NDEKLER

GENEL BLGLER ............................................................................................................................. - 1 -

AD TARHES ................................................................................................................................ - 1 -

TARH............................................................................................................................................ - 2 -

GELENEK VE GRENEKLER ............................................................................................................. - 4 -

DN .......................................................................................................................................... - 6 -

NANLAR ...................................................................................................................................... - 7 -

HALK OYUNLARI ............................................................................................................................. - 8 -

YRESEL GYM .............................................................................................................................- 10 -

YRESEL YEMEKLER: .....................................................................................................................- 11 -

MEHUR YEMEKLER .....................................................................................................................- 13 -

NELER LE NL ? ........................................................................................................................- 14 -

L SM NEREDEN GELYOR? ...........................................................................................................- 14 -

TOKAT KALES ...............................................................................................................................- 15 -

TOKAT HAKKINDA DER BLGLER ................................................................................................- 16 -

- 1 -

GENEL BLGLER

AD TARHES

KOMANA (ANTK BZANS) EVDOKSA, DOKA (ANTK BZANS) KAH-CUN (RAN) DAR N-NUSRET (SELUKLU) SOBARU (MOOL) DAR N-NASR (YILDIRIM BEYAZIT, OSMANLI DEVLET) TOKAT (OSMANLI VE CUMHURYET DNEM)

Yzlm: 9.958 km

Nfus: 598.708 (2013) l Trafik No: 60

Rakm: 640 l Merkez Nfusu:133.777 (Aralk 2013)

Tokat ,1923 ylnda ;Erbaa ,Niksar, Readiye ve Zile ileleri balanarak il olmutur 1944' te Artova ve

Turhal , 1954 'te Almus , 1987' de Pazar ve

Yeilyurt,1990 'da Sulusaray ve Baiftlik leleri

kurulmutur. Merkez ilenin yan sra 11 ile , 64

Belde ve 579 Ky mevcuttur.

- 2 -

TARH

Tokat, ok eski bir yerleim merkezidir. Tokat il topraklar Anadoluda ilk siys birlii

kuran ve trih devrini aan Hitit mparatorluuna balyd.

Smi Asurlular bu blgeye hkim olamadlarsa da zaman zaman nfzlarn bu

blgeye kadar uzattlar. Hurrilerin istilsna urayan blge, M.. 8. asrda Kimmerler

ve skitlerin de istilsna urad. M.. 7. asrda Medler bu blgeye kadar yaklatlar.

Onlarn yerine geen Persler, Lidyallar yenince Anadolunun mhim ksm gibi,

blge de Perslerin eline geti. M.. 4. asrda Makedonya Kral skender, Pers

Devletini yenerek ran gibi Anadoluyu Makedonya mparatorluu topraklarna

katt.Makedonya Kral skenderin lm zerine imparatorluu komutanlar arasnda

taksim edildi ve bu blge Kapadokya Krall ile Pontus Krall arasnda devaml

ekime konusu oldu.

M.. 1. asrda Roma mparatorluu, Anadoluda hkm sren, Helenistik devletler

(Kapadokya), Pontus ve Bergama krallklarn ortadan kaldrarak, Anadoluyu Roma

mparatorluuna ilhak etti.

M.S. 395te Roma mparatorluu ikiye blnnce Anadolu, Dou Roma (Bizans)nn

payna dt. 395-1071 trihleri arasnda bu blgeye slm ordular ve Ssnler

aknlar yaptlar. Fakat devaml kalamadlar.

Byk Trk Hakan Sultan Alparslann 1071 Malazgirt Zaferinden birka sene sonra

bu ehir, Anadolu Ftihi ve Anadolu Trk Seluklu Devletinin kurucusu Kutalmolu

Birinci Sleyman ahn bakumandanlndaki Seluklu Trk Ouz ordular

tarafndan fethedilmitir.

Tokat Artuk Beyin veya Danimend Gzinin fethettii ihtilafldr. Fakat bu blge

Danimend Gziye verilmi olup, Anadolu Seluklu Trk Devletine bal

Danimendoullar Beyliinin ilk baehri Niksar olmutur. Tokat, Seluklularn eylet

merkeziydi. On ikinci asrda Seluklular Danimendoullarnn bamszlna son

vererek Konyaya, Seluklu baehrine baland.

On nc asrn ikinci yarsnda bu blge Moollarn ve Trklemi ranl Moollar

olan lhanllarn hkimiyeti altna girdi. 1308de Seluklu Hnedn kalknca lhanllar,

1335e kadar bu blgeleri dorudan doruya kendi idreleri altna aldlar.

Anadolunun sonuncu lhanl Genel Vlisi Uygur Trklerinden Eretna Bey, baehir

Sivas olmak zere kurduu Orta Anadolu Devletine Tokat ve evresini de katt.

1308de Selukoullarndan Melik Rkneddn Klarslann ksa saltanatndan sonra

btn Eretna Devleti gibi bu blgeler Sultan Kd Burhneddnin hkimiyeti altna

girdi. Kd Burhneddnin ldrlmesinden sonra i isyanlar blgeyi rahatsz etti.

Tokat halk toplanarak Tokatn Osmanl Devletine katlma kararn aldlar. 1392de

Yldrm Byezd, bu mrcaat zerine Tokat Osmanl Devletine (birliine) dhil etti.

- 3 -

Tmr Hann 1402 Ankara Sava ile Yldrm Byezdi yenmesi zerine Osmanl

Devleti sarsnt geirdi. elebi Sultan Mehmed bu blgeye hkim oldu. Akkoyunlular

ve onlarn yerine geen Safevler blgedeki halk kkrtarak isyanlara sebep oldular.

Yavuz Sultan Selim Han bu fitneleri sona erdirdi. Osmanl devrinde bir kltr merkezi

olan Tokat ve evresi Sivas Beylerbeyliine (eyletine) bal 8 sancaktan (vilyetten)

birine merkez olmutur. Tanzimattan sonra da Sivas eyletinin 4 sancandan biri

olup, 4 kazs vard.

Evliy elebi Seyahatnmesinde Tokat iin yle denir:

Bu havas ho ehrin drt tarafnda bahe ve bostanlar iinde sular akar.

Her banda birer kk, havuz, fskyeler ve eitli meyveler bulunur.

Halk zevk ehlidir.

Gariplere dostturlar.

Kin tutmaz, hile bilmez.

Cmi, saray, kk ve imretleri o kadar metin ve gzel olur ki, buralara girenler

hayran olurlar.

Hac Bekta- Velnin hayrl ve bereketli dularyla bu eski trih ehir limler kona,

fzllar yurdu ve irler yatadr.

Cumhriyet devrinde btn sancaklar gibi Tokat da kendi adn tayan ilin merkezi

olmutur.

- 4 -

GELENEK VE GRENEKLER

Trk toplumunun kendine has zelliklerinin yannda bir de yresel devam eden

gelenek ve grenekleri mevcuttur. Tokat ilinde bu konuda nemini devam

ettirilenlerle braklmaya yz tutmu olanlardan ksaca bahseder isek:

1 Misafirperverlik, byklere hrmet, kklere sevgi ve efkat, dknlere yardm

gibi Trk' n eski gelenek ve grenekleri aynen devam etmektedir.

2 - Dini bayramlarda bayram namazndan sonra mezarla gidilerek dualar okunur ve

llerimiz yad edilir.

3 - Dnlerde cirit oynamak, denek atmak, gre adetleri baz ilelerimizin

kylerinde halen devam etmektedir.

4 - Yeni yaplan evlerin en yksek noktasna veya kap zerine yumurta, yzerlik

tohumu, eski paputan mrekkep bir nazarlk aslr. Baz yerlerde ise at nal taklr.

Bu halen devam eden geleneklerimiz arasndadr.

5 - ocuu yaamayan aileler, ocuu yaayan krk evden gm para veya gm

paralar toplayp bilezik yaptrp doumdan sonra ocuun koluna taklr. Bilhassa

Zile ilesinde devam eden gelenee gre kale kapsndan koparlan demir

paralarndan da bilezik yaplarak ocuun koluna taklr. Bu suretle ocuklarn uzun

mrl olacana inanlr.

6 - ocuu olmayan aileler, yedi ayr ailenin isimleri Mehmet olan ilk erkek

ocuklarnn gmleklerinden yedi para alrlar. Yedi ailenin ilk kz ocuklar bir araya

gelerek cuma gn sela ve ezan vakitleri arasnda bu paralardan ocuk gmlei

dikerler. ocuklar olunca bu gmlek ocua yedi sene giydirilir. ocuklarnn bu

suretle uzun mrl olacana inanrlar. Bu gelenek bilhassa Zile ilesinde

yaygndr.

7 - Zile ilesinde ocuklarn yzlerinde kan sulu yaralar iin kireli kyndeki lyas

Baba Trbesi' ne gidilerek toprak alnr ve srlr. Bu suretle yaralarn iyi olduu

ifade edilir.

8 - Nazar iin "gz dedi" tabiri de kullanlr. Yzerlik ttss ve kurun dkm

yaplr. Kk ocuklara (iyi vasfl damzlk hayvanlara da ) yedi delikli mavi

boncuktan nazarlk taklr. Nazar deeceine inanlan kiinin yeni elbiselerinden bir

para kesilir atete yzerlikle yaklarak nazar tesirsiz hale geldiine inanlr.

9 - Kanayan yaralar zerine kann kesilmesi iin ttn kl serpilir. Veya rmcek a

koymak halen az da olsa devam edegelen inanlardr.

10- Ya yrme zaman geldii halde yryemeyen ocuklar her ayn ilk aramba

gn hafta mddetle Zile ilesinde Helval Dede Mezarl' na gtrlr. Mezar

ta zerine ocuk yatrlr, nc hafta gidite helva gtrlerek fakirlere datlr,

bu suretle ocuun ksa zamanda yryeceine inanlr.

- 5 -

11- Kusmal ve ateli hastalklarda, hastann bilekleri zerine bal srlp zerine

nane ekilir. Bu suretle kusmann kesildiine ve atein dtne inanlr.

12- Midesi bulananlar iin kzartlm ekmek sirkeye batrlr ve zerine nane

serpilerek hastann midesi zerine konulur. Bu suretle mide ars ve bulantnn

geeceine inanlr.

13- tmeden mtevellit ksrk ve srt ars hallerinde, srta stlm sirke srlr

ve zerine krmz biber ekilerek bir havlu ile kapatlr. Bu suretle ksrn ve srt

arsnn giderildii gelenek ve grenek halinde ilin her yerinde yaygndr.

14- Mide arlarna nane ve limon kaynatlr. Souduktan sonra iilir. Bu suretle mide

arlarndan kurtulunur. Bu ok yaygn bir gelenek halindedir.

- 6 -

DN

Tokat yresinde de eski evlenme ve dn adetleri baz deiiklikler dnda varln

srdrmektedir. ehir ve kasabalarda askerlik yapma evlenmenin ilk art olarak

grlmektedir. te yandan i g sahibi olmu bir gen evlenme isteini eitli

yollarla babasna hissettirir.

Evlenecek erkek tarafnn komu ve akrabalar kz aramaya balarlar ve grcle

giderler. Grclkte her ki taraf birbirinin zelliklerini aratrrlar. Erkek taraf kz

yakinen tanmaya alr. Kz beenilirse kesin istenmeye gidilir. Erkek taraf anne ve

yakn akrabalar bir akam kz evine giderek ksa bir sohbetten sonra kz ailesine

"Allah'n emri Peygamber'in kavli ile kznz olumuza istiyoruz" diyerek konuya girer.

Kz ailesi de "Allah yazdysa olur" cevabn vererek olan taraf hakknda gerekli

aratrmalar yapar. Uygun bulunursa olan tarafnn ikinci ziyaretinin beklendii

olan tarafna sezdirilir. Erkek tarafnn ikinci ziyaretinde kz taraf "Ne

yapalm Allah yazm, kader byle istemi" diyerek muvaffakatlarn bildirirler. Olan

taraf sz kesme gnnn tespitini ister ve ayn gn erkek taraf yakn akraba saygn

kiilerle birlikte kz tarafna gider. Kz evi de ayn ekilde hazr ve misafirleri

beklemektedir. Samimi karlamalardan sonra mutluluk dilekleri sunularak zel eyler

iilir. Her iki taraf birbirlerine isteklerini bildirirler, ayrca kz taraf erkek tarafndan

isteklerini talep eder.

erbet ime treninden sonra gzn aydn ziyaretleri balar. Erkek tarafnn

gnderdii hediyeler elbiseler ve olann adnn yazl olduu yzk belirlenen gnde

taklr. Nian ilemi bittikten sonra resmi nikah muamelelerine balanr. Dnden

nce olan evinde hazrlanan adna arlk denilen eyalar kz evine gnderilir.

eyiz asma ilemleri yaplr. Kz evi eyiz asma ileminden sonra belirlenen cuma

gn gelin hamam, cumartesi gn de kna gecesine ar yaparlar. Hamam gn

davetliler hamamda toplanr ve ykanrlar. Hamamdan kld gnn gecesinde

olan annesi kz evine bir amdan ile bir miktar kna gnderir. Kna yakma

elenceleri balar. Gelin kna yaklacak masaya getirilerek knas yaklr. Gelinden

sonra dier davetliler ve gen kzlara da kna yaklr. Kna yakmann ertesi gn

olan evinde gelin alma hazrlklar balar. Gelin evinde kahve iildikten sonra

hazrlanan gelin alayarak aile byklerinin ellerini per ve kapda hazr bulunan

arabaya kimseye grnmeden biner. Gelin olan evine gelince ailenin reisi tarafndan

karlanr. Evin stndeki pencereden damat gelin arabasnn stne para ile erez

serper. Gelin bir mddet dinlendikten sonra damat gelinin koluna girer ve davetlilerin

olduu salona getirir. davetlileri selamladktan sonra gelin bir koltua oturur, damat

birka dakika ayakta kalr, trende bulunanlar tekrar selamlar ve gelinle birlikte

salondan kar. Bu trene "koltuk treni" denir.

- 7 -

NANLAR

Toplum hayatnda inanlarn ok nemli yerleri vardr. Bunlar zamana gre

deerlendirilirse herhangi bir ihmalin neticesi olacak zarar ve saygszlklar nleyici

olduu grlmektedir. Tokat ve dolaylarnda inanlara ait tespit edilen deyimleri

aadadr :

1 - Pazar gnleri ev ileri grmek iyidir. Yeni yaplan evlere pazar gn tanmak

uur saylmaktadr.

2 - Sal gn yeni ie balanlmaz, balanlrsa i sallantda kalr.

3 - Sal gn alnan eyalar uzun sre dayanr ve kullanlrm. Sal gn doanlarn

uzun mrl olduklar inanlr.

4 - Cuma gn ie balamakta uur vardr. Yalnz ev temizlii yaplmaz. Sabahlar

ykanmak ve hamama gitmek uur saylr.

5 - Geceleri mezarlktan geilmez. llere saygszlk olur.

6 - Geceleri trnak kesilmez, bak ve silahla oynanamaz.

7 - Geceleri komulara st ve iecek eyler gnderilmez.

8 - Gece kimseye ate verilmez, sahanla ve ahra atele girilmez.

9 - Ylan yakalannca yamur yaacana inanlr.

10- Nisan yamuru ifaldr, tepsilerle toplanr ailenin btn ocuklarna iirilir.

11- Cenaze geerken oturulmaz.

12- l kan evlere komular 2-3 gn yemek gnderirse komu haklar helal olur.

13- Gurbete gidenin arkasndan bir kova su dklr. Bu suretle kazasz belasz

dnleceine inanlr.

14- Hilal eklindeki Ay' parmakla gsterenin parmandan dolama kar.

15- lk defa Ay' gren gebe kadnn ocuu erkek ve shhatli olur.

16- Ay' ilk defa grenin gzele bakmasnn iyilik, para veya altn yze bakmasnn

ise zenginlik getireceine inanlr.

17- Ay tutulduu vakit silah atlarak evreye haber verilir.

- 8 -

HALK OYUNLARI

Bir toplumun gemiini gnmze yanstan en nemli olgulardan birisi folklorik

deerlerdir. Tokat halk oyunlar ile ataszleri ile bilmece, hikaye ve destanlar

ile masallaryla, trkleriyle, inanlar ve adetleriyle, seyirlik oyunlar ve danslar

ile giyim ve kuam gibi gelenek ve grenekleri ile folklorik zellii ok zengin olan bir

yredir. lin folklorik deerleri ve bu deerlerin zelliklerinden bazlar unlardr :

Geyik Oyunu: Geyik klna girmi bana boynuzlar, gzne iki yuvarlak ayna

taklm bir oyuncu dans ettikten sonra l gibi boylu boyunca yere serilir. Daha

sonra by yardm ile diriltilir. Yeniden oynamaya balar, geyik ve lm ile gne

sembol olan aynann geyik ile birlemesi Hititlerde bulduumuz sembolik bir

birleimdir. Bu oyun kzl erkekli olarak davul zurna eliinde oynanr.

ekirge Oyunu: ekirgenin sramas ve taklidi yaplarak kzl erkekli davul zurna

eliinde oynanr. limizde yaygn bir oyundur.

Ellik Halay: Almus ve Readiye ilelerinin kylerinde yalnz kadnlar tarafndan

szl ve davul zurna eliinde oynanan bir halaydr.

Esmen Diley: Kzl erkekli olarak szl sazl bazen davul zurna eliinde Readiye

ilesinin yaygn bir oyunudur.

Garkn(Kargn) Halay: Yalnz erkekler tarafndan davul zurna eliinde oynanr.

Artova' nn Kargn Ky' nden km ilin her tarafnda yaygndr.

Hanm Kzlar: Kzl erkekli gruplarn birbirlerine karlkl trkler sylemesi ile davul

zurna eliinde oynanr.

Ho Bilezik: Kzl erkekli dnlerin nde gelen oyunudur. nce sazl ve davul zurna

eliinde oynanmaktadr.

biski Halay: Kzl erkekli davul zurna eliinde oynanr. Niksar ilesinin biski Ky'

nden kmtr.

Kartal Oyunu: Erkekler tarafndan kartal taklidi yaplarak oynanr. Almus ilesinin

Glgeli (Leveke) Ky'nden kmtr. Davul zurna eliinde mahallinde yaygn bir

ekilde Leveke Halay adnda oynanr.

Kzk Halay: Kzl erkekli davul zurna eliinde ok hareketli, kz ve erkeklerin

eleerek el vurmalar le devam eden Tokat Merkez Kzk Ky'ne has bir oyundur.

Kek Oyunu: Mahalli dnlerde ince sazl ve davul zurna eliinde kzl erkekli

oynanan ok hareketli bir oyundur.

Lalelim Oyunu: Kzl erkekli kar karya el rpmak(el vurmak) suretiyle davul

zurna eliinde oynanan ok hareketli bir oyundur.

- 9 -

Maat Halay: Kzl erkekli davul zurna eliinde oynanr. Zile ilesinin Maat

(Yalnyaz) Ky'nden km olup blgede ok yaygndr.

Necip Halay: Kzl erkekli davul zurna eliinde oynanr. Tokat Merkez Necip Ky'

nden km olup blgede yaygn bir haldedir.

Omuz Halay: Hem yalnz erkekler hem de erkek ve kzl gruplar halinde omuz

omuza verilmek suretiyle ile davul zurna eliinde oynanr. Omuz omuza vermi

erkeklerin omuzlarna kzlar kar. Oyun ayakta devam eder. Bu oyun erkein kadn

omuzunda tayarak kadna verdii deeri simgeler. Yrede yaygn bir oyundur.

Samah Oyunu: Kzl erkekli oynanr, kzlar bir daire etrafnda davul zurna ritmine

uyarak dnerler, erkekler de onlar ayr bir ekilde takip eder. Dnerek devam eder.

lin her tarafnda yaygn bir oyundur.

Sars Halay: Erkekler tarafndan oynanr. Davul zurna eliinde oynanan bu oyun

ok hareketlidir ve her tarafta yaygndr.

Tokat Arlamas: Kzl erkekli kademede arlama, yelleme eklinde deiik

figrlerle davul zurna eliinde oynanan ve blgede ok yaygn olan bir oyundur.

Tombul Makine: Kzl erkekli yan yana davul zurna eliinde karlkl el vurarak

figr ve ritim ynnden ok ilgi ekici bir oyundur. Almus ve Artova Kyleri' nde ok

yaygndr.

- 10 -

YRESEL GYM

Kadn Giyimi:

Bindall, alvar, araf, yazma, orap, Tokat'n kadn

kyafetlerinin en nemlileridir. Kadife veya atlas zerine

gm telle ilenmi belden yukars dar alt ksm

geni bindall denilen boy elbisesine zellikle krsal

kesimlerde sk sk rastlamak mmkndr. Bele taklan

gm kemer bu kyafetin bir aksesuardr. alvar zel

gnlerden ziyade gnlk giyilen bir i kyafetidir. araf

genellikle yal kadnlar giyer, baa rtlen

yazmalar dnda it denilen nak desenlerle sslenmi

bartleri de Tokatl gen kzlarn kyafetleri

arasndadr. Renkli ynden rlm oraplar ve kendine

has zarafeti bulunan ayakkab da Tokat'n mahalli

kyafetlerindendir.

Erkek Giyimi:

Tokat'n mahalli erkek kyafetlerinde en ok dikkati eken cepkendir.

nceleri gnlk kyafet olarak giyilen sonralar dnlerde ve zel

gnlerde kullanlan cepken, yelek boyunda, n dmesiz, etraf

srma ve ortas kasnak ii ipek ile ssl, altna gmlek giyilen bir

kyafettir. Ayrca yakasz gmlek, pantolon ve bele sarlan

kuak, Tokatl erkeklerin mahalli giyim eklidir.

- 11 -

YRESEL YEMEKLER:

Tokat ili bereketli topraklarnda yetien rnleriyle zengin bir mutfaa sahiptir.

Tokatn verimli topraklar Tokat mutfann zenginliini oluturur. Orta Anadoluya

zg unlu besinlerin yan sra yre mutfanda sebze ve meyve de nemli yer tutar.

Tokat mutfanda asma yapra yaygn ve deiik biimlerde kullanlr. Yaprak

sarmas, cevizli bat, bakla dolmas bunlarn balcalardr. Kazova zm, zile

pekmezi ya da cevizli eker sucuu Tokat yresi ile zdelemi tatlardr.

Yre mutfann en nemli yemeklerinden biri olan "cevizli bat" deiik bir ile

hazrlanan bir tr yaprak sarmasdr. En nemli zellii iinde bulgur ve dvlm

ceviz ii kullanlmasdr. Kn kekekle birlikte tketmek zere yazdan pastrma ya

da kemikli etler tuzlanp emen srlerek kurutulur. Yine kekek piirilecei

zaman yarma ve nohut halanr ve kurutulmu etle birlikte yenir. Yreye zg hamur

ilerinin en nemlilerinden biri de "kelikli" dir. Bu brek sata piirilir ve pide

eklindedir.

Tokat mutfanda ok eitli bitkiler de kullanlr. rnein eki bir tad olan pancar

yaprana benzeyen evelik, madmak, nivik gibi bitkiler pilav, orba ve kavurmalarda

sklkla kullanlr. Bunun yannda bulgur,

kekek, tarhana, kuskus, pekmez, sucuk, sebze meyve kurutmas, geleneksel Tokat

mutfann temelini oluturur.

Tokat'n yemek kltr de olduka zengin ve itah acdr. Yreye has pek ok

miktarda leziz yemekler yaplmaktadr. zellikle hamur ilerinden

kelekli, Katmer, Czlak, Hahal ve Cevizli rek, Mant, Yuurtma; orbalardan

Tarhana, Kuskus, Bacakl orba, Helle orbas, Gendime Toygas orbas;

pilavlardan Kekek, Mercimekli Bulgur Pilav; tatllardan Zile Pekmezi, Cevizli eker

Sucuu (Kme) Trtl Baklavas, Yufka Tatls, Zambak Reeli yreye has yemeklerin

balcalardr.

Bunlardan baka Tokat pastrmas ve elbiseli sucuk da Tokat'a has dier yiyecek

maddeleridir. Tabii patlcan, domates, biber ve sarmsak, patates ve kuzu kuba et

kullanlarak yaplan Tokat Kebabn da unutmamak gerekir.

Geleneksel Tokat evlerinin en byk zellii byk odalarndan birinin mutfak

olmasdr. Mutfaa halk az ile evi veya akana denir. Taban demesi bal

peteini andran kiremit tula ile kapldr. Odann bir kesinde yemek yapmaya ve

amar kazann kaynatmaya yarayan yer oca bulunurken; dier tarafta

kurutulmu yiyecek, konserve, sala, peynir, yaprak saklanan kiler bulunur. Ayrca

kuru baklagil ve tahln sakland blmeli ambar vardr. Ba evlerinde kebap

frn, zm suyunun karld irehane, geleneksel Tokat mutfann en belirgin

zelliidir.

- 12 -

Bugn bile Tokatta yemekler ounlukla yer sofrasnda yenilir. Mutfak kalabalk

ailelerde oturma odasdr. Tokatn ok zengin mutfa vardr.

orbalar:

Bacakl orba, btn orba, ke, oma orbas, topallakl helle, prk

orba, kebo orba, katkl(ayranl), kelem orbas, kamal orba.

Etli - Kurubaklagil Yemekleri:

Kekek, bat, cotu yemei, i yemei, basta, bryan, kark yahni, ferfene, dolma

kfte, Tokat kebab.

Sebze Yemekleri:

Nivik, madmak, bakla dolmas, pakali, gelin parma, srgan yal a, baldran.

Unlu Hamurlu Yemekler:

ipsi, papa, siron, olibah, tl kfte, kulak, cad.

rekler ve Brekler:

Kavlak brek, msr brei, prasa brei, ya brek, hamba, Almus brei, ta

ekmei, araf bregi.

Tatllar:

Gdl, kumak, hasurda, sini evirme.

Bunlarn dnda Tokat pastrmas, elbiseli sucuk, ilde bolca yetien kuburnudan

elde edilen reel, marmelat, nektar.

- 13 -

MEHUR YEMEKLER

Tokat Kebab:

Taze kuzu eti, kuyruk ya, patlcan, domates, yeil biber, patates, soan, sarmsak

ve zel piirilmi kebap pidesi kullanlarak yaplan Tokata has bir yemektir. zel

kebap ocaklarnda yaplr. Kk paralar halinde kesilen etler baharat, biber ve

soanla terbiye edildikten sonra hafif yalanm ilere taklmak zere bekletilir.

ilerin en bana et ve sebzelerin dmemesi iin patlcann sap ksm taklr. i

zerine bir et bir sebze ve sebze aralarna bir para kuyruk ya ve bir iki di

sarmsak dizilir. Patlcanlarn kabuu alnmaz yardan kesilmi ve uzun selvi

doranm patlcanlar nceden hafife tuzlanmaldr. Birka ie de etler mstakil

olarak taklr.

Kebap ocann ortasnda bulunan yatay demire iler aslr. Frnn iki tarafnda

bulunan yatay blmde yanan odunlarn atei ile pimeye braklr. Frnn alt

ksmnda bulunan sac tepsiye damlayan yalar toplanr. zel piirilmi pideler bir

tepsiye yaylr. Pien etler ve sebzeler bunun zerine syrlr. Tepsinin ortasna pien

domatesler konulur. zerine toplanan yalardan gezdirilerek servise alnr.

Kekek:

Btn yarma, nohut, kemikli et, ya tuz, kara biber. likli kemikli et akamdan

emenlenir ve bekletilir. Kekein piecei tencereye etler alnr, zerine tuz ilave

edilir ve pimeye braklr. Suyu azalnca et pimemise tekrar su konulur ve pimeye

devam edilir. Et pitiinde suyu yeterli ise tekrar su verilmez. Ayklanm ve ykanm

yarma ve nohut katlr. Tuz ilave edilir. Baharatlar atlr. Ar atete pimeye braklr.

Yarmalar ve nohudu istenilen derecede pimemise tekrar su verilir. Yar pimi

durumda iken ya eklenir ve pimesi tamamlanr.

NOT: Taze etle olabilecei gibi kurutulmu etle de piebilir. Scak scak sofraya alnr.

Tahta kakla pitii tencereden yenilmesi tercihlidir. Tabaklara datm yaplmaz. K

sabah kahvaltsnda ve le vaktinde tercih edilir. Yannda ayran,kuburnu ezmesi ve

turu tercih edilir.

Bat:

Yeil mercimek, yeil soan, yeil biber, maydanoz, kuru soan, domates

salas, dere otu, reyhan, domates, kylm ceviz, ince bulgur, tuz, kimyon ve kara

biber malzemelerinden yaplr.

Yeil mercimek nce halanr, suyu szlmeden soumaya braklr, yukardaki

malzemeler doranarak soumu olan mercimee katlr. Biraz su ilave edilir. Hafif

ve besin deeri yksek bir souk yemek olarak servise sunulur.

- 14 -

Bakla Dolmas:

bakla, ince bulgur, domates salas, reyhan, kuru soan, maydanoz, tuz, kara

biber, ya ve paralanm et malzemelerinden yaplr.

Madmak:

Tokatn yemek kltrnn en gzel rneklerinden biri olan madmak, ayr ve

meralardan toplanr. Ayklandktan sonra ykanr. nce ince doranp, tekrar

ykanarak szgeten geirilir. Bir kazanda kylm soan, ya ve pastrma ile

kartrlp, soan lnceye kadar beklenir. Daha sonra madmak konur. Biraz

bekledikten sonra bulgur ve su ilave edilir. Tuz atlarak iyice piinceye kadar beklenir.

NELER LE NL ?

Ttn retimi, Niksar Ayvaz Suyu, Almus Baraj Gl, Ballca Maaras, Topam

Yaylas, Zinav Gl, Gk Medrese, Tokat emeni, Sulu Saray ( Sebastapolis ), Tokat

Kebab, Yazma retimi.

L SM NEREDEN GELYOR?

Tokat ismi Trkede bildiimiz tokat kelimesinden gelir. Tokatta bulunan kalenin

ismi Comano Pontica idi. Anadoluyu fetheden Seluklu Ouz Trkleri, bu kaleyi

alnca Bizans ordusuna ok ar bir tokat vurmu olduu kabul edildi. Bylece

Bizansa vurulan tokat bu ehrin ismi olarak yerleti. ehre Tokat ismi verildi.

Tokat isminin gerek meneiyse Bizansllara it Comano Pontica kalesini kuatan

Seluklu ordusunun kumandan Melik Danimend Gzi, kale hakknda bilgi almak

iin bir Trk askerini kaleye gizlice gnderdi. Kaleye giren Trk askeri, bilgi toplarken

Bizansl askerler etrfn kuatt. 20 Bizans askeriyle bouan bu yiit, herbirini birer

tokatla yere serip kap kurtuldu. Bu boumay kale burcundan seyreden kale

komutan; Trkn tokad bu ise silh nasl olur? diyerek korkmaya balad ve

kalenin burlarna teslim bayra ekerek teslim oldu. Zafer, kahraman bir Trk

askerinin tokadyla kazanlm olduundan, bu askerin htrasna ehre Tokat ismi

verildi. Kale, Bizansn Anadoludaki en nemli kalelerinden biri ve bata geleniydi.

- 15 -

TOKAT KALES

Kaleye ait en eski izler 5 ya da 6. yzyla ait olup kalenin bu yllarda var olduu

bilinmektedir. Yapnn ina edildii kayalklar doal bir kale zelliine sahip olmakla

beraber surlar ve kale ierisindeki odalar insanlarca yaplmtr.

lk yerleimcileri bilinmeyen yapnn bilinen gemiine bakldnda en eski

yerleimcilerinin Komana Pontika' dan gen Hristiyan gruplar olduu bilinmektedir.

nasnn ardndan uzun yllar Dou Roma mparatorluu'nun elinde kalan kale 1074

ylnda Danimend Gazi tarafndan ele geirilmi ve Byk Seluklu Devleti kaleye

hakim olmutur. Seluklular'dan sonra Osmanl mparatorluu hakimiyetine giren kale

Seluklu ve Osmanl dneminde onarm grm, zellikle savunma amal

kullanlmtr. Kimi zaman isyanclar ve devlet yneticilerine hapishane olarak

kullanlan yap bu nedenle ardak- Bedevi adyla da anlmtr. Drakula olarak da

bilinen III. Vlad bu kalede hapis hayat yaayanlardan biridir. Kale, Trkiye

Cumhuriyeti dneminde ise savunma amal kullanlmaktan ziyade kltrel olarak

nem kazanmtr.

Mimarisi:

Kalenin gnmze dek ulaan ksmlar Orta a mimarisini andrmaktadr. Sur

duvarlar i ve d surlar olmak zere kesme ta ve molozlar kullanlarak kademeli

olarak kaya ktlelerine oturtulmutur. Begen plnla oluturulan yap sekiz bur ile

glendirilmi, kuzeydeki doal kayalklarn kap olarak kullanlmasna izin verilecek

ekilde dizayn edilmitir. Kalenin en ok hasar gren kuzey ve gney ynlerindeki

duvarlar depremler ve bakmszlktan yklm, bugne yalnzca ana kaya zerindeki

yaplar kalmtr. Ayrca yapnn doal yollarla meydana gelen kayalk surlar yine

doal tahribatlara kar olduka dayankldr.

Kaleye giri kuzey ynndeki bir oyuktan yaplmaktadr. Mazgallar, kuleleri, burlar,

sarnc, cephanelii ve kulelerinin bir blmnn gnmze ulat kalenin ierisinde

birok oda bulunmaktadr. Bu yaplardan geriye kalan ise temel kalntlar ile

tonozlardr.

- 16 -

TOKAT HAKKINDA DER BLGLER

Dnya tarafndan Drakula diye bilinen Kazkl Voyvoda III.Vlad (Tepe)n Tokat Kalesinde tutsak olarak kaldn,

Dnyaca nl Apollon heykellerinden bir tanesinin Tokat Mzesinde bulunduunu,

Yavuz Sultan Selimin aldran seferine giderken otan Readiye (Demircili) Selemen Yaylasnda kurup, burada Cuma namazn kldn,

Hz. Mevlanann 'Fih-i Ma fih' adl eserinde: Tokat'a gitmek gerek, nk Tokat'ta insanlar ve iklim mutedil diye Tokat vdn,

lim ve fikir adam eyhlislam bn-i Kemalin Tokatl olduunu, Plevne kahraman Gazi Osman Paann Tokatl olduunu, Ahmet Yesevinin talebelerinden olan Hubyar Sultann Tokatl olduunu ve

mezarnn Almusun Tekeli Yaylasnda bulunduunu, Anadolunun nemli ozanlarndan Kul Himmetin Tokatn Almus lesi Varzl

Kynde yaadn, Trklerin Anadoluya geliinden itibaren 900 admda 900 yllk Trk slam

Eserlerini bir arada grebileceiniz tek yerin Sulusokak olduunu, Anadolu Medeniyetler Mzesinde sergilenen ocuunu Emziren Kadn

Heykelinin Erbaa Horoztepeden ktn, 1730da balayan Patrona Halil syanndan itibaren Padiahn ferman ile

Osmanl Topraklarndaki tm hamam iletmelerinin gnmze kadar Tokatllara verildiini,

Melik Danimend Gazi tarafndan XI. Yzylda yaptrlan Garipler Caminin 1071 Malazgirt Zaferinden sonra btn Anadoludaki en eski cami olduunu,

Danimentli Sultan Nizamettin Yabasan tarafndan yaptrlan Yabasan Medresesinin Anadolunun ilk Medresesi olduunu,

Osmanl mparatorluunun en byk ar sanayi tesisi olan bakr kalhanelerinin Tokatta olduunu

Osmanl mparatorluunun znik, Ktahya, anakkaleden sonra en nemli seramik retim merkezinin Tokatta olduunu,

17. Ve 18. Yzylda Osmanl Saray Mensuplarnn Valide sultanlar dahil giydikleri elbiselerin Tokatta dokunup gnderildiini,

Osmanl mparatorluunun en nemli dericilik sanayisinin Tokatta olduunu, Bir dnem Tokatn bereketli topraklarnda 37 cins zm, 25 eit armut

trnn bulunduunu, Osmanl mparatorluunun en nemli ipek bcekilii ve ipekli dokuma

merkezlerinden birisi olduunu, 1847 ylna kadar Tokatn Osmanl Karagmrklerinin merkezi olduunu, Anadoludan geen Roma, Seluklu ve Osmanl mparatorluu dahil yollarn

kavak noktasnn Tokat olduunu, Bir dnem sadece Sulusokakta 12 tane ehir hannn bulunduunu, Dnyada ilk tek kiilik konaklamal otel odalar dahil olmak zere butik

otelciliinde ilk defa Tokatta Deveciler Hannda uygulandn Seluklu dneminde Anadoluda ilk defa kanalizasyon ebekesinin (iki koum

at arabas geecek byklkte) Tokatta yapldn ve Cumhuriyet dneminde dahi kullanldn,

Aksu ebekesi ile 12 kmlik sulama sistemi ile Tokat ehrinin su ihtiyacnn 600 yl nce giderildii,

- 17 -

Mevlana Celaleddin Rumi Hazretleri hayatta iken Konyadan sonra alan ikinci Mevlevi derghnn Tokatta olduunu,

Anadoluya halveti tarikatn ilk kez getiren nl mutasavvuf Abdulmecidi irvani hazretlerinin Tokatta irad vazifesinde bulunup Tokatta medfun olduunu,

Anadolunun ilk tp fakltesinin ve astronomi bilimlerinin Niksar merkez olmak zere Tokat ve Niksarda okutulduunu,

l snrlar ierisinde 5 er yz metre irtifa ile tane ovaya sahip dnyadaki tek vilayet olduunu, Niksar-Erbaa ovas 220 rakm, Kazova 650 rakm, Artova 1150 rakm

Dnyann en kuzeyinde yetien Lbnan sedir ormanlarnn halen Erbaa ve Niksar Aknclar ky blgesinde mevcut olduunu

Dnyada ilk dikey milli su deirmenlerinin Niksar bulunduunu, Komana Pontikann Ma tarikatna mensup Anadolunun yerel dinlerinden

birine ait olduunu, Tokat mzesinin Anadoluda ilk alan mzelerden birisi olduunu (1926), 1950 ylna kadar Tokatn stanbul, Ankara ve zmirden sonra en ok vergi

veren drdnc vilayet olduunu, 19 Mays 1919da Samsundan balayan Milli Mcadele hareketinin en nemli

duraklarndan birinin Tokat olduunu, Dnyada ilk kle bakr retim ve ticaretinin Tokatta yapldn, Prens Charlesin Sulusaray Sebastapolisi ziyaret ettiini amzn Dedekorkutu olarak bilinen nl hikaye ve roman yazar Mustafa

Necat SEPETOLUnun Zileli olduunu, Osmanlnn ilk su ebekelerinden (karuz, kerhiz) keerzn Zilede yapldn, Roma mparatoru Jul Sezar'n dnyaca nl sz Veni-Vidi-Vici'yi (geldim-

grdm-yendim) Zilede sylediini, Orta Asyadaki kadn hatun yani KATUN (kadn lider) geleneini 1860 ylnda

Zilede Ana Bac diye bir kadnn yaattn ve Anadolu Aleviliinde dedeliin hanedan srmesine ramen Ana Bacnn dede soyundan gelmeyerek orta Anadoludaki byk alevi guruplarn kendi talipleri arasna kattn,

M 2000 li yllarda frig dinlerinden Anaitisis dininin hac merkezinin Zile olduunu, Zile deki Anahita tapnana her yl onbinlerce Anaitisin ekem aynn ilk haftas hac olmak iin geldiini ve Zile panayrnn bundan doduunu,

Trkiyenin en zengin mermer yataklarnn Zilede bulunduunu ve gnlk Zileden yaklak 50 tr kamyon ile in'e mermer ihracat yapldn,

Zilede yzyllardr cenaze namazlarnn camide deil de ar merkezinde oluturulan Musalla da klndn, Zile deki okunan cenaze Sala snn sadece Zilede farkl olduunu

Zilenin Acsu Kynde Orta Asyadan kalan bir aman bayram olan Ficenk Bayram'nn her yl 24 Nisanda kutlandn,

Osmanl dneminde divan karar ve padiah ferman ile yaynlanan 6 panayrdan birinin Zile Panayr olduunu,

1935 ylnda Zileliler kendi aralarnda topladklar para ile ekoslovakya'dan T16 tipi sava ua alarak, Milli Tayyare Cemiyeti yani Trk Hava Kuvvetlerine baladklarn ve uan adnn Zile Tayyaresi olduunu biliyor muydunuz?