Basinc a Tokat

8/3/2019 Basinc a Tokat

http://slidepdf.com/reader/full/basinc-a-tokat 1/52

B A S I N Ç

Ataner TOKAT

Coğrafya Öğretmeni



BASINÇ NEDĠR ? Havadaki su buharı ve gazların cisimler

üzerine uyguladığı ağırlığa hava basıncıdenir.



Barometre Basıncı ölçen alet barometredir. BasınçMilibar (mb) cinsinden ifade edilir.

ÇeĢitliBAROMETRELER



Normal Hava Basıncı :

Normal hava basıncı 1013 milibardır (1033 gr = 760 mm cıva basıncı)

45 ° enleminde , 15 ° C sıcaklıkta vedeniz düzeyinde 1 cm² çapındaki bir tüpteki cıvayı 76 cm yükseltenbasınç 1013 mb’dır.

Hava basıncı, ilk kez 1643 yılındaToriçelli tarafından cıvalı bir barometreile ölçülmüştür.





Digital Altimetre Barometre Termometre ,Pusula,,saat ,,takvim,alarm,Altimetre ölçüm aralığı -700 / +9000 m,Barometre ölçüm aralığı 300 / 1100 hPa ,Hava Tahmini



İzobar :

Dünyanın her yerindefarklı olan havabasıncı basınçharitalarında izobar (eş basınç eğrileri) ilegösterilir. Buharitalara izobar

haritası (Eş BasınçEğrileri Haritası)denir.



İzobar Haritalarının Özellikleri: Aynı izobar haritasında, izobarlar arasındaki basınç farkı

birbirine eşittir. İzobarlar iç içe kapalı eğrilerden oluşurlar. İzobarların sıklaştıkları yerlerde kısa mesafelerde basınç

farkı artarken seyrekleştiği yerlerde ise, aynı mesafedebasınç farkı daha azdır. Alçak veya yüksek basınç merkezleri, iç içe küçük

halkalardan oluşan izobar adacıkları oluştururlar. İzobar haritaları çizilirken, sıcaklık haritalarında olduğu

gibi deniz seviyesine indirgenmiş basınç değerlerikullanılır. İklim çalışmalarında aylık ve yıllık ortalama izobar

haritalarından yararlanılır. Ancak meteorolojiistasyonlarında günlük hava olaylarını tahmin etmek içingünlük İzobar haritalarından yararlanılır.



BASINCIN DAĞILIġINI ETKĠLEYEN FAKTÖRLER:

1)SICAKLIK

2)YÜKSELTĠ

3)YOĞUNLUK 4)MEVSĠMLER

5)YERÇEKĠMĠ

6)DĠNAMĠK ETKENLER



1)SICAKLIK Isınan hava genleşir ve yükselir. Sonuçta basınç azalır.

Soğuyan hava ağırlaşır ve alçalır. Sonuçta basınç artar.

Sıcaklığa bağlı olarak Ekvatorda sürekli Termik A.B ,

Kutuplarda ise sürekli Termik Y.B alanı oluşmuştur.



2)YÜKSELTĠ

Yükseklere çıkıldıkçaatmosferin yoğunluğuazalır. Bunun sonucubasınç ta yükseldikçeazalır. Yükselti ile

basınç ters orantılıdır.

Ortalama her 10,5metre yükseldikçe1mb basınç azalır. Bubasınç azalmasındanyararlanılarak yükseltiölçen aletgeliştirilmiştir. Bunaaltimetre denir.



3)YOĞUNLUK

Atmosferdekisu buharı vegazlarınoranıdır.

Yoğunlukarttıkça yani subuharı vegazlar arttıkçabasınçta artar.



4)MEVSĠMLER

Bir yerde, kışınhavanın soğumasıile Y.B oluşurken ,

aynı yerde yazın A.Boluşur.



5)YERÇEKĠMĠ

Havanın ağırlığı yerçekimininbir eseridir. Bu nedenleatmosferin alt kısmında ağır gazlar yer alır.

Dünyanın şeklinden dolayıkutuplarda yer çekimi dahafazladır. Bu nedenle basınçburada daha fazladır.

Ancak ekvatorda burayagöre daha azdır. Çünküburada yerçekimi dahaazdır.



6)DĠNAMĠK ETKENLER

Dünyanın günlük hareketindendolayı oluşur. Harekethalindeki hava kütleleribasınç üzerinde de

etkilidir.Yüksek basınçalanından alçak basınçalanına doğru hareket edenhava, burada yığılmaya vebasıncın yükselmesine yolaçar.

Böylece , 30° enlemlerindesürekli Dinamik Y.B

60° enlemlerinde ise Dinamik A.B alanları oluşmuştur.







Basıncın Yer yüzüne Coğrafî Dağılışı:

Dünya'nın şekline ve kendi ekseni etrafındadönüşüne bağlı olarak, yer yüzünde sürekli

termik basınç ve dinamik basınç kuşaklarıoluşur. Ancak eksen eğikliğinin bir sonucu olarakortaya çıkan mevsimler arası sıcaklık farkları,karasallık, denizellik ve okyanus akıntıları gibi

faktörlerin etkisiyle, dünya basınç dağılışındabazı farklılıklar ortaya çıkar.



1. Ocak Ayı Dünya Basınç Dağılışı



Ocak ayında Kuzey Yarım Küre'de mevsimin kış olması ve karalarınfazlalığından dolayı, yüksek basınç alanları daha geniştir.

Basınç değerlerinin en yüksek olduğu yer, karasallık nedeniyleSibirya İçleridir.

Kuzey Yarım Küre'de karalar üzerindeki basınç değerleri,denizlerden daha yüksektir.



Ancak, Güney Yarım Küre'de yaz yaşandığından, karalar üzerindetermik alçak basınçlar oluşur. Bu nedenle Oğlak dönencesiüzerindeki yüksek basınçlar kesintiye uğramış, sadece denizler üzerinde adalar şeklinde görülmektedir.

Güney Yarım Küre'de basınç değerlerinin yüksek olduğu yerler Oğlakdönencesi çevresidir. Bunlar kesintili adalar şeklindedir.



Ekvator çevresi, kesintisiz termik alçak basınç alanıdır.



Kuzey Yarım Küre 60°enlemleri çevresinde karasallık nedeniylekesintiye uğrayarak karalar üzerinde görülmez. Kuzey YarımKüre'de alçak basınç, dinamik nedenlerle sadece İzlanda ve Aleutadaları çevresinde görülür. İzlanda dinamik alçak basınç alanı bu

ayda daralarak İzlanda ve Grönland arasına sıkışmıştır.

•Kutup daireleri üzerinde, dinamik alçak basınç alanları yer alır. dinamikalçak basınç alanları, Güney Yarım Küre 60° enlemleri çevresinde,denizellik nedeniyle tam bir kuşak oluştururken,



Afrika'nın kuzeybatısındaki Asor dinamik yüksek

basınç merkezi ile Havai adaları çevresindeoluşan Havai Dinamik yüksek basınç merkeziKuzey Yarım Küredeki geniş termik yüksek

basınç kuşağı içinde kalarak etkisi zayıflamıştır.





2.Temmuz Ayı Dünya Basınç Dağılışı



Bu ayda en yüksek basınç değerleri, dinamiknedenlerle Güney Yarım Küre'de, Oğlak dönencesiçevresinde görülür. Daha önce adalar şeklinde,parçalı olarak görülen yüksek basınç alanları, buayda mevsimin kış olmasından dolayı kesintisizkuşaklar oluştururlar.



Kuzey Yarım Küre'de, yüksek basınç merkezleri dinamik nedenlerleHavai ve Asor çevresinde oluşur. Bu basınç merkezlerinin çevresi yazmevsiminin etkisiyle alçak basınç alanları haline geldiğinden, Havai ve

Asor dinamik yüksek basınç merkezleri genişleyerek etki alanları kuzeye

doğru kaymıştır.



Bu ayda basınç değerlerinin en düşük olduğu yerler, karasallık vemevsimin etkisiyle Asya kıta'sı içleridir. Asya kıta'sı ve çevresi, ısınmayabağlı olarak alçak basınç alanları haline gelmiştir.



Kuzey Yarım Küre'de dinamik nedenlerle oluşan İzlanda ve Aleutdinamik alçak basınç merkezleri, çevreleri de alçak basınç alanlarıhaline geldiğinden zayıflar ve belirsiz hale gelirler.



Güney Kutup dairesi üzerinde, dinamik alçak basınçalanları bu ayda da kesintisiz bir kuşak oluşturmuştur.





YÜKSEK BASINÇ ALANLARINDA; ANTĠSĠKLON

Alçalıcı hava hareketi vardır. Bu sebeple yağış oluşmaz.

Hava hareketi merkezden çevreye doğrudur.

Hava genellikle açıktır. Bu sebeple yerin ısı kaybı

fazladır. Termik Y.B alanı soğuk, Dinamik Y.B alanı sıcaktır.

KYK YÜKSEK BASINÇ GYK YÜKSEK BASINÇHAVA HAREKETĠ



YÜKSEK BASINÇLAR ĠKĠ AYRI NEDENEBAĞLI OLARAK OLUġUR:



a- Sıcaklığa bağlı (termik) yüksek basınçlar:Sıcaklık yitiren yerlerdeki hava kütleleri yoğunlaşır ve sıkışır. Buna bağlı

olarak ağırlaşır ve alçalır. Bu da hava basıncının yükselmesine yol açar. Kutuplar çevresinin üzerinde atmosfer kalınlığı daha azdır. Ayrıca

kutuplar çevresi, güneş ışınlarını çok dar bir açı ile almaktadır. Budurumun bir sonucu olarak kutuplar çevresi az ısınmanın yanı sıra,ışıma ile büyük ölçüde sıcaklık kaybına uğrar. Kuzey ve güney kutbuçevrelerinde, sürekli ve kuşak biçiminde yüksek basınç alanlarınınoluşması bundandır. Bu yüksek basınç alanları kutuplar yüksek basınç

kuşakları diye bilinir.



Kuzey Yarım Küre'de kıta'ların iç kesimleri kış mevsiminde çoksoğuduğundan ve denizlerin belirli bölümleri yaz mevsiminde geçısındığından, bu durum yüksek basınç alanlarının oluşmasına neden olur.Bunlar, mevsimlik ve bölgesel yüksek basınçlardır. Orta Avrupa, Sibiryave Batı Akdeniz yüksek basınçları gibi.



b. Dinamik yüksek basınçlar: Bu yüksek basınçların oluşumu, dinamik etkilerle gerçekleşir. Sürekli ısınan ekvator ve çevresinde alçak basınç kuşağı oluşur. Bu

kuşak boyunca ısınan hava kütleleri, yükselir ve yükseldikçe soğuyupyoğunlaşır. Bu hava kütlelerinin yükselişi belirli bir yükseklikte durur.Bu sefer hava kütleleri yatay yönde, kuzey ve güneye doğru hareketetmeye başlar. Hareket eden bu hava kütleleri, Yer'in 30° kuzey vegüney enlemleri üzerine gelince alçalmak zorunda kalır. Bu alçalma;

• Hava kütlelerinin 30°enlemleri üzerinde iyice soğuyup ağırlaşması, • Bu enlemlerde troposfer kalınlığının azalması, • Yer'in burgaçlama dönüş gücünün etkisi ile gerçekleşir. Bunlara; 30°kuzey ve güney enlemleri dinamik yüksek basınç

kuşakları adı verilir. Bu yüksek basınç kuşaklarından ekvator alçakbasınç kuşağına doğru sürekli esen rüzgârlar oluşur.





30°dinamik yüksek basınç kuşakları, güneş ışınlarının yıl içindeki dikgelme durumlarına göre, kış mevsiminde güneye inerken 21haziranda kuzeye kayar ve 40°kuzey enlemi üzerine yerleşir. Bu

dinamik yüksek basıncın Atlas Okyanusu üzerindeki bölümü Azor adaları üzerinde odaklaştığı için Asor yüksek basıncı adını alır.Ülkemiz, yaz mevsiminde Azor dinamik yüksek basıncının etkisialtında kalır.



ALÇAK BASINÇ ALANLARINDA ; SĠKLON Yükselici hava hareketi vardır. Yükselen hava soğur ve

yağış bırakır.

Hava hareketi çevreden merkeze doğrudur.

Hava genellikle kapalıdır. Bu sebeple yerin ısı kaybıazdır.

Termik A.B alanı sıcak, Dinamik A.B alanı soğuktur.

HAVA HAREKETĠ KYK ALÇAK BASINÇ GYK ALÇAK BASINÇ



ALÇAK BASINÇ ALANLARI ĠKĠ AYRI NEDENEBAĞLI OLARAK ORTAYA ÇIKAR.



Isınan hava kütleleri genleşir ve buna bağlı olarak ağırlıkları azalır.

Ağırlığın azalmasıyla birlikte hava kütlesi yükselmeye başlar. Başka bir deyişle ısınan bir yerde yükselici hava hareketi görülür. Bununsonucunda hava basıncı düşer ve alçak basınç alanı oluşur.Ekvator veyakın çevresi, yıl boyunca sürekli ısındığından bu kuşakta sıcaklığa bağlıbir alçak basınç alanı oluşur. Bu sürekli alçak basınç alanına ekvator

alçak basıncı kuşağı adı verilir.

a- Sıcaklığa bağlı (termik) alçak basınçlar:



Kuzey Yarım Küre'de karaların iç

kesimleri, yaz mevsiminde çok ısınır vealçak basınç alanlarına dönüşür.



Yine aynı yarım kürede denizlerin belirli

bölümleri kış mevsiminde geç soğur ve alçakbasınç alanlarının oluşmasına neden olur.Bunlar, mevsimlik ve bölgesel alçak basınçlardır.Orta Avrupa, Sibirya, Doğu Akdeniz ve Doğu

Karadeniz alçak basınçları bu türdendir.



Bir de mevsime göre genişleyip daralan bölgeselbasınç alanları vardır. Örneğin, Basra Körfezi ve

çevresindeki Basra alçak basıncı, yaz mevsimindegenişler, kış mevsiminde ise daralır.



b- Dinamik alçak basınçlar ve hava cepheleri: Alçak basınç alanları, dinamik etkiler sonucunda da

oluşabilir. Ayrı özelliklerdeki hava kütleleri (nemli-kuru,

sıcak-soğuk) karşılaştıklarında aralarında bir cepheoluşur. Buna, hava cephesi adı verilir

Art arda gelen hava kütleleri, cephe boyunca biryığılmaya neden olur. Bu yığılma sonucu birbirlerinekarışamayan ve sıkışan hava kütleleri yükselmekzorunda kalır. Bu yükselme sırasında; soğuk hava ağır olduğu için alta girer, hafif olan sıcak hava ise üsttekalır. Bu durum basıncın düşmesine neden olur.Basıncın düşmesinde ısınmadan çok, hava hareketininetkisi olduğu için böyle alçak basınçlara dinamik alçak

basınçlar adı verilir Yeryüzünde kuşaklar biçiminde ya da bölgesel olarak

oluşmuş çeşitli hava cepheleri ve bunlara bağlıdinamik alçak basınçlar vardır.



Ekvatordan gelen sıcak ve nemli hava kütleleri ile kutuplardangelen kuru ve soğuk hava kütleleri, yılın her mevsiminde 60°enlemleri üzerinde karşılaşır ve aralarında birer hava cephesi oluşur.Bu cephe boyunca yığılan hava kütleleri, yükselerek birer alçakbasınç kuşağı oluşturur.

Bu dinamik alçak basınçlar, batı rüzgârlarının etkisi ile batıdan -doğuya doğru hareket eder. Onun için gezici alçak basınç olarakbilinir. Bunlar gittikleri yerlere; yağmur, kar, rüzgâr ve fırtına ilekarışık hava koşullarını götürür.



60°kuzey enlemi cephesi ve gezici alçak basınçları, İzlanda

adası üzerinde odaklandığı için; Kuzey Atlas Okyanusu ya daİzlanda cephesi adını alır. Bu hava cephesi ve buna bağlıgezici alçak basınçlar, sonbahar sonu ve ilkbahar başlarıarasında Türkiye'ye sokularak etkisini gösterir.

Türkiye'yi ilgilendiren bir başka hava cephesi ve buna bağlı

gezici alçak basınçlar da Batı Akdeniz'de oluşanlardır. Orta Avrupa'dan gelen soğuk hava kütleleri ile Afrika'dan gelensıcak hava kütleleri, Batı Akdeniz üzerinde karşılaşır. Bunlar da Batı Akdeniz hava cephesi ve gezici basınçlarını oluşturur.Batı rüzgârlarının etkisi ile doğuya doğru hareket eden bucephe ve gezici alçak basınçlar, Ege ve Batı Akdenizkıyılarından Türkiye'ye girer. Bu hava kütlesi, Türkiye'nindaha çok batı, iç batı ve güney kesimlerinde etkili olur.









...:::SON:::…

Documents

Basinc a Tokat