Basit Elektrik Devresi - sinifogretmenim.comba¤lant› kablosu kullanarak basit bir elektrik devresi oluflturdu. Ancak devredeki ampul ›fl›k vermedi. Bunun nedeni afla¤›dakilerden

Basit Elektrik Devresi

FEN VE TEKNOLOJ‹

Yaflam›m›zdaki ElektrikTemel Kaynak 5

562

Devrede Ampullerin Parlakl›¤›n› Nas›l De¤ifltirebiliriz?Basit bir elektrik devresinde• pil • ampul • anahtar• ba¤lant› kablosu • duy

bulunur. fiekilde gösterilen devre 1 pil, 1 anahtar,1 ampul ve 3 ba¤lant› kablosundan oluflmufltur.Bir devrede birden fazla ampul ve pil debulunabilir.

Devrede ampullerin ›fl›k verebilmesi içindevreyi oluflturan tüm elemanlar çal›fl›rdurumda olmal›d›r.

Devrenin anahtar›n› kapatt›¤›m›zda ampulya da ampuller ›fl›k verir. Yukar›daki devredeanahtar aç›kken ampul ›fl›k vermez.

Anahtar› kapatt›¤›m›zda tellerden elektrikakar, ampul ya da ampullere elektrik ulaflarakdevre tamamlan›r ve ampul ›fl›k verir.

Ampul Say›s›n›n De¤ifltirilmesiBir devrede ampulün daha parlak ›fl›k

vermesini sa¤layabiliriz. Yukar›daki II numaral›devrede bir ampul olsayd› bu ampul daha

parlak ›fl›k verirdi. Çünkü ampul say›s› fazlaoldu¤unda pilden gelen elektrik enerjisiampuller aras›nda paylafl›ld›¤› için ampullerinparlakl›¤› azal›r.

I. devrede pil say›s› sabit tutulup ampulsay›s› de¤ifltirilerek II. devre oluflturuluyor.

I. devredeki ampul say›s› 3’e ç›kar›ld›¤›ndapilin sa¤lad›¤› elektrik enerjisi yeterliolmayaca¤›ndan ampuller ›fl›k vermez.

Her iki durumda da pil say›s› sabittutuluyor, ampul say›s› de¤ifltiriliyor. Bunedenle pil say›s› kontrollü de¤iflken, ampulsay›s› ba¤›ms›z de¤iflkendir. Ampullerinparlakl›¤› ampul say›s›na ba¤l› olarak de¤iflti¤iiçin ba¤›ml› de¤iflkendir.

Basit bir elektrik devresinde ampul say›s›n›art›rarak ya da azaltarak ampulün parlakl›¤›n›de¤ifltirebiliriz.

BAS‹T ELEKTR‹K DEVRES‹

I

I II

II

Tek ampuldaha parlak ›fl›kveriyor.

‹ki ampul pilinsa¤lad›¤› elektrikenerjisini paylaflt›¤›için daha az ›fl›k verir.

Yaflam›m›zdaki Elektrik FEN VE TEKNOLOJ‹

563

Devre Elemanlar›n›n Sembolle GösterimiDevrelerde kullan›lan

ampul, pil ve anahtar farkl›flekillerde ve özellikteolabilir. Ancak buelemanlar›n devredekiifllevleri hep ayn›d›r,de¤iflmez.

Devredeki elemanlar›çizmek zaman alaca¤›ndan, elemanlar›n flekilve özellikleri farkl› olabilece¤inden her bireleman sembolle gösterilir.

Devrede pil , ampul ,

anahtar , ba¤lant› kablosusembolleri ile gösterilir. Devrede ampullerinyerlefltirildi¤i duylar›n sembolle gösterimiyap›lmaz.

Dünyan›n her yerinde devre elemanlar›n›nsembolle gösterimi ayn›d›r. Böylece herhangibir ülkede yap›lan bir aletin devresinin gösterimibütün ülkelerde anlafl›l›r. Elektrikli aletlerindevreleri kullan›m k›lavuzlar›nda yer al›r. Aletbozuldu¤unda bu k›lavuzlara bak›larak tamiredilir.

Afla¤›daki devreleri inceleyelim:

Sembolle gösterilen I. devre flekildeki gibikurulabilir.

fiekil I fiekil II

fiekil I’deki devreyi sembollerle flekil II’dekigibi gösterebiliriz.

Pil

Anahtar

Ampul

kapal› anahtar

aç›k anahtar

kapal› anahtar

‹ki pil, ikiampulden oluflankapal› devre

Üç pil, birampulden oluflanaç›k devre

‹ki pil, üçampulden oluflankapal› devre

I


564

Çal›flmayan Devreler

fiekildeki I. devrede ampul ›fl›kvermemektedir. Pilin – kutbu ile ampul aras›ndaba¤lant› sa¤lanmam›flt›r.

II. devrede ise devreye enerji sa¤layan pilba¤lanmad›¤› için ampul ›fl›k vermez.

Bir devrenin çal›flmamas›n›n nedenleri:• Pilin devreye yanl›fl ba¤lanmas›,• Ampulün bozuk olmas›,• Kablolarda kopukluk olmas›,• Pilin ya da pillerin gücünün ampullleri

yakmaya yetmemesi olabilir.

Pil Say›s›n›n De¤ifltirilmesiBasit bir elektrik devresinde pil say›s›n›

art›r›p azaltarak da ampulün parlakl›¤›n›de¤ifltirebiliriz.

I. devredeki ampul say›s› sabit tutulup pilsay›s› art›r›larak II. devre oluflturuluyor. Budevrede ampule daha fazla elektrik enerjisiverildi¤i için ampul daha parlak ›fl›k verir.

Pil say›s›n› 1’e indirdi¤imizde ampulünparlakl›¤› azal›r.

Basit elektrik devrelerinde devreyeba¤lanan her bir pil ampulün parlakl›¤›n›nartmas›na neden olur.

Yukar›daki devrelerde• Pil say›s› Ba¤›ms›z de¤iflken• Ampul say›s› Kontrollü de¤iflkendir.Ampulün parlakl›¤› pil say›s›na ba¤l›

olarak de¤iflti¤i için ba¤›ml› de¤iflkendir.

I II

I II

Ampulün parlakl›¤›n› de¤ifltirmek için oluflturdu¤umuz durumlardaki de¤iflkenleri tablodagösterelim.

Yap›lanDe¤ifliklik

Kontrollü De¤iflken(Devrede say›s› sabit

tutulan eleman)

Ba¤›ms›z De¤iflken(Devrede say›s› art›r›l›p

azalt›lan eleman)

Ba¤›ml› De¤iflken(Devrede ba¤›ms›z

de¤iflkene ba¤l› olarakde¤iflen eleman)

Ampul say›s›n›nde¤ifltirilmesi

Pil say›s› Ampul say›s› Ampulün parlakl›¤›

Pil say›s›n›nde¤ifltirilmesi

Ampul say›s› Pil say›s› Ampulün parlakl›¤›

Dü¤meler Anahtar Görevi mi Yapar?

Günlük yaflam›m›zda elektrikle çal›flanbirçok alet kullan›r›z. Elektrikle çal›flan her aletiniçinde bir elektrik devresi bulunur. Her aletinkullan›m amac›na göre içindeki devre farkl›d›r.Mikserin içindeki devre ile ütünün içindeki devrebirbirinden farkl›d›r.

Evimizdekiampullerin ›fl›kvermesi ve kapanmas›da bir elektrik devresisayesinde olur.Evimize ulaflanelektrik, kablolarlaodalara da¤›l›r.Kablolar›n baz›lar›n›nuçlar›na elektrik dü¤mesi, baz›lar›na da prizba¤lan›r.

Elektrik dü¤meleri devrelerdeki anahtargibi ampule elektrik enerjisi ulaflt›rmak ya dagiden elektri¤i kesmek için kullan›l›r. Ampulün›fl›k vermesini istedi¤imizde dü¤meye basarakdevrenin tamamlanmas›n› sa¤lar›z. Devreçal›fl›r, ampul ›fl›k verir.

Prizlere, çal›flt›rmak istedi¤imiz elektriklialetlerin fifllerini takar›z. Bu aletlerin açmakapama dü¤mesine bast›¤›m›zda anahtarkapanarak devre tamamlan›r ve alet çal›flmayabafllar.


565

1. I. Elektrik enerjisini ›fl›k enerjisine çevirir.II. Elektrik enerjisi üretir.III. Devre elemanlar›n› birbirine ba¤lar.IV. Devredeki elektrik enerjisini kontrol

eder.Yukar›da görevleri belirtilen devrenin

elemanlar› afla¤›dakilerden hangisinde do¤ruolarak verilmifltir?

2. Ali, bir devrede ampul say›s› ileampullerin parlakl›¤› aras›nda nas›l bir iliflkioldu¤unu tespit etmek istiyor. Ali, hangidevre eleman›n›n say›s›n› sabit tutar?

a. ampulb. pilc. ba¤lant› kablosud. duy

3. Yukar›daki pillerin sembolik gösterimiafla¤›dakilerden hangisidir?

a. b.

c. d.

4. I. Pil say›s›n› art›rmal›d›r.II. Ba¤lant› kablosunu uzatmal›d›r.

III. Ampul say›s›n› azaltmal›d›r. Emre, yapt›¤› devrede ampullerin

parlakl›¤›n› art›rmak istiyor. Emreyukar›daki de¤iflikliklerden hangisini ya dahangilerini yaparsa bunu baflarabilir?

a. Yaln›z I b. I, IIc. I, III d. II, III

5. Yandaki devredeyap›lan de¤ifliklerlesonuçlar› verilmifltir.Hangisi yanl›flt›r?

Yap›lan De¤ifliklik Sonuça. Pil say›s› art›r›l›nca ampulün

parlakl›¤› artar.b. Anahtar aç›l›nca ampul sönerc. Devreye ampul ampulün

eklenince parlakl›¤› azal›r.d. Ba¤lant› kablosunun ampulün

boyu k›sal›nca parlakl›¤› azal›r.

6. Yandakidevrelerde ampulünparlakl›¤›n›n nelereba¤l› oldu¤unubelirlemek için I. devre, II. devreyedönüfltürülüyor.

Buna göre afla¤›dakilerden hangisido¤rudur?


566

BAS‹T ELEKTR‹K DEVRES‹ - TEST 9✍

I II III IV

Ampul Anahtar PilBa¤lant›Kablosu

Pil Ampul AmpulBa¤lant›Kablosu

Ampul PilBa¤lant›Kablosu

Anahtar

AnahtarBa¤lant›Kablosu

Anahtar Pil

a.

b.

c.

d.

Kontrol edilende¤iflken

Ba¤›ms›zde¤iflken

Ba¤›ml›de¤iflken

Pil say›s› Ampulsay›s›

Ampulünparlakl›¤›

Ampul say›s› Pil say›s› Ampulünparlakl›¤›

Pil say›s› Kablonunuzunlu¤u


Anahtar say›s› Pil say›s› Ampulünparlakl›¤›

I II

a.

b.

c.

d.

7. fiekildekidevrenin sembollegösterimiafla¤›dakilerdenhangisidir?

a. b.

c. d.

8. Afla¤›daki devrelerden hangisininampulleri daha parlak ›fl›k verir?

a. b.

c. d.

9. Evlerimizdeki elektrik dü¤melerininbir devrede karfl›l›k geldi¤i eleman›nsembolik gösterimi afla¤›dakilerdenhangisidir?

a. b.

c. d.

10. Afla¤›daki devrelerden hangisindeki

ampuller ›fl›k verir?

a. b.

c. d.

11. fiekildeki devreye göreafla¤›daki tabloda verilenlerdenhangisi gerçekleflemez?

12. Elektrikle çal›flan bir aleti çal›flt›rmakiçin dü¤mesine bast›¤›m›zda gerçekleflenolay için afla¤›dakilerden hangisisöylenemez?

a. Aletin içindeki devre tamamlan›r.b. ‹çindeki devre aç›l›r.c. Devredeki anahtar kapan›r.d. Aletin devresi çal›fl›r.

13.

Yukar›daki devreler özdefl pil veampullerle oluflturulmufltur.

I. K devresindeki ampul, M devresindekiampullerden daha parlak ›fl›k verir.

II. L ve M devrelerindeki ampullerinparlakl›klar› ayn›d›r.

III. L devresindeki ampul, Kdevresindekinden daha parlak ›fl›k verir.

Devrelerdeki ampuller için yukar›dakilerdenhangisi ya da hangileri do¤rudur?

a. Yaln›z I b. I, IIc. I, III d. II, III


567

BeklenenSonuç

Devreyeekleneneleman

Devredenç›kar›laneleman

Ampullerinparlakl›¤›n›nazalmas›Ampullerinparlakl›¤›n›nazalmas›Ampullerinparlakl›¤›n›nartmas›Ampullerinparlakl›¤›n›nartmas›

a.

b.

c.

d.

K L M


568

14. Afla¤›daki ifadelerden hangisi

yanl›flt›r?

a. Bir elektrik devresinde piller belli bir

kurala göre ba¤lan›r.

b. Devre elemanlar›n›n sembolik gösterimi

ülkeden ülkeye de¤iflir.

c. Devrede ampul, pilin üretti¤i elektrik

enerjisini ›fl›k enerjisine dönüfltürür.

d. Bir devrede pil say›s› artt›kça ampulün

parlakl›¤› da artar.

15.

Yukar›daki devrelerin elemanlar› ve

durumu için afla¤›dakilerden hangisi

söylenemez?

16. Orhan pil, ampul, anahtar ve

ba¤lant› kablosu kullanarak basit bir elektrik

devresi oluflturdu. Ancak devredeki ampul ›fl›k

vermedi. Bunun nedeni afla¤›dakilerden

hangisi olamaz?

a. Pilin gücü ampulü yakmaya yetmemifltir.

b. Kablolarda kopukluk vard›r.

c. Devrede birden fazla pil kullanm›flt›r.

d. Kullan›lan ampul bozuktur.

17. fiekildeevlerde ampulün›fl›k vermesinisa¤layan düzenekgörülmektedir.

I. PII. RIII. SBuna göre yukar›daki elefltirmelerden

hangileri do¤rudur?a. I - II b. I - III c. II - III d. I - II - III

18. Bir devredeki pil say›s› ile ampulünparlakl›¤›n› gösteren grafik afla¤›dakilerdenhangisi olabilir?

a. b.

c. d.

19. Afla¤›da eleman say›lar› belirtilendevrelerdeki pil ve ampuller özdefltir. Buna görehangisindeki ampullerin parlakl›¤› daha azd›r?

a. 2 ampul, 3 pil b. 3 ampul, 3 pilc. 1 ampul, 2 pil d. 1 ampul, 3 pil

20. fiekildekidevrelerde pil veampullerözdefltir. Budevreler içinafla¤›dakilerden hangisi do¤rudur?

a. L anahtar› aç›ld›¤›nda sadece V lambas›söner.

b. V ve Z lambalar› Y lambas›ndan dahaparlak ›fl›k verir.

c. I. devreye bir pil daha eklenirse Ylambas›n›n parlakl›¤› azal›r.

d. II. devreden bir pil ç›kar›l›rsa Y lambas›,V ve Z’den daha parlak ›fl›k verir.

I 2 pil, 1 ampulden oluflan aç›k devre

II 2 ampul, 1 pilden oluflan kapal› devre

III 2 ampul, 2 pilden oluflan kapal› devre

IV 2 pil, 3 ampulden oluflan aç›k devre

a.

b.

c.

d.

I II

IVIII

Pilsay›s›1 2 3 4








I II

Y

Z

L

K

V

S R

P


569

1. Ampul ve pillerin özdefl oldu¤u

afla¤›daki devrelerden hangisinde ampul ›fl›k

verir?

a. b.

c. d.

2. fiekildeki

devrenin sembolik

olarak gösteriimi

afla¤›dakilerden

hangisidir?

a. b.

c. d.

3. Yandaki

ampul ve pillerin

sembolle gösterimi afla¤›dakilerden

hangisidir?

a. b.

c. d.

4. Yandaki

devrede pilin (–)

kutbu üste gelecek

flekilde ters çevrilerek

ba¤lan›yor.

Buna göre ampullerin parlakl›klar›yla

ilgili olarak afla¤›dakilerden hangisi

söylenebilir?

5. Yandaki

devrenin hangi

numara ile belirtilen

eleman›nda yanl›fll›k

yap›lm›flt›r?

a. 1 b. 2

c. 3 d. 4

6. Yandaki gibi bir devre

kuran Begüm devrede

de¤ifliklik yaparak ampulün

parlakl›¤›n› art›r›yor. Bu

durumda Begüm’ün devresinin son hâli

afla¤›dakilerden hangisidir?

a. b.

c. d.

YAfiAMIMIZDAK‹ ELEKTR‹K - ÜN‹TE TEST‹ - 4✍

I II

III

1

24

3

a.

b.

c.

d.

I II III

Daha parlakyanar.

Parlakl›¤›azal›r.




Daha parlakyanar.

De¤iflmez. De¤iflmez. De¤iflmez.

Parlakl›¤›artar.




570

7.

Yukar›daki devreler özdefl pil ve

ampullerden oluflmufltur. Devrelerdeki

de¤iflkenler hangisinde yanl›fl olarak

verilmifltir?

8. Yanda pil

yata¤› gösterilen bir

elektrikli alet 4 pille

çal›flmaktad›r. Pil yata¤›na yerlefltirilecek

pillerin sembolik gösterimi afla¤›dakilerden

hangisi olur?

a. b.

c. d.

9. Yandaki devreye 1pil ve 1 ampul ekleniyor. Mampulünün parlakl›¤› nas›lde¤iflir?

a. Artar.b. Azal›r.c. De¤iflmez.d. Önce artar, sonra azal›r.

10. Afla¤›da bir devredeki pillerindurumu gösterilmifltir. Hangisinde ampul ›fl›kvermez?

a. b.

c. d.

11. I. Elektrik santrallerinden yerleflimyerlerine ulaflt›r›l›r.

II. Ulafl›m araçlar›nda elektrik enerjisiüretir.

II. Tafl›nabilir elektrik aletlerindekullan›l›r.

IV. Günefl enerjisini elektrik enerjisineçevirir.

Yukar›da özellikleri belirtilen elektrikkaynaklar› afla¤›dakilerden hangisinde do¤ruolarak verilmifltir?

1. Devre 2. Devre

3. Devre 4. Devre

a.

b.

c.

d.

Devreler

Kontrol

edilen

De¤iflken

Ba¤›ms›z

De¤iflken

Ba¤›ml›

De¤iflken

1 ve 3Pil say›s› Ampul

say›s›

Ampulün

parlakl›¤›

2 ve 4Ampul

say›s›

Pil say›s› Ampulün

parlakl›¤›

1 ve 4Pil say›s› Ampul

say›s›

Ampulün

parlakl›¤›

3 ve 4Ampul

say›s›


parlakl›¤›

M

I II III IV

Akü Pil AküGüneflpili

fiehirelektri¤i

Güneflpili

Güneflpili

Akü

fiehirelektri¤i

Akü PilGüneflpili

Güneflpili

AküGüneflpili

Pil

a.

b.

c.

d.


571

12. Afla¤›daki devreler özdefl pil ve

ampullerden oluflmufltur. Bu devrelerdeki

ampullerden hangisi daha parlak ›fl›k verir?

a. b.

c. d.

13. Yandaki

devrede anahtar

kapat›l›nca hangi

ampuller ›fl›k verir?

a. 1, 2 b. 4, 3

c. 1, 2, 3 d. 1, 2, 3, 4

14. ‹lsu, oluflturdu¤u basit elektrikdevresinde ampulün parlakl›¤›n›n de¤iflipde¤iflmeyece¤ini ö¤renmeye çal›fl›yor. Bununiçin devreye 2 ampul daha ekliyor.

‹lsu’nun devresindeki de¤iflkenlerafla¤›dakilerden hangisinde do¤ru olarakverilmifltir?

15. Yandaki

devrede hangi

numara ile belirtilen

eleman›n

gösteriminde hata

yap›lm›flt›r?

a. 1 b. 2

c. 3 d. 4

16. Yukar›daki kavram haritas›nda

numaralarla belirtilen yerlere yaz›lmas›

gereken kavramlar afla¤›dakilerden

hangisinde do¤ru olarak verilmifltir?

1

24 3

Kontrol

edilen

De¤iflken

Ba¤›ms›z

De¤iflken

Ba¤›ml›

De¤iflken

Ampulün

parlakl›¤›


parlakl›¤›

Ampulün

parlakl›¤›

Pil say›s› Ampul

say›s›


parlakl›¤›

Ampul

say›s›

Pil say›s› Ampul

say›s›

Ampulün

parlakl›¤›

a.

b.

c.

d.

12

4

3

TV uydu

Elektrikkayna¤›1 4

enerjisa¤lar

enerjisa¤lar

olabilirolabilir

Elektrik enerjisi

taraf›ndanüretilir

2

fener

akü

3

olabilir olabilir

enerjisa¤lar

enerjisa¤lar

I II III IV

fiehirelektri¤i

Pil Denizalt››Güneflpili

fiehirelektri¤i

Güneflpili

Pil Akü

Güneflpili

Pil Aküfiehirelektri¤i

Aküfiehirelektri¤i

PilGüneflpili

a.

b.

c.

d.


572

17. Yandaki devreninsembolik gösterimiafla¤›dakilerdenhangisidir?

a. b.

c. d.

18. Basit bir elektrik devresineafla¤›dakilerden hangisi eklenirse ampulünparlakl›¤› azal›r?

a. b.

c. d.

19. Devredekiampullerin ›fl›kvermesi içinanahtarlardanhangisi ya dahangilerikapat›lmal›d›r?

a. Yaln›z 1 b. 1, 2

c. 2, 3 d. 1, 2, 3

20. Afla¤›dakilerden hangisindekiampuller ›fl›k verebilir?

a. b.

c. d.

1

2

3

Documents

Basit Elektrik Devresi - sinifogretmenim.comba¤lant› kablosu kullanarak basit bir elektrik devresi oluflturdu. Ancak devredeki ampul ›fl›k vermedi. Bunun nedeni afla¤›dakilerden