consnuciarunt. Risus

ulrinque, canliicnoe obscoenoe, meretricii gestus ad libidi-

nem provocanlcs. Rides, dic mihi, ac gaudes gaudium im-

pudicum, cum lacrymari ob praeterita etingcmiscereopor-

teret? Canis merelricias cantilenas, Psalmis et hymnis,

quos didicisti, ablegatis. Moves pedes, et more insanientium

exilis, ducisque quas non deberes choreas, cum genua

Ilexa oportuissct ad adorandum? Ltras lugebo? puellas-ne

nupliarum inexpertas, an connubii jugo subditas ? Illae qui-

dem, amissa virginilatc, reversac sunt, hae vero pudiciliain

maritis haud retulerunt. Nam si quae forte peccatum vita-

runt corpore, omnino tamen in animis corruptionem sus -

ceperunt. Hoec et de viris a mc dicta sint. Aspexit neqniler,

consrectus csl. « Qui aspexerit mulicrem ad concupisccn-

» dum, jam mejchalus cst2

. » Si ob forluilos casus tantum

Ea;'.i. v, 11. — 2 Matth. v, 28.



HOMII.IA. XIV. IN EIVRIOSOS. 201

pericuhnn impcndet obiter conspieienlibus, quanlum fulu-

ruin cst ob occursus, qui dc industria fiunt, ut videant

mulicrcs prre cbrietalc sc indecore gcrcnles, suosque geslus

componcnles ad lasciviam, ct cantilenas molles canentes,

quae vcl auditcc solum, omnc voluptalis ocslrum lascivicnti-

bus ingercre possunt ? Quid dicent, aut quid causabuntur,

qui cx ejusmodi spcctaculis ingens malorum cxamen sibi

collcgcrc? Nonne se ideo aspexisse, ut concupiscentiam

excitarcnt? Obnoxii igitur sunt judicio adulterii sccundum

incvilabilem Domini sentcntiam. Quomodo vos Pcntccoste

cxcipict, qui in Pascha fuistis ita contumeliosi? In Penlc-

coslc Spiritus sancti adventus manifestus fuit et nolus om-

nibus : lu vero in anlecessum temct adversarii spirilus

habitaculum effecisti, et templum factus es idolorum,cum

debuisscs lemplum Dei fieri per Spiritus sancti inhabila-

tioncm '. Acccrsivisti exccralioncm Propheloc, in Dei per-

sonadicenlis : «Convertamsolenmilateseorumin Iuctum 2.»

Quomodo scrvis imperabilis, cum vos quasi mancipias slo-

lidis ac exiliosis cupiditalibus inserviatis? Quomodo casli-

gabilislibcros, cum vos incastigatam vitam atquc incom-

positam vivatis? Quid igilur ? Num vos in his rclinquam?

Scd vcreor nc forle, oui immorigcr csl, fial indc impuden-

lior; qui vcrocompunctus esl, tristilia abundantiorc absor-

bcalur3

. Nam, inquit, « Medela scdabit peccala mngna'*.

Jcjunio curclur cbrielas; Psalmo, canliJena obsccena; la-

crymaj sint risus remcdium; pro saltalionc gcnu flectalur ;

pro manuum plausupeclus perculialur; pro vcstitusornalu

oslcndalur humililas. « Imprimis redimat lc apcccato elce-

«mosyna 5. » Nam « Prelium rcdcmptionis viri, sunt su.c

» ipsius divitiseG

. » Plures corum, qui in amimnis vcrsantur,

fac habcas socios prccalionis, si forlc ncquitia. consilium

1 Rom. vin, n. _. - Amos vin, m. _ 3a (jor 11;

_ _, 4fl;cc | #

x, \. — 5 Dau. iv, 2\. — 6 riov. xiii, 8.



202 S. IsASILII C.ESAR. C APPAD. AllCHIEP.

tibi remitlatur. Quando sedit populus ad edendum et bi-

Lendum , et surrexerunt ad ludendum ' (ludus autem

ipsorum idololatria erat) : lunc Levitse in suos fratres ar-

mali, manus suns iu sacerdotium consecrarunt. Ilaque ct

vobis, qui Domiuum timetis, quolquot nunc de aclionum

improbatarum turpiludinc doluistis, illud proecipimus : aSi

viderilis quos stultitiaj gestorum suorum pceniteat, eortun

misereamini tanquam veslrorum membrorum aegrolan-

tium : sin pervicaces ac vestram pro ipsis mocslitiam sper-

ncntes : « Exilc de medio eorum, et separemini, et immun-

» dumnetangalis 2: » ut sic illi quidcm pudore aftecli, suam

ipsorum pravilalcm cognoscant; vos vero merccdem cemu-

lationis Phinees recipialis3

,justo judicio Dei ac Salvatoris

noslri Jesu Chrisli, cui gloria et imperium in sajcula sa^cu-

lorum. Amen.

HOMILIA XV.

De fidc.

I. Dei qnidem jugilcr meminisse 4, res pia cst, ctquoDci

amans nniinus nunquam cxsaliatur; quaj vcro sunt Dci,

sermone prosequi audax coeplum fuerit; cum mens noslra

longo inlcrvnllo a rerurn dignilale absit, rursusquc sermo

obscure ac impcrfectc inleliecta exprimal. Ilaque si intel-

ligcnliam noslram longe superct rerum magnitudo, sermo

autem ab ipsa inteliigcnlia snpcretur, quomodo silcre ne-

cesse non fuerit, ne forte theologiae dignitas ex verborum

tenuitate periclitari videatur? Dei quidem gloria aflieiendi

•

Exod. xxxu, G. —a

2 Cor. vi, 17. —3

Num. xxv, u. —4

VideD. Guillon, tom. vit, pag. 190-197.



IIOMIMA XV. »E FIDE. 2o3

cupido qnibusvis ratione prrcdilis insita cst natura : sed rci

j>ro dignitate tractanda) imparcs sunt cx oequo omncs.Ouanquam antoin pielalis studio allcr alteri pnoslamus;

nemo tamcn ila cnccutit, sequc ita seducit, ut ad summum

oomprchcnsionis apiccm pcrvcnissese exislimet. Imo quanto

magis vidcbitur cognilione ac scicntia proficerc, lanto am-

plius sunm imbecillitatem scnliet, Talis ernt Abrnham,talis

crat iMoyscs; quibus cum licuit Deum videre, quantum vi-

dcrc homini fas osl, tunc mnximc utcrque humilcm se

pracslilil. Abraham quidem nominat scmct lerram ac cine-

rcm ': Moyses vcro sc dicit homincm voce gracili ct lingua

tarda*. \ idcbat enim eam essc linguoe suae dcbililalcm,

quocrcrum intcllcclarum magniludini enarrandaj inservite

non posset. Sed quia oris omnis nunc apcrta est ad thco-

logiam audicndam, ncc Ecclcsia saliatur ejusmodiauditio-

nibus, confirmans quod nb Ecelesiasle dictum esl : « Non

«implcbilur auris audilu 3, » dicerc pro virili ncccsse est.

Dicemus aulcm non quontus cst Deus, sed quantum pos-

sumus nos asscqui. Nec enim quoninm medium hunc inlcr

ccclum ct lcrram locum oculis totum collustrarc non pos-

sumus, conlinuo, ccrle quoad cjus fieri polcst, conspiccrc

uolumus : sic cliam nunc paucis verbis piclati lacinmus

salis, scd in lolo scrmonc victoriam dignilali nnttinc atqtic

ampliludini conccdamus. Ncque cnim linguoe Angcloi imi,

qihTCumque kllac sunl, nccjuc Archangclorum, cncque cum

lota simul ralionali natura coacla», ad minimam parlempcrtingcrc polerunl, nedum loli cxplicaiuhe parcs siul. Tu

vcro si quid volcs de Deo diccrc, aul audiro , diinilte cor-

pus liium, diinilte corporcos scnsus, rclinque lcrr;un, rc-

Jinquc mare, aorcm inlia lc ipsum colloca, pnolcrgrodcre

alalcs, temporum conslilulos ordincs, lcrrne ornatncnla

snpra a?lhcra lollere.lransccnde slcllas, omnia quaxumque1 Gcn, xvin, 27. — 2 Exol. iv, 10. — 3 Eccl ( 1, S.



204 s « BASILII C.ESAR. CAPPAD. ARCIIIEP.

in eis adniirationi sunt, earum ornatum, magnitudinem,

quidquid ex eis orbis universus capit utililatis, rectum or-

dinem , splendorem, situm , motum, quomodo inter se

conjungantur, aut sejungantur a se invicem. Omniamcnte

ac ratione praetergressus, transvolans coelum, illoque effec-

tus cxcelsior, cogitatione sola pulcherrima quecque cir-

cumspice, exercitus coelestes, choros Angelorum, Archan-

gelorum dignitates,gloriam Dominalionum , Thronorum

sedes, Yirtutes, Principatus, Potestates. Praetermissis omni-

bus, cmergenlc ratione supra omnem creaturam, menle

ultra haec erccta, contemplare divinam naturam, stantem,

immutabilem , varietatis expcrtem, affectionum vacuam,

simpliccm, compositioni nulli obnoxiam, indivisibilem, lu-

cem inaccessam 1

,polenliam ineffabilem, magnitudinem

fmibus nullis circumscriplam,gloriam supermicanlem,

bonitalcm desiderabiiem, pulchritudinem singularem, qua

quidem animus sauciatus vchementer percellatur, sed qure

pro dignitale verbis explicari non possit.

II. Illic Patcr, et Filius, ctSpiritus sanctus, increala na-

tura, dominica majestas, naluralis bonilas. Pater, omnium

principium, eorum quae exislunt causa, radix viventium.

Unde prodiit vitae fons, sapientia, virlus, Dei invisibiiis in

omnibus simillima imago 2, Filius ex Palre genitus, vivens

Yerbum, Deus existens, et existens apud Deum 3; existcns,

non adventitius ; existens ante saecula, non postea acquisi-

tus; Filius,nonpossessio ; Opifex, nonopificium ; Creator,

non crealura; omnia existens, quaecumque est Pater, Fi-

lius, inquam, et Paler. Observa mihi has proprielates.

Manens igitur in eo quod est Filius, omnia est quaecumque

est Pater, secundum ipsius Domini vocem, dicentis : «Om-

nia quaecumque habet Pater, mea sunt 4. » Revera enim

• i Tim. vi, 16. —2 Col. 1, i5. —

3 Joan. 1, 2. —4 Id.

xvi, i5.



HOMILIA. XV. DE FIDE. 2o5

omnia, quao archetypo exempiari adsunl, imaginis sunt.

\ ulimus cnini, inquil Evangelista,

gloriam ejus glo-

iriam quasi Unigenili a Patre1

: »hoc est, non cx dono et

munere clala ci sunt miracula, sed ex naturse communione

Filius liabet palernajDivinilatisrnajestalcm. Nam accipere,

communc cst et crcaturac; habere aulem ex natura, pro-

prium est Geniti. Itaque ut Filius , naturalitcr possidet

quce sunt Palris;

ut Unigenitus, omnia io seipso compre-hendit, cum nihil quidquam cum altero dividalur. Ex ipsa

igitur Filii appellatione discimus oatursB esse consortem,

non jussu crealum, sed sinc ullo intervallo ex substanlia

splendcnlem, sine ullo temporis spalio cum Palre conjunc-

tum, aequalem in bonitate,, sequatem in potestate^consor-

tem majestatis. Ecquid enim, nisi sigiliuui et imago, os-

lcndcns in sc Palrem lotum ? Quaecuinque aulem postea,

hominum dispcnsans salulcm, quam uobis per carnem

coospicuus effeclus exhibuit, ita tibi ex corporis conslitu-

lione cdisseril, ut dicat missum se csse, ct nihil a scipso

fadcre posse, ct accepisse se mandatum ct alia id genus,

nc ullam libi occasionem prncbeant ad imminucndnm Uni-

genili divinilatcm. Nam humilis ille ad luam infirmitatem

accessus, dignitalem potcntis minuerc non debet : sed na-

luram tntellige congruenler Dco convcnicntcrque, vcrba

vcro humiliorn dc Incarnalionc accipc. Dc quibus si vcllc-

mus nunc accuralc traclare, iocauti ac imprudeales mul-

tam, imo innnitam vcrborum copiam ad susceptum argu-

lncnlum aggercrcinus.

III. Sed ad propositum revertamur. Mcns, qua: n terre-

nis affectionibus pura cssc polucril, onmcmquc inlelligibi-

lcm crcaturam rclinquere, cl qiiasi piscis ali(juiso profundo

ad summamsupeiTicicm ennlarc, jamin crcatiouis purilate

constilula, illic videbit Spiritum sanclum, ubi Filius csl,

' Juau. i, 14.



206 S. BASILII C/ESAR. CAPPAD. ARCMEP.

ctubiPater; qui et ipse omnia coessenlialiler secundum

naturam habet, bonitalem, rectitudinem, sanclimoniam,

vilam. Nam, inquit : « Spirilus tuus bonus 1 *» Ac rursus

a Spirilum rectum. » Rursusque : « Spirilum sanclum\ »

Quin et Apostolus : « Lcx Spiritus vilse3

. » Horum nihil

ascitilium ci, nec quidquam postea adventitium adest. Sed

quemadmodum caleiaclio separaii ab igne non potest, nec

splendor a luce : sic nec a Spiritu sanctificatio, vivificatio,

bonilas, rectitudo. Illic igilur Spiritus consistit, illic in

beata nalura; non cum multitudine numeratur, sed in

Trinitate conspicitur, solilarie enuntialur, non in turmis

ac coetibus comprehenditur. Ut cnim Pater unus est, et

Filius unus : sic unus eliom Spiritus sanctus. At vero ad-

minislri Spiritus in singulis ordinibus multitudinem, quae

vix numerari potest, nobis exhibent. Quod igilur supra

crealuram est, id in crealura nc qnacras : ne cum sanctifi-

calis deprimas quod sanctificat. Ille replet Angelos, replet

Archangclos, sanctificat Poteslates, vivificat omnia. Ille in

omnem crealuram divisus, cum aliler alius parliceps ejus

fiat, nihil tamen a participantibus minuilur. Omnibus

quidem gratiam suam largitur, non tamen insumitur in

parlicipantes, sed et qui occeperunt, rcplentur, et ipsi nihil

quidquam deest. Et quemadmodum sol cum corpora illus-

trat, et ab eis varic participalur, nihil minuitur a parlici-

panlibus; ila eliam Spirilus gratiam suam omnibus impar-

liens, integer manct et indivisus. Omnibus lumen dat ad

asscquendam Dci notiliam, afllat Prophelas, legislatores

sapicntiam docct, sacerdolcs consecrat, corroborat reges,

juslos perficit, prudenles cohonestat, operatur dona sana-

tionum, vivificat morluos, solvit compedilos, alienos adop-

tat in lilios. Haec operalur per supernam generationem. Si

publicanum credentem nactus fuerit 4 ,reddit Evangelislam

' P<al cxmi, 10.— 2 Id. i-j 12 ct i5.— 3 Rom, vin, 2.-4 Mattli. ix, 9,



HOUILIA XV. DE 1IIH.. '10']

si inciderit in piscntoreni 1, ihcolognm facitj siperseculo-

rem pcenitentem ollVnderit5

, cflicit Aposlolum gentium,

pi\Tconem fidci, vas cleclionis. Pcr ipsum debilcs evadunt

forles, paupcrcs dilcscunl, idiola* et scrmonis rudes sapien-

tia sapienlibus praslant. Paulus infirmus3

; ct tamen ob

Spirilns prtcseuliam, corporis ipsius sudaria samtalcm affc-

rcbant suscipicnlibus. Pclrus erat et ipsc corpore infirmo

circumdatus ; sed per inbabitantcm Spirilus graliam, um-bra e corporc prolapsa morbos eegrotanlium fugabat-*. Pau-

peres Petrus et Joanncs (uon enim eis crat nrgcnlum, ne-

que nurum ) ; scd lamen largicbantur sanitalem multis

nummis aureis praeslantiorem SJ Nam claudus illc a mullis

accepto auro, crat adhuc mendicus; scd recepto a Palro

beneficio, saliens quasi cervus, Dcumque laudans, mcndi-

carc desiit. Non noverat Joannes mundi snpienliam, tamcn

pcr Spiritus potcntiam prolulit vcrba, qua3 sapientia nulla

potest conlucri. Illc el in ccelo consistit, et lerram rcplcl,

ct ubiquc adest, ncc usquam conlinelur. Tolus in unoquo-

quc inliabitat, et totus cum Dco est. Dona miuislrot non

ministri more : sed suo ipsins auctoritule parlilur muncra.

«Dividit cnim, inquit, pcculiariler uniouique prout vullfi

. »

Millilur quidcm in dispcnsaloris el ccconomi modiim : scd

agil piopria polcslote. Precemur illum, ut aniinis uostris

adsil, nec ullo lcmpore nos dcscral, pcr graliam Doniini

nostri Jcsu Ghristi, cui gloria cl impcrium, in stecula saBCU-

lorum. Amcn.

• Malth. iv, 19. — aAcl, ix, i5. — 3 Id. xtx, 12. — 4 Id. v, i5.

— 5 ld. 111, 6. — 81 Cor. xii, 11.



i>08 S. BASILII C.ESAR. CAPPAD. AP.CIIIF.P.

VWVWWWVWWVWWWVWWVVVVVWWWWWVWWWWVWWWWVWWWWWWWWWWWWW '.V

HOMILIA XVI.

ln illud : ln principio erat verburn'.

I. Ojims quidem a Evangeliorum vox reliquis documen-

tis a Spiritu traditis magnificentior est et praestanlior, quod

in his per servos Prophetas locutus sit ad nos, in Evange-

liis vero Dominus ipse per se nos allocutus sit. Sed qui

inter ipsos evangclicos praecories vocalissimus est, quique

auditu omni majora, et intelligentia omni altiora iocutus

est, Joannes est, ille lonitrui filius, cujus audivimus exor-

dium, quod ex Evangclii libro modo lectum est : « In prin-

» cipio erat Ycrbum, ct Verbum erat apud Deum, et Deus

» crat Verbum. No.fi multos cx iis, etiam qui a veritatis

doclrina alieui sunt, quique de sapienlia mundana glorian-

lur, Iitc et admiratos esse, et scrij)tis suis inserere ausos

fuisse. Fur est enim diabolus; ac noslra, cum fabularum

narrator sit, ad suos vates effert. Quod si carnalis sapientia

vcrborum vim tantopere est admirata, quid nos Spiritus

discipuli facicmus? Obiter-neaudiemus,et exiguam quam-

dam vim in eis inessc exislimabimus? Ecquis ita slupidus

fucrit, qui lanlam senlenlirc pulchritudinem tamque in-

comprehcnsibilem dogmatum alliludinem non mirelur,

nec veram corum comprelicnsionem concupiscal. At cnim

admirari pulchra diflicile non est : sed ea, quae admiralioni

fuere, perfecte intclligere, hoc arduum est atque pcrdiffi-

cile. Nam ct solem hunc sensibilem nemo cst, qui non

laudet : quandoquidem ejus magniludine ct pulchritudine

ct radiorum rcqualilate et splcndida luce mognopere de-

1Joan. 1,1, — 2 Vidc D. (Juillon, tom. vu. png. 211-210.



HOMILIA XVI. IN ILLUD ! IN MtlXC. ERAT VE&BUM, 209

lectatur. Altamcn si in ipsius orbcm oculorum obtutus

figere vehementius contcnderit, non solum exoplata visu-

rus non est ; sed visus ctiam inlcgritatem corrumpet. Tale

aliquid arbilror acciderc menli ei, qune accuratius scrutari

conaturhoec verba : In principio erat Verbuni. » Quis quac

ad principium spectant, ut par est, intelliget? Quaenam

verborum vis inveniatur, quac pro rei dignitate possit co-

gitala exprimere? Traditurus nobis Joannes quae ad theo-

logiam Filii Dei attinent, nullum aliud orationis exordium

nisi principium universorum pra?tulit. Spiritus sanctus no-

verat quiessent adorturi Unigeniti gloriam : praeviderat qui

essent nobis objecturi sophismata, quce ipsi ad subvertendos

auditores excogitassent. Nimirum : « Si genitus est, non

erat; et, antequam gigneretur, non erat; item, ex non

existenlibussubsistentiam accepit, »Linguae enim per verba

suasoria exaculre magisquamancepsquivisgladins, loquun-

tur talia. Ne igilur similia cuiquam dicere liccat, Spirilus

sanctus hsec in Evangelio occupans dixit : « In principio,

«inquit, erat verbnm. » Hanc vocem si tenueris, nihil a

maleficis illis patieris mali. iNam si ille dixerit : «Si genitus

est, non erat ; » tu dicito : « In principio erat. » Sed, inquit,

priusquam genitus esset, quomodo crat? tu ne dimittns

illud : « Erat : » ne dereliqueris illud : «In principio. » Prin.

cipii summitas non apprehenditur; quod exlra et nllra

principium sit, non invcnitur. Ne quis le decipialvaria

vocis significatione. Namrcrum multarum multa sunt prin-

cipia in hac vita : scd unum est principium supra omnia7

quod ullra est. Nam, inquit Parocmia : « Principium viae

«bonac1

. »Sed vioe principium est primus motus, unde itcr

ordimur, cujus prior pars potcst rcperiri. Et : a Principium

»

sapienlioe timor Domini

3.

» Pra;jacet aulcm ct huic prin-cipio aliud quoddam, cum pcrccplionis artium priucipiuia

* Prov. xvi, 5- ~ 2 Tsal. cx, 10.

XLIV. 14





HOMILIi XVI. IN ILI.UD : IN PRINC. ICRAT VERBtM. 211

piwponens. Quomodo aulcm par iuerit lemporis condilo.

reO) gcnoralionem haberc temporis vocibus subjectaui?

6 Eral igilur in principio. » Quod si ab hac voce, « Ernt, »

non (liscesseris,blasphemircmalignK adilum nullum dabis,

1 1 enim qui in mari versantur, cum intcr duas anchoras

flucluant, tempcslatem aspernautur : ita et tu hanc pra-

vam turbationeui, quae vitam hominum pernequitiae spiri-

lus invasit,quaeque multorum fidem exagitat , deridebis

,

si modo in horum verborum propugnaculo tanquam in

porlu ac stalione animam luam lenueris.

III. Jam iuquirit mens noslra, « Quis erat in principio?

«Yerbum, » inquit. Quale verbum? humanum-ne ver •

bum, anverbum Angelorum? Enimvcro indicat nobis Apos-

tolus Angclis quoque suam essc linguam , cum ait : « Si

» linguishominum loquar et Angelorum ? . » Jam vero «Verb^»

cjuplex est intelligcntia : allerum enim voce proiertur, quod

posteaquam prolalum cst, in aere peril: aiterum vero in-

ternum est, inque nnimis noslris insitum, vcrbum sciiicet

mentis. Est et aliud veibum, oralio arlificiosa. Vide ne tc

decipiat vox ambigua. Quomodo enim crat in principio

verbum humanum, cum homo principiumortus atque ori-

ginem poslcrius acceperit? Anle hominem bestiie, anle

hominem pecora, rcptilia omnia luni lcrreslria lum oqua-

tica, volucres cceli, stella3,sol,luna, herboe, semina, lorra»

mare, coclum. Non igitur in principio ernt vcrbum huina-

num, scdne Angelorum quidem.Nam creal.ura oinnis pos-

lerior sajculis est,acceplo a Condiloro existendi principio.

\Vrbum autem, quod insitum in animo cst, et ipsum sin-

gulis, quae intcllecla sunt, recenlius csl. Sed Vcrbum prout

Deo convenit inlerprctarc. Nam cum de Unigenito ad to

Uiqueretur, ^ crbum ipsuui dixit. Quemadmodum igilurct

lueem paulu post dicet, el vilam, ct resurreclionem; ncme

'i (Jor. xui, i.

1/,.



212 S. BASILII CÊSAR. CAPPAD. ARCIIIEP.

iamen, cum audis lucem, ad sensibilem hanc et oculis 'vi-

sibilem lucem recurris, neque cnm vitam audis, commu-

nem hanc intelligis, quam bruta etiam animalia vivunt :

ita quoque cum Verbum audis, cave incidas mentis imbe-

cillitate in terrenas humilesque cogitationes, sed vocis sig-

nificationem perscrutare. Cur Verbum? ut perspicuum

sit processisse ex mente. Cur Verbum? quia citra passio-

nem genitum cst. Cur Verbum ? quia imago est Genitoris,

totum in seipso Genitorem ostendens, nihii inde separans,

et per se perfectum existens : quemadmodum et verbum

nostrum totiusnostraecogitationisrefert imaginem. Etenim

quae in corde cogitavimus,ea verboproferimus, idque quod

loquimur, reconditi in corde conceptus imago est et simu-

lacrum. Nam ex cordis abundantia promitur verbum. Ac

quidem cor nostrum est veluti fons quidam : prolatum vero

verbum, est veluti rivulus aliquis, quiexhocfonteemanat.

Tantum igitur est id, quodprofluit, quantum id quod pri-

mum emergit; et quale est id, quod occultum est, tale est

quoque quod apparet. Verbum igitur dixit,tibi ut ostendat

Patris generationem passioni non subjici; teque doceat di-

vinam Filii substantiam perfectam esse, denique ut per

haec aeternam Filii cumPatre conjunctionem commonstret.

Nam et verbumnostrum, mentis fcetus, citra passionemge-

neratur. Nequeenim secatur, neque dividitur, neque fluit

sed mens tota in sua natura permanens, verbum tolum et

absolutum producit; atque idverbum, quod procedit, om-

nem mentis generantis virtutem in se complectitur. Post-

quam igitur tantum ad Unigeniti theologiam ex verbi voce

desumpseris, quantum pium fuerit, lumquidquid alienum

esse ac dissentaneum repereris, id devita, omnique studio

praelergredere. <i In principio erat Verbum. » Quod si dixis-

set : « In principio erat Filius, n tibi in mentem una cum

Filiiappcllalionevenisset qucedampassionis cogitatio. Quo-



ROHILIA XVI. IN ILLUD : IN PRINC ERA.T VERRUM. 210

niam quce apud nos generant, temporc generant, et cuni

passione generant, idcirco haec occnpaturus, « Verbum »

dixit, suspiciones absonas in antecessum corrigens, ut ani-

mam tuam illaesam servaret.

IV. « Et verbum erat apud Deum. » Rursus « Erat, » ob

eos qui impie dicunt quocl non « Erat. » Ubi erat « Ver-

» bum? » non in loco : quandoquidcm in loco non continen-

tur quoe circumscribi non possunt. Sed ubi crat? « Apud

» Deum. » NequcPnter in loco, nequc Filius in ambituullo,

aut certa circumscriplipne comprehenditur : sed infinitus

Pater, infinitus est Filius. Quidquid cogitaveris, et quo-

cumque spirilu tuo perrexeris, omnc id Deo plenum inve-

nies : ubiquc offendes pariter coextensam Filii hypostasim.

« Et Vcrbum erat apud Deum. » Admirare cujuscumque

vocis accuratum delectum. Non dixit : « In Deo erat Ver-

»bum : sed « Apud Deum, » ut hypostasews proprietatem

declararct. Nondixit : « In Deo, » ut ne confundcndae hy-

potasews daret occasioncm. Nam prava illa est blasphemia

corum, qui commiscerc omnia conantur ; dicuntque Pa-

trem etFiliumet Spiritum sanctum, unumessc subjeclum,

atque rei uni nomina diversa ascribi. Impietas pessima,

nec minus fugienda quam eorum, qui ore blasphcmo aflir-

mant Filium Dei Dco ct Palri secundum subslanliam dissi-

milem esse. «Et Vcrbum erat apud Dcum- » Deinde poslea-

quam Verbi vocem ad oslendendam gcncralionis apalhiam

adhibuit, stalim et

noxameam, quac ex Verbi nomincaccc-derc poterat, curavit. Atquc semet quasi ex blaspheman-

lium calumnia cximens, « Quid, inquit, cst Vcrbuin? Deus

»eralVerbum. »Ne mihi arlificiosc comminiscarcquasdam

verborum disliucliones, nevc maligno tuo arlificio convi-

lium ullum doctrina Spirilus aspcrgas. Ilabcs senlenii.im.

Subditus eslo Domino. « Dcus erat Vcrbum:

Hoc erat in

«principio apud Dcum. » Uursus Evapgelisla omnem suam



2l4 S. BASILII C.ESAB. CAPPAD. AttCHIEP.

theologiain, quam de Unigenito nobis tradidit, paucis vcr-

bis in summam redigit. Quodnam hoc?« IIoc, «Verbum

Deus. Postquamenim ejus tibiconceptum distincte cxprcs-

sit, in luoque animo per doctrinam quasi insculpsit quae

Ignorabas, ac Verbum Christum in tuum cor velut m do-

mum introduxit, ita demum hanc vocem profert, « Hoc.

Quale « Hoc?»Foras ne respice, eum, quiperdemonstran-

tem vocemtibiostenditur, circumspeclurus : sed in occul-

tos animae luae recessus ingredere, et quem didicisti Deum

in principio existere,procedere velut Verbum , apud

Deumversari, hunc cognoscens admiransque, et tuum Do~

minum in te per doctrinam residentem adorans, sciloquod

hic erat in principio : hoc est, semper apud Deum Palrem

suum. Has mihi paucas voces servate, illas quasi sigiilum

in vestra memoria imprimenles. Hoe futuraesunt murus fir-

missimus adversus insidiantium incnrsus : hcc animarnm

sunt salutare munimentum, iis, qui ipsas praelendent ac

opponent. Si quis te adorsus dixerit: « Gum non essct, ge-

«nitus est; sienim erat, quomodogenitus est?»Hanc i^lam

adversusgloriam Unigeniti calumniam daemonum qnasi vo-

cem aversare. Tu autem reversus confugito adEvnngelio-

rum voccs : « In principio erat Verbum, et Verbum erat

» apud Deum, et Deus erat Verbum. Hoc erat in principio

»apud Deum. »Dicquater« Ernt, »atque hoc eorum con-

vitium,« Non erat, «facics irritum. Hsec fidei fundamenla

maneant inconcussa. Superhaec, Deodante, aedificabimus

et reliqua. Neque enim possumus omnia vobis simul expla-

nare; neforte quoe diligenter a vobis collecta sunt, oratio-

neprolixiore irrita reddamus. Mens enim, quae apprehen-

dendis simul omnibus impar est, haud aliter sc habet ac

venter, qui ob nimiam saturitalem sumptos cibos concoquc-

re non potest. Optoigitur ut haec et gustando dulcescant,

et concoquendo profint. Ego autem vobis ea, quae super-



IIOMIMA XVII. IN BARLAAM MARTYMiM. 21

sunl, paralus sum minislrare : in Christo Jesu Domino not-

Iro, (Mi glbrin cl impcrium, in saccula sa?culorum. Amcn.

HOMILIA XVII.

ln Barlaam marlyrem,

I. Antka quidcm * Sanclorum mors planctu et lacrymis

cohoncslabalur. Joseph deflevit acriter moitttum Jacob a

;

alquc Moysis morlcm Judaci hautl pariim planxcre 3, mul-

tis qtioque lacrymis Samuelem condecorarunt 4: nunc vero

cxultamnsin Sanclorum obitu. Tristium

namque naturapost crticem mutala cst, nec amplius Sanclorum morlem

lamcntis proscquimur : sedlripudiisdivinis circum illornm

scpnlcra chorcas ducimus. Somnus cnim Juslis mors est.

Imo potius ad vitam meliorcm profeclio. Ilinc Marlyres

dum maclanlur, cxultant. Nam desidcrium vitas beatioris

dolorem csedis cnccat. Ad coronas Marlyr rcspicit, non adpcricula : uon horrct plagas, sed palmas numeral : non vi-

det lictores in tcrra flagris cacdcntcs, scd Angclos e C(do

gralulantes animo inluctur : prsemia aelcrna spcclat, non

temporalia pericula. Splcndidum ct apud nos jam arrha-

boncm oblincnt, cum inlcrdivinas acclamalioncs oinninin

plausu celcbrcntur, populumque frcqucnlissimum cscpul-cris congrcgent.

II. IIoc ipsum sanc in forti ac strcnuo Barlaam hodic

factum cst. Insonuit cnim bcllica martyris tuba, ct piclatis

mililcs, ut ccrnitis, convocavil. Annuntiatus pracconio est

jacens Chrisli athleta, ctslalim Ecclcsiac thcatrum ad cou-

' Vide D, (iuillon, tom. vn, p. 382-385.— • Gcn. t, i.— 3 Dcm.

xxxi v, 8. —<4

i Rcg. xxv, i.



2l6 S. BASILII C.ESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

volandum impulit. Et quemadrnodum fidelium Dominus

aiebat : «Qui credit in me, etiamsi morluus fuerit, vivet ';

mortuus est strenuus ille Barlaam, etlamen conventus pu-

blicos congregal : consumptusinscpulcro est, et tamenin-

vitat ad convivium. Nunc lempus nobis est exclamandi,

« Ubi sapiens, ubi scriba, ubi conquisilor hujus saeculi2.»

Vir agrestisnobis esthodie invictus magister pietatis,quem

ut prasdam captu facilem tyrannus trahebat, sed expertus,

cum agnovit armigerum insuper;ibilem:

quem deridebat

rustice loquentem, sed angelico robore vigentem reformi-

davit. Nec enim una cum linguae organo barbaruserat ani-

mus, neque una cum syllabis mens claudicare videbatur.

Sed alter erat Paulus cum Paulo dicens : « Etsi imperitus

»sermone, sed non scientia3

. » Obtorpuerunt carnifices

coedendo : sed Martyr inveniebatur vegelior. Fatiscebant

laceranlium manus, sed ejus, qui lacerabatur, animus non

flectebatur; flagra compagem exolverunt nervorum, sed

fidei vigor lenacius oslringebatur. Perfossa latera absu-

mebanlur : sed mentis philosophia efflorebat. Enecta erat

carnisillius pars major : at quasi necdum certamina exor-

sus, vigebat. Cum enim pietatis amor animam occupat,

tum ipsa omne pugnarum genus irridet; et quicumque il-

lam rei adainataj causa caedunt, delectant magis quam ex-

cruciant. Testimonio mihi est illud Apostolorum deside-

rium, quo Judaeorum verbera olim suavia ipsis et grala

reddebantur. « Ibant enim, inquit, gaudentes a conspectu

» concilii, quod digni habiliessent qui procjus nomine con-

«tumeliam paterentur 4. » Talis est ct ille miles qui hodie

nobis celebratur. Hic tormenta pro gaudio duxit : hic dum

caederetur.rosispeti se rebatur. Impietatis damnatanquam

tela fugiebal; judicis iram habebat pro fumi umbra. Sa-

Joan. xi, a5. — 21 Cor. I, 20. — 3

2 Cor. xi, 6. — 4 Act.

4i.



IIONILIA XVII. IN IURLAAM MAHTtHEM. 21

lcllitunicfferntos ordines irridcbat, qui scilicct ob pdricula

velul ob coronas tripudiaret. Plagis affectus perinde lneta-

batur, ac si honorc afllceretur. Suppliciis acrioribus ita

cxullavit, quasi pramiia lautissima acccpisset. Despuebat

gladios nudos, mnnus tortoruin sustinebal tanquam cera

molliores, supplicii lignum velutsalutarc osculabatur, sep-

lis carcerum ccu pralis gaudebat,excogitatis tormcntis ve-

lulivariis floribus oblcctabatur. Dexteram habuit ignefir-

miorem : quod poslrcmum tormcnlum ei ab inimicis ad-

molum est. Etenim libamen doemonibus facturi ignem arae

cum imposuissent, adduclum Marlyrem ante eam sislunt,

atquc dextram supinam supcr allare prolendere jubentes,

manu vclutcerea ara abusi sunt, ardente thurc inea maligne

imposito. Sperabant enim fore, ut vi ignis devicla manus

thus in aram nccessario ac velocitcr excuteret. Heu varias

impiornm proestigias ! Quoniam, inquiunt, vulneribus in-

numeris animum pervicacis illius luctaloris non fleximus,

illius certe manum per flammam fleclamus. Ouoniam arli-

busdiversis animum nonconcussimus, cerle igni admolam

dexlcram quatiamus.Sed nc

illa

quidem speshis

miserisprofuit. Etenim flamma quidem manum pcrrosit : scd la-

mcn manus permansit flammam quasi cinerem fercns. Non

dedit tcrgum socvienli igni fugilivorum in morcm : scd im-

mota perslilit contra flammam strcnue dimicnns, atquc

Martyri facullatcm dnns Prophclac verba profercndi : «Bc-

nncdictus Dominus Dcus mcus, qui docct manus mcas adspraelium, et digitos mcos ad bellum '. » Ignis cnim cum

manu confligcbat : scd ignis vincebalur. Flammam intcr ct

dexteram marlyris instrucbalur lucla : sed dcxtera novam

quamdam luctaminum vicloriam hnbebnt : quandoquidcm

pcr mcdiam mnnum transcunle flamma, manus ndhuc ad

luclam porrigcbatur. mauumignc pcrlinaciorcm!

o ma-* Psal. cxun, 1.





KOMir.n xvrir. in gordiu!» martyi\cm. £1T)

Dopiugalnr in labeUa. el corlaniiiium pnufeclus Chrislus,

cni glorift in saccula sajculorum. Amen.

*\' 1 V^\\\\\\'AV\\\\\\̂ \V\V>\\\\\^\\\\\\V\\^\>\\^*\\V\-A\\\\\\V\^\V\S\\\\\\> YV-AtAXY^V.VV*

IIOMILIA XYIII.

ln Gordium martyrem.

I. N vttjive lexcsl apibus ', ab alvcaribus non prins abire,

qunm rcx carum volatui praucrit. Quoniam igitur cl Do-

mini populum vidi nunc primum ad coelcstcs florcs Marly-

rcs exeuntem, quarro ducem. Qnis concitavit magnum hoc

examen? quis hybcrnam moostilinm vcrna hilaritale com-

mulavit? Nam nunc primum populus cx urbc tnnquam cx

alvcnribus quibusciam cffusus ad suburbanum decus, au-

guslumhoc cl perpulchrum Martyrum sladium, frcqucnlis-

eimus convenit. Ilaque cum nos quoquc cxcilatos ac dcbi-

litatis oblitos adduxcrit Martyris miraculum , age sane ct

ipsi, voce pro virinus edila, bombilcmus quasi circum flo-

rcm geslornm viri illius, operam ct piam ct aslantibus

gratam navantcs. «Dum enim landalur juslus, loelabunlur

» populi ", » diccbnt nobis modo sapicns ille Salomon;quan-

quam apud me ipsc addubitabnm quidnam sibi vclil hoc

acnigma Parccmiasla?. An dical populum l.rlari alicujus rhc-

ihoris aut oratoris pcrili, qui oralioncm ad admirationcm

nudicntibus movcndam composucrit, sono quodam, coquc

cloganti, aurcsquc circumslrcpenti : quod scilicct tnm scn-

tcnliarum invcnlionem alquc disposilioncm , lum dic-

lionis pompam atquo hnrmonicnm concentum mirc pro-

bal. Scd ccrtc hoc nunquam dixeril, cum nusquam tali

diccndi gcncrc usns sit. Ncc nos hortatus cst ut magnificis

1 Vidc D. Guillon, loiu. vji, png. 385-J9»i ~ 2 Frov, nix, 2,



220 S. BASILII CJISA.lt. CAPPAD. ARCIIIEP.

verbis et splendidis laudes beatorum prosequamur : qui sci-

licet pedestrem dictionem locutionemque ornatu carentem

ubique praetulerit. Quid igitur est quod dicit ? quodlaetan-

tur populi laelilia spirituali, si solum egregia Jnstorum fa-

cinora revocent in memoriam : quandoquidemiis.quae au-

diunt, ad aemulationem imitationemque bonorum inducun-

tur. Nam virorum, quibenein republica versati sunt histo-

rio, quasi quamdam lucem salutem consecuturis affert ad

viam vitae dirigendam. Quapropter simul atque, narrante

ipso Spiritu, vitam Moysis audivimussstatim fuimus aemu-

lati virtutem viri, illaque morum mansuetudo unicuique

optanda visa est atque laudanda. Et quidem ex verborum

amplificatione reliquorum hominum conflantur elogia : sed

quod ad Justos attinet, gestarum a se rerum veritas satis

fuerit adegregiam corumverilatem demonstrandam. Quare

cum vitas eorum, qui pietate claruerunt, enarramus, pri-

mum per servos Dominum afficimus gloria : deinde Justos

testimonio eorum, quae nobis nota sunt, laudamus, postremo

populum recte faclorum auditione exhilaramus. Est enim

hortamentum ad castitatem vita Josephi 2: incitamentum

vero ad fortitudinem historia Sampsonis est 3.

II. Divina igitur schola lcgem non novit praeconiorum :

sed gestorumtestimoniumlocopraeconiorumhabet;quippe

quod et Sanctis ad laudem sufficiat, et conlendentibus ad

virtutem satis impertiat utilitatis. Pracconiorum namque

lex est patriam invesligare, genus ex alto repetere, et cdu-

cationem referre : sed lex nostra, propinquorum praeterita

mentione, ex iis quae cuique propria sunt , elogium ac

laudationem complet. Quid enim ego inde splendidior

sum et illustrior, si quando urbs gravia magnaque cer-

tamina sustinuit, ac fusis hoslibus Iropaea clara erexit?

Quid tum si habet situm ita opportunum, ut et in hyeme

1 Num, xh, 3, — * Gen. xxxix, 8, — 3 Jud. xjv.



IIOMILIA XVIII. IN GOftDIUM UAHTYREM. 221

et in a?$tale commoda sit ? Qnod si etiam eadem et virorum

feraxsit,et nlendis pecoribus idonea, quid mibi ex iis emo-

lumenti ? Sed et equorum gregibus omnes quoe sub sole sunt

regiones superat. Quid hoec tandem possunt nos ad virtu-

tem hominibns convenientem promovere ? Annon eliam

si de vicini cujuspinm montis cacuminibus disserimus quo-

modo nubes transcendant, etquam longissime porrigantur

in acrem, nos ipsos decipiemus tum, cum ex his laudes vi-

ris tribuerimus? Mnxime omnium ridiculum est, spreto a

Justis orbe toto, nos ex paucis eorum,quoecontempserunt,

laudcs eorum celebrare. Recordatio igitur satis fuerit per-

petunc utilitati percipiendae. Necenim jam opus illis est,ut

quidpiam ipsis ad commendationem accedat : sed nobis in

hac vita commorantibus ad eos imitandos necessaria re-

cordatio est. Quemadmodum enim ignem naturaliter co-

mitatur illuslratio, et unguentum bonus odor : ita quoque

bona opera utilitas necessario sequitur. Quanquam ne hoc

quidem parvi momenliest,veritatem eorum.quoe tunc gesta

sunt, diligenter assequi. Nam tenuis quaedam tama, qua viri

illius in certaminibus proeclara facinora conservantur, ad

nos usque pervenit. Atque quodammodo videmur nos pic-

loribus consimiles esse. llli enim cum ex imaginibus ima-

gines depingunt, plurimum, ut constat, desciscunt ab ar-

chetypis : sic et periculum non cxiguum cst, ne nos quires

ipsas non conspcximus, imminuamus veritnlem. Atquando

adest dies mcmoriam rcfercns Martyris, qui splcndide in

suis pro Cbristo tcstimoniis dccertavit, dicamus quoecum-

que novimus. Hic nalus est hac urbe; undc ctinm co ma-

gis illum diligimus quod proprium nobis ornamentum sit.

Quemadmodum enim feraccs arborcs cos, quos nutriunt,

fruclus propriie lcrrae ferunt acccptos : sic etiam hic ex

nostrae terroe sinu cgressus, ct ad summam glorioe altiludi-

ncm cvectus, palrioe quee sc produxit ac cducavit, proprios




pietalis fructus dcdil frucndos. Boni quidem sunt exlerni

eliam fruclus, si ct suaves fuerinl,et alimculo abundanles;

scd lamen cxlernis multo jucundiores suut nostrales ac ver-

naculi, qui, quod ad nos altineant, prieler suavitatem vi-

denlur adhuc decus quoddam nobis et ornamenlum con-

ferre. Erat autem mililioj ascriplus, in qua locum insig-

nem tenuit; ita utmililibus centum esset praefeclus, cor-

porisque robore et animi fortituditie inler militares ordines

clarerst. Cum igitur lyrannus, qui tunc imperabat, amari-

tudinem animi atque crudelitatem usque ad Ecclesiae bel-

lum extenderct, tolleretque adversus pietatera manum Deo

infensam, et dcnunliarelur ubique ac ediceretur in omni

foroet in omni loco insigni, ut ne adorarelur Christus, alio-

quin mortc mulctorentur cultores, cumque pneceptum es-

set, ut omnes adorarent idola, haberentque prodiis lapides

etiigna artis cadatura conformata, alioquin si qui dictoau-

dienles non essent, perferrent inlolerabilia ; cum denique

confunderetur lurbareturque civitas lola, piique essentpra>

dre cxposili, diripercntur pecunioe, plagis dilaniarentur cor-

pora Chrislianorum, traherenlur muliercs per mediam ci-

vilatem, tum juventus non concitabat misericordiam, nulla

senectutis reverentia erat, sed qui nihil admiserant mali,

maleficorum subibant supplicia. Angusti erant carceres,

desertoeerant domus opulenta3,solitudines rcfcrUe profugis.

Crimen aulem lwec tolcrantium erat pietas. Et pater pro-

debat fdium, el palrem fdius indicabat: fralres in fratres

furcbant, et scrvi in dominos suos insurgebant. Atque dira

qiuedam nox genus hominum ila invaserat, ut omnes, dia-

bolo ad insaniam adigcnle, se invicem ignorarcnt. Dirue-

bantur scdes prccalionis manibus impiorum, evcrtebanlur

altaria, nec erat oblalio ulla, neque suffilus, non iocus sa-

crificandi :

sed trislitia ingens velut nebula quoedam occu-pabat oninia, fugabantur Numinis cultores, onmis chorus



110MILI.V XVIII. JN fiOI\BIUM MArTYRHM. 290

piolalis cral conslernnlus : scd tltemoncs tripudiabant, ni-

doribus ac sanguine omnia coinquinantcs. Tunc slrenuus

illc vjr, anlcvertcns judiciorum necessitatem, abjeclo cin-

gulo exlorris cral. Sprclo igilur magistralu, spretn gloria,

spretis divitiis omnis gencris, propinquis, amicis, famulis,

dcliciis vitae, reliquis, quorum studio homines tenentur, ad

profundissimas ac hominibus impervias solitudmes confu-

git, actam cum bcsliis vitam societate idololatraruni du-

ccns mansueliorem, imilalus zclotem Eliam, qui cum ido-

lolatriam viderct Sidoniie (5) invalcscenlem , in montcni

Chorcbprofugit, dcgcbatquein spelunca, conquirensDeum,

doncc vidil optalissimum quanlum homini fas est Deumvi-

dcrc1.

III. Talis igilur erat el Gordius, qui fugit tumultus civi-

les, lurbam forcnsein, magislratuum faslum, tribunalia,

calumniatores, vendcnles, cmenles, juranles, menlicnles,

vcrborum turpitudinem, facelias et rcliqua omnia, quae po-

pulosi-e urbes secum trahunt ila, ut cymbne a magnis navi-

bus trahnnlur : qui cum purgasset aures, purgasset oculos,

corque nnle omnia purgasset, ut posset Deum videre, ac

be;itus efficeretur, vidilex revelalione, didicit myslcria non

ab hominibus, neque pcr homines, sod magno usus prae-

ccplore Spiriiu vcrilatis. Linde cum vitam rcputasset, quam

inulilis sit, quam vana, quam omni somnio et umbra fra-

gilior, extimnlatus est vehemenlius ad supernam vocalio-

nem concupiseendam. Ac veluli alhlelo, pnn sc jejuniis,

vigiliis, precalionibus, assidunque ct indcsincnti oraculo-

rum Spirilus medilatione saiis excrcilalum essc, atque ad

ccrlamen imclum, animadvcrlcns ilinm ipsam diem,inc|ua

lota plane civitas, docmonis bellum amanlis dicni fcslum

cclebrrlura , certamcnquc cqucslrc spectalura, ihoalrum

occuparat, obscrvavit. Cum igilur colleclus fuissel in cmi-

1 3 Hcg. xvi, 3i, ct xix, 8,



224 S. BASILII CjESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

nentem locum populus omnis, non Judaeus aberat, non

Graecus : imo vero erat eis admixta multitudo magna Chris-

tianorum, qui incaute vivenles, et una cum concilio vani-

tatis sedentes, nec congressus male agenlium declinontes.

celeritatem equorum et aurigarum peritiam tunc ipsi quo-

que spectabant. Sed et servos heri demiserant, et pueri e

litterariis ludis accurrebant spectatum, et aderant pariter

foeminae quotquot plebeiae erant et obscurae. Refertum autem

eratstadium, jamque ad equestre certamen conspiciendum

intenti erant omnes. Tunc igitur generosus ille vir magni-

que animi et magnae constantiae, desuper ex montibus in

theatrum descendens, non extimuitpopulum, non attendit

quot adversariorum manibus se objiceret : sed intrepido

corde et elato animo, veluti saxa crebra aut arbores multas,

eos,quiin stadio sedebant, proetergressus, in medio consti-

tit, confirmans illam sententiam : « Justus ut leo confi-

»dit\» Atque animo erat adeo intrepido, ut, in conspicuo

thealri loco constitutus, vocem illam,quam quidam etiam-

num superstites audierunt, firma cum fiducia ac clamore

emiserit : « Inventus sum a non quaerentibus me: palam

» apparui his, qui me non interrogabant/2

» Quibus verbis

significavit non fuisse se vi ad pericula adductum, sed ul-

tro obtulisse se certamini, imitatum Dominum, qui cum

per noctis tenebras a Judoeisminime cognoscerctur, seipse

prodidit.

IV. Mox igilur theatrum inopinato spectaculo in se con-

vertit, vir cum esset horrendo aspectu, cujus ob diutinam

in montibus moram caput squalidum erat, barba promissa,

vestitus sordidus, totum corpus aridum : qui baculum ges-

tabal, ac pera erat indutus ; in quibus omnibusgralia quoe-

dam, qua intus illustrabatur, elucebat. Sed simul alque

cognitus fuit, quis esset, statim permixtus quidam clamor

1 Prov. xxvjh, i. — ' Esai. lxv, i.



HOMILIA XVIII. IN GOHDIUM MAKTYREM. 225

excitatos cst ab omnibus, domesticis quidemfideiprrcgau-

dio plnudentibus, advcrsariisvcro verilalis judicemadeum

de mcdio lollcndum provocantibus, cumdemquc in ante-

cessum morli addiccntibus. Itaque clamore ac tumultu

plena crantomnia,ncglecli sunt equi, ncglecti aurigae, cur-

ruum ostentatio slrcpilus inanis erat. Nullius enim oculus

ad aliud nisi ad videndum Gordium crat intentus, nec au-

ris ulla aliud nisi illius verba audire volebat. Atque con-

fusus quidam rumor vcluti aura theatrum totum perva-

dens, strepitum circi superabat. Ubi vero silentium per

praeconespopulo imperatum est, conquieverunt tibiae, con-

siluerunt varia musicorum instrumenta, audiebatur Gor-

dius, spectabatur Gordius; statimque adducebatur adprae-

sidcm illic sedcntem certamenque disponenlem. Interea

igitur miti voce ac leni, quis et unde essct interrogabatur.

Ubi autem dixit patriam, genus, gradum oblentse dignita-

lis, causam fugae, redilum : « Adsum, inquit, mandatorum

vestrorum contemptum simul et ftdem in Deum, in quo

spem reposui, factis ostensurus : audivi enira, inquit, te

multos crudelitate superore. Quamobrem id tempus tan-

quam explcndo mco volo idoncum elegi. «Hisverbis praesi-

dis ira instar ignis acccnsa, totum viri furorem in semet

concilavit. «Jam,inquit,voca lictores.Ubilaminceplumbea^?

ubi flagra? extcndalur in rota, torqucaturin cquuleo, afFc-

ranlur sUppliciorum inslrumenta, bcstiae, ignis, gladius,

crux, fossa parclur. »At enim, inquit, quid habctlucri scc-

lcstus ille.cum seincl tnntum moriotur ? Imoresponditsta-

lim Gordius, quanlum dninnum patior, quod saspc pro

Cbristo mori non possim? Praeses oulem praitcr feritatcm

naturalcm, saevior adhuc evadcbat, respiciens ad viri dig-

nilatcm, cujus magnnm animi sublimilatcm suum ipsius

dcdecus putaret. l£t quo magis videbot animum illius im-

pcrtcrrilum, co magis cilercbatur, magisquc viri constan-

xliv. i5



2 26 S. BASILII CM&kH. CAPPAD. ARCHIEI».

liam excogilandis cruciatibus superare contendebat. Haec

Praeses.

V. Martyr vero conjectis in Deum oculis, animam suam

clemulcebat his sacrorum Psalmorum vcrbis : « Dominus

» mihi adjutor, et non timeho quid faciet mihi homo 1. »

Et illud : « Non timebo mnla, quoniam tu mecum es 3; »

et ejusdem generis alia, quibus ad forliludinem excitamur,

qune e sacris Eloquiis diclicerat. Sed tanlum abfuit ut minis

cederel, aut perterreretur, ut eliam provocaret in semet-

ipsum snpplicia.Quid cunctamini? inquit, quid statis? La-

nietur corpus, torqueantur membra; perfcrant quoscum-

que volueritis cruciatus. Spem beatam mihi ne invidentis.

Nam quanto magis tormenta augebitis, tanto majus mihi

praemium comparabilis. Gonvenit nobis de his cum Do-

mino : pro vihicibus in corpore eminenlibus, in rcsurrec-

tione amictu lucido induemur : pro ignominia, coronse :

pro carcere, paradisus : si condemnamurcummaleficis, vi-

vemus cum Angelis. Multa in me serite, ut melam messem

multiplicem. Cum autein non possent eum terroribus ex-

pugnarc, resque fieri non posset; mutalo consilio blandi-

tiis aggrediebanlur. Tale est enim orlificium diaboli, timi-

dum perterrefacit , forlcm emollit. Ejusmodi crant tunc

quoque maletici pra^sidiis versutiac. Nam posleaquam vidit

eum minis nihil cedere, dolis ipsum atque illecebris cir-

cumvenire conatur. Pollicebatur munera. Alia dabat, alia

ab imperotore tribuenda esse promillebat, locum in mili-

tia illustrem, largitionem pecuniarum, quidquid velit.

VI. Sedcum frustra tentaretur (auditisenim hispollicita-

tionibus , vir bealus prrcsidis demenliam irrisit , si quid

quod cutn regno ccelorum comparari possit, daturum se

arbitraretur ) : tum ira3 impotens erat, ct gladium distrin-

gebat, et lictorem ponebat ob oculos, et pcr manum etper

' Psal. cxvji, 6, — ' Id. xxn, 4-






Christum est fulcimentum inconcussum conservans. Et

vero spirituaJibus oculis circumcurrenlem diabolum cum

cerneret, concitantem alium ad lugendum , adjuvanlem

alium ad persuadendum, plorantibus quidem illud Domini

verbum dixit : « Nolite flere super me r: » sed flete super

bostes Dei, qui in pietatis cultores talia audent, quique

per hanc flammam, quam adnos comburendos occendunt,

gehennse ignem sibimet parant. «Desinite flere, et cor

» meum aflligere \ » Ego enim non semel solum mori para-

tus sum pro nomine Domini Jesu, sed et millies, id si fieri

posset. Aliis vero, qui, ut lingua negaret suadebant, res-

pondit linguam, quae a Christo creata erat, quidquam in

Conditorem loqui non posse. Corde enim credimus ad jus-

litiam 3, ore vero confitemur ad salutem. Num militaris

ordinis desperata salus est ? nullus-ne centurio pius? Re-

cordor primum centurionis ejus, qui Ghristi cruci astans,

ex miraculis cognita ejus potentia, fervente adhuc Judaeo-

rum scelere, eorum non extimuit iram, neque metu veri-

tatem reticuit : sed confessus est, nec negavit eum vere

esse Filium Dei 4. Novi et alium centurionem, qui Domi-

imm, cum adhuc in carne commoraretur, cognovit Deum

esse potestalumque regem, et jussu solo per administros

spiritus opem egentibus conferre posse5

,quem et fide

Israelem universum superasse Dominus pronuntiavit.

IMonne et Cornelius, cum centurio esset, promeruit ut An-

gelum videret, ac postremo per Petrum salutem adipisce-

retur G? quippe eleemosynae ejus el preces exauditse sunt

apud Deum. Illorum volo esse discipulus. Quomodo igitur

negabo Deum meum, quem a puero odoravi ? Nonne hor-

rescet coelum desuper ? Nonne obscurabuntur mea causa

sidera? Num tellus aliquo modo me sustinebit?«Nolite er-

1

Luc. xxin, 28. —2

Act. xxi, i3. —3

Rom. x, 10. —4

Matth,x*fu, £>i,

— 5 Id. viu, 8,— 6 Act. x.



HOMILU XVIir. IN GORDIUM MARTYIlfcM. 2 2Q

» rarc : Dcus non irridctur \ » Ex ore nostro nos judicat * :

ex vcrbis justificat, exque vcrbis condemnnt 3. Annon le-

gistis trcmcndam hanc Domini comminationem? « Qui

megavcrit me coram hominibus, negabo etegocum coram

» Patre meo, qui in ccelis est 4. »

VIII. Cur autem haec simulem suadetisPût mihi quid-

piam ex tali arte comparcm ? ut paucos dies lucrifaciam?

at jacturam facinm totius reternitatis : ut effugiam carnis

dolores? sed ncquaquam videbo bona Juslorum. Perire

solerter, et astute ac dolose aeternum sibi supplicium ac-

cersere, manifesta fuerit dementia. Sed et vobis do consi-

Hum. Si male sentitis, mutata sententia, pietatem discite

sin autem simulatis, tempori ut serviatis, «Deponcntes

» mendacium, loquiminiverilatem5.»Dicite, «QuodDomi-

» nus Jesus Christns in gloria est Dei Patris6

. » Nam emittct

hanc vocemlingua omnis tum, cum«In nomine Jcsu omnc

»genu flectetur, coelestium , terrcstriumque, ac infcrno-

» rum".» Mortales sunt homines omnes, secl martyres pauci.

Neexpectemus ut morlui fiamus, sed e vila ad vitam tran-

seamus. Quid naluralem mortcm proestolamini ? infmc-

tuosa est, quaestus nullius, communis pecorum hominum-

que. Quisquis cnim nasccndo in vitam inlroivit, aut fuit

lcmpore absumptus, aut morbo dissolulus, aut violcnlo

quodam ac inevitabili cnsu abrcptus. Cumigilur mori om-

nino oporleat , vilam nobis per mortem comparcmus.

Spontaneum facitc quod cst coactum. Vita) nc parcitc,

qua neccssc cst privari. Sanc, ctsi tcrrena, paritcr cssent

in perpcluum pcrmansura, nihilominus danda opcra cssct,

ut cn ceeleslibus pcrmutarcmus ; sed si brcvi temporc du-

rant, ct dignitatc ita imparia sunt, ingcns insnnia fucrit,

ob horum studium bcalitudincs in spc reposilns nmillcn'.

• Gal. vi, 7.— • Luc xix, 32.— 3 Maltli. xn, 27. — '< Id. x, ^.">,

— 5 Ephcs, iv, 26. — 6 riiilip. 11, ii. — 7 lbjfi. ic.



2.3o S. BASILII C/ESAR. CA.PPAD. ARCIIICP.

Hsec cum dixisset, crucisque siguo se circumscripsisset,

ibat ad ictum, nihil immulato colore, nihil alterata faciei

alacritate. Nam ita animo affcctus erat, non quasi inven-

turus fuisset lictorem, sed quasi fuisset se nianibus Ange-

lorum concrediturus, qui stalim eum recens jugulalum

assumentes, ad beatam vitam velut Lazarum transferrent.

Quis populi illius enarrabit clamorem? Quodnam toni-

truum fragorem tanlum ex nubibus in terram demiît,

quantus tunc e terra in coelum ascenditPHoc est stadium

coronati illius athlelae. Haec dies admirandum illud spec-

taculum conspexit, quod non obscuravit tempus, non dis-

solvit consuetudo, non vicit posteriorum eventuum mag-

nitudo. Quemadmodum enim solcm semper intuentcs,

semper admiramur: ita quoque viri illius memoriam sem-per recentem habemus. Namaln memoria acterna erit jus-

» tus \ »et apud incolas terrae, dum terra erit, et in ccelis,

et apudJudicemjuslum, cui gloria et imperium, in srecula

saeculorum. Amen.

iVV^VVVVMVVVVVX^VVVV^XÂ^^^VVVX^îW/VV^VVVVVVVXVVVVXXXVVVVNAXXXVVVVVXrvvVVVVWWVWXW»

HOMILIA XIX.

In sanclos quadragitita Martyres.

I. Qvm satietas in recolenda Martyrum memoria esse

possit2

,ei, qui Martyres amore prosequatur, cum honor,

quem conservis bonis deferimus, nostrae erga communem

Dominum benevolentire specimcn sit et monumentum ?

Etenim obscurum non est eum, qui strenuos viros com-

mendaril, ipsos iri similibus occasionibus imitaturum essc.

1 Psal. cxi, 7. — 2 Yide D, Guillon, loui. vir, pag. 590-399.



HOMILIA. XIX. IN QUADlUGINTi MARTYIUiS. 20 1

Laud.i sinccrc eum, qui marlyrium pcrtulit, ut ofliciare

marlvr volunlalo, ac demum sinc pcrsecuiionc, sine igne,

sinc verbcribus camdcm atque illi merccdem conscquarc.

Npjbis aulcm non unus ad vcnerationcm proponilur, non

duo duiilaxat, non ad dcccm usquc beatoruui se numcrus

cxlendil: sed viri quadragintn, quasi animam uuam in di-

versis corporibus habcnles, in una fidcrconsjnralione ac

concordia, unam in cruciatibus toleranliam, unamquc pro

vcrilate conslantiam oslcnderunt. Omncs intcr se consi-

milcs, parcs scnlcntia, parcs cerlamine. Qnamobrem et

glorix corouas pares promcrucrc. Qua igitur orntionc pos-

sunl pro mcrito laudari ? Ne quadraginta quidem linguoe

satis fucrint lot virorum virluli celebrandac. Et vcro si vcl

unum cullu ct obscrvantia proscqucremur, is ulique elo-

quenti.T nostrac vim supcrarcl, ncdum mullitudo tnnta,

phalanx militaris, agmen incxpugnabilc, quod ut in bcliis

vinccrc, ila laudibus assequi ncmo polcst.

II. Agc jam, illos in mcdium recolcnda corum mcmo-

ria adducenles, communem utiiilatcm cx cis capicudam

astantibus proponamus, cxhibila omnibus velut in tabella

horum virorum forlitudine. Nam ct res in bello forlitcr

gcstas sacpe lum oralorcs, lum piclorcs cxprimunt, illi

quidcm eas sermonc ornanles, lii vcro ipsas dcpingentcs

in labcllis, et ulriquc non paucos ad fortitudincm cxcita-

runl. Quae cnim hislorinc scrmo pcr auditum cxhibct, ea

ob oculos ponit silens piclura pcr imilationcm. Ilunc ad.

modum ct nos astanlibus in mcmoriam rcvoccmus viro-

rum virtutem, corumquc gcstis vclul in conspcclum ad-

duclis, qui gencrosiorcs sunt, animoquc ipsis conjunclio-

rcs, eos ad aimulationem cxtimulcmus. Nam congregalos

exhortari ad virlutcm, h.ec cst Marlyrumlaus. Nequc cnim

habili dc Sanclis scrmoncs pracconiorum lcgibus dignnnlur

scrvirc. Nam qui laudanl, cx muudanis causis lauduni Or



s52 S. BASILII CESAR. CAPPAD. ARCIHEP.

ginein sumunt : qnibus vero mundus crucifixus est, quo-

modo quidquam ex iis, quae in mundo sunt, eorum claritati

atque commendationi locum ullum proebere poterit? Non

una erat Sanctis patria : siquidem alius aliunde venerat.

Quid igilur? Ipsos-ne extorrcs dicemus? an orbis cives?

Quemadmodumeniminsymbolorum collationibusea ,quae

ab unoquoque coflata sunt, conferentium fiunt communia:

ita quoque in hisBealis uniuscujusque patria communisestomnium, omnesque, undecumque profecti, alter cum al-

tero patriam communicant. Imo vero quid altinet terre-

nas patrias investigare cum "nosse quae nunc eis civitas

sit, liceat? Civitas igitur Martyrum, civitasestDei *: cujus

opifex et artifex Deus, superna Jerusalem, libera, mater

Pauli, et eorum, qui ei sunt consimiles. Et vero hominum

quidem genus, aliud alius : sed genus spirituale, unum

omnium. Communis enim ipsorum Pater Deus, ct fratres

omnes, non ab uno et ab una geniti, sed ex Spiritus adop-

tione in concordiam inter se per charitatem convenientes.

Chorus paralus, magnaaccessioeorum, quia saeculo Deum

gloria afficiunt, non sigillatim congregati, sed acervatim

translali. Quis vero translationis modus? Hi magniludine

corporis, et aetalis vigore ac robore omnibus suisaequalibus

prcestantes, in militares catalogos relatisunl; atque ob ex-

pericntiam bellicam animique fortitudinem, jam primos

honores apud imperatores obtinebant, quod ob virtutem

celeberrimi essent apud omnes.

III. Postquam autem promulgatum est impium illud

scelestumque edictum, ut ne quis confiteretur Chrislum,

alioqui subeunda pericula essent, lum nullum non inten-

tabatur gens suppliciorum, atque judices iniquitatis ac-

cendebantur multa ira ac ferina in hos pietatis cultores.

Insidioe ac doli eis tcndebantur, studiosiusque exquireban-

1 Hcbr. xri aa si, 10.



UOMII.IA. XIX. IN QUADRAGINTAMART YIlES. 235

tur voriatormcntorum gcncra. Tortorcsimplacabileserant,

ignis paratus, gladias ocucbatur, cruxdefixa, fossa, rota,

flagella. Alii conjiciebant se in fugam, alii succumbebant,

alii lluctuobant. Quidam vero anle experimentum miuis

solis absterriti sunt. Alii crucialibus jam non longe dissi-

tis, vcrtiginc laborarunt: alii aggressi certamina, deinde

ad finem usque laborum perseverare haud valentes, in

medio ferc certaminc despondentes animum, non secus

atque hi, qui in mari tempestate jactantur, etiam partas

jam palientiae merces naufragio amiserunt. Tunc igilur in-

victi illi ac slrcnui Christi miiites prodeuntes in medium,

ostcndente prcefeclo impcratoris litteras, ac obedientiam

exigente, libera voce, confidcnter fortiterque, nihil tor-

mentorum aspectu perterrefacti, nequeminas formidantes,

csse se Christianos confessi sunt. beatas linguas, quac sa-

cram illam vocem emiserunt, quam cum aer recepit, sanc-

lificatus est : qua audita plausum cxcitarunt Angeli, dia-

bolus vero una cum daemonibus sauciatus cst : quam de-

nique Dominus inscripsit in ccelis.

IV. Itaque uuusquisque eorum in medium prodiens,

dixit : «Christianus sum. b Et qucmadmodum in sladiis, ad

cerlamen qui acccdunt, simul dicunt nomina sua, ct ad

cerlaminis locum transeunt: ita et hi quoquc tunc ea quai

sibi ortus indiderot nomina abjicientes, a communi Salva-

lore suum quisque nomcn desumpsere, idque fecerc sin-

guli, adeo ut scquens priori semet adjungcrct. Ex quo fac-

tum cst omnium nomcn unum : quippe jam non crat talis

aut tolis, scd Chrisliani vocabanlur omncs. Quid igilur

tunc procfectus? Nam callidus crat ct varius, tum ut sedu-

ccret blandiliis, lum ut minis subvcrterel. Primuin quidcui

blanditiis pelliciebat, firmiljitoni piclalis atqoe constantiam

frangcre conalus. «Juvcnlutcm vcstram nc prodalis, ncvc

cum mortc inlcmpesliva hujusvilic jucundilalcm cominu-



234 S. BAS1L1I CJJSAR. CAPPAD. ARCIIIEP.

tctis.» Nam ab re fuerit eos, quiinbellis fortiter agere con-

sueverunt, mnleficorum morle interire. Ad hxc poiliceba-

tur pccunias. Rursus dabat honores ab imperatore, digni-

tatumque tlislributiones, atque sexcentis ipsos versutiis cx-

pugnare nilebatur. Cuni autem nihil emollirentur hoc len-

tamine, transit ad aliud arlificii gcnus. Piagas cis mortem-

que et suppliciorum intolerabilium pcriculum intenlat. Et

hic quidem talia, Martyres vero qualia? Quid, inquiunt,

oITerendis muneribus tuis, o hostis Dei ! inescas nos, ut se-

cedamus a Deo viventc, et exiliosis tlccmonibus iuservia-

mus? Quid tantum dederis, quantum conaris auferre? Odi

munus, quo damnum inferalur: non suscipio honorem de-

decoris parentem. Pecunias das hic pcrmnnsuras, gloriam

marcescentem. Notum me faclurus es impcratori, sed a

vero rege abalienas. Quid parce pauca ex mundanis rebus

polliceris? Mundus totus a nobis conlcmptus est. Res visi-

biles cum ea spe, quo3 nobis in votis est, non queunt com-

parari. Yides hoc ccelum utpulchrum aspeclu, ut mag-

num? vides terram, quanla sit, et qua2 in ea sunt admi-

rationi?Nihil

horumadaequat

justorum bealitutlinem:

si-

quidem hnec prnelereunt, nostra vero manenl. Concupisco

donum unum, corouam juslitke: glorioe unius impotenli

desiderio teneor, cjus, quai est in regno ccclorum. Hono-

rem supernum ambio : gehennae metuo supplicium. Ignis

ille cxtimescendus mihi est; quem vero vos comminamini,

is

conservus est. Conlemplores idolorum novitrevereri.

Jacula pucrorum pulo plagas veslras. Corpus enim caedis,

quod, si diulius reslitcrit, coronnm splendidiorcm conse-

quetur: sin aulcm cilius defeccrit, liberabitur judicibus

tam violentis, qui cum famulalum corporum vobis sump-

serilis, adhuc etiam conlendilis animis domiuari. Qui,

nisi Dco nostro proeferamini, sajvilis quasi extrema igno-

ininia a nobis aftccli; atque horrenda haec supplicia inten-





236 S. BASILII CESAR. CAPPAD. AnCIIIEP.

illud transniutante,

cumqueid ex frigore ad continentis

naturam redactum, super dorsum iter accolarum pedibus

tutum praeberet, prseterenque fluvii, qui jugiter fluebant,

glacie constricti, desiissent manare, et aquarum natura

mollior in lapidum duritiem conversa esset, cum denique

acres boreae flatus animanlia omnia urgerent ad mortem.

VI. Tunc igitur audito edicto (et mihi hic consideres

velim virorum insuperabilem constnntiam), unusquisque

postrema ctiam tunica laete abjecta, per frigus ad mortem

progrediebatur, alter alterum quasi ad spolia diripienda

cohortatus. Neque enim, inquiunt, vestem exuimus : sed

veterem hominem, qui secundum desideria crroris cor-

rumpitur, deponimus \ Gralias tibi agimus, Domine, quod

una cum hoc amictu abjiciamus peccatum. Quoniam

propler serpentem induti fuimus % exuamur propter Chris-

tum. Vestes tenacius ne retineamus, ob paradisum, quem

amisimus. Quid rctribuemus Domino 3? Exutus est quo-

que Dominus noster. Quid magnum servo, ea quae Domi-

nus perpessus est, perpeti 4 ? Imo vero nos sumus, qui

ipsum Dominum exuimus. Militum enim est illud scelus,

illi exuerunt, divisernntque vestes. Quamobrem nostram

accusalionem lilteris proditam per nos ipsos delcamus.

Acris est hycms, at dulcis paradisus : congelatio aspera,

sed jucunda requies. Paululum expectemus, ct nos sinus

Palriarchae confovebit. Unam noctem aeternitate lota mu-

lemus. Exuratur pes, ut perpetuo cum Angelis tripudict :

diilluat manus, ut scse ad Dominum altollendi fiduciam

habeat. Quot e nostris commilitonibus in acie ceciderunt,

imperatori mortali servata fide? nos vero vitam istam pro

fide in verum regem non projiciemus? Quol mortem mn-

leficorum pertulerunt, in sceleribus deprehensi? nos vcro

Ephci. iy« 22. — 2 Gcn. iii, ai. — 3Psal. csv, 12. — 4 MatlU.

XXVII, 28,



IIOMILIA. XIX. IN QUADRAGINTA MARTYRES. 2^7

pro juslitia mortcm non suslinebimus? Ne declinemus, o

commiKtones, terga ne demus diabolo. Carnessunt, ne

pcpercerimus; cum mori omnino necesse sit, moriamur

ut vivamus. « Fiat sacrificium nostrum in conspectu tuo

«Doinine J

; «suscipiamurquc velut hostia vivens, accepta

libi *, hoc isto frigore holocaustum effecti, oblatlo pul-

chra, novum holocaustum, frigore non igni consumptum.

Hos sermones consolatorios interse conferentes, et alter

alterum exhortantes, actis velut in bello excubiis quibus-

dam, noclem transmittebant, ferentes praisentia strenue,

speratis gaudentes, deridentes hostem. Unum autem erat

omnium votum. Quadraginta ingressi sumus in stadium,

quadraginta coronemur, o Domine. Ne unus quidem desit

huic numcro. Venerabilis est hic numerus, quem quadra-

ginta dierum jejunio honorasli 3

, per quem lex iogressa

est in mundum 4. Elias cum Dominum per quadraginta

dies in jejunio conquisisset, ipsum vidit5

. Et hacc quidem

erat illorum precatio : sed unus ex eorum numero crucia-

tui succumbens, ineffabilem luctum, deserlo ordine, Sanc-

tis dercliquit. Verum non sivit Dominus eorum preces

irritas esse atque inefiicaces. Nam cui Martyrum concrc-

dita cuslodia erat, is non longe e quodam gymnasio, dum

sc calefaceret, rci exitum observabat, milites eos, qui ad

ipsum confugerent, suscipere paratus. Nam cl hoc quoque

cxcogitatum fuerat, nt in propinquo balncum esset, quo

rcmedium promplum scnlcntiam mulantibus denunliare-

tur. Scd quod malignc adversariis cxcogitalum cst, vide-

licct, ut lalcm certaniinis locuin adinvenirent, in quo pa-

ralum levamen robur dcccrtanlium atquc constanliam

labefaclurum esset, hoc Marlyrum palicntiam splendi-

diorem rcddidit. Non cnim is, cui ncccssaria dcsunt, lole-

•

Dan. ni, 4o. —J

Rom. xu, t.

—J

Matth. iv, i.

—* Eiod,

xxxiv, 28. — 3 Rcg. xix, 8.





IIOMILIA XIX. IN QfADMGINTA MARTYRLS. 25o,

VIII. Ita dcmum incuntc die, adhuc spirantes igni tra-

diti stmt, nlquc rcliqui.c ignis in fluvium projeclre fuere,

nt Bcalorum ccrlamcn per omncm crcaturam transiret.

Pecerlarunt in lerra, tolerantiam ostenderunt 111 aerc,

traditi igni sunl, aqua ipsos cxcepil. Illorum est vox illa :

« Transivimus per ignem et aquam, et cduxisli nos in re-

» frigcrium \ » Hi sunt qni rcgior.cm nostram oblinenles,

veluti densae quajdam turrcs ipsam adversus hostium in-

cursum tnto communiunt, non in nno loco seipsos con-

cludentcs, scd multis locis jam hospitio exccpti, regiones-

quc mullas adornantes. Et quod mirum est non singulatim

fliVisi accedunt ad euscipienles, sed inler se commixti con-

junctim tripudiant. rem miram ! neque numero paucio-

res sunt, neque plures, Eos in cenlum si diviseris, pro-

prium numerum non cxcedunt : si in unum collegcris,

nihilominus lamen quadraginta permanent , non alilcr

atquc ignis naturn. Nam et ille ad accendenlem transit, et

tolus est npud habcntern : sic cliam quadraginta, et omnes

simul sunt cl onincs apud singulos sunt. Beneficenlia uber-

rima, donum quod non absumitur, pnratum auxilium Chris-

tianis,cccie>ia Martyrum, exercitus tropaca gestanlium, cho-

ruslaudcs divinascelebrnntium. Quanlumimpcndisses labo-

ris.ut rcpcriresunum aliquem, qui pro lcDominum cxorarel?

Sunt quadragilila, prccationcm concordcm sursum cmit-

tentes. « Ubi duo aut trcs congrcgati sunt in nominc Do-

»mini, illic cst in mcdio ipsorum \ » Ubi vero quadragiula

fuerint, quis dc Dci pra\sculia ambigal? Qui angustia ali-

qua prcmilur, ad quadraginla I\Iarlyrcs confugit, qui Ia>

tatnr, redtirVit ad cosdcm : illc quidcm ul a malis libcrctur,

hic vero, ut rcs sibi sectkndae cssc pergant. Hic mulicr pia

pro libcris orans dcprclicndilur : pcregrinanli marito rc-

dituiu, iufinno salulcm pctil. Fiarit cum marlyriLius prcces

' Psal. lxv, 19. — 2 Mattli. xvni, 20.





BOMILIA XX. IUi IltntlT.iTATF. 24 l

collapgos, ambigentes coniirmarunt, piis religiosisqtie de-

sidoriuin allorolanto majus reliquerc. Omnes nno tropa?o

pro pielale ereclo, una cliam jusbtiiee. corona exornali snnl,

in Christo Jesu Domino nostro, cni gloria et impcrium,

in saicula sajculornm. Amcn.

«WW»VM»«WW«\w>w\ttW\V»WVVWWW\«W<WWVWXW«W«VV\»WW\W»W

HOMILIA XX.

De humilitale.

I. Utinam hoino mansisset in ea, quam apud Deum ha-

bebat, gloria ', habuisset sublimitatem non ficlam, sed

veram, polentia Dei nobilitatus, sapicntia divina illuslra-

lus, vila acterna illiusque bonis obleclalus. Sed ubi divinae

gloriac desiderium transmulavil, et majorem spcrans, et

accipere festinans quod assequi nequibat, amisit quod

habere poterat : maxima salus homini, morbique medela,

et redilus nd primum stalum, cst humilem cssc, nulliusque

gloriae apparalum a se comminisci, scd a Dco qiuercrc. Ila

enim crratum corrigel, ita morbo medcbilur, ita ad prae -

ceplum sacrum, quod deseruil, recurrct. Poslquam aulem

diabolus spc falsoe gloriae homincm dcjccit, non cessal eum

iisdcm irritamcnlis provocarc, ct innumcra ad hoc ma-

chinamcnla comminisci. Et quidem diviliarum copiam ccu

magnum qniddam ci oslendit ut inde elTcralur, illicque

sludium ponal : quod lamcn nihil confert ad gloriam, imo

potins in magnum pcriculum adducit. Nam pccuniarum

comparalio avariliae quidcm maleria esl, ncc lamen earum

possessio ad exislimalionem bonam quidquam facit : imo

1

\ idc D. Guillon, luni. vn, pag, ;•-<» 287.

Xl.1V. ig



242 9. BASILII CjESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

vero vane excaecat, frustra extollit, morbum inflammationi

cuipiam non dissimilem in anitna producit. Tumor enimcorporum inflammatorum nec sanus est, nec utilis : sed

morbosus et noxius, periculi origo, et causa interitus.

Tale quid ct in anima facit supcrbia. Etenim non e pecu-

niis solum nascilur elatio; nec solum ob pecunios magni-

fico victu et amictu superbiunt homines, mensas ins-

truentes sumpluosiores quam necessitas exigat, ensdemquedelicalas, induentes vestes non necessarias, aedes amplas

cxtruentes, ornantesquc vario cultu, ingentem famulorum

subsequentium turmam, innumerorumque adulatorum glo-

bum post se trahenles : verumetiam ob dignilates, quas

per suflragia oblinuere, ultra quarn natura sinit, efferun-

tur. Plcbs dignitatcmsi

dederit,si

quo jurc praesidendicohonestaverit, si decreverit praestanlissinmm quemdam

honorem, ct hic cerle quasi humanam transcendenles,

tantum non ipsis nudibus insidere se arbilranlur, homines

subjectos pro scabello ducentes, seque attollenles in ipsos

collalae sibi dignilalis auctores, el adversus eos, quorum

opcra cximii quidam viri esse videntur, insolescentes.

Agunt rcm demenliae plenam, cum habennt gloriam som-

rtio dcbiliorem, circumdenturque splcndore nocturnis visis

inaniore : qui scilicet populi nutu confletur, et nutu ejus-

dem dissolvalur. Ejusmodi erat demens ilie Salomonis

filius, cetalc juvenis, menlis prudenlia junior ', qui cum

populo imperium milius petenli durius comminatus esset,

ct per minas reguum amisisset, unde regnaturum se an-

gustius spcrabat, inde, ex dignitate quam habebat, dejec-

tus est. Reddil aulcm hominem insolentcm et manuum

vis, el cclerilas pedum, ct corporis vcnustas : quae a mor-

bis abolenlur, ct tempore absumuntur; ncc animadverlit

quod« Omnis caro fcenum sit, et ouinis gloria hominis si-

' 3 Hcg. xii. \ rt )4.









24*) S. BASILII C^SAR. GAPPAD. AftClIIEP.

» apprehendam, in quo et apprehensns sum a Christo '.

i> Non vos ni2 elegislis, inquit Domin ns, sed ego elcgi vos2. »

An quoniam honore afFcctus es, gloriaris et misericordiam

occasionem arripis superhiendi? Et tunc cognoscas teip-

sum, quis sis, velut Adam ejectus e paradiso 3, velut Saiil

deserlus a Spiritu Dei 4, velut Israel a radice sancta resec-

tus. a Fide, inquit, stas : noli altum sapere, sed lime5

. »

Judicium scquitur gratiam, et quomodo dalis usus fueris,

expendit judcx. Quod si ne hoc quidcm intelligis, fuisse te

gratiam consecutum, aut si pne nimia stupiditale tuom ip-

sius virlulem existimas gratiam esse, non es beato Petro

apostolo prcestantior. Nec enim Dominum amore majori

prosequi poteris, quam qui ita vehementer dilexit ut etiam

voluerit pro ipso mori. Sed quoniam animo elaliore locu-

tus est, cum dixit : a Et si omnes scandalizati fuerint in te,

» egolamen nunquam scandalizahor 6, » timidilati humanae

traditus est, ceciditque in inficiationem, lapsu erudiendus

Ml inetum alqueadcaulionem,edoccndusque inhrmis par-

ccre el debilibus, quod et suam cognovit infirmilatcm, ot

perspicue intcllexit quod, quemadinodum cum in pelago

mergeretur, per Christi dexterain erutus est, itainscandali

procella oh incrcdulilalem in pereundi periculum veniens,

Christi virtute servatus sit : qui ei etiam prsedixerat quod

erat fulurum, his vcrhis : k Simon, Simon, ecce Satanas

»expelivit, ut crihraret vos sicut triticum. Et ego rogavi

» pro le, ut non deficiat fidcs lua : ct lu aliquando conver-

»sus, confirma fratres tuos ". » AcPctrus quidcm sic repre-

hensus accepit opem mcrito et auxilium, ut fastum depo-

nere, el infirmis parcere disccret. Rursus Pharisams ille,

impudens ct supra modum supcrbus, non in seipso solum

' Phil. iii, l?. — 2 Joan. xv, 16. — 3 Gcn. 111, i\. — 41 R<^g.

xvi, 14. — 5 Rom. xr, 17 el 20 — 6 Matth. xxvi, 33, — » Luc. xxn,

3i, 32.







JIOMILlA XX. HE HUMILITATE. 2^

cssel aduiiralioni ob sapienliam. Subdcbatur Joanni, et

Poiuinus a servo baptisma accipicbat : insurgenlium io sc

rcsislcbat nulli, ncque polcslalem inefFobilem,qua praeditus

eral, cxcrccbat : sed concedebat quasi polcnlioribus, et

lemporariac polcslali polcnliam ei convenientem permitte-

bal. Sislebatur ponlificibus in rei habitu : dycebalur ad

prajsidcm, ct judicium subibat, et cum potuisset calum-

nialorcs rcdarguerc, silentio fercbat calumnias. Conspue-

batur a servis vilissimisque mancipiis, morli tradebalur,

eique apud homines lurpissimae. Sic omnia ab orlu acl

iinem usque aclatem hominis absumpserc: scd postlanlam

lnuniiilalcm, gloriam landcm oslcndil, ignominice socios

in sociclalcm glorioe suac admitlens. Quorum primi sunt

beati Discipuli, qui pauperes et nudi orbcm terrarum per-

currerunt, non in sapientin sermonis, non cum scclatorum

frequentia, soli, vagi ac dcsolati, terram ac mare pera-

granles, flagris cacsi, lapidibus petiti, divexati, occisi dcni-

quc. Haec nobis sunl patcrna documenla et divina. IIicc

imitemui-, ul nobis pcr humilitalem acccdat gloria ccterna,

perfectum illud ac verum Chrisli donum.

VII. Quomodo ergo ad salutarcm humililalem dcvcnic-

mus, exilioso superbinc tumore dereliclo ? si quid cjusmodi

cxcrcuerimus in omnibus, nec quidquam neglcxcrimus

tanquam nulluni inde damnum perpcssnri. Anima cnim

studiis similis fit atquc excrcilalionibus, et ad ea, quac efli-

cit, formalur fingilurquc. Tibi ct habitns, ct vcslilus, ct

incessus, et scssio, et viclus ralio ct lecli apparalus, ct do-

mus, et omnis acdium supellcx inslrucla sit ad lcnuita-

tcm. Quin et scrmo, ct canlus, ct congrcssus cum proximo,

ct lucc quoquc ad modcsliam magis quam ad faslum com-

posila csse vidcantur. Ne mihi in scrmonc sophislicam jac-

lantiam, aut in cnnlilcnis nimiam vocis siiavilalcm, aut

superbara ac gravcm disceptoudi rationcm oslcndas : scd









ITOMIT.U XXI. QUOD MUNDANIS ADIUGRF.NDUM NON SIT. 253

nncula (nam « Noslra convcrsatio in coelo est, unde etiam

» Salvalorem expcctamus Christum'

, ) nequc si choreae, et

comcssalioncs, et cbrietalcs, et mensa^ tibiarum modulis

resonanlcs proponantur«(Yanilas enim, inquit, vanitalum,

«omnia vanilas ', ) » nequc si offerantur corpora formosa,

iu quibus animac pravsc inhabitent : « ( A facie~enim mulie-

»ris velut a facie serpentis fuge 3, » inquit Sapicns), neque

si potentatus dominalusque, ac satellitum aut adulatorumlurmas expectare liceat, neque si promittatur altus thronus

nlquc splendidus, gentes ac civitates voluntariae servituli

subjicicns : « Omnis enim caro fcenum, et omnis gloria ho-

»minis quasi flos focni.Aruit foenum,et flos cecidit 4. » Ete-

nim sub his omnibus adeo jucundis communis ille hostis

lntilat, expectans num quando rebus conspectis illecli, via

recta derelicta, nos ipsos in illius insidias conjiciamus.

Quinctiam mcluendum valde cst, ncquandoad hiec incaute

accurrentes , nihilque noxii in fruenda illa jucunditate

incsse rali, doli hamum degluliamus in primo gustu occul-

tatum ; dcinde, nc ab hoc tracti, partim libenlcs, partim

invili hisrcbus alligemur, inscientesquc a voluptatibus ad

horrcndum latronis hospitium trahamur, ad morlem sci-

licet.

II. Quarc nccessarium est ct ulile omnibus, fralrcs, nos

morc vialorum aut cursorum succinclos, et undclibet levi-

tatcm animabus noslris ad cursum liunc pcrficicndum

concilianles, ad via) finem rccla (eslinare. ]Nec

qujsquamfingcre mc nomina nova suspicclur, quod humanam vitam

vinm nunc vocavi; cum ct David propheta sic vilam no-

minaverit; qui nunc quidem alicubi ita dicit : « Bcali im-

«macnlali in via, qui ambulanl in lcge Domini ' :»nunc

Yero ad Doininum suum clamal : « Viam iniquitalis amovc

' n.il. ii, 20. — 2 Eccl. 1, ?. —s M. xxi, a. —

4 Epai. xi, €,

7. — 5l*sal. cxviu, 1.



254 s « BASILII C^SAR. CAPPAD. ARCHIEP.

» a me, et lege tua miserere mei 1. » Rursus alicubi Dei ad-

versum eos, qui sibi infesti erant, celerem opem collaudans

et ad lyram hilare aptans, dicebat : « Et quis Deus praeter

«Deurn nostrum. Deus qui prnecingit me virtute, et posuit

» immaculatam viam menm 2: » ratus nec immerito vilam,

quam hominesubicumque terrarum degunt, siveegregiam,

sivepravam, ita esse appellandam. Quemadmodum enim,

qui aliquod iter haud remisse susceplum conficiunt, gres-

sus pedum ad cursum peragendum certatim ullerius pro-

movcntes, jugiterque gressum humi prius fixum veloci

alterius translationc posteriorem reddentes, pertingunt fa-

cile ad vice finem : ita qui in vitam a Conditore introducti

sunt, statim in ipso inilio parliculas temporis ingredientes,

ac priorem semper posteriorem relinquentes, ad vitse ter-

minum perveniunt. Annon etiam praesens vita vobis vide-

tur continua quasdam et porrecta via essc, et iter aetalibus

quasi quibusdam mansionibus intcrstinctum;quod ut pro-

feclionis initium partum maternum unicuique exhibet, ila

cursus finem lentoria sepulcrorum ostendit. Atque huc

omnes conducit, alios citius, serius alios, et hos quidemper omnia temporis intervalla profectos, illos vero ne in

primis quidem vitae stationibus commoratos. Et alias qui-

dem vias, quee ex urbe ad urbem ducunt, licet declinare,

et pereas non proficisci, si quis ila volet : hacc vero, etiamsi

nos difFerrc cursum voluerimus, eos qui in se incedunt via-

loresviolenter apprehensosaddeslinatam a Domino metamtrahit. Nec fieri potest, dilectissimi, ut is qui semel extra

portam ad hanc vitam deducenlem egressus est, idqueiter

inivit, non cliam ad illius terminum pcrveniat : sed unus-

quisque nostrum ubi e malerno sinu exivit, statim ten.po-

ris fluenlo illigalus rapitur, semper a tergo diem quam

vixit relinquens, nec unquam ad hcsternam, etiamsivelit,

' Psal. cxvm, ?cj. — 2 Jd, xvii, 02, 3o.



HOMII.IA. XXI. QIOD MINDAMS Ami I-ftP.NDUM NON SIT. 255

reverli valcns. Nos aulcm laelamur cum progredimur ulle-

rius, et permulala aclale quasi non nihil acquirenles, gau-

demus; ac bcatum quiddam ducimus, cum quis ex puero

vir, et ex viro senex factus est. Sed fugit nos tantum vitrc

spalium a nobis amitti, quantum viximus, sicque inscienti-

bus nobis vita absumitur, quanquam semper' ipsam ex eo

quod ante actum cst, quodque jain praterfluxit, meliamur :

nequc cogilamus quam inccrlum sit, quanlum nobis tem-

poris ad hunc cursum impertire velit, qui nos ad lioc iter

perficiendum misit, cl quaudo cuilibet cursori sit introitus

portas apcrturus, et quod oporleat nos quolidie ad profec-

lionem liinc faciendam praeparatos esse, et Domini nulum

oculis fixis expeclare. «Sint enim, inquit, lumbi veslri prae-

»cincli, et lucerna? ardenles : ct vos similes hominibus ex-

t pectanlibus dominum suum quando rcvertatur a nupliis,

»ut cum vencrit, ct pulsaverit, confeslim aperiant ei \ »

III. Nequc diligenter considcrarc volumus, qua3 sarcina?

leves sint nobis ad hunc cursum, et tales, ut cum colligon-

tibus Iransferri possint, reddanlque, cum possidentiuin sint

proprioe, futuram vilam pcrquam hilarem ; quae vcro gravcssint et molestae, atque hurai defixa1

, el ejusmodi, ut suaplc

natura hominum propriae nuuquam esse possint, nec pos-

sessores suos per angustam illam porlam subsequi j)crmit-

lantur. Scd lamen lcliquimus, qoce coliigenda erant quae

vero conlemnerc par fucrat, collegimus. Lt quae nobiscum

copulari, vcrcque essc possunl ornanientum animae simulet corpori conveniens, liis oe atlendimus quidein; qiue vero

pcrpeluo aliena mancnt, solam nobis infamiam inurcntia

ca coacervarc nilimur; inanem opcram sumentes, alquc

ejusmodi suscipicntcs laborem, perindc ul si quispiam se

ipsum scducens in pcrlusum dolium inlundere volueril.

Nolumenim ac pcrspectum velpucris omnibus esse opinor,1

lillC. XII," r

>, W.



256 S. BASILII CESAR. CAPrAD. ARCWEP.

nihil eorum, quae in vila jucunda sunt; et quorum gratia

plerique insaniunt, vere nostrum esse, aut ex se esse posse

sed constare ipsa omnibus pariter extranca esse, tum iis

qui eis frui videntur, tum iis qui ne illa quidem atlingunt.

Nec enim si qui in vita plurimum auri congesserint, id ip-

sorum proprium perpetuo nianet : sed etsi undecumque

constrictum, aut fugit a viventibus adhuc, transiens ad

polentiores, aut jam morti proximos deserit, nec vult una

cum iis, qui ipsum compararunt, peregre proficisci. Sed hi

quidem ab eo, qui vi animas a misera hac carne separat,

ad ineluctabilem migralionem tracti, frequenter conver-

tentes se ad pecunias, sudores, quos a juventule ob eas

emisere, deplorant : divitiae vero in alienas manus commi-

grant, posteaquam solum illis colligendi laborem atqueavaritiaa crimen asciverint. Neque si quis innumera teme

jugera possideat, et rnagnificas aedes, et animantium greges

omnis generis, fuerilque humano omni potentatu septus,

liis perpetuo fruitur, sed ab ipsis ad breve lempus acceplo

nomine, aliis iterum opes cedit, ipsum vero exigua tellus

recondit. Imo etiam saepe antc sepulturam, et antequamhinc disccdat, videbit sua bona ad alios, eosque fortasse

inimicos transire. An ignoramus quam multi agri, qoaru

multa3 aedes, quam multce gentes ac civitales, etiam adhuc

vivenlibus qui ea possederant, aliorum dominorum nomi-

na prioribus exulis inducrinl? et quemadmodum ii, qui

olim servituli

addicebantur,

conscendcrint principalusthronum, qui vero domini herique vocabanlur, si cum

subditis sederent bene sccum aclum arbilrali sint, ac suc-

cubuerint suis ipsorum scrvis, rebus, velut in tcsserarum

circumaclu, dcrepenle transmutatis ?

IV. Jam vero ea, quoe nobis ad cibum ac potum cxco-

gitala sunl, et quidquid pctulanles diviticc ultra necessila-

tem ad ingrati oibilque conlinentis vcntris obsequium adin-



ITOVIMA XXI. QUOD MVNDANIS ADBLERENDUM NON SIT. 25;

renere, qunndo noslra sunt, elinmsi pcrpcluo infunduntnr?

Quaeubi gnstum in transilu duntaxat modica quadam vo-

luplalc niTeccrint, mox lanquaui molesta ac superflua a?grc

fcrimus, feslinantcrque foras cjicimus, ut in summum vitoc

discrimen venientcs, si in visceribus diu permancrcnt.

Mortcm cnim non paucis intulit satielas, fuitque in causa,

cur nihil amplius deguslarent. Lasciva denique cubilia,

impuriquc complcxus, et omnia rabiosos atque insanienlis

anima; opera, nonne natura?. sunt delrimentum plane evi-

dcns, et pernicies clara, et dotum, quoe cuique vere propriic

sunt abalienalio ac imminutio, cum corpus tenuetur in

complexibus, et alimento congruentissimo atque ad con-

servanda membra accommodatissimo spolielur ? Itaque

nnumquemque illorum, qui cubilibus impudicis volutantur,

stalim post facinus, cum oestrum elanguit carnis, mcnsquc

detestabili fine obtentocorum, qua3 lentavit, recollcgit sese

lanquam ex ebrietalc aut lcmpestate quadam, et, ubinam

sit, considerandi otium nacta est, incontincntioc suoc valde

admodum poenitet. Sentit enim corpus et imbccillius fac-

lum csse, et ad muncra necessaria obeunda pigrum ac

prorsus debilc. Hoc igitur cum ipsi quoquc pcedolribrc in-

telligerent, contincnlioc legem in palacslris sanxcrunt, ado-

lescentium corpora a voluplalibus lula servantem, eisque

cerlantibus nc aspiccrc quidcm clegantcs formas permil-

lenlem, si vellcnt capila sua coronis exornarc; quod incon-»

liucnlia risum in luclatione aflerat, non coronnm.

V. llajc quidem tanquam alicna omnino atque inania,

et quoc nullius propria csse possint, opera3-pretium cst

clausis oculis prailcrirc : corum vcro, qusc verc nostra sunt,

convenitcuram multamliabcrc. Quid nulcm vcre nostrum

est? Anima, qua vivimus, qurc tenuis est ac inlclligcns,

cuiquc niliil corum, qiue gravant, opus cst, et corpusquod

ei pro vchiculo ad trnnsigendaui vilaui a Condilore dalum

XLtf,1



258 S. BASILII C£SAR. CAPPAD. ARCHIEP.

est. Hoc enim homo est, mens accommodas ac congruenti

carni illigata. Hoc a sapientissimo universorum Opifice in

utero materno formatur : hoc in lucem ex tenebrosis illis

thalamis educit pariendi tempus; hoc, rebus terrenis ut

imperaret, constitutum est; huic substratn creatura est ad

virtulis exercitium ; huic posita lex est, ut pro viribus imi-

tetur Conditorem, acque disciplinam coelestem in terris

adumbret. Hocabscedit hinc

evocatum. Hocad

Deiqui

ipsum misit, tribunal sistitur; hoc in jndicium vocatur

hoc eorum, quae per vitam patravit, debitam mercedem

recipit. Atque virlutes quoque possessiones nostras fieri

dcprehenderit quis, ubi fuerint cum natura diligenter con-

textce, et neque laboranlcs nos in terra volunt descrere,

nisi vitiis introductis eas per vim sponte fugaverimus, et

ad futuram vitam festinantes preecurrunt, et collocant in-

ter Angelos suum possessorem, et sub Conditoris oculis

reternum fulgent. Divitiee vero et potentatus, et claritudo,

et deliciae, et omnis ejusmodi turba quolidie per nostram

insipientiam augcscens, neque inlroivit nobiscum in vilam,

neque cum ullis unquam abiit : sed in unoquoque homine

fixumet ralum manet, quod olim a Juslo dictum est : « Nu-

»dus egrcssus sum ex utero matris meac, nudus etiam re-

«vertar1

. »

VI. Itaque qui sibi optime consulit, curabit animam

quam maxime, hocque modis omnibus ct sincerum et ge-

nuinum servare conabilur; carnis vero, sive fame conficia-

lur, sivc cum frigore aut calore luctelur, sive a morbis

excrucielur, sive violentum quid ab aliquibus perpetiatnr,

rationem parvam habebit, illud Pauli in singulis adversila-

tibus proferens, ac dicens : « Licet exterior homo nosler

» corrumpalur, interior tamen renovatur de die in diem 2. »

Et ubi venire se in vitoe periculum viderit, haudquaquam

1 Job. j, 21. — 2 2 Cor. lv, 16.



1IOMIU.V XXI. QUOl) MUNDAMS ADII.EIUCNDUM NON SIT. 209

apparcbit limidus; scd sibi ipse confidcnber dicturus cst :

«Seimus quodsi tcrrcslris nostra domus hujus tabernaculi

» dissolvalur, axlifieationem cx Deo habemus : domum non

» nianufactam, aeternam in ccelis1

. » Si quis tamen voluerit

corpus eliam commiscrari, tanquam quod una possessio

sil, quae animae necessaria est, cique ad vitani in terra

degendam suppctias fcrl, cxiguam necessitatumejus curani

suscipict, ut illud et contincat tanlum, et pcr mediocremcuram sanum conservet ad anima; minislerium, non ila

aulem ut ipsum salielate lascivire sinat. Quod si viderit

illud plurium dcsiderio incendi, idque citra necessitalem,

ei reclamabit, pra?scribens illudPauli : « JNiliil intulimus in

» hunc mundum; conspicuum est quod neque auferre qwid-

«quarn possumus. Habcnles autcm alimcnla, el quibus

slcgamur, his contenti crimus\ » Elenim si ha3c pcrpetuo

corpori occinat, inclamclquc, illud el morigcrum, ct sem-

per ad profectioncm coclestem expcdilum rcddet, crilque.

auxilio majori ad ea, quaD proposita sunt obcunda munia :

sin aulem insolens ac protcrvum cssc permiscrit, ct qui-

busvis quolidic tanquam immanem quamdam bcstiam op-

pleri , tum dcmum ipsius pondcrc ad terram violenler

\enienlc allractus, jacebit inanitcr ingemisccns. Ouin et

ad Dominum adduclus, ct lerreni illius itincris sibi com-

missi fruclum rogalus, ncc rcddcrc valens, pluriinum la-

menlabitur, et in pcrpcluis lenebris habilabit, tlclicias,

corumquc fallaciam non parum incusans, quibus salulis

lenipus sibi adcmplum cst. Scd nihil lunc utililalis rx la-

crymis cnpict. «In inferno cnim quis coniilebilur tibi3

,»

inquil David.

VII. Cavcamus igilur quam celcrrime ficri poleril, nc

nos ipsi sponle sufloccmus. Quod si quispiam jam olini

incseatus, aul diviliarum pulvcrcm iniquc apud sc coaccr-

» 2 Cor. v, 1. — • 1 Tim. vi;' 7. 8. — * Psal. vi, C.

'7-



2Go 8. BASILII CiESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

vavit, earumqae curis illigavit animum, aut lasciviie scelus,

quod vix clui polest, naturoe atljunxit, aut criminibus aliis

scmet exsaliavit; is, dum adhuc tempus est, antequam ad

integrum exitium perveniat, deponat majorem sarcinarum

partem, et priusquam navis submergatur, mercium inde-

core congestarum faciat jacturam, alque operarios mari-

nos imjitetur. Illi enim etiamsi necessariorum aliquid in

navi vehant, tamen si ex pelago insurgat in se effervescens

qusedom tempestas, et navem pondere pres3am minetur

obruere, quam velocissime possunt, onus magna ex parte

allevant, ac merces indiscriminatim jaciunt in mare, ut

navim reddant fluctibus superiorem, et animabus solis at-

que corporibus, si modo fieripossit, vitandi periculi locum

prrebeant. lmo etiam haec apud nos et statuere et exequi

longe magis nobis quam iljis convenit. Illi enim quidquid

tandem ejecerint, illico amittunt, et de caetero incidunt

inviti in paupertatem : nos vero quo citius pravum hoc

onus projecerimus, eo ampliores praestantioresque divitias

animabus nostris accumulabimus. Scortatio namque et

quaecumque talia sunt, ejecta pereunt, et, eo deveniunt ut

ne sint quidem amplius, cum lacrymis deleantur : sancti-

monia vero et justitia in illorum poslea locum transeunt,

res leves, ct quae fluctibus nullis queant obvolvi. Neque

vero pecuniae probe ejecUe pereunt effundentibus ac proji-

cientibus : sed quasi in alias quasdam onerarias naves tu-

liores, pauperum videlicet ventres, exportatae conservantur,

et ad portus perveniunt, custodiunturque jacienlibus, qui-

bus oruamento sunt, non periculo.

VIII. Statuamus igitur de nobismelipsis, dilectissimi,

humanius quiddam, et divitiarum onus, si modo nobis pro-

dcsse plane velimus, mullis distribuamus : qui illud et

Iransvchent perquam latc, ct in Domini sinu, velut in

promptuarii? lutissimis rccondent, « Ubi linea non demo-



HOMILIA XXI. OUOn MUNDANIS ADH.ERENDUM NON SIT. 26

» litur, ncquc fures effodiunt, ncquc furantur'. » Divitiis

eflundi in cgcnos cupientibus per nos licent. Ob oculos

noslros hodiequc jaccntcs Lazaros nepraHereamus2

, nequc

eismcnsae noslraj micas, quae adipsos salurandos sufticiunt,

invideamus, alque immitem illum divitem imilati, ad cam-

dematque ipse gehennoo flammam veniamus. Nam mullum

quidcm tunc Abrahamum rogabimus*, multum etiam quos-

cumque, qui vitam suam probe Iransegerint:

scd lucrumnullum ex noslro clamore consccuturi. « Fraler cnim non

«redimil, redimet homo 3 ?» Unusquisque autem illorum

clamans dicturus nobis est : « Commiserationem, quam ipsc

crga alios ignorasti, ne quaeras : neque velis accipere adco

magna, tu, qui a minoribus crogandis abstinuisti. Collectis

in vita bonis frucre. Lacrymare nunc, cum lunc Iacry-

mantem fratrcm intucns, ejus non sis miscrtus. »Hoec di-

ccnt nobis, nec injuria. Imo vercor ne nos impctant accr-

bioribus cliam verbis, cum divitcm illum, utscitis, impro-

bitate superemus. Ncqucenim, utdiviliisprorsus parcamus,

humi prostratos fratres prscterimus ; neque ut opes noslros

liberis aut aliis propinquis scrvemus, aures prccibus cge-

norum occludimus : sed ut ad dclerioratransmota impensa,

munificentiam pravilalis incitamentum faciamus iis, qui

cam scctantur. Quot cnim utriusque sexus quorumdam

mensam circumstant, quorum alii obscocnis vcrbis oblcc-

tant convivalorcm, alii indecoris ct obtutibus et gcstibus

inconlinenliae igncm acccndunt, alii dicteriis mutuis volunt

risum invilanli movcrc, alii laudibus falsis cum circumvc-

niunt. Nec hoc modo lucri faciunt, ut convivio ita splen-

dido cxcipianlur; scd mnnus ctiam pretiosis muncribus

plenas refcrunl; ct discunt cx nobis cssc sibi ulilius pro-

sequi talia ct clliccre, quain virtutcm colcrc. Quod si in

nostrum eonspecliun paupcr vcnerit, qui vi\ eliam praj

1 Matlh. V), 2i, — 2 Luc. xti, 20. — 3 Psal. xlvjh, \.




fame loqualur, aversamur hoiuinem camdem atque nos

lialuramhabentem,* fastidimus,festinanter transimus, quasi

verili, ne si etiam lentius gradiamur, ejusdem miserire efli-

ciamur participes. Et, si in terram oculos, calamitale pu •

dorem ei incutiente, dimiscrit, eum hypocrisis dicimus ar-

tificem esse : si vero libere ac confidenlcr, famc graviler

extimulatus, aspexerit nos, e conlrarioimpudentem appel-

lainus ac violenlum. Et, si integris vestibus a quopiam sibi

dalis conlectus fuerit, quasi inexplebilem repellimus, ac

juramus paupertatem ab iilo simulari : si vero panniculis

putridis amicialur, rursus abigimus uli male olentem, et

quamvis Conditoris nomen prccibus suisadmisceat, conti-

nuoque intcrposita religione oret ne in similes aerumnas

incidamus, tamen immisericordem nostram voluntalemfleclcre non polest. Quapropter gehennas ignem graviorem

quam qui divitem illum combussit, reformido 1

. Quod si

tempus permilteret, salisque esset virium, illius vobis, uti

Scriptura docuit, explicata historia tota, loquendi muneri

salisfecissem : nunc vero lempus esl defatigatos vos dimit-

lere. Ipsi autemsi

quid ob menlis simul ac lingnre imbecil-

litatem prcetermissum a nobis sit, id animo impressum in

quorumdam pharmacorum morem animarum vulneribus

admovele. «Daenimsapientioccasionem,ctsapientiorerit V«inquit Scriptura. Potens cst autem Deus omnem gratiam

»abundarc facere in vobis, utinomnibus sempcr omnem

»

suflicientiam habenles, abundctis in omnc opus bonum

3.

IX. Verum jam ad porlum, ut videtis, deductam ora-

lionem nostram fralres quidam ad consilii suasionisquc

cursum rursus revocant, jubentes ne quas heri miracula a

Domino facta sunt, prretereamus, neque tropceum a Se?-

vatore contra diaboli rabiem ereclum obticeamus ; scd

demusvobis intcr hymnos canendos exultandi occasio-

• Luc. xvi, 24« — ' Prov. ix, 9. — 32 Cor. ix, 8.



IIOMII.IA XXI.QUOD MUNDANIS ADH.EIUiNDUM N0N SIT. 2G3

nem. Nam, nt scilis, diabolus itcrum suam in nos rabicoa

o>icntlit,

ignisque llamma armans scmetipsum, scpta op-pugnavit Ecclcsiac. At rursus communis malcr vicit, et id

machinamcnti inlorsit in ipsum hostem, nec quidquam

ille cflecit, nisi quod odium suum prodidit. Gratia reflatu

rcprcssit vim hostis alque impclum; permansit templum

ilhesum. Non poluit admola ab hosle lempeslas concuterc

pelram, supcr quam Ghrislusgregis sui ovile nedificavit

SInlcr nos sc eliam nunc collocavit, qui olim in Babylone

fornaccm ignis cxlinxit '. Quanlum putalis ingemiscat

hodie diabolus, conatus cjus, quem sibi inanimum induxe-

rat, non assecnlus fincm. Nam vicinum Ecclcsiac rogum

hoslis ille incendit, ut prospcros noslros successus intesla-

ret.

Jamflamma violentis illius flalibus undecuraque exci-

lata, supcr materiam sibi subjectam diftundcbatur, ac

depascebatur aerem vicinum, acdem sacram allingere co-

acta, nosque protrahens in calamitalis societatem : scd in

cum, quiincendit, Scrvalor ipsam conlorsit, jussitque rur-

sus vesaniam suam in seipsum vertcre. Ac quidcm insidia-

rum arcum appararat adversarius, scd emittere jaculumprohibilus est : imo polius immisit quidem, at in illius

caput rctortum est. Amaras illas lacrymas, quas nobis pra:-

paravit, sorlilus ipsc cst. Sed inimico infligamus, fratres,

vulnus quoddam gravius, intendamus illi luctum. Quo-

modo id possit fieri, dicam quidem cgo, vos vcro cxcqua-

mini. Sunt qui erepti fucrc cx ignis polcnlia a Conditore,

ncc ullum cis de ca^lcro vilae subsidium supcrcsl, scd ani-

mam solam et corpus pcrictilo subduxerc. Nos ergo quot-

quot advcrsitalcm illam experti non sumus, facultates nos-

tras illis communes faciamus. Ampleclamur fratrcs vix

servatos, dicamus quisquc cuiquc : « Mortuus eral, et rc-

» vixiL : pcricrat,ct invcnlus cst

3

;»atque corpus noslro» Matth. xvj, 18. — ' Dan. m, 4g. — 3 Luc. xv, aj.



264 §• BASILlI CESAR. CAPPAD. ARCIIIEP.

aiTme contegamus. Opponaraus vi inimici atqne injuriis

nostraraconsolationem,

utetiam cum

nocuitille,

magnumnullum detrimentum intulisse videatur, nec quemquam

ostendat quem pugnando vicerit, sed, disperdilis fratrum

facultatibus, liberalitate nostra victus comperiatur.

X. Vos autem, fratres, qui hoc periculum evasistis, ne

multum doleatis de his, quas acciderunt, malis, neque mente

commoveamini : sed moeroris excutite caliginem, ac gene-

rosius quiddam cogilontes animas vestras corroborate; et

quod accidit, id in coronarum occasionem verlite. Nam si

inconcussi perstiteritis, haud secus ac cgregium aurum ex

igne resplendentes, et fide probatiores deprehendemini, et

majori pudore estis adversarium affecturi, qui suis insidiis

ne lacrymam quidem ciere vobis potuerit. Patientiam Jobi

vobis in memoriam revocate. Dicite vobis ipsi, quoe ille :

« Dominus dedit, Dominus abstulit : sicut Domino placuit,

» ita et factum estx

. » Nec quisquam his, quae sibi contigere,

adducatur ut cogitet ac dicat res nostras providentia nulla

gubernari ,_ neque Domini administrationem ac judicium

incuset ; sed in alhletam illum intueatur, ipsumque sibi

cogitationum meliorum consiliarium adhibeat. Reputet

omnia ex ordine certamina, in quibus ille victor extitit, et

quot jaculis a diabolo petitus letalcm nullam plagam acce-

perit. Evertit quidem illius domesticam prosperitatem,

cumdemque alternis advcrsitatum nuntiis obruere stalue-

rat. Cum enim prior cladem aliquam adhuc annuntiarct,

nuntius alter rerum deteriorum tristitiara afferens venie-

bat : malaque connectebantur inter se, et calamitates un-

darum incursura imitabanlur, atquc priusquam priores

lacrymae sedarentur , aliarnm afferebalur occasio : sed

Justus tempestatis excepto impetu, et undarum vi in spu-

mam commutata, velut scopulus stabat, emitlebatque nd

1 Job. 1, 21.



HOMIMA XXI. QVOD MVNDANIS ADHJ2RENDUM NON SIT. 265

Dominum gralam illnm voccm : «Dominus dedit, Dominus

»abslulit: sicut Domino placuit,ila

et facluni est. »Necquidquam coruin, quaj accidcbant, lacrymis dignum du-

xit. Ubi vcro advenit qui narraret quemndmodum fdiis et

filiabus convivantibus, violentus quidam ventus oblectatio-

nis domum conquassasset, tunc solum scidit~vestem, os-

tendens condolentem naturam, atque iis agendis declarans

patremesse se liberorum amantem.

Attamen etiamtunc

terminum ac modum imponens dolori, et piis illis vocibus

quod evcnerat ornans dicebat : « Dominus dedit, Dominus

» abstulit : sicut Domino placuit, ita et factum est, » tantum

non clamans in hunc modum:«Pater vocatus sum dum

voluit qui me patrem eflecit. Staluit rursus sobolis mihi

coronamauferre, haud repugno quominus sua nuferat.

Obtincat quod Domino visum est : ipsc est gcneris condi-

tor, ego organum. Quid necesse est, servus cum sim, do-

lerc me frustra, ac de sententia, quam nequeo irriiam fa-

cerc, conqueri?» Verbis ejusmodi quasi jaculis Juslus illc

diabolum confodit.

XI. Postquam aulem iterum inimicus eum vidit csscvictorem, ncc ulla harum aorumnarum concuti posse, ten-

tationis admovit machinamenlum carni ipsi, et, corporc

iufandis vulneribus percusso, eflbcit, ut ex eo vermium fon-

lcs scaturircnt, virumque cx rcgio throno deturbatum in

stcrquilinio collocavit. Illc vcro vel talibus angustiis laces-

situs, pcrmansit immotus; ct laccrato corpore,piclalis

thesaurum in rccondilo animce rccessu inviolatum scrva-

bat. Cum igilur non haberet quod jam faccret hostis, insi-

diarum vclcrum recordalur; atquc ad impium ac blasphe-

mum consilium uxoris animum perlrahens, opcra illius

aggredicbatur athletam concutcrc. Ac illa quidem temporia

diuturnitali cedens,Justo

astitit,

humi prona, mnniis Buperiis, quac videbat complodcns, piotalia ci fructus exprobrans,



266 S. BASILII C.ESAR. CAPPAD. ARCTIIEP.

hiac vetercm rei familiaris opulenliam recensens, illinc

mala prajsentia commonstrans, et qualem ex qualibus sor-

litus esset vitam, et quam pro multis sacrificiis merccclcm

a Domino recepissel. Et semper verba pusillo quiclem mu-

lierum animo digna profcrebat : secl talia lamen, quae vi-

rum omnem perturbare, et animum vel fortem subverlere

possent. Vaga, inquiebat, et ancilla oberro, rcgina servio,

el acl meorum famulorum manus respicere coacta sum, ct

quae multos olim nulrivi, bene nunc mecum agi existimo

si enulriar ex alienis. Aclclebat melius essc ac utilius si cle

tcrra se ipse excinderet, impiis vcrbis ulendo, et gladium

iras Conditoris exacuendo, quam si malorum tolerantia sibi

ipsi ct uxori certaminum laborem proroget. Ille vero his

verbis magis quam ullo malorum priorum offensus, et vul-

tum ira rcplcnle, ad uxorem vclut hostem conversus, quid

dicit?« Quare tanquara una de slullis rnulieribus locula

es1? Depone, o mnlier, inquit, illud consilium. Quousquc

dictis tuis dedecorabis vitam communem? violasli, quod

Deus avcrtisset, convcrsalioncm meam atquc socictatem,

et tuis islis verbis vilam mcam cliam calumnia aspersisti.

Videor nunc mihi dimidia ex parte impie egisse, siquidem

unum quidem corpus utrosquc nos nuptia; prajsliterunt,

scd tu prolapsa es in blasphemiam. «Si bona suscepimus

»dc manu Domini, mala non sustinebimus* ?»Redigas tibi

in memoriam praelerita bona. Gompensa bona malis. Nul-

lius hominis vila beata cst omnino. Semper felicem esse,

solius Dei est. Tu igitur si ob prassentia dolore afliceris, ex

proeterilis le ipsa consolare. Nunc lacrymaris, at priusri-

sisti : nunc pauper es, at prius fuisti dives : bibisti limpi-

dum vitas laticem, jam turbidum bibens animo aequo pa-

liarc. Ne fluviorum quidem fluenta perpetuo apparent pura.

Est autem fluvius vita nostra, ut nosti, continue fluens,

• Job. n, 10. — * Ibid.



HOHILM XXI. QUOD IffKfcAMS .YMI.KRRKDUM NON SIT. 267

ae lluclibus allcrnalim sibi succcdenlibus rcferla. Elcniin

jani pars pr.cterlluxit ,

pars adhuc transit:

pars jam cmcr-s-il q fontibus, pars vero cmersura est, ct ad communc

lnortis marr; feslinamus omnes. «Si bona suscepimus dc

»manu Domini, mnla non sustinebimus? » Cogimus ne ju-

diccin nobis pcrpcluo paria snppedilarc ? Docemus-ne

Dominum, quomodo debcat vitam nostram moderari? De-

creta sua pcnes ipsum sunt. Res nostras pro suo arbilralu

rcgit. Esl enim sapiens, ct quod ulilc est, id suis servis

admclilur.

XII. «Cavc curiosius perscrutcris Domini judicium. /E-

qui boniquc fac solum quae ab illius sapicntia dispcnsanlur.

Quidquid dcderit tibi, cum gaudio accipc. Ostende in ad-

versis cxtilissc tc laclitia prislina dignam. » Ilis diccndis

rcpulit Job et hunc diaboli assullum, ct integrum ci pudo-

rem de illala clade incussit. Quid igilur hinc evcnit ? Fugit

ilerum ab illo morbus, tannuam qui acccssisset fruslrn,

nec quidquam amplius cflccisset. Reversa caro m allcram

pubcrtatem rcviruit : lloruit rnrsus vita bonis omnibus, et

duplicalac divitiac undecumque in domuin confluxerunt, ut

quasi nihil amisisset, unam parlem habcrct, pars vero al-

tera Juslo essct patienliac merces. Scd cur ct equos, et

mulos, ct camelos, et oves, ct agros, ct omnes opulcnliac

delicias duplo rcccpit, liberorum vcro numcrus morluis

par prodiit? quoniam brula animalia ct caducce omncs di-

vitiai pcnilus intericrant: liberi vcro licet morlui, oplimasui parlc vivebant. Ilaquc aliis filiis flliabusquc ilerum a

Conditorc ornatus, cliam hanc possessionem habcbat du-

plicalam. Alii enim parenlibus in vila affcrebant hcliliam :

alii, qui scilicct pra?ivisscnl, genilorcm expcclabant, omncs

Job circumstaluri, ubi humanoe vitaj Judcx congregavcril

Ecclcsiam univcrsalcm, ubi tuba advcnlum Regis dcimn-tians, cdito in scpulcris sonilu vchcuicnliore, corporum



268 S. BASILII CJ2SAR. CA.PPAD. ARCHIEP.

depositum reposcet. Tunc et nunc qui vitlenlur mortui

esse, viventibus citius sistentur Opifici universorum. Id-

circo, opinor, cum reliquas opes geminatas ei admensus

fuisset, liberos tamen numero pares ei sufficere judicavit.

Yides quot et quanta justus ille Job per patientiam sibi

congesserit bona ! et tu igitur si quid libi molcsti cx hcs-

terno igne, qui daemonum insidiis incensus est, accidit, id

patienter ferto, et quam damnum inlulit tristitiam cogila-

tionibus melioribus consopito. Et juxta id quod scriptum

est, «Jacta super Dominum curam tuam, et ipse te enu-

» triet \ » Ipsum decet gloria, in saecula saeculorum. Amen.

/V\\\\\\\\\\\\/V\\AAVM\/V\\\\\V\\\\\\\\A\VA\\/\\\AAV\^

HOMILIA XXII scu pollm SERMO.

Ad adolesccntcs, quomodo possint cx Genlilium

libris fructum capcre.

I. Lwitant me multa\ ut dem vobis, adolescenles,

consilium de iis, quae optima judico, qua^que vobis morem

gesturis profutura csse existimavi. Cum enim id aetalis sim,

fuerimquc jam exercitalus mullis rebus, et mulalionem

illam, qua omnia docentur, satis superque in utramque

partem sim expertus, hinc factus sum rerum humanarumperitus, sic ut vitam recens instituentibus quasi viam tu-

tissimam ostendere possim. Praetcrea slatim post parentes

necessitudine natura et propinquitate vobis ila conjunctus

sum, ut ego non minori vos benevolentia prosequar, quam

vestri patres : vos vcro, nisi forte mea de vobis existimatio

1Psal, liv, a3, — a Vide D. Guillon, tom. vn, pag. 35i-356.



HOMILIA XXII. DF. LEGENDIS LIBMS GliNTILIUM. 2G9

me dooipial, arbilror, si mc rcspicilis, parcntes ininime

dc-sidornluros. Ilaquc si animo alacri vcrba mca cxcepc-

ritis, inler cos, qui ab Hesiodo laudantnr, secundum locum

oblincbitis: sin minus, ut ego nihil molesli dicam, ila vos

cnrminum illorum reminiscnmini, in quibus ait ille : « Op-

limum quidcm esse eum, qui cx seipso ea quao deccnt per-

spicit, bonum vero cum, qui demonslrata ab aliis sequilur,

oumdcnique,

qui adneulrum idoncus est, ad omnia inuti-

lem esse.

II. Neque vero miremini, si vobis quotidie ad prascep-

tores euntibus, et cum veteribus viris, iisque praestantissi-

mis consuescentibus, per ea, quae reliquerunt, scripta, di-

cam me ex mc ipso conducibilius quiddam adinvenisse.

Accedoigitur id vobis consilii daturus, ut

nesemel vestri

animi gubernaculum his viris permillentes quosi navigii

alicujus, quacumque duxcrint, hac sequamini : sed quid-

quid jn eis utile fuerit carpentes, cognoscntis quid etiam

conlemni oporteat. Quae igitur sint haec, quoquc modo

discernamus, hoc jam doccbo, inde exorsus. Nos, adoles-

centes,humanam hanc vitamnihil

omnino esse arbitramur,ncc quidquam bonum omnino putamus, aut nominamus,

quod ulilitatis nobis aliquid solum in hoc acvo afferat. Non

avorum splcndorcm, non vires corporis, non pulchriludi-

nem, non magnitudinem, non honorcs delalos abomnibus

hominibus, non regnum ipsum, non quidquid humanum

dicit polcst,

magnumnobis videlur, imo nc votis

quidcmdignum ccnsemus, ncquc habcntcs rcspicimus : scd spc

procedimus longius, ct ad allcram vilam comparandam

facimus omnia. Qua2 igilur prodessc nobis possunt nd illam

acquircndam, ea et nmplccli, ct lolis viribus proscqui opor-

tere dicimus : qnac vcro ad cam non altincnt, vclut pretii

nullius digna conlcmncrc.Quae aulcm hflao

vita sil , et ubi,

et ([uijmodo nobis duccndn, ut fucril longius cxponero quam



27O S. BASILII C.ESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

praesens inslitutum sinat, ita fuerit auditoruui ruajoruni

quain vos estis, audire. Tantum dicarn, atque ex hoc for-

tasse vobis satis ostendero, quod si quispiam omnem simul

ex quo homines nati sunt felicitatem sermone complexus,

in unum coacervaverit, eam tamen comperiet ne minimae

quidem bonorum illorum parti aequiparandam esse : sed

omnia pra sentis vilaa bona plus a minimo futurorum dig-

nitate distare, quam a rebus veris umbra et somnium. Imo

vero ut exemplo magis idoneo ular, quanto anima omnibus

praestat corpori, lanta est et utriusquc vilae differentia. Ad

hanc autem deducunt sermones sacri, per arcana nos eru-

dientes. Sed dum per setatein non licet inlelligenliae eorum

altiludinem audire et asseqni, interim iu aliis scriplis non

omnino diversis quasi in umbris quibusdam et speculis in

antccessuLu animi intuilu exercemur, eos, qui in miiitaii

disciplina exercenlur, imilati : qui ubi in manuum motu

atque sallalionibus experientiam adepti fuerint, in cerla-

minibus ex hac ipsa ludicra discipliua fructum pcrcipiunt.

El cerle putandum est certamen cerlaminum omnium

maximum nobis propositum esse, pro quo agenda nobis

suut omnia et laborandum pro viribus ut ad id praepare-

mur, atque poetis, et historicis ct rhetoribus, et hominibus

omnibus ulendum, unde utililas aliqua ad animam curan-

dam accessura sit. Quemadmodum enim infectores quid-

quid lingendum est prius curis quibusdam praeparant, et

ita demum colorem sive purpureum sivc quempiam aliura

inducunt : eodem modo et nos quoque, si indclebilis in

nobis houesli gloria omni tcmpore permansura est, his

externis ante initiali, deinde sacras et arcanas doclrinas

ediscemus : et solem velut in aqua vidcre assueli, sic luci

ipsi oculos admovebimus. Quod si mnlua quaedam conve-

nientia intcrsit inter doctrinas, earum nobis cognitio valde

ulilis fuerit : sin minus, certe earum inter sc coliatflrum



HOMILIA XXII. DE LEGENDIS LIBRIS GENTILIUM. 27

discrimcn internosse, ad potiorem firmandam non pnrnm

eontuleril. Sed cuinam rci comparala doctrina utraque,possis imoginem assequi? Ccrtc qncmadmodum arboris

propria virlus cst, lempcslivo fructu scatcrc, ct tamen fo-

lia cliam circnm ramos exagilata aliquid eis ornamenli

conciliant : ita el animrc qnoquc primarius fruclus cst ve-

ritns ipsa, sed tamen haud ingratus est cxternae sapicnlioc

amictns, tanquam si folia quoedam fructui el umbraculnmet nspectum non inamcenum proebeant. Dicitur igitur et

Moyses illc perquam eximius, cujus nomen npud omnes

homincs ob sapicntiam maximum est, exercitato in /Egyp-

tiorum disciplinis animo, ita ad cjus, « Qui est, » contcmpla-

tioncm devenisse 1. Similiter aulem posterioribus quoque

lemporibus sapienlem Danielcm sapicntiam Chaldceorumin Babylonc edoctum*, ila dcmum doclrinas sacras atli-

gisse tradunt. Sed quod exlcrnoe hoe disciplinoc non sint

animabu» inuliles, sat diclum est : consequens csl ul jam

dicnmus, quomodo ipsarum parlicipes ficri vos oporlcat.

Primum quidem rebus omnibus, quae a poelis dieunlur, ul

hinc initium sumam,varia

cum dicant, nequaquam ordineodjicicndns animus est : sed ubi fncla aut dicta virorum

bonorum vobis norravcrint, eos et diligerc et imitnri ope-

roc-prclinm esl, el quam maximc nilendum ut tales eflicia-

mur : sed cum ad flagiliosos homincs dcvencrint, lunc

oblurnlis nuribus cavcndum ne imitemur, non minus quam

Ulysscm aiunt illi Syrcnum cantus cavissc.

Namscrmoni-

bus pravis assuesccre, quoedam via cst ad ipsa facta. Qua-

propler custodia oinni servanda animacst,nc perscrmonuni

voluplatem quidquam viliosum imprudcntcs suscipiamus,

perinde ul qui mclle admixto sutnunt vcncnn. Non igitur

peStas laudabimus, cum convicianlur, cavillnnlurque : non

cuin amasios ul cbrios dcpingunl :

non cumfclicilalcm

Act, vu, 2a, — 2 Dan. 1, 4<



2J2 S. BASILII C£SAR. CAPPAD. ARCHIIS]».

aflluenti niensa atque canlilenis dissolulis melinntur. Secl

minime omnium, poetis de diis disserenlibus intenti eri-

mus ; et maxime cum de illis tanquam de multis, iisque

ne inler se quidem consentientibus habuerint sermonem.

Frnter enim adversus fratrem apud illos seditionem con-

citat atque discordiam, et pater adversus liberos, hisque

rursus adversus parentes implacabile bellum est. Adulteria

autem deorum amoresque et apertos complexus, et maxi-

me congressns Jovis, qui, ut ipsi dicunt, princeps est om-

nium et supremus(quae si quis dicat vel de brutis anima-

libus, erubuerit), actoribus scenicis relinquamus.

III. Eadem certe et de historicis dicere habeo, prseser-

tim cum ad audienlium animum oblectandum historias

conscribunt. Nec etiam rhetorum menliendi artem imita-

bimur. Elenim neque in judiciis, neque in aliis actionibus

conveniens nobis fuerit mendacium, qui rectam ac veram

vitag viam amplexi simus, et quibus non liligare lege praa~

ceptum sit. Sed illa magis probabimus, in quibus virtutem

laudaverint, aut vitupernrint vitium. Ut enim reliqui solo

florum bono odore aut colore perfruunlur, opes vero mel

etiam ex eis excerpere norunt : ita hicquoque, qui non so-

lam ejusmodi librorum jucunditatem ac suavitatem con-

sectanlur, iis licet aliquid etiam utililatis ex illis in animo

reponere. Omnino igitur ad apum exemplum, his libris

ulendum vobis esl. Illae enim neque floribus omnibus ex

icquo insidunt, neque eliam ad quos advolarint, eos lolos

auferre conantur : sed cum ex eis quantum idoneum est

r.J opus, semel collegere, reliquum dimittunt. Nos quoquc

si sapimus, ubi quantum nobis congruit, ac veritati affinc

est, exhis scriptis collegerimus, reliquum prselermiUemus.

Et quemadmodum in decerpendo roseti flore senles devi-

lamus : sic et in talibus sermonibus quidquid ulile est car-

pcnlcs, noxium vilcmus. Stolim igilurab initio disciplinas



HOIIIIJA XXII. DK LBGENMS I.IP.RI3 GENTILIUM. 2^5

singulasconsidcrare, et adiinem accommodare,opera>pre-

tium est , ul csl iu dorico provcrbio, « Lapidem ad funi-

»culum ducenlcs. » Et qnando per virtutem ad nostram il-

lam vitam perveuire nos oporlct, de hac aulem multapoe-

tis, mulla historicis, mullo plura philosophis decantata

sunt, ad ejusmodi sermones maxime adjungeadus animus

est. Nec enim utilitas parva est, familiaritatem quamdam

atqueccfnsuetudinemvirtutis ingenerari adolcscenlum ani-

mis, cum soleant inconcussapermanere talium documcuta,

alle in cis ob animorumteneritudinem impressa insculpta-

quc. Ecquid taudem aliud Hesiodum cogitasse putabimus,

cum illos versus ab omnibus decantalos composuit, nisi ut

adhortaretur adolescentes ad virtutem ? Aspera quidem,

inquit, primum est et accessu difficilis, mulloque sudore

ac laborc plena, atque ardua via, quccdcducit advirtutem.

Quaproplcr non est cujusvis ad eam viam accedere, ob

acclivitatem : nequc ei, qui accessit, facile cst ad extre-

mum pervenire. Sedcum semel summum attigerit, intueri

licebit quam lacvis et pulchra sit, quam facilis ct expedita,

jucundiorque itinere alio ad vilium ducentc : quod stalim

ob viciniam arripi possc dixit idcm ille poeta. Mihi cnim

videtur, cum hocc litteris proderct, nihil aliud sibi propo-

suisse, quam ut horlarctur nos ad virtulem, invitarclque

omnes ut essent boni, et nc laboribus fracti, anle oblcn-

tum finem desistamus. Atque eliam si quis alius similiter

virlulem celebravit, ejus sermones velut in idipsum fcrcn-

lcs rccipiamus.

IV. Jam vcro, ut ego a viro quodam, qui assequcndi

menlcm poelac pcritus crat, audivi, lola Homeri poesis vir-

lulis laus cst; in eoque omnia pr.cler id quod ornandi ser-

monis gralia adjectum cst, huc tcndunt, maximc aulcm

ubi Gephalenorum ducem c naufragio oudum servatum,

cxhibuit. Primum quidem uarrat reginam oum, simul ut

M.IV. 1,S



2^4 s « BASILH CESAIt. CAPPAD. ARCHIEP.

in conspectuin venit, rcverilam] esse, tantum aberat ut

pudere eum deberet, quod nudus solusque conspiceretur,

cum virtus vestium loco eum exornaret. Deinde a reliquis

quoque Phaeacibus tanti aestimatum esse, ut relictis deli-

ciis in quibus vivebant, suspicerent illum omnes, aemula-

renturque, nec ulhim tunc in Phaeacibus fuisse, qui aliud

quidquam optaret magis qunm ut Ulysses esset, idque e

naufragio servatus. In his enioi aiebat ille mentis poetae

interpres, Homerum tantum non clamantem dicere : Ha-

benda est vobis, o homines, virtutis cura, qua? et una cum

naufrago enatat, et in terram ejectum nudum felicibus

Phaeacibusredditvenerabiliorem. Et profecto ressicse ha-

bet. Nam possessiones reliquaenon sunt possessorum magis

quam quorumlibet aliorum, velut in tesserarum ludo huc

et illuc translatae. Virtus autem ex possessionibus sola est,

quae nequeat auferri, tum vivo tum mortuo astans. Unde

et Solon mihi videtur illud ad divites dicere :

Sed nos divitiia non commutabimus ullis

Partam virlutem : nam semper firma manebit.

At rcro huc illuc humana pecunia transit.

Consimiles autem his sunt et Theognidis versus, in quibus

dicit Deum (quemcumque tandem ille Deum dicat) homi-

nibus alio et alio modo trutinam degravare, interdum illos

divitiis affluere, interdum nihil habere. Quin et Chius so-

phista Prodicus alicubi in suis scriptis affinia his in virlu-

lem ac vitium conscripsit : qui et ipse audiendus atlento

animo est,cumvir sit non contemnendus. Haec autem dicit,

quantum ego viri sententiam memoria teneo, siquidem

verba ipsa non memini, nisi quod hacc simpliciter absque

melro enarrarit. Nimirum ad Herculem juvenem, et fere

eam aetatcmquam nunc vos, agentem, et utram viam, hanc-

ne quce per labores ad virtutem ducit, an alteram iliam fa-



nOMILIA XXII. DE LEGENDIS LIRRIS GENTILIUM. 27.5

nllimamcnrperct, deliberanlem, inulieres duas accessisse,

eas aulcm csse virtulcm ac vitium, etipsas taccntes diseri-

mon quod inler se intcrerat, habitu ipso confestim decla-

rasse. Unamquidema comendi arte pulchritudinis compa-

randae cnusa cxornari, et dcliciis diflluerc, omneque vo-

luptatis examen secum copulatum ducere, isthaec osten-

dere, et plura his adhuc pollicenlem conari Herculem ad

sc trahcre : alteram vero macram et squalidam esse, et ha-

bcre oculos intentos, et talia alius generis proferre, polli-

ceri nihil remissum, nihil jucundum, sed permultos su-

dores laboresque, acpericulatota terra marique subeunda :

proemiuni autem horum esse, Deum fieri (ut quidem ille

loquitur) denique hanc ipsam Herculem vel morientem se-

culumesse. Et ferequotquot sese ob sapienliam spectabiles

oliquo modo pracstiterc, singuli pro viribus, aut minus aut

amplius, virtutis laudcm in suis scriptis reliquerunt, qui-

bus oblemperandum cst, eorumque sermones ipsa vita

cxprimere conandum. Nam qui philosophiam verbo tenus

apud aliosmanentem,factoconfirmarit, sapit solus, reliqui

velut uuibrae volilant. Hocquc mihi videtur esse cjusmodi,tanquam si pictor admirnndum quiddam, puta hominis

pulchritudincm imitatus sit : hic autcmipse talis vereexis-

tat, qualem ille intabulis cxpressit. Nammagnifice in pro-

patulo virtutem collaudarc, et orationes longas dc ea ha-

bere, privatim vero voluptatem temperantioc pracferre, et

quoestum justitioe anteponcre, hoc ego dixerim similc cssc

acloribus sccnicis pcrsonas quasdam sustinentibus, qui

plerumque velut rcges ct dynastoe introducunlur, cum nc-

que reges sint, neque dynastnc, ct fortc omnino ne liberi

quidcm. Adluec musicus non lubens lolerarit sibi cssc dis-

sonnm lyrnm : nequc procfectus chori cliorum sibi astare,

qui quam maximc concinnus non sit. A sc igitur quisquo

dissidcbit ipsc, ncc vitam cuni vcrbis conscnlientcm cxhi-

18.



276 S. BASILH C£SAR. CAPPAD. ARCHIEP.

bebit : sed lingua quidem juravit, mens vero injurata est,

dicet ex Euripide; et videri potius bonus quam esse stude-

bit. Atqui hic est extremus injustitiae terminus, si qua fides

Platoni habenda est, quempiam videri justnm qui non sit.

Sermones igitur, qui rerum honestarum complectuntur

praecepta, sic recipiamus. Et quoniam bonae quoque pris-

corum hominum actiones aut memoriaj successione ad

nos usque conservantur, aut in poetarum aut historicorum

monumentis custodiuntur, ne utilitas quidem, quae hinc

nasci potest, desit nobis. Verbi gratia . homo quidam cir-

cumforaneus convitiis Periclem consectabatur; hic au-

tem non attendebat, et die tota perstitit uterque , ille

quidem permultis probris incessens, hic vero nequaquam

curans. Deinde vespere jam facto, lenebrisque obortis vix

discedentem Pericles facem prseferensdeduxit, ne sibi inu-

tilis foret exercitalio philosophiae. Rursus quidam Euclidi

Megarensi iratus, mortem et minitatus est, ac juravit : hic

rursum juravit faclurum se ut sibi ille placaretur ac infes-

tus esse desineret. Quam utilc fuerit talium exemplorum

aliquid in memoriam vcnire, cum vir jam ab ira detinetur?

Nam credendum non est tragoediae temere dicenli : « In

» hostes ira armat manum : » sed longe satius ne irasci qui-

dem omnino. Quod si id facile factu non est, rationem

certe velut frenum irae objicientes, efferri eam ulterius ne

permittamus.

V. Sed rursus orationem reducamus ad actionum bona-

rum exempla. Percutiebat quidam Sophronisci filium So-

cratem in ipsam faciem, facto saepius impetu : hic autem

iiihil repugnavit, sed sivit ebriosum illum iram suam exsa-

tiare, sic ut intumesceret jam ejus vultus prae plagis, csset-

que saniosus. Ubi autem ille a verberibus destitisset, So-

crates quidem nihil aliud fecissc dicitur, quam fronli suae

quasi statuse inscripsisse auctorem, « Talis iacicbat, » seque



IIOMILIA XXII. I>E LEGENDIS LIBRIS GENTILIUM. 277

hoc modo vindicassc. Hoec fere cum tcndant eodem nc

nostra, operoe-pretium essc censeo viros tantos nobis esse

imitandos. IlludenimSocralis germanumest praecepto illi,

maxillam cacdenli pracbere oportere et alteram, nedum

ulciscamur nos. Periclis autem faclum, aut Euclidis, est

huic simile, quod persequenles sustinere, etipsorum iram

leniter tolerare oporteat : huic rursus, quod inimicis bene,

non male precari debeamus. Quare quisquis in his fuerit

prius eruditus, praeceptis illis, tanquam quae fieri non pos-

sint, non denegabit amplius fidem. Neque vero praeteric-

rim Alexandri factum, qui cum filias Darii captivas habe-

ret, quarum incredibilis pulchritudo fuisse praedicalur, ne

aspiccre quidem dignatus est : turpe esse judicans viro-

rum viclorem vinci a mulieribus. Hoc spcclat eodem alqueillud, quod qui aspexerit muliercm libidinosc, quanquam

adulterium opcrenon commisit, quoniam tamen concupis-

centiam in animum admisit, criminc non vacet. Quin ct

illud Gliniae, qui unuse Pythagorae discipuliscst,vix credi-

derim cum nostris institutis fortuito consenlire, non con-

sultoca imitari. Ecquid autem erat, quod fecit ille? Jure-

jurando cum ci licerct lalentorumtriumeflugere mulctam,

solvere maluit quam jurare, idque cum non essct falso

juraturus, proeccptum quo nobis jusjurandum inlerdicitur,

ut mihi videtur, cdoctus. Scd adhoc idcm, quod initio di-

cebam, rursus revertamur : non omnia ex ordinc, scd so-

lumcjikc utilia

sunt, suscipicnda nobis cssc. Turpc namqucfucrit rejiccre nos cibos cxitiosos, disciplinarum vero quae

animam nostram nutriunt, rationcm nullara habcrc, sed

torrentis in morem quidquid obvium c?t trahcnles, id in

animura recondere. Et quidcra quomodo rationi conscn-

taneum est, ut nauclerus non lemerc sc vcntis permiltat,

sed ad portura dirigat scapham, sagiltariusquc in scopuminlcndat, et fabcr icrrarius aut Jignarius iinem artis nppc-



278 S. BASILIl CJZSAR. CAPPAD. ARCHlEP.

tat : nos vero inferiores simus opificibus ejusmodi, cum

certe res nostras intelligere possumus. Ita-ne artificum

operi inerit finis quispiam, humanae vero vitae scopus nul-

lus est, cujusintuitu omniafacere ac dicere oporteat, eum,

qui brutis animalibus omnino similis esse nolit ? Aut sic

temere inslar navigiorum non saburratorum,mente nostra

ad animae gubernacula non sedente, sursum ac deorsum

per vitam circumferremur : sed quemadmodum in gymni-

cis certaminibus, inque musicis, si ita placet, eorum cer-

taminum quorum coronae proponuntur, exercitationes

fiunt, nec quisquam ad luctam exercens se, aut ad pancra-

tium, subinde cithara aut tibia canere meditatur. NonPo-

lydamas certe, sed ille ante certamen in Olympiis currus

agitatos relinebat, et inde vires ac robur intendebat. Milo

quoque a suo scuto illilo non dimovebatur, sed impulsus

resistebat, non minus quam statuae eae, quae plumbo colli-

gantur. Et unoverbo, exercitatione prasparabantur ad cer-

taminn. Quod si, pulvere ac gymnasiis relictis, ad sonos

modosque Marsyaa aut Olympi Phrygum curiosius atten-

dissent, num statim fuissent coronas ac gloriam assecuti,

aut cavissent ne in corpore ridiculi viderentur? Gontra,

Timotheus, cantu dimisso, in palaestris non degebat. Neque

enim ita omnibus musica praestitisset, cui scilicet tanta

inesset artis peritia, ut et animum per concilatam auste-

ramque harmoniam ad iram excitaret, et rursus demulce-

ret emolliretque per remissam, cum vellet. Hac ilem arte,

cum aliquando Phrygios modos Alexandro incinuisset, in-

citasse eum dicitur ad arma inter coenandum : et rursus

reduxisse ad convivas., cantu remisso. Vim adeo magnam

et in musica, et in gymnicis cerlaminibus ad finem conse-

quendum exercitatio praebet.

VI. Quoniam vero coronarum memini et alhletarum,

illi laboribus sexcentis super sexcentos exantlatis, et unde-



IIOMILIA XXII. DE LEfiENDIS LIRMS GENTILIUM. 279

niinque auclo sibi robore, postcaquaui umlluni gyuinicis

laboribus desudarunl, plagasque multas in exercitiorum

loco accepere, et victum non jucundissimum, sedamagis-

tris cxercitiorum praescriplum sumpsere, et ne longum fa-

cinm, ubi in reliquis ita vixerunt, ut ipsorum vita nnte

certamen certaminis exercilatio sit, tunc exuunt se ad sta-

dium, nullum nonlaborem, nullum non periculum adeun-

tes, ut oleastri, aut apii, aut alterius cujusvis rei similis

accipiant coronam, et viclores per praeconem renuntientur.

Nobis autem, quibus proposita sunt vitae praemia, eaquo

tam ct ob mullitudinem ct ob magnitudinem miranda, ut

verbisexplicari non possint, si in utramque aurem dormi-

mus, et valde licenter vivimus, dabitur-ne hnec pramiia

manu allera arripere ? Ita enim et laudanda esset deses

vila, et Sardanopalus ille haberetur omnium felicissimus,

aut etiam Margites ille, si lubet, quem Iiomerus ail nequc

arasse, neque fodisse, nequc aliud quidquam eorum, quce

in vitac commodum cedunt, peregisse, si tamen Homeri

hoec sinl. Nonnc potius verus est Pittaci sermo qui diflicilc

essc dixit bonum essc. Etenim nobis rcipsa multos labores

perpcssis vix landem liccbit bona illa assequi, quorum

antca dicebam nullum cxcmplum in humanisrcperiri. Non

igilur incuriose vivendura nobis est, ncque spes magnoc otio

brevi commutandae, nisi vclimus probra suslincrc, pconas-

quc subire, non hic quidem apud homines (quanquam et

hoc parvum non est sallem prudenli ac cordato), scd in

judicii locis, sive sub tcrra, sivc ubivis conslilula sint.

Enimvero a rccto dccoroque proeter animi scntcntiam qui

aberrarit, forle veniam aliquam oblincbil a Dco : qui vcro

fuerit consullo mala ainplcxus, implacabililrr supplicin

longc majora pcrfcret. Quid igitur facicmus, dicet iliqub?

Quid .iliud nisi ut aniinoc curam geraiQUl, ab OBMiibui aliis

vacantca.'



280 S. BASILII C.ESAR. CAr-PAD. ARCHIJiP.

VII. Non igitur corpori inserviendnm, nisi omnino ne-

cesse sit : sed ea, quae potiora sunt, animce sunttribuenda,

ita ut ipsam ex ea, quam cum corporis affectionibus habet,

communione, tanquam ex carcere per philosophiam exi-

mamus, simulque etiam corpus vitiis alque libidinibus

reddamus inexpugnabile. Ventri quidem ministranda sunt

necessaria, non quae sunt perquam jucunda, velut ii qui

quosdam mensarum structores coquosque exquirunt, to-

lamque terram ac mare vestigant, velut moroso hero tri-

tuta pendentes, digni miseratione ob ejusmodi occupatio-

nem, haud remissius quam qui in inferno versantur, ex-

cruciali, plane dissecantes igneni, cribro ferentes aquam,

et in perlusum dolium infundentes, laborum finem nullum

habentes. Comas autem ac vestimcnta plus satis curare,

aut, ut ait Diogenes, adversa fortuna utentium est, aut

injuslorum. Quare cincinnatum esse et appellari, aequc

lurpe censendum dico, atquc scortari, aut alienis nupliis

insidiari. Quid enimejus, qui mente praeditus est, iutercst,

utrum tcnui ac sumptuosa veste induatur, an pallium vile

gestet, modo et frigori et calori arcendo satis sil? Et ad

hunc modum reliqua quoquc ultra necessitatem non sunt

excolenda, nec corporis habenda est major cura, quam

quantum animae prosit. Nam comptum esse et corporis

amalorem, viro hac illa appellatione vere digno non minus

probrosum fuerit, quam alteri cuivis vitioignaveobnoxium

esse. Nam omnc studium huc conferre ut corpus quam

optime sc habeat, non hominis est semet cognoscentis, ne-

que intelligentis sapientem illam admonitionem, qua doce-

mur, quod sub aspeclum cadit, id hominem non esse, sed

requiri sapientiam quamdam praestanliorem, qua quisque

nostrum seipsum qualis tandem sit agnoscat. Hoc autem

diiTicilius est menlem non puram habentibus, quam lip -

pienti solem aspicerc. Estaulem animae purgatio, utsemel,



lloMll.lV XXII. ])]• LLGLNDIS LIBRIS C.JiNTILIU.M. 28l

<i quantum vobis salis sit, dicam, voluptatcs per scnsns

irrepentes aspcrnari, non oculos pascerc insulsis praestigia-

torum oslenlationibus, aut corporum stimulum voluptalis

immillenlium aspectu, non per aurcs harmoniam corrup-

tam inonimam infunderc. Vitiaenim, quae illiberalis dejec-

tiquc animi foelus sunt, ex hoc musicae genere~solent oriri.

Sed musica altera, quoc et melior existit, et ad melius per-

ducit, consectanda nobis est :

qua usus David sacrorumCarminum auctor, furorem regis atque insaniam, utaiunt,

scdavit '. Ferunt eliam Pythagoram, cum in comessatores

tcmulentos incidisset, jussissc tibicinem comessationi pra>

sidenlem, mutata harmonia, doricos modos eis canerc

ipsos autem ita hoc cantu resipuisse, ut, abjectis corollis,

pudore suffusi domum reverterentur. Alii vero more Co-rybanlum ad libiam insaniunt nc debacchantur, ila hoc

diilert, sanis aut pravis cantilenis aurcs impleri. Quarc

eam, quacnunc vigct, musicam minus quam quidvis lurpis-

simum cxpcriri dcbelis. Pudet me ctiam intcrdicerc, ue

suiTitus omnis gcneris,qui olfactui voluplatcm aiTerant,

admisceanlur aeri, ct ne unguentis vos ipsos inficialis.

Quid aulcm quis dixerit de non perquirendis taclus gus

lusquc voluplalibus, nisiquodcogant cos, qui his caplandis

vacant, ad vcntrcm cladca, quacsub vcntrc sunt, pecorum

morc, pronos ac propensos vivcrc? Uno verbo, lolum

corpus conlcmnendum cst ci, qui in ipsius voluptatibus

quasi in coeno nolit volutari, aut tanlum ci induigendumest, in quanlum, inquit Plato, philosophiac inscrvit, non

longc alitcr locutus alquc Paulus, qui monct nullam cor-

poris habcndam curam adcupiditatummateriam a. Elenim

qui corporis, ut se oplime habeat, curam gerunt, animam

nulcm illo usuram nullius prelii parvipcndunt, quid dillc-

runt ab iis, qui inslrumcntis aptaudis dant opcram, arlcm1

1 Rcg. xvi, a3. — ' Rum. xiu, 14.



282 S. BASILII CESAR. CAPPAD, ARCHIEP.

vero per haec operantem negligunt? Quapropter ratione

plane contraria corpus castigandum est et cohibenduna,haud secus ac impetus cujusdam belluae; atque ii tumul-

tus, qui ab ipso in anima excitantur, ratione veluti flagro

compescendi sunt, non autem habenis voluptati omnino

laxatis negligenda mens est, adeo ut quasi auriga, qui ab

equis effrenis violenterque agitatis abreptus sit, ducatur.

Ncc abs reerit

Pythagoras meminisse, qui cum didicisset

aliquem ex familiaribus sese et exercitationibus ct escis

valde admodem saginare, et carnosum reddere : « Sic, in-

quit, non desinesgravioremtibimetipsicarceremextruere?»

Unde dicunt et Platonem provenientis a corpore noxae

praescium, insalubrem Atlicae locum Academiam de indus-

tria elegisse, ut nimis

bonumcorporis statum quasi super-

fluam quamdam vitis feracitatcm amputaret. Ego aulem

corporis habitudinem summe bonam eliam periculosam

esse a medicis audivi.

VIII. Cum igitur nimia illa corporis cura et corpori

ipsi inutilis sit, et animoe ofliciat, ei submiltere se et ob-

sequi manifesta fuerit insania : sed si hoc contemnere stu-

deremus, vix aliud quidquam humanum esset nobis admi-

rationi. Quid enim jam nobis, si corporis voluptates fasti-

diamus, opus erit diviliis? Ego quidem non vidco, nisi, ut

in fabulis est draconum, jucundum sit etgratum thesauris

defossis invigilare. Multum autem abfuerit, ut qui libera-

liter in talibus habere se didicerit, unquam humile quid-

piam et turpe facto aut dicto sibiproponat. Quidquidenim

superfluum est, et necessitalis modum excedit, sive Lydia

arena sit, sive formicarum auriferarum opus, tanto magis

aspernabitur, quanto minus indigebit : qnippc usum ip. um

necessitatibus naturae mctictur, non voluplatibus. Nam

qui necessarios terminos excessere, cum jam sibi, morc

corum qui in dcclivc fcrunlur, nihil firmum suppclat, ad



HOHIUA XXII. »E LEfiliNDIS LIBMS GliNTILIUM. 283

(|uod sr recipiant, nusquam ulterius abripi intermittuiit

sed quo plura compararinl, eo magis opus habebunt pari-

bus, aut cliam amplioribus ad cupidilalem explendam,

seeundum Execestidae filium Solonem, qui ait

DiviiiLs nullutn statuunt mortalia fuicni

Tectora.

In his etiam Theognide magistro utendum est, qui dicit

Non amo divitias, non opto : at vivere tantum,

E.xiguo liceat, nil sit ut inde mali.

Ego aulcm in Diogene etinm omnium simul humanarum

rerum admiror contcmplum , qui pronunliavit se rege

magno diliorcm, quod in vita paucioribus quam illc ege-

rct. Nobis autcm, nisi Pythii Mysi adsint talenta, nisi sint

terree lot ct toljugera, nisi pccorum greges innumcri, sul-

ficict nihil. Sed tamen, opinor, par est divitias abscnlcs

non expetcre, nec desiderarc : si vero adsint, non magis

ob ipsarum] possessioncm jactarc se quam ob scicnliam

dispensandi easdem. Nam prijcclarum est illud Socratis,

qui divitcm quemdam virum magnopere dc pecuniis su-

perbienlcm non prius admiraturum se dixit, quain ipsa

rci cxpcricnlia didicisset euin iis uti nosse. Nonnc si ob

aurum et ebur valde se cxlulissent Phidias ct Polycletus,

quorum alter ElcisJovein, nllcr Argivis Junonem lecit,

essent derisui, quod rclicla arte, pcr quam ipsum cliam

aurum jucundius prctiosiusque cilcclum cst, gloriam cx

opibus alienis captasscnl. Nos nutcm, qui viitulcm liuma-

naincx sc non sulliccie ad ornatum pulanms, rcm-nc vc-

recundia minore dignam facerc vidcbimur? An di\ilia>

quidem despicicnius, ct illabcntcs pcr scnsus volpptat08

habcbimus dcspicalui, asscnlalionem vero et adulalionem



284 S. BASILII CESAR. CAPPAD. ARCIIIEP.

prosequenrar, et Archilochi vulpeculce astuliamvcrsutiam-

que aemulabimur ? Atqui nihil est viroprudentifugiendum

magis, quam ad gloriam vivere, eaque, quae vulgo ac mul-

titudini prohantur, spectare, et reclam rationem viiae du-

cem non statuere, ita ut licet hominihus omnihus contra-

dicere, et ignominiam ac periculum subire honesti causa

oporteat, tamennihil eorum, quae recta judicata sunt, in-

vertere velimus. An eum, qui non ita affectus est, ab JK-

gyptio illo sophista aliquid differre dicemus, qui, cum vel-

let, planta fiebat et bestia, et ignis et aqua, et res omnes?

Nam et ipse modo quidem justitiam laudabit apud eos qui

eam colunt : modo vero loquetur pugnonlia, ubi injustitiam

probari animadverterit : quod solent adulatores eflicere.

Et quemadmodum polypodem aiunt colorem suum in sub-

jectce lerrac colorem mutare, sic ille suam sentenliam ex

eorum, quibuscunvversatur, genio mutabit. Hoec quidem

elsi perfectius in nostris libris condiscemus, at certequan-

lum adumbrandue nunc virtuti salis est, tantum ex docu-

mentis externis rudius delineemus. Qui enim diligentcr ex

quacumque re utilitatem colligunt, iis quasi magnis flumi-

nibus soient undecumque fieri accessiones multae. Nam

quod dictum est, parvum parvo adjungendum esse, id a

poeta non magis de argenti augmento quam de qualibet

scienlia recte dictum fuisse existimandum est. Bias igilur

filio ad /Egyptios abeunti, et percontanti quidnam agendo

rem ei gralissimam facturus csset ? « Yiaticum, inquit, si

paraveris tibi adscnectutem,» virtutem viaticum appellans,

exiguis eam terminis circumscribens, quippe qui ejus uti-

lilatem humana vita defmierit. Ego autem, etiamsi quis-

piam proferat iu medium senectam Tithoni, sive Argan-

thonii, sive MathusaFae illius, qui longissimae apud nos vitae

fuit, qui annos mille minus triginta vixissedicitur, etiamsi

totuin, ex quo homines conditi sunt, tempus dimetiatur,



TIOMII.TA XXII. DE LEfiENMS LIBMS {fiBKTlLWlUU "2&5

ra\ ***** s«ivcluli puerilcm senlcnliam ridcbo lum, dum Sul pîtfmn

illud ct milli senio oLnoxinm saeculum rdtoiciîp, ctt^s*

non est fincm ullum mentc apprehendere, norkjitagis uli-

que quam immorlalis animac interitum assignare. êUqtiod

acvum possidendum viaticum ut comparetis, hortor vos,

lapidcm omnem, ut est in proverbio, moventes, unde ali-

qua vobis utililas ad hoc assequendum accessura sit. Ne-

que vcro quoniamdifficilia sunthaec, et laboremrcquirunt,

segncs ac pigri efficiamur : sed mcmores ejus, qui admo-

nuit vitam optimam ab unoquoque seligendam esse, ac

spcrare eam consueludine jucundam redditum iri, optima

aggredi par est. Turpc est enim tempus proesens amitterc,

ct elapsum postea revocarc, cum nihil angi proderit. Ego

qnidem quae optima esse censeo, partim nunc dixi, parlim

vobis per omnem vitam suadebo: vos vero, cum tria sint

oegritudinum genera, ei quod insanabile est similes ne vi-

deamini, nequc ostcndatis animi morbum morbo corum,

qui corpore aegrotant, consimilem. Elenim in valetudine

parva qui laborant, ipsi accedunt ad medicos : qui vero

morbis majoribus corrcpti fuere, medicos accersunl od se;

qui autcm in aliquem atraj bilis morbum prorsus immedi-

cabilem lapsi sunt, neaccedentes quidem admiitunl : quod

cavete ne vobis nunc occidat, si eos, qui menlc ac rationc

pracditi sunt, fugialis.



LII CjESAR. cappad. archiep.

vvô^j^^v^vvvvv^/vvM^^^vvx^vxvvxvv^â^xM^^

HOMILIA XXIII.

In sanctum marlyrem Mamantem.

I. Haud ignoro panegyricorum eorum, qui in publico

convenlu fiunt1

, difGcultateni acpondus. Sedut hoc scio,

ila et debilitalem meam ipse persentio. Causa namque

ipsapostulat ut aliquid dicatur dignum iis, qui convenere,

et spe quam de nobis concipiunt, et rei argumenlo. Quo-

niam enim in maxima celebritate hodie referimus Marty-

rum memoriam, mens omnis erecta est, et auris parata,

expectans ut dignum aliquid Martyre illo dicatur, ac ipse

illius desiderio concionem cogit. Nam liberi grati magni-

fica patrum praeconia exigunt, nec paterentur eorum quae

laudenda essent magnitudinem ex dicentis lenuitate peri-

clitari. Quapropter quo major est vestra alacritas, eo pe-

riculum majus. Quid igitur sumus facturi ? Quomodo rur-

sus explebimus desideria vestra, etipsi non abibimus re, dequa nunc agitur, infecta ? Adhortabimur animum unum-

quemque, ut quae in memoria habuit cum huc accessit,

ea secum in mente refricet, abscedatque domesticis ali-

mentis enutritus, et suo ipsius viatico exhilaratus. Memi-

neritis velim Martyris, quolquot eo in somnis fruiti estis.

Meminerint omnes, qui hoc in loco constituli, ipsumad-

julorcmad precandumhabuere: quibus, cum operarenlur,

praesto fuit, simul ut nomine vocatus est, quos ex peregri-

natione rcduxit, quos ex infirmitate erexit, quibus liberos

jam vita funclos restituit, quibus prorogavit praefinitum

vitae tempus. Collectis omnibus , ex communi symbolo

1 Vide D. Guillon, tom. vu, pag, 209-211.



HOMILIA XXIII. IN MAMANTEM MAI\TYR£M. 287

prajconium componilc. Communicate inler vos, qure quis-

quc novit imperlial ignoranli, quce ignorat, ab edocto ac-

cipiat. Atquc ubi sic ex muluo symbolo alius alium pavc-

rilis, imbecillitali noslrac ignoscitc.

II. Hax enim Martyris sunt praiconia, divitisc spirilua-

lium donorum. Non possumus illum ex profanorum prae-

coniorum lege cohonestare: non possumus parenles et

proavos illustres in mcdium proferre. Turpe est enim

«lieno ornalu decorari eum, qui sua ipsius virtule illuslris

cst. Nam ex consuetudinis legibus talia in panegyricis

usurpant. Alioqui verilalis lex proprias cujusque laudes

exposcit. Neque enim equum celerem redditejus, qui ge-

nuit, in cursu priestantia : neque canis laudatio est, ex ve-

locissimis prognalum essc. Sedquemadmodum reliquorum

animalium virlus in unoquoquc consideralur : ita et viri

propria laus est, quae cx propriis ipsius recte faclis tcsli-

monium habet. Quid ad filium patris claritudo? Sic Mar-

tyr ille splendorcm 'non aliundc mulualus est: scd ipse

per vitas ralionem bonae famae faculam acccndit. A Ma-

manle reliqui, non ab aliis Mamas nobilitatur. Filii qui ab

eo pictatem edocti sunt, in ipso gloricntur. Ipsc enim cx

se ipso virlulcm ubertim profundit. Non quasi torrcns ali-

quis conflucnte alieno gloriatur : scd fons cst, qui cx suis

ipsius sinibus decorcm cflundil. Admiremur virum non

alicno ornatu cohoneslatum, sed illuslratum suo. Vidcs

claros equorum nutrilores? Vides alba corum monumcnta,

quomodo lapidcs sint, iique neglccli? Marlyris vero me-

moria, et omnis rcgio cominola est, ct civitas lota trans-

tulit sc ad cclcbrilalcm. Nc divilum quidcm cognali e\cur-

runt ad majorum Biiorum scpulcra: scd omncs ad j)iolalis

locum acccdunt. Palrem hunc duccm verilatis, non anlcni

patres corporum nuclorcs appcllant. Vidcs quomadmodnm

virlus honorclur, non divitia;? ila EccJcsia cuui cos. qui



288 S. BASJLII C/ESAR. CAPPAD.- ARCITIKP.

praecessere, honorat, eos, qui praesentes sunl, cohortatur.

Ne mihi, inqnit, studeas divitiis, ne sapientiae mundi exo-

lescenti, ne gloriae marcescenti. Evanescunt haec una cum

vita *: sed cultor sis pietatis. Ilaec enim et ad coeluin te

evehet, hsec et immortalem memoriam ac perennem apud

homines claritatem tibi comparabit.

III. Quare si quis pastoris meminit, divitias ne admire-

turr Convenimus enim non ut divitem laudemus, cave

abieris admirans divilem, sed potius paupertatem cum pie-

tate conjunctam. Pastor nihil magnum, neque exquisitum

vitae genus prae se fert. Nonne iratus irritanti te probri

loco diceres: «Pastor es?»Pastor nihil ampliusquolidiano

victu possidet, habet peram appensam clavam gestat, ct

diurnnm vioticum, nihil crastinum curat, bestiis infestus,

animalibus mansuetissimis contubernalis, fugiens forum,

declinans tribunalia, non agnoscens sycophantas, merca-

turae imperitus, divitias ignorans,proprium tectum non ha-

bens, sed mundi tecto communi degens, noctu suspiciens

in ccelum, et ex stellis miraculum Gonditoris coenoscens.

Pastor est. Verilatis ne nos pudeat. Fabulalores profanos

ne imitemur, ne contegamus veritatem ornatu verborum.Nuda est veritas, absque patrocinio ipsa semet ostendit.

Plura si dicas, deprimis. JVIagis cam admirabere per prac-

conium. Paslor et pauper, haec sunt Christianoornamenta.

Gymnasii, in quo pietas tradila est, praefectos si inquisie-

ris, piscatores invenias et publicanos : si Discipulos, coria-

rii sunt pauperes. Dives nullus, nusquam claritudo, inte-

rierc una cum mundo hoec omnia. Yide igitur, cujus diem

cclebremus , cujus gratia omnes hilares simus, ob quem

immutata civitas sit. Quoniam pastoris meminimus, ne il-

lud nomcn contcmnas* Audivisti Abelem, qui primus pla-

cnit, paslorem fuisse \ Quis eum imjlalus cst? magnus

1

i Cot, u, (>,

—' Gen. iv, 2,



HOMILIA XXIII. IN MAMANTEM MARTYBEM. 289

illc Icgislator Moyscs, qui, conatum Pharaonis ct dolum

aufugieos, atquc conlubernalium insidias exosus, hic in

monte Choreb pastor crat ; dumque pasccret, in Dei venit

colloquium \ Non cum disccptarct judicio, Angelum in

rubovidit: scdcum pasceret, colloquio illo cqelesti dignus

habitus est. Quis postMoysem? Jacob patriarcha, qui in

pascendo pro veritale patientiam ostendens, in parva ima-

gine totius suae vilse efligiem reliquit \ Cui imperlivit

sludium ejusmodi? Davidi. David a pastoritia arte per-

venit ad regnum. Sorores enim sunt ars placendi et ars

regnandi, nisi quod allera irrationalium, altera rationa-

lium praefecturam sibi concreditam habet. Ita illa scien-

tiaemajoris fundamentum est. Quapropler utramque com-

pleclens Dominus, et pastor est et rex, pasccns expertes

rationis, ratione majorc praeditos sub regni administratio-

nem pertrahens. Vis discere quanlae dignitatis sit pastor ?

« Dominus pascit me 3. » Quomodo vero ars pascendi soror

est regni? «Quis est iste Rex gloriae 4 ?» Qui illic Pastor,

hic Rex dicitur. Cave autcm cxistimes ab aliis quidem hoc

ei lestimonium dari, sed eumhujus nominis pudere. Nam

spurios paslores silcntio praetermittens, verum illud paslo-

ritiae artis teslimonium sibi vindicat. cEgo sum pastor bo-

»nus 5. Ego sum: et non mutatus sum 6

. »Qua dicendi ra-

tione ulitur, cum magna dicit : «Ego manu mca firmavi

«terram: ego exlendi coclum solus\» Sicut cum ct alia

magnifica ac digna, quac dc Dco dicanlur, profert, sic di-

cit : t Pastor bonus. » Abigit spurios, ct veritatem sibi ipse

assumit. «Ego sum pastor bonus. » Discc quis sit paslor, ct

quis sit bonus. Fungilur ipsc inlerpretis munerc. «Vcrus

»paslor animam suam ponit pro ovibus : mercenarius vcro,

'

Exod. 111, 1 et 4. —2

Gcn. xxx\, 38. —J

Psal. xxn, 1.

—4 Id. nui, 8, — 5 Joan, x, u. — « Malac. 111, G. — ? E*ai. xxir,

a4.

XLIV. I9



2^0 S. 8ASILII CESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

»et qui non est paslor, cujus non sunt oves proprias, non

«curat, cum lupum venientem videt 1.

IV. Hic quserit Ecclesia, si pastor Dominus est, quis sit

mercenarius pastor? Num diabolus? Et si diabolus est

mercenarius pastor, quis sit lupus? Certe quidem lupus

est diabolus, bestia illa immanis, rapax, insidiatrix, com-

munis omnium hostis. Habeat igitur appellationem pro-

priam mercenarius pastor. Mercenarios pastores dicebat

tunc Dominus, ad eos conversus, qui tunc aderant. Sunt

autem eliam nunc, utinam non essent, qui sibi cognomen

mercenariorum conciliant. Tunc pontifices indicabantur

et Pharis:ei, et omnis illa judalca secta. Illos pastores

merceiiarios dicebat, qui qusestus non veritatis gratia po-

testatem pascendi arripuerant. Qui praetexlu vano pre-

canlur, ut viduarum panem atque orphanorum comedant,

ii mercenarii sunt. Utilitali suoe qui inserviunt, quique

praesens sectantes, non intendunt in futurum, mercenarii

sunt, non paslores. Et nunc mercenarii mulli, qui pro

misera gloriola vitam suam vendunt, qui et nunc schisma

in sanis Domiui verbis explicandis conflant. Haec enimcum Dominus dixisset, schisma exorlum est inter eos \

« Alii dicebant : daemonium habel; alii : Non potest effi-

»cere daemon, ut oculi caoci videant 3. » Vides quam vetus

sit dissensionis vitium? Statim autem ventilabrum paleas

discernit a frumenlo. Et quod quidem leve est et instabile,

sejungitur ab eo, quod vim habet nutriendi:

quod vero adalimentum spirituale idoneum cst, agricolis tribuilur. Id-

circo schisma exortum est, et alii sic dissidebant, alii sic.

Judaeorum est scindi : sed Dei Ecclesia, quac iuconsulilem

tunicam a summo contextam, a militibus sinc scissura

servatam accepit, quseque Christum induit, vestem ne

scindat. Et cognoscomeas, et

cognoscunt me meae

5. »

i Joan, x, Hf 12, — ? Id. ix, 16. — 3 Id. x, 20, 21, — * Ibid. »4.



IIOMILIA XXIII. IN MAMANTliM MARTYBEM. 20,1

Rapuit haic ad suam blasphemiam confirmandam haereti-

cus. Eccc, inquit, dictum est : « Cognoscunt me meae, et

» cognosco meas.» Quid igilur significat illud,«Goguoscere?»

r-ssenliam-nc iutolligere, an meliri maguiludinem ? An illa

dc Divinilale intelligere, quse lu nossc impudenler aflir-

mas> Annon ex supcrioribus modum intelligis cognilio-

nis? Ecquid in Deo agnoscimus?» Oves meae vocem meam

» audiunt \ » Vide quomodo cognoscatur Deus, ex eo quodmandnta ipsius audiinus, cx eo quod illa audientes confi-

cimus. Cognoscere Deum, est servare Dei proecepta. Numdobet esse de Dei cssentia disceplalio curiosior ? num de

rcbus, quae mundum transccndunt, quaestio? Num invisi-

bilium intelligcntia ? « Cognoscunl me mea3, et cognosco

t meas. » Scire satis tibi est bonum pastorem esse, animamsuam pro ovibus posuisse. Cognitio Dei conlinclur his

finibus. Quantus autem sit Deus, et quis modus cjus, et

qualis sccundum esscntiam, talia ut sunt inlerroganti pericu-

losa, ita ei qui inlerrogatur inexplicabilia. Silenlium au-

tem, ialium medela est. « Oves mese vocem meam {iu-

sdiunt. »Audiunt, inquit, nou disceptant. Hoc est, nonsunt inobscquentes, non contendunt. Audisli filiuni, nc lu

mihi arlificiose dispules dc modis gcnernlionis, ncquequo-

rum causa allerri nequit, ea ad causam adducas : M6 pcr

schisma scpara quod conjunclum est. Eain ob rcm in

antecessum communivil lc Evangelisla. Audisli pridcm,

cl etiam nunc audis, « In principio erat vcrbum2

, » ul ncFilium foelum humanum pulcs, qui ex non oxistente pro-

duclussil. « Verbum » dixit tibi ol> apalliinm. Dixit libi,

« Eral, «propterca quod anlc omnc lcmpus csl. « Princi-

»|)iuni » tiixil, ut Genilum conjungcrct cum Gcniloro. S i-

disli quomodo ovicula morigera voccm Domini audiat. « In

s

principio, »et « Eral, » cl t Ycrbum. » Ncquc dicas : « Quo-1 Joan. x, 37. —.

' Id. i, ,,



2^2 S. BASILII C/ESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

modoerat?»ct, «Sierat,genilusnonest; »et « Sigenitusest,

DOO erat. » Non est ovicula, quae tolia dicit. Pellis ovillaest:

sed intus lupus est qui loquitur. Cognoscalur insidiator.

« Oves ineoe voceru uieam audiunt. » Audisti Filium? In-

telligesimilitudinem, quam cum Patrehabet. Similitudinem

dico, ob imbecillitatem corporum valentiorum. Alioqui

veritas ila habet (non enim vereor accedere veritati), non

sum ad sycophantiam propensus. Identitatem dico, custo-

diens Patris et Filii proprielatem. In hypostasi Filii, for-

mam intellige paternam, ut mihi perfeclam imaginis ra-

tionem serves, ut mihi religiose intelligas illud : « Ego in

sPatre, et Pater in me est \ * Nolim intelligas essentiarum

confusionem,sedcharacterum identitatem.Atenim, dilecti,

res

quam maxime contrariaesse videtur,

quippe quiadebilitatem noslram vestra in audiendo obedientia aliquid

in medium afferre ac dicere coegit, ut potentia Dei in

organi debilitate maxime elucesceret. Forte enim ob eam

causam valde abundavit nostra debilitas, ut gloria majore

officeretur qui quod infirmum est corroborat. Qui vero

hanc nostram celebritatem reduxit, et prseteriti anni votis

finem dedit, et succedenti tempori initium largitus est

(eadem enim dies praeteritum circulum nobis terminat, et

rursus insequentis fit inilium) qui igitur congregavit nos,

el tribuit usum futuri, conservet nos in semetipso illoesos,

inoffensos,a lupiraptu securos: Ecclesiam hanc, quae mag-

nis martyrum turribus munitur, custodiat inconcussam :

insidias omues, et hoerelici furoris assultum avertat. Prae-

terea in tranquillitate nobis praestet, ut discamus oracula

divina, datamque Spiritus gratiam doceamus : quia ipsi

gloria et imperium, cum sancto Spiritu nunc, et in s&ecula

so3culorum. Amen.

1 Joan. xiv, 10.



IIOMILIA. XXIV. CONTIIA SABELLIAKOS, ClC 290

HOMILIA XXIY.

Contra Sabcllianos, et Arium, et Atwmccos.

I. Pcgnat Juclaismus cum Hellenismo, et uterque cum

Christianismo, quemadmoclum ./Egyplii et Assyrii et sibi

invicem, et Israeli erant infcnsi. Ita quoque in vitio com-

perimus timiditatem ntque audaciam et inter se pugnare,

et fortitudini adversari. Talis quaedam pugna ctiam ad-

versus rectam confessionem ulrinque mota est, hinc a

Sabellio, illinc ab iis qui prcedicant inaequalitatcm. Nos

vcro sicut ethnicos fugimus, et improbum simulacrorum

cultum sumus aversati, ct dcorum multitudincm, quam

inducunt, impiam csse judicavimus : sic quoqne Judaeorum

Filium Dei negnntium refugimus blasphemiam, verili sci-

licet minas illas : Qui negaverit me coram hominibus,

»negabo et ego eum coram Patre mco, qui in coelis cst '. »

Fugiamus igitur, ut par est, eos etinm qui hia cognala

dogmata conlra veritatis doctrinam excogitant. Postquam

enim cnllidus ille ad nocendum diabolus Ghristianos vidit

a Judaeis ac Gentilibus abalienari, slatimquc infensos nos

illis esse nominum causa ; imposito utrisque nomine nos-

tro, sic rursus judaicam inficiationem ac gcntilcm dcorum

multitudincm inlroduccre conalur. Qui enim Unigcnilum

dicunt opus Dei esse alque facturam, deindc adorant, ct

velut Dcum profitcntur, ii dum colunt crcaturam non

Crcatorem, aperte Gcntilium crrores introducunt : qui

vero Deum ex Dco ncgant, et nomine quidcm Filium con-

iitcntur, scd rcipsa ct verc subsistcnliam cjus abolent, ii

MatlU. x, 33.



294 s « BASILII 'C/ES.Vn. CAPPAD. ARCHIEP.

rursus Judaismum renovant. Cum enim Verbumcoufilen-

tur,ipsum comparant cum eo, quod in mente concipitur,

verbo; cumque sapientiam dicunt, consimilem esse dicunt

habitui, qui in anima manet eruditorum. Et idcirco unam

personam Patris et Filii profitentur, quod homo quoque

unus dicitur non divisus, ob verbum quod in ipso est et

ob sapientiam. Atqui Evangelista stalim ab initio clamat :

« Et Deus erat Verbum%

» subsistentiam propriam dans

Filio. Etenim si in corde erat Verbum, quomodo Deus

intelligi potuit? Rursus quomodo erat apud Deum ? Nam

neque verbum quod in homine est, homo est, ncque apud

ipsum esse dicitur, sed in ipso. Neque enim vivens est,

neque subsistens : sed Dei Verbum, vita est et veritas2.

Et nostrum quidem verbum simul atque prolatum est,

amplius non est : sed de Dei Verbo quid dicit Psal-

mus?« In aeternum, Domine, Verbum tuum permanet in

»ccelo3

. »

II. Atque hinc quidem hoc bellum infertur : illinc vero

quod et quale certamen est contra veritatem ? Substantiam

quidem concedunt, propriamque Filii personam esse, et

Palris propriam confitentur : sed naturoe inducunt inoe-

qualitatem. Et Filii nomen voce tenus concedunt, secl

reipsa ipsum dimitlunt ad creaturam, haud verentes vo-

cem Domini, se ei, qui Patrem videre gestiebat, pra^mon-

stranlis. « Qui enim, inquit, vidit me, vidit Palrem 4. »

Hnec aulcm vox, si quis recte judicat, utrorumque obturat

blasphemias. Neque enim seipsum Patrem esse dicil, qui

scilicet personas aperte distingual, his verbis : « Qui vidit

»me. » Hinc namque ostendit propriam suam personam.

Cum vero subjungit : a Vidit Palrem, » respicit ad pjater-

nam personam, ac dislinguit a scmetipso manifesle. Quod

'

Joan. 1, |,

—' ld. xiv, 6.

—5 Psal. gxvhi, 89. — 4 Joan.

xiv, 9.



HOMILIA. XXIV. CONTRA SABELLIANOS, ClC. 20,5

idcm facit quoquo, ubi ait : « Si coguovissetis mc, et Pa-

>lrom uieum utiquc coguovissetis h » Non enim persona-

rum confusioncm iiulicant hasc, scd Deitatis similitudinem

exbibent descrimiuis cujusvis expertem. Audiant autem

h.ro ipsa verba ct adversarii, quod qui Filii consortio dig-

nnlus est, is Patrc privalus non sit. Nec enim diversum

Genitor gcnuit, sed lalem qualis ipse cst. Audi, Anomoee,

« Ego et Pater unum sumus 3. » Audi cl tu, Sabelli, « Ego

»exivi a Patrc, ct ad ipsum vado 3. » Et uterque cx evan-

gelica doctrina proprium vulnus curet. Et tu quidcm uni-

tatem sume ex absolutissima naturae similitudinem : tu

vero illud, « Ab eo exivi et ad ipsum vado, » ad persona-

rum diversitatcm rcferas. Gonveniat igitur de his inter

nos, agamusque pacem, et a longo contra pielatem bello

desistamus, acutis illis impietatis armis abjectis, et hastis

in aralra, gladiis vero in falces conflatis 4. Neque tu dicas

« Solum : «sedsequere eum, qui dicit : « Non sum solus,

»quiaquimisitmePaler,mecumest 5. » AliusigiturestPater

qui misit, alius qui missus est Filius. Ac rursus : « Ego,

»inquit, tcstimonium perhibeo de me ipso, et testimonium

• perhibet de me qui misit me Pater G . » Et, a In lege ves-

»tra, inquit, scriptum est, quod duorum hominum tcsti-

nmonium verum cst ". »Numcra,si lubet, pcrsonas. « Ego,

winquit, sum qui lcstimonium perhibco. » Unus. « Et tes-

«timonium perhibet dc mo qui misit me. »En duo. Nec

cgo sic audacter numero, sed Dominus ipse docuit, cum

dixit : « In lege vcslra scriptum cst, quod duorum homi-

»num lcstimonium vcrum sit. »Tu vcro qui alio impielatis

gcnerc adversus Dcum pugnas, qui Filium dicis Dco na-

tura dissiinilem, qui ajqualitalem non conccdis, qui inducis

vilae intervallum, rcvcrere Paulum diccntcm : « Qui est

1 Joan. xit,7 . — » Id. x, 3o. — J Id. xvi, a8. — * Eim. n, ^.

—s Joan, vhj, 16. — « lbid. 18. — * Ibid. 17, ct Deut. STU, 6.



296 S. BASILII C£SAR. CAPPAD. AHCHlEP.

»imago Del invisibilisx

, «hocque largiare imagini viventi,

ut vitae archetypse per omnia similis sit. Confitere Patrem

esse Filii, non creaturoe opificem. Et in vera Patris con*

fessione, sine eum, qui genitus est, ipsi dignitate parem

esse, revocans in memoriam illud Evangelistce testimo-

»nium : « Deum Patrem suum dicebat, faciens se aequalem

»Deo ». «/Equalitas autem illa, quam cum Patre habet,

intelligitnr esse secundum naturam, non secundum mag-

nitudinis corporece mensuram. Quomodo auteni « Non ra-

«pinam arbilratus est esse se aequalem Deo 3, » si, ut tu

blasphemas, nunquam aequalis fuit? Quomodo rursus in

Dei forma erat, qui, ut tu dicis, nunquam similis fuit?

III. Talis quidem utrinque pugna nobis est, veritas

vero qurc? Neque tu reformides personas confiteri : sed

dic Patrem, <Sic et Filium, non rei uni nomina duo otlri-

buens, sed ex utraque appellatione significationem pro-

priam dicens. Nam ingens improbitas est, non suscipere

documenta Domini, qui nobis perspicue aliam personam

ab alia distinguit. « Si enim abiero, inquit, rogabo Patrem,

»et alium Paracletum mittet vobis 4. » Itaque Filius est

qui rogat, Pater est qui rogatur, Paracletus veroqui mit-

titur. Nonne ergo aperte impudens es, qui cum audias,

« Ego » de Filio, « Ille » de Patre, « Alius » de Spirilu

sancto, misces tamen omnia omniaque confundis, et rei

uni tribuis appellationes omnes. Vicissim neque tu ad sta-

biliendum impietatem sumito secretionem personarum.

Etsi enim duo sunt numero, tamen natura non sunt dis-

juncti : neque qui duo dicit, alienationem inducit. Unus

Deus et Pater, unus Deus et Filius, non Dii duo, cum

Filius identitatem habeat cum Patre. Non enim aliam in

Patre intueor Diviuitatem, aliam in Filio, neque aliam na-

• Col. 1, i5. — 2 Joan, v, 18. — 3 Phil. 11, 6. — 4 Joan. xiv,

16.



IIOMILIA XXIV. CONTRA SABELLIANOS, etC. 297

turam illam, ct aliam hanc. Quamobrem perspicua ut sit

libi personarum proprietas, numera separatim Palrem,

et scparatim Filium : sed ne scindaris in multitudinem

Deorum, unam in utroque cssentiam confiteare. Ita et

Sabcllius cadit, et Anomocus conteretur.

\f. Sed cum essenliam unam dico, cave jntelligas duo

cx uno divisa, sed cx principio Patre Filium subsistentem,

non Patrem et Filium cx una superiore essenlia emergen-

tes. Non enim fratres dicimus, sed Patrem et Filium con-

iilemur, At essentiae idcntitas est, quia ex Patre Filius, non

praecepto factus, sed ex naturn genitus, non dissectus a

Patre, sed eo manente perfecto perfectus illucescens. Et

milii, quotquot nut non perfecte dicta assecuti eslis, aut

calumniandi causa nos circumstalis, non quaerentes ut ex

nobis aliquid capiatis emolumenli, sed observantes ut ali-

quid eorum, quac dicimus, carpalis, circumcursantes dixe-

ritis : « Praedicat Deos duos, Deorum multitudinem annun-

tiat. » Non sunt Dii duo, neque enim sunt duo Patres. Prin-

cipia duo qui inducit, Deos duos praedicat. Talis autem

est Marcion, et si quis illi similis sit impielate. Ac rnrsus,

qui Genilum altcrius essentiae a Gcnilorc esse dicit, is quo-

que dicit Dcos duos, ob essentiae dissimilitudinem multi-

tudinem Deorum induccns. Elenim si una cst Divinitas

ingenita, una vero genita, lu es qui Deorum procdicas mul~

titudinem, cum Ingenilum Gcnito contrarium dicas, sta-

tuasque cssenlias etiam plane contrarias : siquidcm esscnlia

Patris esset ingcneratio, esscntia vero Filii, generatio.

Quare non duos modo Deos, sed eos etiam inter sc pug-

nantcs dicis : ct quod gravissimnm csl, non tribuis pug-

nam proposito animi, sed naturali dissidio, quod non possit

unquam ad pacificam concordiam venirc. At vcritatis

doctrina ea quac utrinque inler sc pugnant, dcclinavil.

Ubi enim unum est principium, ct unum quod cx ipso cst.



2$8 S. BASILII CESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

ubi rursus uaum est exemplar, et imago una, unitatis ratio

haudquaquam labefactatur. Quapropter Filius ex Patre

per modum generationis existens, et naturaliter in semel-

ipso Patrem exprimens, ut imago quidem, intcgerrimam

absolutissimamque habet similitudinem, ut genitura vero

consubslantialilatem servat. Neque enim qui in foro ima-

ginem regiam intuetur, et regem dicit eum qui in labula

est, confitetur reges duos, imaginem, et eum cujus imago

est : neque si dixerit : Hic est rex, ostendens vidclicct

eum qui in tabula pictus est, conlinuo exemplar ipsum

appellalione regis privat. Imo vero, dum hoc confitelur,

ei dignitatem firmavit. Nam si imago rex est, profecto jure

potiore par est regem esse eum, qui imagini ut sit causa

est. Atqui hic ligna, et cera, et pictoris ars corruptibilem

imaginem eificit, efligiem scilicet rei corruptibilis, et ejus

qui effictus est artificiosum simulacrum : illic vero ubi

audieris imaginem, splendorem glorias inlellige. Quisnam

autem splendor, et quae gloria? Apostolus ipse statim in-

terpretatus est, cum subjunxit : « Et character hyposta-

»seos *•: »Idem igitur est hypostasis quod gloria, et cha-

racter quod splendor. Quare perfccta manente et nihil

imminuta gloria, perfectus procedit splendor. Atque sic

imaginis ratio ut Dcum decet accepta, et Divinitatis nobis

unitatem exhibet. Hic enim in illo, et ille in hoc. Nam ct

hic talis est, qualis ille, et ille qualis hic. Ita uniuntur duo

propterea quod non differant, nec Filius secundum aliam

speciem et exlraneum characterem intelligatur. Rursusigitur dico : a Unus et unus, sed natnra indivisa est,et per-

fectioimperfcctionem omnemexcludens.» Unusigitur Deus,

qnandoquidem per utrumque species una consideratur,

quae integre in utroque ostenditur. Sed jamdiu sermonem

nostrum moleste ferre yos video, et tantum non audire

' Hebr. i, 3.



HOMIMA XXIV. CONTI\A. SAllELLIANOS, ClC. 299

mc pulo, quod confcssis immorans quncstiones valde de-

cnntalas non altingnm. Omnium enim aures arrecta: nuncsunl, ut de Spirilu sancto aliquid audiant. Ego vcro velim

maximc, sicut traditum simplieilcr acccpi, sicut ingenuc

el eandide assensus sum, sic ct auditoribus tradcre ut non

eorumdem mihi sit sempcr rcddenda ralio, sed ut confcs-

sionc una pcrsuasos habeam discipulos. Quoniam nutem

eircumslalis nos, judices mngis quam discipuli, qui pro-bare nos velitis, non auetm quidquam discere quiernlis,

necesse nobis est velut in judicio iis quae objiciuntur res-

pondere, sempcrque inlerrognri, et scmper qunc accepimus

diccre. Adhortamur autcm vos, ut nc omnino quod vobis

placet, ex nobis audire quneratis, sed quod Domino accep-

tum cst, et consonumScripturis,

nec contrarium Patribus.Itaque quae dicebamus de Filio, propriam vidclicet ipsius

personam confiteri oporlere, eadem habemus et de Spiritu

sancto diccre. Non enim ideo Spiritus idem cst qui Patcr,

quod scriptum sit : « Spirilus est Deus *; » Ncque rursus

Filii et Spirilus pcrsona una cst, eo quod diclum sit : Si

»quis aulcm SpirilumChristi

non habet, hic non cst ejus.«Christus autem iu vobis est \ » Etcnim hinc decepli non-

nulli, Spiritum et Christum cumdem cssc opinati sunt.

Scd quid dicimus ? liinc commonstrari nalura} conjunc-

tioncm ncccssitudincmque, non pcrsonarum contusionem.

Est namque Palcr habens« Essc »pcrfcctum, ncc ullius

indigcns, radix ac fons Filii et Spirilus soncti. Esl cl Filius

in plcnn Divinitalc vivens Verbum ct prolcs Palris, qure

eget nullius. Quin et plenus cstSpiritus, non pars allcrius,

scd pcrfectus et intcger in scipso consideratur. Et conjunc-

tus quidem cst Palri Filius inseparabilitcr, conjunclus

quoquc Filio cst Spiritus. Nihil cnim csl quod dirimal,

nihil quod scmpiternam illamconjunclioncm

inlcrcidal.

' Joan. iv, ai. — J Rom, viu, <j, 10,



300 S. BASILH CESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

Nullum enim inter illos sasculum intercurrit, nec potest

animus noster separationem ullam excogitare, adeo ut aut

Unigenitus non sit semper cum Patre, aut Spiritus sanctus

non semper existat cum Filio.

V. Ubicumque igitur Trinitatem conjunximus, noli velut

unius rei indivisae partes tres anirno tibi fingere (impia

est enim haec cogitatio) scd trium incorporeorum perfecto-

rum essentiam communem atque individuam intellige. Ubi

enim est Spiritus sancti prnesentia, illic et Christus praesens

est : ubi vero Christus, illic utique et Pater adest. « An

nnescitis quod corpora vestra templum sunt habitantis in

» vobis Spiritus sancti * ? » Et, « Si quis templum Dei profanot,

»hunc perdet Deus 2. % Quamobrem cum per Spiritum

sanctificamur, suscipimus Christum in interiore nostro

hominehabitantem, et una cnm Christo Patrem communi-

ter apud dignos manentem. Hanc aulem conjunctionem

declarat et baplismatis traditio, et ildei confessio. Etenim

si alienus esset natura Spiritus, quomodo simul annume-

raretur ? Et si temporum processu poslea accessisset Patri

ac Filio, qua ratione aeternae naturoe conjungeretur ? Qui

enim separnnt a Patre et Filio et inter creaturas numerant

Spiritum, ut boptismum imperfectum, ita faciunt con-

fessionem fidei imperfectam. Neque enim Trinitas, Spiritu

subtracto, Trinitas manet. Et rursus, si una aliquacrealura

adjuncta fuerit, nulla non creatura cum Palre et Filio

annumerabitur. Ecquid enim prohibet dicere : « Credimus

in Patrem et Filium et in creaturam omnem ? » Si eniin

pium est credere in partem creatursc, profeclo longe re-

ligiosius fuerit creaturam omnem ad hanc confessionem

adhibere. Quod si credas in omnem creaturam, non in

Angelos et administros Spiritus credes solum, sed etiam

si quae sunt adversariaj potestates, cum et ipsse pars sint

1i Cor. vi, 19, — » ld. liii 17.



II0MILIA XXIV. CONTHA SABELLIANOS, etC. 5oi

Cfeatnrie, ntqnc ia profcssiono. fidei cum cis paciscerc.

Sic ea quaj in Spirilum csl blasphemia, in impios ac ne-

fandos sermones te conducit. Nam ubi primum dc Spiritu

quaj non oportet dixeris, hoc tibi exploratum sit ct cog-

nilum cx Spiritus derelictione. Sicut enim qui clausit

oculos, domesticas in se habet tenebras : itaqui secessit

a Spiritu, is ab illuminante semotus, animi caucitate con-

funditur.

VI. At ne separes a Patrc et Filio Spiritum sanctum,

absterreat te traditio. Sic Dominus docuit, praedicavere

Apostoli, Patres conservavere, confirmavere Martyres. Satis

habeas loqui ita, ut edoctus es. Et cave arguta illa et

capliosa objicias mihi : « Ingenitus est, aut genitus. Quod

si ingenitus est, Pater est : sin aulem genitus, Filius est :

si denique neulruin horum, creatura est. » Ego aulem cum

Patre quidem Spiritum novi, at novi non esse Palrem :

item, illum cum Filio accepi, sed non accepi Filium fuisse

appellatum. Atqui conjunctionem quidem quam cum Pa-

tre habet intelligo, ex eo, quod ex Palre procedit : eam

vero quam habet cum Filio, quoniam audio : « Si quis

«Spirilum Christi nou habet, hic non est ejus '. «Etenim

si Chrislo conjunclus non est, quomodo cuni Christo con-

jungit? Sed et Spiritum vcritalis dici audio2

. Vcrilas au-

tcm Dominus est3. Cum aulcm audio Spirilum adoptio-

nis 4, recordor ejus, quam nalura habet cum Filio et

Patrc, unilatis. Quomodo enim adoptarct quod cxtrancumest ? Quomodo rursus conciliarct conjungeretquc quod

alienum esl? Sic itaquc neque sum verborum architeclus,

neque majcslalem « Spirilus «reprobo : scd cos, qui crca.

turam appellare audent, deploro deflcoque, quod sophis-

matc cxili el paralogismo fucalo in baralhrum dctrudant

* Itom. vui, 9. — 2 Joan. xiv, 17. — ' IL»id. 0. — ' lloni, flU,

i5.




semelipsos. Nam, inquiunt, tria haec inens nostra percipit;

nec quidquam est in rerum natura, quod non in hanc

rerum tlivisionem cadat. Aut enim, inquiunt, ingenitus

est, aut genitus, aut creatus : at neque primum, neque

secundum, igitur lertium. Islud vestrum« Igitur, »Male-

diclioni seterna? vos reddet obnoxios. Es-ne perscrutatus

omnia? omnia-ne ratiocinatione tua subjecisti divisioni?

nihil in exploratum reliquisti? omnia mente tua comple-

xus es ? omnia tua cogitatione comprehendisti? nosli quoe

sub terra? nosti quse in profundo? daemonum jactantia

haec est :

Mcnsura est pelagi, et numerus mihi notus arenre.

Quod si multa ignoras, et infinilo plura sunt quae ignoras

quam quse nosli, cur non etiam cum omnibus fateris citra

pudorem tuam istnm de modo quo Spiritus sanclus exislit

ignorantiam, cum haec nihil habeat periculi? Mihi autcm

non vacat quidem cogitalionum tuarum vanitatem redar-

guere, neque quam multa in rebus sint quae mentis luae

perceptioncm fugiant, oslendere; lamen illud vestros li-

benler rogarim, et fidenter aflirmo fore, ut poenileat te

aliquando impiaj hujus astutia), qua Spirilum sanctum

creaturam dicis. Annon times peccatum, cujus nullaest ve-

nia * ? Aut putas te proferre posse blasphemiam quampiam,

quae hanc superet impietale? Nom ex una hac voce gravis-

simaquaequeimpendent, alienatio aDeosecundum naturamipsam, servitutis humilitas, servilia munia, privatio sanc-

timoniae, cum ea desit qua3 naturaa congruit, accidetque

Spiritui ipsi, ut eodem modo cx gratioc distributione par-

ticeps fiat sanctimoniaj, quo eamet reliqua,qua3sanclificata

sunt, habent. Et sicut « Dalur nobis manifestatio Spiritus

' Matlh. xu, 02.



IIOMILIA XXIV. CONTHA SABELLIANOS, CtC. 5o5

»ad utililalcm ', » ct sicut cuilibet pro niodo ac rationc

iidei admclitur, ila ct Spirilus ipse sanclimoniae particeps

cril, ai verc, uti Pneumalomachi existimant, creatus est.

"VII. Sed nc sinamus stultitiam eorum, qui se omnia

mcnlc sua comprehendisse pulant, confutatione carere.

Nobis igilur respondeant.Quid tandcm est sensibilis hujus

solis essenlia ? Unum-ne ex qualuor elemenlis, an compo-

situs est cx quatuor? Atqui nequc terra est, neque aer,

ncquc aqua, neque ignis. ILtc cnim rectum motum ha-

bent; aliis sursum, aliis deorsum vergenlibus. Terra enim

et oqua deorsum ferunlur propter gravitatem, aer vero

et ignis sursum versus movenlur ob levitatem, sol au-

tem in orbem movelur. Non igitur unum ex quatuor

est. Imo ne composilus quidem ex illis est, cum ea quae

composita sunt, ulpole ex contrariis coustantia, faliscant,

iis quorum conlrarius motus cst se invicem alio perlrahen-

libus. At vero solis motus indcfessus est, ob idque irrequic-

tus. Quare composilus non est. Alqui quidquid in corpo-

ribus numeratur, id aut simplex ost, aut composilum.

Sol autem neque est corpus simplex; non enim in rectummovelur : ncque compositum, non enim fatiscit cx molu.

Non est igilur sol. Tales sunt argulae vestraj divisioncs,

qiue dcrisni sunt oculos habentibus. Rursus quomodo vi-

dcnius nos homines? sic-nc, ut suscipiamus formas rerum

visibilium, an ita ut virtulcm quamdam ex nobis ipsis

cmittamus? Alqui nequc suscipimus rerum visibilium ima-gines : qui enim ficri polcst ut in exiguo pupilJsc mcalu

cteli licmispluurinm imprimatur ? ncquc ex nobis quid-

quam emitlimus; quomodo cnim rursus id quod emiltitur

MfiU fucrit, ut od tanlam cocli vastilotcm cxpandatur?

Quod ai ncquc rccipimus visibilium imagines, nequc vir-

tulcm ullam ex nobis ipsis cmitlimus, non igitur vidcmus.

' i Cor, xii, 7.



3o4 S. BASILII C.ESAA. CAPPAD. ARCHIEP.

Quid igitur ? Coarguam-ne vestros syllogismos, an vobis

hoc optabo, vera ut concludatis ? Quid ab hujusmodiargumentis differt artificiosa vestra de Spiritu loquendi

ratio, quam apud miseras mulierculas aut affines mulieri-

bus eunuchos jactatis? Cave audias infesto animo et ca-

lumnioso. Spiritus si ex Deo est, quomodo ad creaturam

demittis? Non enim iliud es dicturus, ex Deo omnia esse.

Quemadmodum enim Christus Dei dicitur, nec tamencreatura est sicut nos, (« Nos enim Christi, Christus vero

» Dei 1

, »)sed aliter nos Christi dicimur, velut servi Domini,

aliter Ghristus Dei dicitur, velut Filius Patris : ita et

Spiritus non, quoniam omnia ex Deo sunt, et ipse, ut

omnia, ex Deo est. Neque enim quoniam et administri

Spiritus sunt % continuo similis illis est et Spiritus sanctus,

ob appellationem. Nam unus est vere Spiritus. Ut enim

multi sunt Filii, unus autem verus Filius : ita etiamsi

omnia dicantur ex Dco, proprie tamen Filius ex Deo, et

Spiritus ex Deo est. Nam et Filius a Patre exivit, et Spi-

ritus ex Patre procedit. At Filius quidem ex Patre per

generationem, Spiritus vero ex Deo, arcanomodo

atque

ineffabili. Yide igitur quantum fuerit periculum gloriam

Paracleti extenuare. Filius delatum sibi honorem, spreto

Spirilu, nonrecipit. « Ille enim, inquit, me glorificavit3. »

Non ut servus cum creaturis. Etenim si cum omnibus

glorificaret, non csset dictum : « Ille. » Nunc vero illa ad

unum relatio glorificationem praestantiorem quam qiue

ab aliis exhibetur, indicat. Nec enim sicut qui dicebant :

« Gloria in allissimis Deo *, »sed sicut qui dixit : « Pater,

» glorificavi te, opus consummavi quod dedisti5. » Et sicut

Pater glorificat Filium, dicens : « Et glorificavi te, et ile-

» rum glorificabo6

. » Sic et Filius Spiritum in suam ct

1 i Cor. ni, a3. —» Hcbr. i, i|. —

5

Joan. xvr, i4.— 4 Luc. n,

i4. — ! Joan, xvu, 4. — ? Id, xn, aS.



IIOMM.TA XXV. I)i: CONTHHKRNAI.liny. oo5

Patris sociclatem adiniltit. Alioquin oatendnf milii aliquis

gloriam liac majorcm, et concedo uibil nisi verum dici

ab ndversariis. • Qui vos spernit, mc spernit'. »Quare?

propter Spirilum videlicet in ipsis inhabilantem. Itaqne

qui non honorat Spiritum, Filium non honorat : « Filium

»vero qui non honorat, Patrcm non honorat \ » Sic igitur

perfidia quae adraillitur in unum aliquod eorum, quoe crc-

denda sunl, inficiatiocst tolius Deitatis. Spiritus si creatus

est, non est divinus. Alqui« Spiritus, inquit, divinus qui

• iecit me 3. »Et,« Replevit, inquit, Dcus Beseleel Spiritu

» divino sapientioe et prudentiae \ » Itaque ad utrum rcpe-

ris divinum accedere? Ad creaturam, an ad Deitatem ?

Quod si ad crealuram; eliam Patrem Doraini nostri Jesu

Christi creaturara dices. Nara de eo scriptum cst : « Sem-

«piterna quoque ejus virtus, ct Divinilas5

. » Si vero ad

Deilatem, blasphemiae imposito fine, Spiritus agnoscc ma-

jestatem. Adco insipicns es, ut ne ab ipsa quidem vocc ad

dignas Spiritu noliones deducare.

HOMILIA XXV.

De contubcrnaUbiis (G).

1. Ar.r,REDiAMUi\et nos, prccibus sanclorum Chrisliser-

voriun per Spirilura sanclumab unigcniloDciFilioDomino

noslro foborati, dc pictalo ct modestia habcio orationem.

!)< gralia ct vcritatc vcrba faciamus, niagna conhrniati

gratia. In Chrislo os apcricnlcs, promainus thcsaurum ali-

qiiera parvum in cordc noslro rcposiluni : parvuni quidnii ,

1

LtiC. x, lo. — ' Jnan. v, 2?>. — 5 Job. XXXlll, !\ . — 4 E\oil.

x\\\ . 3l. — ' liom, i, 20.

XLIV. 10



3oG S. BASILII CESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

inquam, sensili subslantia, sed magnum cognobili nalura.

Offeramus etiam defoeeati auri stalerem, et hunc expo-

lientes, quasi in fornace, sincero videlicet sensu, fulgen-

tissimum illum universis vobis ostendamus. Prompta enim

mens, ct « Promptus spiritus est, caro autem infirmax. n

Utinam enim fieri posset, ut in summis arcibus consistens,

clangerem quasi ore, et tonitrui ad instar in universam

terram emitterem modestice verba; quo in testimonium

essent omnibus, qui veritatem adulterant. At enim istud

fieri nequit. Homo namque sum brevi victurus tempore,

et setatequidem exilis, gracilis autem voce, ac cseteroquin

angusto animo, et multis coinquinatus criminibus. Verum-

tamen quamvis tonitrui ad instar, vocem in sublime tolle-

rem, clamaremque vehementer,nequaquam audirer.Chris-

tus etenim unigenitus Dei Filius, qui coelos ut fornicem

compegit, fundavitque terram super aquisetfirmavit mare;

qui ignem, et sulphur, et gehennam, et melum horrorem-

que aeternorum suppliciorum prseparavit iis, qui peccant;

ipse per Evangelia clamans et jubens, contemnitur. Apos-

toli etiam sancti, perfecti Chrisli Discipuli, et filii tonitrui

appellati, per Epislolas scribentes exhortantesque spernun-

tur. Quinimo ncc sanctos Dei Prophetas, nec legem, nec

homines commonentes reverentur : ecquis alius polerit

ergo rem tam immanem et efferatam in sequum statum

revocare? Praeterea hujusmodi vulnus universum orbem

pcrvasit ; mihique videor verba ingeminans quasi cauleria

huic malce affectioni adhibere. Diffusus est enim morbus,

plurimosquc obtinuit, nc dicam omnes; ct vcluti caligo

quaedam tenebricosa aciei mentis plurimorum offusa est.

Ego tamen cum libertate loquar, lampadem pietatis ferbis

sanctis ore accendens, et veneranda morum virtutis exem-

pla enarrans ; non homines veritus, sed ob oculos habens

1 Maltb. xxvi, 4»t



HOMILIA XXV. DE CONTUBEIlNALIBUS. OO7

enm, qui sinc pcrsonarum discrimine jutlicat vivos et mor-

tuos; eo quod nolim particeps fieri eorum, qui malo hoc

reti comprchensi sunt : ut solis in modum oratio radios

circumfundens, disjiciat tencbras mentis eorum, qui ex

puro corde audiunt, et infirmitas haec convalescat ipsis

orationis fulgoribus.

II. « Radix namque omnium malorum est avaritia *, » ait

divinus Apostolus : radix profecto bene multos proferens

nequitiac ramos, per quam omnia in vita nequam efliciun-

tur. Attamen radix omnium malorum mulierositas est, et

dux interitus, furor ille, inquam amasiuncularum, radix

interilum pullulans, et furorem germinans. Judaica cst

enim, de Sodomis delata, quod adulterinam quamdam et

fictiliam exterius sublesta? charitatis speciem habeat. Cae-

terum, profer tu mihi, si vis, in medium testimonium illud

Aposloli, quod ait : « Numquid non habemus polestalem

» mulierem sororcm circumduccndi, sicut et cacteri Apos-

»loli, et Cephas 3? » Cui nempe innituntur hi, qui mise-

randac huic noxac deserviunt, id quod optime ad utilitatem

scriptum cst, insana mentc sua ad interitum animarum

assumentes; et conferamus invicem ea, quae ab Apostolis,

cum iis, quac nunc a credcntibus ficri consucvcrunl. Ac

primum quisnam fuerit scriplor altendamus, et ulrum pcr

Epistolam bcalus Apostolus rem indulserit, vcl non potius

cos coercueril, semet ipsc cxemplar cxhibcns nobis uni-

vcrsis. Novimus nimirum cum cum viris rcligiosissimis pcr

tolum tempus fuissc convcrsatum, ncc cum turpissimis

mulicribus dcgisse, nc si islud quidcm diccrc crubcscanl.

Pudore suffundanlur qui scipsos Pclro Aposlolorum prin-

cipi,etregni coclorum clavigcro comparant, et dicunl: Si

»illchabuit dilcclam, ct nos vcsligia cjus scclamur3

. »

Bclle enim vcro. Rcsuscita lu mihi crgo, qucmadmodum

1 Tim, vj, 10. — 21 Gor. U, 5. — ? Act, ix, 4o.

20.



5o8 S. BASILll OESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

ille,

Tabilham ex morluis per fidem inDominum nostrumJesum Christum, ut credam tibi, quod et tu Spiritu sis

plenus, repletus divina virtute. Expelle tu mihi daemones,

quos ille expulit et morbos, aliasque effice curationes,quot

effecit ille in uomine Domini noslri Jesu Christi; mitlo

enim reliqua. Hoc cum mihi ostenderis, tunc tibi credam,

quod non ignesceres ad hanc venenatam bestiam. Annon

audis quid dicat Dominus nosler Jesus Christus : « Qui in-

»tuetur mulierem ex concupiscentia, jam moechatus est

»eam in corde suoJ

? »Vides-ne quo pacto non modo ac-

tum interdixerit, sed et rationem intuitus prohibuerit,

sciens scandalo esse animse hominis illas insidias ? At libi

morbo affecto lusus ea res videtur. Hebetasti enim animum

impudentia, veluti larvam faciei imponens tuae. Ignoras

namque in quanlum naufragium incideris. Revertamur ad

sanctorum Prophetarum instituta, quomodo omne tempus

vilae in montibus et cavernis transegerunt, nedum a vi-

denda, verum etiam a cogitanda muliere in libertatem as-

serti. Num et hac tibi nugce omnino censebuntur? Senlio

enim le opinionibus multarum inanium rationum animum

delinienlem tuum. Revoca in memoriam ejectionem e pa-

radiso, ruinamque diluvii, etSodomorum eversionem (quia

ob mulierem mala omnia ab initio ad usque finem contin-

gunt). Samsonis justi proditiones, et structas adversus

Joseph praeclarum illum hominem insidias. Veniat tibi in

mentcm inleritus electi generis Judaeorum. Et si haec tibi

non persuadent, persuadeat sapiens Salomon in hanc sen-

tentiam alicubi loquens : « Vinum et mulier abalienabunt

» corda sapientum 2. » Sapienlum,inquit, ne et huicoppo-

nas quippiam,ct abjectum aliquid sentias de verbo.Vinum

enim hominem ingrediens, stuporemque cbrietatis in illo

efficiens, veluti fluvius exundans, mentem omnem impetu

i Matth, v, 28, — ' Eccli. xix, 2.



nOHILIA XXV. Dli CONTUBERNA.L1UUS. OOQ

suo abripit, ct in furorcm homincm impcliit. Eadem quae

vinum, agit mulier in homincm. Quamobrem Parocmiastcs

comparavit vinum cum muliere : ct omncs etiam PropheLe

cum aliis atquc aliis malis, ct venenatis belluis conlulc-

runl gcnus mulicrum, virorum animabus perniciosum.

III. At ncque ista tibi persuadent; luclicra enrm fortassc

omnia tibi vidcntur. Obturasli namquc, «Qucmadmodum

s aspidis surdac ', » aurcs luas, non cxaudicns divinas Scrip-

turas; ac praeterea lutc ipse ferinum in modum naturam

mulasli luam, fercc contubernio moribus similis illius cffec-

tus; cujus quidcm verba clegantia sunt, ct vox jucunda,

anima vero agrestis, et mens draconum, proposilum ser-

penlinum, oblutus ignem spirans, et osculum vcnenum cja-

culans:

cujus studium omnc est, quo modo fcra verborumasscntationibus, fraudc aspcctus, et osculi impressionc vc-

nenum in miseri gutlur infundat. Abripit ergo aclulum

cogitationcm, intellectum obtundit, ralionem ipsam ob-

truncat, et menlem perccllit. Et veluli medicamina, quaj

dantur hominibus, ut e medio tollanlur, veneni acrimonia

rnlioni tcnebras offundunt, totumquc hominem in slupo-

rem agunt : haud sccus mulier quoquc pcr osculum male

aflicit rationalcm homincm irralionali impctu dclatum,

ipsumquc multis chordis ct viribus conslans mobilc orga-

num, arbilrium ipsum, ct divinam animaj imagincm unico

doloso vcrbo, aut labiorum sibilo, vcl oculorum nictu, ccu

quoddam inanimc organum huc illuc, quo vult, circuma-git, ct vcluli marc cxasstuans, totum corpus proprio abripit

impctu.Quarc licct viderehunc cactcroquin miserum, hunc

infelicem homincm, ct omni dignum miscricordia, hunc

sapienlem intelligenlia, hunc quam maxinic grammalica

pollcnlcm scienlia, et sophislicaj magistrum dificiplioce,

hunc mcdicinie pcrilia callcnlcm, hunc vnriis imbulum* r»al, lvi), 5.



3io s. BAsrni c.esar. cappad. abcdiep.

litleris, et qui se vel divinorum Sermonum lectioni dedide-

rft, ac monaslicam vitam saepius fuerit professus, Ecclesiae

item prsefuerit, ceu vile quoddam jumentum reste devinc-

tum, et huc illucque exagitatum. Illum cnim devincivit

adulterina charitate, atque adeo turpi, si licet quod verum

est dicere. Quamobrem fit iste funebri lamentationc dig-

nus, ut ct vivus defleatur, et mortuuslugeatur. Yivus enim

morluus erat, proprium corpus quasi sepulcrum inhabi-

tans : vita vero defunctus dupliciter mortuus est, poena ge-

hennae ignis rcterni damnatus.

IV. Quid nunc ais, o infelicium hominum infelicissime !

o sceleris conlermine ! Ubi sunt tui illi graves incessus?

Ubi lua illa summa eruditio ? Ubi in sapientiam impensus

lnbor? Ubi vencrandi mores ? Ubi modestia? Ubi, quassjepcnumero fecisti humi, cubationes propter philosc-

phiam? Ubi inlelligentia? Ubi pietas in Dcum? Ubi amor

in Chrislum? At enim ab hisce rebus longe recessisli malac

ferae usus contubernio, alquc ideo te ipse in perditionis

tartarum praxipitem egisti. Quis enim coegit le, ut prae-

varicationis intrares officinam? Ecquis veroimpulit te, ut

sinum illius quasi profundum furiosi maris subires ? Num-

nam liberlalis carebas arbitrio? Tuo te gladio jugulasti.

Quoniam noluisli, antequam morbus vires acquirerct, di-

mittere a te hanc noxam, veritus omnino es ne secreta lua

illa in triumphum ageret expulso. At quianam illi com-

mittebassccreta, qua3 apudtc oplimcreposila

erant? Num-quid arctabant te in thesauris sapientiae tuaa recondila?

Deinde eum, qui ab oculo dexterosuo scandalum patiatur,

jubet sospitalor ac Dominus noslcr Jesus Christus unige-

nilus Dci Filius, ut pcr se ipse abscindat membrum quod

scandalum parit; et lu rcm infestam et inimicam, qua? non

modo scandalum, sed ct mortem infert animae, non ejicis

abs te? Dilecla enim csto per Christum salulalionc tenus;



HOMILIA XXV. DB CONTUBERNAUBUS. 01 I

quod si auimac obsit, nc saluletur ea quidem. lnvisat licet

au,roluii), ncc tamen benc valenli oilendieulo sit, s-eu lem-

pore angustice ct persccutionis, sive ctiam in Ecclesia. Quo-

uiam omnes unus sumus in Chrislo, sed nunc non sumus.

Ut quid? quoniam nos rcnuimus, procferentes fraternoc di-

leclioni odium fraternum. Ne scandalum parialis mundo,

o vos, qui mulieres in conluberniohabetis ! Numquid cnim

tibi uxorcm ducere Scriptura non indulsit? Facti cstis ct

Judneis, et gentilibus, et Ecclesioc Dei ofTendiculum.Utrum

advcrsari divinis nilimini Scripturis, ac Dominum exti-

mulatis? /Vn fortiores estis illo? Respicite infirmitatem ves-

tram; erubescite morbum vestrum. Curate vos lempore

opportuno, anlequam repente quasi fulgur ingeminans con-

lingnt adventus ejus, ante flammom ignis, ante lenebras

exteriores, ante consummationcm, ante vermem qui non

morilur. Trementes dicimus, cum timore audile, nec pro

deridiculo res habcatur : « Filii Dci tartarorum vinculis tra-

duntur propter mulicrem. d

V. At enim dices : « Cum hoc habitans, non mihi dctri-

menlo est. » Si draconi cum aspide dcgenli detrimenlum

nullum cst, omnino nec libi erit. Draco cnim, qui cum

dracama simul dcgit, morlem accipit sui mcrccdem con-

victus; hujusmodi cst enim iliius feroc foeminnc nalura. Vidc

ergo ne quid simile habcat ct mulieris negotium. Profera-

mus et specimen quoddam, ut ralionales homines conrin-

camus : « Tamclsi ignis slipulam non acccndit, attamen si

vcl marem lapidem fajminoc aspcrseris, incendium fit. »

Sed quoniam dicitis cl muliercm posso modeste agcrc, lioc

liquidonovi : «Et vir solus dcgcns honcstc agcrcpolcst; »is-

tud oplimc compciium habco. Vir aulein cum mulicre,

nialuin; rt mulicr cum viro, vchomcnlius maluni. Quod si

rursus miilicr, coii5nnu;uincis snis reliclis, cum externo

honiiiic habcrc conlnbcrnium vclit sublcsl;e charit;ilis cau-



012 S. BASILII CESAR. CAPFAD. ARCHIIiP.

sa; islud enimvero mixtio cst illicitae copulae incendium

oxcitantis. Labente enim tempore, cx illo conlubernali

convictu concepta flamma, materiem incendunt, et habi-

taculum exurunt; alque adeopropria comburunt corporn

in gehenna perpetuoque supplicio.

VI. Dic mihi, vaferrima venenatabestia, quae vestimen-

lum ovis habes, et nspidis menlem in peclore foves : Quid

te circumlinis ? Quid le pingis? Quid alienis coloribus inn-

nimis specicm caplas simulacri ? Quid torques crines tuos?

quid cincinnos ascilitios, cirrosque capiti imponis alieno-

rum ornamentorum, animanlium mortuorum et irrationa-

liuin, capile, obtulu, alque exoticorum indumentorum va-

rietate decipiens, mulcens et fascinans animos hominum ?

Infidelis clenim mulicr, alias otque alias inanimes malerias

colligens, et fucorum asciscens varietales, per omnigenoscolores et fuliginem, et calcem, et herbas,

(quac ab ejus

coipore extranea sunl) , veluli bestiam quamdam multi-

formcm sc ipsa eflicit. At quce fidelis est mulier, ab his

procul esse debet, et maxime quee se chrislianam esse pro-

litealur. An Deum incusas, o mulier, quod te ejusmodi

ibcerit? Palere, sis qualis creala fuisti. iNihil tibi machina-mentis asciscas, neque enim sapientior es Conditore tuo.

Cui autem placere satagens islhaec efficis? Yiro ? at non

habcs, ut quidem ais, virgo. Quod si etiam habcs, per-

pende vcrsutam artem luam. Quid fomitibus variis cor-

pus instrucns, vcnaris animas hominum in perdilionem?

Aut qua ralione Christum invocare audes, vel Ecclesia?

solum calcarelu, quse inanimarum statuarum formas loto

corpore rcfcrs per corruptibile aurum ; atque adeo ab illis

in pompam deduceris et plurimorum inlemperantium ho-

minum inluitns ad te turpiter conspiciendam provoca^.'

VII. At cui islhoec loquimur? Animali ncmpc rationc

ulcnti, quod rqilanliuai draconum inslilutum pra3 sc fert.



IIOMILIA XXV. PE CONTUBERNALIBUS. 010

Nec tibi Scriptnrse persuadeut, nequc gelienna pcvcellit,

ncquc hominum monita compungunl? Saltemnaturam

tnam revercre. Muta aspeclum tuum; ncc istum feceris

idoli indicium; ncu imiteris cas, quae meretriciam sive for~

nicariam turpitudincm profitentur. Illac enim iniquitatis

filioc cum sint, istud facerc in moribus habejit : tibi vero

quisnam hujusmodi ambitum detulit? Quac sunt ergo pro-

pheticae Scripturae?

autquce Evangelia ? quae demum apos-

tolicae obtestationes? Scioego divinas Scripluras illas etiam

inulicres, quac hoc facerc consueverunt dcterrere quomi-

nus adhuc idolorum in se similitudincs cxprimanl. Dic-

tum cum libcrtalc est ; nihil tamcn pro merito eorum qiue

fiunt.

VIII. At dicet quispiam : «Durus est hic sermo, quis

» polest cum audire ' ? » Eliam populus ille hypocrita infcn-

sissimusquc islud aliquando dixit Salvatori. Haud alitcr ct

huic, qui vult, compungatur : « Sermones cuim sapicnlum

» tanquam stimuli boum, ct tanquam clavi candcntes2

, » in-

quit Scriptura. Arbitror satis haec valere posse, quamvis

mediocri sermone comprehcnsa, adversus eorum slulli-

tiain, qui mulicrcs in contubernio habent. Inhibeat igilur

oralio hinnitum hunc frcni ad instar, ct in ordinem cogat

inlVunitum impclum corum, qui a mulicbri acstu longius

abripiuntur. Timor proposilus cst ct trcmor, et ignis slri-

dct. Ncmo contemnat; tamelsi cnim quis ferus sit, ab ignc

domabitur : lamelsi mcnlem quis draconis habcat, larla-

rus pra^paratus est : lamctsi sodomiticum cor gcral, ignis

ccelitus pluit. Cccli enim univcrsi quasi ignc locuplelali

sunt. Nemo Iof|ucnlis vocem obaudirc dctrectct, scd quid

tcrroiis habcal vis sormonum, considerct, l)ei([uc judi-

ciiun sibi ob oculos ponal :o Judicium quippc sine miseri*

«cordia, ei qtii non fecit miscricordiam 3,

i Jcan. vi, Gii — • Eccl. xu, n. — 3 Jacob. ti, i7>.



5l4 S« BASItH CJESAR. CAPPA». ARCHIEP.

IX. Nunc tempus est mihi, ut et nonnulla ad vos verba

faciam, o viri, qui fratrum inimici estis, at mulierum auiici;

qui in foeculentum foenainarum amorem excandescitis, etin

puram fratrum charitatem penitus refrixislis. At dices

quod propter Christum hoc facias, curam gerens infirmi

vasis. Nai istud novi. Cur ergo fralri luo pauperi propter

Christum idem non prasstas ; quinimo fratrcs ceu hostes

insidias struenles respicis, et qua; revcra insidins struunt,

tanquam sorores ? Scd dices mihi:«Qui possum fratrem

mccum assumere? illa me fovehat ; illa mihi blandiebatur

illa mihi vestes varias praeparabat, placentas, scriblilas,

offulas faciebat ; illius vox jucunda, et intuitus mollis. »

Nescis quid cogiles. Insanientium sunt haec verba. Illius

dulcia verba, mox felle amariora invcnientur tibi ; illius

mollis aspcclus, in tartari claustra tc contrudit; ol fratrum

amor regnum tibi comparnt ccelorum. Quid clypeatre tes-

tudinis subdolam charitatem antefers fralris genuinoe cha-

ritati ? quid, quod pcrdit, seclaris, quod salutem affert

rejiciens? Si enim viri Ninivitae, qui ad Prophelas prredica-

tionem credidcrunt, surgentes in judicio condemnabunt

eos, qui vcrbis Domini nostri Jesu Christi diclo audientes

esse noluerunl 1

; omnino etiam gentium sapientes, qui phi-

losophire navarunt operam, et mulierositatem avcrsati sunt,

condemnabunt eos, qui in vera philosophia versanlur, et

cum inlempcranlibus mulierculis se ipsos implicant; quo-

niam illi per grammaticam scienliam et rheloricam facul-

talem, (qure stullitia cst apud Dcum )continentiam sectati

sunt, tametsi inanibus idolis servirent. Sed et illi qui in

slullitia; stadio currunt, a rc hujusmodi lemperant, ne

respicientes quidcm muliercm, corruptibilis prnemii gratia.

Yos aulcm, qui mysieria rcrum ccelestium noscitalis, et

futuri saeculi horribilia sunplicia prreaudistis, lionestaleni

1 Lnc. xi, j?..



HOMIMA XXV. »E CONTUBLI\NALIBT)S. 3l5

nequaquam servastis, nec continenliam cuslodistis, stulla

rationc abrcpti, contubcrnalium videlicct sodalitate.

X. Et quonam pacto poterit quis cx vobis Ecclesia? sol-

lieitudinem gercre, ct imbuendis doclrina rcligionis homi-

nibus aplum iti Ecclcsia haberc sermonem, cum ipsc in

anlcccssum propriam non expurgarit conscicntiam ? Ad

quem mcrilo dixcrit nonnemo :« Hypocrita, ejice primum

«trabcmcx oculo tuo, ct tunc poteris ejicere fcstucam,

»quae est rti oculo fralris tui1

. »Quomodo vero ct do ho-

neslalc loqui audcbis, ipsc intemperanli mulierum insania

correptus? Aut quomodo ca, qnac justitiam decent. cdo-

ccrc, ipsc ab injustilia devinctus ? Medeatur itaque primum

qui hujusmodi est, huic vulncri, et tunc polerit fraternce

vibici adhibere medicinam, verbis divinis illius animam

corroboriins. Animae ctenim vulnus sanciis verbis deiini-

tum nllevatur. Quamobrcm hortare omnes homines; eos

quidcm, qui urunlur, ut si vclint uxorem ducant in Chrislo,

( scientes tamcn quod una uni formata fuerit, Lamech vero

primus, qui a Cain genus ducebat, « Accepit sibi duas u\o-

»res 2: Sibi autcm acciperc,» est non secundum Dci bcnc-

placitnm. Polygamia namque, fcorfjugfi quidcm nomcn

habcl, scd honesla fornicatio cst)

; eos vcro, qui conli-

ncnliam profitcnlur, ut pcrfecte in Christo cxcrceanl, nec

vcrbo quidcm philosophcnlur, rcm tnmen clandeslino pcr-

pelrcnt. Ncquc rursus animum humanis oculis advcrlilc,

quod nempc non vidcamini, pariclibus vos circumquaquc

concludcntibus : scd Dci minas mcluile, quod«Omnia

»ntula et rcsupinala cornm illo sunl \» quo inlcrdiu ct

noclu ab hominibus fiunt.

XI. Ac mihi ndmirari vehemonlev subil, dttm slolidi-

tatc corum pcrccllor, qui lanlopcrc ccculiunl : (juanam

' i Mattli. vii, 5-5, et Lqc. vi, t\\, U. — Gcnc*. iv, 19. —3 Ilclir. iv, »3,



5 16 S. BASILII C^SAR. CAPPAD. ARCHIJiP.

videlicet ratione mulicrculae ultro se ipsae in servitutem

dedanl, pretio ab eo, qui aestimaverit, coemptac. Saepe

enim contingit ut puella quaepiam, suis parentibus nequa-

quam famulata, nec mutuas justorum laborum vices pro-

priis genitoribus reddens, ea studiosa in dilectum invenia-

tur, et omnes nervos intendat ut ei placeat ; non lamen

Deo religiose deserviat, diu noctuque sollicita, eique indu-

menta subinde permutans et praeparans. (Aliae sunt iteni

res complurcs, quas nequaquam ignoramus, sed quas di-

cere nunc minimc volumus : neque enim fas est, ut qurc

furtim ab illis fmut, in medium proferantur, cum ea vcl

dictn sint turpia. ) Ille vero quasi quidam piscis malis pla-

gis irrelitus, pcr vestimenta et mortiferum famulatum, qui

ea menle exhibctur ut hominibus placcatur, non vero se-

cundum pietalcm, captivus ccdit mulieri : mulieri temu-

lentus, ac omnino lapsabundus cnervatur a muliebri aiTeclu

et nec deinceps orationis tempus cognoscit, nec, si quidem

ad orandum procumbat, quid faciat intelligit, imaginem

animo versans contubernalis rationis. Quo modo ille affi-

cilur, haud aliter et mnlierculae contingit; et dum Scrip-

lura legitur, csecutiunt animo, dumque in Ecclesia homiliae

habentur, nesciunt quid audiant, turpi afFectione invicem

captivi, sic amoris furorisque morbo animam obtundente,

ut si fieri posset, suorum etiam nominum obliviscerentur.

Eo usque mulier cum homine convivens, hominis mentem

evertit : eo usquc vir cum foemina habitans, in insaniam

concupiscentiae mulierem impellit ; co usque potest mulier

cum viro contubernium babens, vel Dei ipsius memoriac

oblivionem inducere. Facessamus ab gehenna, ct igne

sempilerno ! Ut quid spirantes adhuc vosmetipsi in orcuin

horribilemque tartarum defoditis ? Qui contubernales ha-

betis et cum illis conversamini, dediscitc hanc malam doc-

trinam, quse interilum propinat, ct salutem prodit. Imite-



IIOMILIA XXV. Dli CONTUBF.IWAURUS. 5 1 7

murAposlolos;

imitemur Prophclas,ct per vcsligia eornm

inccclamus, nec nos clecipiat focminina csca. Nos ipsi rur-

sus nc muliercm quasi esca in fraudem inducamus ob ina-

nem gloriam, ct superstitiosam humilitalem. Sed omnia

sccundum verani solidamque humilitalem- sobrie a nohis

peragantur in Christo ; ut possimus liherari a praesenti

tempore malo, juxta voluntatem Palris, et Domininostri

Jesu Christi Filii ejus unigeniti : per quem et cum quo

gloria , imperium, honor invisihili Patri cum sancto et

paradeto Spirilu, nunc, ct io omnia sasculn saeculorum.

Amen.





8. BASILII

C^SAREyE CAPPADOCIiE

AIVCHIEPISCOPI,

ASCETICA.

M\\VVVV\VV\\\\V\A\\VV\\(V\A\\\\\\\*\\\VVV\fVV\\\AiVV\*(V\(^

PR/EVIA INSTITUTIO ASCETICA.

I. PR^CLARAquIdemsuntregis edicta, quae aclsubjectos

rcgcndos circmnscribunlur : sed lamen mandata qurc mi-

litibus dantur observanda, mnjora sunt et augusliora. Ita-

que tanquam si militaria mandata nobis denuntiarenlur,

atlendat quisquis supernac ac magmc dignitalis cupidus

est Chrisloque scmper astare vult, cum audit magunm

illam vocem : « Si quis mihi minislrat me sequatur. » El,

« Ubi cgo sum, illic ct minisler meus sit \ » Ubi est Chris-

lus rcx? in coclo videlicet. lluc tibi, o miles, dirigcndus

csl cursus. Obliviscere omnis quiclis lcrrcnac. Nullus milcs

domum conslruit, aut agros a.cquirit,, aut sesc voriis mcr-

caluris, quibus pccuniae comparanlur, immisccl. « Nemo

»qui militat, implicalur vilac ncgoliis, utci, qui sc in mili-

»liam dclcgit, placcat \ »IIabct milcs regia alimcnla; non

ci opus est sibi pararc viclum, ncquc in eo cxquircndo scsc

occuparc. Ubiquc patcnt sibi subjcctorum domus cx regw

cdicto. Non neccssc cst ut opcram dct in cxlrucnclis ;cdi-

1 Joan, xii, aG. — » a Tiin. 11, 4-



020 S. BASILII CJESAR. CAPPAD. AnCHItP.

ficiis ;ponitur in plaleis labernaculum : sumitur cibus ne-

cessitale cogenle : polus aqua est, lanlumque ei dormire

licet, quantum natura dedit. Itinera autem ac vigiliae mul-

lae ; tolerantia adversus aeslum et frigus, cerlamina conlra

hostes, pericula extrema, et plerumque, si ita conligerit,

mors ipsa, sed mors gloriosa, honoresque ac regia munera.

Laboriosa in bellis vita, splendida in pace. Praemium est

recte factorum ac corona, ei, qui ejusmodi vitam in prae-

claris rebus gerendis egregie transegerit, principatum ac-

cipere, amicum appellari regis, regi cominus astare, jun-

gi dextram dextrae, manu regia cohonestari, praefecluram

oblinere apud subditos, alque pro externis amicis quibus-

cumque voluerint, apud regem deprecari.

II. Age igitur Christi miles; exempla pauca ex humanis

rebus mutuatus, deaeternis bonis cogita. Propone libi vilae

genus, quod domo atque civitate et opibus dcstituatur.

Esto liber, et a mundanis omnibus curis solutus : ne vin-

ciat te uxoris desiderium, aut sollicitudo de sobole. Hoc

enim fieri non potest in militia divina. « Nam arma militiae

» nostrse non carnalia sunt, sed potcntia Deo l. » Non vincit

te corporis natura, neque strangulat te invitum, noncap-

tivum pro libero efficit. Noli in lerra relinquere liberos,

sed eos sursum deduccre ad coelum : non corporalibus

nupliis agglulinari, sed ambire spirituales, dominium in

animas habere, ac spiritualiter filios procreare. Imitare

ccelestem Sponsum, hoslium invisibilium assultus reprime,

contra principalus et potestates bellum gerc, sic ut cxpel-

las ipsas, primum quidem ex animo tuo, ut nullam in te

habeant partem : dcinde ab iis qui ad te confugiunt, lcque

ducem sibi ac propugnatorem constituunt, ut ipsi tuis ser-

monibus incolumes serventur. Subverte ratiocinationcs

advcrsus Christi fidcm insurgcntes : impiamac pravam ra-

12 Cur. x, 4-



IMl.EVIA IXSTITUTIO ASCKTICA. 5-2 1

lioeinalionem pcr piam doctrinam impngna. « Consilia

nenim, inquit, deslruenlcs, ct omnem oltitudincm extol-

»lentem se advcrsus scicntiam Dei \ »Et maxime quidem

in magni Rcgis manu, qoae adversarios tcrret ac fugat ubi

srmel apparucrit, posita fiducia sit : cum vero voluerit

probum le ac bonnm ctiam per pericnla reddi, suasque co-

piascumadvcrsariorum copiis committere decrevcrit, lunc

lc acie inslruclum nullus frangat labor, animus maneat in

periculis immotus, et e lerra ad lerram, atque e mari ad

marc alacriter Iransmigra. « Gumenim, inquit, persequun-

>» lur vos, fugile ex civitate in civilalem \ » Iit ubi oportuerit

ad judicium vocari, astare anle magislralus, populorum

assullus perferre , horrcndum carnificis intueri aspec-

lum, audire vocem aspcram, inslrumentorum ad punien-

dum dcslinalorum gravem conspectum lolerare, tormcnta

expcriri, el usque ad morlem decerlare, propter hcec om-

nia nc dillidas, ob oculos habens Christum, qui his lua

causa fuil obnoxius, silque compcrtum tibi tc in istis ob

Chrislum vcrsari oporlcrc, tequc in ipsis esse victurum.

Regem enim victorem scqueris, qui te suae vicloriac vult

csse parlieipem. Neque cnim victus es, etsi morluus : imo

vcro lunc inlegcrrimam reportasti victoriam : quippe qui

vcriUilcm immutabilem ad finem usque libi iosi servavcris

ac iuconcussnm rclinueris loquendi pro veritale /iduciam.

III. VA quidem ab interilu ad acternam vitam, ab liomi-

num ignominia ad Dei gloriam, a mundi advcrsilalibtis ;it-

que suppliciis ad iclcrnam requiem, quac tibi cuin AaboIis

communis fulura cst, proficisecre. Terra le civcm non sus-

cepit, at ccclum suscipict. Mundus perseeulus est : srd

lollent lo Angeli, ut sistant le coram Clirislo. Quifl et

amicus appellabcre, esque audilurus jucundissimam ill.im

l.iiuhin : « Maclc animo, scrve bonc cl iidelis, miles gcne-

' a (1 i. I, 5, — 3Matlll. x, -.17).

XI. IV. ..i



522 S. BA8ILII CjESAR. CAPPAD. ARCHlfcP.

rosd, Dominique imilator, ac Rcgis seclalor, ego lc mcis

donis renumerabor : ego tuos audiam sermones, quoniam

tu etiamaudivisti meos. Petes fratrum, qui vexantur, salu-

tem, atquc sociis fidei ac sacr<c charitatis discipulis bono-

rum a Rege communicationem inipetrabis,praetereaque tri-

pudiabis tripudia scmpitcrna, geres coronam inter Ange-

Ios, alque creaturis sub Rege imperans, una cum Beatorum

choro in aetemum bcatus vives. Quod si te adhuc in mundo

post certamina cliam relinquere volet, ut plura et varia

ineascertamina, multosquecum a visibilibns, tum ab invisi-

bilibus bellis salvos et incolumes serves, gloria tua etiam

in lerra magna erit, et in prclio eris apud amicos, qui te

tutorem adjutoremque ac bonum legatum invenerint. Hi

nutrient le tanquam strenuum militem : hi colent te veluti

virum fortissimum ac generosissimum : salutabunt te

amice et comiter, teque uti Dei Angelum cum gaudio sus-

cipieiit, quemadmodum Paulus ait, velut Christum Jesum \

H;cc et ejusdem generis alia divinae militiae exempla sunl.

Neque vero ad solos viros spectat oratio. Militat cnim apud

Christum et muliebre genus, ob animi fortiludinem ad mi-

litiam delectum, nec ob corporis imbecillilatem rejectum,

cum faeminiC complures non minus forlilcr quam ipsi viri

sese gesserint. Imo eliam non desunt qure gloriam longe

majorem consecutocsint. Ex his sunt qu:e virginalem cho-

rum componunt. Ex his sunt quae confessionis ccrtamini-

bus, et martyrii victoriis clarent. Quin Dominum ipsum

ctiam, dum intcr nos vcrsaretur, sequebanlur non viri so-

lum, scd et mulieres quoque, et per ulrosque ministerium

Servatoris perficiebalur. Cum igitur talia et tam cximia

praemia militiae Chrisli destincntur, ac seponantur, cjus

aflicianlur dcsidcrio et patres filiorum, et matres filiarum.

Adducant sua pignora, spe aelcrnn laeti, cujus sui filii sc-

• Giil. iv, i,f.



SP.KMO ASC.F.TICTS I. T>]'. nENUNTI ATIONE S.ECUI.I, CtC. 5'23

cum futuri sunl pnrticipcs, alquc npucl Chrislum pntronos

honosque legntos nc dcprcealoreshaberc cnpicntes. Ncque

simus pusillo nniino in liberos, nequc perterrcnmur, si In-

borc conficinnlur : sed de gloria ipsis tribucndn lcelcmur.

OiVeramus Domino quse nb ipso sunt daln, ot socii ctinm

glorinc filiorum cflicinmur, ndducenlcs simul ct sislentes

nosmctipsos. Certe iis, qui hnnc nnimi nlacritatem ostende-

rint, nlquc ila decerlarint, jure ac merilo quispiam ex

Psalmisla dixerit : o Benedicli vos a Domino, qui fecit coe-

» lum ct tcrrnm \ » Et sicut Moses, ornbit pro ipsis : « Be-

» nedic, Domine, operibusiliorum : frnnge supercilium eo-

»rum, qui illis adversanlur \ » Viriliter ngite tnnquam ge-

nerosi, generosoquc cursu od scmpiternas coronns conten-

dile. in Chrislo Jesu Domino noslro, cui gloria in srccula.

Amen.

WNX^Â^^VVAVVXV V̂V^VV^^^^VVXrV^VVN^XWXAÂA^XVVXVXVM-XVX/VVÂY^/VV̂ VV <VVVVVVVVVVV\VV\rf\\W\^

SERMO ASCETICUS I.

Exhortatio dc rcnuntiationc swculi, ct dc pcrfcctione

spiriluali.

I. «ViiMTE ad me omncs qui lnboratis, et oncrati cstis,

» ct ego reficiam vos 3, » inquit Vox ipsn divinn. Hxc sivc fu-

turam sive procscnlcm significel rcquicm , nos ccrlc hoiia-

lur, pnrlim ut multarum diviliarum onus nbjicinmus, cro-

gnndo eas pnuperibus : pnrtim ut peccntorum multiludi-

ncm, qune indc ncccdit, pcr libcralitalcin et confessionem

deponenlcs,ndcrucifernmmonachorum vitnmaccurrnniiis.

Quisquis igitur Domino obedire sibi proposuil, feslinnlquo

ad pnupcrcm ac quietam vilam, vere admirandus rst,

bealusquc diccndus. Scd adhorlor, ut nc inconsideranler

* Tsal. cxui, i5. -— » Dcut, xxxm, 11, — » Mallh, xi, a8.

2).



024 s - BASILII C.ESAR. CAPPAD. ARCHIIiP.

hoc faciat, nec sibi fingat aliqucd vitae genus remissum,

salutemque sinepugna obtinendam rquinpotius anleaexer-

ceat sese ac probet ad lolerandas corporis animique mo-

lestias : ne si seipsum ia inopinala certamina injecerit , ac

deindc tentationibus sibi ingruentibus resistere non possit,

ad ea unde recesseral, cum pudore et risurecurrat,quippe

qui ad sasculum non sine animae condemnatione reverta-

tur; multisque offendiculum factus, vitam in Christo in-

stitutam omnibus suspectam reddat, quasi agi non possit,

cujus rei pericuium nostis omnes, quolquot Evangelia legi-

tis, in quibus ipsa divina Vox dicit : « Expedit ei magis ut

»mola asinaria imponatur in collo ejus, et projiciatur in

»mare, quam ut scandalizet unum de pusillis illis '. » Ne-

que enim solum erit obnoxius desertoris condemnationi :

sed eliam exitiieorum, qui ab ipso sunt eversi, reusfuturus

est, etsi stultis quibusdam cogitationibus persuadere sibi

vidclur se in sseculo degentem per bona opera Numenesse

placaturum : quod effici ab ipso non potest. Qni enim in

eo vitac genere, in quo non facilis ad peccatum accessus

patet obassiduam animi altentionem, adversariiluctaliones

snfierre non potuit, quomodo in vila mullis peccatis expo-

sita, cujus ipse sit moderator, virlutem ullam excolerc et

excrcere potcrit? Sed ut det aliquis eum vitam recle mo-

derari posse, tamen Christi derelicti crimen non eflugiet,

quemadmodum et lii Discipuli in Evangelio designati, de

quibus divinus Evangelista ait : « Multi autem Discipulo-

» rum abierunt relro,et jam non arubulant cum Jesua,di-

«cenlcs : Durus cst sermo ipsius, quis polest eum audi-

»re 3? » Ea cnim de causa bcnignissimus Deus saluti nos-

trac providcns, vitam hominuin divisit in duplex vita^ ge-

nus, conjugium dico ac virginitatem, ut qui virginitalis

cerlamcn subirc non valcret, hic sibi adjungeret uxorcm:

1

Matlli. xvm, G. — l Juan. yi, 67, — } IbiJ. Gi.



SERMO ASCETICUS 1. DE RENUNTIA.TIONE S.ECULI, clC. 02^

sic lamen, nt illud scirct rcddcndam sibi csse ralioncm

contincnlicc, sanclitatisquc ct cjns cnm his Sanctis, qui in

conjugio ct in liberorum cducationc vilam cgcrunt, simili-

ludinis. Qualis crat in Veleri Testamcnto Abraham, qui,

unico lilio citra dolorcm ac molestiam immolalo, indc glo-

riabatur, quod Deum prnelulissct : qui eliam, cum ad cxci-

picndos pcrcgrinosparatuscsscl, forcs tabernaculi sui apcr-

tas tcnebat. Non enim audivit : « Vendc quac habes, ct

» da paupcribus *. »Imo Job et alii plurimi, Davidquc ct

Samuel his raajora prrcstitere. Erat quoque ejusmodi Pc-

trus in Novo Testamento, accoctcri Apostoli. Etenimfruc-

tus dilectionis in Deum ac proximum ab unoquoquc ho-

minc rcpetendi sunt; horumque mandatorum, scu polius

omnium qucccumquc violata fuerint, poenas dabit. Sicut ct

Dominus in Evangcliis dcclarat, cum dicit : « Qui amat pa-

» trem aut malrem plus quam me, non cst me dignus\ » El,

«Qui non odit patremsuum et mnlrcm suam, et uxorem,

»et iilios, adhuc autcm ct animam suam, non potcst mcus

»cssc discipulus3

. »

II. Annon libi videnlur fuissc iisctiam, qui uxores duxc-

runt , Evangclia lata? Ecce libi planum faclum est obc-

dienliam, quac Evangelioreddcnda est, ab omnibus liomini-

bus, sivcmonachis, siveconjugatis,exigcndamcssc. Elcnim

qui conjugio scsc implicucrit, ci satis fucrit, si inconlincn-

tia, ct fccminnc libido, suaquc cum ipsa consuctudo sibi

condonclur : scd rcliqua prceccpla ajquc omnibus sancita

periculum aflcrunt violatoribus. Christus cnim cum Palris

praccepla annunliaret,adeos, qui io mundo cranl, loqucba-

tur. Quod si contigit aliqunndo, ulipsc scorsum ifitorTOJrn-

tus Discipulis suis rcspondcrit, scnlcnliam suam dectarayil

,

his verbis : « Qunc autcm vobis dico, omnibus dico '». » Nc

1

Mallh. x«x, 2i. —2 Id, x, :»7 ,

—3 iUCi xlVf as. —

* M.im .

ziii, r>7 .



3'iG S. BASILII C.ESAR. CAPPAD. ARCHIliP.

igilurdesescxistas, o tu,qui elegistiuxorissoeielalem.quasi

ruundum amplecti penes te sit.

Nampluribus

laboribus etcustodia majore tibi opus est ad oblinendam salutem :

quippe qui in mediis laqueis, mediaque rebellium potesta-

lum ditione sedem delegeris, habcasquc ob oculos pccca-

torum irritamcnta, ntque ad ea concupiscenda omncs lui

sensus quasi loco suo emoti noctuque diuque impellantur.

Scias igitur te cum defeclore luctationem non evitaturum

esse, neque de co citra multos laborcs victoriam reporta-

turum in evangelicis dogmatibus custodiendis. Quomodo

cnimin ipsa certaminis fossa versans, certamen cum hoste

dctreclare potcris? quae ulique lota est terra sub ccelo con-

tenla : per quam circumire hunc et obambulare tanquam

rabiosum cancm, qurerentem quem devoret, ex Jobi histo-

ria edocemur. Itaquc si cum adversario inire pugnam re-

cuscs, transi in alterum mundum, in quo ipse non sit

tumque licebit tibi eum illo non decertare, atque in djg-

malibusevangelicis servandis sine in periculo iners perma-

nerc. Quod si id fieri non potest, eam, quae libi cum illo fu-

tura est, pugnam discere feslines, artem luctaminum ex

Scripluris edoctus; ut ne ex ignorantia ab ipso devictus,

aeterno igni tradaris. Ethaecquidem adversus cos,quima-

trimonio juncti praecepta Christi observare secure negli-

gunt, quasi in transcursu dicla sint. Tu vero, qui ccelestis

vivendi rilus amator es, atque nngelicae vitee negotialor,

quique sanctorum Chrisli Discipulorum commilito esse cu-

pis, corrobora tc ipsum ad res advcrsas perferendas, et vi-

rili animo monachornm ccetum ac senatum adi : ac initio

quidcm tiue renuntiationis virum te oslendc, ut ne ob eo-

rum, qui secundumcarnem cognali sunt, amorem clafTec-

tum deorsum trahare, sed valido et forli animo mortalia

cum immortalibus commules. Ubi vero rcs, quae ad tcper-

lincnt, dcreliqucris, eslo inflexibilis ct conslans, certoque



SLRMO ASCETICUS I. DE RENUNTIATIONE S.ECULI, clC. ."27

scias c;is praHnillerc tc in ccchim : siquidcm ipsas in sinu

pauperum recondilas cum multa accessione apud Deum cs

invcnlurus. C.um nutcm ab amicis ac familiaribus divclle-

ris, cavc conliciaris mccrorc nitnio, quandoquidem cum

(Jnislo, qui pro lc cruciiixus esl, conjungeris : quo quid,

qiu*cso, a nobis amabilius excogitari potcst ? Qnando auleni,

Deo juvanlc, in primo hoc pugilalu luum advcrsarium su-

pcravcris, nolilo te ipsum lanquam vas quoddam ignomi

niosum projiccre. Ex quo enim rebus tcrrenis rcmisisli

nunlium, jam honorem apud Chrislum tibi conciliasti :

sedmagnopcrc cura et provide, ut virum tuac vilac tulissi-

mum duccm reperias, probe cdoctum conducere eos, qui

ad Deum pergunt, plenum viiiulibus, ejus, qua) in Dcum

csl, dilectionis testimonium habentem cx suis ipsius operi-

bus, divinarum Scripturaruin gnarum, nnimo scdalo pra>

ditum, pecuniarum non amantem , a ncgoliis alienum,

quietum, Deo acceptum, diligenlem pauperes, non ira-

cundum, injuriarum immcmorcm , ad eorum, qui ipsurn

adcunt, a^dificationcm mullum laborantcm, vana) gloria:

non cupidum, non superbum, nullis assentationibus flcc-

tendum, non obnoxium mulationi, nihil Dco prajfercntem.

Et, si quempiam hujusmodi nanciscarc, omnem luain vo-

luntalcm expuens, et foras rcjicicns, huic le ipsum trade,

ut quasi vas sincerum invcniaris, quiscilicct cas, qun in le

infunduntur, virlulcs ad laudcrn et gloriam tuam scrves.

Etenim si quidpiam cx iis viliis, quibus anlea dcdituscras,

in teipso rcliqucris.lunc bonis, quacin lcfuerant iinmissa,

in vappam transmulatis, tanquam vns quoddam nulli usui

nptum forns projicicre.

III. Hoc secundum cst luctamen, quod cum salutis nos-

IffB hostc ineunduni cst. Documcnta cnini inagislronuu

bononim bona sunt : malorum aulcm, mala sunt onmiiio.

luun cniinnobis persuadcre non potueri.t m.ilus ille ad\< )i



528 s. hasilii C/Esak. cappad. arciiili>.

sariusnoster, ut inmundi lumullucl exilio permaneremus,

suaderc conalur, nc vila2 accuratae dcdili simus, ncvc per-

mitlamus nos viro, qui omnia noslra peccata ob oculos

nobis ponat, corrigatquc : scd ut nos crcdamus cuipiam

honoris amore insanienli, suaequc erga suos convictores

indulgenliaj obtenlu sua ipsius vilia commendanti : utcum

ita nos lalenler innumeris viliis rursus addixcrit, noslris

ipsis pcccali vinculis nos obstringat. Quod si viro le dcdas

multis virlutibus inslruclo, bonorum ejus efficicris hreres,

crisque apud Deum et apud homincs bealissimus : sin nu-

tcm ob corporis curam exquiras magistrum una tecum ad

tua vitia descendentem, aut ul rcclius loquar, una lecuni

corruentem, frustra rcnunliationis certamen subiisli, qui

le ipse vitee vitiosis affectibus obnoxiaemancipaveris, cscco-

que ductore usus te ipsum in foveam dederis praecipitem.

« Si enim caecus ccecodux fuerit, ambo in foveam cadent '.

» Sufficit enim discipulo ut sit sicut magister cjus \ » Sunt

Dci vcrba, nec unquamexcident. Vita tua ex lege athlctica

est inslitucnda, sin minus, non coronabere, uli dixit Apos-

tolus : « Et si quis certet, non coronatur, nisi lcgitimc cer-

» laverit3

. »

IV. SiigilurDciauxiliorepcreris (prorsus autem si quae-

ras, rcperies) bonorum operum doclorem, observa apud

tc ipsum, ut nihil praeter ejus scntentiam peragas. Quid-

quid cnim sinc ipso efhcitur, furtum est et sacrilegium,

quod mortem infcrt, non utilitatem, tametsi libi vidctur

essebonum. Elenim si bonum est, cnr fit clanculum, non

in apcrlo? interroga animum luum te ad proedandum in-

duslrie provocantem : siquidcm dum bonis non obtempe-

rns, te ad sinistras actionesinstruit. Nolieorum.quiabestiis

morsi sunt, incantamenta emcndare, si non calleas incan-

tandi arlem, ne fortc posleaquam scrpcntcs atlraxcris, ab

» Mattli. xv, 14. — Id. x, 25. — 3 2 Tim. 11, 5.



SBHMO ASCETICUS I. DE HeNIWTIATIONE S.ECULI, ClC 2O,

eisque iitipliealus fueris, ncc possis deindc ipsis resislerc,

immiscricorditor ab cis nbsumore. Nc innilore carnisnobi-

lilali nequc honorcm cxquiras : « Qni cnim carnalis cst non

» capit ea qua? sunt spiritus '. » Ne lenlcs quidpiam corum,

quae cx consuetudine vcra habenlur, adultcrarc, nequc pcr

tuam molliliem pugnanlcs dcciperc,in lc vero peccatorum

onus congcrerc, non in strato molliorc, non in vestimcnlis,

aut calccamcnlis, aul inalio ullo habilu, aut in ciborum

variclatc, aut m mcnsa quae instruatur conlra alquc per-

millit luac rcnunliationis tempus,nonslando,non sedcndo,

non manuum opcri rcmissiori et elegantiori incumbendo.

ilajc enim oninia, non solum si adsunt libi, sed etiamsi re-

quiruntur, non bonum habcbunt exilum. Nam nisi celc-

riter dinbolicas esse insidias novcris, casquc excideris ex

cordc tuo, te ab ca videndi raiionequos in Christo instituta

esl, dclurbabunt. Verum ubi in animum luum induxeris

tc cssc omnium hominum ignominiosissimum, peccaio-

rcmquc maximum, ac pcregrinum el crroncm; tcquc ex

miscricordia ab iis, qui anlc tc nunlium sa^culo remiscrc,

receptum cssc, sludc omnium essc ullimus et omnium scr-

vus. Ilaec cnim libi aiTercut honorcm ct gloriam vcram,

non iila. Aures habc apcrtas ad obcbicnduni, manus vcro

parnlas ad ca, quae audivisli, cxplcnda. Sit tibi os lacilur-

num, ct cor circumspcclum. Ne vaces vanis scrmonibus :

sed cslo prudens cl inlelligcns ad sacras ctsalulares Scrip-

luras auscultandas; Fabulre mundanaj si audicntur, sint

libi guslatu accrboc : conlra, sermones snnclorum virorum

siul libi ccu favi mcllis. Feslina cos imilari, qui se anlc tc

in moribus cmcndandis cxcrcucrc : ct nc cxpecles, dmn

singula doccaro. Contcndc ut pencnias ad mnjorcs virlu-

tcs, cl miuorcs non ncgligns. Nullum parvipcndas viiium,

ctsi id quod pntralur, minus lit quam ut ullum scaiulnluni

• 1 Cor. 11, )/j.



55o S. BASILII C.ESAR. CAPPAD. ARCHILP.

pnriat : imo vero citius cmcnda per pocnitcnliam, quamvis

multi mulla admiltant dclicta et parva et majora, nec ta-

men poenitenliam agant. Ne sis alienorum peccatorum jci«

dex. Ilabent enim judicem justum « Qui reddet unicuiquo

Dsecundum opera ejus '. » Tu quod tuum est tene, cl pro

virili onus luum lcvercddas. Qui cnim aggraval suum onus,

ipse ct portabit illud. Salus posnitentia est : demcnlia vcro

mors est pcenitentiac.

V. Subducito te a vanis hominibus : at vero quam plu-

rimum te Deo ostende. In publicum prodire, quantum in

te esl, penilus refugias, ac cordis tui cffusiones devita.

Egressus es enim e cella lua? deseruisli conlinentiam.ocu-

Ios conjecisti in mundum, in mulierem meretricem inci-

disti, quas cum et aures tuas illicibus verbis, ct oculos tuos

vultus pulcbritudinc, atque delicalis escis gustum incanta-

verit, tc veluti hamo pcrtrahet ad seipsam. Deindc tuis

membris implicata, lequc in sinum suum recipiens, luum

islud firmum servandac conlinenliac desiderium emollit, ct

ita demum le a rccta et sancta vivendi ratione sensim sub-

motum in seipsa corrumpit. Quod si forte, Deo auxiliante,

relia ejus effugerc valcas, retlibis quidcm ad cellam, sed

non idem, fractus potius et languidus, isque, qui omnem

virlulis aclionem a?gre feras, quique non nisi multo tcm-

pore ad luiun ipsius hnbitum revcrti possis. Etenim te tuac

cogitaliones ad angustias adducent ob utriusquc vitoe desi-

dcrium, et non nisi multo laborc victoriam animoe parere

polcris. ltaque si, nccessitate quapiam urgente, contigerit

tc c cella egredi, tunc Dci limore ceu thorace circummu-

nitus, inscrla in manum charitate Ghristi, oppugnatisquc

pcr omncm conlinenliam incursibus voluptatum, simul ut

negolium absolvcris, slatim reverlerc, non immorans, sed

ad retlitum vclocibus alis usus, et tanquam innocens qua>

1 Rom. 11, G.



SliRMO ASCKTICrS 1. I>J5 KUNUNTIATIONli S.I3CULI, clC. 33

dam cohunba ad arcam undc emissus fuisli, coniugicns,

fcrons in orc misericordiam Chrisli, sicquc intemis cogi-

lalionibns pcrsuado le rcquicm salutarcm in nullo alio

loco invoniro posso. Juvcnis os sivc corporc, sivc nuimo,

;equalium luorum consucludincm dcclina, ab iisquc vclut

a llamma aufiige. lloslis cnim mullos,quos pcr ipsos inccn-

dcral, eeterno igni trndidit, atquc spiritualis dilcclionis

spccie illos in horrcndum illud quinquc civitalum hara-ihrum dojocit : ct qui in pclago ah omni vento et tempcs-

lale scrvati fuerant incolumes, eos in porlu desidcnles uua

cum navi vecloribusquc in profundum submergit. In scdili

procul a eoaeVO sede. Cum recubas ad somnum capicn-

dum, indumcnta lua non sint vicina illius indumenlis :

imopolius sencm intcrmedium adhihc.

Quandovero

lecumloquilur, aut cx advcrso psallit, rcsponde ei vulln huini

dclixo, nc forlc oculis in vullus conjcctis, a salore inimico

libidinis scmcn suscipias, ac corruplionis ct inlcritus ma-

nipuios mctas. In domo, aul in loco, nbi ncmo cst qui vi*

dcatopera veslra, nc mcdilandorum divinorum cloquiorum

aut alterius

cujuscnmqucrci vcl

maxime nccessariac ob-lenlu cum ipso inveniare : nihil cnim magis nccessarium

est quam anima pro qua Christus morluus csl. Subdol.e

isticogilationi,qua: rcm oflendiculo vacarc submoncl,(idom

nc adhibe : scd ob mullam cxpcricnliam corum, qui lapsi

sunt, quique hacc tibi clara cl inanifcstn reddunl, pcnilus

libi

pcrsuadcas idipsum oflcndicuhun cssc.

YI. Crcdc meis verbis, qtrae cx cordc in fralres beno-

volo prodount. Acccde ad scncs, qui faciloiii ad §e adilum

non pr;ebcnl : qui Proverbiorum quidcm smtonliis f utettOs

ad virlutem cohorlanlur, nee lamcn facic lacdunl. « Oinni

«custodia scrva cor luum '. » litenim uli aiirnin indosinen

lor diunoctuquc obscrvnlur a furibus, nlquc prxler

ox-

1

ProVi iv, a3.



532 6, BASILII C.ESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

pcclationem el le inscio snbripilur, cave ne le primi paren-

tis peccato seductum im errorem impcllat advcrsarius, te-

que cilo ex voluptalis paradiso cxpellat. Quienim Adamuin

per cscai furtnm vita spoliavit, speravcralque fore, ut Jc-

sum snpplantaret, is libi quoque mullo magis hanc pri-

mam malorum causam propinare non verebitur, venenum

efllcax id esse non nescius. Nam gulae vitium non in csca-

rum copia, scd in appetilione et in modico guslatu, virn

suam cxerere solet. Ergo si brevis alicujns gustatus appe-

titio potuit subjicere te ingluviei vitio, libi nullo negolio

interitum afferet. Quemadmodum enim aquce scalurigo in

multos ductus divisa facit, ut omnis locus lus duclibus cir-

cumjacens virescat : ita et gulae vitium si se in cor luum

cffuderit, ipsum irrigalis omnibus tuis sensibus, qui sunt

nequiliae quasi sylva in te consita, animam tuamferarum

habilaculum efficiet. Ego enim vidi multos, qui viliis man-

cipati rcdierunt ad sanitatem : sed ex omnibus nc unum

quidcm, qui occultc manducaret, aut gulosus esset, cmcn-

datum vidi; imo vero aut vitoe continenlis instilulum de-

serunt, atque in mundo corrumpuntur, autinter conlinen-

tes occullari conantur, ct diaboli fiunt commilitones pcr

voluplalem. Ili cnim mcndaccs sunl, multis juramcnlis

obnoxii, perjuri, contentiosi, ad referiendum parali, cla-

mosi, ct qui negent se comedisse, illiberales, mollcs, que-

ruli, scrulalorcs, et qui tcnebris gaudeant, omneque vitae

pire ac sanctas inslilutumultrooppugncnt. Etenim, ut gulee

vitium conlegant, in malorum incidunt multitudinem : qui

quidem specic tcnus inter electos, at reipsa inter reprobos

numcrantur.

VII. Ingluvics morti tradidit Adamum ', alquc perven-

tris voluplalem mundo exitiumintulit. Irridetur Noe,Cham

devotus est2

,primogeniti jura amittit Esaii

3, atque cuui

1 Gen. ui, 6. — 2 Id. ix, ai, 22. — 3 Id. xxv, 33.



Sl-.RMO ASCl-TlClJS I. 1)H RLNUNTlATIONji S.ECULI, etC. 555

Ghaftanseis offinitalem eonlrohit. Lol filiarum marilus fit ',

ipsc sui ipsius gcncr ctsoccr, patervir,et avus palcr, utrin-

qnc natnrae tcrminosaflicicns conlumelia. Haecetiam Israc-

lem impulit ad adorandum simulacrum, corumque cada-

vcra in descrlo proslravit2

. Ihcc et quemdam Prophclam,

qui a Dco ad objurgandum impium regem fuerat missus,

ferre bestiae pabulum efficit : et quem Jeroboam rex cum

omni regia poteslate ulcisci non poterat, is ventris suadelacaplus, miserandnm mortem recipit

3. Danicl vero deside-

riorum vir, subaclo ct domilo vcntre, politus est regno Ghal-

dacorum 4, idolum everlit, draconem inicremit, frcnavit

leoncs, prcenuntiavit Dei incarnationem, atque myslcria

abslrusa intcrpretatus est. Sancti tres pueri,qui venlris vo-

luptate superiorcs cxtitcrc, ira rcgis contempla in forna-ccm hanc horrcndam et ardentem Nabuchodonosoris regis

jussu succensam intrcpidi dcscenderc ausi sunt. Statuam

iilam, qure pro Deo habebatur, vanam cssc ac inertem os-

tendcrunt : et quac multo temporc a Satana detenta iucrat

ad Dei gloriam injuria afficiendam, eam ceu spolium acci-

picntes, eamdem suo Domino allulcrunt.lli iiierc aucto-

rcs, 11 1 ipse infensissimuset exercitus omnis, qucm advcrsus

Dcum inslruxcrat, Denm cum omni crcalura hymnis cclc-

brareht'. Et, ut brcvi onmia dicam, si vcnlrcm cdomas,

liabitabis paradisum : scd si non cdomas, a mortc absu-

mcris.

VIII. Sis fidus virluluin thcsaurus, luiquc spirilualis pa-

Iris lingua ceu clavi utcrc. Ikoc apcriat os tuum ad assu-

mendUm panem, hacc et ipsum claudat. Ne admillos consi-

liarium scrpenlem,quiboni consilii Iocopra>dam lc abdocere

ciipit. Vila clandestinae comesturje pcccalum vcl usquc ad

lihguce gustum. Etenim si tn modico cvcrtcrc te poluerit,

' Gen. m\ 55. — Num, xiv, ">;.—3

Ti Rcg. \m, t\,—(

Dan,

v, 59.



354 s - BASILII C/CSAR. CA.PPAD. ARCIIILP.

lucta te superabit, leque vinculis conslriuget. Nc pracbcas

luas aures quibusvis garrienlibus, neve respondeas cuilibet

nugatori in iis colloquiis, quae piae cxercitationis instituto

minime conveniant. Auditor fias documentorum bonorum,

et horum meditationeserva cor tuum. Avertas a mundanis

sermonibus tuas aures, ne forte coeni respersione animam

commacules tuam. Ne cures audire aliorum verba, neque

caput tuum in medium colloquentium immittas:

ne el tu

irridearis, et ipsos obtreclatores efficias. Ne sis curiosus,

neque omnia intueri velis, ut ne vitiorum saniem in ani-

mum tuum introducas. Uliliter vide, utiliter audi, utiliter

loquere, utiliter responde. Coram natu majore sedere, ne

temere audeas. Quod si id facere jubearis, eamdem atque

ille

sedem neque occupes, sed huc atqueilluc

circumspi-ciens, sellam inferiorem invenire coneris, ut te Deus ob

humilitatem gloria afficiat. Interrogatus responde decenti

ac humili voce : si non interrogaris, tace. Dum alius in-

lerrogatur, cohibe os tuum, ne lingua tua excurrens, et

a procaci corde impulsa, quempiam vitam asceticam accu-

rate excolenlem offendat, teque in criminum vincula con-

jiciat. Cum autem sedes, non superpones alteri cruri alte-

rum crus tuum : siquiden» istud facere, animi parum attenti

atqne illud agenlis indicium est. Si sermonem habes cum

aliquo qui le sit inferior, aut eliam ab eo aliquid interro-

garis, segniter negligcnterque non respondebis, quasi fra-

trem adDeicontumeliam contcmnas. AitenimProvcrbium:

o Qui ignominia afficit pauperem, irritat eum qui fecit ip-

»sum '. » Sermo ad consolnndum et ad exhortandum aplus

praeeat reliquis tuis verbis, qui luam ia proximum chari-

tatem confirmet. Ponalur et medius, qui dissimilis non sit,

ncc sit dispar quoquc, qui in fine colloquii habelur, idque

cum hilari vultu, ut ei qui lccum colloquilur, laHitiam im-

1 Piov, xvn, 5.



si.rmo asckticis i. DE ukntintiAtione s.eculi, ele. 555

pertiat. In omnibus qua? praclarca proximo luo gcrunlur,

hvlare, Dcoquc da gloriam:

quandoquidcm cjus rcclcfacla

tua sunt, sicut ct lua illius. Primos accubitus, et primas

scdes in congressibus devita, ullimumque locum seclare,

ut potius audias : « Amice, ascende \ » Sinistra lua se in

mcnsa non inordinatc gcrat, neque adversus" dextram sibi

arrogel nuclorilatem. Imo poliusiners sit et otiosa : sin mi-

nus, dexlcrac subserviat. Quotiescumque ad preccs vocaris,

succinat os tuum, operique divino inlersis ad exlremam

usquc precationem, ratus te inde non sine magno dctri-

mcnto reccssurum. Etenim si cum cibum capis ad tuum

corpus sustentandum, avelli vix potes a mensa, nisi prius

vitoc necessariis plene satisfeceris, nec facilc quidem id fac-

lurus sis absque ingenti neccssitatc:

quanto magis spiri-

lualibus epulis debes adesse, tuumque animum precatione

corroborare? Quantumenim diflcrt ccclum a terra, ct coc-

leslia a terrcslribus, tantum a corpore anima differt.

IX. Anima coeli esl imago, in qua vidclicct inhabitat

Dominus : caro vero constal e terra, qune ab hominibus

morlalibus, et a brutis animalibus incolitur.Qunrc corporisnccessilates ad precum horas accommoda, sisque paralus

non ei cogitationi obedire, qurc le ab operc divino avellal.

Is enim damionibus mosest, videlicet acquae causoc nominc

alque simulationc per precum horas nos ad rccedcndurn

instigorc, ut spccioso quodam oblentu a salutari prcca-

tioncnosabducanl. Nedixcris simulationcusus: «Heucaj)utmcum : hcu vcnlrem meum, » obscuros commenlilii doloris

leslcs adhibens, atquc quiesccndi causa vigilinrum vigo-

rcm infftngens. Imo potius vaca occullis prccibus, quas in

occulto videns Deus, tc in aperto rcnuinerabiliir '. I i.ilu-

superabuiulanlcm quaesttitn per opliin.nu viM-ndi ratio

ncm,ut divilias

rccondilas iu ncccssitalis die reperias. Oc-' Luc. xiv, 10. — M.nili. vi, iS.



356 S. BASILII C.ESAR. CaPPAD. ARCHIEP.

currentibus ministeril tui vicibus, verba hortaliva etconso-

latoria cum corporis laboreconjungead commonstrandumerga eos, quibus inservis, amorem tuum, ut miuisterium

tuum fiat gratum, utpote quod sale condilum sit '. Opera

tibi incumbentia ab aiio confici nequaquam sinas, ne mer-

ces quoque erepla tibi, alteri tribualur, lequc bumiliato,

aller divitiis luis sibi gloriam comparet. Deccnler et sedulo

tanquam Chrislo inserviens imple tui ministerii munia.« Maledictus cnim, inquit, omuis qui facit opera Domini

» negiigenler3

. »Time, velut Deo spectante, abusum ex

nimictateetconlemplu proficiscenlem, etiam si ministeria,

quae libi in manibus tuis sunt, vilia esse videanlur. Mag-

num est servitii opus, et per illud acquiritur coelorum reg-

num.Est enioi virlutem sagena, cum in seipsa omnia Dei

praecepta ferat. Et primum quidem omnium complectitur

humilitatem, quas parens est virlutis omnis, copiamque

aifert bonorum : tum est iilud, « Esurivi et dedislis mihi

» manducare : silivi, et dedistis mihi bibere : hospes eram,

»et infirmus, et in carcere, et minislrastis mihi 3. » Et

maximc cum ofliciadebita in aniino humili citra clationcm

iramque ct murmuralioncm prarstantur. /Emulator eslo

eorum, qui reclc vivunt, atquc ipsorum actiones in luo

corde inscribe. Opta esse ex paucorum numero. Nam ra-

rum est bonum; ob iclquc pauci sunt qui ingrecliantur in

regnum coelorum. Gave pules eos omnes fieri salvos, qui

in cclia degunt, Uim malos, lumbonos. Non enim res ita

se habct. Multi quidcm nccedunt ad sanctum ac pium vitaj

gcnus : scd pauci ejus jugum subeunt. «A iolcntorum cnun

» esl rcgnum coeloi um,et violcnli rapiunt illud !{. Ycrba ha;c

Evangelli sunl. Violcntiam appellavit corporis afilicialio-

nem, quam suaplc sponlc suslinent discipuli Chrisli, dum

1

Coloss. iv, 6.—'

Jcr. iv, 10, ct ajuid lxv, xx\i, io. —'

Mallli.

sxv, 35. 5G. — * Id. xi, 12.



BBMtO ASCETICUS 1. DE RENUNTIATIONli S.ECUU, clC. So^

suam ipsorum vohintalcm corporisque quictcm rejiciuut,

ac omuia Cliristi praeccpta scrvant. Igitur si vis rnpere Dci

rcgnum, efticiarc violenlus, ccrviccm luam jugo scrvitulis

Ghristi submittc. Jugumcjusconstringe circa collumtuum,

iJ tuam cervicem premat, fac idcm reddas lenue ac Ieve

per laborem virtulis, in jejuniis, in vigiliis, in obediculia,

in silcnlio, in psalmodiis, in prccalionibus, in lacrymis, ia

manuum opere, in toleranda allliclione omni, qiue libi lum

cx damionibus, tum ex hominibus acccdit.

X. Ne tibi tcmporisprogressu persuadeat supcrba aliqua

cogitalio, u t de laboribus rcmiltas, ne forle si ad exilus

fores nudus virtulibus deprehensus fueris, cxlra regni por-

tas inveniare. Ne effcrat le cleri gradus, sed polius hunu-

liet. Nam animoe profcclus, humilitatis profeetus cst : de-

feclus vero ctignominia ex auimi clalione giguilur. Quaulo

ad mojores sacerdolii gradus appropinquare le conligerit,

tantum humilia le ipsc, filiorum Aaron vcriius exemplum.

Coguilio pielatis, cognitio est humililatis alquc mansuetu-

dinis. Humililas semulatio est Chrisli : elalio autern cl au-

dacia alque impudentia amiulalio cst diaboli. Clnislum

annulare, non anlichrislum:Dcum, non Dci advcrsarium :

Domiuum, non servum : miscricordem, nou immisericor-

dein : humanum, non inhumouum : cos qui sunt th.ilami

nuplialis, non eos qui lcnebrarum. Ne ambias fratribiu

imperare, nc alicnorum peccalorum oncra collo luo iin-

ponas. Expendc cujusque diei opus, idquc cuni operc dici

prailcrili confcr, et ila demum mclior licri slude. Protice

in virlutibus, ut propc accedas ad Angelos. Pernmne in

cclla non pcr dies, non pcr menses, scd per mullorum au-

norum circuitus, laudans Dominum luum noctu diuquo,

Cherubim cxemplo alque iinilalione. Si sic iftcoepei i -,

s;cquo desicris, tiun drmuin arcio ilinciv pcr brcic i

citalionis luaj lenipus conlcclo, in paradisuiU CUm Ddi

XMV.



338 S. BASILII C^SAR. CAPPAD. ARCHIEP.

auxilio ingrcdicre, ia splendore lampadis animae, cum

Christo gaudens in saecula saeculorum. Amen.

IW\W\W\VWW\IVWWVWWWVWIWWVXVWWWVMWWVWW V\ iWîWViWVWVAWAiVWVWIWWrtlW/XW»

SERMO ASCETICUS II.

Dc ascetica disciplina, quomodo monachum ornari

oporteat.

I. OpoRTETmonachum imprimis nihil in vita possidere.

Rursus cum oportet corporis solitudinem, habitus modes-

tiam, vocem moderatam, sermonem ordinatum habere,

de cibo et polu tranquillum esse et quietum, silentio co-

medere, coram senioribus tacere, nudire coram sapienlio-

ribus, oequales amare, consilium charitate conditum iafe-

rioribus dare, a malis carnalibusque ac negoliorum amato-

ribus secedere, plura cogitare, et pauca loqui, temerarium

non essein sermone, neque plus a?quo colloqui, non facilem

esse ad risum, verecundia cohonestari : oculos deorsum,

animam sursum habere : non contradicerc conlradictioni-

bus, obedientem esse, manibus laborare, novissimorum

assidue meminisse, spe gauderc, afllictionem sufTerrej in-

desinenter orare, in omnibus gratias agerc : humilem esse

erga omnes, odisse arrogantiam, sobrium esse, corque a

pravis cogitationibus purum servare, mandalis exequendis

ihesauros in ccelo recondere, suas ipsius quotidianas cogi-

tationcs actionesque examinare, vitae negotiis vanisque ser-

monibus non implicari : non curiosius inquirere in socor-

dium vitam, sed vitam sanctorum Patrum imitari: cumhis,

qui excolunt virtutem gauderc, non ipsis invidere : eos qui

paliunlur commiserari, atque una cum ipsis lacrymari :

hos valdc lugcrc, neque tamen eos condemnare : a peccato



SERMO ASCETlCUS II. DE ASCETICA. DISCIPLINA, etC. oSo,

resipiscenlemprobris non insectari, seipsum nunquam

justifieare : ante omnia cornm Deo et hominibus sese pec-

calorem confileri, inordinatos admonere : eos qui sunt pu-

silli animi, consolari : famulari infirmis, pedes snnctorum

lavare, hospitalitati et fraterno amori diligenter vacnre, in

pace esse cum domesticis fidei, aversari hominem haereti-

cum, genuinos et veraces libros legere, apocryphos ne

attingere quidem omnino : de Patre et Filio et Spiritu

sancto non disceptare, sed trinitatem increatam et con-

substantialem libere profiteri et sentire, atque percontato-

ribus dicere: «Oportet baptizari nos ita, ut traditum acce-

pimus : credere autcm sicut baplizati sumus : glorificare

vero, quemadmodum credidimus. In operibus et sermoni-

bus bonis occupari, omnino non jurare, non dare famori

pecuninm, non frumentum, non vinum, non oleum ad

quoestum majorem faciendum : a crapula, et ebrietnte ac

sascnli curis abstinere : dolose et fraudulentcr cum aliquo

non agcre, neque omnino adversus quemquam loqui : non

detrahere, neque ullo modo oblreclntiones libenter aus-

cultare : nihil slatim contra quemquam credere : non irae

tyrannide opprimi, non vinci a cupiditatibus, non tcmere

irasci proximo, iram non tenere contra quemquam, malum

pro malo non reddere : maledictis potius vexari, quam

vexare: perculi, quam perculere : injuriam pati, qunm fa-

cere : spoliari, quam spoliare.

II. Lt certe ante omnia oportct abstinerc monachum a

congressu mulierum, et a vini potu : quoninm vinum ct

mulieres ad apostasiam perducent sapienlcs ' : atque in

Domini pracceptis pro virili exequendis animum non des-

pondere, sed mercedcm laudcmque ab ipso expcclarc 6t

aelernaj vita; possessionem dcsidcrare : illud Davidis ob

oculos jugilcr habcrc, ac diccrc : « Providebam Dominum

1 Eccii. xix, a.

32.



5/+0 S. BASILII CiESAR. CA.PPAD. ARCHIEP.

»in conspectu meo semper, quoniam a dextris est mihi,

» ne commovear '. » Et ut filius quidem debet ex toto corde,

et tota fortiludine, ct tota menle ac viribus Deum diligere:

ut servus vero, eum revereri ac meluere, ipsi obedirc,

cum timore ac tremore salutem suam operari : fervere spi-

ritu, indutum esse universam Spirilus sancti armaturam,

non currerein incertum, pugnare non tanquam qui aerem

verberet3

: superare adversarium in corporis infirmitate,

et in paupertate animi : omnia imperata facere, seque inu-

tilem fateri : sancto gloriosoque et metuendo Deo gratias

agere : nihil per contentionem ac vanam gloriam efficere,

sed propter Deum, et ad placendum ei : « Quoniam Deus

» dissipavit ossa eorum, qui hominibus placcnt 3. » Omnino

non gloriari, neque suimelipsius laudes praedicare, neque

praedicanli alleri aures libenter praebere. Latenter in om-

nibus servire : nihil ad humanam oslentationem patrare,

sedsolam,quac a Deodatur, laudem quaerere: versareanimo

formidandum et gloriosum ejus adventum,eteum,qui hinc

fieri debet, transiluin, recondita justis bona, ignem para-

tum diabolo et angelis ejus. Sed ante haec omnia apostolici

dicti meminisse : o Condiguas non esse passioncs hujus

» temporis ad futuram gloriam, quse revelabitur in nobis 4.

Alquc in anlecessum cum Davide dicere : cCustodienlibus

» ejus mandata, relribulio multa ', » merces ingens, corona^

justitia?, aeterna tabcrnacula, vila finem nunquam habi-

lura,gaudium incnarrabile,perpetua in inconcussa mansio

apud Patrem et Fiiium et Spirilum sanctum, qui est Deus

verus in coelo, faciei ad faciem patefactio, chomc cum An-

gelis, cum Palribus, cum Patriarchis, cum Prophe'is, cum

Apostolis, cum Marlyribus et Confessoribus, cum iis deni-

quc, qui Deo ab wlerno placuerunt, quibuscum invcniri

1 Psal. xv, S. — a1 Cor. ix, 26. — 3 Ps al, tn, 6. — A Rom. nii

i8* — 5 Psal. xvui, 12.



SERMO ASCETICUS III. 34

conemur, gralia Domini nostri Jcsu Chrisli, cui gloria ct

iuipcriumin sacula sa:culorum. Aiuen.

\«\\\\\\\\^»\>IV\\<\X^\V>V»^VM«VU\\H\«tt\WW«\V«VV\«W\UV\\\NW \^\ \\\ \W \\\

SERMO ASCETICUS III.

I. IIomo ad imaginem et similitudincm Dei faclus est :

scd peccatum, anima ad vitiosas cupiditatcs impulsa, dc-

formavit imaginis pulchritudinem. Deus autem, qui homi-

nem condidit, vera est vita. Itaquc qui Dci similitudinem

amisit, is perdidit vita3 consorlium : qui vero cxlra Deum

est, vitam heatam degere non potcst. Rcvertamur igilur

ad gratiam initio nobis concessam, cx qua excidimus per

peccalum : etrursus juxtn Dei imagincm exornemus nos-

melipsos, ac Conditori per omnem afTecluum vncuitfitcm

similes efficiamur. Qui enim in seipso, quoad ejus fieri

potest, illam divinaj naturas ab nfTectibus vncuitatem imi-

tatus fucrit, is in sua ipsius anima Dci imagincm in inlc-

grum resliluit. Qui autem effeclus est Deo similis juxla

cum, quem diximus, modum, omnino ctiom divinnc vilaj

adcplus est simililudinem, perpetuo in aclerna illa bcalitu

dine mansurus. Itaquc si per aflectuum vacuilatcm rursus

Dci imagincm rccuperemus, vilacquc perpctuilalcm nobis

impcrliat Dci similitudo, caeleris omnibus ncgleclis, huc

studium convcrlamus ut anima noslra nullius unquam vilii

lyraunidc opprimatur : sed mens noslra immola ct insupc-

rabilis pcrmaneatin lcnlalionum assullibus, ut divimc bea-

titudinis fiainus participcs. Iluic aulcm sludio adjumcnlo

cst virginitas, iis qui, ralioncducc, iddonuincolut-rinl. Pson

enim in sola a procrcandis liberis abslincnlia constituilur

virginitatis donum : scd vita omnis vilacquc ratio ac morc>



54*2 S. BASILH C.ESAfc. CAPPAD. ARCHIEP.

virginilatem excolere debent, sic ut Coelibis integritas in

omni studio appareat. Fieri enimpotest, ut aliquis sermoncetiam stuprum, etoculis adulterium committat, audituque

pollualur, ac inquinamentum recipiatin corde, perque cibi

ac potus intcmperantiam extra castimoniac terminos egre-

dintur. Nom qui in his omnibus iutra virginitalis limiles

seipsum per continentiam continet, revera ostendit in se-

metipso perfectum et omnibus numeris absolutum virgini-

tatis donum.

II. Quamobrem si dcsidercmus animac nostrae characte

rcm per affectuum vacuitatem ad Dei similitudinem com-

poni et exornari, ut hoc pacto etiam a nobis vita sempi-

tcrna comparetur, nltendamus nobismelipsis , ne forle

quidpiam promissione indignum perpetrontes, prolato ad-versum Ananiam judicio efficiamur obnoxii 1

. Nam Ananiae

inilio licebat possessionem suam Deo non polliceri ac vo-

vere : sed postquam ad humanam gloriam respiciens, pos-

sessionem suam Deo per pollicitationem consecravit, ut

hominibus ob munificentiam esset admirationi, parte pretii

seposita , ejusmodi adversum se indignationem Domini

commovit, cujus Petrus minister fuit, ut ne poenitentiac

quidem spatium invcniret. Quapropter ante vitne religiosae

professionem quilibet potest juxta id quod concessum ac

legilimum est, vitae commoda amplecti, ac nuptiarum so-

cielati se dedere : sed ubi jam professus est, seipsum Deo

cuslodire debet, veluti sacrum quoddam donum : ne sacri-

legii damnationem subeat, si corpus per professionem Deo

dicatum rursus communis vitae ministerio contaminet. At-

que hoc dico, non unum tanlummodo vilii genus spectans,

quemadmodum opinantur quidam, qui in sola corporis

custodia virginitptis virlutem constituunt : sed respicio ad

omnem vitiosac afieclionis speciem, sic ut nullo mundano

• Act. v, 5.



SliHMO ASCETICUS III. 543

vilio inquinctur, qui seipsum Dco cuslodire studet. Ira,

invidia, injuriarum illatarum memoria, mendacium, su-

pcrbia, menlis evagatio, inlempestiva garrulitas, scgnilies

in orando, corum qurc non sunt cupiditas, in mandalis

perficicndis negligenlia, veslimentorum ornamentum, fa-

ciei cultus, congressioncs, colloquia proeter decorum ct

sinc neccssitate habila, hcec omnia quom diligenlissime sunt

cavenda ab eo, qui pcr virginitatem Dco seipsum conse-cravil : siquidem propemodum aequale est pcriculum in

unum aliquod horum delabi, et in vetito peccalo vcrsari.

Omnia cnim, qua^ ex vitioso animi affeclu fiunl, corrum-

punt quodammodo anicnae purilatem, suntque vitoe diviiKe

impedimento. Ad haec igilur respiciat oportet, qui sa:culo

nuntium remisit, ut Dei vas, seipsum scilicet, nullo pror-sus vitioso usu coinquinet. Illud autem maxime cst consi-

derandum, quod qui vitam Angelorum clegit, translulerit

*c ad incorpoream vitac rationcm, cum naturac humanae

terminos transgressus sit. Hoc cnim proprium cst angclicae

naturac, a nuptiali societate liberam esse, neque ad ullaui

aliam contemplandam pulchritudinem distrahi, sed oculosin divinam faciem assidue intentos habere. Quamobrem

qui jam in angelicne dignilalis ordinem transivit, si huma-

nis vitiis inquinetur, similis est pantherae pelli, cujus teta?

neque prorsus albae sunt, ncque nigrae omnino, sed cum

sint diversorum colorum mixtura dislinctae et interpunctae,

neque in nigris numerantur, nequc in albis. llaec igilur

communior quaedam sit admonitio cxhortalioquc iis, qui

continentem ac castam vitam dclegcrc.

III. Sed cum de singulis quoque disscrere operac-pre-

tium sit, necesse cst dc his ctiam brevcm rclinqui scrmo-

ncm. Qni n communi vivcndi rationc rccesscrc, sequq

excrccnt in diviniore vilac inslitulo, non per so ol sino ;m1-

miniculo exerccantur. Convcnit cnim conlostatam cssc et



544 s « BA.SILTI C/ESAR. CAPPAD. AHCIIIEr.

speclalam hujusmodi vilam, nt libera (int a prava suspi-

cione. Etquemadmodum lex spiritualis non vult pnucioreses5e quam decem, qui myslicum pascha comedant : ila hic

eorum, qui simul vilnm spiritunlem excolunt numerum de-

nnrium polius augeri oportet quam minui. Hanc honestnm

vivcndi rationem unus aliquis modcrelur, qui ob vitte mo-

rumque nc omnis modeslae conversationis probationem rc-

liquis praopositus sit : quin ct a>lalis ac temporis habcalur

ratio ad obtincndas priores partcs. Nam quod antiquius est

in hominum nalura, majorem quodammodo praefert vene-

ralioncm. Hic autem fralribus ullro cum docihtatc solum

et humilitate obedicntibus , lanla potiatur potestate, ut

nulii eorum, qui conventum componunt, liceat ipsius vo-

lunlati resisterc, cum aliquid eorum, quae ad honestatem

et vitac intcgritalem conferunt praecipit. Sed, ut ait Aposlo-

lus, conslitulis a Deo potestatibus non resistendum est,

(docetenim condemnari cos, qui Dei ordinationi resislunt)

ita hic quoquc pcrsuasum sit oportct reliquis fralribus non

fotiuito, scd cx divinavolunlale dntam csse prasfecto ejus-

modi potestalem, ut is qui secundum Deum est profeclus,

anlistilc quidquid utile cstanimae et frucluosum suggerentc,

aliis vero obcdientcr bona consilia suscipicntibus, minimc

impcdiatur. Quoniam igitur prorsus convenit coetum hunc

praqmsilo obedientem esse ac subditum, necesse est im-

primis talem eligi vitac hujus moderatorem, ut illius vita

iis, qui ad ipsum rcspiciunt, sit cujusvis virtutis exemplar :

et, ut ait Apostolus, qui sobrius sit, temperans, modestus,

et ad docendum idoneus1

. Sic, mco quidem judicio, ex-

ploranda cst et hujus vita, non solum an temporis spalio

senectam attigerit (accidit enim cum canitie eliam ac ru-

gis invcniri juveniles mores) : scd praisertim an mores et

agendi ralio per inodestiani et gravitalem incanucrint, u

1 a Tim. m, 2.



SERMO AsCETicrs III. 545

quidquid nb illo dicitur ct efllcitur, pro Iege conventui sit

cl pro rcgula. Iis autem, qui in cjuscemodi vitac iuslitulo

dogunt, convcnit hacc parandi victus ratio, quam Aposto-

lus praccepil, ut manibus operantes honesle panem suum

edaol1. Opera autem sunt conficienda, moderantc sene

aliquo vitas sanctimonia probalo ac spectato,~qui manualia

ipsorum opera nd requisilos usus impendat, ut cl illucl

mandalum impleatur, quod in sudorc ac labore viclumcomparari praecipit', ct honestas irreprehensa mancat at-

quc inculpata, cum ob nullam vlctus necessitatem in pu-

blicum prodire coganlur. Hic vero sit optimus servandce

conlincntine modus ct regula, nequc ad voluptatem, ncquc

ad afllictationcm cnrnis rcspicerc, sed in utroque immode-

ranliam fugcre, ut neque lurbetur ob obesitatem, nequc ei

ob morbum ct languorem mandalorum conficiendorum fa-

cultas adimatur. Nam utrinqueacqualedctrimentum animac

acccdil, ct cum caro subdita non cst, si videlicct ex bona

habitudine praeceps agatur ad indccoros molus, ct cum rc-

missa exolutaquc ac immobilis prac doloribus delinelur.

Non enim animac in tali corporis stalu olium cst oculos li-

berc sursum altollendi, imo omnino necessc cst eam dc

doloris scnsu occupari, ct ad ipsum inclinari, simulquc dc-

primi pcr malam corporis aflcclionem.

IV. Sit itaque rcrum usus nccessitati nccommodus ac

convenicns, nequc vinum habcalur ul abominandum, si

modo ad mcdclam assumatur, ncquc studiosc paretur citra

nccessilatem ; et reliqua omniasimililcr nccessariis usibus,

non cupidilalibus inscrviant corum, qui vitnm ascclicam

excolunt. Omnis vila lcmpus sit orandi. Quoniam tamcn

maximc quibusdam intcrvallis ea conlcnlio, quac ad psil-

lcndum ct ad genua inllcclcnda adhibctur, ioterrumpenda

cst, obscrvandac sunlhorx

aSauclis pro prccilms dcsignn-

> Thcss. iii, 12. — 5 Ccn. m, 10.



546 S. BASILII CJISAR. CAPPAT). ARCIIIEP.

ix. Ait igitur magnus David : « Media nocte surgebam ad

»confitendum tibi, super judicia juslitioe luae

1

:» quem et

Paulus et Silas secuti esse comperiuntur, quippe qui me-

dia nocte Deum in carcere laudaverinta

. Deindedicit idem

Propheta : « Vespere et mane et meridio 3. »Quin et Spiri-

tus sanctus circiter horam tertiam advenil, velut in Actis

didicimus, cum nempe Pharisaeis Discipulos ob varium lin-

guarum usumirridentibus, oit Petrus ebrios eos non esse^,

qui hoec loquerenlur : quandoquidem hora erat tertia.

Hora vcro nona mcmoriam refert doniinicae passionis, quaj

vitne nostrae causa suscepla est. Sed quoniam dicit David :

« Soptics in die laudem dixi tibi, super judicia justitiae

»lure5

, » illa aulem orandi lempora, quoe diximus, ncqua-

quamexplent precum hebdomada, dividenda est meridiana

precatio, sic ut pars una anleaquam cibus sumalur, altera

post acccptum cibum liat, quo etiam ea Dei laudalio, quae

septies die in tolo diei circuitu persolvitur, nobis sit pro

cxemplori. Aditus ad monasteria obslruatur mulieribus :

imo non quivis viri ingrcdiantur, sed quibus praefectus in-

gressum permiserit. Cum enim quilibet sine delectu ingre-

ditur, auimus plerumque in intcmpestivos sermones ac

inutiles fabulas sese effundit, et ex vanis colloquiis delabi-

lur in vanas inutilesque cogitationes. Ob idque lcx com-

munis ea sit, ut solus praeses de iis interrogetur et rcspon-

deat, de quibus necessario sermo aliquis haberi debet

minime autem respondeant caeteri iis, qui supervacancis

collocutionibus nugantur, ut ne simul ad inanium verbo-

rum seriem pertrahantur.

V. Apotheca autem communis omnium sit, nec quid-

quam ceucujusvis propriumuominetur, non veslimcntum,

noncalceamentum, non quidvis aliud quod ad necessarium

1

Psal. cxviti, 62. —*

Act. xvi, 25. —3

Psal. liv, iS. —4

Act.11, i5. — 5 Psal, cxviii, 164.



SERSIO ASCliTICUS III. 5/»7

corporis usum pcrlincal. Scd usus sit pencs prnefectum, ita

ul quod cuique convenit, idex communibus tribuatur juxla

moderatoris pneecplum. Jam vero in hoc communi con-

luhcrnio dilectionis lcx nou pcrmittit parliculnres amici-

tias ac sodalilatcs. Nam necesse cst omnino affectus par-

liculares plurimum communi concordia)noccrc. Quamob-

rcm respicerc sc mutuo dcbent omnes cuin rcquali amoris

mensura, unusque et idcm in toto coetu tenendus est dilcc-

lionis modus. Quod si quis ob quamcumque causam mo

naehuai frotrem aulpropinquum majorisludio quam alium

quemvis prosequi comperialur, is tanquam in tolam socic-

tatem contumcliosus castigelur. Nimiusnamquccrga unum

aliquem amor, magnum in caetcros defectum arguit. Ei

aulem.qui ob dcliclum aliquid condemnatus cst, irrogenlurpcenao pro peccati mensura, vel ut cum cacteris starc ad

psallendum prohibealur, vel non admittalur ad precum

socielatem, vel a cibi participnlione arceatur : qua in re

disciplinae communi praefectus posnam dclinquenli pro pec-

cali magnitudine decerncl. Fiat aulem per vices in com-

muni conventuminislcrium, duobus vicissim in

una hcb-domade negolia quaeque necessaria peragentibus, ul ct

communis cxislat humililalis merccs, ncc cuiqunm liceal

ne in bono quidcm sodalcs superare, omnes vero parilcr

inlerquicscant. IIocc enim laboris et requiclis vicissiludo

facit, ut lassiludinem laborantes non scntiant. Gum nccessc

fucritin

publicum prodirc, pcncs cst praefcctum contubcr-nii, quos voluerit dirigerc, aul impcrarc quibus utilefucril

ctopportunum, ulrcsdoineslicas curcnl, ctdomimancanl.

Sacpcenim in juvcnuin corporibus, eliamsi quam sludiosis-

simc sese pcr conlinenliam aflliganl, coloris decor ncscio

quomodo per rclatcm efllorescil, ct libidinis occasio occur-

rcntibusoboritur. Si quis igitur quantum ad

corporis flo-

rem, juvcnis est, occultet ct abscondat hujusmodi clegan-



548 S. BASILII CJESAR. CAPPAD. ARCIIIEP.

tiam ac venustatem, clonec apparens ille decor ad debitum

statum pervenerit. INihil ineis iram indicet, aut injuriarum

acceptarum memoriam, aut invidiam, aut contentionem,

neque gestus, neque motus, non verbum, non acris oculo-

rum obtutus, neque faciei conformatio, aut si quid aliud

convictorem nostrum ad iram provocare solent. Quod si

quispiam in aliquod horum inciderit, etiamsiprior molestia

aliqua afFectus sit: id tamen satis non est ad peccatum, cui

obnoxius fit, excusandum. Malum enim quoquo tcmpore

admissum, ex aequo malumest. Omne quidem juramentum

exterminetur e monachorum coelu : habeatur vero pro ju-

ramento nulus capitis, aut assensus per voccm datus, sive

quis loquatur, sive audiat. Si quis autem fidem non habue-

rit nudae affirmationi, is suam ipsius conscientiam arguitproditque, lanquam qui non dixerit verum inter loquen-

dum, ob idque in delinquenlium numerum referetur a pra3-

posito, et poena medicinali castigabitur. Gompleto jam die,

omnique opere tum corporali tum spirituali absolulo, par

est unumquemque in cordc suo ante quietem suam ipsius

conscienliam examinare. Et si quid contigit praetcr deco-

rum, sive cogitalio interdicta, aut colloquium praeter ofli-

cium,aut in orando segnities, aut in psallendo negligentia,

aut communis vitae desidcrium, nequaquam occullet pecca-

tum, scd coetui confiteatur, ut morbus illius, qui in ejus-

modi malum incidit, pcr communem precalionem sanelur.

SERMO ASCETIGUS IV.

I. Unos est asceticae vitae scopus, ut consnlat animac sa-

luti; et quidquid proposito huic conducere potest, id sicut



SERMO ASCETICUS IV. 5^9

divinum mandalum cum timorc observandum est. Neque

rnim ipsa Dei mandala nd quidquam aliud speclant, nisi

ut salutem adipiscalur, qui cis auscultaverit. Gonvenit igi-

tur, ut quemadmodum qui se in balneum demittunt, omni

amictu nudanlur, ita eliam qui ad ascclicum vita: genus

acccdunt, omni re sacculi hujus cxuti, vitamphilosophicam

ingredianlur. Id ilaque prrccipuum est, ct cujus maximc

curam gerere Chrislianus debct, ut vitiosis affeclibus, qui

varii sunt ac diversi, animamque coinquinant, denudetur:

dcinde vero oporlet, ut qui ad vitam sublimem respicit,

opes suas ac facullates derelinquat : cum rerum lerrcnarum

cura ac sollicitudo magnam in animo aberrationem gene-

rcnt. Gum igitur plures, ad eumdem salutis scopum in-

lenli, communem inler se vitam amplexi fuerint, id inter

ipsos, ante omnia oblineat nccesse cst, ut unum in omni-

bus sit cor, et volunlas una, unumque desiderium, ulque

ex Apostoli praeceplo, omnc conventus agmen efficiatur

unum corpus, ex diversis membris coagmenlatum '. Hoc

aulem aliter fieri non potest, nisi oblinuerit haac consue-

tudo, ut nihil nominalim ac pcculiariter cuiquam tribua-

lur, nequc veslimentum, neque vas, neque quidpiam aliud

ex iis qiuc conducunt vitai communi, ut singula usibus

nccessariis, non aulem possessoribus destincntur. El siculi

vcslimculum parvum corpori majori, aut majus parvo non

convenil, scd quidquid cuique accommodatum csl, id ulile

est ct conimodum:

ila ctiam alia omnia, lcclus, stragula,

calidum veslimcnlum, calceamentum, cjus qui his vulde

indiget, dcbcnt cssc , non possideulis. Quemadinodiiin

enim qni vulneralus cst, non qui sanus cst, mcdicamculo

utilur : sic cliam iis, quac ad sublevandum corpus excogi-

tala $unt, perfiualur, non qui dclicalc vivit, sed is cui le-

vamcn opus cst.

i Cor, xn, 12.



35o S. BASILII CjESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

II. Quoniom autem varia sunt hominum ingenia, neque

similiter de rebus utilibus omnes judicant, ne qua, uno-

quoque ad suum arbitrium vivente, oboriatur perturbatio,

is, qui ex publico testimonio, cunctis prudentia, constan-

tia, ac vitae integritate praestiterit, aliis regendis proeficien-

dus est: ut, quod in eo bonum est, id omnium, qui ipsum

fuerint imitati, fiat commune. Ut enini, si plures pictores

unius faciei lineamenta pingant, omnes imagines futurae

sunt inter se similes, utpote uni assimilatse : eumdem ad

modum, si multa ingenia unum imitandum sibi proponant,

in omnibus aequaliter bona vitoe forma elucescet. Itaque

uno aliquo jam delecto et proelato, cessabunt omnes priva-

taj voluntates, seque ad id, quod prsestantius est, confor-

mabunt omnes, proecepto apostolico obsecuti, quo animaomnis potestatibus eximiis subdita esse jubetur ', quoque

monemureos, quirestiterint, judicio atque condemnationi

obnoxios effici. Vera autem et perfecta subditorum erga

praefectum obedientia in eo declaratur, si non a flagitiosis

modo abstineant ex proefecti consilio, sed si ne ea quidem

quaelaudabilia sunt, cilra illius arbitrium peragant.

Namabstinentia et omnis corporalis afllictatio ad aliquid ulilis

est : scd, si quis animi sui motum secutus, quod sibi pla-

cct, egerit, et proeposito consilium sibi danti non obtempe-

raverit, peccatum fulurum est majus, quom recle factum.

« Qui enim resistit potestati, Dei ordinationi resistit2;»

atque obedientiae major merces quom abstinenliae virtuti

tribuilur. Eodem autem modo communem et oequalem

omnibus inter se charitatem esse convenit, quo homo na-

turaliler erga singula sua membra affectus est, qui lotum

suum corpus pariter sanum vult, quando et uniuscujusque

membri dolor aequaletn corpori molestiam exhibet. At

quemadmodum in nobismetipsis, dolor uniuscujusqueaegro»

' Rom. xui, i, — 2 Ibid. 2.



SliRMO ASCETICUS IV. 55 1

tnnlis membri similiter tolum corpus atlingit, et tamen

sunt membra alia aliis prajslanliora (non enim pariter de

oculo atque de pedis digito afficimur, etiamsi dolor aequalis

sil) : ita unumquemqueinomnes, quiinconventu vixerint,

commiseralioiieni quidem atque amorem parem ostendere

operae-prelium est, sed tamen, ut decet, iis qui utiliores

sunt, major deferetur honor. Quoniam autem omnino

nequali amoris mensura sesc invicem diligere debent, inju-

ria est privatas quasdam sodalitates ac contubernia in con-

ventu reperiri. Qui enim unum prae aliis diligit, is,quod

non perfectc caeteros diligat, sc ipse arguit. Quare ex con-

ventu contentio indecora, et singularis amor sunt aequali-

ter amandandi. Oritur enim e contcntione inimicitia : ab

amicitia vcro pnrticulari et sodalitate suspiciones etinvidiae

nascuntur. Cum enim aequalitas aufertur, id ubique eisqui

ea spoliantur, invidiae et odii origo et causa est. Quaprop-

ter jussit etiam Dominus nos bonitatem illius, qui solem si-

militer supcr juslos ac injustos exoriri curat ', imitari.

Quemadmodum igitur Deus ex aequo impertit omnibus

lucem: ita et Dei imitatores communem et parem chari-

tatis radium in omnes effundant. Ubi enim deficitcharitas,

illic utique ejus loco succcdit odium. Quod si, ut Joannes

ait « Deus charitos est ', prorsus necesse est diabolum odium

esse. Sicut ergo qui habet charitatem, Deumbabet: sic,

qui odium habet, isdiabolumin scipso nutrit. Quamobrcm

ut aequalis similisqne charitas quibusvis ab omnibus est

exhibenda : itn honor, uli addecet, unicuiquc esl tribuen-

dus. In iis aulcm qui sic conjuncti sunt cl copulati, non

futura est major dileclio ob corporalem consanguinitatcm:

neque si quis quidcm gcrmnnus alicujns lrnler sit, filiusve,

aut filia, is licct cognationc conjunclus, mngis quam i

» •-

leri amabilur ob sanguinis communioncm. Qui cnirn in

' Matlh. v, /»5. — * j Jo;m. iv, i6.




his naluraoi sequilur, is nondum a natura perfeclc reces-

sisse convincitur, sed eliamnum a carne gubernari. Sermoautem inulilis, et inepta mentis avocatio ex muluo collo-

quio orla, sint interdicta. Sed si quid animarum aedifica-

tioni conducit, de eo duntaxat instituendusest sermo: imo

vero ea ipsa quae utilia fuerint, modesto et tempore con-

gruenti ab iis quibus sit loquendi facultas, diecnda sunt.

Quod si quispiam ex inferiorum uumero sit, licenliam

hanc et facultatem a superiore expectet. Murmurationes

autem et collocutiones in aurem, et quae per nulus fiunt

significationes, haec omnia rejiciantur, cum murmuratio

proe se ferat obtrectationis suspicionem, significatio vero,

quae per nutum datur, rem aliquam latentem ct malignam

fralri indicet. Quae autem sunt ejusmodi, odii initium sunt

atque suspicionis. Cum aulem necessarium fueril mutuum

colloquium, vocis moduni formet necessitas, ila ut eum,

qui propinquus est, remissiore voce compelleuius , eum

vero, qui procul dissidet, contcntius alloquomur. Sed si

quis dum cuipiam consilium dat, aut eum exhortatur ad

rem aliquam, altiorem minacioremque adhibet vocem, is

ut contumeliosus in conventu non sit. Exire autem e mo-

nasterio, nisi stalutum sit et necessarium egredi, nequa-

quam licet. Verum quoniam non virorum modo convenlus

sunl, scd ctiam virginum, caetera quidemomnin,quaere!<ita

sunt, ulrisquc erunt communia : sed lamen unum scicn-

dum cst, ampliorem majoremque in mulierum vila requiri

lionet>talem ac modesliam, ilemque paupcrlatis, silentii,

obedienlia^sororiiqueamorisvirlulem.quamdamincxeundo

curam, atquc in congrcssibus cautionem, muluam Lenc-

volentiam et particularium sodalitatum amandalionem. In

hb enim omnibus cum majore sludio inslilui dcbet lirgi-

num vita. Cui concredila esl disciplinae cura, ca non quod

jucunclum est soroiibus qiuorut, ncquc ab cis gra.liam



SERMO ASCETICUS IV. 555

inlrc studcat, sic ut qaae ipsis in deliciis sunt indulgeat,

sed se seuipcr gravcm, metuendam, ac reverendam exhi-

bcat. Nosse cnim debet sc corum, qnaj in coetu communi

pr.xler ofticium admiltuntur, rationem coram Deo esse

rcddituram. Alque unaquseque ex conventus numero a

proefecta petat non quod gralum est et suave, scd quod est

perulilc, etconducibile, nihilque de iis, quae jubentur, in-

quirat. (Ejusmodi enim consuetudo, exercitatio est et gra-

dus ad rebellionem) : sed quemadmodum sine ullo exa-

mine recipimus Domini praecepta, scientes omnem Scrip-

turam divinilus inspiratam esse et utilem, ita et sorores

jussa antistilae citra disceptationem excipiant, omne con-

silium sibi ab ea datum alacri animo, non ex trislitia, aut

necessitate exequentes, ut ipsarum obedienlia mercedein

consequatur. Caelerum non lanlummodo obediant, cum

docentur quae ad disciplinae severilalem perlinent, scd

etiamsi forte jejunium prohibuerit magistra, aut ad eum,

qui vires reficere ac reparare possit, cibum sumendum ad-

hortetur, aut cliam aliquid aliud lcvamini aflerendo op-

porlunum, nccessilalc cxigentc, proescripserit, perficiant

omnia a^qualiter, et quidquid ab illa dicitur, lcgem esse

sibi persuadcant. Cum aulcm, neccssitatc postulanle, do

negotio quodam ncccssario scrmonem haberi oporlucril,

sive cum viro aliquo, sive cum co, qui rci nlieui curandae

praifectus sil, sive cum quovis alio, qui ad rem rcquisilam

aliquid confcrrc valcal, par cst anlislilam ipsam sermonrm

haberc, una aut altera cx sororibus secum pricsenle : qua)

jam ob morcs ct actatcm, in alicujus conspeclum collo-

quiumquc venirc tuto possinl. Quodsialleri privalim quid-

piam ulilc in mcnlcm vcniat, id suggcrat pnefccUc, aUpic

ila quod diceiulum fucril, pcr illam dicctur.

xliv. 20




PROOEMIUM.

De judicio Dei.

I. Optimi Dei benignitate ac humanitate f, per gratiam

Domini nostri Jesu Ghristi, e>: Spiritus sancti operatione,

a falsa quidem gentilium tradilione ac doctrina liberatus,

ab antiqua vero origine et ab initio a Christianis parenti-

bus educatus, vel a pucro didici ab ipsis Litteras sacras,

quae mc ad veritatis cognitionem adduxerunt. Ubi vero

ad virilem aslatem perveni, tunc srepius peregrinatus, et

in pluribus, ut credi par esl, negoliis versatus, in caeteris

quidem arlibus et scientiis maximam inter eos, qui illarum

quasque diligenter excolebant, concordiam animadverli :

contra vero, in sola Dei Ecclesia, pro qua Christus mor-

tuus est, et super quam large Spiritum sanctum efludit,

multos vidi el inter se, et in divinis Littcris intelligendis

valde admodum dissentire. Et quod maxime horrendum

est, reperi ipsos Ecclcsisc praefectos in tanta inter se sen-

lcntiae ac opinionis diversilalc constitui, sicque Domini

nostri Jesu Christi mandatis adversari, Deique Ecclesiam

lam immiscricorditer dilacerare, tamque crudelilcr obUir-

barc ejus gregem, ut, exortis Anomceis, nunc, si unquamalias, in ipsis qnoquc impleatur illud : « Ex vobis ipsis

jexurgent viri loquentes perversa, ut abducant Discipulos

»post se2

. »

II. Hsec alque ejusdem generis alia cum inluerer, pra:-

tereaque cum dubitarem qua? et unde esset lanti mali

causa , primum quidem quasi in profundis tenebris dege-

1 Vidc D. Guillon, tom. vji, pag. 427-429. — aAct, xx, 3o.



PROOEMIUM DE JUDICIO DEI. 355

bam, ct lanquam in statcra conslitulus, modo huc modo

illuc propcndcbam, quod alius alio aut ad seipsum me

Iraheret, ob dinlinam liominum consuetudinem, aut rur-

sus alio propelleret, ob cam, quam in divinis Scripluris

agnovissem, verilatem (7). Cum aulem in eo statu diu per-

mansissem, et eam, quam dixi, causam diligenler perscru-

tarer, mihi in mcntem venit libri Judicum, qui narrat

unumquemque fecisse quod in oculis suis rcclum erat,

alque cliam causam ejus rei declarat, his verbis : « In die-

» bus illis non cratrex in Israel \ «Ilorum igitur cum mihi

in mcntcm venisset, illud quoque de praesenti rerum statu

cxcogitavi : quod forte dictu quidem horreudum cst ct

mirabile, sed tamcn, si intclligalur, verissimum est. Numvidelicet inter Ecclesiae alumnos tanta hcec discordia ac

pugna hodieque cxorialur ob uuius magni verique et solius

univcrsorum regis nc Dei contemplum, cum quisque de-

serat Domini nostri Jcsu Christi doctrinam, ct quasdam

ratiocinationes ac rcgulas peculiarcs suapte auctoritale

sibi arroget, malilque adversus Dominum imperarc quam

a Domino regi. Hoc igitur cum mecum repulassGm, cum-

quc dc impictatis magnitudine allonitus, ultcrius pervcsti-

gassem, nihilominus milii persuasi vel ex iis, quaj in vita

liunt, rebus, eam, quam superius dixi, causam vcram csse

ct germanam. Videbam cnim omncm populorum discipli-

nam atque consensionem landiu perscvcrare, dum omnes

principi uni in communi obtcmpcranl : omncm vero dis-

corcliam ac seditionem, ilemque mullorum principatum

cx ducis nc principis defeclu proficisci. Vidi aulcm ali-

quando cgo ipsc apum turmam lcgc quadam nalur.di con-

duclain, suumque rcgcm scrvato ordine scquentcm. Et

multn quidcm lalia cgo conspr.xi, muUaqt)0 m livi : vcruni

plurn novcrunl qui his invcsligimdis operam navarunt,

1 judic, xxi, ? j.

2 3.



356 S. BASILII C.ESAfi. CAPPAD. ARCHIEP.

sic ut ex his ctiam verum esse ostendatur fjuod dicimus.

Si enim eorum, qui ad unum nutum respiciunt, et rege

uno ntuntur, proprius est ordo rectus atque consensus :

sine dubio dissensio omnis et seditio argumento est non

esse qui imperet. Itaque hac eadem ratione, ejusmodi

dissensio mutua, quae in nobis reperitur tam adversus Do-

mini praecepta, quam adversus nosmetipsos, indicio sit

nos aut a vero rege secessisse juxta illud, « Tantum qui te-

»net nunc, teneat, donec abscesserit ': » aut eum negare

secundum illud : « Dixit insipiens in corde suo : Non est

»Deus a. «Cujus rei quasi quoddam signum seu argumen-

tum subjungit illud : « Corrupti sunt, et abominabiles facti

» sunt in studiis suis3

. »

III. Hic igitur nequitiam eam, quee apparet, impietalis

ejus, qute lalenler in animo delitescit, quasi signum esse

ostendit Scriptura. At beatus apostolus Paulus corde per-

ditos ad timorem judiciorum Dei vehemenlius reducturus,

id pcena3 loco constituit, ut qui veram Dei cognitionem

neglexerint, ita condemnentur. Quid enim dicit?« Et sicut

» non probaverunt Deum habere in notitia : tradidit illos

»Deus in reprobum sensum, ut faciant ea qnse non conve-

«niunt, replelos omni iniquitate, malitia, avaritia, nequi-

»tia, plenos invidia 4, etc. » Quanquam Aposlolum arbitror

non a semelipsoexcogitasse judicium hoc, (Christum enim

in se loquentem habebat ) sed induclum illa voce illius,

qua dicit se ideo in parabolis loqui ad turbas, ut ne in-

tclligant divina Evangelii mysteria5

,quoniam priores ipsi

oculos suos clauserant, auribusque graviter audierant, et

incr-assatum erat insipiens cor eorum : ut vice poenê in

majoribus sufferrent caecitatem, qui scilicet priores, oculis

animi obscuratis, sponte excKcati cssent : quod pati veri-

• 2 Thess. ii, 7. — 2 Tsal, xin, 1.— 3 Ibid. — « Rom. 1,28, 29.

— 5 Mattb, xiii, i3.



rnoor.Mim de judicio dli. 5<>7

tus David diccbat : « Illumina oculos meos nc unquani ob-

» dormiam in morlc \ » Ex his igitur alque siniilibus lique-

re judicabam in universum quidem reprobnm malamque

cognilionem per Dci ignorationcm cx vitiorum pravilale

creari : scd propric lamcn mullorum muluam dissentio-

ncm ex eo evcnirc, quod indignos nos reddamus, qui a

Domino rcgamur. Quod si statuissem aliquando ad ejus-

modi vitam considcrandam incumbere, nequc metiri po-tcram magniludincm ejusmodi stuporis vel inconsidcran-

liae, vcl demcntise, vel, quac cst mnlitiae nimictns, quo alio

vocabulo appellem, ncscio. Etenim si vel in ipsis brulis

animalibus mutuam conscnsionem non ob aliud conservari

deprehendimus, quam quod duci oblempercnt, ccquid nos

diccre possumus, qui ila inter nos dissidcrc, et ila Dominipraceplis advcrsarii reperiamur? Nonne nobis putandum

est nunc quidem ha3C omnia ad doctrinam ct convcrsio-

nem noslram a bcnigno Deo proponi : cadem vero in mag-

na illa ac mctuenda judicii die ad verecundiam ct condcm-

nationem eorum, qui erudili nc cmendnli non fuerint, ab

co ipso proferenda esse? qui sciliccl et jain dixcrit, ct sem-per dicat : « Gognovit bos posscssorcm, et as.nus pi\xscpc

» Domini sui : Israel vero me non cognovit, ct populus mc

»non intcllcxit'. » Et alia cjusdcm generis mulla. Illud quo-

que, quod ab Apostolo dictum csl : « Et sivc patitur unum

«mcmbrum, compatiuntur omnia mcmbra : sive glorifica-

»lur unum mcmbrum, congaudcnt omnia mcmbra \» Ilcmillud : « Ut non sint schismala in corporc, sed idipsum pro

» inviccm sollicita sint mcmbra ', »ut c\ux ab unn anima

inhabitanlc moveanlur. Quamobrem ila landcm instilu-

lum est? Ego quidcm, ob eam causam opinor, ut multo

niagis ejusmodi ct ordo cl disciplina scrvarelur in Dei Ec-

clesia,

ad quani dicluni cst: «

Vos autcm cstis corpus1 Psal. xii, 5. — ' Esai. i , 5. — ' x Cor. xn, aG. — * Ibid. a5.




» Christi, ct membra ex parte \ » Quippe unum et solum

verumcaput,

quodest Christus, conlinet

ac connectitunumquodque cum allero ad concordiam. Apud quos vcro

non extat concordia, non vinculum pacis servatur, non in

spiritu lenitas custoditur : imo vero, dissidium, lis, et ae-

mulatio reperitur. Magnoe quidem audaciae ac temeritatis

fuerit eos, qui sunt ejusmodi, membra Christi appellare,

aut dicere ipsos ab eo regi : sed ingenui animi fuerit fi-

denler affirmare illic dominari ac regnare carnis affeclum

juxta hanc Apostoli vocem, qui modo decretorio ait: «Cui

» exliibetis vos servos ad obediendum, servi estis ejus, cui

» obeditis \ » Recenset aulem perspicue hujusce affeclus

proprietates, cum sic loquitur : « Cum enim sint inler vos

«zelus et contentio, et dissidia, nonne carnales estis3 ?»

Simulque horum vitiorum exitum gravem esse, nihilque

ipsis esse cum pietate commune asseveranter docet, his

verbis : o Affectus carnis, inimicilia est adversus Dcum :

»legi enim Dei non est subjecta : nec enim potest 4. » Id-

circo « Nemo, inquit Dominus, polest duobus dominis ser-

» vire5

.

IV. Deinde cum ipse unigenitus Dei Filius Dominus et

Deus noster Jesus Christus, per quem omnia facta sunt,

clamet : « Descendi de coelo non ut faciam volunlalem

»meam, sed voluntalem ejus, qui misit me, Patris6

. » Et,

« A me ipso facio nihil ?. » Et, « Mandatum accepi quid di-

»cam, et quid loquar8

: » itemquc cum Spiritus sanctus

magna dona et admiranda dislribuat, ac perficiat omnia

in omnibus, nihilque a semetipso loquatur, sed quaecum-

que audierit a Domino, haec loqualur^; quomodo, quscso,

non longe magis nccessarium cst, ut universa Dei licclcsia

'i Cor. xu, 27. — 2 R)in. vi, iG. — 3

1 Cor. 111, 5. — 4 Rom.

vm, 7. —5

Maiih.vt,

24. —6

Joan.vi, 08.

—7 Id. vm, 28. —

8 M. xii, 4?. — 9 Id. xv ') l5 -



MOOr.MIUM DE JUDICIO DEI.55(J

in pacis vinculo spirilus unilatcm diligcnlcr scrvarc stu-

dent, compleal quod in Aclis diclum cst : « Mulliliulinis

i credcnlium crat cor iimim, ct anima una\ » Ncmo cnim

suam ipsius volunlatcm proponcbat facicndam : sed omncs

simul iu uno sanclo Spirilu qurcrcbant volunlalcm solius

Domini Jcsu Ghristi, qui ait :« Dcscendi da coelo non ul

» faciam voluntalcm meam, sed voluntatem ejus, qui misit

»me, Patris : » ad qucm dicit : « Non pro eis antcm rogo

• tanlum, scd ct pro cis qui crcdunt pcr verbum corum in

»mc, ut omncs unum sint\ »Gum ila demum cx his et cx

pluribus, quaj silcnlio pra^lcrmisi, mihi clarc ct cvidcnlcr

pcrsuasisscm concordiam in lota simul Ecclcsia Dci neccs-

sariam csse, juxta Christi voluntatem in sanclo Spirito,

conlraquc, conlumaciam, qme in Deum est, maximc si

mutuo dissidio conjungalur, pcriculosam esse el pcrnicio-

sam : « Qui enim, inquit, conlumax est in Filium, non vi-

»debit vilam, sed ira Dei manebit supcr ipsum 3, » illud

consequcns cssc duxi, ut tandem cxpcnderem quicnam

peccala veniam apud Deum obtinerc possint, ct ob quac

ct ob qualia delicta fiat quis conlumaciac judicio obnoxius.

Rcleclis igitur Scripluris divinis, rcpcrio in Vctcri ac Novo

Tcslamenlo, ncque in mulliludinc, nequc in magniludinc

peccatorum, scd in uua lanlummodo cujuscumquc lan-

dcm praccpli violalionc, contumaciam adversus Dcum

clarc judicari, communcmquc scntenliam a Dco fcrri in

onmcm inobcdicnliam. Alquc in Velcri quidcm, lcgo hor-

rcndum illum ipsius Achar cxilum'1, aul cjus qui sabbalo

ligna collcgcral hisloriam'': quorum nculcr unquam alias

dcprchcnditur in Dcum peccassc, aul homini ulli ulla in rc

sivc magna sivc narva injuriam fecisse. Scd lanicn allt-r

quidcm ob solam ac primam lignorum collcclioncm incvi-

1Act. iv, 02.— ' Joan. xvn, ao, ai. — 3 Id. in, 3i». — * .los. \n.

—5

ISoni. xv, 3a.



56 S. BASILII CASAA. CAPPAD. ARCHIEP.

tabiles poenas luit, ne poenitentiae quidcm invento Icctf,

quandoquidem Dei jussu confestim a cuncto populo lapi-

ihbus obruilu.r : alter vero, quod solum suslulisset aliquid

ex donar-.is et muneribus, iisque nondum in synygogamcxjôrtatis, necdum ab iis, qui ad tolia rccipienda desikia-

bantur, assumplis, non sibi modo, sed uxori etiam et libe-

Hs exitii atque perniciei ouctor fuit, prcetereaque et ipsi

tabernaculo una cum suis omnibus. Jamque peccati vin-

dicla ignis in modum populum omnem populatura erat,

idque, cum neque rem nosset, neque peccanti conscius

esset, msi slatim populus, qui divinam iram senserat, fuis-

set contntusjj Interfectorum virorum cladem , ct nisi

T *"

.o lNave filius pulvere conspersus procidisset una cum

Senioribus, sicque reus per sorlem deprehensus, eas, quas

dixi, poenas dedisset.

V. At fortassc dicet quispiam dc his quidem existimari

merito possc;

ipsos aliis ctiam sceleribus fuisse ohslrictos,

ob quae in illis deprehensi sint : sed tamen sacram Scrip-

turam de his solis tanquam gravioribus morteque dignis

mentionem fecisse. Sed praeterquam quod valde audax est

et temerarius quisquis sacris Scripturis adjicit aliquid out

demit, numquid, quaeso, et Mariam Moysis sororem, cujus

virtutem nemini fiuelium incognilam esse arbitror, de mul-

titudine peccatorum accusabit ? Haec cum solum aliquid

conlra Moysem improbando dixisset, idque ipsum vere

( uxorem enim, inquit, /Ethiopissam sibi adjunxit ) tan-

tam cxperta esl Dei indignalionem, ut, ne ipso quidcm

Moyse precante, peccali poena sibi remilteretur1

. Cum vi-

deo ipsum Moysem, Dei farnulum, magnum illum virum,

tot ac tanlis honoribus a Deo insiguilur?, et saepe ipsius

testimonio ila comprobatum, ut audierit : « Novi lc prae

»omnibus, et invenisli gratiam coram me J ,»cum igitur

1 Num. xn, i4- —2 Exod. xxxui, 12.



N\0«?MIVM DE JVDICIO DEI. 56l

htlDC vidco in conlradictionis aqua ob nullam nliam rem,

nisi quod tnnlummodo populo ob aquae penuriam murmu-

rnnli dixerat : « Num ex hac pctra cducemus vobis aquam '?»

hac soia de causa eam comminationcm stalim sibi ascivis-

sc, ibrc, ut non ingrederetur in terram promissionis, qufe

omnium, quai Judccis promissn fuerant, lunc summa crat :

cum video hunc rogantcm, et veniam non oblinenlem :

cum video pauca illa verba in causa fuisse, cur lot ac tanta

rectc facta veniam non mcruerint, ut plane juxta Aposto-

lum severitatcm Dei cerno2

, ita persuadeo mihi plane ve-

rum essc illud : « Si juslus vix salvus efficitur, impius et

«peccalor ubi parebit 3 ?»ct quid hasc commemoro? cum

horrendam illam Dei sentcntiam audio, quae in eumctiam,

qui ex ignoranlin pra?ccptum unum violat, pronunliata est,

hon habeo quomodo pro mcrito irrc illius magniludinem

extimcscam. Scriplum cst enim : « Et anima si pcccavcrit

»et fecerit unum ex omnibus prrcceplis Domini, qure non

» oportet fieri, et non ngnoverit, cl dcliquerit, ct acceperit

»peccatum, nlTeret arietem immaculalum dc ovibus pretio

» argenti ob delictum ad. saccrdolem. Et cxorabit pro co

«sacerdos proplcr ejus ignoranliam quam ignoravit, et

» ipsc non scivit, ct remittetur illi. Dcliquit cnim dclictum

«coram Domino'*. » Quod si adversus delicln, qiuc cx igno-

rantia commillunlnr, judicium profertur lam scvcrum, ad

eaquc cxpianda ncccssarium cst sacrificium, quod ct jus-

tus Job pro filiis oblulisse sc tcstatur '', ecquid dixcril quis

dc iis,qui scicntcs dclinquunl? aul dc his, qui dum illi pcc-

cant, silcnlium agunt? ct nc indignalioncm, quac contra

isliusmodi homincs commovctur, ex solis conjccturis veri-

similibus colligerc vidcamur, rursus divinrc Seriplurrc ne-

ccsse cst mcminissc, cum vcl unius hislorire narralionc

1

Nnm. xx,10.

—'

Ron>. xi, 27. —3

i Pctr. iv, 18.•

4 Lcv. v.

17-19. — * Job. 1, 5.



362 S. BASILII (LESAR. CAPPAD. ARCIIIEP.

talium judicium ob oculos ponere possit. «Et filii, inquit,

»Heli sacerdotis, filii pcstilentes1

. »

Cumautem lales

es-scnt; propterea quotl pater in hos vehemcnlius non invc-

herelur, tanta ira Dei lenitalem incendit, ut, alicnigenis

irruptionem facienlibus, illi ipsi ejus filii una die in bello

interficerenlur , superareturque universus populus, non

paucis ex eo cadcntibus, imo etiam, circa arcam sancti

fcederis Dei ficrent, quae ne audita quidem unquam antea

fuerant: sic ut arca, quam ncque Israelilis, neque ipsis saccr-

dolibus omnibus,nequc quovis tempore contiugere liccbat,

quoequc non in quovis loco asservabatur, alio aliunde expor-

tata sit ab impiis manibus, et sedis sanclae loco in simulacro-

rum dclubris collocata fucrit. Ex qnibus conjeclare fasest,

quanto risui ludibrioque ipsum etiam Dei nomen alieni-

genae illi habuerint. Adhicc litteris proditum cst et ipsum

Heli miserrimo exitu vitam finisse, postquam hanc com-

minationem audivisset, forc, ut semen ipsius e sacerdotali

dignitate submoveretur : quod et contigit.

VI. Tot et tanta acciderunt populo. Talia pcrtulit paler

ob filiorum iniquitatcm, qui tamen ob suos ipsius mores

nullo unquam crimine accusatus est. Imo eliam nequc

illorum flagilia tacitus sustinuit : sed multum admonueral,

ut ne amplius in ejusmodi peccatis persevcrarent. Aiebat

enim : « Absit, filii : non sunt boni rumorcs quos audio dc

» vobis3. » Atque etiam magniludinem sceleris cxaggerans,

pcriculum formidabilius ipsis ob oculos ponebat. «Si enim,

«inquit, pcccans pcccaverit homo in hominem, orabunt

»pro eo acl Dominum. Si vero in Dcum peccaverit, quis

«orabit pro ipso3?» Quoniam tamcn, ut dixi, id, quod par

erat, animi sludium in ipsos non ostendit, evenerunt quoe

memoravimus. Ejus quidcm generis judicia plurima in

Veteri Testamento adversus omnem inobedienliam repc-

* i Reg. u, 22. — 2Ibid. 24. — 3 Ibid. 25.



PllOCEMIUM Dli JUDICIO Dlil. 565

rio : cum vcro rursus ad Novum devcnio, in quo Dominus

noslor Jcsus Chrislus nc clclicla quidcm j>cr ignoranliain

admissa a pcenn cxolvit, scd ila lamcn, ul advcrsus ca qiKC

scicnlcr patrala sunt, minas majorcs inlcndal, his vcibis:

« Jllc aufcm scrvus,qui cognovit volunlalcm domini sui ct

»non pra?paravit scipsum, ncquc fecit sccundum volunla-

i lcm ejus, vapulabit multis : qui aulcm non cognovil, cl

» fccit digna plagis, vnpulabit pnucis* : nquoties iiijlur ojus-

modi senlenlias ipsius unigcniti Dci Filii considero, et

sanctorum Apostolorum advcrsus pcccanlcs indignationcm

contemplor; cumquc eorum, qui vcl unum quodvis pccca-

tum commiscre, calamilales considcro, casque lales ac

lanlas, et quai minores non sunt quam iltac, quas cx \efcri

retuli, imo potius majorcs, tum judicii scverilalcm inlcl-

ligo. Nam«Cui commcndarnnt mullum, plus polent ab

»eoJ

. » Ecce igitur ct jam bcalus Paulus ct vocalionis dig-

nilalem ct suam in omnc pcccatum indignationcm oslcn-

dens simul, qualia dicit : «Nam arma militiac noslrae non

»carnalia sunt, scd polentin Dco ad destructionem muni-

» tionum, consilia dcstrucntes, ct omncm allitudincm cx-

«lollentcmsc advcrsus scientiam Dci, ct in caplivilalcm

» rcdigcntcs omnem inlcllectum in obsequium Chrisli :

non autcm id sulnm, sed«Et in proinplu habenlos ulcisci

»omncm inobcdicnliam 3. » (Jbi si quis singula, quac dicta

fucrc, expcndal diligcnlius, mcnlem divinae Scriplura? ac-

curatius nossc potcril, cam videlicet ncquaquam permisis-

sc, ut cujusquc noslrum anima falsarum quarunulam opt-

nionuin crroribus buc illuc crrans iri pcccati lnbricum

labcrctur, quod aliqun quidem pcccala puniri, Btllqua \<t<>

ini])unila rclinqui cxislimarcl. Scd cjuicl diiil ':'

« Consilia

» dcstruenlcs ct omncm alliludincm exlollonlem se n<l\<i

» sus scicnliam Dci, «quasi omnc pcccalum ob di\ini pr;c-

* Luc. xu, 4 7 , 48. — lbid. 48. — } a Coi. *, 4-C



364 s « BASILII-CiESAIl. C\PPAD. Ar.CHIEP.

cepti conlemptum allitndo appellelur extollens se adversus

scicntiam Dei:

quod et in Numerorum lihro clarius decla-

ratur. Cum cnim peccatis quaj voluntaria non sunt, enu-

meratis, sacrificiisque ad heec expianda conslitutis, jam et

dc voluntariis idoneas leges populo sancire Deus vellet, sic

incipit : « Et anima qure faciet in manu superbiae » (auda-

ciam eorum, qui voluntarie peccant, manum vocans super-

biae :

quod Aposlolus altitudinem appellat extollentem sc

adversus scientiamDei ), « Anima igitur, inquit, quse faciet

»in manu superbice : sive indigena, sive advena fuerit ille,

» hic Deum exasperabit, et exterminabitur anima illa e

«medio populi-sui. Quoniam vcrbum Domini contempsit,

» et mandata ipsius dissipavit : extritione exteretur anima

silla :

pcccatum ipsiusin

ipsa

1. »

VII. Hic illud observandum, quod nisi extritione ex-

Irita fucrit anima illa, peccatum ejus non in ea solum ma-

net, sed ad eos etiam, qui bonam cemulalioncm non oslcn-

derunt, permanat : sicut scriptum est mullis locis, saepequc

factitatum. Et ut ex minoribus mctuere in majoribus dis-

camus; quali indignatione in Deuteronomio moveatur ad-

versus eos, qui sacerdotis vel judicis diclo audienles non

fucrint, consideremus. Ait igitur : « Et homo qui fecerit in

» supcrbia, ila ut non obediat sacerdoti assistenti ad minis-

» trandum in nomine Domini Dei tui, vel judici, quicumque

wfuerit in diebus illis, et morictur homo illc ct auferes

»malum ex Israel. Et omnis populus qui audierit, timebit,

» et impie non agent ultra \ » Ad quae rcspicere par est, quo

quis, pro rci dignitate commotus, horrore majori corri-

piatur. Deinde dicit : « Et in captivitatem rcdigenles om-

»nem intellcctum in obsequium Christi 3, » omnem intel-

lcctum, non hunc, aut illum.«Et in promptu habenles

» ulcisci,»et hic rursus non hanc aut illam, sed«Onmem

• Num, xv, 5o, 5i, — * Dcut, xvu, 12, i5, — 52 Cor. x, 5.



PHOCEMIUM Dli JUDICIO Dia. 5G5

i inobedienliam.» Profecto deccpilnos pessima consueludo:

profectb magnorum malorum nobis causa exlitit perversa

homiiuun Iradilio, quae videlicet, vitatis aliquibus peccatis,

alia indiflercnter admiserit, quaeque dum se in aliqua qui-

dem vehementer indignari simulat, velut in tiomicidium,

adulteriumquc, et in alia generis cjusdcm, aliqua vero ne

simplici quidcm objurgalione digna judicat, velut iram,

aut convitium, aut lcmulentiam, aut avaritiam, et si qua

sunl his similia, advcrsus quas omnia etiam alibi Paulus iu

Christo loquens eamdem sententiam protulit, cum dixit :

« Qui talia agunt, digni sunt morte 1. » Ubi vero omnis al~

tiludo, quac se advcrsus Dei scientiam extollit, destruitur,

omnisque intellectus caplivus ducitur ad obediendum Chris-

to, ct omnis inobedicntia acqualiter punitur, ibi nihil su-

perest non deslructum, nihil remittilur non punitum, nihil

a Chrisli obedientia exclusum xelinquitur. Communem

enim ct maximam impielatem in omni inobedientia sitam

esse Apostolus Paulus declaravit, his verbis : « Qui in lege

»gloriaris, pcr praevaricalionem legis Deum inhonoras \ »

Sed numquid verba haec sunt solum sine re ? Ecce igilur

qui in Corinlho uxorem palris habebat 3, qui cum hoc uno

cxcepto, nullius alterius flagitii insimularelur, tamen non

solum ipse tradilur Satanae ad carnis intcritum, doncc dig-

nis poenitcntiic fructibus emcndassct pcccalum, scd uni-

vcrsam simul Ecclesiam quod id scelus ulta non cssct,

consciam ejusdem criminis cffccit. «Quid vullis ? In virga

»vcniam ad vos*?»cl paulo post,«Et vos inflati estis, et

»non magis luclum habuistis, ut lollatur de medio vcs-

»lrum qui hoc opus fecit5.» Quid vcro Ananias illo, cujus

mcntio cst in Actis? Quodnam aliud malum perpetrasse

invcnitur praetcr illud ipsum ? Ubi igilur apparct ipsuni

Rom. i, 3?.. — J ld, |i, a5. — 31 Cor. v, — 4 Id. iv, 21. —

5Id, v, -i.



5GG S. BASILII CJESAIU CAPPAD. ARCIIIEP.

ira tnnta dignum fuisse? Divendilis suis facullatibus, attu-

lit pecunias, casque ante Apostolorum pedes deposuit : sed

lamen, quod aliquam prelii partem seposuisset, propterea

eadem hora una cum uxore morle plectitur, ne dignus

quidcm habitus qui de ngenda ob admissum peccatum pce-

nilenlia quidquam audiret, non qui saltem obtineret tem-

pus, quo ob scelus compungi posset, non qui praefinitum

spalium acciperet ad agendam poenitentiam. Porro talis ac

tanti judicii exactor, tantaeque-Dei in peccantem ira3 mi-

nister beatus ille Pelrus, omnibus Discipulis praslatus, cui

soli majora data quam aliis sunt testimonia, qui prasdicatus

est beatus,cui claves regni coelorum concreditsesunt, cum

audit a Domino, «Si non lavero le, non habes partem me-

«cura 1, »quale cor, quneso, et quantumvis lnpideum ad

melum timoremque judiciorum Dei non inducet? prseser-

tim cum nullius flagilii, nulliusve contemptus significatio-

ncm ullam dedisset, imo polius egregio Iionore Dominum

affecisset suum ; eumdemque esset rcveritus ita, ut servum

ac Discipulum decebat. Cum cnim vidisset suum et univer-

sorum Deum ac Dominum, et regem, et herum, et magis-

trum, ct servatorem, simulquc omnia, in ministri habitu

linteo cinctum, et pedes ipsius lavare volenlem, mox in-

dignitatis suae quasi conscius, et ob accedentis dignitatem

altouitus, cxclamnvit : « Domine, tu mihi lavas pedes?»

Et ilerum : « Non lavabis mihi pedes in aeternum J. »Hac

decausa tantre ei intenduntur minae, ut nisi rursus, cognita

verborum Domini veritate, contradictionem hanc per obe-

dienliam correxisset; non ejus recte facta pra3terita, non

virlules, quibus praeditus crat, non Domini testimoniabea-

tum eum ac fortunatum prardicantia, non dona, non pro-

missa , ncque ipsa revelatio ejus benevolenlire lalis ac

tantne, quam in unigenitum Filium Dcus et Palcr habebat,

• Joan. xui, 5. — 2 Ibid. G.



PROOEMIUM DE JUDICIO DEI. 067

hanc inobedicnliam conlumaciamquc sanare poluisset.

\ III. Scd si omnia recensere volo quae in Veteri ac

NovoTeslamcnto nanciscor, forlassenarranlem me lempus

deficiel. Jam vcro cum et ad ipsas Domini noslri Jcsu

Chrisli, quaa in Evangelio sunt, voces deveuio, et ipsius

illius, qui judicaturus cst vivos et mortuos, verba altendo,

quibus major aucloritas tribuilur a fidelibus, quam cuivis

historia:, aut alii cuivis arguuicnlo, magnam quidemin eis,

ut ila dicam, necessitalem inlueor Deo in omnibus obe-

dicndi: sed nullam omnino,quod ad praecepta attinet,veniam

relinqui reperio non poenilenlibus ad inobedienliam expian-

dam ,nisi si quid aliud conlra tam apcrlas clarasque cl absolu-

las sentenlias audendum sit, aut vel ipsa etiam cogilatione

comminisccndum. « Calum, inquit , et lerra trnnsibunt,

»verba autem mea non prrclcribunt '. » Nullum cst hoc

loco discrimen, nulla distinclio, nihil usquam omuino

rclictum csl. Non dixit :«IIa3caut illa, » sed Verba mea,

omniasimid videlicct non praclcribunl.» Scriptumestenim :

« Fidclis Dominus in omnibus vcrbis suis ': »Sive vetet

quidvis, sive praocipiat, sive promiltat, sive minclnr, sivc

quse inlcrdicla sunt, agantur, sive quac jussa sunt, omillan-

lur. Etcnim id quod mox dc Petro retuli judicium, fuerit

ad hoc satis animae uon omnino incrcdulitalis morbo la-

boranli, ul bonorum opcrum praclermissionem pcriudc

alque mnlorum perpelralionein puuiri compcrlum habcat

ac pcrsuasum:

qui cum nihil quod velitum csset fecissct,

iiiilluuHjue hujusniodi prauccjilum jmrtenniîsscl, qupd

prietermilleniis aut scgniticm nrgucrcl aul conlemplum,

scd niiniskriuni Domini honorcmquc ab co dclalum recu-

sassd, reverpntiae duntaxat causa, taincn cjusmodi commi-

nalionem audivit,quam vitarc non jiolnisM-l , nisi , nl

jam dicluni est, celeri ac vehomcnli emciuhilioi^ iram1 Matlli, nxiv. — i 1'sal. cxuv, i3.




praeverlisset. Quoniam tamen libuit benigno ac miseri-

cortli Deo patienter nobiscum ac leniler agere, saepeque

et multis exemplis idipsum nobis commonstrare, ut ani-

mus multitudine atque assiduitate vix tandem aliquando

commotuset excitatus, diutinam iniquitatis consuetudincm

delcre posset, nunc eorum duntaxat facienda mentio est,

qui in magna ac horrenda judicii die ad Domini nostri

Jesu Christi laevani stabunt : quibus dicturus est is, qui,

omni judicandi potestate a Patre accepta, venit illumina-

turus abscondita lenebrarum, consiliaque cordium pate-

facturus :« Discedite a me maledicti in ignem aeternum,

»qui paratus est diabolo, et angelis ejus \ » Quin et causam

subjunxil, nequaquam dicens : « Quia occidistis, autforni-

cati eslis, aut mendacium dixistis, aut cuipiam intulistis

injuriam, aut aliud quidquam saltem minutissimum ex iis,

quae prohibila sunt, fecislis. » Sed quid?« Quoniam bona

opera negiexistis. « Esurivi cniin, inquit, et non dedislis

»mihi manducare : silivi, et non dedislis mihi polum :

shospes eram, et non collegistis me : nudus, et non coo-

«peruislis me : infirmus, ct in carccre, et non visitastis

»mc\ » Ubibenignissimi Deigralia,« Quivult omneshomi-

» nes salvos fieri,et ad veritatis agnitionempervcnire3,» docet-

que hominem scientiam, anitnadverti hoec atque id genus

nlia in divinis Scripturis, ubi hujus dissensionis, qua multi

a se invicem et a Domini nostri Jesu Christi praeccptis

dissident, causam admodum horrendam novi ; ubi formi-

dandum illud judicium, quod contra tantam iniquitatem

proferendum est, edoctus sum ; ubi inobedienliam quam-

libet, qua omne Dei judicium violalur, aequaliler plecli

didici, ilemque gnarus ct metuendi illius judicii, quod in

eos pronunliclur, qui cum ipsi non peccassent, tamen quod

studium -bonum in peccantes non ostendissent, irae iacti

* Matth, xxv, 4i. — 2 Ibid. 42, 43. — 31 Tim. u, 4.



raocfiMiUM du judicio dei. 5Gq

sunt participcs, idque, cum sa^pe admissi peccati nc cons-

cii quidcm esseut, neccssarium duxi, elsi sero, quod sem-

per expeclarem eos, qui idem pielalis certamen suscepis-

seut, nec tanlum habcrem fiduciae in me uno, forte tamen

non intcmpcstive, ut eos commonefaciam, qui se in hoc

pictatis cerlamine excrcent, necessarium igitur putavi,

nunc sallera pro viribus secundum omnium communia

vota ex divinis Scripturis proferrc qua3 displiccnt Deo ct in

quibus delectatur : ut per Domini nostri Jesu Christi gra-

tiam et Spiritus sancti doctrinam secedentes, tam a volun-

tatum noslrnrum consuetudine quam ab humanarum tra-

ditionum observatione, ambulantes vero juxta Evangelium

beati Dei Jesu Chrisli Domini nostri, sicque hoc temporc

viventes ut ei placcamus, parlim iis, quce prohibentur rebus

studiosus vitandis, parlira iis, quae approbantur, diligentius

cxequendis, digni habeamur qui in futuro immortalilalis

saeculo irain fugiamus in contumacia? filios vcnluram, ta-

lesque existamus, qui rcternam vitam et ccclcslc rcgnum

mercamur, quod a Domino Jcsu Christo promissum est

omnibus « Custodientibus leslamenlura cjus, ct racmoria

«rclinentibus mandata ejus, ut faciant ca '. »Et quoniam

memini Aposloli, qui dicit : o Ia Cbristo Jcsu nequc

»circumcisio aliquid valct, ncquc praepuliura : scd fides,

»quaa pcr charitatcra opcralur % » conscquens siraul ac

nccessarium cxistiraavi, ut sanam fidcm ac piam dc Palrc

et Filio cl Spirilu sanclo senlenliam prius cxponcrcm, et

ita dcraum moralia allcxcrcm.

« Psal. cii, 18.— 2(Jal. v, C.

xliv. a4




SERMO.

De fide.

I. Dei oplimi gratia cum mihi innoluisset veslroc piela-

lis mandatum *, iclquc dignum vestra ista in Ghristo erga

Deum dileclione, quo piae fidei confessionem litleris con-

signatam a nobis petivislis, primum quidem tenuitalis

atque infirmilatis meoc conscius respondere veritus sum :

scd simul alquc memini Apostoli, qui dixit :« Supportan-

»tes invicem in charitale s . » Et rursus, « Gorde enim cre-

» ditur ad justitiam : ore autem confessio fit ad salulem 3, »

Rem periculosam duxi, si vobis morem uon gererem,

silentioque salutarem confessionem praHerirem, fiduciam

habcns per Christum in Deo, sicut scriptum est : « Non

» quod sufficientes simus cogilarc aliquid a nobis, quasi ex

» nobis : sed sufficienlia nostra ex Deo est 4 , » qui tumquidem illos, nunc vero nos ctiam, idque propter vos,

idoneos eflecit ut minislri essemus novi teslamenli, non

lilterae, sed spiritus. Id autem fidelis ministri proprium

esse scitis utique et vos ipsi, niinirum ut quae conservis

suis dispensanda a benigno domino acceperit, eadem pura

et sincera ipsis servet. Quocirca ego quoque , quoe ex

divina Scriptura didici, ea ad communcm utililatem ita,

ut Deo placet, apponere debeo. Etenim si ipse Dominus,

in quo bene complacitum cst Patri, « In quo sunt omnes

» thesauri sapientue ct scieBtke absconditi5

, »qui, a Patrc

acccpla poteslalc omni, omniquc judicio, ait : « Mandalum

' Vide D. Guillon, tom. vu, pag. 18S-190, ct 429-4^0.— 2 Epbes.

iv, 3, — 5 Rom. s, 10. — 4 2 Cor. iu, 5. — 5 Col, 11, 5.



ISMIO DK FIDE. O7I

»dedit mihi quid dicam, ct quid loquar \ »Et iterum :

« Quascrgoegoloquor, sicut dixil niihi Pater, sicloquor \ »

lleni si Spirilus sanctus a seipso non loquilur, scd quac-

cumquo audierit ab eo, ha3C loquilur3

,quanlo poliori

jure id iu nomine Domini noslri Jesu Chrisli scntire et

iaccre pium simul ct securum nobis fueril? Dum igitur

adversus haireses vario lcmpore exortas pugnandum esset,

majorum exempla secutus, conscqucns esse existimavi,

ut ejus., qua; a diabolo seritur, impietnlis habila rationc,

eas, qua; iuducuntur, blasphemias vocabulis contrariis cohi-

bercm, aut cliam everterem : et aliis alquc aliis verbis

prout agrolanlium utilitas cogebat, utercr, qua; eliaimi

saspe scripta non invenircntur, tamen a pio Scriplurac

sensu non obhorrebant ; quod Apcstolus quoquc non

raro fecit, qui Graccorum vcrbis congruentcr suo propo-

sito convenienterque uli non fastidivit. Nunc autem com-

muni scopo tam nostro quam vestro convenire pulavi,

si in sanae fidei simplicilale sequerer vestrae islius in

Ghristo dilectionis mandatum, eaquc dicerem qtia; a sa-

cra Scriplura accepisscm, sed sic, ut parcus sim in illis

nominibus ct verbis usurpandis, quae ipsis lilteris et sylla-

bis in divina Scriplura non reperiuntur, tamelsi eam, quam

Scriplura procferl, senlentiam servant : qua; vero prater

diclionis novilalem novum eliam ct percgrinum scnsum

nobis exhibent, qurequc non invcniunlur usurpala a sanc-

tis, ea uli percgrina ct a pia fide aliena omnino aversct.

E|t igilur fidcs assensus haud hasilans super iis, MflB 10-

dila suut, vcritalem eorum, quae Dei muncrc pivedicala

sunt, persuasissimam habens : quam Jidcin oslcndil Abra-

ham hoc lcslimonio laudalus : « Nofl hasitavit dinidcnlia,

n sed conforlalus csl fide dans gloriam Dco : imo plcnrtMOMJ

n sciens quod is, qui promisil, polens esl et fnccrc '. »

1Joon, xii, 49. — a

Ibld, 5o, — 3 Ibid. 16, 1". — * Hom. iv n, 7 ,

24.



,T-2 f. BASILII CjESAR. CAPI'AD. ARCHILP.

Quod si « Fideiis cst Dominus in omnibus vcrbis suis '

« Fidelia etiam omniamandataejus, confirmata in soeculum

»saeculi, facta in verilate et aequitatea

, «manifestus a fide

lapsus est ac superbiae crimen, si quis aut quidquam eoruin

quae scripta sunt reprobet, aut aliquid ex iis, quae scriptis

mandata non sunt, inlroducat, cum Dominus noster Jesus

Christus dicat : « Oves meae vocem meam audiunt 3. » Et

paulo anle dixerat : « Alienum autem non sequentur, sed

» fugient ab eo : quia non noverunt vocem alienorum 4: »

Apostolusque, sumplo ex hominibus exemplo, quidpiam

in divinis Scripturis addere, aut demere vehementius vetet,

his verbis : « Tamen hominis confirmatum testamentum

» nemo spernit aut superordinat5

. »

II. Omnem itaque vocem ac senlentiam a Dominidoc-

trina alienam sic nos semper et nunc fugere statuimus,

cum scopus, qui, uti prius dixi, nunc nobis et vobis propo-

situs cst, ab argumentis illis, a quibus alias alio modo ad

aliquid aut scribendum aut dicendum adducebamur, mul-

lum differat. Nam tunc quidem confutare haeresim, et

diaboli insidias subvertere conabamur : nunc vero simpli-

citer fidcm sanam confiteri ac declarare nobis proponimus.

Ilaquenuncnobis non idem congruit dicendi genus. Quem-

admodum cnim homo qui praeliaturus est, et qui operam

ngriculturne daturus, non eadem in manus instrumenta

sumit(alia namque sunt instrumenta eorum, qui in securi-

tate res ad viclum necessarias sibi ipsi labore parant,

ct aliae sunt armaturae eorum, qui in bello ordinantur) :

sic qui in sana doctrina cohortatur, et qui contradicentes

refutat, eodem dicendi genere non ulatur. Aliud enim

usurpatur dicendi genus ad refellendum, aliud ad cxhor-

tandum. Alia simplicilas eorum, qui in pace pietatem con-

1 Psal. cxliv, 10, — Id. cx, 8. — 3 Joan. x, 2;. — * Ibid. 5.

•— 5 Gal. 111, i5.



SFRMO DF. FIDE. 0;.")

fitenlur. et alii sudores cornm, qui sc adversus falsae scien-

tiac discrepanliam opponunt. Quamobrem nos quoque sic

scrmones noslros in judicio disponentes, ubique ea, qu.-c

ad cuslodiendam aul. aulificandam fidcm pcrlinent, modo

apto alquc conscnlanco adhibeamus, sic ut modo iis, qui

diabolico arlificio cam dcstruere nitunlur, resislamus va-

lidms.modo vero iis, qui in ipsa sedificari volunt, simplicius

ct familiarius ipsam cxponamns, nihilque aliud peragamns

quom quod ab Aposlolo dictum cst : o Ut scialis quomodo

» oporteat vos unicuiquc rcspondcre '. » Sed anlcquam

devcniamus ad ipsamfidci conlessioncm, illudeliam merilo

observandum fuerit, Dei majestatcm et gloriam, cum el

sermonc inexplicabiiis sit ct mente incoroprehensibilis,

uno verbo aut una cogitatione nequc dcclnrari, ncquc

inlcliigi posse, imo ctiam cam a sacra Scriplura pcr plnra

verba nostro usu recepta vix etiam iis, quipuro cordc sunt,

vcluti pcr specnluna obscure significari. JNam pro_issnm

est ibre, ut facies ad faciem % ct perfecta cognilio iis, qni

digni habili fuerinl, in fuluro socculo cxhibcnda sit : nunc

vero sive Paulus quis sit, sivc Petrus, videt quidcm vcrc

qtuc videt, et non crrat, ncquc imaginationc luditur, scd

lamen pcr spcculum ct ih eenigmate ccrnit, et quod nunc

cx parlc est, cum gratiarum aclione suscipicns, quod pcr-

fcctuin cst, in fuluro aevo cum ingonli gaudio cxpcclal.

Quod ita esse confirmat apostolus Paulus, qui suum scr-

monem tali quodam modo componit : « Quemadmodum

»cum essem parvulus, prima eloquiorum Dci clcmcnta

«rcccns cdoctus, loqucbar ut pnrvulus, sapicbam nt par-

«vulus; cum vcro vir faclus sum, ct ad mensuram statis

» plcniludinis Ghrisli pcrvcnire foslino, ovacnavi qurc crant

«parvuli 3. » Alqtio in divinis Scripturis pcrcipiendis itn

prOfeci, ct cxccllui, utea»q_o in judaioo cultu habeinr,

• Colof. iv, G. _ 2 i (;„r. xni, 12.— 3 Ibid. u.



3^4 s « BASIMI CjESAR. CAPPAD. ARCIIIEP.

cognitio puerilis animi molibus sit comparanda, ct conlra,

nolitia per Evangelium acquisila viro jam in omnibus

pcrfecto conveniat. Sic ct quod nunc in cognitione per-

teotum videtur, si cum fuluri saeculi scientia iis, fjui digni

extiterint revclanda conferatur, exiguum qniddam e$l ct

obscurum usque adeo. ut magis a futuri saeculi claritale

absit, quam visio per speculum ct in aenigmale facla abcst

ab illa, quae facie ad faciem fit. Confirmant autem hoc ct

beali Pelrus ct Joannes, aliiquc Domini Discipuli. Nam

ctiamsi in praesenli vita scmper magis ac magis provehc-

rcntur ac proficerent, nihilominus tamcn ipsi quoque in-

credibilem essc magniludinem ejus scientiae probant, quac

in futuro saeculo possidcnda servatur. Qui postquam visi

esscnt digni qui eligerentur a Domino, qui una cum ipso

vilam degercnt, qui illius essent Apostoli, qui spirilualia

dona acciperent : qui poslquam audissent : « Vobis datum

» est nosse mysleria regni coelorum ', » post ejusmodi

cognilionem ,poslquam aperla sibi essent quae caelcris

opcrta fucrant ct occulta, lamen aliquanto post, adven-

tanle jam passione Domini, audiunt : « Adhuc mulla ha-

»bco vobis dicere : sed non poleslis portare modo a. »

III. Ex his atque hujus generis aliis discimus, quanlum

sacra Scriptura novit immensitatem cognitionis, lanlum

humanam naluram in hac vita assequendis divinis mys-

leriis imparem esse, cum unusquisque sempcr magis ac

magis proficiat, ncc quisquam sit, qui unquam ad sum-

mum illud pertingat, donec venerit quod pcrfectum est,

quando abolebitur quod ex parte esl. Ilaquc ad omnes

simul Dei glorias declarandas non sufficit nomen unum,

nec singula omnino citra periculum assumuntur. Etenim

si quis dixcrit : « Deus, » ab eo non declaratus est « Paler : »

cum vero dicitur« Patcr, »huic nomini dccsl illud, « Con-

• Matlh. xiu, u. — * Joan. xvi, la.



srnMO db fide. 37.5

»ditor. » Rursus his qnoque non adjungilur bonilas, sa-

pionlia, polcstas, ct reliqua,qua2 in sancta Scriptura rettfe-

riuntur. Rursus quoquc si illud, « Palcr, » cum inlegra cjus

significalionc, sicut apud nos est in usu, accipiamus in

Dco, impic sentimus, cum afleclum, semcn genilale, igno-

rantiam, infirmilatem ct ejusdcm gcneris afia indicet. Si-

mililer aulem el de illo, « Conditor, » hoc idcm dicendum

cst. Nam cjus nominis notio apud nos tempus, materiam,

inslruinenla adjumcnlaque rcquirit : a quibus omnihus,

quanlum homini fas est, puram esse oporlct piam de Deo

opinionem. Elsi cnim mentcs omncs conjungerenlur ad

pcrscrutandum , omnesquc linguoe ad enuntiandum con

currerent, nemo tamen, ut dixi, hoc unquam pro rei

mcrito assequi possct. Ilanc autcm senlcntinm luculenlcr

nobis ob oculos poo.it sapientissimus Salomon, cum ait :

« Dixi : Sapiens cfficiar : et ipsa clongala cst a me longc

«ullra quam ei\?t ': » non quod fugiat, sed quod ipsa iis

maximc videlur cssc incomprchcnsibilis, quibtts pcr Dci

gratiam cognitio major acccssit. Quamobrcm sacra Scrip-

tura nominibus vcrbisque pluribus ncccssario utilur ad

quamdam, eamque obscuram, divinnc gloriac partem ex-

primendam. Nobis aulcm quod vos urgealis, ncc facullas

est, nec otium omnia colligcndi qunc ubiquc in divina

Scriplura dicta sunt dc Palrc ct Filio ct dc Spirilu snncto :

sed tamcn si pauca cx onmibus apponamus, ila couscien-

tisc vcslrrc salisfaclum iri arbitramur, lum ut nostra scn-

lentia Scripluris innixa innolescat, tum ut veslra ipsorum

aliorumquc idem a nobis desidcranlium persuasio consl.ms

fiat et certa. Ut cnim mulla unam scnlentiam piain Bttfe

nobis nuntiant : itn etiam iequus judcx, opinor, pictatciu

in omnibus incssccx paucis cognoscct.

IV, Crcdimus igilur ct confitcmur uuum soltun vcruni,

' Eccl. vii, ?4, a5.



3^6 S. BASILII CESAR. CAPPAD. ARCHIEr.

et bonum Dcum, et Patrcm omnipotentem cx quo om-

nia : Deum et Patrem Domini nostri et Dei Jesu Chrisli.

Et unum unigenitum ipsius Filium Dominum et Deumnoslrum Jesum Chrislum, solum verum, per quem omnia

facta sunt, sive visibilia sive invisibilia, ct in quo omnia

consistunt : qui in principio erat apud Deum, et Deus

erat *, et post haec juxta Scripturam « In terra visus est,

»ct cum hominibus conversatus est2

: Qui cum in forma

»Dei esset, non rapinam nrbitratus est csse se aqualem»Dco, sed semelipsum exinanivit : ct per nalivitatem ex

«virgine, formam servi accipiens, ct habitu invcntus ut

»homo, omnia quae in ipsum et de ipso scripta sunt, im-

» plevit, secnndum Patris pracceptum, factus obediens us-

»que ad mortem, mortem autem crucis 3. »Et poslquam

lcrtia die resurrexisset a morluis secundum Scripturas,

visus est sanclis suis Discipulis, ac reliquis 4, sicut scrip-

tum est. Et ascendit in coelos, et sedet in dcxtra Patris,

unde venturus esl in consummatione hujus sreculi ad ex-

citandos omnes, et ad reddendum unicuique juxta opus

illius : quando Justi quidem assumcnlur ad vitam seter-

nam, ct ad regnum coelorum, peccatores vcro addicentur

sempiterno supplicio, « Ubi vcrmis eorum non morilur, et

> ignis non exlinguitur5. » Et unum solum Spiritum sanc-

tum paraclctum, « In quo signati sumns in diem redemp-

» tionis6

, » Spiritum veritatis, « Spiritum adoptionis, in quo

«clamamus : Abba pater3

: » qui dividit et efficit dona,

quaj a Deo dantur, singulis proutvult ad utilitatem : qui

docet et suggerit omnia, qusecuinque audierit a Filio : qui

bonus est, qui deducit ad omnem veritatem, omnesque

credenles firmat et ad cognitionem certam, et ad accura-

tam confessionem, et ad cultum pium, ct ad spiritualem

• Joan. i, i. — 2 Baruch. ui , 38. — 3 Philip. n, 6. — 4 l Cor.

xv, 4. —$ Mar. u, 43.—

6

Ephes. iv, 3o. —?

Rom. vni, i5.



SEHMO DE FIDE. 677

ct vcram adoralioncm Dci patris, unigenilique cjus Filii

Domini ct Dei nostri Jcsu Christi, et suiipsius. Nomen au-

lcui quodlibct quamdam illius, qui nominatur,proprietalem

nobis manifestc explicat ; alquc in unoquoque nominalo-

rum, omnino pie pcculiarcs quacdam proprietates considc-

rantur, Patcr quidcm in propriclalc Patris, Filius vero in

proprietale Filii, sanclus aulcm Spirilus in sua ipsius pro-

priclalc. Ncque Spirilus sanctus a seipso loquitur, ncquc

Filius a semetipso facil quidquam ': ct Paler quidem mitlil

Filium; Filius vcro millit Spirilum sanctum. Sic scnlimus

sicque baptizamus in Trinitate consubstanliali juxla prae-

ccplum ipsius Domini nostri Jesu Chrisli, qui dixil : « Euir

»les docctc omnes gcnles, baptizanles eos in nominc Pa-

»tris, cl F'\\\\, el Spiritus sancti , docenlcs cos servare

» omnia quaxumquc mandavi vobis \ »Qiue si scrvavcri-

mus, dilcclionem in cum nostram ostendimus, alque uli

scriptum esl, digni ellicimur qui in ca maneamus 3: si

vero ea non scrvcmus, ita aliler afTccli rcdarguimur. « Qui

»enim non diligit me, inquit Dominus, scrmoncs mcos

» non servat 4. » Et rursus : « Qui habct mandala mca ct

«servat ca, illc est qui diligit mc 5. »

V. Miror autem valde admodum, quod cum ipsc Do-

minus noster Jcsus Chrislus dicat : « Nolile gauderc quia

»da:monia vobis subjiciuntur : gaudele autcm quod no-

»mina vcstra scripla sunt in ccelisG

: » Et itcrum, « In hoc

» cognosccnt omncs quia Discipuli mci cstis, si dilcclioncm

«habueritis ad inviccm ": » Undc Aposlolus in omnibus

charitalis nccessilalcm cxhibet nc lestalur, diccns : « Si

«linguis hominum loquar, ct Angclorum, chnritalcm aulcm

»non habcam, faclus sum vclut acs sonans, aul cynibalum

' Joan. xvi, i5. — ' Matth. xxvm, 19. — 3 Joan. xv, 10. —* Ibid. i!\, 24.

—«

lbid,21.

—c

Ibid. !, —7

Luc.x, 20. --

8 Joan. xur, 35.



3^8 S. BASILII C/ESAR. CAPPAD. AUCIIIEP.

«tinniens : Et si habuero propheliam, et noverim myslcria

» omnia, et omnem scienliam : Et si hobuero omnem fi-

»dcm, ita ut monles transferam, charilatcm autem non

«habuero, nihil sum l. » Et Paulo post, « Sive autcm pro-

»pheliae evacuabuntnr, sive linguae ccssabunt, sivc scienlia

» deslructur3

, » et caetera, quibus subjungit : « Nunc autem

nmanet fides, spes, charilas, tria haec ; major aulcm ho-

«rumest charitas 3; » cum igitur haec ct talia a Domino

et ab Apostolo staluantur, miror, inquam, quomodo ho-

mincs res destruendas et ccssaturas tanto studio et aflcctu

prosequantur : quomodo vcro ea quae manent, et praeser-

lim charitalem omnium maximam, quae Chrislianum suo

proprio characlere constituit, non modo ipsi nullo modo

curcnt, scd etiam curanlibus adversentur, et dum adver-

sus eos pugnant, implent quod dictum cst, videlicet nequc

ipsi ingrediuntur, imo ingredientes ingressu prohibent 4.

Quaproplcr adhortor vos et rogo, ut missa curiosa inqui-

silione, reliclaque indecenti verborum conlentione, iis quae

a Sanctis ct ab ipso Domino dicta sunt, conlcnli silis, ea-

que, quae crelestem vocationem deceant, scnliatis, et vitam

agalis Chrisli Evangelio dignam, ob cxpectalionem vilae

aeternae rcgnique co?lestis, quod paralum est omnibus

scrvanlibus mandala Dei et Patris, quae sunt secundum

Evangclium beati Dei Jesu Chrisli Domiui nostri, in Spi-

ritu sancto et veritate. De his a veslra pietate admonili

necesse esse et officio nostro convenire duximus, haec tan-

dem indicare, nostramque sentenliam vobis et per vos aliis

in Christo iratribus manifestam reddere, ad omnem vcs-

tram ipsorumque dubitationem in nomine Domini noslri

Jesu Christi penitus tollendam : ne aliquorum rnens ullo

modo circumferatur ob diversitatem corum, quae alias alio

modo cxposita a nobis sunt, videlicet semper nos iis, qucc

'i Cor. xm, 1, 2.

— Ibid, S. —3

Ibid. i3. —* Luc. xi, 53.



SliRMO Dli FIDli. 5 ;<)

a vcrilalis oppugnaloribus aflercbanlur, argumcntis resis-

tcrc cogebnmur : ncvc impugnatio corum, qui nobis alicna

tribucrc volunl, aut cjui cliain sjopcnumcro, ulsimpliciores

ail sc porlrahanl, suos ipsorum errores conlra noslram

scntcnliam nobis nflingunt, qucmquam commovcal : a qui-

bus ctiam vos, ul ab hominibus ab evangolica ct apos-

tolica iide alquc charitalc alicnis nccessnrio cavcrc dcbelis,

M meminisse Aposloli, qui dixit : « Scd licct nos, aut An-

»gclus dc ccelo cvangclizet vobis prrclcrquam quod cvan-

» gclizavimus vobis, analhema sit *: » ut cuslodicnles et

illud, « Allendile a falsis proplietis *: » ilem illud,« Ut

«sublrahalis vos ab omni fratre ambulanle inordinate, et

» non sccundum Iradilionem, quam ncccpcrunt a nobis 3. »

cx Sanctorum instilulis inccdamus, tanquam « Supcrrcdi-

» ficati supcr fundamentum Apostolorum et Prophcla-

»rum, summo angulari lapidc ipso Domino noslro Jesu

«Chrislo '', » in quo omnis axlilicatio conslrucla crcscit in

lemplum sanclum in Domino. « Dcus aulcm pacis sancti

» ficet vos totos. Et inlegcr vcslor spiritus, el anima ot

» corpus citra reprehensioncm iu advcntu Domini noslri

»Jesu Christi servctur. Fidelis cst Dcus qui vocavit vos,

»qui ctiam faciet'

J, » si modo mnndata cjus servcmus,

gralia Chrisli in Spiritu sanclo.

VI. Cum dc his, quae ad sanain fidcm pcrlinent, satis pro

lemporc in supcrioribus a nobis diclum fuissc pulcmus,

jam moralia quac promisimus, in nominc Domini nostri

Jcsu Chrisli Iraderc concmur. QunDcnmque igitur hactc-

nussparsimin Novo Tcstamcnlo aul inlordicla aut appro •

bata invcnimus, ca pro noslra virili parlc in rcgulas quas-

dam compendinrifis, quo facilius inlclligercnlur, coll i^<i <^.

curavimus, apposilo nd singulas rcgulns numcro oliain

• Gat. i, 8.

—Mattb.

m,i5.

—3

a Tlicss.

m,G, — *

Ephi.

>., 20. — 5 Thcss. v, 23, }![.



38o S. BASILII CESA.R. CAPPAD. ARCHII.P.

capitum Scripturae, qure in qualibet regula continenlur :

sive ex Evangelio sumpta sint, sive ex Apostolo, Actisve :

ut qui regulam legerit, numerumque ei appositum viderit,

verbi gralia, primum aut secundum, deinde Scripturam

ipsam sumpserit in manus, et preedicli numeri caput in-

vestigaverit, ila demum testimonium cx quo regula con-

fccta est, inveniat. Volebam quidem primum ea etiam,

qusc ex Veteri Testamenlo proferuntur, cum singulis Novi

Teslamenti aucloritalibus rcsponderent, regulis illis ad-

jungere : sed cum necessitas urgcret, nostris in Christo

fratribus jampridem sibi promissa nunc maxime n nobis

majorem in modum evigcntibus, memini illius, qui dixit :

« Da sapienti occasionem, et sapienlior erit '. » Quam-

obrem si cui libuerit, sufficienli occasione ex iis, quac- ap-

ponuntur, testimoniis obrepta, Vetus Tcstamentum as-

sumere potcst, atque per seipsum omnium divinarum

Scripturarum concordiam ac conscnsum cognoscere, pras-

sertim cum crcdenlibus, nihilque de veritatc verborum

Domini dubitantibus satis sit vcl unica dictio. Quareeliam

salis esse duxi, si non omnia, quas in Novo Teslnmento

repcriunlur, sed pauca ex omnibus apponerem.

' Piov. ix, g.



S. BASILII

(LESAllEiE CAPPADOCIJE

ARCOIEPISCOPI,

MORALIA1

.

REGULA I.

CAPUT I.

Quod oportet crcdcntes Domino primum pcenilcnliam

agere, juxta prcedicationcm Joannis, et ipsius Domini

nosiri Jcsu Christi. Quippe illi, qui nunc pamitenliam

non agunt, ipsi gravius condcmnanlur , quam ii, qui

anlc Evangclium fucrint condcmnali.

Exixde cocpit Jcsus pracdicare ct dicerc : Poenilenliam

agitc; oppropinquavit cnim rcgnum coelorum 3.—Tunccoe-

pit cxprobrare civitatibus, in quibus factae sunt plurimsc

virlulcs cjus, quod non cgisscnt pocnitcnliam. \;e libi

Ghorozaim, vae libi Bothsoida, qoia si in Tyro cl Sidonc

faclae esscnt virlutcs, quae faclao sunt in vobis, olim in

sacco ct cincrc dcsidenlcs, poenilcnliam cgissent. Vcrnin-

tamcn Tyro et Sidoni rcmissius crit in dic judicii, quam

vobis 3

, ctc.

1 Vide D, Cuillon, tom, w, pag< /joo. —• ' Malth. iv, • ;.— ~*

ld.

XI, 20-32,




CAPUT II.

Quod prcescns lempus, pcenitentice el vcnice pcccatorum

tempus sit : tn futuro vero scvculo erit juslum judicium

remunerationis. »

Ut autem scialis quod potestatem habet Filius hominis

in terra dimiltendi peccata 1

, ait : Amen dico 'vobis, quee-

cumque alligaveritis super terram, erunt ligata in coelo;

et quaecumque solveritis super terram, erunt soluta in

coelo. Iterum : Amen dico vobis, quodsi duo exvobis con-

senserint super terram, de omnire quamcumquc petierinl,

fict illis aPatre meo qui in coelis est2

.— Quiavenit hora in

qua omnes, qui in monumentis sunt, audient vocem ipsius :

et proccdent qui bona fecerunt in resurrectionem vitas

qui vero mala egerunt, in resurrectionem judicii3

. — An

divilias bonitatis ejus, et patienlia?, et longanimitatis con-

temnis ? ignorans quod benignitas Dei ad poenitentiam te

adducit : Secundum autem duritiam luam, et impoenitens

cor thesaurizas titi iram in die irse, et revelationis, et jusli

judiciiDci, qui reddet unicuique secundum opera ejus 4.

Et tempora quidemhujus ignorantiae despiciens Deus, nunc

annunliat hominibus omnibus, ut poenitenliam agant; eo

quod slatuit diem, in quo judicalurus est orbem 5.

* Marc. ii, 10. — a Matlh. xvni, 18, 19. — 3 Joan, v, 28, 29, —* Rom. 11, 4J6>

— ! Act. xvu, 5i, 02.



MOIULIA. 585

CAPUT III.

QnoJ pccnilcntiam agcntcs oportcal amarc flcre, ct rcliijua

qucc panitcnlicv propi ia sunt, ex cordc prqfcrrc.

Et recordatus cst Pclrus vcrbi Jesu, qui dixerat ei :

Piiusquam gallus canlel, ler me negabis. Et egressus fo-

ras llevit amare 1. — Sed qui consolatur humiles consolalus

est nos in advenln Tili. Non solum aulcm inadvcntu cjus,

scd eliam in consolalionc qua consolalus csl in vobis, rcfe

rens nobis vcslrum desidcrium, vcslrum fletum, vestram

oemulationem pro me. Et paulopost : Eccccnim hoc ipsum,

secundum Dcum constristari, vos quanlam in vobis eflccit

sollicitudinem, scd defensionem, sed indignalioncm, sed

limorem, seddesiderium, sedacmulalionem, sed vindictam:

ii omnibus vos exhibuistisincontaminalosessencgotio 2.

Multiquc credcntium venicbant, confitcnlcs ct annunlian-

les actus suos : mulli eliam cx eis, qui curiosa exercucrant,

nllalos libros combusserunt coram ipsis3.

CAPIJT IV.

(Juocl illud tton salis sit pocnitcnlibus, si tanlummodo re-

rcsscrint a pcccolis, scd cis opus cssc, ul fruclus pa'ni-

tcntiai di»nos fcrant.

VinjiNS aulem mullos Pharisacorum el Sadduc.Tornm vo-

nienles ad baplismum suum, dixil eis : Progcnics vipcra-

iiiiii, quis demonslravit vobis fugoro a venlura ira? fa-

cilc ergo fruclus dignos po-nitciili.e : et ne vobis libcat di-

1M.iltli. xxvi, 7.').

—' a

Cor.vii, C 1

el m <|([.

—'

Act.xix,

|8, 19.



584 S. BASILII C.ESAR. CAPPAD. ARCHILP.

cere intra vos ipsos : Patrem habemus Abraham. Dico

eiiim vobis, quod potens est Deus de lapidibus islis susci-

tare filios Abraha?. Jam enim et securis ad radicem ar-

borum posita est. Omnis ergo arbor, quas non facit fruc-

tum bonum, exciditur, et in ignem mittitur1.

GAPUT V.

Quod post discessum ex hac vita, non cst tempus reclc

factorum : quandoquidem Deus prwscns tempus in le-

nitate imperlivit ad facienda ea, quibus gratia ipsius

conciliatur.

Tunc simileerit regnum coslorum decem virginibus, quae

accipientes lampades suas, exierunt obviam spctaso. Quin-

que autem ex eis erant prudentes, et quinque falua) : quoe

fatuse, acceptis lampadibus suis, non sumpserunt oleum se-

cum; prudentes vero acccperunt oleum in vasis suis cum

lampadibus Euis. Moram autcm faciente sponso, dormita-

verunt omnes ct dormierunt, media autem nocle clamor

factus cst : Eccc sponsus venit, exite obviam ei. Tuncsurrcxerunt omnes virgines illae, et ornaverunt lampades

suas. Fatuoc aulem sapientibus dixerunt . Date nobis de

oleo veslro, quia lampades nostrae extinguuntur. Piespon-

derunt vero prudentes, dicentes : Ne forte non sufficiat

nobis et vobis, ile polius ad vendentes, et emite vobis.

Dum aulem irent emere, venit sponsus : et quae paralae

crant, intraverunt cum eo ad nuptias, et clausa ct janua.

Novissime aulem veniunt ct reJ.iquae virgincs, dicenles :

Domine, Domine, aperi nobis. At ille respondens ait :

Amen dico vobis, nescio vos \ — Contendite intrare per

angustam portam, quia multi, dico vobis, quncrenl iutrare,

1 Matth. m 7-10. — 2 Id. xxv, 1-12.



MORALIA. 585

cl non polcrunt. Cum autem surrcxcrit patcrfamilins, et

claoserit ostium, cl coeperitis foris slarc,et pulsarc ostium,

dicentes : Domine, Domine, aperi nobis : et respondens

dicet vobis : Nescio vos unde sitis1. — Ecce nunc lempus

acceptabile, ecce nunc dies salutis : nemini dantes ullam

oHensioiiem, ne vitupcretur ministerium. Sed in omnibus

exhibentcs nosmctipsos sicut Dci minislros3

. — Ergo dum

tempus habemus, operemur bonum erga omnes\

REGULA II.

CAPUT I.

()uod flcrl ncquil, tit is qui scsc cliam ncgotiis a piclale

alicnis immiscet, Veo scrviat.

Nemo potest duobus dominis servire : aut enim unum

odio habebit, el altcrum diligel : aut unum sustinebit, el

alterum conlemnet. Non poteslis Deo servire et mammo-

nae^.— Nolite jugum ducere cum infidclibus. Quae enim par-

licipalio juslitiae ciun iniquitate? Aut quae socictas luci ad

lcnebras? Quae autem convcntio Ghristo ad Bclial? Aut

qiuc pars fideli cum infidcli? Qtiis autem conscnsus lcmplo

Dei cum idolis 5?

1 Luc. xiu, i\, i5.— 22 Cor. VI, 2-4« — 3 Gal. vj, 10. — * MaUfa.

vi, a4- — 5* Cpr. vi, i4-i6.

XI IV. ifi



386 6. BASILII C/ESAR. CAT>PAD. ARCIIIliP.

CAPUT II.

Quodoporlel eum }qid Evangelio obedil, primum purgari

ab omni inquinamcnto carnis et spirilus, ul sic accep-

tus fiat Dco in perpetrandis sanclimonia? operibus.

\jE vobis Scribae et Pharisaei hypocritae, quia tnundatis

externam poculi palinaeque partcm, intrinsecus autem plc-

na sunt rapina ct intemperanlia. Pharisaee caece, munda

prius quod est intra poculum et patinam, ut et exteriores

ipsorum partes puras fiant \— Hasergo habentespromissio-

ncs, charissimi, mundemus nos ab omni inquinamento

carnis et spirilus, perficienles sanclificationem in limore

Dei\

CAPUT III.

Quod impossibitc csl disciputum Domini fericum, quire

atiqua prcvsenti affcitur, aut aliquid lolcrat, quod se

vet modice a Dei mdndato avocet.

Qui amat patrem aut matrem plus quam me, nonest me

diguus. Et qui amat filium aut filiam plus quam me, non

est me dignus. Et qui non accipit crucem suam et sequilur

me, non est me dignus \—Siquis vultpostmevenire,ab-

negfst semelipsum, et tollat crucem suam, et sequalur

me. Qui enim vult animain suam salvam facere, perdet

eam *.

« Matlh. xxui, 25, 2(3. — • 2 Cor. vn, i. — 3 Matlb. x, 3;, 58.—-

* Id. xvi, a4> »5,



MORALIA. 58-

W«VV\VW\\>«\>\UHV«\VW«V"W\«Ww««WttVmV\W\WW<WVWWWTO

REGULA III.

CAPUT I.

Quod primum et magnum mandatum in lege a Domino

dcclaralum sit illudcsse: Dcum diligcrc ex lolo cordc

sccundum vcro : diligerc proximum sicul scipsum.

Ait illi Jesus : Diliges Domiuum Deuui tuum ex lolo

cordc tuo, ct ex lota auima tua, et ex tola ibrtiludine tua,

el ex lota meule taa. Hoc cst primum cl niagnum manda-lum. Secundum aulcm simile, illudest: Diliges proximum

luum sicut tc ipsum '.

CAPUT II.

Quod argwnentum sit quod quis Dcum non diligat, cl

ipsitis Christum, si ipsius mandala non scrvat; dilcc-

tionis aulcm lestificalio cst mandatorum Christi ob-

scrvatio in lolcrandis us(jue ad morlcm afflictionibin,

quw itlius causa cvcniunt,

Qbi habet maudata tnea, et servat ea, il!e est qui diliît

mc. Qui non diligit me. scrmoues mcos non scrval *.

— Si

jmrcepla mca servaverilis, inanebilis in dilcclione nioa

sicut el ego prccccpla Palris mei scrvavi, el manco in ejus

dilcctionc3

.— Quis nos sepnri.bit a charilalc Christi? tri-

bulalio? an anguslia ? an pcrsccutio ? an fames? an nudi-

las ? an periculum? an gladias? sicul scripluin est: Quo-

niam propler tc mortilicamur lota die: .'csliniali suiuus

1 Mattbi xxji. 57*39. — • fbarii xvr, 21 ct uj, — l<\. xv, 10,



3S8 S. BASILII CESAR. CAPPAD. ARCHILT.

sicut oves occisionis *: secl in his omnibus supernmus prop-

ter eum qui dilexit nos % elc.

\\\\V\V\\W\W*W\W\WVVVVV\\V\\W\V\\VWVV\\VVVVM\VVV\VV\V\VW\WWVVVWVWWVWVVWWV

REGULA IV.

GAPUT UNICUM.

Quod is honore et gloria afficit Deum, qui voluntatem il-

lius efficit; et contra conlumelia, quilegem illius violat.

Ego te glorificavi super terram; opus consummavi,

quod dedisli mihi ul faciam 3. — Sic luceat lux vestra co-

ramhominibus, ut videant opcra vcstra bona, et glorificent

Palrem vestrum qui in coelis est 4.— Ut sitis sinceri et sinc

offcnsa in diem Christi, repleti fructibus justitiae, qui sunt

per Jcsum Christum, in gloriam et laudem Dei 5. — Qui in

lcge gloriaris, pcr pnevaricalionem legisDeuminhonoras 6.

W\\<\VVVW\\WVVV»W\V\VV<WVI^V\\\MW/1\\VV\\MVW\V\\VVIVV\\VVVVV\WVV1\\VA\WVV\

REGULA V.

CAPUT I.

Quodoporlct ab omni odio crga omncs purum csse, ct ini-

micos diligcrc: pro amicis vcro animam ponere, ubi

necessitas vocaril; cl talem haberc dilectioncm, qualem

habuit erga nos Dtus, et Christus ipsius.

Audistis quod dictum est anliquis : Diliges proximiun

1 Psal. xuii, 32.— 2 lvoni. vm, 35. —3 Joan. xvn, 4«— 4 Mallh.

v, i(3, —•s

Pbilip. l, 10.—« 6 Roin. n, a5.



MORALIA. 389

luum, ct odio habebis inimicum lunm. Ego aulcm dico

vobis : Diligilc inimicos vcstros

1

. Et paulo inferius, Eiiiis

ergo vos perfecti, sicut Palcrvcster ccelcstis pcrfcclus est\

— Sic cnim Dcus dilexit muntlum, ut Filium suum unigc-

nitum clarct \ — Hoc csk prarccptum meum, jut diligalis

inviccm, sicut dilcxi vos. Majorcm bac charitatem ncmo

habct, quam nt animam suam ponat quis pro amicis suis 4.

— Et critis filii Altissimi, quia ipsc benignus est super in-

gralos et malos. Estote crgo miscricordes sicut et Palcr

vester miscricors est5

. Commendat autcm charilatem suam

Dcus in nobis: quodcnm adhucpeccatoresessemus, Chris-

Ins pro nobis mortuus cst6

. — Eslolc ergo imilatorcs Dci

sicut ftlii charissimi : et ambulate in dilectione sicut ct

Chrislus dilexit nos, et tradidit semctipsum pro nobisoblalioncm ct hosliam Dco ".

CAPUT II.

Quod ccrta nota Discipulorum Christi mutita cst in ipso

dilcctio.

In hoc cognosccnt omnes, quia Discipuli mci cslis, si

dileclioncm habueritis ad inviccm 8.

CAPUT III.

Qaod cvidcnsargumcntum sit aliqucm charilatcm Chrisli

in proximum non habcrc, si quidpiam pcragit, quodnoeeat, aut molcstiam ci affcrat ad fidei excisionem :

tamctsi id, quod cfficilur, rationc quadam spcciali a

.Scriplura conccssum cst.

Si cnim proplcr cibum fralcr luusconlristatur : jam non

1 Mattl.. v. /(o, \\. — 2 11, id. 48. — ' JofD. 111, U). - 4 Id. xv,

12, rt. — * Luc. vi, 35. — e Roin. v, 8. — ? P.ptxek, v, 1,2,—8 Joan. xiii, 35.



5(J0S. IUSILII CiESAR. CAPPAD. ARCHIKP.

secundum charitalem ombulas. Noli cibo luo illum per-

dere, pro quo Christus morluus est '.

CAPUT IV.

Qnod Christianas eum etiam, *]ui adversus ipsum male

afficitur, omni modo et quantum in se est, delinire

dcbeat.

Si Bfgo cffers munus tuum ad allare, et ibi recordalus

fueris quia fraler luus habet aliquid adversum te, relinque

ibi munus luum ante altare, et vade prius, reconciliare

fralri luo : ct lunc venicns, offer munus tuum \ — Cum

maledicimur, bcnedicimus : cum perseculionem patimur,

suslinemus : cum blasphemamur, obsecramus 3.

CAPUT V.

Quod is, qui dilectionem secundum Chrislum habet, eum

ctiam qucm diligit, quandoque molestia afficit ad ip-

sius utililatem.

Et nunc vado ad eum, qui misit me ; et nemo ex vobis

interrogat me: Quo vadis? sed quia haec locutussum vobis,

tristilia implevit cor vestrum. Sed ego vcritatem dico vo-

bis : cxpedit vobis ut ego vadam. Si enim non abiero, Pa-

racletus non veniet ad vos 4. — Ita ut magis gauderem :

quoniam ctsi contrislavi vos in epistola, non me poenitet

etsi me pcenituisset. Yideo enim quod epistola illa ( elsi

ad horam ) vos conlristavit. Nunc gaudco, non quod con-

tristali eslis, sed quod conlristali cslis ad poenitentiam.

Conlrislati cslis enim sccundnm Deum, ut in nullodelri-

menlum patiamini ex nobis5

.

1 Rom. xiv, l5. — * Mallh. v, »5, ->\. — 3i Cor. iv, 12. —

* Joan. xvi, 5-;. —ti

2 Cor. vn, 7-9.



MORALIA. OQl

VWVVVWVVWWWWWWWVWWWWWV \\\ww\ WWWWVWV VWVVV .WVWVWWVVW/VWVVVVW >w

RRGULA VI.

GAPUT UNICUM.

QuoH intrepidc ac sine ulla vcrecundia libcre agcrc opor-

ieat in confessione Domini noslri Jcsu CUristi ct doc-

trincv cjus.

Qron dico vobis in tcnebris, dicite in luminc : et quod

in aurem audivistis, praxlicale supcr tecta. Et nolite limere

eos, qui occidunt corpus, animam autem non possunl oc-

cidere; scd potius timete eum, qui potcst et animam ct

corpus perdere in gehennam.... Omnis ergo, qui confilc-

bitur me coram hominibus, confitebor et ego cum coram

Patre meo, qui est in coelis '. — Nam, qui me crubucritet

meos sermones, hunc Filius hominis erubescet, cum ve-

neril in mnjestatesua, etPnlris, etsanclorum Angelorum 3.

— Noli ilaque erubescerc leslimonium Domini noslri, ne-

quc me vinclumejus : sed collabora Evangclio, 11 1 bonus

milcs Chrisli3

.

1Maltli. x, 3702. — 2 Lnr. ix, aO. — 3

2 Tim. l, S.



092 S. BASILII CESAR. CAPPAB. AI\CIIIEP.

VVVWVVVV V\\\\\\\\\\\\\VVVVV\VVV\\\\\\\VVVVVVVVVV\VVVVVVVVVVVV\VVVVVVVVVVVVV\VVVVVV\VVV vvv

REGULA VII.

CAPUT UNICUM.

Quod licclquis videatur Dominum confiteri, ct ejus ser-

moncs auscultct, is tamcn, si cjus mandatis non parcat,

condcmnalus cst, iiect atiquo Dci consiiio permissum

sit, ul fucrit donis spirilualibus ornatus.

Non omnis qui dicit mihi : Domine, Domine, intrabil

fh regnnm coelornm, sed qni facit voluntatcm Patris mei,

cjni est in ecelis. Multi dicent mihi in illa die: Dominc,

Domine, nonne in nomine luo prophetavimns ? Et in 110-

miiie tuo dremonia ejecimus? Et in nomine tuo virtules

mullas fecimus? Et tunc confitebor illis : Nunquam novi

vos, discedile a me, qui operamini iniquitatem l

, et ca3-

tera. — Quid autem vocalis mc Dominc, Domine, et non

facitis qose dico2? ctc.—Confitenlur senosseDeum, factis

autem negant, cum sint abominabiles, et dicto non au-

dientes, ct ad omnc opus bonum reprobi 3.

1

Matth. vn, 2i-a3. — 2 Luc, vi, 46. — J Tit. 1, 16.



Mon.vi-iA. 090

IV.VVVWWWVVVWWWVVVVVVVVVWWWWwÂiwwwwwVAlVVVWVVVVVVVVVW*. VVVVVWWVVVVW VV»

REGULA VIII.

CAPUT I.

Quod non oportct ambigcre et dabltarc dc iis, qucv a Do~mino dicuntur : scd pcrsuadcri omnc Dci vcrbum, vc-

rum cssc ac possibilc, clsi natura rcpugnat. Jlicenim

situm cst fidci ccrlamcn.

Quarta aulem vigilia noclis, venit Jcsus acl cos ambu-

lans supcr marc: el videnles eum Discipuli super marc

ainbulanlem, turbntisunt, dicenles : Phanlasma cst ; ctpnc

limorc clamaverunt. Slntimque Jesus loculus cst cis, di-

ccns : Habelc fiduciam. Ego sum, nolilc limere. Rcspon-

dens aulcm illi Pctrus, dixit: Dominc, si tu cs, jube mc nd

le vcnire super nquas. Et ipse ait : Veni. Et dcscendens

Pclrus dc nnvi, nmbulabal supcr aquas, ut vcnirct ad Jc-

sum. Vidcns vero venlum validum, timuit: et cttm cocpis-

set mergi, clamavit, diccns : Domine, salvum me fac. Et

continuo Jcsus cxlcndens manum, npprehcndit cum, ct ait

illi : Modrcai fidei, quare dubilasli ? — Liligabant crgo

Judsei nd inviccm, diccnlcs: Quomodo hic potcst nobis

darc carncm ad manducandum ? Dixit crgo cis: Amcn

amcn dico vobis: nisi inanducavcrilis carncm Filii liomi-

nis, ct biberitis cjus sanguincm, non habctis vitam in vo-

bis2

. — Ail nulem ad illum Angclus : Nc limcns Zacharia,

quia exnudita est dcprccalio lua, et Elizabclh, uxor lua,

parict libi filium. El pnulo post. Et dixil Zacharias ad An-

gclum : Undc lioc sciam ? cgo cnim sum senex, cl uxpr

1

M.ittli. xiv, a.r), 3l. — 2 Joan. vi, 53, 54.



3g4 S. BASILII CESAR. CAPPAD. ARCIIIEP.

mea processit in diebus suis. Et respontlens Angelus, dixit

ci: Ego sum Gabricl, qui aslo ante Deum : et missus snm

loqui ad te, et luee tibi evangelizare. Et ecce eris tacens,

et non poteris loqui usque in diem, quo haec fiant, pro co

quod non credidisti verbis meis, quac implebunlur in lem-

poresuo *.—Et non infirmatus est in fide, nec considcravit

corpus suum jam cmortuum, cum ferc centum esscl an-

norum, et emorluam vulvam Sarroe. In promissione vero

Dei non hacsitavit diffidenlia, sed conforlalus est fide :

dans gloriam Deo, plenissime sciens quod quodcnmque

promisit, potens cst et facerc : ideo et reputatum est illi

ad justitiam5

.

CAPUT II.

Qaod qui in minoribas non crcdit Domino, cum conslat

longe magis in majoribus ipsi fidcm non kabere.

Si terrena dixi vobis, et non creditis, quomodosidixero

vobis coelestia credetis3? — Qui fidelis in minimo est, ct

in multo fidelis est : et qui in minimo iniquus est, et in

multo iniquus est 4.

CAPUT III.

Quod non oporlet qaemquam suis ratiocinalionibus niti

ctd ea qtuv a Domino dicunlur reprobanda : sed nosse

debcl Domini verba fide csse digniora quam suam ip~

siuspersuasionem.

Tunc dicit illis Jesus : Oames vos scandnlum patiemini

in me in isla nocte. Respondens autem Pelrus, ait illi : Elsi

omncs scandalizali fuerint in te, ego nunquam scandali-

znbor. Ait illi Jcsus : Amcn dico tibi, in hac nocte ante-

' Liio. i,ij-20. — a Rom, iv, 19-22. — 3 Joan. 111, 12. — 4 Luc.

xvi, 10.



mohalia. 5o5

quam gallus cantet, ler nic negabis '. Vcspcrc aulcmfaclo,

discumbebat cum duodocim Discipulis : et cdenlibus illis,

dixil cis : Dico vobis quod unus vestrum me trodilurus

cst. Et conlrislali valdc, cceperunt singuli diccre ei : Num-

quid ego snm,Domine 2?—Etfacta estvox ad cum : Surge

Pelre, occide, et manduca. Ait aulcm PetnTs : Absit Do-

mine, quia nunquam manducavi quidqnam commune, aut

immundum. Et vox itcrum secunda ad eum : Qnre Deus

j)urifiravil,lucominunianedixeris3

.—Consiliadestruentcs,

et omncm alliludinem extollenlem se adversus scicnliam

Dei, et in caplivilatem redigenles omncm inlelleclum in

obsequium Christi ^.

REGULA IX.

CAPUT I.

Quod hoh oporlcl qucmquam negligenlem essc in hiscog-nosccndis, quce o/jicii sui sunl : sed dcbcl Domini

verba allcnlc audila inlclligerc, cl voiunlatem ejus fa-

ccrc.

Respondbns aulem Pelrus dixit ei : Edissere nobis pnra-

bolam istam. At Jesus dixit : Adhuc ct vos sinc intcllorlu

eslis? Nondum inlclligilis quod omnc quod in os inlral, in

vcnlrcm vadit, ct in sccessum cmiltitur? Quac aulem pro-

cedunt de ore, de corde cxcunl, el ca coinquinanl houii-

nem 5. Cum quivis audil sermonem regni, el non intelligit,

vcnit malus, et rapit qtiod scminatum est in corde ejus

1

iMiiili. xxvi, r.i-r.j,— * IbUl,ao-*aa.—'

Aii. i, i7i-i

r

>.—'•

x, 1, >. — 5 Matlh, xv, i5-i8.



3o,f> B. BASIMI C/ESAR. CAPPAD. ARCIIIEP.

hic est qui sccus viam scminalus esl '.— Et paulo post, Qui

autem in terram bonam seminatus est, hic est qul audit

sermonem, et intelligit : qui clenique fructum affert et fa-

cit, alius quidem centesimum, alius aulem sexagesimum,

alius vero tricesimum *.—Et advocanstotamturbam,dice-

bat illis : Audite me, et intelligite3

.—Videte ilaque quo-

modo caute ambuletis : non quasi insipientes, scd ul sa-

pientes : redimcntes lempus, quoniam dies mali sunt.

Proptcrea nolite fieri imprudentes, sed intelligcntes quac sit

voluntas Dci 4.

CAPUT II.

Quod in rebus minime ad nos perlinentibus, nidiomodo

debcmus curiosi essc.

Et post buccellam introivit in eum Satanas. Et dicit ei

Jesus : Quod facis, fac citius. Hoc aulem nemo scivit dis-

cumbcntium, ad quid dixit ei5

.— Igilur qui convencranl,

inlerrogabant cum dicentes : Domine, si in lemporc hoc

restilucs regnum Israiil ? Dixit autem eis : Non est vcstrum

nosse lempora vel momenta, quce Paler posuit in sua ipsius

poteslale6

.

CAPUT III.

Quod proprium csl eorum, qui de ineunda cum Deo gra-

iia solticili sunt, dc rcbus ad officium ipsorum pcrti-

ncnlibus pcrconlari.

ETacccsscrunt ad eumDiscipuli cjus dicentes : Edissere

nobisparabolamzizaniorumagri /.— Et ecce unusaccedens,

ait illi : Magister bone, quid boni faciam, ut habcamvilam

1 Matth. xin, 19. — 2 ILid. 22, 20. — 3 Marc. vn, i4<— 4 Epho3.

v, 15-17. — 5 Joan. xui, 27, 28. — 6 Act. 1, G, 7,-7 Matth.

xui , 56.



MOIULIV.5<J7

aUcrnam * ?—Dicebal crgo ad turbasquae exibant ut bapli-

zarcnlur ab ipso: Genimina viperarum, quis ostendit vobis

fugere a ventura iraa? Et paulo post, Et interrogabant eum

turbae, dicentcs : Quid faciemus? Erant autem cum publi-

cani, lum militcs3

. — His aulem auditis, compuncli sunt

cordc, ct dixerunt ad Petrum, et ad reliquos Aposlolos :

Quid faciemus viri fratres 4 ?

CAPUT IV.

Quod curandum sit ei qui inlerrogatur, ut rcclc et pra:-

clare respondeat.

Et ccce quidam legisperilus surrcxit lenlans eum, et

dicens : Magister, quid faciendo vilam netcrnam possidebo?

At ille dixit ad cum : In lege quid scriptum esl? quomodo

legis ? Ille respondcns dixit : Diliges Dominum Dcum tuum

cx loto corde tuo, ct ex tota anima tua, ct cx tota menlc

tua, ct proximum tuum sicut te ipsum. Dixitquc illi : Rccle

respondisti; fac hoc ct vivcs 5. — Scrmo vcster sempcr in

gratia sale sit conditus, ut scialis quomodo vos oporlcal

unicuique respondcreG

.

CAPUT V.

Quodgravius cstjudicium corum,qui novcrunt, ncc tamcn

faciunl : iicct a periculo non vacet, cum quis pcr igno-

ranliam pcccat.

Illii aulem scrvns, qui cognovit volunlalcm Domini sui,

ct non pra^panivit, cl non fecil sccundum voluntatcm ejus,

vapulabit multis : qui autcm non ci>guovil, ct lccit digua

plagis, vapulabit paucis '.

1 M.ilili. xix, 16. — 2 Luc. ui, 7. — 3 lbid. 10, 12 ct l^- —4 Act. u, 37— r

- Luc. x, 35-28.— ! Colos, iv, <s,— ? Luc.xji, 47»48'



3^8 S. BASILII C£SAR. CAPPAD. ARCHIEP.

REGULA X.

GAPUT I.

Quod finis pcccati, mors.

Qui incrcdulus est Filio, non videbit vilam, sed ira Dei

mauebitsuper eum '.—Gum enim servi essetis peccali, li-

beri fuistis juslitiae. Quem ergo fruclum habuislis luuc in

illis, in quibus nunc crubcscitis? Nam finis illorum mois.

Etpaulo post, Slipendia peccati mors \— Stimulus autemmortis, peccalum 3

.

CAPUT II.

Quod finis mandati Dei, cst viia ceterna.

Amun, amcn dico vobis: si quis sermonem meum scrva-

verit,mortem nonvidebit in teternum 4 .—Sed qui misit me

Paler, ipse mihi mandatum dedit quid dicam, et quid lo-

quar. Elscioquod mandalum ejusvila asterna est5

.—Nunc

vero liberati a peccato, servi autem iacli Deo, habctis fruc-

lum vestrum in sanctiiicalionem, liuem vero, vilam aiter-

namG

.

1 Joan. iii, 36. — » Hoin. vi, 20 cl seq. — 31 Cor. xv, 56, —

Joan. viii, 5i, — 5Icl. xu, 4<}j 5o. — 6 Rom. vi, 22.



MORA.LIA. 399

w> \w v\\ \w \w \w \ww< \w \w\wv\www\vwwvwwwwwwvwww\wwww\wwv vw \\\

REGULA XI.

CAPUT I.

Quod non sunt contcmncnda Dci judicia, scd limenda :

licet dcbita pana non statim subscquatur.

Skd polius liinelc cum, qui polest ct animam ct corpus

pcrdercingehennam '. —Quod si dixcril scrvus illein cordc

suo : ftloram facit dominus meus venire, et cosperit per-

cutere servos, ct ancillas, ct edere, et bibere, et incbriari:

vcniet dominus servi illiusin die, in qua non speral.cl hora

qua nescit, cl dividet eum, parlemquc cjus cum infidelibus

ponet'.—Vide, sanusiaclus es : jam noli pcccare, ncdele-

rius tibi aliquid contingat 3.—Nemo vos seducat inanibus

verbis : proplcr haec cnim venil ira Dei in filios diiliden-

tiie *.

CAPUT II.

Quod qui propicr priora pcccata corrcplus fuit, cl veniatn

(onsccutus cst , si rursv.m pcccar it , &i bi ipsi iratjudiciutn'

priure gracius paral.

Vidk, siinus faclus es : jam noli pcccare, nc dclcrius libi

aliquid conlingat5.

1 Mallli. x, a8. — Lnc. xn, 45, 46. — 3 Joan. v, lj. —4 Fplie*. v, 6. — * Joaa, v, \\.



/,00 S. BASILII C.ESAR. CAPPAD. ARCHILP.

CAPUT III.

Quod cum quipiam in judicium irce Dei inciderinl, cce-

tcri mctu perculsi erudiri et corrigi debeant.

Aderant autem quidam ipso in lemporc, nuntiantes illi

de Galilaeis, quorum sanguinem Pilalus miscueral cum sa-

crificiis eorum. Et respondens Jesus dixit illis : Putatisquod

hi Galilaei pra3 omnibus Galilaeis peccatores fuerint, quia

talia passi sunt? Non, dico vobis : sed nisi poenitentiam

egeritis, omnes similiter peribitis. Aut illi decem et octo,

super quos cecidit turris in Siloe, ct occidit eos : putatis

quod ipsi debitores fuerint praeter omnes homines habitan-

tes in Jerusalem? Non, dico vobis : sed si poenitentiam

non egeritis, omnes simililer peribilis *.

—Audiensautcm

Ananias haec verba, cadens expiravit. Et factus est timor

magnus super omnes qui audierunt hasc2

.—Neque murmu-

relis, sicut quidam eorum murmuraverunt, ct perierunl ab

Exterminatore. Haec autem in figura conlingebant illis :

scripta sunt autem ad correctionem nostram, in quos fines

saeculorum devenerunt 3.

CAPUT IV.

Quod quis plcrumque ipsis etiam nequitke opcribus pcenm

loco traditur, ob prcecedenlcm impictalem.

Et sicut non probaverunt Deum habere in notitia, tra-

didit illos Deus in reprobum sensum, "ut faciant ea quae

non convcniunt 4 .—Eoquodcharitatem veritalis non recc-

perunl ut salvi fiercnt, ideo mittit illis Deus operationem

erroris, ut credant mendacio \

1 Luc. xin, i-5. — 2 Acl, v, 5. m 3i Cor. x, to, ti. — 4 Roui. i,

28. —5 2 Tbcss, 11, 10.



MORALIA. 4oi

CAPUT V.

Quod maltitudo pcccalorum nequaquam placal Deam,

scd is qui ipsi acceplus csl, sivc vir, sive mulier sit.

Jn vcrilalc clico vobis, multce viduas cranl in diebus Elia;

in Israel , cjunndo clausum cst coclum onnis iribus et mcn-

sibus scx, cum facla essct fames magnn in omni lerra, ct

ad nullam illarummissus cst Elias, nisi in Saraphlha Sido-

nisad mulieremviduam 1.—Noloenim vos ignorare, fratres,

quod palrcs noslri omnes sub nube fuerunl.el omnesmaie

transierunt, et omnes in Moyse baplizali sunt, in nube, et

in mnri : et omnes eamdem escam spiritalcm manducavc»

runl , ct omncs eumdem polum spiritalem biberunt. ( Bibc-

bantenim dc spiritali secjuente cos petra, pclra aulem ci\ t

Christus). Sed non in pluribus eorum bcncplucitum cit

Deo : nam proslrati sunt in deserlo3

.

IVV\\\\\W\W\\\V\\VWVVY\W\\\VV\VV\VV\\W\\VV\\VV\VV\\\\V\WWVW\WW\\Wvwvwvwvvww

rxEGULA XII.

GAPUT I.

Quod omnis co?itradictio,cliam si cx amico cc pio affeclu

oriaiur, a Domino abaiienat conlradicentem : quedque

ferbum Domini cum omni ccrlitudinc suscipiendum

cst.

Et ca-pit lavarc pcdes Discipulorum, ct exlergere Ibteo,

(|uo erat prsccinclus. Yepit qrgo ad Simonom Pcirum : et

clicit ei Pelrus:

Dominc, lu milii Ia\as podcs? Respnndil

• I bc. iv, y", iG. •i Cor. x, i :..

miv. «,(i



^02 S. BASILII CESAR. CAPPAD. ARCHIIiP.

Jesus, et dixit ei : Quod ego facio, lu nescis modo, scies

autem postea. Dicit ei Petrus : Non lavabis mihi pedes in

nelernum. Respondit ei Jesus : Si non lavero te, non habes

partem mecuni '.

CAPUT II.

Quod non oporlet Iraditloncs humanas sequi, ila ul man-

daliim Dei irritum faciamus.

Deinde interrogant eum Pharisaci, et Scribae : Quare

Discipuli tui non ambulantjuxla traditionem seniorum, sed

illotis manibus manducant panem? At ille respondens,

dixit eis : Bene prophetavit Esaias de vobis hypocritis, sicut

scriptum est : Populus hic labiis

mehonorat, cor autem

eorum longe est a me. In vanum aulem me colunt, docen-

les doctrinas, praecepta hominum; relinquentes enim man-

datum Dei, lenetis tradilionem hominum % etc.

GAPUT III.

Quod omnia prorsus servanda sunt, qua? a Domino per

Evanêlium ct Apostolos fuerunt tradita.

EuNTEsdocete omnes gentes, baptizanteseos in nomine

Palris, et Filii, ct Spirilus sancti : docentes eos servare

omnia quaecumque mandavi vobis3

. Erant autem justi ambo

antc Deum, incedentes in omnibus mandalis et justifica-

tionibus Domiui sine quercla*.— Qui vos audit, me audit

qui autem vos spcrnit, me spernit5

.—Itaque fralres slate,

et tenete tradiliones, quas didicislis sive per sernioncm,

sive per epislolam lanquam per nos G.

* Joan. xwi, 5-8. — * Marc. vn, 5-8. — 3 Matlh. xxvni, 19, 20.

— * Luc. i, 6. — 5 ld. x, 16. — • 2 Thess. 11, 14.



MOIIALIA. /\Ot>

CAPUT IV.

Quod ncmo dcbct suam ipsius volunlatcm volunlati Do-

mi?ii prayoncrc : scd in omni rc Dei volunlatcm quw-

rerc, et cxcqui.

Quia non qusero voluntatcm meam, sedvoluntatemejus,

qui misit me, Palris \—Et posilis gcnibus, oravit dicens :

Pater, si vis, transfer calicem istum : Verumtamen non

mea vokmlas, sed tua fiat \—In quibus et non omnes ali-

quando conversati sumus in desideriis carnis noslroe, fa-

cicnles voluntalem camis et cogitationum nostrarum : et

cramus natura filii irae sicut et cactcri3.

r\\\\\\\\V\\\VV\V\VVVVVV\VV\\\\\\V\\\\VV\\VVAVVVVV\VVVVVV\VVVVVVVVVVV\\\\\\\VVVV\.\\\V\V\\V

REGULA XIII.

CAPUTI.

Quod oporlct qucmque scmpcr sobrium csse, et ad Dci

opcra sedulo pevficienda paratum, dilalionis periculum

agnoscentcm.

Sint lumbi vcslri praecincli, ct lucernae ardcnles : et vos

similes hominibus expcctnntibus dominnm suum, qunndorcverlalur a nupliis : ul cum vcncrit, et pulsavcrit, con-

festim aperianl ci. Beati servi illi, quos,cum vcncril domi-

nus, invencrit vigilantcs : Amcn dico vobis, quod pra^cingct

sc, ct faciet illos discumberc, et transicns minislrabil illis.

Et si vcncrit in secunda vigilia, el si in lerlia vigilia venc-

rit, et iU invcnerit, bcati sunt scrvi illi. Hoc aulem scil<»l«',

' Joan, v, 3o, — % Luc, \\\\, 4l> — ' Epbes. )i, 3.

ab".



4o4 S. BASILII C/ESAll. CAPPAD. ARCHIliP.

quod si sciret palerfamilias, qua hora fur veniret, vigilaret

utiqnc, ct non sineret perfodi domum suam. Et vos eslotc

parati, quia qua hora non putatis, Filius hominis venietT

,

clc.—De lemporibus aulem.et momenlis, fratres, non in-

digeti* ut scribamus vobis : ipsi enimdiligenterscilis,quod

dies Domini sicut fur in noclc, ita venieta

. Et pauloposl,

Igilur non dormiamus sicut et caeteri, sed vigilemus, et

sobrii simus 3.

CAPUT II.

Quod omne lcmpus debet reputari opportunum, ad ca

sludiose agenda, quce Dco placenl.

Me oportet operari opera ejus, qui misit me, donecdiesest 4 .—Itaque,charissimi mei, sicut semper ohedistisnon ut

in praesentia mca lanlum, sed multo magis nunc in absen-

lia mea, cum melu et tremore vestram salutem opera-

mini 5.

W»«VUVWW»VV<WVV\VV\VV\VV\V\VW\VV^H\«HV\V«\V»V»\\\\\V\W\VVHV^W\MW>IVMM

REGULA XIV.

CAPUT UNICUM.

Ouod rcs quce inlcr se non conveniunt, non sunt misccn-

dce: sed singulorum (juce fiunl aut dicunlur, proprium

tempus agnosccndum esl.

Tuisc acceduntadeum discipuli Joannis,diccntes: Quare

nos et Pharissei jejunamus frequenler, Discipuli aulem lui

: Liic. xn, 35-4o. — 1 Tliess. v, 1, 2. — 3 Ibid, 6. — * Joan.

ix, 4- — 5 Pliilip. l», 12.



MOlWLIA. 4°5

non jcjunant? Et ait illis Jesus : Numquid possunt filii

sponsi lugcrequandiucum illis cst sponsus? Venienlaulem

dics, cum aufcrclur ab cis sponsus, ct lunc jcjunabunt in

illis diobus ', ctc.—Itaque,iVatres, non sumus filii ancilhe,

sed liberac2

.—In libertate igiturquaChrislus nos libcravit,

slalc, cl nolitc itcrum jugo servitulis contineri3.

\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\

KEGULA XV.

CAPUT UNICUM.

Quod 7i0ii oportct spe in bonis aliorum operibus reposila,

officium suum negligere.

Facite ergo fructus dignos poenilenlioc; ct ne vclilis di-

cere inlra vos ipsos : Patrcm habemus Abraham 4.

'V'*^\^\\\\\Y\\\\\'\VV\^\'V ,, \\\ lV\'\V\\VV'VA\'\\\^'\V\\'\\\'\\VV>\\\A\\V\\N\\V\\(\\>\%V\\Â\\V\>V\A\\'*

REGULA XVI.

CAPUT UNICUM.

Quod niliil juvantur qui simul vivunt cum cis qui Dco

placent, nec tamcn animum suum virtutibus ornant,

tamclsi codcm modo alquc ipsi vivcrevidcntur.

Tunc similc crit rognum coclorum dccem virginibus,

qucc accipientcs Iampades suas, exicrunt obviam sponso.

• Matlh. ix, i/,, i5. — • Gal. iv, 3i. —3 Id. v, i. — * MaUli.

111, 8.



4o6 S. BASILII CESAR. CAPPAD. ARCIIIEP.

Quinque autem ex eis erant prudentes, et quinque fatu».

Quaeerantfatuae, acceptislampatlibus suis, non sumpscrunt

oleum secum : prudentes vero acceperunt in suis vasis

cum lampadibus suis. Haec paulo post subjungit de fatuis:

Postea vero veniunt reliquae virgines dicenles : Dominc,

Domine, aperi nobis. At ille respondens ait : Dico vobis,

nescio vos '.—Dico vobis ; in illa nocte erunt duo in lecto

nno;unus assumetur, et alter relinquetur. Erunt duae mo-

lenles in unum; una assumetur, et altera relinquetur. Et

respondentes dicunt illi : Ubi Domine ? Qui dixit illis :

Ubicumque fuerit corpus, illuccongregabuntur etaquilae2.

<\\v\\\\\\\\\\u«v\\muv\«vvvvvnvH\\v\>iv\v\\\v\M<i\\«vvwwwmw^w»i«W'W

REGULA XVII.

CAPUT UNICUM.

Quod cum pcr proprietates nobis a Scriptura indicatas

agnovimus qualc sil instans lempus, dcbcmus hac con-

jeclationc facta rcs noslras ad illud accommodare.

Ab arbore autem fici discite parabolam : cum jam ra-

mus ejus tener fuerit, et folia nata, scitis quod prope est

acslas. Ita et vos cum videritis haec omnia, scitote quod

prope est in januis3

.—Cum videritis nubem orientem ab

occasu, slalim dicitis : Nimbus venit, et ita fit. Et cum

austrum flnntem, dicitis : Quod aestus erit, et fil. Hypo-

critae, facicm cceli et lerrae nostis probarc, hoc autem tem-

pus quomodo non probatis 4 ?—Jam tempusbreveest, ut el

qui habent uxores, tanquam non habentes sint : et qui

1

Matth. xxv, 1-12. —*

Luc. xvii, 34-07.—s

Mattb. xxiv, 32, 33.— 4 Luc. xn, 54-56.



MOnALIA. /,07

ilenl, lanquam non flcnlcs : cl qui gaudenl, tanquam non

gaudcnlcs : el qui cmunt, tanquam non possidenles : et

qui utunlur hoc mundo, lanquam non ulnnlur; prailcrit

ema figura liujus mundi \

\\VWV\*»\\VV\\\\V\\VVVV\\VVVV\A\ M\WWMHWW»\\»WWMHV*WiVVVWIV\AW<WWW

REGULA XVIII.

GAPUT I.

Quod mandata Dci eo modo flcri dcbent, prout Dominus

prascepit : qui enim inmodo ca faciendi offcndit, licet

mandatum excqui videatur, rcprobus cst apud Deum.

Dicebat autcm ct ei, qui se invitaverat : Gum facis

prandium, aut ccenam, noli vocare amicos tuos, ncque fra-

tres tuos, neque cognatos tuos, nequc vicinos divites, nc

fortc et ipsi te reinvitent , et fiat tibi relribulio. Sccl cum

facis convivium, voca pauperes, dcbiles, claudos ct caecos,

ct beatus eris, quia non possunt relribucre tibi : relribuc-

tur enim libi in resurreclionc justorum*.

CAPUT II.

Quod non oporlct Dci mandatum faccrc ad humanam

graliam conciliandam}

aut proplcr ullam aliam afjcc-

tioncm : scd in omnibus hunc scopum habere, ut placcas

Dco, cl dctur Dco gloria.

Atti:nditk, ne eleemosynam vcstram facialis coram ho-

minibus, ut vidcamini ab cis : alioqui mcrccdcm non lia-

bctis apud Pnlrcm vcslrum, qui in coclis est. Gum crgo

11 Coi

-

. vii, af)-3i, — J Luc. xiv, 12-14.



4o8 S. BASILII CESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

facis eleemosynam, noli luba car.ere coram hominibus,

sicut hypocritae faciunt in synagogis, et in vicis, ut hono-

rificentur ab hominibus. Amen dico vobis, recipiunt mer-

cedem suam \ et calera. — Siveergo manducatis, sive bibi-

tis, sivealiudquidfacitis, omniaingloriamDei facile\—Sed

sicut probalisumusa Deo, utcrcdereturnobisEvangelium,

ita loquimur, non quasi hominibus placentcs, scd Deo, qui

probat corda noslra. Nequc enim aliquando fuimus in ser-

mone adulalionis, sicut scitis, nequc in occasione avariliie

Deus leslis est : nec quaerentes ab hominibus gloriam, ne-

que a vobis, neque ab aliis3.

CAPUT III.

Quod Domini mandala et coram Deo, el coram homini-bus cum conscienlia ct bono sttidio perpcienda sunt .'

(]ui enim non sic facit, condemnatus est.

Vje vobis Scribrc et Pharisaji hypocriloc, quia nmndatis

exlernam poculi patinacquc parlem : inlus autem plena

sunt rapina et inlempcranlia. Pharisaec coccc, muuda prius

iulcrnam. poculi ct patinoc parlem, ut et extcriorcs hujus

partespuracevadanl 4.— Quitribuit insimplicitale

5.— Om-

niafaciiesinemurmurationibusctdisceptalionibus6

.—Finis

aulcm pracccpti est charitas de cordc puro, ct conscienlia

bona". — Habens fidem etbonam conscienliam, quamqui-

dam repellentcs, naufragium fecerunt circa fidem 8.

' Matth. vi, i, 2 . — • 1 Cor. x, 3i. — 31 Thess. n, 4-6. —

* Matih. xxtu, a5, a6.— 5 Rom. xu, 8.— 6Pliilip. H, i4«— 7

» Tim -

l, 5. — 8 Ibid. 19.



MORALIA.

CAPUT IV.

Quorl proplcr crquam minorum administrationcm cx

justo judicio rclribuanlur majora.

Euge scrvc bone ct fidelis, super pauca fuisti ficlclis,

supcrmulta tc consliluam : inlra in gaudium Domini lui '.

El pnucisposl inlerjcclis :

Omni enimhabenti dabilur,

ct abtmdabil : ab co vcro qui non habct, et quod habct,

aufcrclur \ — Siergo in iniquo mammona fidelcs non fuistis,

quod vcrum est, quis credel vobis ? Et si in alicno fideles

non fuistis, quod vcslrum est, quis dabit vobis3?

CAPUT V.

Quod Domini mandata cum incxplcbili cksidcrio sunt

pcragcnda, scmpcr ulterius fvslinando.

Beati qui esuriunt ct sitiunt juslitiam 4. — Fralrcs, cgo

mc nondum arbitror comprehendisse. Unum autcm, qtiae

quidemrctro sunt obliviscens,

adca vcro quoc priora sunt

cxtendcns me ipsum, juxta scopum pcrscquor ad bravium

supernrc vocalionis in Christo Jcsu 5.

CAPUT VI.

Quod mandata Dci ita ftcridcbcnl, ut nuantum in fiicicnle

silum cst, omncs illumincnlur , ct gloria a/Jicialur

Dcus.

Yos eslis lux mundi. Non polcst civilas abscondi supra

monlcm posila : ncque acccndunl lucernam, cl ponunl

sub modio, scd supcr candclabrum, cl lucct onmil)us qui

* Mallli. xxv, a3. — • Il.id. 29. _ ' Luc. xvi, 11, 12. — 4 Mallli.

v, G.— * Philip. 111, i?i, 14.



4lO S. BASLtll C/ESAR. CAPPAD, ARCHIEP.

in domo sunt. "Sic luceal lux vestra coram hominibus, ut

-XUleaji.Uo'pera

vestra bona,et

glorificent Patrem vestrum,qui in ccelis est \ —Nemo autem accendens lucernam, ope-

rit eam vase, aut subter lectum ponit, sed super candela-

brum, ut intrantes videant lumen*.— Ulsilis sinceri,et sine

offensa in diem Christi, repleti iructibus juslilia?, pcr Je~

sum Chrislum in gloriam et laudem Dei 3.

\WW\WWMW\WWWWWVWIWWVWWVWVWMVVWWWWWWMWWWW\wwwwwww

REGULA XIX.

CAPUT I.

Quod is impcdiri non debet qui Dci volunlalcm facit

sive ex D ci prazccpto , sive ex ralione mandato pareat.

Ncque facicns debct morcnx gercre impedientibus, licet

sint ncccssiludine conjuncli, scd in sua scnttntia pcrse-

verarc.

Tunc venit Jesus a Galiloea in Jordanem ad Joannem,

ut baptizaretur abeo. Joannes autem prohibebat eum, di-

cens : Ego opus habco, ut a te baptizer, et tu venis ad

me? Respondens autem Jesus, dixit ei : Sine modo; sic

enim decet nos implerc omnem justitiam 4, elc. — Exindc

coepit Jesus oslendcre Discipulis suis, quod oportct eum

ire Jcrosolymam, ct mulla pali a scnioribus, etprincipibus

sacerdotum, et Scribis, et occidi, cl terlia die resurgere :

et apprehendens cum Pctrus, coepit increpnrc illum, di-

cens : Propitius tibi sis, Domine : non erit libi hoc. Qui

conversus, dixit Petro : Vade post me Satana, scandalum

1

Matlh. v, 14-16. —'

Luc. vm, 16. —3

Pbilip. 1, io, 11. —4 IWatth. iu, 10-10.



MORVLIA. 4'1

cs mihi, quia non sapis oa qoae Dci sunt, scd ea quae homi-

mmi \ — Et otlcrcbant illi parvnlos, uttangerct illos. Disci-

puli aulcni incropnbanl offcrentcs. Videns autem Jesus,

indigne tulit, ct ait illis : Sinitc parvulos venire ad me, et

nc prohibucrilis eos; talium est enim regnum Ccclorum \

— Et cum morarcmur pcr dics plurcs, advenit quidam a

Jurhxa Propheta, nominc Agabus. Is cum vcnisset ad nos,

tulit zonam Pauli: et alligans sibi pedes et manus, dixil

Hace dicit Spiritus sanctus : Virum, cujus est zona haec,

sic alligabunt in Jerusalem Judaci, et tradent in manus

Genlium. Cum autem audissemus hacc, rogabamus et nos,

ct qui loci illius erant, nc asccndcret Jerosolymam. At res-

ponditPaulus: Quid facitis flentes, et ainigentescormeum?

Egoenim non solum alligari, scd et mori paratus sum pro

nomine Domini Jesu. Et cum ei nou suaderetur, quievi-

mus, dicentes : Domini voluntas fiat8

. — Qui et Dominum

occiderunt Jesum, et suos Prophetas, etnospersccuti sunt,

et Deo non placent, ct omnibus hominibus adversantur,

probibentcs nos Gentibus loqui, ut salvi fiant, ul implcant

pcccata sua semper : pervenit autcm ira super illos usquc

in fincm 4.

CAPUT II.

Quod is, qui conficit Dei mandalum a?iimo non sinccro,

et tamcn in spccicm sinceritatem doelrinat Domini

scrvat, non prohibcnduscst

; proplcrca quod quanlumpcr rcm ipsam Licct, ncmo Ucditur : imo vcro aliqui

interdum ab ipso juvanlur ,• admonendus lamcncst, ut

mentcm habeat rcctc faclis dignant*

Cum crgo facis cleemosynam, noli luba cancrc nnlc lc,

sicut hypocrilac faciunt in synagogis, ct in vicis, ut nono-

' Mattli. xvi, 2i-a3. — " Marc. x, i3. — 3 Act. xxi, io-i{. —4 1 Thcss. n, i5, 16.



4l2 S. 6ASILII C.ESAR. CAPPAD. ARCIHEP.

rificentur ab hominibus. Amen dico vobis, recipiunt mer>

cedem suam. Tc autem faciente eleemosynam, nesciat si-

nistra tua, quid faciat dextera tua, ut sit eleemosyna tua in

abscondito, et patcr tuus qui videt in abscondito, ipsc

reddet libi in propatulo \ Etdeprecationesimilitcr.— Res-

pondit autem ei Joannes dicens : Magister, vidimus qucm-

dam in nomine luo ejicientem dtemonia, qui non sequitur

nos, et prohibuimus, quia non sequilur nos. Jesus autem

ait : Nolite prohibere cum. Nemo est enim qui faciat vir-

tulem in nomine meo, et possit cito male loqui de me. Qni

enim non cst adversumnos, pronobis est\ — Quidam qui-

dem et propter invidiam, et contenlionem, quidam aulem

ct propter bonamvoluntatem Christumpraedicant : quidam

ex charilale, scientes quod in defensionem Evangelii posi-

lus sum : quidam autem ex contentione Christum annun-

tiant non sincere, existimantcs se pressuram suscitare vin-

culis meis. Quid enim? Allamen omni modo, sive per

occasionem, sive per verilatem Christus annuntiatur, ct in

hoc gaudeo, sed et gaudebo 3.

\\\\\\\vv\v\\\v\\\\v\\v\vv\\vv\v\v\\\vv\vv\\\\\\\\\\\\\v\\v\\\\\vvv\\\v\vv\vv\vvvyvvvv\>v\

REGULA XX.

CAPUT I.

Quod Domino crcdenlcs baplizarl dcbent in nominc Pa-

tris, ct Filii, et Spiritus sancli.

Euntes docele omncs genles, baptizantcs cos in nominc

Patris, et Filii, ct Spiritus sancti 4. — Amenamen dicotibi,

' Matth. vi, a-4 et seq. — 2 Marc. ix, 07-09.

—3 Philip. 1, 1S-18.

— * Matth. ufuif

19.



MORALIA. l\\ 5

nisi quis natus fuorit denuo, non potest vidcre regnum Dei.

El rursus:

Amcn amen dico tibi, nisi quis nalus fucrit ex

aqua et Spiritu,'non polest introire in regnum Dci '.

CAPUT II.

QttCB sit ratio aut vis baptismatis? ncmpc ut baplizatus

ct mcntc ct sermonc ct aclione mutclur, alquc pcr vir-

tutcm sibi datam fuit idipsum, qtiod esl illud ex quo

nalus cst.

Quod nalum csl cx carne, caro est : et quod nalum est

ex Spirilu, Spiritus cst. Non mireris quod dixi libi : Opor-

tcl vos nasci denuo. Spirilus ubi vult spiral, cl vocem ejus

audis, sed nescis unde vcnial, et quo vadat. Sic est omnisqui natus est ex Spiritu

a. Moriamini quidcm peccalo, viva-

tis autcm Deo in Chrislo Jcsu 3 *— Quicumquebaptizati su-

mns in Christo Jesu, in morlcm ipsius baplizali sumus.

Consepulli igilur sumus cum illo pcr baplismum in mor-

lem : ut quomodo Chrislus surrexit a morluis per gloriam

Patris, ita ct nos in novilalc vitaa ambulemus. Sienimcom-planlali facti sumus simililudini mortis ejus, nimirum cl

resurrectionis erimus. lloc scicnles, quod velus homo nos-

ter simul crucifixus cst ut dcslrualur corpus pcccati, ut

ultra non serviamus pcccato. Quienim morluus cst juslifi-

catus est a peccato 4. — In quoct circumcisicsliscircnmci-

sione non manufacla, in cxpolialionc corporis peccalorumcarnis, in circumcisionc Cbristi, consepulli ei in baplismo.

in quo et simul resurrcxislis per iidcin operalionis Dei, qui

suscilavit illiun a morluis'.— Quicumquc enim in Chrislo

baptizati eslis Chrislum induislis. Non esl Judtcus, ncquo

Graecus; non csl servus, ncque liber : non csl masculus, et

1 Jnan. iii, T) ct 5.— » Ibid. (i-8,— 3 Roi. vi, li,— * Ihid. Ti -.

— 5 C"los, ii, ii, ii.



4l4 S. BASILII CjESAR. CAPPAD. ARCIIIEP.

foeinina. Omneseniin vosunum estis inChristo Jesu '.—Ex-

poliantes velereni honiinem cum actibus suis, et induentes

novum, qui renovatur in agnitionem, secundum imaginem

ejus, qui creavil illum : ubi non est Gentilis et Judasus,

circumcisioetpraeputium, Barbarus, Scytha, servus, liber :

sed omnia, et in omnibus Christus2.

*WWVWV\W\W>W\WNWWV^WWXVWVW\WW\VWW\W\ VV\W\-UVWWWiWVWVWWiVWWW

REGULA XXI.

CAPUT I.

Quod nccessaria etiam ad vitam mlernam sit participatiocorporis et sanguinis Christi.

Amen, amen dico vobis : Nisi manducaveritis carnem

Filii hominis, et bibcritis ejus sanguinem, non habetis vi-

tam in vobis. Qui manducat meam carnem, et bibit meum

sanguinem, habet vitam aeternam, et reliqua3.

CAPUT II.

Quod <\ui accedit ad communionem non considerala liac

ratione secundum quam corporis cl sanguinis Christi

participalio datur, is nullam cx ea utilitatem capial :

et quodqui indignc assumil, condemnatus sit.

Amen, amen dico vobis : Nisi manducaveritis carnem

Filii hominis, et biberitis ejussanguinem, non habelis vi-

tam in vobis. Et paulo inferius. Sciens autcm Jesus apud

semclipsnm, quod murmurarent de hoc Discipuli ejus,

« Galat. m, a;, 28. —-2 Colos. 111, 9-11. — 3 Joan. vi, 54 et

seqq.



MORALIA. 4'

dixil cis : Hoc vos scandalizal? Si crgo videritis Filium ho-

minis asccndcnlem ubi erat prius? Caronon prodest quid-

quam, Spiritus est qui vivilicat. Yerba qure ego locutus

sum vobis,spirilus ctvita sunt '.—Ilaquequicumque man-

ducaverit panem hunc, vel biberit hunc Doinini cnlicem

indigne, rcus erit corporis ct sanguinis Domini. Probet au-

tem seipsum homo, et sic de pane illo edat, et de calice

illo bibat. Qui cnim manducat et bibit indigne, judicium

sibi manducat et bibit, non dijudicans corpus Domini 2.

GAPUT III.

Qua ratione mandueandam sil corpus Domini, et sanguis

bibcndus in commcmoralioncm obcdientim Domini us-

que ad morlem; at qui vivunt , nonjam sibi vivant

sed ci qai pro ipsis morluus csl, ct rcsurrexil.

Et acceplo pane, cum gratias egissel, fregit et dedit eis

dicens : Hoc est corpus meum, quod pro vobis datur : hoc

facite in meam commemorationem. Similiter et calicem

postquam coenavit, dicens : Hic cnlix novum testamenlum

est in sanguine meo, qui pro vobis funditur \—Quoniam

Dominus Jesus in qua nocte tradebatur, acccpit panem,

el gratiis aclis, fregit, et clix.it : Accipite, manducale : hoc

est corpus meum, quod pro vobis frangilur : hoc facite in

mcam commemorationcm. Similitcr ct calicem postquam

cccnavit, dicens : Hic calix novum leslamenlum cst in

mco sanguine.IIoc facile, quolicscumquc bibctis, in menm

commcmoralioncm. Quoticscumquc enim manducabitis

pnnem hunc, cl hunc caliccm bibctis, morlcm Doinini

annunliabilis doncc vcniat 4.— Charitas enim Christi ur-

get nos, aestimanlcs hoc quod si unus pro omnibus mor-

* Joan. vi, 5i-f>4. —* i Cor. II, v}-?>j. —• 3 Luc. xxn, ly, ao,—

* l Cor. ii, 20-iG,



4l6 S. BASILII CESAR. CAPPAD. AllCIHEP.

tuus est, ergo omnes morlui sunt : et pro omnibus mor-

tuus est, ut et qui vivunt, jam non sibi vivant, sed ci, qui

pro ipsis mortuus est, et resurrexit, ut multi fiant unum

corpus in Chrislo \ — Pariis, quemfrangimus, nonne par-

ticipatio corporis Chrisli est? Quoniam unus panis, unum

corpus multi sumus. Omnes enim cle uno pane partieipa-

mus \

GAPUT 1Y.

Ouod hymnis laudandus sit Domimis, ab to qui sancla

participat.

Edentibus aulem illis, accepit Jcsus paneni, el cum gra-

lias egisset, fregit, dedilque Discipulis, et qua? sequunlur.

Qnibus adjungit. Et hymno dicto, exierunt in monlemolivarum \

f\w\\\\\\\\\\\v\v\\\\vvv\v\\\vvv\v\\vvv\vv\\vvvvvvvvvvv\\v\\v\vvvvvvv vvvvvvvvvvvvwvwvwv

REGULA XXII.

CAPUT I.

Quod peccatum, cum perpetralur, abalicnal a Domino:

conciliat vcro ct adjungit diabolo.

Amf.n ,

amen dico vobis:

quod omnis qui facit pecca-tum, servus esl peccali •*.—Yos ex palre diabolo estis, et

desideria palris vcslri vullis facere5

. — Cum enim servi

essetis peccati, libcri fuislis jusliiiae.

a Cor. v, i4, i5. — ' i Cor. x, 16, 17. — ' Mallh. lXVj,u6-3o.

— 4 Joun. viii, '">}. — 5 Ibid. 44- — 6 Rom. vi 20. .



MORALIA. 4l7

GAPUT II.

Quod ncccssiludo cum Domino non in earnis conjunctione

noscilur , sed in sludio divince implendce voluntatis

perficitur.

Quiex Deo est,verbaDeiaudit \— Et nuntiatumcstilli,

dictumque : Mater tua, et fratres tui stant foris, volentcs

te vidcre. Qui respondens dixit adeos : Mater mea, et fra-

tres mei hi sunt, qui verbum Dei audiunt, et faciunt \ —Vos amici mci estis, si feceritis quae ego praecipio vobis 3

.

—IQutcumque enim Spirilu Dei aguntur, iisunt filii Dei 4.

\\\VV\VV\\\\iV\*\V\\\\\\\\\\\\\<VV\\\\\\\\V\\\\\\\V^

REGULA XXIII.

GAPUT UNICUM.

Quod quiprceter voLuntalcm trahitur a pcccato, is inlclii-

gcrc dcbct sc ab alio pcccato, prius a sc commisso, cons-

triclum teneri, cui sponte inscrviens, landem rapilur

ab ipso etiam ad ea quce non vul.t.

Scimus eniui quod lcx spiiitualis csl, cgo autcin carnalis

sum, vcnumdalus sub pcccalo. Quod cnim operor, non

intelligo : non cnim quod volo, hoc ago : sed quod odi, il-

lud facio. Si autcm quod nolo, illud facio, conscntio lcgi

quod bona osl. Nunc autcm jam non ego opet or illud, scd

quod habital in me pcccatnm. Scio enim quod non habitat

in me, hoc est in carne mea, bonum : nam velle adjacof

' Joan. vill) 4j. —* kuc. vln, ao, 21. —

s

Joan. xv, \\. —A Hom. vni, i4-

xliv. a^



4l8 S. BASILII C£SAIL CAPPAD. ARCHIKP.

mibi, perficere autem bonura, non invenio. Nonenim quod

volo facio bonum : sed quod nok) malum, hoc ago. Si au-

tem quod nolo ego illud facio, jam non ego operor illud»

sed quod habitat in me peccatum *,

\\\ V\\ \\\ \\\ \\\ \\\ \\\\\\ VV\ VV\ \\\\WVM \\\VV\<W\W\VWW\W\WWWWNWIWWWWWWl

REGULA XXIV.

CAPUT UNICUM.

Quod non mendacium, sedveram in omnibus dicendum.

Sit aulem sermo vester: Est, est : Non, non: quod au-

tem his abundantius est, a malo est 2 .

— Deponentes men-

dacium , loquimini veritatem unusquisque cum proximo

suo3

.— Nolite mentiri invicem *.

WWWW^WVWVW^WNVWWVWftWVWWWW^VWWNW^W^.WVWVWVWVWWWW^VWVVWMWVVV»

REGULA XXV.

CAPUT I.

Quodqucestiones inutiles et contentioscenon sunt faciendce.

HvEC commone, testificans coram Domino:

Noli con-tendere verbis ad nullam utilitatem, ad subversionem au-

dientium 5.— Stultas autem et sine disciplina quaestiones

devita, sciens quod generant lites6

.

* Rom. vu, i4-i-.— 2 Matth. v,^>y.— 3 Ephes. iv, 35,— * Coloss.

Ul. 9. — * a Tini, u, i\, — 6 lbid. a3.



MORALIA. 4l9

CAPUT II.

Quod non sunt profercnda vcrba otiosa, qutv nikil utili-

tatis afferunt. Etenim loqui aut etiam faccre ipsum bo-

num non ad wdificationem fldci, id sanctum Dei Spi-

ritum tristitia afficit.

Dico autem vobis, quod de omni verbo olioso,

quodlo-cuti fucrint homines, reddint rationem in die judicii '.—Om-

nis sermo spurcus ex ore vestro non procedat : sed si quis

bouus ad aedificationem fidei, ut det graliam audientibus.

Et nolile contristare Spiritum sancluni Dci : in quo ob-

signati cstis in diem redemptionis 2.

V\XV\VVV>VVAVVVVV\\V*/VV*\V*<VV\/V\*VVVVVVVV^^W\V\V^

REGULA XXVI.

CAPUT I.

Quod verbum omnc aut res tcstimonio divinw Scriptuna

obfirmanda sunt ad inlegram bonorum persuasioncmt

ct ad malorum verecundiam.

Et acccdens ad cum lcnlalor dixit : Si Filius Dci cs, dic

ut lapidcs isti pancs fiant. Qui rcspondcns dixil :Scriptum

cst: Non in solo panc vivct homo, sed in omni vcrbo, quod

proceditdcoreDci 3.—Et rcpletisunt omnesSpiritusanclo,

ct cocpcrunt loqui aliis linguis, proul Spirilus sanclus da-

bnleloqui illis4

.— Slupcbant aulem onincs, et Dlirabantur

ad invicein, diccntes : Quidnam vult hoc cssc? Alii aiilcn.

' Matih. xii, 5b. —>'

m liphcs. IV, 39, 3o. —J Mitth. iv, 3, 4. —

4 Acl. n5 4.

27.



^20 S. BASILIl C.ESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

irridenles dicebant : Musto pleni sunt isti. Stans aulem

Petrus

cumundecim, levavit vocem suam, et locutus est

eis : Viri Judaei, et qui habitatis Jerusalem universi, hoc

vobisnotum sit, et auribus percipite verba mea. Non enim

sicut vos putatis, hi ebrii sunt, cum sit hora diei tertia;

sed hoc est, quod dictum est per prophetam Joel : Et erit

in novissimis diebus, dicit Deus, effundam de Spiritu meo

super omnemcarnem, etprophetabunt Setquaesequuntur.

GAPUT II.

Quod oportet eliam quce in nalura ac consuetudine vitai

nota sunt, uti, ad confirmationem eorum quw fiunt

aut dicuntur.

Attendite afalsis prophetis, qui veniunt ad vos in ves-

tiinentis ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces : a

fructibus eorum cognoscetis eos. Numquid colligunt de

spinis uvam, aut de tribulis ficus? sic omnis arbor bona

fructus bonos facit : putrida autem arbor fruclus malos fa-

cit2

, el caelera.— Et murmurabant Scribse eorum et Pha-

riseei, dicentesadDiscipulos ejus : Quarc cum publicanis et

peccatoribus manducalis et bibitisPEt respondens Jesus

dixit ad illos : Non egent qui sani sunt medico, sed qui

malehabent 3.— Nemo militans implicatse vitre negotiis ut

ei qui se in militiam delegit, placeat. Quod si certet etiam

aliquis, non coronatur nisi legitime cerlaverit 4.

' Act. 11, 12-17. — 2 Malth. tii, i5 et scqq. — 3 Luc. v, 2o, 5j.

— ' i Tflm. ii, 4, 5.



MORALIA. 4 41

<vv\wvvvvvvv\vvvvvwvvv\wv\v\\\w\w\\wvvw/vwvvw\vwvVMiwvvvw\vvv\vv/wwvv\vwvvw»

REGULA. XXVII.

CAPUT UNICUM.

Quod non debcmus fieri simites eis qui a Domini doctrina

sunt alieni: contra, quod oporUt imitari Dcum etSanc-

tos cjus pro data nobis ab iUo facultale.

Scitis quod principes genlium dominentur illis, et qui

magni sunt, potestatem exerceant in eas. Non ita erit inter

vos, sed quicumque voluerit inler vos primus iieri, erit

vester minister. Et qni voluerit inter vos primus esse, erit

vesterservus : sicut Filius hominis non venit ut ministra-

retur sibi, sed ut ministraret, et doret animam suam re-

demplionem promultis *.—Nolite conformari huic saeculo,

sed transformamini per renovationem mentis veslne, ut

probetis quce sit voluntas Dei2

. — Imitatores mei estote,

sicut et ego Christi 3 .

\\\\\vvvvv\\v\\vvvvv\\\vv\vvvvvvv\\\v\vvvvvvvvvvvvwvvvv\vvvw\\\\v\\vvvvv\vvvv\vv\\vv\vvv

REGULA XXVIIL

CAPUT UNICUM.

Quod non oportct temcre, et inconsidcrale abripi el at~

trahi ab iis qui simulant vcrilatcm : scd ex dato nobis

aScriptura signo unumqucmquc cognosccrc.

Attendite a falsis prophctis, qui veniunt ad vos in vcs-

1 Mattli. xx, a5-28. — 2 Rom. xn, a. — 31 Cor. x«, i.



^22 S. BASILII CJESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

timentis ovium, intrinsecus autem sunt lnpi rapaces: a

fructibus eorum cognoscetis eos1

.

— In hoc cognoscent

omnes quod Discipuli mei estis, si dilectionem mutuam

habuerilis inter vos\ — Ideo notum vobis facio, quod

nemo in Spiritu Dei loquens, dicit anathema Jesum 3.

(VW VV\VWVV\VWVWVV\VWVV\ VV\ VVVVWVWWVW\W\VW VWVWVWW\ Vwwxvwvwvwvwvwvw w/v

REGULA XXIX.

GAPUT UNICUM.

Quod dcbet ttnusquisqtic professionem suam per sua opera

confirmare.

Ipsa opern, qusc ego facio, testimonium perhibent de

me, quod Pater miserit me 4. — Si non facio opera Patris

mei, ne credatis mihi : si vero facio, etsi non creditis mihi,

operibus meis credite, ut cognoscatis, et credatis quodPa-

ter in me est, et ego in Patre 5.— Nullam in ulla re dantcs

offensionem, ut non vituperetur ministerinm. Sed in omni-

bus exhibenles nosmetipsos sicut Dei ministros in multa

palicntia, in tribulationibusG

, etc.

* Malth. vii, i5.— a Joan. xm, 55. — 31 Cor. xu, 3. — 4 Joan.

v, 56.

—s

id. X) 37> 38. —6

2 Cor. vi, 5, 4.



mohalia. 4»3

^\\\\VVVNA^VV>VV\VV>VV\V\V^VVVV\\V>AVWVV»VV\VV»VV»'VV\VV»VV\VV»VVVIV\>VV\VVV.VV\\^'VVVV»%

REGULA XXX.

CAPUT I.

Quod res sacrcv per admixtioncmeorum, quce

communtusui destinantur, non sunt profanandce.

Et intravit Jesus ia templum Dei, et ejecit omnes ven-

dentes et ementes iu templo, et mensas nnmulariorum, et

cathedrasvendentium columbas evertit, etdiciteis: Scrip-

tum est: Domus mea domus oralionis vocabitur; vos au-

tcm fecislis eam speluncam latronum 1

. — Numquid domos

non habetis admanducandum etbibendum ? aut Ecclesiam

Dei contcmnitis, et confkndilis cos qui non habent\ — Si

quis esurit, domi manducet: ut non in judicium conve-

niatis3.

CAPUT II.

Quod id quod Deo dicatum cst, tandiu vclut sanctum

konorandum sil, quandiu voluntas Dei in ipso con-

scrvatur.

Jerusalf.m, Jerusalem, quaeoccidis Prophetas, etlapidas

eos ,qui adte missisunt,quotics voluicongregarefiliostuos,

qucmadmodum gallina congrcgat pullos suos sub alas, ct

noluisti? Ecce rclinqnitur vobis domus vcstra dcserla *.

1

Maltli. xxi, u, l3, — » i Cor. xi, 32.—J Ibid. 54.— < Matlli.

xxiii, 07, 38,



4^4 S. BASILII CESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

n. \\ \\\VV\VWWMWW\ VMWWVV\ \v\uwww VW VVXVV\VWWVvww\w\vww\ \wvw vv\w\w\

REGULA XXXI.

CAPUT UNICUM.

Quod res assignatce iis, qid Deo se consecrarunt, in alios

non sint insumendce; nisi si quid supersit superfluum.

Eiut autem mulier gentilis Syrophoenissa genere, et ro-

gabat eum ut doemonium ejiceret de filia sua. Qui dixit

illi : Sine prius saturari filios : non est enim bonum su-

mere panem filiorum, et projicere calellis. At illa respon-

dit, et dixit illi : Utique, Domine, nam et catelli comedunt

sub mensa de micis puerorum. Et ait illi : Propter hunc

sermonem vade, exiit dasmonium de filia tuar

.

\V\\\\\\\\V\\\\VVVVVVVWVVVW\VV\WVW\VV\VV\VWVWVW\V\VWVV\WVW\IVWW\W\W\VW IW\ w\

REGULA XXXII.

CAPUT UNICUM.

Quod ex cequo et bono unicuiquereddidebent quaisuasunt.

Et interrogaverunt eum, dicentes: Magisler, scimus

quia recte dicis, et doces, et non accipis personam, sed

viam Dei in veritate doces : Licet nobis tributum dare Cae-

sari, an non ? Considerans autem dolum illorum, dixit ad

eos: Quid me tentatis? Ostendite mihi denarium. Gujus

habetimaginem, et inscriptionem? Respondentes dixerunt:

' Marc. vii, 26-29.



MORALIA. i\2b

Csesaris. Et ait illis: Recldite ergo quae sunt Caesaris, Cse-

sari, ct quac sunt Dci, Deo '.

— Reddite ergo oninibus de-

bita: cui tributum, tributum: cui vectigal, vectigal : cui

timorcm, timorem: cui honorem, honorem. Nemini quid-

quam debeatis, nisi ut invicem diligatis2.

^vvwvwwvwvwvwwvvvvvwvwwwvvvvwvwvvvvvvavvvwvwwvvvvvvvwvvwvvvwwvvwvww

REGULA XXXIII.

GAPUT I.

Quod scandalum non sit dandum.

Qui aulem scandnlizaverit unum de pusillis istis, qui in

me credunt, expedit ei ut suspendatur mola asinaria ad

collum ejus, et demergatur in profundum maris. Et rur-

sus: Vae homini illi, per qucm scandalum venit3

.—Sed

hoc judicatc magis, ne ponatis offendiculum fratri, vel

scandalum 4.

CAPUT II.

Quod quldquldDominl volunlati adversatur, scandalum

sit.

Exinde cccpit Jcsus ostcnderc Discipulis suis, quod opor-

tcrct eum irc Jerosolymam, et multa pali a senioribus, ct

principibus sacerdotuin, ct Scribis, et occidi, ct terlia die

rcsurgcrc. Et apprehcndcns euui Petrus, coepit incrfcpare

illum, dicens: Propilius sis tibi, Domine, non erit tibi hoc.

Qui convcrsus dixit Petro : Vade post me, Satana, scan-

• Luc. xx, 2J-25,— * Rom. iiii, 7, 8. — ' Mattb. xvni, 6, 7. —4 Rom. xiv, i3.



426 S. BASILII CjESAR. cappad. archiep.

dalum mihi es, quia nonsapisea, quae Dei sunt, sedquae

hominum \

CAPUT III.

Quod licct a Scriptura res, vcl vcrbum dliquod conceda-

tur, ca tamen vitanda sunt, cum alii ad peccalum si-

mili rc concitantur, vel corum crga bonaalacrilas mi-

nuitur.

Dk esu igitur eorum, quae idolis immolantur, scimus

quocl nullum est idolum in mundo, et quod nullus est

Deus, nisi unus. Nam elsi sunt qui dicuntur dii, sive in

ccelo, sive in lerra (siquidem sunt multi dii, et domini

multi), nobis tamen unus Deus, Pater, ex quo omnia, et

nos in illum: et unus Dominus Jesus Chrislus, per quem

omnia, et nos per ipsum : sed non in omnibus est scientia.

Quidam autem cum conscientia idoli usque nunc quasi

idolothytum manducant, et conscientia illorum cum sit

infirma, polluitur. Esca autem nos non commendal Deo.

Neque enim si manducaverimus, abundamus: neque si non

manducaverimus, deficimus. Videte autem ne forte hrec

liccnlia vestra ofFendiculum fiat infirmis. Si enim quis vi-

derit te, qui habes scienliam, 'w idolio recumbentem

nonne conscientia ejus, qui infirmus est, a^dificabitur ad

manducandum idololhyta ? et perit infirmus in tua scientia

froter, propter qnem Christus mortuus est? Sic aulem

peccantes in fratres, et percutientcs conscientiam ipsorum

infirmam, in Christum peccatis. Quapropter si esca scan-

dalizat fratrem mcum, non manducabo carnem in aeter-

num , ne fratrem meum scandalizem \ — Numquid non

habemus potestatem manducandi et bibendi? Numquid

non habemus potestatem sororem mulierem circumdu-

Matth. xvi, 2i-a3. — 21 Cor. viu, 4-i3.



MOHALIA. 427

rendi, sicnl ct cacteri Aposloli, el fratrcs Domini, et Ce-

phas? Ant ego solus ct Barnabas non habemus potestatem

hoc oporandi ? Qais militat snis stipendiis unqunm ? quis

plantnl vineam, el de iVuctu ejns non edit ? Ant qnis pascit

gregem, ct de lactc gregis non mandncat 1? Et cactera.

CAPUT IV.

Quody ne cui offendiculo simus, id etiam quod non csl

ncccssarium, effici dcbet.

Et cnm venissent Capharnanm, accessernnt qni di-

drachmo accipiebant ad Pelrum, et dixerunt : Magister

vester non solvit didrachma? Ait : Etiam. Et cum intrasset

in domum, pracvenit eum Jesus dicens : Quid tibi vidctur

Simon ? Reges lcrrae a quibus accipiunttributa vel censum?

A filiis suis, an ab alienis? Dicit ipsi Petrus : Ab alienis.

Dixit illi Jesus: Ergo liberi sunt filii. Ut aulcm non scan-

dalizemus eos, progressus ad mnre, mitle hamum, et cum

piscem, qui primus ascenderit, tolle, et apcrto ore ejus,

invenies slalercm : illum sumcns, da eis pro mc et le \

CAPUT V.

Quod in Vomini voluntatibus, tamctsinonnulli scanda-

lum pcrpcliunlur , cxkibcnda est invicla qiuedam li-

bcrtas.

Non quod intrat in os, coinquinat hominem : sed quod

exit ex orc, hoc coinquinnt homincm. Tunc acccdenlcs

Discipuli ejus, dixcruntei: Scis quod Pharisaii, audito hoc

vcrbo, scandalizati sunt? At illc respondcns ait : Omnis

plantatio, quam non plantavit Patcr mcus ccclcslis, eradi-

* 1 Cor. ix, 5-7. — * Matth. xvn, a3-a6.



428 S. BASILII (LESAR. CAPPAD. AHCHIEP.

cabitur. Sinite illos : caeci sunt, dnces c&corum. Cseeus

aulemsi caecoducatumpraestet, amboinfoveam cadent

1.

Amen amen dico vobis : Nisi manducaveritis carnem Filii

hominis, et biberitis ejus sanguinem, non habetis vitam

in vobis. Et paulo post. Ex hoc multi Discipulorum ejus

abierunt retro, et jam non cum illo ambulabant. Dixit

ergo Jesus ad duodecim : Numquid et vos vultis abire1?

Quia Christi bonus odor sumus Deo, in iis qui salvi fiunt,

et in iis qui pereunt : nliis quidem odor mortis in mortem,

aliis vero odor vitas in vitam. Et ad haec quis idoneus 3?

*\\WWV\W Â*V^\A^/VV>/VV\VV^VV\VV\VV*VV\\WVVVVV\\\^VV*VVVVVfWMWWWVWWWVWVWW

REGULA XXXIV.

CAPUT UNICUM.

Quod unuscjuisque in sua ipsius mensura debel sese aliis

typum bonorum operum proponere.

Discite a me, quia mitis sum, et humiliscorde 4.— Scio

enimpromptumanimum vestrum : proquo devobisglorior

apud Macedones : quoniam Achaia parata est ab anno praj-

terilo, et vestra eemulalio provocavit plurimos 5. — Et vos

imitalores nostri facli estis, et Domini, excipienles verbum

in tribulalione multa, cum gaudio Spiritus sancti : ita ut

facti sitis forma omnibus credentibus in Macedonia et in

Achaia 6.

' Matth. xv, 12-14. — 2 Joan. vi, 54.-67. — 3 2 Cor. 11, i5, 16.—4 Matth. xi, 29. — 5

2 Cor. u, 2. — 61 Thess. 1, 6, 7.



MORALIA. 4 2 9

*\\\\v\\v\\\\\\\\\\\\\\\\\\\«\\\\\\v\\\\\\\\v\\\\\v\\v\\<\\\v\\\*\\\\\\\\\\\\\\\vv\\\\v\w

REGULA XXXV.

CAPUT UNICUM.

Quodii, qui sancti Spiritus fructum eamdem ubiquc pie-

tatis rationem conservantem in quopiam animadver-

tunt, ncc tamcn sancto Spiritui ilium acceptum refc-

runt, scd advcrsario tribuunt, ipsi in ipsum Spiritum

sanclum blasphcmi sunt.

Tunc oblatus est ei dacmonium habens, caccus et mulus,

ct curavit eum ita ut mutus et crccus ct loqueretur et vi-

deret. Et stupebanl onmcs turbac, et dicebant : Numquid

hic cst filius David? Pharisoei autem audientcs dixerunl

Hic non ejicit doomoncs nisi in Bcclzebub priucipe doc-

moniorum. Jcsus autcm sciens cogitationes eorum, dixit

eis : Quod si ego in spirilu Dei ejicio diemonia, ulique

pervenit in vos rcgnum Dei. Quibus deinceps subjuugit :

ldeo dico vobis : Omne peccatum et blasphemia remilto-

tur hominibus, spiritus autem blasphemia non remiltetur

iiomiuibus. Et quicumque dixerit verbum conlra Filium

hominis, remiltctur ei : qui aulcm dixerit coutra Spiritum

sanclum, non remittelur ci, neque iu hoc sa?culo, nequc

in futuro *.

' Mallh, xn, J2-3j.



450 S. BASILII C.ESAH. CAPPAD. ARCHIEI».

1\\WU'\U W\\^\\VV\\\\>\V\vr\\\\\\\V\.\V\\\\N\A>\\\V\\\.\^V\\\\^\\\\\\\\v\\\V\\'\.\\A.\W\%

REGULA XXXVI.

CAPUT UNICUM.

Quod sewantes formam doctrince Domini, cum omni stu-

dio et konore suscipicndi sunt ad ipsius Domini glo-

riam : qui vero neque eos auditt neque suscipit, con~

demnatur.

Qoi recipit vos, ine recipit : et qui me recipit, recipit

euin qui me misitx.— Et quicumquenonreceperitvos, ne-

que audierit sermones vestros :

exeuntes ex illa domo vel

civitate, excutite pulverem de pedibus vestris. Amen dico

vobis : Tolerabilius erit terrae Sodomorum et Gomorrhaco-

rum in die judicii, quam illicivilati'.— Qui accipit si quem

misero, me accipit : qui autem me accipit, accipit eum

qui me misit 3.—Necessarium autemexistimaviEpaphrodi-

lum fratrem, et cooperatorem, et commilitonem meum,vestrum autem Apostolum, et ministrum necessitatis meae,

mittere ad vos. Et paulo post : Excipite itaque illum in

Domino cum omni gaudio, ct eos qui sunt ejusmodi, in

honore habete 4.

1Matth. x, 4o. —i

2 Ibid. ii, i5. -- 3 Joan. zni, 20.— * Philip.

11, 25-29.



MORALU. 45

W\AV\W\WWWW\AVW\\W\\WW\WWW\WW\W\W\W\W\W\W\AA\W\\V\WVW\W\WVW\W\

REGULA XXXVII.

CAPUT UNICUM.

Quod obsequium pro viribus ctiam in rebus 7ninimis

prccslilum, Deo est acccplum, etiam si prwstctur a mu-

lieribus.

Et quicumque potum dederit uni ex luinirais istis cali-

cera aquse frigidae tantura in nomine Discipuli, araen dico

vobis: Non perdet mercedem suam ',— Respiciens aulem

vidit eos, qui mittebant muncra sua in gazophylacium,

divites. Vidit autem quamdam viduam pauperculam mit-

tentem illuc duo minuta, ct dixit : Vere dico vobis, quia

vidua haec paupcr plus quam omncs misit. Nam omnes hi

ex abundanti sibi miserunt in munera Dei : hacc autcm cx

eo quod decst illi, omnem victum qucra hahuit, misit\

Gum autem Jesus essct in Bethania in domo Simonis Ic~

prosi, accessit ad eum mulier habens alabastrum unguenli

pretiosi, et efludit super caput ipsius recumbcnlis. Vidcn-

les aulcm Discipuli ejus, indignati sunt, diccntcs : Ut quid

perdilio hasc unguenti? Potuit cniui islud venuradari mul-

to, ct dari pauperibus. Sciens autem Jcsus, ait illis : Quid

molesti estis huic mulieri? opus onim bona opcrala est in

me 3. — In Actis dc Lydia. Cum aulcm baptizata esset ct

domus cjus, deprecata cst, diccns : Si judicastis mc iidc-

lem Domino cssc, iulroilc in domum mcara, ct manclc.

Et cocgit nos 4.

Malth. 1, 4a. — 2 l UCi xx^ |^J,—. j Matth, xxvi, 6-10. —

Act. xvi, i5.



432 S. BASILII CJESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

^\VV\VV\V\\^^\X\\MVV»VV>XM\\^VV\VVVV>AVV\VV*V\»/VV\VV\«AA/V\^V\VV>IVV%VV\VVVW»\\>\V»IVV»

REGULA XXXVIII.

CAPUT UNICUM.

Quod Chrislianus etiam citra lumultumet cum frugatitato

debeat fratres kospitio excipere.

Dicit ei unus ex Discipulis ejus, Andreas frater Simo-

nis : Est puer unus hic, et habet quinque panes hordea-

ceos, et duos pisces. Sed haec quid sunt inter tam multos?

Dixit autem Jesus : Fncite homines discumbere : erat au-

tem foenum multum in loco. Discubuerunt ergo viri nu-

mero quasi quinque millia. Accepit autem Jesus panes, et

cum gralias egisset, distribuit discumbentibus : similiter

autem et ex piscibus quantum volebant '. — Mulier autem

quaedam Martha nomine, excepit illum in domum suam.

Et huic erat soror nomine Marin, quae etiam sedens secus

pedes Jesu, audiebat verbum illius. Martha vero satagebat

circa frequens ministerium : quae stelit, et ait : Domine,

non est tibi curae, quod soror mea reliquit me solam mi-

nistrare? dic ergo illi, ut me adjuvet. Respondens autem

Jesus dixit ei : Marlha, Martha, sollicita es, et turbaris

circa plurirna, tamen paucis opus est, aut uno. Maria au-

tem bonam partem elegit, quae non auferetur ab eaJ.

' Joan. vi, S-ii. - 2 Luc x, 38-43.



MOIULIA. 453

\\\ w\wwwwwwwwwwwwwwwvwvwwwwvwvvwwvwwwwvwwv \w\v\ vwvw \v\ w\

REGULA XXXIX.

CAPUT UNICUM.

Quod nonoportet quemquam mutabilem essc, sed in fide

slabilem, quodque ab iis bonis, quce sunt in Domino,

divclli non debet.

Qui autem super petrosa seminatus est, hic est qui ver-

bum audit, et continuo cum gaudio accipit illud. Non

hobet autem in se radicem, sed est temporalis ; facta au-tem tribulalione aut perseculione propler verbum, conti-

nuo scandalizatur \— Itaque fratres mei, stabiles estote,

immobiles, abundantes in opere Domini semper \— Miror

quod tam cito transferimini ab eo qui vos vocavit in gratia

Christi in aliud Evangelium 3.

'V\\\\\V\\\'\W\>'V\\\VV\V>VV\\V\'VV>\\\VV^\\A\(V\VV^'W'\\^VVVN\WV\'\\V>\V' \\\\\>\VW\M\\V\\\M

REGULA XL.

CAPUT UNICUM.()uod non sunl fercndi ii qui alicnam ct divcrsam doc-

trinam tradunt, cliamsi simulationc ulantur ul insta-

bilcs decipiant vel rcdarguant.

ViDiiTis nc quis vos scducat. Mulli enim vcnient in 110-

mine mco, diccntes:

Ego sum Ghristus, et multos scdu-

* Matth. xm, ao, ai, — 2l Cor. v, 58. — 1 Ual. 1,6.

XLIV. 28



454 8. BASILII CJESAB. CAPPAD. ABCHIEP.

cent".—Attendite a Scribis qui volunt ambulare in stolis,

et amant salutationes in foris, et primas cathedras in sy-

nagogis, et primos discubitus in conviviis : qui devorant

domos viduarum, et simulatione diu orant. Hi accipient

damnationem majorem 2. — Sed licet nos aut Angelus de

coelo evangelizet vobis praeterquam quod evangelizavimus

vobis, anathema sit. Sicut praediximus, et nunc iterum

dico : Si quis vobis evangelizat praeter id quod accepistis,

anathema sit3.

W\WVVVV\\WV\VVWVVWVVVAW\IWV<W\/VV IWWWVWMV\WV\VWWVV\WW\VVMVWW«WW\W\

REGULA XLI.

CAPUT I.

Quod excindendum est quidquid scandalum affert, eliam-

si conjunctissimum quiddam ac maxime necessarium

csse videatur.

Vm homini illi per quem scondalum venit. Si autem pes

tuus, vel manus tua scandalizat te, abscide ea, et projice

abs te : bonum tibi est ad vitam ingredi claudum vel de-

bilem, quam duos pedes vel duas manus habentem mitti

in ignem aeternum. Et si ocuius tuus scandalizat te, erue

eum, et projice abs te*.

» Matth. «iv, i, 5. — » Luc. xx, 46, fa,— J Gal. 1, 8, 9.

—4 Matth, xviu, 7-9.

i

..-



MORALIA. 435

CAPUT II.

Quod oportet mitius agere cum ii$, qui in fidesunt infir-

miores, eosque ditigenli cura ad perfectionem addu-

ccrc : ita tamen temperate, ut Dei mandatum non ne-

gligatur.

Arcndinem quassalam non confringet,etlinum fumigans

non extinguet, doncc ejiciat ad victoriam judicium : et in

nomineejus gentes sperabunt'.— Infirmum autem in fide

assumite*. — Et si praeoccupatus fuerit homo in aliquo de-

licto, vos qui spirituales estis, hujusmodi instruite in spi •

ritu lenitatis, considerans te ipsum, ne et tu lenteris. Aller

alterius onera portate, et sic adimplele legem Christi3.

WVWVVWWVVVVWVWAVM^WWVVVVVWWVVVVVWWVVWVVNWVWVWWWVWWWWWVWWWW-WW

REGULA XLII.

CAPUT UNICUM.

Quod non pulandum cst Dominum venissc, ut lcgcm et

Prophclas cvcrtat : sed ut adimpleat, et adjiciat qu<c

sunl pcrfectiora.

NoLiTii pulare quoniam vcni solvcrc legem, aul Pro-

phetas : non veni solvcrc, sed adimplcrc 4. — Lcgcm crgo

destruimus per fidcm ? absit, scd lcgcm staluimus5

.

1 Matlh. xii, ao, 21.— 2Rorn. xiv, 1.— ' Gal. vi, 1, 2.— 4 Mallli.

v, 17. — * Kom. 111, 3i.

a8.



436 S. BASILli CESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

HA\ \ \ \ V»A VV\W\W..W\VVWV»VWV« VV\\«tt\W\W»V\\W\ W\WWV\VWVWW\W\V\MWVWMWX

REGULA XLIII.

CAPUT I.

Quod quemadmodum lex actiones malas velat: itaEvan-

gelium ipsa anirni vitia latentia prohibet.

Audistis quia dictum est antiquis : Non occides : qui

autem occiderit, reus erit judicio. Ego autem dico vobis,

quia omnis qui irascitur fratri suo temere, reus erit judi-

cioI

.—Non enim qui in manifesto, Judaeus est : neque quae

in manifesto, in carne, cst circumcisio : sed qui in ab-

scondito, Judaeus est , et circumcisio cordis in spiritu,

non liltera : cujus laus non ex hominibus, sed ex Deo

est \

CAPUT II.

Quod siculi lex partem, sic Evangelium in unoquoque

recle facto cxpostulat integritatem.

Omnia quaecumque habes vende, et da pauperibus, et

habebis thesaurum in ccelo : et veni, sequere me 3. — In

quo et circumcisi estis circumcisione non manu facta in

expoliatione corporis peccatorum carnis, in circumcisrone

Ghristi *.

Matth. v, ai, aa. — * Rom. n, 28, 39, — » Luc, xvm, aa, —4 Col. 11, u.



MOilALIA. 4^7

CAPUT III.

Quodii regnum ccelorum consequi non possint, qui Evan-

gclii jttstitiam non ostendcrint majorem csse, qttam

qum in lege prwscribitur.

Nisi abundaverit justitia vestra plus quam Scribarum

ct Pharisaoorum, non intrabitis inregnumccelorum '.— Si

quis olius videtur confidcre in carnc, ego magis, circum-

cisus octavo die, ex generc Isracl, de tribu Benjamin,

Hebraeus ex Jlebraeis, secundum legem Pharisneus, secun-

dum oemulationem pcrsequens Ecclcsiam, secundnm jus-

titiam, quoe in lege est, conversatus sine qucrcla. Sed quafc

mihi erant lucrn, hacc arbilrnlus sum proptcr Chrislum

detrimenta. Verumtamen existimo omnia delrimentum

esse propter cmincnlem scientiam Jesu Christi Domini

nostri : propter quem omnia dclrimentum tcci, ct arbi-

tror stcrcora csse, ut Christum lucrifaciam, et invcniar

in illo non habens meam justiliam, quae ex lcge cst, sed

illam qurc per fidem est Christi, qua} cx Deo est justi-

tiam2

.

REGULA XLIV.

GAPUT UNICTTM.

Qitod jugum Ckristi suave cst, et onus cjus lcve ad re-

crcandos cos, qui illud subeunt : omnia vcro qu<r ab

Evangelii doctrina sunt alicna, graviti sunt ct oncrosa.

VfiNITB ad iiio omncs qui laboralis, ot•

oihmmIi

c>lis, ct

1 jMiitlh. v, 20. — 2I'lii!i|). iii, /j-r).



438 s. BASILII cesar. cappad. archiep.

ego reficiam vos. Tollite jugum meum super vos, et discite

a me quia mitis sum et humilis corde : et invenietis re-

quiem animabus vestris. Jugum enim meum suave est, et

onus meum leve *.

REGULA XLV.

CAPUT I.

Quod non possunt rcgno ccelorum digni haberl ii, qui

inlcr se non imitanlur eam conditionis (tqualitatem,

quampueri inler se invicem servant.

Amen dico vobis; Nisi conversi fueritis, et efficiamini

sicut parvuli, non intrabitis in regnum coeloruma

.

CAPUT II.

Quod qui majorem gloriam assequi cupit in regno cce-

lorum, is dcbcat hic humilitatcm et ultimum locum

amptecli.

Quicumque ergo humiliabit se sicut parvulus islc, hic

est major in regno ccelorum 5.—Sed quicumque voluerit

magnus ficri inler vos, erit vester minisler *.

—Et qui vo-

luerit in vobis primus esse, erit omnium servus5

.—Nihil

per contentioneui aut inanem gloriam, sed in humilitale

supcriorcs sibi invicem arbitranles 6.

' M.itlh. xi, a8-3o.— 2 \d. svin, 3.— 3 Ibid. \. — * Id. xx, 26.

— 5M.irc. x. 44' — c

1'1'il'P- ", 3.



mohalu. .''':)

«*H\W\«»«WUVWtt«W\«VlWWV»W»«\>W»WW\W«WW«\WWWI»>WM^

REGULA XLVI.

CAPUT I.

Quod cx comparatione rationis ejus, qum in rebus minoribus servatur, sludium in majoribus a nobis reqtti-

ritur.

Unusquisque vestrum sabbato non solvit bovem suum

aut asinum a praasepio, et ducit adaquare? Hanc outem

filiam Abrahas, quamalligavit

Satanas ecce decem et octoannis, non oportuit solvi a vinculo isto die sabbati ' ?— Dice-

bat autem parabolam ad illos, quod ncmpe oportet sem-

per orare, et non deficere : Judex quidam erat in quadam

civitate, qui Deum non timebat, et hominem non revere-

batur. Vidua autem erat in civitate illa, et veniebat ad

eum, dicens:

Viudica me de adversario meo. Et nolebataliquandiu. Post hacc aulcm dixit intra se : Et si Dcum

non limeo, nec hominem rcvereor, tamen quia molcsta

est mihi hrec vidua, vindicabo illam, ne in novissimo ve-

niens sugillet me. Ait autcm Domiuus : Audile quid judcx

iniquitatis dicit : Deus autcm non faciet vindictam clccto-

rum suorum clamantium ad sedic acnocte*.—Nemo mili-

tans implicat sc vilre negoliis, ut ei qui se in militiam

delcgit, placeat. Quod si ccrlcl etiam aliquis, non coro-

nalur, nisi legitime certaverit3.

1 Luc. SUl, i5, 16. — ' Id. xxui, 1-7. — 32 Tim. 11, 4, 5.



44o S. BASILII CJESAK. CAPPAD. AHCIIIEP.

CAPUT II.

Quod ex comparatione eorum, qui per fidem in rebas

minoribus timore correpti swit, ac desiderio laudabili

studium et diligentiam adhibuerant, alii qui majora

contemnere autnegligere deprehensi fuerint,gravius sunt

condemnandi.

Reguia Austri surget iu judicio cum viris generationis

hujus, et condemnabit illos : quia venit a finibus terrae

audire sapientiam Salomonis, et ecce plus quam Salomon

hic '. — Viri Ninivitae surgent in judicio cum genera-

tione ista, et condemnabunt eam : quia poenitentiam ege-

runt in praedicatione Jonae, et ecce plus quam Jonas hic3

.

CAPUT III.

Quod is qui diligentiam in minoribus oslendit, non debet

contemnere majora : sed tenelur prcescrlim majora

prcecepta exequi, et simul minora perficere.

Vje vobis Scribae et Pharisoei hypocritae, quia decimalis

mentham, et anethum, et cyminum, et reliquistis quse

graviora sunt legis, judicium et misericordiam et fidem :

haec oportuit facere, et illa non omittere. Duces caeci ex-

colantes culicem, camelum autem glutientes3

.

1 Luc, xi, 3i. — 2 Matth. xu, iu — 3 Id. xxxin, a3, 34.



MORALIA. 44 *

%\A\W\WVVWWWWWWWVVV\M\\VV>\\NWVWWViVMWVWVVNWAW\WW\W\W\W\\WW\W\

REGULA XLVIT.

CAPUT UNICUM.

Quod non oporteal quemquam sibi ipsi colligerc tkesau-

rum in terra, sed in ccelo : ct quis sit modus colligcndi

tkesauri in coclo.

Nolite thesaurizare vobis ihesauros in terra, ubi tinea

ct acrugo dcmolitur, et ubi fures effodiunt, et furnntur.

Thesaurizate autem vobis thesauros in coclo, ubi nequc

tineo, neque aerugo demolilur, ct ubi fures non cffodiunt,

nec furantur \ -— Vcnditc qurc possidclis, et datc eleemo-

synam. Facitc vobis sacculos qui non vcterascunt, the-

saurum non deficicntem in coelis *.—Omnia quoecumque

habes vendc, et da paupcribus, ct habebis thesaurum in

coelis3.—Ut facile tribuant, communiccnt, thesaurizentsibi

fundamentum bonum in futurum, quo apprehcndant ve-

ram vitam 4.

WW\\W\\WW\W\W\VWW\W\W\W\W\W\W\W\WWWW\\WW\V\\W\WVW\VWW\WW\\»W\

REGULA XLVIII.

CAPUT I.

Quod oporlct qucmvis miscricordcm csse cl libcralcm :

qui enim non sunt kujusmodi coarguuntur.

Beati misericordes, quoniam ipsi misrricordiani qpqse-

1

Mattb. vi, 19, 20.— * L-uc, xu, o7>.-— 3 Jd. xvm, 32. —4 1 Tim,

vi, 18.



44 2 S. BASILII CESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

quentur *.—Omni petenti te, tribue\—Sine affectione, sine

misericordia, qui cum justitiam Dei cognovissentj nempe

quod qui talia agunt, digni sunt morte 3.—Ut facile Iri-

buant, communicent 4.

CAPUT II.

Quod qaldquid possidct quispiam ullra eayquo3 ad vitam

necessaria sunt, debet id beneficii loco imperlire, ex

mandato Domini, qui ea cliam quai habemus, largitus

est.

Qui habet duas tunicas, det non habenti : et qui habet

escas, similiter faciat5

.—Quid enim habes, quod non acce-

pisti 6 ?

—Vestraabundantiaillorum iuopiam suppleat, ut et

illorum abundantia vestra inopioe sit supplementum., ut

fiat aequalitas, sicut scriplum est : Qui multum, non abun-

davit : et qui modicum, non minoravit 7.

CAPUT III.

Quod non oporlet divitem esse, sed pauperem juxla Do-

mini sententiam.

Beati pauperes, quia vestrum est regnum Dei 8.— Vae

vobis divitibus, quia habetis consolalionem vestram».—Al-

tissima paupertas eorum abundavit in divitias simplicitalis

eorum ,0. Nam qui volunt divites fieri, incidunt in tenta-

tionem, et in laqueum, et in desideria multa stulta, et

nociva, qiKe mergunt homines in interilum, et perditio-

nem. Radix enim omnium malorum est avaritia, quam

* Matth. v, ;.— * Luc. vi, 3o. — 3 Rom. i, Sl, 02. — 41 Tim.

vi, 18. — 5 fcuc. ni, 11. — 61 Cor. iv, 7. — 7 2 Cor. vjii, »4> »5.

— 8 Luc. vi, 20. — 9 Ibid. 24. — ,0a Cor. vui, 2.



MORA.LIA. 445

quidom appetentes crraverunt a fide, et inseruerunt se

doloribus multis \

CAPUT IV.

Quod non oporlct sollicitum essc dc copia rerum ad vitam

necessariarum : nequc saturitati neque magni(icenlicc

studium cst impertiendum, scd oportet purum esse ab

omni specie avaritice, ct cultus.

Videte, et cavete ab omni avaritia : quia non in abun-

dantia cujusquam vita ejus est ex his quaj possidet \—Or-

nare se non in tortis crinibus, aut auro, aut margaritis, vel

vcste pretiosa 3. Habcntes alimenta, et quibus tcgamur,

bis contenti erimus 4.

CAPUT V.

Quod ncmincm oporlet sollicitum cssc de iis, quce sibi ipsi

sunt ncccssaria : nequc in rcbus, qucc ad prcvscntcm

vitam dcgendam comparantur, rcponenda spes est,scd

sui cura Deo committenda cst.

Non potestis Deo servirc el mammonoe. Idco dico vobis

Ne solliciti silis animae vcstrae quid nianducclis, et quid

bibatis , nequc corpori vcstro quid induamini. Nonnc

onima plus est quam esca : et corpus plus quam vcslimen-

tum? Respicitc volatilia cccli, quoniam non scrunl, ncrjuc

congrcgant in horrea : ct Piilrr vrslrr CopkaiM pafdl illa.

Nonnc vos magis pluris cslis illis? Quis aulcin vcstrum

sollicilc cogilans, pnlcst ndjicerc ad sliilnrain suain culii-

lum unum? Et dcveslimcnto qnid sollicili estis? Consido-

rale lilia agri, quomodo crcscunt : non laboranl, ncjuc

• 1 Tim. vi, 9, 10. —• Luc. m, »5. —

3i Tini. 11, 9. —

4

'd.

vi, 8.



444 »• KASILII C/ESAR. CAPPAD. ARCHILP.

nent. Dico autem vobis : Neque Salomon in omni gloria

sua coopertus est sicut unum ex istis. Quod si fcenum agri,

quod hodie est, et cras in clibanum mittitur, Deus sic

vestit, annon multo magis vos modica? fidei? Nolite ergo

solliciti esse, dicentes : Quid manducabimus, aut quid bi-

bemus, aut quo operiemur ? Hsec enim omnia gentes inqui-

runt. Scit enim Pater vester ccelestis, quia his omnibus

indigetis. Quscrite autem primum regnum Dei, et justi-

tiam ejus : et hoec omnia adjicientur vobis. Nolite ergo

solliciti esse in crastinum : crastinus enim dies sollicitus

eritsibiipsi : sufficitdieimalitiasuax

. — Hominis cujusdam

divilis uberes fructus ager atlulit, ct cogitabat intra se

dicens : Quid faciam, quia non hobeo quo congregem

fructus meos? Et dixit : Hoc faciam : Destruam horrea

mea, et majora extruam, et illuc congregabo omnia quoe

nala sunt mihi, et bona mea. Et dicam nnimoe meae :

Anima, habes mulla bona reposita in annos plurimos :

rcquiesce, comede, bibe, laetare, et castera3

. — Divitibus

hujus sa:culi praecipe non sublime sapere, neque sperare

in incerto divitiarum, sed in Deo qni praestat nobis omnia

abunde ad fruendum 3.

CAPUT VI.

Quod adkibenda sit cura et soUicitudo circa fratrum ne~

cessitatem secundum Domini votuntatem.

VENiTEbenedictiPatrismei, possideteparatum vobisreg-

num a constitutione mundi. Esurivi enim, et dedistis mihi

manducare : sitivi, et dedistis mihi bibere : hospes eram, et

collegistis mc : nudus, et cooperuistis me : infirmus et visilas-

tisme:in carcereeram,et venistis ad me 4 .—Et paulo posl :

* Matth. vi, 24-34« — a Luc. xu, 16-19. — 31 Tim. vi, 17. —

5 Matth. xxv, 34-56.



MOKALIA. 445

Amen dico vobis, quandiu fecistis uni ex his fratribus meis

minimis, mihi fccistis ' Cum sublevasset ergo oculos

Jesus, et vidisset quod lurba multa venit ad se, dicit ad

Philippum : Unde ememus panes, ut manducent hi3?

et reliqua. —De collatione autem quoc fit in sanetos, sicut

ordinavi ecclesiis Galntiae, ita et vos facite. In una sabba-

torum unusquisque vestrum apud se seponat, recondens

quod pcr facultates licuerit : ut non cum venero, tunc

collationes fiant3.

CAPUT VII.

Quod is, qui viribus prceditus est, debeat operari, ct ali-

quid impertiri indigcntibus. Qui enim non vult opc-

rari, ncque dignus cst qui manducet.

Dignus est operarius cibo suo 4.—Omnia ostendi vobis,

quoniam sic laboranles, oportet suscipere infirmos, ac

meminisse verba Domini, quoniam ipse dixit : Beatius est

dare, quam accipere 5.—Qui furabalur, jam non furelur :

magis autcm laboret operando manibus quod bonum est,

ul hnbeat undc tribuat necessitatem patienli .—Cum esse-

mus apud vos hoc denuntiabamus vobis : quoniam si quis

non vult operari, ncc manducet 7 *

' Matlh. xxv, 4o.— a Joan. vi, 3.— 31 Cor. xvi,i,a.— 4 Matlh.

x, 10. — 6 Act, xx, 35. — « Ephes. iv, 28. — ? a Tliess. m, 10.




IVV\\VVV\VVVV/V\*IV\\A>V\\/V>Â<\IVVVVW/VV\W\\V\1VV\\V»VV\*/V\IVV\W

REGULA XLIX.

CAPUT I.

Quod ne de iis quidem quw corpori circumponuntur , Uli-

gare oporlet, etiamsi ad id contegendum necessaria

sint.

Percutienti tein dextram maxillam, praebe et alteram ;

et ab eo, qui autert tibi vestimentum, etiam timicam noli

prohibere. Omni autem petcnti te, tribue : et ab eo qui

aufert quaj tua sunt, ne repetas \ —Audet aliquis habens

negotium adversus olterum, judicari apud iniquos, et non

apud sanctos? Et paulo post. Jam quidem omnino delic-

tum est in vobis, quod judicia habetis inter vos. Quare

non magis injuriam accipitis? Quare non magis fraudem

patimini? Sed vos injuriam facitis, et fraudatis : et hoc

fratribus 2.

CAPUT II.

Quocl non oportet pugnare, aut seipsum ulcisci : sed erga

omnes, si fieri polest, pacem servarc, juxta Domini

mandatum.

Audistis quia dictum est : Oculum pro oculo, et den-

tem pro dente. Ego autem dico vobis non resistere malo.

Sed quisquis te percusserit in dexteram maxillam, obverte

illi et alteram 3, et reliqua. —Gharitatem habete in vobis,

sed et pacem habeteînter vos 4. — Nulli malum pro malo

1

Luc. vr, 29, 3o. —! 1 Cor, vi, 1-7, —

l Matth. v, 38, 3g. —4 Marc. ix, 49.



MORALIA. 447

reddentes : providentes bona coram omnibus hominibus :

si fieri potest, quod ex vobis est, cum omnibus hominibus

pncem habentes : non vosmetipsos vindicantes, charissimi,

seddate locum irae1,—Servum aulem Domini non oportet

litigarc , sed mansuelum e&se ad omnes '.

CAPUT III.

Quodnon oportet eliam ad alterum qul injuria afficitur,

vcndicandum, tdcisci eum quiinjuriam facit.

Tung accedentes manus injecerunt in Jesum, et tenue-

runt eum. Et ecce unus ex his qui erant cum Jesu, exten-

dens mnnum, cxemil gladium suum, et percuticns servum

principis sacerdotum, amputavit auriculam ejus. Ait au-

tem illi Jesus : Convertc gladium tuum in locum suum :

quia omnes qui acccperint gladium, gladio peribunt 3.

—Et misit nuntios ante conspectum suum : et euntes vene-

runt in civitatem Samaritanorum, ut pararent illi. Et non

rcceperunt eum, quin faciesûs erat euntis in Jcrusalcm.

Cum vidissent autem Discipuli cjus Jacobus et Joannes,

dixcrunt : Domincvis dicamus ut ignis dcscendat de coelo

et consumat illos, sicut el Ilelias fecit? Conversus aulcm

incrcpavit illos, et abierunt in aliud caslellum 4.

• Ilom. xii, 17-19. — * 3 Tim. 11, 24. — ' Malth. xxvi, 5o-52, ~4 Luc. ix, 5a-5G.




VV»V\^X\^VV\VV\'VV*VV\'VV^V\'\VV\V\'XV\'»VV\'V\AVVX/VV>IVVVV\^<V\'\V\\VV^V\'X^\'»^\'VV\VVV\V\>A/i'\V\'»'VV\

REGULA L.

CAPUT UNICUM.

Quod alii quoque ad pacem Christi sunt adducendi.

Beati pacifici,quoniam ipsi filii Dei vocabuntur r

.

—Pacem relinquo vobis : pacem meam do vobis2.

wwwwwwwwvwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwvwwwvwwwwwwwvww

REGULA LI.

cap3|t unicum.

Quod oportet prius seipsum purgare a quocumque tan-

dem deliclo, et tunc01erum coarguere.

Qtjid autem vides festucam in oculo fratris tui, et tra-

bem in oculo tuo non vides ? Aut quomodo dices fratri

tuo : Sine ejiciam festucam de oculo luo : et ecce trabs

est in oculo tuo? Hypocrita ejice primum trabem de oculo

luo, et tunc videbis ejicere festucnm de oculo fratris tui3

.

—Propter

quodinexcusabilises, ohomoomnis.qui judicas.In quo enim /udicas alterum, le ipsum condemnas : eadem

enim agis tu qui judicas. Scimus enim quoniam judicium

Dei est secundum veritaiem in eos, qui talia agunt. Existi-

mas autem hoc, o homo, qui judicas eos qui talia agunt,

ct facis eadem, quia tu effugies judicium Dei 4.

' Matth. v, 9. —J Joan. xiv, 27. — ' Malth. TO

;3-5. * « Rom.

II, 1-3.



MOIULIA. 449

,\»WnV\>\HH\W»»HWW»\\V\.l\\\«Hl\\>«V»U\\ttW«\H\\VV»tttt»\«UV\WW«

REGULA LII.

CAPUT I.

Quod non oporlel indifferenter se gerere erga peccantes,

sed eorum causa tristitia affici et lugere.

Et tit appropinquavit, videns civitatem, flevit super

illam, dicens : Quia si cognovisses ct tu,et quideui in

hac die, quae ad pacem tibi, nunc autcm abscondita sunt

ab oculis tuis \ —Omnino auditur inter vos fornicatio, et

lalis fornicatio, qualis nec inter gcntcs nominatur, ita ut

uxorem patris aliquis habent. Et vos inflnti estis : ct non

magis luctum habuistis, ut tollatur de medio vcstrum qui

hoc opus fecit \—Ne iterum cum venero ad vos, humiliet

me Deus meus: et iugeam multos ex iis, qui antc peccave-

runt, ct non egerunt poenitentiam 3.

CAPUT I.

Quod non oportet silere, qttando aliqui peccant.

Si autem peccaverit frater tuus, increpa cum 4, etc. —Et nolitc communicare operibus infrucluosis tenebrarnm,

magis aulem et redarguite5.

• Liic. xix, 4'> 4'- — ai Cor. v, i, 2. — ' a Cor. xn , a>. —

* Luc. xvji, 5, — J EpUes. v, u.

Xi.1V U<)



45o S. BASILII CESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

CAPUT III.

Quod oportet in congressum et colloquium peccatorum

venire, non ob aliam causam, quam ut ipsos ad p&ni-

tenliam revocemus; quo xandem modo fieri polerit

citra peccatum.

Et ecce multi Publicani et peccatores venientes dis-

cumbebant cum Jesu , et Discipulis ejus. Et videntes

Pharissei dixerunt Discipulis ejus : Quare cum Publicanis

et peccatoribus manducat magister vester? At Jesus au-

diens, ait illis : Non est opus valentibus medicus , sed

male habentibus. Eunles aulem discite quid est : Miseri-

cordiam volo, et non sacrificium. Non enim veni vocare

justos, sed peccatores ad pcenitenliam *.—Erant autem

appropinquantes ei omnes Publicani et peccatores, ut au-

dirent illum. Et murmurabant Scribae et Pharisaei, dicen-

tes : Quia hic peccatores recipit, et manducat cum illis.

Et ait ad illos parabolam istam, dicens : Quis ex vobis

est, qui habet centum oves, et si perdiderit unam ex illis,

nonne dimittit nonaginta novem in deserto, et vadit ad

illam quae perierat, donec inveniat eam 2?etc.—Quod si

quis non obedit verbo nostro, per epistolam hunc notate,

et ne commisceamini cum illo, ut confundatur. Et nolile

quasi inimicum existimare , sed corripite ut fratrem 3.

—Si quis autem contristavit, non me contristavit : sed ex

parte, ut non onerem omnes vos. Sufficit illi, qui ejusmodi

est, objurgatio hoec quae fit a pluribus : ita ut e contrario

magis donetis, et consolemini, ne forte abundantiori tristi-

lia absorbealur qui ejusmodi est 4.

' Mattb. ix, 10-10. — ' Luc. xv, 1-4. — 3a Thcss, in> i4, i5.~

a Cor. ii, 5-7.



MOIULIA. 45l

CAPUT IV.

Quodoporlet eos, quiperseverant in suaipsorum nequitia,

aversari,posteaquameorum curatio omnimodo tentata

fucrit.

Si peccaverit in te fraler tuus, vade, corripc

euminter

te et ipsum solum. Si te audicrit, lucratus esfratrem tuum :

si vero non audierit, adhibe tecum unum, vel duos, ut in

ore duorum vel trium leslium slet omne vcrbum. Quod si

non audierit eos, dic Ecclesioe : si autem Ecclesiam quoquc

non audierit, sil libi sicut ellmicus et publicanus \

\v\\\\\\wvvvvwv\w\\\\vv>\\\vvvvv\\v\v\\vvvwv.wvvv\\\\\\\\\\\\\\\\\v\wvwwvv\\\www

REGULA LIII.

CAPUT UNICUM.

Quod non debet Christianus injuriarum acceplarumme-

mor esse, sed illas iis,qui in sc deliquerint, ex cordc con~

donarc.

Si non dimiseritis hominibus dclicta corum, ncquc Pa-

ter vester crclcslis dimiltet dclicta vcstra : si autem dimi-

serilis hominibus peccala eorum, dimittet cl vobis Palcr

vcster coelestis '.

1 MattU. xxui, i5-)7, — • Id. vi, \\, i5.

3().



452 S. BASILII CE9AR. CAPPAD. ARCHIEP.

IV\\\\ VVV\\\\ VV\V\\»\W\\WWVWWVVVWWVVWWVVVWWW\VVWvwvw v\\vv>vwwww\w\w \\\

REGULA LIV.

CAPUT I.

Quod non oportet se invicem judicare in iis qu.ce a Scrip-

tura sunt concessa.

Nolite judicare, ut non judlcernini. In quo enim judi-

cio judicatis, judicabimini \—Nolitejudicare, etnon judi-

cabimini : nolile condemnare, etnoncondemnabimini 1.

Alius quidem credit se manducare omnia : qui autem infir-

mus est, olera manducet. Is qui manducat, non mandu-

cantem non spernat : et qui non manducat, manducan-

tem non judicet. Deus enim illum assumpsit. Tu quis es

qui judicas alienum servum ? Domino suo stat, aut cadit :

stabit autem : potens est enim Deus statuere illum. Alius

enim judicat diem inter diem: alius vero judicat omnem

diem; unusquisque in suo sensu abundet. Qui sopit diem,

Domino sapit : et qui non sapit diem, Domiuo non sapit.

Et qui manducat, Domino manducat : gratias enim agit

Deo. Et qui non manducat, Domino non manducat, et

gratias agit Deo. Et paulo post. Itaque unusquisque nos-

trumpro se rationem reddet Deo. Non ergo amplius nos

invicem judicemus 3.— Nemo ergo vos judicet in cibo, nut

in potu, aut in parte diei festi, aut neomeniae, aut sabba-

torum, quae sunt umbra futurorum 4.

1 Matth. vn, i.— ' Luc. vi, 37,— 3 Rom, xiv, 2-i5.—. < Coloss.

u. 16.



MORALIA. 453

CAPUT II.

Quod non oportet hmsitare in his quce d Scriptura per-

missa sunt.

Beatus qui non judicat semetipsum in eo quod probat.

Qui autem discernit, si manducaverit, condemnatus est :

quia non ex fide. Omne autem, quod non est ex lide, pec-

catum est *.—-Si mortui estis cum Christo ab elementis mun-

di, quid tanquam viventes in mundo, decernitis? Ne teti-

geris, neque gustaveris : quoc sunt omnia in interitum ipso

usu, secundum proecepta et doctrinas hominum 3.

CAPUT III.

Quod de rebus incertis non estjudicandum.

Itaque nolile anle tempus judicare, quoadusque veniat

Dominus, qui et illuminabit abscondita tenebrarum, ct

manifestabit consilia cordium : et tunc laus erit unicuique

a Deo \

CAPUT IV.

Quod non oportet judicare habita pcrsonarum ralione.

Si circumcisioncm accipit homo in sabbalo, ut non sol-

vaturlex

Moysi, quid mihi indignamini quia totum homi-nem sanum ieci in sabbato? Nolite judicarc sccundum fa-

ciem, scd justum judicium judicatc 4.

• Rom. xiv, aa, 23, — J Coloss. 11, 20-22. — ' » Cor. iv, 5. —4 Joan. vii, 23, a4-



454 S. B/SILII CESAtl. CAPPAD. ARCHIEP.

CAPUT y.

Quodnon dcbemus quemquam condemnare, nisipriusipso

prcesenle diligenter expenderimus illius agendi 7alio-

nem, etiamsi atdsinl mulli accusatores.

Dicit Nicodemus, ille qui venit ad eum nocte, qui unus

erat ex ipsis : Numquid lex nostra judicat homiuem, nisi

prius audierit abipso, etcognoveritquidfaciat *'.— Et cum

dies complures ibi immorarentur, Festus regi retulit cau-

sam Pauli, dicens : Vir quidam est relictus a Felice vinc-

tus, de quo, cum essem Jerosolymis, significarunt mihi

principes sacerdotum, et seniores Judaeorum, postulantes

adversus illum damnationem : ad quos respondi : Quia non

est Romanis consuetudo tradere aliquem hominem, prius

quam is qui nccusatur, prassentes habeat accusatores, Io-

cumque defendendi accipiat de criroine '.

V\V\\\^\ WVV\AAA\V\\VV\\V\\A\V\*VV\VV\W\****^

REGULA LV.

CAPUT I.

Quod sciendum est atque confitendum cujusvis boni lar-

gitionem, et ipsarum afftictionum quce Christi causa

accidunt tolerantiam a Veo proficisci.

Non potest homo accipere quidquam, nisi fuerit ei da-

tum de ccelo3

.— Quid auiem habes quod non accepisti 4 ?

1 Joan. vn, 5o, 5i. — * Act, xxv, i4-i6. — 3 Joan, m, 37, —* 1 Cor, iv, 7.



MORALIA. 455

— Gratis enim cstis salvati per fidem, et hoc non ex vobis,

Dci donum est : non cx operibus, ut nequis glorietur \— Et

hoc a Deo : quia vobis donaluuiest pro Christo, non solum

ut in eum credatis, sed ut eliam pro illo patiamini , idein

ccrlamen habentes ', elc.

CAPUT II.

Quod Dei bcnejicla non sunt silentio pratermittenda, sed

gratcs pro ipsis sunt persolvendce.

Et rogabat illum vir, a quo daemonia exierant, ut cum

eo esset. Dimisit autem eum Jesus, diceus : Redi in do-

mum tuam, et narra quanta tibi fecit Deus. Et abiit per

universam civitatem, praedicans quanta illi fecissct Jesus3

.

—Etcumingrederetur quoddamcastellum, occurrerunt ci

decem viri leprosi, qui slelerunt a longe. Et levavcrunt

vocem dicentes : Jesu prceceplor, miserere nostri. Et aspi-

ciens dixit eis : Eunles ostendite vos saccrdotibus, et fac-

tum est dum irent, mundati sunt. Unus autem ex illis, ut

vidit quod sanalus est, regressus est cum magna vocc glo-

rificans Deum. Et cecidil in faciem antc pedcs ejus, gratias

agens ei : ethic crat Samaritanus. Respondens autem Je,-

sus, dixit : Nonne decem mundnti sunt? Et novcm ubi

sunt? Non sunt invcnti qui redicrint, ul darcnt gloriam

Deo, nisi hic alienigena. Et ait illi : Surge, vade : fides lua

tc salvum fecit 4 .

— Gratia nulcm Dci sum id quod sum

r

'.

— Omnis creatura Dcibona est, et nihilrcjicicndum quod

cum gratiarum actionc pcrcipiturfi

.

» Ephes. 11,8.— J Pbilip. 1, 38, 3o.— 3 Luc. vm, 38, 39.— * U-

xvii, 12-19. — ' 1 Cor. xv, 10. — * 1 Tiin. iv, \.



4^6 s. BASILII C.ESAIW CAPPAD. ARCHIEP.

VV\V«V«VV\V^^>,V»V\>\\%VV>\\^V^Vy^V\^V\\V\\'V\AiVV\VV\'VVVVVVVVVVV»VV>\VVVVVV\AVWV\>VV^V\'«

REGULA LVI.

CAPUT I.

Quod prccationibus et vigiliis assidue incumbendum sit.

Petite , et dabitur vobis : quoerite, et invenietis : pul-

sate, et aperielur vobis. Onmis enim qui petit, accipit : et

qui qucerit, invcnit : et pulsanti aperietur *, etc.— Dicebat

aulem et parabolam ad illos, quod oportet semper orare,

et non deficere, dicens : Judex quidam erat in quadam ci-

vitate ", et reliqua.

— Attendite autemvobis nequandogra-ventur corda vestra in crapula, et ebrietate, et curis hu-

jus vilyc, ct derepente superveniat in vos dies iila. Tanquam

laqueus enim superveniet in omnes, qui sedent super fa-

ciem omnis terrae. Yigilate itaque, omni tempore orantes ,

ut digni habeamini fugere ista omnia, quae futura sunt, et

stare anteFiliumhominis 3.

—Orationiinstate, vigilantesin

ea in gratiarum actione 4. — Semper gaudcte. Sine inter-

missione orate5

.

CAPUT II.

Quod oportet etiam pro iis quw quolidiana corporis ne-

cessitas requiril, prius gratias agere Deo, et ita demum

sumere.

Et acceplis quinque panibus, et duobus piscibus, cum

gratias egisset, fregit, et deditDiscipulis suis: Discipuli au-

tem turbae'5

.— Etcum haec dixisset, et sumpsisset panem,

• Mallh. vii, 7, S. — a Luc. xvm, 1, a. — 5 Id. xxi, 34-36, —« Col. lr, a . —

*i Thess. v, iG, 17. — ! Matth. xiv, 19.



MORALIA. 4^7

gratias egit Deo in conspeclu omnium : et cum iregisset,

ccepit manducare'.

—Omnis creaturaDeibonaest, etnihil

rejiciendum quod cum gratiarum actione percipitur3.

CAPUT III.

Quod non oporlct inanl ct prolixa precatione uti in pc~

tcndis rebus, quoj corruptioni sunt obnoxite ct Domino

indignoj.

Orantes nutcm nolitc multum lcqui, sicut cthnici. Pu-

tant enimquod in multiloquio suo exaudienlur. Nolile ergo

assimilari eis : scit enim Pater vcster coelestis, quid opus

sit vobis, antequam petatis eum 3.— Et vosnolite quaerere

quid manducelis, et quid bihatis : et nolite in sublime tolli.

Haec enim omnia gentes mundi quaerunt. Pater autem ves-

ter scit, quoniam his indigetis.

GAPUT IV.

Quomodo orandumsit, et in quali animi statu.

pATERnoster, quies in ccelis : sanctificctur nomcn tuum :

adveniat regnum tuum : fiat voluntas tua 4, et caetera. —

Quaerite autem primnm regnum Dci, et justitiam ejus 5.

— Cum steteritisorantes.dimittitesi quid hnbetis ndversus

aliquem6.

—Volo crgo viros orarc in omni loco, levanlcs

puras manus, sine ira et disceptationibus 7.

' Act. xxvn, 35. — *1 Tim. iv, \,— 3 Matth. vi, 7, 8. — 4 Luc.

xii, 29, 3o. — 5 Matlb. vi, 9 et scqq. — • Ibid. 33. — 1 Marc. xi,

a5. — 8 1 Tim. 11, 8.



458 S. BASILII C.ESAR. CAPPAD. AIlCHIEP.

CAPUT V.

Quod alii pro aliis orarc debeant, ct pro iis qui verbo

veritatis prctfecli sunt.

Ait autem Dominus : Simon, Simon, ecce Satanas ex-

petivit vos, ut cribraret sicut triticum. Ego autem rogavi

pro teut non deficiat fidestua1.

—Orantesomnitemporein

spiritu, et in ipso vigilantes semper in omni instantia et

obsecratione proomnibus Sanctis, etpro me, ut detur mihi

sermo in apertione oris mei cum fiducia, notum facere

mysterium Evangelii, pro quo legatione fungor in catena :

ita utinipso audeam prout oporlet me loqui1

.—De caetero

orate pro nobis, ut sermo Domini currat, et glorificetur in

omnibus, sicut et apud vos3.

CAPUT VI.

Quodpro inimicis etiam orandum sit.

Orate pro calumniantibus, ct persequenlibus vos, ut

sitis filii Patris vestri, qui in coelis est 4.

CAPUT YII.

Quod non debet vir vclato capile orare, prophelarevc,

nequc mulier, apcrto.

Volo aulem vos scire, quod omnis viri caput, Christus

est: caput autem mulieris, vir: caput vero Christi, Deus.

Omnis vir orans, aut prophetans, quidquam habens in ca-

pite, deturpat caput suum : omnis vero mulier orans aut

' Luc. xxn, 3i, 3a. >— * Eplies. vi, 18-20, — 3a Thess. m, 1.—

* I«uc. vi, 38.



MOHALU. 4^9

prophetans, non vclalo capile, deturpat capnt sunrn', et

rcliqua.

REGULA LVII.

CAPUT UNICUM.

Quod non oportet magnifice sentire descipsoob rcctefacta,

neque alios contemnere.

DixiTautcm ad quosdam, qui inseconfidebant lanquam

justi, et aspernabanlur cajteros, parabolam istam : Duo

homines ascendemnt in tcmplum ut orarent : unus Pha-

risams, alter vero publicanus. Pharisaeus slans huec apud

se orahat: Deus, gratias ago libi, quia non sum sicut ca>

teri hominum: raptores, injusti, adulteri, vel etiam ut liic

publicanus. Jejuno bis in sabbato: decimas do omnium

quae possideo. Et publicanus a longe stans, nolebat uec

oculos ad ccelum levarc : scd pcrcutiebat peclus suum,

dicens : Deus propilius esto mihi peccatori. Dico vobis,

dcsccndit hic justificalus in domum suam ab illo : quia

omnis qui se exaltat, humiliabitur, et qui se humiliat,

exaltabilur3

.

* 1 Cor. xi, 3 ct seqq. — * Luc. xvm, 9-14.



46o S. BASILII CESAR. CAPPAD. ARCfflEP.

*VV*W\w\wvw\w\w\w*w\wwww\w\wvvwvv\\v\w\ww\w\\wwwvwwwwww

REGULA LVIII.

CAPUT I.

Quod non putandum sit Dei donum pecunia aut alia

quavis arte comparari.

Cum vidisset autem Simon, quod per impositiouem ma-

nuum Apostolorum dalur Spiritus sanctus, obtulit eis pe-

cuniam, dicens : Date et mihi hanc potestatem, ut cui-

cumque imposuero manus , accipiat Spiritum sanctum.

Petrus autem dixit ad eum : Pecunia tua tecum sit in per-

ditionem : quoniam donum Dei existimasti pecunia possi-

deri. Non est tibi pars, neque sors in sermone isto, cor

enim tuum non est rectum coram Deo. Poenitentiam ita-

que age ab hac nequitia tua : et roga Dominum, si forte

remittatur tibi haec cogitatio cordis tui. In felle enim ama-

ritudinis, et obligatione iniquitatis video te essef.

CAPUT II.

Quod unicuique pro fidei ratione danlur a Deo donat

ad utililatem.

Ha.bentes autem donationes secundum gratiam, quse

data est nobis, differentes, sive prophetiam secundum ra-

tionemfidei2.—UnicuiqueautemdaturmanifestatioSpirilus

ad utilitatem : alii quidem per Spiritum datur sermc sa-

pienliae : alii autem sermo scieutiae sccundum eumdem Spi-

ritum : alteri fides in eodem Spiritu : alii dona sanitatum :

1 Act. viiii i8-a3. — ! Rom, zn, 6.

\



MORALIA.. 46l

alii prophetia: alii discretiones spirituuni : alii genera lin-

guarum : alii interpretatio linguarum '.

CAPUT III.

Quod Deidonum gratis acceptum, sitgratis conferendum:

quodque lucrum ex eo non sit quasrendum, suarum vo-

luplatum causa.

Infirmos curate, leprosos mundate, daemones ejicite :

gratis accepistis, gratis date. Nolite possidere aurum, ne-

que argentiini, neque aes in zonis vcstris3.—-Petrus autem

dixit : Argentum et aurum non est mihi: quod autem ha-

beo, hoc tibi do. In nomine Jesu Christi Nazareni surge,

ct ambula. Et apprehensa monu ejus dexlera, allevavit

eum 3.—Neque enim fuimus in sermone adulationis, sicut

scitis : neque in occasionc avaritiae, Dens teslis est : neque

quaerentes ab hominibus gloriam, neque a vobis, neque ab

aliis. Cum possemus oncri esse, ut Christi Apostoli ; ta-

men fuimus benevoli in mcdio vestrum, tanquam si nulrix

foveat filios suos : ita desiderontes vos cupide, volebamus

tradere vobis non solum EvangcliumDei, sed etiam animas

nostras, quoniam charissimi nobis focti estis 4.

CAPUT IV.

Quod qui primum Dei donum probo ac grato animo sus-

cepit, idquc diligcnlcr excoluit ad Dei ^loriam, is alia

etiam accipiat : qui vcro talis non cxtitit,priore eliain

privalur, paratumquc non conscquilur, imo vcro pa-

nai traditur.

Et acccdcntcs Discipuli dixcrunt ei: Quarc in parabo-

11 Cor. xu, 7-10. — Matlh. x, 8, <). — 3 Acl. ui, 6, ~. —

* 1 Tliess. ii, 5-8.



46^ S. BASILIl C.ESAB. CAPPAD. ARCHIEP.

lis loqueriseis? Qui respondens, ait illis : Quia vobisdatum

est nosse mysteria regni ccelorum, illisauteui non est da-

tum. Qui enim habet dabitur ei, et obundabit: qui autem

non habet, et quod habet, auferetur ab eo. Ideo in para-

bolis loquor eis, quia videntes non vident, et audientes non

audiunt, neque intellignnt. Et adimpletur in eis prophelia

Isaiaex

. — Sicut enim peregre homo proficiscens, vocavit

servos suos, et tradidit illis bona sua. Et huic quidem de-

dit quinque talenta, alii autem duo, alii vero unum, uni-

cuique secundum propriam virtutem, et profectus est sta-

tim. Abiit aulem qui quinque talenta acceperat, et opera-

lus est in eis, et comparavit alia quinque talenta. Similiter

et qui duo acceperalr, lucratus est alia duo. Et paulo post.

Omni enim habenti dabitur : qui vero non habet, et quod

habet, auferetur ab eo. Et inutilem servum ejicite in te-

nebras exteriores : illic erit fletus et slridor dentium %

r.\ 1 ^\\\\>VV\\\1<\\AV\VVV^\\>VV\\«V\\V\%VV\\v\V\AV\>V\'.\V\\\\V\\W\\>\\\V\>V\v\\<\WVV-\'\"M

REGULA LIX.

ur

CAPUT UNICUM.

Quod non oportel Ckristianum humana gloria affici, nt-

qtte sibi vindicare cximium honorem; quin polius de-

bct emendare eos qui ipsum sic in prctio habcnt, aut

majorem dc eo existimalionem concipiunt.

Eiecce unus accedens ait illi : Magister bone, quid boni

faciendo vitam aeternam possidebo ? Qui dixitei: Quid

me dicis bonum? Nemo bonus nisi unus Deus 5.—Gloriam ab

1 Matlh. xiu, 10-14. — 2 Id, xx?, »4-3o, — » Id, xix, 16, 17.



MORALIA. 4^5

hoininibus non accipio '.— Etpaucisinlerjectis, Quomodo

vos potestis credere, qui gloriam ab invicem accipilis, et

gloriam quae a solo Deo est, non quaeritis3?—Vae vobis Pha-

risoeis, quia diligitis primas cathedras in synagogis, et sa-

lulalionesinforis 3.—Neque eniinaliquando furmus in ser-

mone adulationis, sicut scilis, neque iu occasione avaritiae,

Deus testis est, nec quaerentes ab hominibus gloriam, ne-

que a vobis, neque ab aliis^.^-Etfactum estcum inlroisset

Petrus, obvius venit ei Cornelius, et procidens ad pedes

ejus adoravit. Petrus vero elevavit eum dicens : Surge,

nam et cgoipsehomo sum 5.—Statuto autem die, Herodes

vestitus vesle regia, et sedenspro tribunali, concionabatur.

Populus autem acclamabat; Dei vox, et non hominis.

Confestim autem percussit eum Angelus Domini, eo quod

non dedisset gloriam Deo, et consumptus a vermibus cx-

piravitG

.

' Joan. v, 4i— 2 Ibid. 44.— 3 Luc. xi, 43. — -»i Thess. u, 5,6.

— ' Act. x, 25, a6. — 6 Id. xn, ai-a3.



464 S. BASILII C-ESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

^\^\\V'VV\VV\\\^VV>AVVVVV\^VV\VV»^M\\>^\\VV^/VV>/VV\*V\W\\\^VVV'V\\iV\'»iX\>\V\lV\^V\\VV\\\'»

REGULA LX.

CAPUT UNICUM.

Quod cum diversasint Spiritus dona, unusque omnia re-

cipere non possit, neque omnes idem, oportet unum-

quemque modeste et cum gratiarum actionc in dono

sibi concesso permanere, et omnes inler se mutuo in

Chrisli charitate concordes cssc, velut membra in cor-

pore: ita at qui infcrior est indonis, is comparatione

ejus qui sibi prastat, animum haud despondeat : qui

vero superior est, nequaquam spcrnat inferiorem. Qui

enim divisi sunt, ac inter scse dissident, digni sunt in-

teritu.

Omne regnuin divisum contra se, desolabitur : et omnis

civitas vel domus divisa contra se non stabit ".

— Quod si

invicem mordetis, et comeditis, videte ne ab invicem con-

sumamini '. — Non pro eis autem rogo tantum, sed et pro

eis, qui credunt per verbum eorum in me. Ut omnesunum

sint, sicut lu Paler in me, et ego in te, ut et ipsi in nobis

unum sint3

.—Mullitudinisaulemcredentiumeratcor unum

et anima una, nec quisquam eorum quae possidebat, ali-

quid suum esse dicebat, sed erant illis omnia communia 4.

—Dico enim per gratiam quoe data est mihi, omnibusqui

sunt inter vos : non plus sapere quam oportet sapere, sed

sapere ad sobrietatem : unicuique sicut Deus divisit men-

suram fidei. Sicnt enim in uno corpore multa membra ha-

1 Matth. xn, 25,— a Gal. v, i5. —5 Joan. xvn, 20, 21. —

4 Act.

IV, 32.



UORALIA. 465

bemus, omniaautem mcmbra non eumdem actum habent:

ita multi unum corpus sumus in Christo, singuli autem

altcr alterius membra : habentes autem donationes secun-

dum gratiam, quae data est nobis, differentes ', et caetera.

—Obsecro autem vos per nomen Domini Jesu Christi, ut.

idipsum dicatis omnes, et non sint in vobis schismata : si-

tis autem perfecti in eodem sensu, et in eadem sententiaa

.

— Sicut cnim corpus unum est, et membra habet multa, om-

nia autem membra corporis unius cum sint multa, unum

corpus sunt : ila et inChristo. Etenim in uno Spirituomncs

nos in unum corpus baptizati sumus, sive Judaci, sive gen-

tiles, sive servi, siveliberi3

, etc. — Ut idemsapiatisomnes,

eamdem charilatem habentes, unanimes, idem sentienles:

nihil per contentionem, neque per inanem gloriam, sedin

humilitate superiores sibi invicem arbitrantes : non quae

sua sunt singuli considerantes, sed et ea quae aliorum 4.

REGULA LXL

CAPUT UNICUM.

Quod ii, qui sttnt graliw, Domini adminislri, non propte-

rca contemncndi sunt, quod nullius prclii esse vidcan-lur, abjecliquc. Hi enim maximc Dco placcnt.

Confiteor libi, Palcr, Domine coeli cl lerrac, quia abs-

condisli haec a sapicnlibus cl prudcnlibus, et revelasti ca

parvulis. Ita Patcr, quoniam sic fuit placitum anle to5.-—

Et veniensin patriamsuam, docebat eosinsynngogaeorum,

' i Rom. xn, 3-6. — *i Cor. i, io. — ' Id. xi, la ct icqq. —

4 Philip. ii, a-j. — ! Matth. u, a5, j6".

XI.IV. 3o




ita ut mirarentur, et dicerent : unde huic sapientia haec et

virlules ? Nonne hic est fabri fliius ? Nonne mater ejus dici-

lur Maria et fralres ejus Jacobus, et Joseph, et Simon, et

Judas? Etsorores ejus, nonne omnes apudnos sunt? Unde

ergo huic omnia ista? Et scandalizabantur in eo. Jesusau-

lem dixit eis : Non cst Propheta sine honore, nisi in pa-

tria sua, et in domo sua. Et non fccit ibi virtutes mullas,

propter incredulitatem eorum *.

— Yidete enim vocalionem

vestram, fratres, quia non multi sapientes secundum car-

nem, non mullipolentes,nonmultinobiles. Sed quae stulta

sunt mundi elegit Deus, ut confundat sapientes : et infirma

mundielegit Deus, ut confundat fortia : et ignobilia mundi,

et contemptibilia elegit Deus, et ea quae non sunt, ut ea

quae sunt deslrueret, ut non glorietur omnis caro in cons-

pectu Dei 2.

M\VMWWWVWVV\\WV«WMW\WWW\ (.WWWVWMVVVMVWVVIWAMWWVMWWWVW

REGULA LXII.

CAPUT I.

Quod qui crediderunl Dco, et baptizati sunt3 ii confeslim

prteparandi sint ad tentaliones usque ad mortcm susti-

nendas, quce sibi ab ipsis eliam familiaribus sunt in-

fercndce : quandoquidcm qui sese hoc modo nonprcepa-

ravit, is, calamitalc slatim ingruenle, facile commo-

velur.

Et baptizatus Jesus confestim ascendit de aqua. Et eccc

apertisunt eicoeli, ct viditSpiritum Dei descendentemsicut

columbam, et venientem super se. Et ccce vox de ccelis,

« Matth, xiii, 54-58. — ' i Cor. i, 86-29.



MOBALIA. 4<>7

ilicens:

« Hicest Filius meus dilcctus, in quo mihi compla-cui

1

.— Tunc Jesusductusest indesertuma Spirilu, ut ten-

taretur a diabolo 3.— Ecce ego mitto vos sicnt oves in medio

luporum. Estotc ergo prudentes sicut serpentes, et simpli-

ccs sicut columbce. Gavete autem ab hominibus. Tradent

enim vos in conciliis, et in synagogis suis flagellabunt vo?.

Et ad proesides et ad reges ducemini proptcr m e, inlesli-

monium illis, et gentibus. El post pauca. Tradet autem

frater fralreni in mortem, et pater filium : et insurgent filii

in parentes, et morle eos aflicient. Et eritis odio omnibus

propler nomen meum : qui autem perseveraverit usqne

in linem, hic salvus erit. Et qui non accipit crucem suam,

et sequitur me, non est me dignus

3.

Haec locutus sumvobis, ut non scandalizemini. Absque synagogis facienl vos:

scd venit hora, ut omnis qui inlerficit vos, arbitrelur ob-

sequium se praestare Deo. Et Hxc facient vobis, quia non

noverunl Patrem,neque me*,ctc.—Namqui suprapelruni,

qui cum audierint, cum gaudio suscipiunt verbum : ct hi

radices non habent,qui

ad lcmpus credunt, et in tcmporctentalionum rccedunt 5

.—Non enim volo ignorarc vos fralres

de tribulationc nostra, quae facla est nobis in Asia : quo-

niam supra modum gravati sumus supra virlulem, iln ut.

etiam modus servandac vilae nobis non suppelerel : scd ipsi

in nobismetipsis decrctum morlis habuimus, ut non simus

fidentesin

nobis, scdin

Deo, qui suscital mortuos

8. Et

omncs qui pie volunt vivcrc in Christo Jcsu, pcrscculioncm

patientur'.

" Malth. lii, 16, 17.— » Id. iv, 1.— ' Id. x, i6-3S 4 Joan. xvi,

1-3. — 5 Luc, vni, i3,— 6a Coi. 1,8, 3.— ? 2 Tim. 111, 12.

00.



408 S. IUSII.Il CESAII. CAPPAD. Ancimp.

CAPUT II.

Quod nemo debet seipsum objicere tenlationibus, ante-

quam Deus permiserit : imo debet quisque orare, ut ne

incidat in tentationem.

Sic crgo orate : Pater noster qui es in ccelis, sanctifi-

cetur nomen tuum, adveniat regnum tuum. Et paulo post

Et ne nos inducas in tentationem, sed libern nos amalo 1.

— Post haec autem ambulabat Jesus in Galilaeam, non enim

volebat in Judaeam ambulare, quia quaerebant eum Judaei

interficere. Erat autem in proximo die festus Judaeorum,

Scenopegia. Dixerunt igitur ad eum fratres ejus : Transi

hinc, et vade in Judseam, ut et Discipuli tui videant opera

quae facis. Nemo quippe in occulto quid facit, et quaerit

ipse palam esse. Si haec facis, manifesla te ipsum mundo :

neque enim fratres ejus credebant in eum. Dicit ergo eis

Jesus : Tempus meum nondum adest, tempus autem ves-

trum semper est paratum. Non potest mundus odisse vos;

me aulem odit : quia ego teslimonium perhibeo de illo,

quod opera ejus mala sunl. Vos ascendile ad diem festum

hunc, ego nondum ascendo ad diem festum istum, quia

meumtempus nondum impletumest. Haeccum dixisset eis,

mansit in Galilaea. Ut autem ascenderunt fratres ejus, tunc

et ipse ascendit ad diem festum, non manifeste, sed quasi in

occulto3. — Surgentes autem orate, ne intretis intentalio-

nem 3.

1 Matth. vi, 9 et seqq. — 2 Joan. vn, 1-10. — J Luc. xxn, ^G.



MORW.U. 4^1)

CAPUT III.

Quod oportel per tcmpus seccdere ab insidiantibus : sin

pcrmittatur quispiam incidere in tentalionem, cxilum

ut suslincre possit, utquc Dei voluntas fiat, precibus

cxposcendum est.

Cum Qutem persecuti vos fuerint in civitate ista, fugite

in aliam •. — Pharisasi autem egressi consilium ceperunt ad-

versus eum, quomodo perderent eum. Jesus autem sciens,

recessit inde\— Ab illo ergo die cogitaverunt ut interficc-

rent eum. Jesus ergo jam non palam ambulabat inter Ju-

dneos3

. — Et positis genibus orabat, dicens : Pater, si vis

transferre calicem istum a me : verumtamen non mea vo-

lunlas, sed tua fiat\ — Tentatio vos non apprehendit nisi

humana : fidelis aulem Deusest, qui non palietur vos len-

tnri supra id quod potestis, sed facict etiam cum tenlationc

proventum, ut possitis sustincre5.

CAPUT IY.

Quod Chrislianus in singulis, qucvsibi inducuntur, tcnta-

tionibus, dcbet meminissc corum, qum in sacra Scrip-

tura adversus malum instans dicla sunt, alque ila illa-

sum sc scrvare, ct adversariorum conalus irritos fa-

cerc.

Tunc Jesus duclus cst in dcscrtum a Spiritu, ut lenta-

rctur a diabolo. Et cum jcjunassct quadroginta dicbus, cl

qnadraginla noctibus, poslea osuriit. Et accedcns ad cnm

lcnlator dixil : Si Filiua Dci cs, dic ul lapides isli pancs

* Matlh. I, a5. — * ld. xu, 14. — Joan. xi, 53. — * Lur. xxm,

\l, — ' 1 Cor. x, i3.



470 S« BASILII CESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

fiant. Qui respondens dixit : Scriptura est : Non in solo

pane vivet homo, sed in omni verbo quod procedit de ore

Dei 1

, etc

w\<w\wWm»v\VU4MtWVWWVWVMWWW\MVW\V\W\\\\ VV\\MWVWW\\\\w\w\w\

REGULA LXIII.

CAPUT UNICUM.

Quod non oporlcl Christianum metuere, et inler calami-

tates sollicitum esse, sic ut ejus animus ab ea, quce in

Deo habenda est, fiducia avocetur. Quin potius debet

confidere tanquam Domino prcescnte, atque consulenle

rcbus ipsius, et adversus omnes ipsum corroboranle,

ipsoque Spiritu sancto vel idipsum etiam quod adver-

sariis respondendum sit, edocenle.

Nolite timere eos, qui occidunt corpus, animam autem

non possunt occidere : sed potius timeteeum qui potestet

animam et corpus perdere in gehennam. Nonne duo pas-

scres asse veneunt ? et unus ex illis non cadit super terram

sinc Patre vestro : vestri autem etiam capilli capitis omnes

numerati sunt; nolite ergo timere, multis pnsseribus me-

liores estisvos2

.— Gum autem induxcrintvosinsynagogas,

et ad magistratus, et potestates, nolite solliciti esse quali-

ter aut quid respondealis, aut quid dicatis : Spiritus enim

sanctus docebitvosin ipsahora, quid oportealvos dicere3

.

— Et fit procella magna venti, et fluctusingrediebnnturin

navim, ila ut illa jam implerclnr. Et erat ipse in pnppi su-

per ccrvicol dormiens : et excitant eum, et dicunt il!i :

Magislcr, non esl cura libi quod perimus? Et excitalus

Malth. iv, 1-4. — 2 ld. x, 2S-01. — 3 Luc. xn, rfj 12.



MOHALIA. 47 i

increpavit ventum, et dixit mari : Tacc, obffiutesce. Et

cessavit ventus, et facta est tranquillilas magna. Et oit

illis : Quid timidi adeo eslis ? Quomodo non habetis fi-

dem 1 ?— Exurgens aulem princeps saccrdolnm,etquicum

illo erant (quoe est haeresis Sadducaeorum ) repleti sunt

zelo, et injecerunt manus suas in Apostolos, et posuerunt

cos in custodia publica. Angelus autem Dominipernoctem

aperuit januas carceris, et educens eosdixit:

Ite, ct stanlcs

loquimini in lemplo plebi omnia verba vitoe hujus. Qui

cum audissent, intraverunt diluculo in templnm, et doce-

bant *. r— Non enim volumus ignorare vos fratres de tribula-

lione nostra, quoe facta est nobis in Asia. Et paucis inler-

jectis : Qui ex tanto morle nos eripuit, et cruit, in quem

speravimus quoniam et adhuc eripiet

3.

«M«»\WVW»MVtt\\V.V«WWWW>W«WWWWWW\«WW«\W\\W\VW«VWW

REGULA LXIV.

CAPUT UNICUM.

Quod quidvls vcl usque ad mortcm cum gaudio suslincn-

dum sitpro nomine Domini, ct ipsius mandalis.

Bf.ati qui persecutionem paliuntur proptcr justiliam,

quoniam ipsorumest

rcgnumcoelorum.

Beati cslis cumopprobriis affeccrint vos, et pcrsccuti fucrint, et dixcrint

omne vcrbum malum adversum vos menticnles, proplor

mc. Gaudelc el cxultalc, quoniani mcrces vestra copiosa

est in coelis 4.— Bcati csliscuni vos odcrinl homincs, clcum

separavcrint vos, et exprobravcrint, ct cjccerinl nomcn

Marc, iv, 3;-4o. —2 Act. v, 17-ai. —

' 2 Cor. 1, 8-10. —4 Matth. v, 10-12.



472 S. BASILII C£SAR. CAPPAD. ARCHIEP.

vestrum tanquam malum propter Filium hominis. Gaudetc

in illa die, et exultate : ecce enim merces vestra multa est

inccelis1

.—EtconvocantesApostolos.caesisdenuntiaverunt

ne loquerentur in nomine Jesu, et dimiserunt eos. Et illi

quidem ibant gaudentes a conspectu concilii, quoniam

digni habiti sunt pro nomine Domini contumeliam pati.

Omni autem die non cessabant in templo et per singulas

domosdocentes, etevangelizantes Jesum Christum 8.— Cu-

jus factus sum ego Paulus minister. Nunc gaudeo in passio-

nibus meis pro vobis, et adimpleo ea quoe desunt passio-

num Christi in carne mea, pro corpore ejus, quod est

Ecclesia3

.

<V\\\A\/VV\\\\\\\\A\\\V\WiA\\\\\\\\AA.\AA/VV\\\A/\AA\\A^

REGULA LXV.

CAPUT UNICUM.

Quodetiam in ipsovilcecxituca quce decent, pelcnda sunt.

Et circa horam nonam clamavit Jesus voce magna, di-

censrEli, Eli, lamma sabacthani? hoc est: Deus meus,

Deus meus, ut quid dereliquisti me 4 ? — Et clamans voce

magna Jesus ait : Pater, in manus tuas commendo spiritum

meum. Ethocdicens, expiravit5

.—Et lapidabant Stepha-

nuni invocanlem, et dicentem : Domine, ne statuas illis

hoc peccalum. Et cum hoc dixisset, obdormivit6

.

Luc. vi, 22, 23. — * Act. v, 4o--l2. — ' Colos. i, a3, i\. —* Matth. xxvu, 46. — 5 Luc. xvui, 46. — * Act, vn, 59, 09.



MORALIA. 47^

«\\»\»\«\»\(\U\\V>\\XV\\\\«\\\«\\\»»VWW\V«VVHWVV\V\\W\VWW\VV\VV<W\«WXW

REGULA LXVI.

CAPUT I.

Quod non sint deserendl ii, quipro pietale dccertant.

Respondit eis Jcsus: Modo creditis? Eccc venit hora,

et nunc venit, ut dispergamini unusquisque in propria, et

nte- soluni relinquatisT

. — Scis hoc quod aversi sunt a me

omnes, qui in Asia sunt, ex quibus est Phygellus et Her-

mogenes. Det misericordiam Dominus Oncsiphori domui

quia ssepe me refrigeravit, et catenam meam non erubuil:

sed cum Romam venisset, sollicite me quoesivit, et invcnit.

Det illi Dominus invenire miscricordiam a Domino in illa

die. Et quanla Ephesi minislravit, tu melius nosti\ — In

prima mea dcfensione nemo mihi afiuit, sed omnes me

dcrcliquerunt : non illis imputctur 3.

CAPUT II.

Quod orandum cstproiis, quiin tcntationibus probanlur.

Simon, Simon, ccce Salanas cxpctivit vos ut cribraret

sicut triticum : Ego autcm rogavi pro tc, ut non dcficiat

fides tua /|.—Et IYtrusquidemscrvabnlur incarccrc. Oralio

auteoificbatsineinlcrmissioncab Ecclcsia adDcum proco\

* Joan. xvi, 3i. — ' a Tim. 1, 1 5- lS. — 3 Id. iv, 16. — 4 Luc.

xxu, 3i, ?>i.— 5 Act. x», 5.



4^4 s « BASILII C.ESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

•wwwwwwwwvwwwwwwwwwwwwvwwwwwwwwwwwwwwwwww wwwwww

REGULA LXVII.

CAPUT UNICUM.

Quod dolerc ob eos qui obdormieru.nl, alicnum sit ab iis

qui ccrla fidc tcncnl mortuorum resurrectionem.

Sequebatur autem illurn multa turba populi et mulie-

rura, quae et plangebant, et lamentabantur eum : convor •

sus autem dixit nd illas: Filicc Jerusalem, nolite flere su-

per me \—Nolo autem vos ignorare, fratres, de dormienti-

bus, ut non conlristemini sicut et caeteri qui spem non

habent. Si enim credimus quod Jcsus morluus est, et re-

surrexit: ita et Deus eos qui dormierunt per Jesum, addu-

celcum eo %

wwvwwv\wwwvw\www\wwww\w\ww\vww\\w\wwwwvw\www\ww\ww\\\ww

REGULA LXVIII.

CAPUT I.

Quod cliam post resurrcctioncm non sunt cxpeclanda ca

quoti sunl hujus celalis propria : sed scicndum cst vilam

fuluri swxuti angelicam essc, ei nullius rci indigam.

Respondens Jesus dixit illis: Filii hnjus sreculi ducunt

uxores, et nuptui dantur : illi vero qui digni habebuntur

saeculo illo, ct resurrectione ex mortuis, neque ducunt

Luc. hiu, 27, 38; —a

1 Thess. iv, la, x3.



MOIULIA. 475

uxorcs, uequc nuplui dnntur. Nequc enim ullra mori pos-

suut: acqualcs enim Angelis snnt, et filii sunt Dci, cum sint

filiircsurrectionis1

.—Sedclicctaliquis: Quomodoresurgunt-

morlui? qualive corporc venient? Insipicns, tu quod semi-

nas, non vivificalur, nisi prius morialur. Et quod seminas,

non corpus quod fulurum est, seminas, sed nudum gra-

num, ut puta tritici, aut alicujus coetcrorum. Deus autcm

dat illi corpus, sicut voluit. Et paulo post: Sic et resur-

rectio mortuorum. Seminatur in corruptione, resurgit in

incorruptionc : seminatur in ignobilitale, resurgit in glo-

ria: seminatur in infirmilate, resurgit in virlute : semina-

tur corpus animalc, resurgit corpus spiritale2.

CAPUT II.

Quod Domini advenlus localis aul carnalis non sit cxpcc-

tandus : scd praistolarc oportct adventum subito pcr

universum orbem in gloria Patris futurum.

Tunc si quis vobis dixcrit : Ecce hic cst Christus, aut

illic , ne credideritis. Exurgcnt enim pseudo-christi, et

pseudo-prophetrc , ct dabunt signa mogna ct porlenta,

adeout incrroreminducantur, si fieripotcst, eliam elccti3

.

—Vos autcm videte: eccc pracdixi vobis omnin. Scd in illis

diebus post tribulationcm illam sol contcncbrabitur, ct

luna non dabit splcndorcm suum : ct slcllae cocli crunl dc-

cirtcnlcs, ct virtutcs quac in coelis sunt, movcbiuitur. Kl

luncvidebunt Filium hominis vcnicntcm in nubibus cum

viilulc et sdoriamulla 4 .— Iloccniinvobis diciinus in vorbn

Domini, quin nos qui vivimus, qui rcsidui sumus in ad-

vcntum Domini, non pra>voniomus cos qui d'>ri!iicrunl :

•

Lnc. ft,fe|-&6, —' 1 Cnr. xv, 55-^.—

3

Matlh. l«*| k3j ?i-

— * M.irc. xiii, 33-20".



4^6 S. BASILII C.ESAU. C.VPPAD. AllCIllEP.

quoniam ipse Dominus in jussu, in voce Archangeli, et in

tuba Dei descendet de ccelo, et mortui in Christo resurgent

primuni \

REGULA LXIX.

CAPUT I.

Qucecumquecoyijunctim inlerdicuntur, eliam adversus ca

inientantur mince.

De corde enim exeunt cogitationes malae, homicidia,

adulleria, fornicationcs, furta, falsa testimonia, hlasphe-

mise. Haec sunt quoe coinquinant hominem 3. — Discedile a

me maledicti in ignem aeternum, qui paratus est diabolo

et angelis ejus. Esurivi enim, et non dedistis mihi mandu-

care : silivi, et non dedistis mihi potum : hospes eram, et

non collegistis me : nudus, ct non cooperuistis me : infir-

muset incarcere, et non visilastis mc3 ,

—Vae vobis diviti-

bus, quia habetis consolationem veslram : vae vobis qui sa-

turati estis, quia esurietis : vae vobis qui ridetis nunc, quia

lugebitis et flebitis, vae cum benedixerint vobis omnes ho-

mines 4 .—Attendite autem vobis, neforte graventur corda

vestra in crapula, et ebrietate, et curis hujus vitae, et de-

repente superveniat in vos dies illa5

.

—Et sicutnonproba-

verunt Deum habere in nolitia : tradidit illos Deus in re-

probuni sensum, ut faciont ea quae non conveniunt : replc-

tos omne iniquitale, fornicatione, avaritia, nequilia6, etc.

—Nam : Nonadulterabis: Nonoccides: Non furaberis: Non

1i Thess. iv, i4, i5.— 2 Matlh. xv, ig, 20. — 3 Id. xxv, 4 1

_4 ^

—* Luc. vi, aj-ati. —

5 ld. xxi, 3i. — 6 Rom. 1, 28, 29.



MORAMA. 4/7

concupisces: clsi quod est aliud mandatum ', elc.— Nolito

errare : ncque fornicarii, neque idolis servientes, neque

adolteri, nequc molles, neque mascnlorum concubitores,

ncqucavari, neque ebriosi, ncque maledici, nequerapoces,

rcgnum Dei possidebunt a.—Ne forte contentio, remulatio-

nes, animositates, dissensiones, detractiones, susurratio-

nes, inflationes, scdiliones sint inter vos

3.

—Manifestnsuntautem opern carnis, quae sunt adulterium, fornicatio, im-

munditia, lascivia, idolorum servitus, veneficia, inimici-

tiae, contentio, ceniulationes, irae,rix?e, dissensiones, seclas,

invidiac, homicidia, ebrietates, comessationes, et his simi-

lia : quae praedico vobis, sicut et pra;dixi, quoniam qui talia

agunt, rcgnum Dei non consequentur. Nonefficiamur ina-

nis glorire cupidi, invicem provocantes, inviccm inviden-

tcs 4 .—Omnisamaritudo, ctira, ctindignatio, etclamor, et

blasphemia lollatur a vobis,cum omnimalilia 5.—Fornicatio

autem, et omnis immunditia, aut avarilia ncc nominctur

in vobis, sicut decet sanctos: aut turpitudo, aut stultilo-

quium,autscurrililas, qure nonconveniunt .

—Mortificate

ergo mcmbra vestra, quae sunt super tcrram, fornicalio-

ncm, immunditiam, libidincm, concupiscentiam malam,

et avariliam, quae cst simulacrorum scrvitus: proplcr qune

venit ira Dci supcr filios incrcdulitalis. Nunc aulcm depo-

nite et vos omnia, iram, indignalionem, maliliam, blas-

phemiam, lurpcm scrmonemdc orc vcslro. Nolilc menliri

invicem'.—Sed injuslis, ctnon subditis, impiis, ctpcccnto-

ribus, scclcralis, ct contaminalis, parricidis, ct matricidis,

homicidis, fornicariis, masculorum concubiloribus, pla-

giariis, mcndacibus, pcrjuris, cl si quid aliud san.-c doclri-

nrc odvcrsalur, quae cst sccundutn Kvangclium glorire bcati

' Rom. xui, f). — 'i Cor. vi, (), 10. — ' i Cor. xn, >». —

< Gftl. v, 19-26. — ' F.plics. iv, Sl. — 6 Id. v, 5, 4. - ' Gol, 11-,

5 -

9



478 S. BASILH CEjsAR. CAPPAD. ARCIIIEP.

Dei, quod creditum estmihi 1.—In novissimis temporibus

discedent quidam a fide, attendentes spiritibus erroris, et

doctrinis daemoniorum : in hypocrisi loquenlium menda-

cium, cauleriatam habentium suam conscientiam : prohi-

bentium nubere : abstinere a cibis, quos Deus creavit ad

percipiendum cum gratiarum actione fidelibus, et iis qui

cognoveruntverilatem*.—Siquisaliterdocet,etnon accedit

sanissermonibus Domini nostri Jesu Christi, etei, quae se-

cundum pietatem est, doctrinse : is superbus est, nihil

sciens, sed languens circa qucestiones, et pugnas verbo-

rum, ex quibus oritur invidia, contentio, blasphemiae, sus-

piciones malae, perversae conflictationes hominum mente

corruptorum, et qui veritate privati sunt, existimantium

quaestum esse pietatem 3. Discede atalibus.—In novissimis

diebus inslabunt tempora periculosa. Eruntenim homines,

seipsos amantes, cupidi pecuniarum, elali, superbi, blas-

phemi, parentibus non obedientes, ingrati, scelesti, sine

affeclione, sine faedere, criminalores, incontinentes, im-

mites, sine benignitate, proditores, protervi, lumidi, vo-

luptatum amalores magis quam Dei: habentes speciem

quidem pietalis, virtulem autem ejus abnegantes; et hos

dcvita 4 .—Eramusenimaliquandoet nos insipientes, incre-

duli, errantes, servientes desideriis, et voluptatibus variis,

in malitia et invidia agentes, odiosi, odientes invicem 5.

CAPUT II,

Qutfcumque conjunctim comprobanlur, cerle ctiam be-

nediclionis promissionem habent conjunctam.

Beati pauperes spiritu : quoniam ipsorum est regnum

ccelorum. Beati qiii lugent : quoniam ipsi consolabuntur.

'i Tim. 1, 9-11. — n Id, iv, 1-3. — 5 Id. vi, 3-5. — * a Tim.

111, i-5,— 5 Tit. 111, 3.



mohalia. 479

Beali milcs : quoniam ipsi possidebunt lerram. Beati qui

esuriunl et sitiunt juslitiam : quoniam ipsi saturabunlur.

Beali misericordes : quoniam ipsi misericordiam consc-

quentur. Beati mundo cordc : quoniam ipsi Deum vide-

bunt. Beati pacifici : quoniam filii Dei vocabuntur. Beati

qui perseculionem paliuulur propter justiliam : quoniam

ipsorum est regnum coelorum. Beali estis cum probra in-

tulerint vobis, et persecuti vos fuerint, et dixcrint omne

vcrbum malum adversum vos mcnticnles, propter me. Gau-

dete et exultate, quoniam mcrces vestra copiosa cst in cce-

lis \ — Venite benedicti Patris mei, possidete paralum vo-

bis regnum aconstilulionc mundi. Esurivienim, etdedislis

mihi manducare : sitivi, et dcdistis mihi bibere: hospes

eram, et colicgislis me : nudus, et cooperuistis me: infir-

mus, ct visitastis me: in carccre eram, et venislis ad me\

—Sive qui ministrat in minislrando, sive qui docet in doc-

trina : qui exhorlatur in exhortondo, qui tribuit in simpli-

cilate, qui prasest in solliciludine, qui miseretur in hilari-

tate. Dilectio sinesimullalione : odientcs malum, adhaeren-

tes bono : charitatefraternitalis invicemdiligentes : honore

invicem praevenientes : sollicitudine non pigri : spirilu fcr-

venles : Domino servicntcs : spe gaudentes : in tribulalione

patientcs : orationi instanles : necessilalibus sanctorum

communicantes : hospitalitatcm seclantes. Bencdicile per-

sequcntibus vos : benedicile, ct nolitc malediccre. Gaudelc

cum gaudenlibus, ct flclc cum flcnlibus : idipsum inviccm

scnlienlcs : non alta sapientes, sed humilibus conscntien-

les. Nolile esse prudenlcs apud vosmclipsos : nulli malum

pro malo reddcnlcs : providcntcs bona coram omnibus

hominibus. Sifieri polcst, quod cx vobis est, cum omnibus

hominibus pacem habcnlcs : non vosmctipsos ulcisccnlcs,

charissimi, sed datc locuin irac, scriplum csl eniui : Milii

1 Matlh. v, 3-11.— Id. xxv,34-36.J




vindicla, ego retribuam, dicit Dominus. Scd si esurierit

inimicus luus, ciba illum : si vero sitit, potum da illi. Noli

vinci a malo, sed vince inbono malum 1.—Nullam in ulla

re dantes offensionem, ut non vituperetur minislerium :

sed in omnibus exhibeamus nosmetipsos sicut Dei minis-

tros,inmullapatientia, in tribulalionibus, in necessitatibus

in angustiis, in plagis, in carceribus, in seditionibus, in

laboribus, in vigiliis, in jejuniis, in castitate, in scientia.in

longanimitate, in benignitate, in Spiritusancto, incharitate

non ficta, in verbo veritatis, in virtute Dei, per arma jus-

titiae a dextris et a sinistris, per gloriam, et ignobilitatem,

per infamiam, et bonamfamam : utseductores, et veraces :

sicut qui ignoti, et cogniti : quasi morientes, et ecce vivi-

mus: ut castigati, et non mortificati : quasi tristes, semper

autem gaudentes : sicut egentes, multos autem locuple-

tantes : tanquam nihil habentes, et omnia possidentesa

.—De

csetero, fratres, gaudete, perfecti estote, exhortamini, idem

sapite,pacemhabete 3.—Fructusautemspirilusestcharitas,

gaudium, pax, patientia, benignitas, bonitas, fides, man-

suetudo, continentia , castitas^. — Obsecro itaque vos ego

vinctus in Domino, ut digne ambuletis vocatione, qua vo-

cati estis, cum omni humilitate , et mansuetudine, cum

patientia, supportantes invicem in charitate : solliciti ser-

vare unitatem Spiritus in vinculo pacis. Unum corpus et

unus spirilus, sicut et vocati eslis in una spe vocationis

vestrae 5.— Estotc igitur invicem benigni, misericordes, do-

nantes invicem, sicut et Deus in Chrislo donavit vobis6

.

Estote ergo imitatores Dei, sicut filii charissimi : et ambu-

lale in dilectione, sicnt et Christus dilexit nos, et tradidit

semelipsum pro nobis oblalionem, et hostiam Deo in odo-

rem suavitalis''.—Si quaergoconsolalio in Christo, siquod

1 Kom. xn, 7-21. — 2 2 Cor. vr, 3-ic. — 3 Id. xui, i'..— 4 Gal.

v, 22, 20. — 3 Ephes. iv, i-4. — 6 lbid. 32. — ? U. f, «, ">-



MORALIA. 48l

solatiumcharilatis, siqua socictasspiritus, si qua viscera et

miserationes, implete gaudium nieum,ut idem sapiatis om-

nes, eamdcm charilalcm habentes, unanimes, idipsum sen-

tientes, nihil per conlenlioncm aut inanem gloriam '.—De

coctero, fratres, quoecumquc suntvera,quaecumque honesta,

quaccumque jusla, quaecumque pura, quoecumque amabi-

lia, quaecumque bonse famae, si qun virtus, et si qua laus,

haeccogitate. Quoeet didicistis, et accepistis, et audistis, et

vidislis in me, haec agite \ — Igitur si consurrexistis cum

Christo, quae sursum sunt quaerite, ubi Christus est in

dextera Dci sedens : quoe sursum sunt sapite, non qure su-

per terram. Morlui enim estis, et vita vestra est abscon-

dila cum Christo in Dco 3.— Induite vos ergo sicut electi

Dci, sancti et dilecti, viscera misericordiarum, benignita-

tem, humililatem, mansuetudinem, patientiam 4 . — Corri-

pite inquielos, consolamini pusillanimes, suscipile infir-

mos,

paticntes estote ad omnes. Videle ne quis malum

pro malo alicui rcddat : sed scmpcr quod bonum cst sccla-

mini et in vos invicem et in omnes. Semper gaudele. Sine

inlcrmissione orale. In omnibusgraliasagilc: ha:c cstenim

voluntas Dci in Christo Jesu, in vobis. Spirilum nolile ex-

linguere : prophclias nolitc spcrnere. Omnia autem probau-

tes, quodbonumest lcnclc : ab omni spccie mala abstinele

vos3

.—Sencs ut sobrii sint, pudici, prudentcs, sani fide,

dilectionc, palicntia : anus similiter in habitu sanclo, non

criminatrices, non multo vino servicnlcs, bcne docenlos,

ut modcslas rcddant adolcsccnlulas, ul virossuos ament,ut

lilios suos diligant, ul sint prudcntcs, caslae, domus curam

habenles, bcnignu;, subdila) virissuis,ulnon blasphcnictur

vcrbum Dci''.—Admonc illos principatibus ct polcslatil)us

subditos cssc, obcdirc, ad omne opus bonum paratos csse,

rhilip. 11, i, Ti. — 2 Id. iv, 8, 9.— 3 Colos, 111, »*S, — * Il'id.

ia. — * i Tlicss. v, i/f-23. — • Tit. 11, a-5,

XLIV. 3l



482 S. IUS1LII C-ESAIt. CAPPAD, AP.CIIILP.

nemincm blasphemare, non litigiosos csse, sed modeslos,

omnem ostendenles mansuetudinem ad omnes liornines1

.

Charitas fraternitalis mancat : hospitnlitatem nolitc obli-

visci, per hanc enim lalnerunt quidam, Angelis hospilio

receplis. Mementole vinclorum, lanqunm simul vincti: la-

borantium, tanquam et ipsi in corpore morantes. Honora-

bile connubium in omnibus, et ihorus immnculalus : for-

nicatores enim et adulteros judicabit Deus. Sint moressine

avaritia, Contenti prcesenlibus2.

^\\\\VVVVVVVVWtWWVVVVVVVVVV\VVVVVVVVVVVWW\W\\WW\W\W WWW \v\ wvvwvw vv> v\w\< vw

REGULA LXX.

CAPUT I.

Quod ii, quibus concrcdita cst Evangclii prcedicatio, dc-

bent cum precatione et obsccratione constitucrc sivc dia-

conos,sive prcsbjtcros,

quorumprior

vita inculpalasil ctprobata.

Tusc dicit Discipulis suis : Mcssis quidem multa, opc-

rarii aulem pauci. Rogate crgo Dominum messis, utmiliat

operarios in mcssem 3. — Et cum dies factus esset, vocavit

Discipulos suos, et clegit duodccim ex ipsis quos et Apos-

tolos nominavit : simoncm quem et cognominavit Petrum,

et Andream fralrem cjus, ct Jacobum, et Joannem, Phi-

lippum, et Bartholoiriieum, et Motthaaum, ct Thomam, Ja-

cobum Alphrci, ct Simoncm qui vocatur Zelotes,et Judam

Jacobi, et Judam Iscariotcm, qui et fuit proditor '».—Post

Ikcc autem designavit Dominus et alios septuaginta, et misit

* Tit. iii, i, 2 . — J Hcbr. xm, l-S. — 3 Matth. ik, 5;, 5S, •—

* Luc, vi, i5-i6.



MORALIA. /,85

illos binos nnlc faciem suam in omnem civilalem ct locum,

quo eral ipse vonlurus. Diccbat itaque illis : Mcssis qui-

tlem mulla, opcrarii autcm pauci. Rogate crgo Dominum

mossis, ul miltal opcrariosinmcssem suain 1.—Primumqui-

dom scrmoucm fcci de omnibus, o Theopliilc, quaa ccepit

Jcsus facerc ct doccre usquc in diem qua prajcipiens Apos-

tolispcrSpirilum sanclum, quoselegit, assumptusest 3.—Et

slatucrunt duos, Joseph qui vocahalur Barsahas, qui cog-

nominalus cst Justus, et JMallhiaui. Et orantes dixcrunl :

Tu Domine, qui corda nosti omnium, ostende quem ele-

gcris ex his duohus unum, acciperc locum ministcrii hu-

jus, ct apostolatus, dc quo prajvaricalus est Judas, ut ahi-

rct in locum suum. Et dederunt sortes eis, et cecidit sors

supcr Mallhiam, ct anuumeratus cst cum undecim Aposlo-

lis3.— Si quis episcopntum dcsideral, boiium opus desidcrat.

Oportet crgo cpiscopum irrcprchensihilemcsse, unius uxo-

ris virum, sohrium, prudcutem, ornalum, hospilaicm, ap-

tum ad docendum, non vinolcntum,non pcrcussorem, non

lurpis lucri cupidum : scd acquum, non liligiosum, non

avarum, qui sua) domui hcnc prsesit, filios hahenlcm in

suhjoctionc cum omni revercntia. Si quis aulcin domui

suac prosesse nescit, quomodo Ecclcsiac Dei diligontiam ha-

behit? non neophylum, nc in supcrhiam clatus in judi-

cium incidnt, et in laqucum diaholi. Oporlol ;,ulom iiluni

cllcslimoniumhaherchonum ah iis qui foris sunt, ul non in

opprohrium incidut, cl in laqucum diahoii. Diaconos siini-

lilcr pudicos, non hilingucs, non nnillo vino dedilos, non

turpc Iucrum sectanles : habentes niysterium Gdci in con-

scicnlia pura. El hi auleni probentur primum : deindc mi-

nistront, nullum criinon habentes*.— Hujusrei gratia reliqui

to Cretse, ut ca quoo desunt corrigas, et conslituas per ci-

'Luc. x, 1, a. —<2 Aci. j, i, 2. — 3 Ibid. aS*a6. — ' i 'im>,

n, i-io,

5i,



/|84 S. BASILII C.ESAR. CAPPAD. ARCHIliP.

vilalcs prcsbyteros, siculi ego disposui libi. Si quis sine

crioiine est, unius uxoris vir, fllios habens ficleles, non in

accusatione luxurice, aut non subditos. Oportet enimepis-

copum sine crimine esse, sicut Dei dispensatorem : non su-

perbum, non iracundum, non vinolentum, non percus-

sorem, non turpis lucri cupidum, secl hospitalem, boni

amantem, sobrium, justum, sanctum, continentem, am-

pleclentemeum, qui secundum doctrinam est, fidelem ser-

monem, ut potens sit et exhortari in doclrina sana, et eos

qui contradicunt, arguere \

CAPUT II.

Quod non oportet facilem esse circa ordinationes, neque

ad cas inconsideranter accedere : quandoquidem non

vacal pcriculo, quidquid probatum non e.st. Si quis au-

tcm quempiam in atiquo delicto deprehenderit , eum

prodcre debet, ut neque ipse peccati particeps fiat, ne-

que reliqui offcndantur, sed magis timere discant.

Manus cito nemini imposueris, neque communicaveris

peccatis alienis2

. — Adversus presbyterum accusationem

noli recipere, nisi sub duobus aut tribus testibus. Peccan-

les autem coram omnibus argue, ut et ca^teri limorem

habeant 3.

* Tit. j, 5-r). — 2i Tim. V, 22,— 3 Ibid. J9, 20.



MOltALlA. 485

CAPUT III.

Quod noti oportct cum qui clcclus cst, a sc ipso ad pr(cdi-

calioncm acccderc : scd tcmpus bcneplaciti Dci cxpcc-

tarc, lumquc aggrcdi prcedicalionetn, ciim haic cura

sibi dcmandala fucrit, iisquc prccdicare, ad quos mis~

sus fucrit.

Hos duodecim misit Jesns, prnecipiens eis, dicens : In

vinm gentium ne abieritis, et in civitatem Samaritanorum.

ne intraverilis, secl potius ite ad oves quae perierunt domus

Israel1.—- Et ecce mulier Chananaea a finibus illis egressa

clamavit, dicens ei : Miscrere mei, Domine fili David, fi-

lia mea male a daemonio vexatur : qui non rcspondit ei

verbum. Et accedentes Discipuli ejus rogabant eum, di-

centes : Dimi.lte eam, quia clamat post nos. Ipsc aulcm

rcspondens, ait : Non sum missus nisi ad oves, qune pe-

rierunt domus Isrnel2

.—Egoenim cx Dco proccssi, ct veni

neque enim a meipso veni, sedilleme misit 3.—Et illiqui-

dem, qui dispersi fucrnnt a tribulalionc qunc facta fuerat

sub Slephnno, perambulaverunt usquc Phoeniccm, et Cy-

prum, ct Antiochiam, ncmini loqucnlcs verbum, nisisolis

Judoeis 4. — Paulus scrvus Jcsu Christi, vocatus Aposlolus,

segregntus in Evangclium Dei 5.—Quomodo autem audient

sine praedicantc? Quomodo vcro proedicabunl, nisi millnn-

turG?—Paulus Aposlolus Jesu Chrisli sccundum imperium

Dei salvaloris nostri, et Christi Jcsu spei noslrae".

' Matth. x, 5, 6. — aId. xv, 2i-2.'|.— Joan. viu, !\i. — < Act.

xi, 19. — ! Rom, i,i. — 6 ld. x, 14. — 7J Tin». 1, 1.



486 %. BASILII C.ESAR, CAPPAD. ARCHILP.

CAPUT IV.

Qtiodfjui adprfcdicationem Evangclii vocaluscst, is con,~

festim obcdire dcbet, non aulcm procraslinarc.

Ait aulem ad allerum : Sequcre me. Ille aulem dixil

Doinine, pcrmiltc mifai primum irc, ct sepelire palrein

nieum. Dixilque ei Dominus:

Siuc ut mortui sepeliantniortuos suos : lu aulem vade, et annuntia rcgnum Dei

1

.

— Cum autem placuit Deo, qui me segregavit ex ulero ma-

tris meae, et vocavit me per gratiam suam, ut revclaret

Eilium suum in me, ut evangelizarem illum in gentibus,

continuo non acquievi carni et sanguini, neque vcni Jero-

solymam ad antecessores meos Apostolos: sed abii in Ara-

Liam, et iterum reversus sum Damascum'.

CAPUT V.

Quod divcrsa ct aliena doctrina non est tradenda.

Amen amen dico vobis : qui non intrat per ostium in

ovile ovium, sed asccndit nliunde, ille fur cst, ct latro. Qui

autcmintratperoslium, pastor est ovium 3.—Elpaulo post

Ego sum ostium ovium. Omnes quotquot venerunt fures

snnt et latrones; sed non audierunt eos oves*.— Sed licet

aos aut Angelus de coelo cvangelizet praeterquam quod

evangclizavimus vobis, anathema siU Sicut praediximus, et

nunc itcrum dico : Si quis vobis evangelizat praeteridquod

accepistis, anathema sit5

. — Si quis aliler docet, et non

accedit sanis sermonibusDomini noslri Jesu Chrisli, ct ei,

quae secundum pielatem est, doclrince, superbus est, nihil

scicns6

, etc.

1 Luc. ix, 5g, Co. — 2 Gal. i, 10-17.— 3 Joan. x, 1, 2. — 4 IbiJ.

7, 8.— 5 Gal, 1, S, 9. — 61 Tim, vi, 3, 4.



UORALIA. 487

CAPUT VI.

Ouod omnia, quw a Vomino in Evangelio ct pcr /fposlotos

praccpta sunt, doccndi sunt ii qui credidcruntt atquc

ctiam quwcumque his conscnlanea sunt.

Eumes doceteomncs gcnlcs, baptizanles eos in nominc

Palris, cl Filii, cl Spirilns sancti, cloccnles eos scrvare om-

uiacjiuecumcjue mandavi vobis '.—Cnm anlemperlransircnt

civilalcs, tradcbanl eis cnstodirc dogmata, cjuaj crant de-

creta ab Aposlolis ct scnioribns in Jcrnsalem 2.— Iloec doce

ct exbortarc 3.—Tnantem loqncre cjuai dcconl sanam doc-

trinam 4.

CAPUT VII.

Quod cui scrmo doclrinw Domini concrcdilus csl, is si

quid conticucrit eorum quwad complaccndum Deo ne-

ccssaria sunl, rcus csl sanguinis eorum qui pcriclitan-

lur, aut quia quw prohibita fuere, admissa sunt, aul

quia quw ficri dcbcbant, snnl omissa.

\m vobis legispcrilis, cjnia lnlislis elavcm s< initia\ ipsi

non inlroistis, ct cos cjui inlroibant, proliilHiishV. — (iiim

vcnissent autem de Macedonia Silasct Tinmilirrus, conrcla-

batur scrmone Paulus, tcsiificans Judais esse Chrishiin

Jesum. Conlradiccnlibus autem eis, el hlasphcmanlibus,

exculiens veslimenlum suum, dixit ad eos: Sanguis veskr

super capul vcslrum : mundiis cgo : cx lioc ad genles va-

dam .—Quaproptercontestor vos hodicrua die, cjnia mnn-

dus sum a sangiiiuovcslro. Non enim subtcrfugl (jnoniiiuis

annunliarem omne consilium Dei vnbis"

.

• Maltli. xxvm, iy, 20.— 2 Act. xvi, 4.— 31 Tim. vi, y.— < Tit.

11, I.— J Lue. xi, 5a. — ° Atl. xvin, 3, G. — 1 td. ax, a'>, 27.



488 S, BASILII CJ2SAR. CAPPAD. ARCIIIEP.

GAPUT VIII.

Quod in iis cliam, quce a Scriptura prcv.cepta ct jussa non

fuerunt, oportct tamen unumquemque ad id quod me-

iius est cohortari.

Sunt eunuchi qui de matris utero sic nati sunt : et snnt

eunnchi qui facti sunt ab hominibus : et sunt eunuchi qui

seipsos caslraverunt propter regnum ccelorum. Qui potest

capere, capiat1

.—De virginibus autem praeceptum Domini

non habeo : consilium autem do, tanquam misericordiam

consecutus a Domino, ut sim fidelis. Existimo ergo hoc

bonum esse propter instantem necessitatem, quoniam bo-

num cst homini sic esse. Alligatus es uxori? noli quae-

rere solutionem : solutus es ab uxore? noli quaerere uxo-

rem% etc.

CAPUT IX.

Quod nemini licet alios cogere ad ea facienda,

quce ipse non efficit.

Et vobis legisperitis vac, quia oneralis homincs oneri-

bus, quse portare non possunt, et ipsi uno digilo vestro

non tangitis sarcinas3.

GAPUT X.

Quod is\ quiprceficitur doclrincv, sese reliquis boni omnis

exemplar prccbere clcbct, adco ut ea, qucc docet, prius

pcrficiat.

Venite ad me omnes qui laboratis, el oncrati eslis, et

ego reficiam vos. Tollite jugum meum super vos, et dis-

l Matth, xix, 12.— 2i Cor, vn, 25-37. — 3 Luc xi, 46.



MORALIA. 48«)

citc a mc quia milis sum, cl humilis cordc 1

. — Postquam

crgo lavit pccles Discipulorum suorum, ct accepit vcsli-

mcnla sua, cum recubuisset itcrum, dixit cis : Scitis quicl

fcccrim vobis? Vos vocatis me Magister, et Domine : et

bene dicitis : sum etenim. Si crgo cgo lavi pedcs vestros,

Dominus, ct Magister : et vos debetis alter allerius lavarc

pedes. Exemplum enim dedi vobis, ut quemadmodum ego

feci vobis, ita et vos faciatis alter alteri2

.— Omnia oslcndi

vobis,quoniam sic laborantes oporteat suscipcre infir-

mos 3.— Imitatorcs mci cstote, sicut et cgo Christi 4

.

Nemo adolesccnliam luam contcmnat : scd cxcmplum eslo

fidclium, in verbo;iu conversationc

5, ctc.

CAPUT XI.

Quod 11011 oportct eum, qui pnvcst aliis docendis, ob sua

reote facta sccurum cssc , vcrum nossc dcbct proprium

et prcvcipuum curcv sibi commisscv munus cssc, ut ii

qui ipsi concrcditi sunt, meliores cfficianlur.

Voscslis sal lcrr.T.

Quodsi sal infaluatus fucrit,

in quosalictur? Ad nihilum valet ultra, nisi ut mittatur foras, ct

conculcclur ab hominibus 6.— Omnc quod dat mihi Palcr,

ad mc venict : ct cum, qui vcnit ad me, non cjiciam foras.

Qnia dcsccndi dc coclo, non ut faciam volunlalcm mcnm,

sed voluntatcm cjus, qui misit mc, Patris. Ilncc cst autcm

volunlas ejus qui misit mc, ut omnis quividct

Filium, ct

crcdit in cum,lial)cal vilamafilcrnnm7.—Qua^cslcnim nos-

Ira spcs, aut gaudium, nut coroua gloria^ ? nonne vns ante

Dominum noslrum Jcsum Clirislum cslis in advcntu cjus?

Vos cnim cslisgloria noslra, ctgaudium 8.

' Mallh. xi, 28, ag. 1— 2 Joan. xm, ia-i.l. — 3 Ad. xx, 55. —* 1 CoT. xi, 1.

—' 1 Tint. iv, 13. —

° Mallli. v, i?>.

—< J.-nn. vi,

37-/(0. — 81 Tlicss. 11, i<), 20.



4qO S. BASILII C.USAR. CAfPAD. ARCHIlir.

GAPUT XII.

Quod qui prfvficitur ad doccndum, debet obirc vicos

ct civilales omnes sibi concrcditas.

Er circuibat Jesus totam Galikeam, clocens in synago-

gis, et proedicans Evangelium regni, et sanans omnem

aiorbum, et omncm languorem 1.— Et ipsc ilcr laciebat per

civitales ct castella proedicansregnum Dei, ct evnngclizans,

ct duodccim cum illo ?.

CAPUT XIII.

Ouod omncs convocandi sunt ad obedicndum Evangelio:

item quodscrmo cum omni iibcrlale sit annunliandus,

sitquc dandum verilati testimonium,quanquam non-

nulli prolubeant, ct quoijuo modo vel ad morleni usquc

pcrsequanlur.

Quod dico vobis in tonebris, dicite in lumine : et quod

in ore audivisliti, proedicale supcr lecta. Et nolitc timerc

cos, qui occidunt corpus, animam aulem non possunt oc-

cidere3

.—Nuptioequidemparatoesunt,sed quiinvitotierant,

non fucrunt digni. Ile ergo ad cxitus viarum, ct quoscum-

que inveneritis, vocatc adnuptias 4.— Respondit ei Jesus

Ego palam locutus sum mundo : ego sempcr docui in

synagoga, ct in lcmplo, quo omnes Judoei conveniunt, et

in occulto locutus sum nihil5. — Et cum adduxissent illos,

stalucrunt in concilio, et interrogavit eos princeps sacer-

dotum, dicens : Nonne proecipiendo proecepimus vobis ne

doccretis in nomine isto? Et ccce rcplestis Jerusalem doc-

trina vcslra, ct vultis inducerc super nos sanguinem ho-

'

Matlh. iv, 20. —2

Luc. vui, i,

—3

Matth. x, 27, 28. —*

Id,xxii, 8, 9. — 5 Joan. xviu, 20,



MORVMA. 4gl

minis islius. Respondcns aulcm Petrus, ct Apostoli, dixe-

runt : Obedire oportet Deo magis quam hominibus x[—

INisi quod Spirilus sanclusper omncs civilales mihi protes-

tatur, dicens : Quoniam vincula et tribulationcs mc ma-

nenl. \crum pro nihilo hocc habeo, neque vita, mca chara

esl mihi ipsi, ut consummem cursum meum cum gaudio,

et miuisterium quod acccpi a Domino Jcsu, ad testifican-

dum Evangclium gratfae Dci *.— Nam ipsi scilis, fratres, iii-

troilum noslrum ad vos, quia non inanis fuit: scd anlc

passi, ct conlumeliis allccti, sicut scitis, in Philippis, fidu-

ciam habuimus in Dco noslro loqui ad vos Evangclium Dci

noslri, in mullo cerlaminc 3.

CAPUT XiV.

Quod orandum est pro profeclu corum qui crediderunf,

graliivque pro Iwc sunt persolvendtr.

Non pro cis autem rogo tanlum, sed et pro cis qui cre-

dunt per vcrbum eorum in me, ut omnes unum sint, sicut

tu, Paler, inme, etegoin tc, ulct ipsiin nobis unum sint*.

Et iterum : Paler, quos dcdisti mihi, volo ut ubi sum ego,

ct illi sint mccum 5, — In ipsa hora exullnvil spiritu Jesus,

ct dixil : Confilcor libi, Pater, Domine poali et terr;e, qnod

abscondisli luec a sapientibus, et prudcnlibus, et revelasti

ca parvulis. Eliam, Pflter, quoniam sic plncuit nnle le':

.

Primumquidem gralias ago Dco

mcoper Jcsum (lliri-luni

pro omnibus vobis : quia fidcs vcslra annunti.it ur in uni-

vcrso mundo. Tcslis Srmfa mihi cst Deus, cui scrvio in spi-

ritu mco in Evangelio Filii ejus, quod sine infermissione

mcmoriam vcslri lacioin oralionibus mcis". — Testia enim

A<i. v, >.;-)[). — Id. \x ,?.~> , 2|. — i ThoMi it

, i, o. —4

Joa». xvii, 90, i\. —!

llml. aj. —6

Luc. x, ai, —t Ilom. i,

8-io.



4^2 6. BASILII CESAR. CAPPAD. AllCHIEP.

mihi cst Deus, quomodo cupiaiu omnes vos in visceribus

Jesu Christi. Et hoc oro, ut charilas vestra adhuc masis

ac magis abundet in scientia, et in omni sensu, ut probetis

potiora, ut sitis sinceri, et sine oftensa in diem Christi :

repleti fructibus justitiae per Jesum Christum in gloriam et

iaudem Dei ',

CAPUT XV.

Quod ea, quw rccte facta sunt pcr Del gratiam,

eliam aliis patefacienda sint ad gloriam Dei.

Et reversi Apostoli narraverunt illi quaecunaquc fece-

runl \— Cum autem venissent, et congregassent Ecclesiam,

rctulerunt quanta fecisset Deus cum illis3

.—Ut aulem et vos

sciatis quce circa me sunt, quid ogam, omnia vobis nota

faciet Tychius charissimus frater, et fidelis minister in Do-

mino, quem misi ad vos in hoc ipsum, ut cognoscotis qure

circa nos sunt 4.

CAPI3T XVI.

Qaod non modo preesenttum, sed absentiam etiam cura

gerenda sit, omniaque faciehda prout postularit wdifi-

cationis ratio.

Et alias oves habeo quse non sunt ex hoc ovili : el illas

oportet me adducere, et vocem meam audient, et fiet

unum ovile,unus pastor 5.— Propter quodnon amplius sus-

tinentibus nobis placuit, ut Athenis relinqneremur soli : et

misimus Timotheum fralrem nostrum, et ministrum Dei

in Evangelio Chrisli, ad confirmandos vos, et exhortandos

pro fide vestrac

.

1

Philip. i, S-2i. —J

Lnc. ix, io. —3

Act. xiv, 26, —4

Epbes.vi^ 21, 22, — 5 Joan, x, 16. — 6

1 Thcss. 111, 1, 2.



MOMLIA. 4°/5

CAPUT XVII.

Quod iis auscullandum sit, qui nos ad prmtandum

beneficium invitant.

Ujec illo loquente, ecce princeps accessit, et adorabat

eum, clicens : Filia mea moclo defuncta est : sed veni, ini-

pone manum tuam super eam, el vivet. Et surgens Jesus

scquebatur eum 1.—Cum autcm vicina esset Lydda Joppe,

Discipuli audientes quod Petrus essct in ea, miserunt duos

viros ad eum, rogantes ut ne gravarelur venire usque ad

se. Exurgens autem Petrus venit cum illis \

CAPUT XVIII.

Quod qui vcritatis doctrinam suscipiunt, ii sint in ipsa

pcr visilalionem stabilicndi.

Post aliquol autem dies, dixit ad Barnabam Paulus :

Revertenlcs jam visitemus fratres nostros per univcrsas

civilates, in quibus praedicavimus verbum Domini, quo-

modo se habeant 3.—Nos aulcm,fratres, desolali avobis ad

lempus horac, aspeclu, non cordc, abundantius fcslinavi-

mus faciem veslram vidcre cum mullo dcsidcrio : quoniam

voluimus venire ad vos, cgo quidcm Paulus, et scmcl ct

ilerum, sed impedivit nos Satanas 1.— Et paulo post : IVop-

ter quod non amplius sustincnlibus nobis placuit, ut Athe-

nis rclinquercmur soli : et misimus Timolhcum Iralrem

noslrum, cl ministrum Dci in Evangclio Christi, ad con-

firmandos vos et cxhorlandos pro fidc vcslra, ut ncmo mo-

vcalur in tribulalionibus islis, ipsi cnim scilis quod in hpo

posili sumus''.

Mattb. ijc, )8, 19. — 2 Art. ix, ?>$, S9, — P IJ. xv,

41 Thcss. 11, 17, iS, — 5 Id. 111, l-r».



494 S. BASILII C.ESAR. CAPPAD. AI\CIIIF.P.

CAPUT XIX.Quod proprium csl cjus qui Domiaum diligit, magua

cum charitale crga cos quos docet, quavis ratione et

cum omni studio ipsorum curam gerere, ctiamsi in

doclrina cum pubiice lum privatim tradenda vel ad

morlcm usque perseverarc oporluerit.

Boxus paslor animam suam ponit pro ovibus1

. — Cum

crgo prnndissent, dicit Simoni Pctro Jesus : Shnon Joan-

nis, diligis me plus his ? Dicit ei : Eliam Domine, tu scis

quia amo te. Dicil ci : Pasce agnos meos. Dicit ei ite-

rum : Simon Joannis, diligis me ? Ait illi: Etiam Domi-

ne, tu scis quia amo te. Dicit ei : Pascc oves meas.

Dicit ei terlio : Simon Joannis, amas me ? Gontrislatns

cst Pelrus, quia dixit ci lertio, Amas me ? Et dixit ei

Domine, tu omnia nosti : tu scis quia amo te. Dixit ti

Jesus: Pascc oves meas \— Una autem sabbatorum, cum

convenissent Discipuli ad frangendum panem, Paulus dis-

putabat cnm eis, profecturus in crastinum, protraxitque

sermonem usque in mediam noclem. Et paucis interjectis,

Ascendens autem, frangcnsque panem, et gustans, satis-

que allocutus usque in lucem, profectus est. Quomodo

niliil subtroxerim utilium, quominu* annuntiarem vobiset

docerem vos publiceetper domos, testificans Judais iitcjue

Gentilibus in Deum pGenitenliam, ct fidem in Dominum

nostrum Jesum. Propter quod vigilatc, memoria retinen-

tes, quoniam per triennium nocle et die non cessavi cum

lacrymismonensunumquemquevcslrum 3.—Memoresenim

estis, frntres, laboris nostri, et fatigationis, necle ac die

operantes, nc quem vestrum gravaremus, procdicavimus

Evangelium Dei 4, clc.

1Joan. x, u.— 2

IU. xxi, i5~i7,— 3 Aet. xx, 7-01.— * 1 Thess,

»> 9-



MOTULIA. 40^

CAPUT XX.

Quod qui prcr.ficitnr doclrincr tradcndcr, is dcbcl esscmi-

s< ricors cl clcmcns, ct majcime erga eos, quofum animcti

sunt malc affectasl

Et videntes Pharisiei dicebant Discipnlis cjns : Qnarc

cnm publicanis et pcccaloribus manducat magister vcsler?

Al Jesus amlicns, ait : Non est opus valcntibns mcdicus,

sed malc habcntibus. Euntes autem discile, quidest : Mi-

sericordiam voio, ct non sacrilicium : non enim veni vo-

carc juslos, scd peccatorcs ad pocnilentiam1

.—Videns au-

lcm lurbas, miscrtus est cis : quia crant vcxali, sicut ovcs

non habcnles pastorem 3.

CAPUT XXt.

Quod oporict in corporcis cliam ncccssitatibus cos, qui

nobis concrcdili sunt, commiserari, ct ipsorum curum

gcrcrc.

Misereoti turbae, quia triduo jam persevrrant mccum,

et non habent quod manducent : ct dimillcrc cos jejunos

nolo, nc deficiant iu via3

.— Et vcnit ad cum lcprosus de-

pnvans etim, alquc ad gcnua illius se provolvens, ac dlcens

illi : Si vis, polcs mc mundare. Jcsns autem miscrlus, v\-

lensa manu sua lcligit eum, el ait illi: Volo: Mundarc/».

]n dicbus aulem illis, crescente numero Disqpulorum, fac-

luni cst murmur Graecorum adversus Ilebrojos, eo quod

despicercnlur in ministerio quotidlanb vidure eorum. Con-

vocantcs aulcm duodccim mullitudincm Discipulorum »

dixcrunt : Non cst acquum nos aerelinquere verfcum Dci,

' Matlli. ix, 11-10. — 2 Ibid. 96, — 3 Id. xv, 3a. — '• Man. ),

4o, 4i.



4g6 . s. BAsini cesar. gappad. arciiiep.

et ministrare inensis. Considerate, fratres, viros ex vobis

testinionio veslro comprobatos seplem , plenos Spiritu

sancto, et sapientia, quos constituemus super hocopus 1

.

CAPUT XXII.

Quod is, cui concreditur verbum Dei, se a majorum nego-

tiorum studio subducere non debet, dum magno conatuin exequendis minoribus suam ipsius operam navat.

Convocantes autem duodecim multitudinem Discipulo

rum, dixerunt : Non est aequum nos derelinquere verbum

Dei, et ministraremensis. Et paulo post : Nos vero orationi

ct ministerio verbi instantes fuerimus2.

CAPUT XXIII.

Quod ncque ad oslentationem, nequc ad qumstum adhi*

bendus est doctrince sermo, blandiendo audienlibus, ut

nostris votuplatibus aut commodis consulamus : sed

nos tales esse addecet, tanquam qui ad gloriam Dei

coram ipso loquamur.

Ojinia vero opera sua faciunt ut videantur ab homini-

bus : dilalant enim phylacleria sua, et magnificant fimbrias

vestimenlorum suorum, amantque primos recubilus in coe

nis, et primas calhedras in synagogis, et salutationes in

foris, et vocari ab hominibus Rabbi, Rabbi. Vos aulem

nolile vocari Rabbi : unus est enim magister vester : omnes

autem vos fratres estis. Et patrcm nolite vocare vobis super

terram : unus est enim Patcr vester, qui in ccelis est: ncc

vocemini magistri : nam magister vester unus est, Chris-

tus3

.

—Mea doclrina non est mea, sed ejus, qui misit ine.

1 Act. vi, i-5. — 2 ibjd, 2-4- — 3 Matih, xxiu, 5-io.



MORALIA. 497

Si quis voluntatem ipsius faciat, cognoscct de doclrina,

utrum ex Deo sit, an ego a nie ipso loquar. Qui a semetipso

loquitur, gloriam propriam qucerit : qui autem quaerit glo-

riam ejus, qui misit eum, hic verax est, et injustitia in illo

non est '. — Non enim sumus sicut plurimi, aclulterantes

verbum Dei : sed velut ex sinccrilate, sed velut cx Dco,

coram Deo in Ghristo loquimur *.— Exhortatio enim nostra

non de errore, neque de immunditia, neque in dolo : sed

sicut probati sumus a Deo, ut crederetur nobis Evange-

lium : ita loquimur, non quasi hominibtis placentes, sed

Deo, qui probat corda nostro. Neque enim aliquando fui-

mus in sermone adulalionis apud vos, sicut scitis : neque

in occasione avaritioc: Deus testis est : neque quoerentes

ab hominibus gloriam, ncque a vobis, nequc ab aliis; licet

possemus in auctoritate essc, tanquam Apostoli Clirisli3.

CAPUT XXIV.

Quod nonoporleteum,quipra;estaliisdocendis, abuti sua

poteslatc ad subjcctorum contumcliam, ncquecontra i(-

loscxlolli, quinpolius gradum illum accipcrcscuquam-

dam occasionem humilitatis, qua) cis oslendcnda sit.

Quis, putas, est fidelis scrvus ct prudcns qucm consli-

tuit dominus supcr familiam suam, ut det illis cibuin iu

tcmpore? Beatus ille scrvus, qucm, cum vencrit dominusejus, invencrit sic facienlcm. Amcn dico vobis, quoniam

super omnia bona sua constiluct eum. Si aulcm dixerit

malus servus ille in cordc suo: Moram facil dominus meus

vcnire: ct coeperit pcrculcrc conscrvos suos, mnnduceiqin-.

ct bibal cum ebriosis: vcnict dominus servi illius in die,

qua non spcrat, ct hora qua ignorat: ct dividct eum, par-

* Joan. tii, iG-j8. — 2 a Cor. u, \~% — 3i Tliev. n, 3-;.

XMV. 5a



498 s. basilii C/F.sar, cappad. archiep.

temque ojus ponet cnm hypocritis. Illic erit fletus, et stri-

dor denlium l

. — Vos vocatis me Domine, et Magister : et

vere dicilis : sum etenim. Si ergo ego lavi pedes vestros,

Dominus, et Magister: et vos debetis alter alterius lavare

pedes a.—Facta est autem et contentiointereos,quiseorum

viderctur esse major. Jesus aulem dixit eis: Reges gen-

tium dominantur eis, et qui poteslatem habent supereas,

benefici vocantur. Vos autem non sic: sed qui major est

in vobis, fiat sicut junior, et qui praecessor est, sicut mi-

nistrator. JNaui quis major est, qui recumbit, an qui mi-

nistral? Nonne qni recumbit ? Ego autemin medio vestrum

sum, sicut qui ministrat3.—A Miletoaulem mittens Ephe-

sum, vocavit majores natu Ecclesiie; qui cum venissent

ad eum, dixit eis: Vos scitis a prima die, qua ingressus

sum in Asiam, qualiter vobiscum per omne tempus fue-

rim, serviens Domino cum omni humililate, et multis la-

crymis et tentalionibus, quas mihi acciderunt ex insidiis

Judceorum *.—LibenterenimsufFerlisinsipicntes, cum sitis

ipsi sapicntes. Sustinetis enim si quis vos in servitutem re-

digit, si quis devorat, si quis accipit, si quis extollitur, si

quis in faciem vos caedit. Secundum ignobilitalem dico,

quasi nos infirmi fucrimus in hac parte5

.

CAPUT XXV.

Quod non sit pr&dicundum Evangelium per contenlio-

nem, aut iuvidic.m, aut*quamdam animi adversum

aliquos concilationem.

Ecce puer meus, quemelegi, dilectusmeus, inquosibi

bene complacuit anima mea. Ponam Spiritummeumsuper

1 Mattb. xxiv, 45-5i. — 2 Joan. xui, 10, 14. — J Luc, xxn, a^-a;.

— 4 Act. xx, 17-19. — £ 2 Cor, x», 19-21,



MOIUM.Y. 40!»

eum, el judiciumgcnlibusnunliabil. Nonconlendcl, ncquc

d.unabit, ncquc audiclaliquisinplalcis voccm ejus \— Qui-

damquidem ct propler invidiam et contcnlioncm, quidam

aulem et proplcr bonam volunlatcm Chrislum pradicant

quidam ex charitale, scicnlcs quoniam in deicnsionem

Evangelii positus sum : quidam autcm ex conlentionc

Chrislum annunliant, non sincere, exislimnnlespressuram

se suscitarc vinculis mcis\

CAPUT XXVI.

Quod non oporlct humanis prcesldiis el donis uli ad Evan-

gelii praidicationcm , nc ab ipsis obscurctur Dci gralia.

Confjteor tibi, Patcr Domine cceli et terrae, quia abs-

condisli hnec a sapientibus, et prudcntibus, ct revclasti ca

parvulis 3. — Non enim misit mc Ghristus baptizarc, scd

evnngelizare: nun in sapienlia vcrbi, ut non evacuclur

crux Christi '.—Et cgo cum vcnisscm advos, iralrcs, veni

non in sublimitate sermonis, aut sapicnliic, annuntians vo-

bis lcstimonium Dci. Non cnim judicavi mc scirc aliquid

inlcr vos, nisi Jcsum Christum, ct hunc crucifixum. Et

cgo in infirmilatc, ct timorc, ct Iremore mullo iui apud

vos: et sermo meus.ct pncdicatioinca non in pcrsuasibili-

bushumnnic sapicntire vcrbis, sed in oslensionc Spiritus ct

virlulis, ut iidcs noslra non sit iu sapicntia hominum, scd

in virtule Dei5

.

' Maltb. xii, 18, 19. — Jrhilip, i, IJI7. — 3 Maltb. Xi, 25. —

41 Cor, 1, 17. — 5 Id. 11, 1 5.

32.



500 S. BASILII C^SAR. CAPPAD. AltCHlEP.

CAPUT XXVII.

Quod non putandum esl, quod noslra ipsorum solertia et

arte prcedicationem ad prosperum exitum deducamus :

sed fiducia omnino in Deo collocanda est.

Fiduciam autem talem habemus per Christum ad Deum:

non quod sufficientes simus cogitarealiquid a nobis, quasi

ex nobis : sed sufficientia nostra ex Deo est, qui et idoneos

nosfecit minislrosnovi testamenti".—Habemus autem the-

saurum istum in vasis fictilibus, ut sublimitas sit virtutis

Dei, et non ex nobis %

CAPUT XXVIII.

Quod is, cui concredila fuit Evangelii prmdicalio, nikil

amplius debcat possiderc quam quce ad necessarium

ipsius usum requiruntur.

Nolitc possidere aurum, neque argentum, neque acs in

zonis vestris : non peram in via, neque duas tunicas, ne-

que calceamenta, neque virgam : dignus enim est opera-

rius cibo suo 3.—Nihil luleritis in via, neque virgas, neque

peram, neque panem, ncque pecuniam, neque duas tuni-

cas habeatis 4 .

—Argenlum, aut aurum, aut veslem nullius

concupivi : ipsi scilis5

.—Nemo militans vitae negotiisimpli-

catur, ut placcat ei qui ipsum in mililiam delegit6

.

2 Cor. ni, 4-6. — 2 Id. iv, 7. — 3 Matth. X, 9, 10. — < Luc.

xx, 3. — 5 Act. xx, 33. — *" 2 Tim. b, 4-



MORALU. 5ol

CAPUT XXIX.

Quod animus haud sit applicandas ad rerum mundana-

rum curas in corum gratiam, qui his nimio affedu

vacant.

Ait autem ei quidam de turba: Magister, dic fratri meo

ut dividat mccum hoereditatem. At ille dixit : Homo, quis

rne constituit judicem, aut divisoremsuper vos ' ?—Nemo

militans implicatur vitae negotiis , etc.

GAPUT XXX.

Quod illi, qui ad gratiam audicnlium conciliandam Dei

voluntates liberc nuntiarc ncgligunt, excidant a Do-

mini mancipio : quandoquidem iis, quibus placerc vo~

lunt, scse mancipant.

Quomodo vos potestis credere, qui gloriam ab inviccm

accipitis, et gloriam, quce a solo Deo est, non qucerilis3?

—Siadhuchominibusplacerem,Ghristi servusnon essem4 .

CAPUT XXXI.

Quod is, quidocct, hunc sibi proponcrc dcbcat scopum, ut

singulos in. virum perfcclum in mcnsuram astatis plc-

nitudinis Chrisli aplct ct componal, unumqucmque ta-

men in suo ipsius ordine.

Estotk ergo vos pcrfccti, sicut Pater vcstcr ccclcstis

perfeetus est5. Non pro cis autein rogo lanlum, sed et pro

eis qui crcdunt per verbum corum in mc : ul omncs unum

• Luc. xii, i3, 4. —• a Tim, u, 4. —

• Joan. v, 44. —4 Gal.

1, jo. — J Mattb. v, 48,



502 S. BASILII C.ESAE. CAPPAB. ARCHIEP.

sint, sicut tu Patcr in me, et ego in te, ut et ipsi in nobis

unum sint1

. — Et ipse dedit quosdam quidem Apostolos,

quosdam aulem Prophetas, alios autem pastores et doclo-

res ad consummationem Sanctorum in opus ministerii, in

acdificationem corporis Christi: donec occurramus omnes

in unitalem fidei, et agnitionis Filii Dei in virum perfec-

tum, in mensuram oetatis plenitudinis Christi \

CAPUT XXXII.

Quod in patientia et mansuctudine erudicndi sint adver-

sarii, cxpeclata nimirum ipsorum pwnitentia, quoad

omnis modus diligcntiw crga ipsos adimpicalur.

Neque conlcndet, neque elamabit, neque audiet aliquis

in plateis vocem ejus. /Vrundinem quassatam non confrin-

get, et lioutn fumigans non exlinguet, donec ejiciat ad vic-

loriam judicium 3.—Servum autem Domini non oportet li-

liscare, sed mansuetum esse ad omnes, idonenm ad do-

ccndum, tolcrantem malorum, in mansuetudine erudien-

lcm eos qui ndversantur, nequando Dcus dct illis pceni-

tcntiam ad cognoscendam verilalcm, et resipiscant a dia-

boli lanueo 4.

CAPUT XXXIII.

Quod ccdcndum est, cum aliqui prwscntiam ejus quivcr-

bum prwdical, rccusanl ob timorem ac melum, nec

oporlcl contenliosc inslarc.

Et rognverunt illum omnis mullitudo regionis Gada-

enorum, ut discederet ab ipsis : quia mngno timore lenc-

fjanlur. Ipse autem asccndcns navim, rcvcrsus cst5

.

' Joan. xyn, 20, ar. — Ephes. iv, 11-10. — 3 Matlli. xn, 19, 20,

— •* a Tim. 11, 2^-26, — 5 Luc. vm, 37.



HOnALlA. 5o5

CAPUT XXXIY.

Quodab iis ctiam, qid propter animiimprobilatcm prm-

dicalioncm Evangelii non suscipiunt, secedere debea-

mus, nc pro corporis quidem neccssilatibus bcncficiaab

ipsis accipientes.

Et quicumque uou reccperit vos, neque aiidierit sermo-

nes veslros, exeuntcs de domo illa vel civilate, cxcutite

pulverem de pedibus veslris1

.—In quamcumqueautem ci-

vitalem inlraveritis, et non susceperint vos, cxeuntes ia

plateas ejus, dicite : Etiam pulverem, qui adhrcsit nobis

de civitate veslra, cxtergimus in vos : tamen hoc seitotc,

quia nppropinquavit in vos rcgnum Dei2

.

—Cum venissent

autem de Macedonia Silas el Timotheus, dctinebatur ser-

mone Paulus, tcslificans Jiuhcis e$sc Christum Jcsum.

Conlradicenlibus aulcm eis, cl blasplieniantibus, exculicns

vcstimenta dixit ad eos: Sanguis vcstcr supcr capul vcs-

trum : mundus ego, ex hoc ad gcntcs vadam 3.

CAPUT XXXV.

Quod recedendum cst ab immorigcris, postquam erga

ipsos adhibilus fucrit omnis diligcnliic modns.

Jr.RUSiLFM, Jcrusalcm, qurcoccidis Propholns, ctla|)i<las

cos qui ad tc missi snut, quolics volui congrcgaro filios

tuos, quemadmodum gnllina congregat pnllos snos sub

nlas suas, cl noluistis? Kcco. rclinquitur vobis domus vestra

dcscrta •'». Vobisoportch.il loqni vim-Ihmii Doi : sed quorriafJl

rcpellitis iHud, ct indignos vos judicalis aterrTfl vil.i. rc< c

• Mattli. x, i/j.— ' Luc, t, lo, ii.— ' Acl, mjf, 5, ': .

—( Miltli.

xmii, 87, 38.



5o4 S. BASILII CESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

converlimur nd gentes. Sic enim praccepit nobis Dominus.

Posui te in lucem gentium, ut sis in salutem usque ad ex-

tremum terrae. \—Haereticum hominem post unam et secun-

dam correptionem devita: sciens quia subversus est, qui

ejusmodi est, et delinquit cum sit proprio judiciocondem-

natus \

CAPUT XXXVII.

Qaod in omnibus crga omnes servanda est verborum Do-

mini integritas, sic ut nihil efflcialur ob animi incli-

nationcm.

Testor coram Deo et Christo Jesu, et electis Angelis,

ut hasc custodias sine praejudicio, nihil faciens in alteram

parlem declinando 3.

CAPUT XXXVIII.

Quod singula ab eoqui doctrina tradcndaiprceficitur, con-

sideratc ct cum mullo cxamine et facienda sint, et di-

cenda,co nempe consilio, ui rcm faciat

Deo gratamquippe qui vel ab ipsis qui sibi concrcditi fuere, de-

bcat comprobari, corumquc tcslimonio commendari.

Vos scitis a prima die, qua ingressus sum in Asiam,

qualilcr vobiscum pcr omne tempus fuerim : serviens Do-

mino cum omni humilitnte, et multis lacrymis et tentatio-

nibus*. — Et polo posl : Argentum aut aurum, aut vestem

nullius concupivi. Ipsi scitis : quoniam ad ca, quae mihi

opus erant, et his qui mecum sunt, ministraverunt manus

istai5

. — Vos testes cstis, et Deus, quam sancte, et juste et

sine querela vobis qui creditis, fuimus , sicut vos scitis6

.

Acl.xiii,

46, 4/.

— 2 Tit. 111, 10, n. — 3l Tim. v, ai. —

* Act. xx, 18, 19.— ? Ibid. 33, 34-— 7l Tuess. n, 10, u.



UORALIA. 5o5

wwvwwwwwwwwwuvvvwwwwwwwwwvvvwvvvvvvvwwvvwvwvwvwvvww /wvvwvw

REGULA LXXL

CAPUT I.

Quw conjunctim de episcopis ac presbylcris clicla sunt,

Si quis episcopatum dcsiderat, bonum opus desiderat,

Sedoportetepiscopumirreprehensibileni esse1

, etc. — Se-

niorem ne increpaveris, sed obsecra ut patrem : juniores

ul fralres, seniores mulieres ut malres, juniores ut sorores,

in omnicastitate\—Juvenilia autem desideriafuge : sectarc

vero justitiam, fidem, charilatem, pacem cum iis qui in-

vocant Dominum de corde puro. Slultas autcm et sino

disciplina quaestiones devita : sciens quia generant lites.

Servum autem Domini non oportet liligare : sed mansue-

tum esse adomnes 3, etc. — Tu autem assecutus cs meam

fidem, doclrinam, institutioncm, proposilum, palientiam,

persecutiones, passiones' .

— IIujus rci gratia reliqui te in

Creta, ut ea, quacdcsunt, corrigas,ctconstituas per civita-

tcspresbylcros, sicut ego disposui tibi, si quis sinc crimino

est', elc.

CAPUT II.

De diaconis.

Et clcgcrunt Slcphanuin virum plcnum fidc, et Spiritu

sanclo, ct Philippum, ctPiochorum, ct Nicanorcm, ct rc-

liquos, quos stntucrunl anlc conspeclum Aposlolonun : et

oranlosimposucrunl cis manus (i.—Diaconossimiliior pudi-

1

i Tim. 111, i, 2.—* Id. v, i, 2. —

3 a Tim. n, aa-aj.—* Itl,

ui, 10, u. — 5 Tit. i, 5, G. — ° Act. vi, 5, 6.



5o6 S. BASILII C.ESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

cos, non bilingues, non multo vino deditos, non turpe lu-

crum sectantes •, etc.

REGULA LXXII.

GAPUT I.

De awlitoribus.

Quod debcant audilorcs, quiScripturas fuerint cdocti, ex-

plorare ac probare ea qute a magistris dicunlur; etquce

quiclem consona sunt Scripturis, suscipcre , quceveroaiiena, rejlccrc, eosque qui in cjusmodi doclrinis perse-

vcrant, vekcmcnlius aversari.

V.e homini illi per quem scandalum venit. Et si oculus

tuus scandalizat te, erue eum ': similiter ct de manu et

dc pede.—Amen amen dico vobis : Qui non intrat per os-

lium in ovilc ovium, sed ascendit aliunde, ille fur est et

lalro. Et post pauca : Alicnum autcm non sequentur, sed

fugient ab eo : quianon noverunl vocem alienorum 3.—Sed

licct nos, aut Angelus de coelo evangelizet vobis prceter id

fjuod acccpistis, analhema sil^. — Prophelias nolile sper-

ncre. Omnia autem probate : quod bonum est, lenete. Ab

omni specie mala abslinete5

.

i Tim. iii, S. — > Mallti. xviu, 7 et scqq.- 3 Joan, x, i-5. --

4 Gal. 1, S. — 5, Thc^s. r, 20-22.



MORALIA. 507

CAPUT II.

Quod ii, qui non multum callcnt Scripturas, dcbcanl cx

spiritusfructibus characlcrcm ac notam sanctorum ag-

nosccrc : clcosquidem, ifiil tales sunt, admklcre : ab iis

vcro, qui non sunl hiijusmodi, reccdcrc.

Attendite a fnlsis prophetis, qui vcniunt ad vos in ves-

timcnlis ovium, intrinsccus autcm suntlupi rapnccs. A fruc-

tibus corum cognoscetis eos1

. — Imilaloresmciestole, fra-

tres,et obscrvateeos, qui ita ambulant, qucmadmodum nos

cxemplar hnbctis2.

CAPUT III.

Quod qui rcctc vcrbumvcrilatis truclant, ii pcrinde alquc

Dominus si?il suscipiendi, ad gloriam cjus qui illosmi-

sil, Jcsu Chrisli Domini nostri.

Qui rccipit vos , me recipit3

.—Qui rccipil si qucm miscro,

mc recipit*. — Qui vos audit, me audil '. — Et lenlalio-

nem in carne mca nonsprcvistis,

ncqucrespuislis :

scdsi-

cut Anêlum Dei cxcepistis mc, sicut Christum Jesum 6.

CAPUT IV.

Ouodqui nonausv.ultant iis, qui mittunlur a Domino, non

in vos modo contumcliosi suul, scd in. cum ctiam, <jui

ipsos misit : <juin ct sibi ij)sis judicium gravttM assis-

cunt, quam quod in Sodomos av Comorrhas prolalum

cst.

Ivr quicmnqtie non rBCOpOtil vos, ncquc amlieril scnim

ncs vcslros, exoimtes dc civilale ;mt iloino illa, cxculilr

' IM.-H ih . vii, I."), ifi.

—2 riiillp. 111, 17. I M.if»!i. x, fii —

* Joan. xiu, 3". — 5 Luc. x, iS. — * Cnl. n\ iTi, \,



5o8 S. BASILII CESAR. CAPPAD. AHCHIEP.

pulverera de pedibus vestris. Amen dico vobis : Tolera-

bilius erit terrae Sodomorum, et Gomorrhaeorum in die ju-

dicii, quam illi civitati1. — Qui vos spernit, rae spernit

2.

—Itaque qui spernit, nonhominemspernit, sedDeum : qui

ctiam dedit Spiritum suum sanctum in nobis3.

CAPUT V.

Quod doclrind mandatorum Domini ita sit aceipienda,

tanquam quce vitam ceternam et regnum ccelorum no-

bis conciliel : itcm quod debeamus in ea studiose nos

cxerccre, licet ardua et difficilis csse videatur.

Amen, amen dico vobis, quia qui verbum meum audit,

et credit ei qui misit me, habet vitam aeternain, et in ju-

dicium non venit, sed transiit a morte in vitam^.—Cumque

evangelizassent civitati illi, et docuissent multos, reversi

sunt Lystram, et Iconium, et Antiochiam : confirmantes

animas Discipulorum : exhortantes, ut permanerent in fide :

et quoniam per multas tribulationes oportet nos intrare in

regnum coclorum5.

GAPUT YI.

Quod rcprehensio ct objurgatio ita accipienda sit, quasi

medicamcnlum quoddam quo vitiosus affectus depclla-

tur, et sanitas paretur. Ex quo pcrspicuum cst, quod

qui mansuctudinem ac lenitatem simulant vitioso quo-

dam hominibus placendi studio, nec peccantes redar-

guwit, ii illos prorsus damno afficiant, atque advcrsus

ipsam veram eorum vitam insidias struant.

$i autem peccaverit intefrater tuus, vade, corripeeum

inter te et ipsum solum : si te audierit, lucratus es fratrem

1

Matth. x, 14, i5. —2

Luc. x, x6. —.3

i Thess. iv, 8,—4

Joan.V, 24. — ? Act, XIV, 20, 21.



MORALIA. 5oo,

tuum 1.—Congregatisvobisetmeo spiritu cum virtute Do-

mini nostri Jesu Christi, tradere hujusmodi Satanac in in-

teritum carnis, ut spiritus Salvus sit in die Domini Jesu2.

— Quod epistola illa (elsi ad horam) vos contristavit, nunc

gaudeo : non quia conlristali estis, sed quia contristati es-

tisadpcenitenliam. Conlristati enim estis secundumDeum,

ut in nullo detrimentum paliamini cx nobis. Qu«3 enim se-

cundum Deum tristilia est, pcenitentiam in salutem haud

poenitendam operatur 3. — Quam ob causam increpa illos

dure, ut sani sint infide 4.

IV\\\V\\V\\\\V\\/VVV\\^\V>.VVV(VV\X\\V\^\\\VWVV>\Â\^\VVXVVVV>.VV\\\AA\\^V\'VV\Vv»/VVVVVA(VV,A'V»

REGULA LXXIIL

CAPUT I.

Quod vir ab uxore, aut uxor a viro non dcbeat scpa-

rari, nisi altcr depreltendatur in adultcrio, aut piclali

sit impcdimento.

DiCTUMest autem : Quicumque dimiserit uxorem suam,

det ei libellum repudii. Ego autcm dico vobis : Quia om-

nis qui dimiscrit uxorcm suam, cxcepta stupri causa, iacit

eammocchari,etquidimissamduxcrit, adultcrnl '.—Siquis

venit ad mc, et non odil patrem.el malrem, ct uxorem, ct

filios, cl fralrcs, ct sororcs, adhuc aulcmctanimamsuam,

nonpolest mcus cssc discipulus .—Dico aulcm vobis, quia

quicumquc dimiscrit uxorcm suam, nisi ob sluprum, et

nliam duxerit, ma^chatur : et qui dimissam duxerit, mco-

1 Mattli. xviii, i5. — * 1 Cor. v, 4> 5. — 3 a Cor. vn, 8-io, —4 Tit. I, ij. — 5 Mattli. v, 3l| 3a. —.

c Imc, xiv, aG.



5lO S. BASILII C/ESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

chatur 1.— Iis autem qni niatrimonio juncti sunt, praecipio

non ego, sed Dominus, ut uxor a viro non separetur : quod

si separata fuerit, maneat innupla, aut marito rcconcilie«

tur : et vir uxorem non dimiltat*.

CAPUT II.

Quodnonlicet viro, uxore dimissa, aliam ducere : neque

fas est repudialam a marilo, ab alio duci uxorem.

Dico autem vobis, quia quicumque dimiseril uxorem

suam, nisi ob stuprum, et aliam duxerit, moechatur : et

qui dimissam duxerit, mcechatur 3.

CAPUT III.

Quod viri debent diligere uxores suas , dilectione qua

Christus dilexit Ecclesiam, qui, ut eam sanctificaret,

seipsum pro tpsa tradidit.

Viri, diligite uxores vestras, sicut et Christus dilexit Ec-clesiam, et seipsum tradidil pro en, ut illam sanctificaret,

mundans lavacro aquee in verbo. Et paucis interjectis. Ita

viri debent diligerc uxores suas, ut corpora sua^. etc.

CAPUT IV.

Quod oportct uxores subjici suis ipsarum viris, quem-

admodum ct Ecclesia Christo subjecta esl, ut facianl

Dei volunialcm.

Muueres viris suis subditae sint, sicut domino : quoniam

vir caput est mulieris, sicut et Christus caput est Ecclesiae:

* Matth. xix, 9.— 2 x Cor. vir, to, 11. — 3 Matth, su, 9, —4Ephes. v, 25-2S.



MOIULIA. 5ll

ol ipse solvator est corporis. Sed sicut Eccleeia suLjecla

estChrislo; ilael mulieres virissuis in omnibus'.— lltpru-

dcntiam doceant adolescentulas,ut viros suos ament, filios

diligant : ut sobrias sint, castse, domus custodes, benignn?,

subditic viris suis, ut non blasphemetur veibum Dei3.

CAPUT Y.

Quod non dcbcnt mulicres sc ad parandam pulchritudi-

nem exornarc, scd studlum omne ct curam ad bond

opera confcrre, atquc liunc vcrum ct Christianis mulic-

ribus convenienlcm ornalum cssc cxistimare.

Similiter et mulieres in habitu ornato cum verecundia

et sobrietalcornantcs se, non in tortis crinibus, aut auro,

aut margaritis, vcl vcstc pretiosa : sed quoddecet muliercs

promillenlcs pielatem, per opera bona 3.

CAPUT YI.

Quod debcnl muliercs silcre in Ecclesia, et sedulo domi dc

modo placendi Dco ijiquircre.

Muliekes veslrae in Ecclcsiis taccant, non enim permil-

titur eis loqui, scd subditas esse. Si quid aulcm volunt dis-

ccre, domi viros suos inlerrogcnl. Turpe est enim mulic-

ribusloquiinEcclcsia 4.—Mulicrin silenliodiscatcum omni

subjccliono. Doccre auttm mulicri non permillo, nrquc

dominari in \irum, sed cssc in silenlio. Adam cnim primus

formatus csl, dcindc Eva. Et Adain non cst srdm i|«t, niii-

licr autem scducla iu preevaricatione fuit. Salvabilur autem

per filiorum generalioncm, si permanserint in iidc, ct di-

lcclionc, el sanclificatione cum sobriclatc5.

• Rpfcet. v, a2-24- — 2 Tit. 11, 4> 5. — ' I Tim. |t,f), IO< —

* l Cor. xiv, 3<j, 35, — 51 Tim. n, n-i.'».



5l2 S. BASILII CESAR. CAPPAB. ARCHIEF.

REGULA LXIV.

CAPUT I.

Quod oportet vlduam robusliore corpore prwdilam, in

cura ac sladio vitam degcre, memorem eorum, qua&ab

Apostolo dicta sunt, etleslimonii}quod Dorcadi datum

esl.

In Joppe autem erat quaedani discipula nomine Tabi-

tha,- quae interpretata dicitur Dorcas. Haec erat plena ope-

ribus bonis, et eleemosynis quasfaciebat1

.— Etpaulopost

Et circumsteterunt illum omnes viduoe flentes, et osten-

dentes tunicas et vestes quas faciebat cum esset cum ipsis

Dorcas 2. — "Vidua eligatur non minus sexagintaannorum,

quae fuerit unius viri uxor : in operibus bonis testimonium

habens, si filios educavit, si hospitio recepit, si sanclorum

pedes lavit, si tribulationem patientibus subministravit, si

omne opus bonum subsecuta est3.

CAPUT II.

Quod vidua, quce ob rccte facla ab Apostolo memorala

illustris est et ciara, quaiquc ad ordinem vere viduarum

pervenit, prccibus et obsecrationibus cumjejuniis noctu

diuque insistere debeat.

Et erat Anna prophetissa, filia PhanueJ, dc tribu Aser :

haec processerat in diebus mullis, et vixerat cum viro an-

nis septem a virginitatcsua.

Et haec vidua usque ad annos

! Act. ix, 56, — * Ibid. 09, — 31 Tim. v, 9, io.



MORALIA. 5l3

ocloginta qualuor : qune non discedcbat de templo, jejuniis

et obsecrationibus servicns nocte ac die '.

—Quae autemvere

vidua est et desolata, sperat in Deo, et instat obsecrationi-

bus et orntionibus noctc ac die : quaa vero in deliciis est,

vivens mortua est '.

*w\\w\wvw\vwwwwwwwwwvwvwwwww/vwwwwww<vwwwwvvwwWWWVw\ww*

REGULA LXXV.

CAPUT I.

Quod oportet scrvos cum omni bcncvotentia ad Dei glo

riam suis secundum carnem dominis obedirc in iis

certe, in quibus mandatum Dci non solvitur.

Servi, obedite dominis carnalibuscumtimoreettremore

in simplicitate cordis vestri, sicut Christo : non ad oculum

servientes, quasi hominibus placentes, sed ut servi Christi,

facientes voluntatem Dei ex animo, cum benevolentia ser-

vientes, sicut Domino.etnon hominibus : scientes quoniam

unusquisque quodcumque feccrit bonum, hoc recipiet a

Domino, sive servus.sive liber3

. — Quicumque sunt sub

jugo servi, dominos suos omni honore dignos arbitrenlur,

ne nomen Dei ct doctrina blasphemetur. Qui nutem fide-

les habent dominos, non conlemnant, quia fratres sunt

sed magis serviant, quia fideles sunt el dilecti, qui benefi-

ciiparticipessunt 4 . — Servos dominissuissubdilos esse, in

omnibus placenles, non contradicentes, non fraudantcs,

sed omnem fidem bonam ostendentes, utdoclrinam Salva-

toris nostri Dei orncnt in omnibus''.

*

Luc. u, 36, %}, —*

i Tim. v, 5, 6. —J

Epbc». vi, 5-8. —4i Tim. vi, i, 2. — • Tit. n, 9, 10.

XI.IV. 33



5l4 S. BASILII C.ESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

CAPUT II.

Quod oportet dominos, qui memorcs sunt verl Domini,

quam operam ipsis dederint servi, eam quoque servis

pro viribus prasbere, in Dei timore et mansueludine

ergo ipsos, ad Domini exemptum.

Sciens Jesus quia omnia dedit ei Patcr in manus, et quia

a Deo exivit, et ad Deum vadit, surgit a co3na, et ponit

vestimenta sua : et cum acCepisSet linteum, praecinxit se.

Deinde miltit aquam in pelvim, et coepit lavare pedes Dis-

cipulorum, et extergere linteo, quo erat prsecinctus '.— Et

paulo post : Vos vocatis me JNIagister et Domine, et bene

dicilis : sum etenim. Si ergo ego lavi pedes vestros Domi^

nus et Magister, et vos debetis alter alterius lavare pedes.

Exemplum enim dedi vobis, ut quemadmodum feci vobis,

ita et vos faciatis'.— Domini,eademfacite illis, remitfentes

minas : scientes quia et vester ipsorum Dominus est in

ccelis, et personarum acceptio non est epud eum 3.

\\\ \\\X\>V\\\\\\.\\\\\V\\\V\\V\\\A\\^VV\V\\^\\\\\V\\VV>V\VVV\VV\V\\VV\\V\VV\'VVVVV\VV\V\\'VV>.

REGULA LXXVI.

GAPUTI.

Quod libcri debent parentes colere, eisque obedire in om-

nibus, quo3 Dei mandato nequaquam ofjioiunt.

Et dixit mater ejus ad illum ; Fili, quid fecisti nobis

sic? Ecce paler tuus, et ego dolentes quaerebamus te 4.

Joau. sm, 3-5. — 2 lbid. i3-i5. — s Ephe». vi, 9. — Luc.

ii> 48.



MORALIA. 5l5

— Ne.c mullo post : Et abiit cum cis el venil Nazaretli, et

0NN subdilus illis'.

—Filii, obedile parenlibus vestris in

Domino, hoc cnim justum cst. Honora patrem et matrem,

quod est mandatum primum in promissionibus, ut beue sit

libi, et cris longaevus super lerram 3.

CAPUT II.

Quod parentcs in disciplina et correclione Domini, cum

inansuetudinc ct lenitate debcnt libcroseducare, nutlam-

quc, quantum in ipsis cst, eis ircB ac tristiliai occasio-

ncm dare.

Et vos palres, nolile ad iracundiam provocare filios ves-

tros : sed educate illos in disciplina, et correplione Domi-

ni3

. — Palrcs,nolitead indignationem provocare filios ves-

tros, ut non pusillo animo fianf*.

WW\\v\\>WVVW\W\WWVW\VW\W\WiW\WVWMWVWAUMVMUVWWWWwwwwwvw\w»

REGULA LXXVII.

GAPUT UNICUM.

Quod oporlel virgines ab omni swculi hujus solliciludi?\c

tiberas cssc, ut possint sic gratias Dco agcrc, ut non

dislrahanlur,ncque mcnlc ncquc corporeob spcm regni

cwlorum.

Sunt cunuclii qui scipsos caslravcrunt propler regnum

coelorum. Qui polcstcapcre, capiatr'.—Voloautcm vos sino

' Luc. 11, 5i. — Ephea. vi, i-3. — ' Ibid. /j.~ * C&kM. w, it.

— 5 Malt. ix, ia.

55.



5lG S. BASILII CESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

sollicitudinc esse. Qui sine uxore est, sollicilus est quae

Domini sunt, quomodo placiturus sit Domino : qui aulem

cum uxore est, sollicitus est quae sunt mundi, quomodo

placiturus sit uxori. Differunt et mulier et virgo. Innupla

curat quae Domini sunt, ut sit sancta et corpore et spiritu.

Quoc autem nupta est, curat quae sunt mundi, quomodo

plocilura sit viro. Porro hoc ad utilitatem veslram dico

non ut laqueum vobis injiciam, sed ut id quod honestumest, vos doceam, et facile adhaereatis Domino citra ullam

distractionem

REGULA LXXVIIL

CAPUT UNICUM.

Quocl non licet mUllantibus quemquam coneutere aut ca~

lumniari.

Intf.rpogabant autem eum et milites, dicentes : Quid

facicmus et nos ? Et ait illis : Neminem concutiatis, ne-

que calumniam faciatis : et contenti estote stipendiis ves-

tris\

'

i Cor. vn, 32-35. —*

Luc. ni, i4.



moralia. 517

\\\\\\\\\\\»\\\\\\\\\ \\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\v»\\\\vv\v\v\\\v\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\w»\\\v\

REGULA LXXIX.

CAPUT I.

Quod oporlcl principes ac magislralus vindiccscsse legum

Dci.

Nam principes non sunt terror bonorum operum, scd

malorum. Vis autem non limere potcstalem? Bonum fac :

ct habebis laudem ex illa. Dei enim minister est libi in bo-

num. Si autem malum feceris, lime : non enim sine causa

gladium portat. Dei enim minister est : vindcx in iram ci,

qui malum agit '.

CAPUT II.

Quod oporlel subjici potestdtibus superemincntibus in iis,

quibus non prwpcditur Dei mandatum.

Omnis animapotcstatibus sublimioribus subdila sil : non

est enim polestas nisi a Dco : quoe aulcm sunt potestales,

a Deo ordinata? sunt. Ilnquc qui resistit potcstati, Dci ordi-

nationiresislit : quiaulcm rcsistunt, sibi ipsis dnmnationcm

ncquircnt. Nam principes non sunt terror bonorum opc-

rum, sed maloruma,etc.—Obcdire oportct Deo magis quam

hominibus 3. — Admone illos principatibus ct potcslalibus

subditos csse, obcdirc, ad omncopus bonum paratos essc 4.

Rom. xiu, 5, 4,— IbiJ. i-3. — ' Act. v, 39. — * Tit. 111, 1.



5l8 9. BASILII CiESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

*VWV\WWWW\VWVWWVW\WVVVWWWVVVVVWW\W\WVVWW\W\V\\W\W\VV\W\WWV\WV vw

REGULA LXXX.

CAPUT I.

Cujusmodi Cliristianos tsse vctit Scriplura,nimirum tan-

quam Chrisli discipulos, qui sesead ca sola conforment,

quo3 in ipso vident, aut quce ab ipso audiunt.

Tollite jugum meum super vos,etdiscite a me 1.—Vos

vocntis me Magister et Domine : et bene dicitis : sum ete-

nim. Si ergo ego lavi pedes vestros Dominus et Magisler

et vos debelis alter altcrius lavare pedes. Exemplum enim

dedi vobis, ut quemadmodum ego feci vobis, ita et vos fa-

ciatis \

CAPUT n.

Tanquam oves Ckristi, quce audiant voccm sui solius

pastoris, ac ipsum sequantur.

Oves meae vocem meam audiunt, et ego cognosco eas,

et sequuntur me 3.—Et superius : Alienum autem non se-

quentur, sed fugient ab eo, quianonnoveruntvocemalie-

norum 4.

CAPUT III.

Ipsos tanquam Ckrisli palmitcs in eo esse radicatos, qui

in ipso fructum affcrcnles, quidquid ei convcnerit, et

ipso dignum fuerit, pcrficiant ct habeant.

Ego sum vilis, vos palmites5.

• Matth. xi, 25.— ' Joan. xut, i3-i5,— ' Joan, s, 27.— * Ibid.5,

— 5 Id. xv, 5.



HORALIA. .3 1()

GAPUT IV.

Hos csse tanquam Christimembra, inomni exercitatione

mandatorumDomini,autdonorum Spiritus sancti per-

fectos pro dignitate capitis, qui est Christus.

Nescitis quoniam corpora vestra membra sunt Christi ' ?

—\ eritalem autcm facientes in charitate, crcscamus in illo

per omnia, qui est caput Christus, ex quo totum corpus

compactum et connexum per omnem juncturam submi-

nistrationis, secundum operationem in mensuram unius-

cujusque membri, augmentum corporis facit in aedificatio-

nem sui in charitate \.

CAPUT V.

Tanquam Christi sponsam, servanlcm purilatcm, in co

quod in solis Sponsi voluntatibus ambulct.

Qui habet sponsam, sponsus est3

.— Despondi enim vos

uni viro virginem caslam exhibere Christo 4 .

GAPUT VI.

Tanquam tcmpla Dei sancta, illos puros cssc, ct iis dun

taxat qucv ad Dei cullum pcrlinent, rcpletos.

Si quis diligit me, scrmoncm meum servet, et Paler meus

diliget eum, et ad cum veniemus, et mansionem apud cum

faciemus 5.—Vos cnim eslis templum Dci vivi. Dicit cniui

Scriptura : Inhabitabo in illis, ct inambulabo, et cro illo-

rum Deus f*.

• i Cor. vi, i5,— * Ephcs. iv, i5, 16.— ' Joan. 111, 39.— « a Cor.

xi, a. — 5 Joan. xiv, a^.— • 3 Cor. vi, 16.




CAPUT VII.

IUos lanquam hosllam incontaminatam, nullo membro,

nullaque parte 7nutilam, religionis sanctilatem conser-

vare.

Obsecro vos, fratres, per misericordias Dei, ut exhibeatis

corpora vestra hostiam viventem, sanctam,Deo placentem,

rationabile obsequium vestrum \

CAPUT VIII.

Tanquam filios Vei, formatos ad Dei imagincm juxla

modum hominibus concessum.

Filioli adhuc modicum vobiscum sum\ — Filioli mei,

quos iterum parturio, donec formetur Christus in vobis3

.

CAPUT IX.

Tanquam lucem in mundo, sic ut ipsi minime sint ne~

quitia) obnoxii, et eos, qui ad se accedunt, illuminenl ad

agnitionem verilalis recipiendam : ut fianl quod opor-

tet, vel declarent quidsint.

Vos estisluxmundi'1 .—Inter quos lucetis sicutluminaria

in mundo 5 . SfTJC;- L^ i

• Rom. xn, i. — 2 Joan. xiii, 33. — 3 Gal. iv, 19. — 4 Matth. V,

i4. — Philip. 11, i5.



MOIWLIA. 521

CAPUT X.

Tanquam sal in lerra, ila ut ii qui eum ipsis socictatem

habuerint, renoventur spirilu ad consequendam inte-

gritatcm.

Vos estis sal terrae *.

CAPUT XI.

Velul vcrbum vitw, sic ut persuam ergaprcesentia morti-

ficalionem spem verm vilce confirment.

Inteh quos lucetis sicut luminaria in mundo, verbum

vitae continentes, ad gloriam meam in die Ghristi \

CAPUT XII.

Cujusmodi velit Scriptura cos esse, quibus credita cst

Evangelii praidicatio , vcluti ApostoLos, el minislros

Christi, ac fidclcs mjstcriorum Dci dispcnsatorcs, sola

Domini praicepta re et verbo intcgcrrimc complcnles.

EccECgomittovossicut oves in medio luporum 3.—Eun-

les docete omncs gcntes 4 .—Sicnos cxistimet homo ut mi-

nistros Christi, ct dispensatorcs mysleriorum Dei : quod

superest autem, illud requirilur in dispensatoribus, ut fidc-

lis quis invcniatur5.

• Malth. v, i3. — * Philip. ii, «5, «6.— » Matth. x, 16. — * Id.

xxvni, jj). — Ji Cor. iv, i, a.



522 S. BASILII CESAR. CAPPAD. ARCHIJiP.

CAPUT XIII.

Velut prcecones regni ccelorum, ad deslruendutn eum qul

habet imperium mortis in peccato.

Euntes autem praedicate, dicentes : Quia appropinqua-

vit regnum coelorum '.—Obtestor ego coram Deo et Jesu

Christo, qui judicaturus est vivos et mortuos iu appari-

tione sua, et in regno suo : praedica verbum Dei \

CAPUT XIV.

Veluti formam, aut regulam pietalis, ut eorumqui Vomi-

numsequuntur,rectitudo inomnibus perficialur : redar-

guatur vero eorum perversilas, qui in quavis re illius

detrectant imperium.

Qvje quidem retro sunt, obliviscens, od ea vero quae

sunt priora extendens me ipsum, juxta scopum persequor

ad bravium supernae vocationts Dei in Christo Jesu. Qui-

cumque ergo perfecti sumus, hoc sentiamus : et si quid

aliter sapitis, et hoc vobis Deus rcvelabit. Verumtamen ad

quod pervenimus, ad in eadem regula procedamus,ut idem

sentiamus 3.—Exemplum esto fideliumin verbo,inconver-

satione, incharitate, in fide, in castitate 4 .—Stude teipsum

probatum exhibere Deo, operarium non erubescendum,

recte secantem sermonem veritatis 5 .

' Matth. x, 7. — 2 a Tim. iv, |, 2. - 3 Philip. 111, i3-i5. —4 1 Tim. it, i2.— 5

a Tim. u, i5.



MORALIA. 520

CAPUT XV.

Vcluli oculum in corporc, qui possinl disccrncrc bona cl

mata, et dirigere membra Christi ad eaqiue unicuique

Lucerna corporis est oculus. Si igitur oculus tuus sit

simplex : lotum corpus luum lucidum erit *.

CAPUT XVI.

Veiut paslores ovium Chrisli, qui ne animam quidem oc-

casionc datapro ipsis ponere recusent, ut cis impertiant

Evangelium Dei.

Bonus pastor animam suam ponitpro ovibus5.—Atten-

clile igitur vobis, et universo gregi, in quo vos Spiritus

sanctus posuit episcopos, acl pasccndum Ecclesiam Dei 3.

CAPUT XVII.

Tanquam mcdicos,qui cum multa commiscralionc juxtd

scientiam doctrinaz Vomini curcnt animarum morbos,

ad acquirendam in Chrislo sanilalem el pcrscvcran-

tiam.

NoiNcst opus valentibusmedicus, scd male hobentibus4.

—Dcbemus autem nos, qui forlcs sumus, imbccillilntcs in-

firmorum suslincrc5

.

• Mattli. vi, 22. — 2 Joan. x, u. — 5 Act, xx, a8. — 4 Mallli.

iz, 13. — 5 Roni. xv, i.



524 8« BASILII CESAR. CAPPAI). ARCHIDP.

GAPUT XYIII.

Sicuti patres, et nutriees liberorum ex se natorum, qui

ob magnum suas in Christo dilectionis affectum, non

eis modoEvangeliumDei, sed suas eliam ipsorum ani-

mas ex animo impertiri vciint.

FiLioLi,adhuc paulisper vobiscum sum1 .

—Nam in Christo

Jesu per Evangelium ego vos genui '.—Tanquam si nutrix

foveat filios suos : ita desiderantes vos cupide, volebamus

tradere vobis non solumEvangeliumDei, sed etiam animas

nostras : quoniam charissimi nobis facti estis3

.

CAPUT XIX.

Veluli Dei adjutores, qui pro Ecclcsia totam suum ipso-

rum studium in sola opera Dei digna conferant.

Dei enim sumus adjutores : Dei agricultura, Dei eedifi-

catio estis 4.

CAPUT XX.

Tanquam plantatores palmitumDci, qui nihil alienam a

vile, quceClirislusest, nikilque infructuosum inserant;

scd ea qucv propria sunl et frugifcra, omni sludio me-

liora reddant,

Ego sum vilis vera : et Pater meus agricola est. Omnem

palmitem in me non ferentem fructum tollit, et omncm

qui fert fructum purgat, ut fruclum uberiorem afferat5

.

—Ego planlavi, Apollo rigavit: sed Deus incrementum de-

dit6.

Joan. xiii, 35. —2 l Cor. iv, i5. —

si Tbcss. u. 7,— 4 1 Cor.

111, 9. — 5 Joan. xv, 1, 2. — 61 Cor. lUj 6.



MORALIA. 5*5

CAPUT XXI.

Jtlul wdlficatorcs lempli Dei, qai sic uniuscujusque ani-

mam apparent, ut fundamenloApostolorum et Prophe-

tarum aple congruat.

Skcundum grntiam Dei, quae data est mihi, ot sapiens

architectusfundamentnmposui : alius

autem superacdificat.Unusquisque autem videat quomodo superaedificet. Fun-

damentum enim aliud nemo potest ponere, praeter id quod

positum esl.quod est Jesus Ghristus '.—Ergo jamnon estis

hospites, et advenae : sed estis cives sanctorum, et domes-

tici Dei, superaedificati super fundamentum Apostolorum

et Prophetarum, summo angulari lapide ipso Ghristo Jesu,

in quo omnisoedificatioconstructa crescitin templum sanc-

tum in Domino, in quo et vos coaedificamini in habitacu-

luui Dei in Spiritu3

.

CAPUT XXII.

Quid proprium est Christiani? Fides quae per charita-

tem operalur. Quid est proprium fidci? Certa et indubi-

tata persuasio vcritatis verborum divinorum, quae nulla,

neque cx nalurali necessitate inducla, nequc pietatis no-

minc efilcla ratiocinatione concutiatur. Quid est proprium

fidelis? In hujusmodi pcrsuasione constitui vi ct auctori-

tate corum quae dicta sunt, nec audere quidquam rcjicere,

aut addere. Etenim si omnc quod non cst ex fide, pecca-

tum estJ, ut ait Aposlolus, « Fides autem ex auditu est,

» auditus vero per verbum Dei/* ; » omno quod est cxtra divi-

nam Scripluram, cum cx fidc non sit, pcccalum csl. Quid

•i Cur. lu, r», n, —

' Ejilics, ii, 19-22. —3

Rom, xiv, a3. —4 Id. x, 17.



526 S. BASILIl CvESAR. CAPPAD. ARCHIEP.

est proprium ejus, quoe crga Deum csl, charitatis ? Servare

mandata ipsius, co animo, ut gloria illi clelur. Quid pro-

prium est dilectionis erga proximum? i\on quaerere quoe

sua sunt, sed illius qui diligitur, ad utilitatem animae ac

corporis. Quid proprium Christiani ? Generari denuo ex

aqua et Spiritu per baptismum. Quid proprium est ejus

qui generatus est ex aqua? Ut quemadmodum Christus

peccato semel mortuus est,ita

etiamipse sit

mortuus, et

ad omne peccatum immobilis, sicut scriptum est : « Qui-

» cumque baptizati sumus in Christo Jesu, in morte ipsius

» baptizati sumus. Consepulti enim sumus cum illo per

«baptismum in mortem. Hoc scientes, quia vetus homo

«noster simul crucifixus est ut destrnatur corpus peccati,

setultra non serviamus peccato \» Quid proprium est

ejus, qui fuit generatus ex Spiritu ? Ut fiat illud pro dala

mensura, quod est id ex quo natus est, veluti scriptum esl

« Quod natum est ex carne, caro est : et quod natum est

> ex Spiritu, Spiritus est \ » Quid est proprium illius qui

denuo natus est? « Exuere veterem hominem una cum

» actibus ejus, et cupiditatibus : et induere novum qui re-

«novatur in agnitionem, secundnm imaginem ejus qui

» creavit illum3

, » sicut scriptum esl :« Quicumque in Chris-

»tum baptizati estis, Christum induistis 4. » Quid proprium

Christiani? Purum esse ab omni inquinamento carnis et

spiritus in sanguine Christi, ac perficere sanctimoniam in

timore Dei et dilectione Christi : nequaquam habere ma-

culam aut rugam, aut quidpiam hujusmodi, sed esse sanc-

tum et incontaminatum, et sic cdere corpus Christi, et

bibere sanguinem. « Qui enim manducat et bibit indigne,

• judicium sibi manducat et bibits

. » Quid est proprium

illorum qui edunt panem, etbibunt poculum Domini? Per-

1

Roin. vi, 0-6,— 2 Joan. m, 6. —3 Coloss. m, 9, 10. —

4 Gal.

111, 27. — {1 Cor. xi, 29,



MORALIA. 627

petuam servare memoriam illiusqui pro nobis mortuus est,

el resurrexit. Quid est proprium eorumqui

servanl ejus-modi memoriam? Ut jam non sibi vivant, sed ei qui pro

ipsis morluus est,et resurrexit. Quidproprium Christiani?

Ut in omnibus justilia illius major sit juslitia Scribarum et

Pharisaeorum, juxta modum et regulam doctrinae, quae in

Evangelio Domini tradita est. Quid proprium Christiani?

Ut altcr alterum diligat, sicut et Christus dilexit nos. Quid

proprium est Christiani?Providere Dominum in conspectu

suo semper. Quid est proprium Chrisliani? Singulis dic-

bus ac horis vigilare, atque ad eam perfectionem qua pla-

ceatDeo, paratum esse, scientem quod qua hora non putat,

Dominus venlurus sit.

FINIS TOMI QUADIUGESIMI QUAHTI.





VV\\\\v\\\\\\\V\WVVVVVVVW\VWVVVV\\WVWVWv.WVWVV\W'\WV.VV.VV\WVW.VV.VVlVVVWVWvV*

ANNOTATIONES.

Annot. (i), pag. 35.

Est in codice Thcodosiano titulus de cquis Curulibus

izrzrorpoyih dicebantur,qui Gurules illos equos alcbant

seu qui in sacris certaminibus vinccre cupiebant, ut docet

Budreus in Commentariis : profertque locum Isocratis ex

oralione de Bigis. « Verum ubi ad alendos cquos animum»adjecit, quod ut opulcntissimorum munus cst, sic nemo

nvilis id prastarc queat; non eos tanlum, qui cum eo con-

»tendebant, scd omncs qui unquam viccranl, superavit.»

Demoslhenes in Amaloria dicit : «Splcndidissimum et pnl-

Dcherrimum gcnus illud essc ccrtaminis, solisquc pro-

»posilum essc civibus, ncc nisi ab optimatibus cxpcti. »

Et in oratione pro Gorona, « Magnus ac splendidus sive

» magnificus cquorum altor » qnidam appcllatur. Merito

ergo numcrat cquorum altorcs inter divitcs ac potcnlcs.

Annot. (2), pag. 5i.

Ad vcrbum expressit Gornarius, «Et auri prastanliam ev

«affriclu ad lapidcm cxpcrimur, ivel ccrtc si malis, « Auri

» diirercntiam cx nflVictu ad lapidem probamus. » Addide-

rat in marginc inlcrprcs, «In lapis yy.xri.-i.; dicitur. n Mcmi-

nit cjusdcm lapidis sive colicul;e, qua probalur auruni

nflriclu Pollux lib. vii, cap. XXIV. «El nurum rxnminnns In-

» piS, indcx aul Lydius. » IMinins lib. \x\111, cap. viii, hislor.

natur. 1 Anri menlioncm comitnlUr Inpis, quein colieulam

M.IV. ">4



S5o ANNOTATIONES.

» appellanl, quondam non solilus invcniri nisi in flumine

«Tmolo, ut auctor est Theophraslus, nuuc vero passim,

»quem alii Heraclium, *alii Lydium vocant. His coticulis

»periti, cum e vena ut lima rapuerint experimentum, pro-

»tinus dictinl quantum auri sit in ea, quantum argenti vel

• aeris scrupulari diflcrentia mirabili ratione non fallente.»

Annot. (3), pag. 87.

Ad verbum, «In inferno jacet,» adjecit interprcs in mar-

gine, de Caesarea Cappadociae in honorem Caesaris instau-

rata verba fieri. Strabo, lib. xvi, Mazacam tradit fuisse

metropolim totius Cappadocioe, quae Eusebia quoque cog-

nominatur, od Argoeum monlem sila. Plinius de eadem,

lib. vi, cap. 111 : « Sub monte Argaeo Mazacam, quae nunc

» Caesarea nominatur. «Euscbius in Chronico, quisnam ille

Cnesarum fuerit circa Olympiadem CC indicat. « Tiberius

»multos rcges ad se per blanditias evocatos nunquam re-

»misit, in quibus et Archelaiim Cappadocem, cujiis reguo

» in provinciam verso Mazacam nobilissimam civitatem Cae-

» saream appellari jussit.

Annot. (4), pag. 127.

Citatur locus ex lib. 111 Regum cap. xi, 14. nonnihil

immutatus : sic cnim ibi legitur : xpti, s&yti-pe Kvpto; Sarav.io-

Xopajm tov A<Jep tov i<JovptaZov. « Et suscitavit Dominus Salan

«Salomoni Ader Idumoeum. «Yulgata latina, « Suscitavit

» Dominus adversarium Salomoni Adad Idumaeum de se-

»mine regio, qui erat in Edoni,» 11011 ut ait Basilius, regem

Syrorum : longe quippe Idumaea distat a Syria, neque

j3ao-t).£u; Zupwv dicitur, sedex tqO <77repf/.aTo; riis âfftîta; £v Iaoy-

(*ai«. « Mk seminc regni in Idumtea. » Kai e3ao-i).ev<ysv ev 7? E6W,



ANNOTATIONES. 55

« Et regnavil in lerra Edom. »Sed ibidem fit mentio alle-

rius adversarii Salomonis, qui dicitur Damascum occupas-

se, quoc est in Syria, ibique regnasse, unde occasio erroris

lapsusque memorise data est Basilio : «Et excitavit Dominus

s Salomoni Satan Razron filium Elidece Barameth, el Adra-

» dezer, regem Subo dominum ejus, et praeoccupavit Da-

»mascum, et regnavit in Damasco. »In quem locum Theo-

doretus in quaestionibus in lib. ni Reg. « Quemnam dicit

»Satan? apostatam, seu dcsertorem, repugnanlem adver-

» sarium. » Vulgatae latinac auctor adversarium hoc loco ex

hebroeo vertit, ubi Septuaginta vocem hebrseam retinue-

runt; at lib. m, v, 4» contra Vulgala habet, « Et non est

»Satan, neque occursus malus, » ubi LXX ow eo-tiv *ViSoi>-

>o?, xai ou/. effTiv dto&n>ipa 7rovvjoo'v, « Non est insidiator, et non

»est congressus malus.

Annot. (5), pag. 223.

Non ut antea« Sidoniorum : » nam Sidoniae nomine Je-

sabelem reginam inlelligit Jethabaal filiam (3xo-i>£w; iitfoviwv,

«Regis Sidoniorum, » quam cum duxissct in uxorem Achab

rex Israclis, ivit et jiervivtt Banl, « Et adoravit eum, ct sta-

»luit altare \\\ domo olTensionuin, quatti acdificavit in Sa-

»maria, in Reg. xvj, 5i. » Alioqui mcmoria Iapsus fucrit

Basilius : non enim paganorum, scd Israclitarum impiclas

Elia: prophcfte dolorcm inurcbat.

• ...•**

Annot. (G), pag. 3o5.

Scrnio« Dc Conlubcrnnlibus » exlractus cx i\IS. codicc

bibliothcc.c Mcdiccnc non ila niiillo anlc cditus inlcr vclcra

Ecclesiee graccac monumentaBapdiaiana, intecprete Joanne

Baplista Galliciolli, cxcusus hiibelur apud Bibliolhecam

54.



552 ANNOTATIONES.

patrum Gallandii presbyteri Congregationis Oratorii tom.

VIF, pag. 33o.

Annot. (7), pag. 355.

Haec Basilii -dubitatio in eam partem accipi non debet,

quasi incertus haeserit utri sententiae, utris partibus se ad-

diceret. Nihil ejusmodi ei contigisse perspicimus ex Epis-

tolis cciv et ccxxiii. Erat ei non de sententiis deliberatio, sed

de causa dissensionum, quam dum inquirit, interdum eo

ferebatur, ut nonnulla in quibusdam hominibus probaret

aut excusnret ob consuetudinem; rursus aulem ea impro-

babat ob veritatem consuetudini minime obnoxiam. Sic

alius oliter eum aut ad se trahebat aut ab eo repellebatur.



CONCORDANTIA

BIBLIOTHECJ3 LATINjE CUM GALLICA.«"

i 6 C

BIBLIOTHECA LATINA. BIBLIOTHEC~A GALLICA.

Homilia i. De jejunio, pag. 3. Ejusdem fragmenta , tom. vn

,

pag. 228-234.

Homilia 11, De jejunio, pag. 17. Ejusdem fragmenta , tom. vn,

pag. 234-255.

Homilia M.lnittud: Attcnde tibi Ejusdem fragmenta , tom. vn,

ipsi, pag. 26. pag. 235-24S.

Homilia iv. De gratiarum actione, Ejusdem fragmenta , tom. vu,

pag. 4o. pag. 249-263.

Homilia v. In martyrem Julittam, Ejusdem fragmcnta, tom. vn,

pag. 52. pag. 264-278, ct 378-381.

Homilia vi.InittttdLttcce: Dcslruam Ejusdem fragmcnta, tom. vn,

horrea mea, pag. 69. pag. 2<jS-3i5.

Homilia vn. In divitcs, pag. 80. Ejusdem fragmcnta , tom. vn,

pag. 3i5-335.

Homilia vin. In famem et siccita- Ejusdcm fragmenta , tom. vu,

tem, pag. 96. pag. 334-35 1.

Homilia ix. Quod Dcus non est Ejusdem fragmenta , tom. vn,

auctor malorum, pag. 112. pag. 215-227.

Homilia x. Advcrsus iratos;pag. Ejusdem fragmcnta, tom. vn,

129. pag. 357-365.

Homilia xi. Dc invidia, pag. 141. Ejusdem fragmenta, tom. vn,

pag. 366-371.

Homilia xm. In sanctum baptis- Ejusdem fragmcnta , tom. vn,

ma, pag, 176. pag. 197-208.

Homilia xiv. In ebrioso3, pag. 190. Ejusdem fragmcnta, tom. vn,

pag. 372-378.

Homilia xv. De fide, pag. 202. Ejusdcm fragmcnta , tom. vn,

pag. 190-197.

Honiilia Xvi. In illttd : In principio Ejusdem fragmcnta , tnm. vii,

crat Verbum, pag. 208. P aS-

2ii-2i5.

Homilia xvu. In Barlaam marly- Ejusdcm fragmcula , tom. vn.

rum, pag. ai5. pag. 38a-385.



554 COKC.ORDAKTIA.

BIBLIOTHECA LATINA. BIBLIOTHECA GALLICA.

Honiilia xvm. ln Gordium marty- Ujusdem fragmenta , tom. vli

rem, pag. 219. pag. 385-39».

Humilia xtx. In quadragiata Mar- Ejusdem fragmenta, tom. vn

tyres, pag. 200. P ag« 595-599.

Homilia xx. Dc huroilitate,pag. Ejusdem fragmenta ,' tom. vn

241. pag. 279-287.

Horuilia xxi. Quod mundanis re- Ejusdem fragmenta , tom. vn

bus adharendum non sit, pag. pag. 288-29$.

a5i.

Homilia xxti. De legendis libris Ejusdem fragmenta, tom. vu

gentilium, pag. 2G8. pag. 55i-356.

Homilia xxni. In Mamantem mar- Ejusdem fiagmenta , tom. vu

tyrcm, pag. 286. pag. 209-211.

Prooemium de judicio Dei,pag. Ejusdem fragmenta , lom. ?ii

354. pag. 427-429.

Sermo de fide, pag. 3^0. Ejusdem fragmenta , tom. vn

pag. 188-190, ct 429-43o.

Moralia, pag. 583. Eorumdem indicatio, tom, vn

pag. 43o.



V\\\VVVW\\W\V\\VVWVWVVVvWVVV\W\\\WVVW\WVWVWVWvWVWlWVW'\WVWvWVWVVVVWVW

ANNOTATIONES.

Annot. (i), pag. io.

HcCC tituli more jacent in editionibus Commelini et Mo-

relli, quia in latiuis editis, homilia hajc, qua; in grascis ma-

nuscriptis una serie ponitur ut a Ghrysostomo hahita fuit,

in duas divisa fuil. Lalini porro, ut videlur, qno in unam

Orationem dominicam, homiliam Chrysostomi habcrent,

hanc in duas parlcs diviserunt, quarum postrema Oralio-

nis dominica; explicationcm compleclitur, et hnnc poslre-

mam pnrtem homiliam vigesimam inscripscrunt; secundum

qucm numerum, sequentes homiliarum numeri male con-

cinnantur. Quosnumeros, juxla mentem Ghrysostomi, sc-

riei suae reslituimus.

AnnoT. (2), pag. 90.

Quodhic dicit dc Ghrislo cum potcstalc loquenlc, jam

ontc ncquc scmcl dixil, ubi ctiam ait illum, qucmadmodum

Prophetas, non de alio, sed dc scipso locutum fuissc. Illud

porro w; wpo^yiTTis jMwii^c, manuscripti non pauci sic cffe-

runt, ITpojpriTJji x«t Mwuo-?,;, qua: lcctio, si vcra sit, intcl-

ligatur oporlet, Prophcla, ncmpc Dnvid, ct Moyscs logis

lator.

Annot. (3), pag. i3i.

Idipsum dicil ChrysosLomus Ilom. 11 de LaKfffO, nempesccunduni quorirmdam opinionem dtittfias morientinm <!.

5o.



468 ANNOTATIONES.

monas fieri. Sed id ibi solum dieitur de illis, qui violenla

morte decesserunt : illudque forte hoc etiam loco subintel-

ligendum est : non verisimile enim est id eos de animabus

decedentium omnium existimasse.

Annot. (4), pag. i32.

Singularis admodum illa opinio erat a pracstigiatoribus

occisos pueros fuisse, ut ipsorum animae sibi ministrarent.

Annot. (5), pag. 146.

Philosophia apud Chrysostomum pro virtute, modestia

et humilitate accipitur. Hic porro Matlhaeum laudat, qui

publicanus cum esset, ideoque male audiret apud Judaeos,

nomen suum tamen non occultaverit, sed sese Malthaeum

appellaverit, neque nomcn suum mutaverit, quod tamen

fecerunt alii Evangelistae, qui ipsum Levi appellarunt.

Annot. (6), pag. 167.

De Xenophonte dicitur ipsum, cum coronatus sacrifica-

ret, ut audivit filiumin Mantinnca pugna cecidisse, coronam

deposuisse, ubi vero acriter pugnantem corruisse compe-

rit, coronam iterum capiti imposuissc.

Annot. (7), pag. i83.

Singulare est quod hic dicitur de iis, qui cx oleo lucer-

nse in Ecclesia ardentis uncti convaluerant. De arca postea

loquitur, in qua pecuniae servabantur, pauperibus erogan-

dcc. Aliquid difllcultalis prae se ferunt verba sequentia, ubi

de arca j«6«tm» loquens dicit, u\l eXe»jftoffyvj]v syji ffv7*«j&eiffpe-

v>jv, z\ xat 0X1701 eifflv 01 /s/.Tvjpsvoi ivraCiSa; « Sed eleemosynam

» inciusam habet, licet pauci sint qui illam possideant.

Auctoris mcnlcm hanc esse cxistimo : Arca illa Ecclesiae



ANNOTATIONES. 4^9

pccunias obtinet ad eleemosynam erogandam, quam virtu-

tem eleemosynae scilicet erogandae ex his prassenlibus pauci

possident.

Annot. (8), pag. 20i.

Quod dicit Chrysostomus Jobum de resurrectione nihil

novisse, non consonat cum vulgari doctorum opinione.

AnnOT. (9), pag. 261.

Ilujns loci sensus sic plcnius explicatur. Tu dicis cos,

qui paupertalem sponte sectantur, tantam in rerum om-

nium penuria voluptatem percipere, ut ne oblalas quidem

divitias unquam sint accepluri. At divitcs quoquc ita de-

lectantur in opibus suis, ut nunquam patiantur eas sibi

adimi, quo se a sollicitudine scrvanda^ pecuniae exone-

rent.

Annot. (10), pag. 295.

« Nec modo non dedit,»nempe filiam. Atqui dcdit Mi-

chol filiam suam in conjugem. Scd puto Chrysoslomum hic

pro non data habcre eam, quoe simulalc tantum data fuit,

ut hoc allcctus beneficio David facilius obtruncarctur.

Annot. (ii), pag. 3o2.

Erant a principio Ecclcsia; quidam hncrclici, qui pu-

tabant Chrislum spccic lantum el t&rim in mundum vc-

nissc, ct ea, quac in Evangcliis narranlur, pcrfecissc. Dc

quibns hacreticis Ignalius marlyr Episl. ad Smj rnocos

ilcmquc Episl. ad Trallianos, Ircnaus lib, 1, Epiphnnius,

ct alii.



4;0 ANN0TATI0NES.

Annot. (12), pag. 829.

Kat «yio xon Bixstat ^ss-arorag esr aptcTOv y.aXoovTS?. Versum est:

« Etenim liberli, qui hcros suos ad convivium invitant. »

Ot/.lTai enim hic intelligendum omnino videtur de servis et

domesticis illis, qui heri sui liberalitate libertatem adepti

erant, quosque libertos appellabant.

Annot. (i3), pag. 368.

fciWospetv toj? oX»? TtxiSiuw; asperum vivendi gcnus,quale

est, in fceno discumberc cibi sumeodi causa, philosophiam

hic, ut saepe alias vocat Chrysoslomus.

Annot. (i4), pag. 4^3.

Centesima eral usurae genus, quo qui in foonus accipie-

bant, singulis mensibus cenlesimam sortis pnrtem solve-

rent, ita ut centum mcnsibus sortcm cequarent.



VWV\\V\W\\W\VWWVVWVWVWV\VV\VV\VV\M/W\WVWWVW\VWW\V\\VWV\\VWW\WVVW\*VVW

INDEX

TOMI QUADRAGESIMI QUARTI.

HOMILI^.

IIomilia I, Dcjejunio. Pag. 3

Homilia II. Dejejunio. 17

Homilia III. Jn ildtd : Attende tibi ipsi. 26

IIomilia IV. De graliarum actione. 4°

Homilia V. In martytcm Julillam ct in ca , 17««? stipcrfticrant diccnda

in pritis habila concionc dc gratiarttm aclione. 5

HoMii.iA VI. Initltid dicitim Evangclti sccttndum Lucam : Dcstruam

horrca iuca, et majbra rcdificabo ! ilemquc dc avariiia. 69

Homilia VII. ln diviles. 80

Homilia VIII. Dicta temporc famis ct siccitatis. 06

HoMiLtA IX. Qnod Deus non esl auctor matoriim. 112

Homilia X. Advcrstts cos qui irascantur. 120

Homilia XI. Dc invidia. i£i

H0M11.IA XII. In principium Provcrbiorum. i5i

Homilia XIII. Efltortaloria ad sancttim baptisma. ijG

Homilia XIV. In cbriosos. 100

IIoaiilia XV. Dcftde. 202

Homilia XVI. In iltud : In priucipio crat Vcrbum. bo8

HoMii.iA XVII. In Dartaam martyrem. gt(

Homilia XVIII. In Cordinm martyrcm. 219

Homilia XIX. In sanclcs qitadrfiginta Martyrcs. a^n

Homilia XX. De humititalc. 211

Homilia XXI. Quod rcbtis mundanis adlurrcndum non sit, ct dc in-

rendio exlra Ecctcsiam fteto. a5i

Homii.ia XXII. Scu potins Scrmn : Ad adolesccnlcs, quomodo posfint

c.r gcnlitiiim tibris fritcliim cupcrc. -j(,8

Homilia XXIII. In sanrttim martyrcm Mamontcm. -jHu



536 INDEX.

Homilia XXIV. Contra Sabctlianos, et Ariumet Anommos. ag3

Homiua XXV. De contubernalibus. 3o5

ASCETICA.

Prmvia institutio ascetica. 019

Sebmo asceticcs I. Exhortatio de renuntiatione smculi, et deperfec-

tione spirituati. 323

Sehmo asceticcs II. De dscetica disciplina, quomodo monachum or-

nari oporteat. 338

SfiRMO ASCETICCS III. 34 1

Sbjimo asceticcs IV. 348

Prooemicm dejudicio Dei. 354

Sermo de fide. 3jo

MORALIA.

Regcla I. De pmnitentia, et quod sit tempus idoneum ad pmniten-

tiam, dcque propriclatibus, et fruclibtis ipsius. 38o

Regola II. De eo quod qui a Dto inire gratiam studeat, cjtis stu-

dium esse sincerum dcbct,atqueab omni pcnitus rci contrarim admix-

tionc vacitum. 385

Recula III. De charitate crga Dcum, et quomodo ea vcre cognosci-

tur. 387

Regcla IV. Qui sit honor crga Deum, et qum ilemcontumetia. 388

Regcla V. De charitate mutua, et proprietalibus ipsitts. lbjd.

Regila VI. Quod in confessione Dci,ct Christi ejus, ftdentcr. forti-

tcrque agendum sit. 5gi

Regula VII. Quod non sit salis ad satutem confessio Domini, facien-

tibus contra mandala ejus. 392

Regula VIII. Defdect summa auctoritate ac certitudine vcrborum

Domini. 3g3

Regcla IX. De cognitione sivc scientia ignorationcque rerum ad offi-

cium noslrum pcrtincnlium. 095

Reccla X. Quis sit fmis peccati, quisve item prmcepti Dei. S98

Kegula XI. De judiciis Dci, et quantopcrc ea sint mctuenda. 599

Regula XII. De improbafione et impugnationc aut contradictione, vel

obedientia et obscrvatione volunlatum Dei. 401

Regula XIII. Dt eo quod tingulis moinentis voluntateac studio indi-



INDEX. 507

lato parati tsse debcamits ad ea, per qitce possimus inire Dci gra-

tiaiu. /|i>3

Rkcula XIV. De maturitate opportuna et commoda cujuslibei recte

facti. 4°4

Recula XV. Quod non dcbet quis, sperans in aliorum rcclc factis,

negligere ipsc ofticitim suum. 4°5

Regula XVI. Dc iis qui prodcssc sibi atiquid opinantur, si cum honis,

et Deo charis liominibus vivant, ipsi autem boni nihil faciant. Ibid,

Recula XVII. Quomodo occasione vitashujus, in qua sumus, uti de-

bemus. 4o6

Rkcui.a XVIII. Dc modo et affcctione animi, quce icncri ab his de-

bcat, qui studium suum adhibcnt in conscrvandis prceceptis Dci. 4°7

Regula XIX. De iis, qui a/ios impediunt, vel ab atiis ipsi impediun-

ttir, quominus obire possint mandalum Dei. 4'°

Regula XX. De baptismate, ct qttce sit ratio el virius baplismatis. 4 12

Recula XXI. De communionc corporis et sanguinis Christi, ct qitce

sit ralio hujus sacramenti. 4'4

Reclla XXII. Quomodo alienatur aliquis a Dco, quomodove iiem

conciliatur. 4iG

Rbcula XXIII. De Hs, qui prce animi i/npotentia, in ca ctiam quaz

odcrunt, pcccala prolabunlur. 4'7

Regula XXIV. De mendacio ct vcritate. 4'8

Regula XXV. De inulili aique otioso sermone, deque uiilium et sludio-

sorum sermonum usu ac tractalionc. Ibid.

Recula XXVI. Quod ad ca conftrmanda, quce a nobis vel fiunt , vcl

dicuntur, primum pelilis de sanctis Litleris tcstimoniis utcndum sit,

deinde iis eliam, qtice in communi vila> consuctudine nota sunt. 4 '9

Regula XXVII. Quod pro viribus enitcndum nobis est, ut quam si-

millimiDco,et sanctis ejus simus./f ai

Recula XXVIII. Quod pcrspicaccs essc dcbemus et discreti in ka-

bendo bonorum ct malorum dclcctu. Ibid.

Rbc.uia XXIX. Qua ratione efticere possimus, ut professioni nostm

atictoritalem comparcmus. 4 ja

Rec.uh XXX. Dc honore habcndo rebus consccratis Dco. 4*"1

Recula XXXI. Dc usu rcrttm qtnr- sanctis sitnt attributtr. (*4

Rrgula XXXI I. De debitis ct pcrsolutionibus. Ibid.

Rkc.ula XXXIII. Dc Hs qui atios scandalizant, vcl aliunde ipsi scan-

dalizanlur. 4^5



538 INBEX.

Regch XXXIV. Quod dcbeat unusqitisque pro modulo virium sua~

rum exemplar se ad res honestas cozleris praebere. 4 2 ^

Regcla XXXV. De iis qui res honestas ac bonas vituperant. 4 a9

Regcla XXXVI. Dc honore et animi propensione erga Sanclos. 4^°

Regcla XXXVII. De Hs qui in rebds minutis studium suum adhi-

bcnt pro facultalc sua. ôi

Regcla XXXVI II. Quomodo accipicndi, tractandiquc sinl hospites. 4^2

Rigcla XXXIX. De firmitale ct constantia animi in scandalis reti-

nenda. 435

Regcla XL. Dc M qui aliler doccnt. Ibid.

Rkgcla XLI. Quod excidi dtbent,qui auclores scandalorttm sunt

,

et quod cum infirmioribus temperate el indulgentcr esl agendum. 4^4

Regcla XLII. Dc eo quod Dominus venerit ad implcndam legcm. 4^5

Reccla XLIII. De differentia inter mandata lcgis,ct mandata Evan-

gelii. 4-J6

Regcla XLIV. Quod onus Domini leve sit, et quod peccatum grave. 4^7

Regcla XLV. De cequalilate in honoribus servanda, et dc summissione

animi sive humilitaie. 4^S

Rbgcca XLVI. De studio rectc foclorum majorum et minorum. 4^9

Regcla XLVII. De divitiis et paupertaic, et dciis, quoz his essc solent

adjuncta ct consequuntur. 44 l

RaccLA XLVIII. De bencficentia in fratres, et quod proptcrea opus

faciendum sit. Ibid.

Rkgdla XLIX. De iis, qui injudicio cxperiuntitr, ac litigant et seip-

sos dcfendunt, vel etiam alios. 446

Reccla L. De pace ct pacificatione. 448

Rkgcla LI, Cujusmodi essc debeat is, qni proximum nilalur corri-

gere. IMd.

Rkgila LII. De mcsrorc suscipiendo corum causa^qui ptccant, quo-

modove cum ittis congrcdiendum:

quando defugiendi, quandoquc

item in eonsorlium cum cceteris recipiendi. 449

Regcla LIII. Quod sit eorum judicium, qui injuriarum memoriam

relinent, quaz sibi fuisse vidcniur illatcs. 4^1

Regcla LIV. De judieio, et judicii suspensionc vel discretione. 4^2

Regcla LV. De affeclionc animi crga Deum, quomodoque cjus bencfi-

cia pradicare debcmus, ct pro iis gralias agcrc. 4^4

Reccla LVI. De orationc, et quando, et quid, et quomodo, et pro

quibus orandum sit. 4^6

Regvla LVII. Deelatione animi, qum ex rectc faetis nascitur. 4^9



INDfcX. oSq

id ..( 1 t LVIII. De acquisitiom donorum Dci, et dc corum in atios

comnuinicalione. 4^°

Re«ola LIX. De honorc ct gtoria lutmanis. ^62

lin.iii LX. Dc differentia donorum divinorum, deque eorum inter se

concordia, qui inhis prcrcellunt, vtl eliam inferiores stint. 464

Rri-.il* LXI. De abjccta conditione (si ut homincs respicias ) eorum

qui siiscipiunt gratiam Dei. 465

Rbolla LXII. De tcnlalionibus, ct quando iis concedere oporteat, ct

quando ilem rcsistere, quomodove advcrsariis occurrerc, 4^6

Recula LXIII. De timorc vct animi prcesenlia in pericutis. 4/°

H i.<.( l t LXIV. De tw-titia^ qtiam habcre debemus in iis, qum Christi

causa incommoda siistinemtts. 4" 1

Rbglh LXV. Quomodo in ipso etiam cxlrcmo vitoz• exilu orarc nos

convcniat. l\- 2

Regula LXVI. De iis qui cos descrunt, qtti pro defcndcnda pietatc

certamina sttscipiunt, itemque de iis, qtti cos adjuvant. ^yo

Regcla LXVII. Dc iis, qtti moricnlium cattsa, miscre rnccrore se

aflligunt. 4/4

Recola LXVIII. Dc diffcrenlia, qttm est inicr vitam hanc ct fu-

turam. Ibid.

Reccla LXIX. Dc iis, qua> simul conjttnctim a sanctis Litteris vcl

vctantur, vel ctiam jitbcntur. 4"6

Rbgila LXX. De iis, quibus Evangelii pradicatio committitttr : et

quando, et quos, ct quid doccrc, ct quomodo anic corrigcre seipsos

dcbeant, qtti talcs sunt : ct quomodo in prmdicatione libere ct forti-

ter agere, quotnodovc eorum qtti sibi crcditi sint, eommodis ct saluti

providcrc, et cujusmodi animi affcctione, et in cujusmodi sludiis

vcrsari : ct quomodo castos scab iis vitiis conscrvare, quas ut pluri-

mum cjusmodi hominum gcneri sotent csse adjuncta : ct quos

docendos susccpcrint , ad cujtismodi mcnsuram cos pcrditcerc

qtiomodvvc rcluclantes induccrc : ct quomodo iis attsctittarc, qui

proptcr niclttm atiqucm eorum pra-dicationcm rccusant, quomo-

doquc itcm ab iis rcccdcr* qui ipsam cx improbitate notunt ad-

miltcre, el quomodo aliquos dcsi^nare, vcl ilcsignatos jam impro-

barc : oporiercquo iinitmqucmqiic, qui ca'tcris pra'sit, obnoxium sc

essc exisiimarc ad rcddcndam iis,qui ejus ctirtr crcditi sinl, rationem

dcomnibtts quw facianl, ct dicaut.

48*Rrgula LXXl. Da iis qutv conjunctim pnrccpta sttnt iis, qui aiiis

priesunt. So5



540 INDEX.

RegulaLXXII.

Qua ratione debeant ii, qui docentur, spirituales ma-

gistros discernere ab iis qui iales non sunt, quomodove erga ipsos

esse animati, vel quomodo qinv ab ipsis dicantur suscipeve. 5o6

Regula LXXIII. Dc iis, qui matrimonio conjuncti sunt. 5d8

Recula LXXIV. De viduis. 5ia

Regula LXXV. De servis et dominis. 5i5

Regula LXXVI. De filiis et parentibus. 5i4

Regola LXXVII. De virginibus. 5i5

Rkgula LXXVIII. De iis, qui malitim operam dant. 5i6

Regola LXXIX. De principibus ct subjectis. 5ij

Regula LXXX. Cujusmodi intmivcrsum ratio, csse Christianos. poslu-

let, et cujusmodi cos, qui aliis prossunt, 5 18

Annoiationes. 529

Concordantia Bibliotheca; latin* cum gallica, 533

EXPLICIT INDF.X.







Documents

Basilius. Opera [Caillau, Guillon Eds.] 1833. Volume 3