16 SỐ 11. NGÀY 05.6.2016

DIỄN ĐÀN

Bất hợp lý trong mô hình đào tạo ở Học viện KhXH?Theo ý kiến của PGS.TS. Vương Xuân Tình(Viện Hàn lâm KHXH VN), Học viện Khoahọc Xã hội (Học viện KHXH) được xâydựng với mục đích chuyên đào tạo sauđại học thay cho nhiệm vụ tương ứngcủa các viện chuyên ngành thuộc ViệnHàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam (ViệnHàn lâm KHXH VN), nhưng tổ chức kiểunày lại ngược với mô hình chung của cáchọc viện (graduate academy) trên thếgiới, bởi hầu hết các học viện đó thuộctrường đại học mà chức năng cơ bản làphối hợp với các khoa để hỗ trợ học viênhoàn thành tốt luận văn, luận án. Mặtkhác, Học viện KHXH đã tách biệt họcviên khỏi môi trường học thuật tại cácviện chuyên ngành, dẫn tới khó đảm bảochất lượng đào tạo – điều mà trong thờigian qua, có không ít ý kiến quan ngạirằng Học viện KHXH đang đào tạo quá ồạt, không chú trọng đúng mức chấtlượng.

Nhiều năm trước đây, khi chưa cóHọc viện KHXH, các viện nghiêncứu chuyên ngành thuộc Viện Hànlâm KHXH VN được giao nhiệm

vụ đào tạo sau đại học. Nhưng kể từ năm 2010,trên cơ sở đề nghị của lãnh đạo Viện Hàn lâmKHXH VN, Học viện KHXH được thành lậptheo Quyết định số 35/QĐ-TTg ngày10/1/2010 của Thủ tướng Chính phủ đã chịutrách nhiệm đào tạo sau đại học thay cho toànbộ các viện đó. Thực ra ngay từ khi xây dựngkế hoạch, đã có nhiều ý kiến băn khoăn về môhình của Học viện KHXH. Qua sáu năm hoạtđộng, mô hình này ngày càng bộc lộ nhiều vấnđề cần thảo luận.

Trước hết, việc thành lập một Học viện nhưvậy đã gây lãng phí về cơ sở vật chất và hệ lụyđến người học. Để có điều kiện được học tập,trong các năm qua, ngoài huy động nguồn lựckhác, có khóa mỗi nghiên cứu sinh phải đóngtới 20 triệu đồng tiền xây dựng. Và cũng dothiếu nguồn lực nên các học viên còn phảiđóng thêm tiền tài liệu. Các học viên đềukhông phải đóng góp khoản phí này nếu họctrước năm 2010, khi cơ sở đào tạo thuộc cácviện nghiên cứu chuyên ngành.

Quan trọng hơn, song song với bất cập vềnguồn lực vật chất nêu trên, Học viện đã táchhọc viên sau đại học ra khỏi môi trường họcthuật của các viện nghiên cứu. Họ rất khó tiếp

Khai quật di chỉ khảo cổ học tại An Khê, Gia Lai.

17SỐ 11. NGÀY 05.6.2016

DIỄN ĐÀN

Hỗ trợ thông tin cho học viên tại viện Geothe. Nguồn: http://www.goethe-univer-sity-frankfurt.de.

cận các sinh hoạt khoa học và tàiliệu ở các viện chuyên ngành vàcó rất ít thời gian trao đổi chuyênmôn hoặc làm nghiên cứu tập sựvới các chuyên gia của ngành họcvì Học viện KHXH không có lựclượng chuyên gia tại chỗ. Dù Họcviện cho biết họ có số lượng“giảng viên cơ hữu” rất lớnnhưng thực chất toàn bộ số“giảng viên cơ hữu” này đanglàm tại các viện chuyên ngành vàchỉ là giảng viên kiêm nhiệm,trên thực tế mỗi khoa đào tạo chỉcó biên chế từ 1-2 người. Cácgiảng viên kiêm nhiệm này có rấtít thời gian thảo luận chuyên mônvà công tác giảng dạy ngay tạihọc viện. Có giảng viên cho biết,đã sáu năm kể từ ngày là “giảngviên cơ hữu” của Học viện nhưngchỉ được họp bàn về nhiệm vụchuyên môn duy nhất có một lần.

Bên cạnh đó, mô hình Viện

Ở Việt Nam vẫn có cách hiểu về học viện (graduate academy) nhưmột tổ chức chuyên về đào tạo. Nhưng trên thế giới, học viện,

điển hình như Học viện Goethe thuộc Ðại học Geothe (Cộng hòa Liênbang Ðức) chỉ là nơi cung cấp các dịch vụ khoa học rất thiết thực, hỗtrợ học viên sau đại học của trường, như tổ chức hội thảo miễn phínhằm cung cấp thông tin về các chương trình đào tạo mở rộng

dành cho học viên; tạo cơ hội cho học viên gặpgỡ chuyên gia của tổ chức khoa học và phi chínhphủ tại các toạ đàm khoa học; hỗ trợ cho cácnghiên cứu viên trẻ khi họ tự thiết lập nhómnghiên cứu sinh tiến sĩ; giúp học viên xây dựng,duy trì mạng lưới xã hội mang tính liên ngànhthông qua các sự kiện khoa học thu hút tất cảhọc viên từ mọi chuyên ngành; giải đáp thắcmắc liên quan đến chủ đề nghiên cứu và đưa ragợi ý, định hướng nghiên cứu cho học viên khihọ cần; mở các khoá học ngôn ngữ (tiếng Anh,tiếng Đức) để học viên tham gia và tổ chức dịchvụ ngôn ngữ miễn phí giúp học viên kiểm tratính chính xác của bản thảo luận văn, luận áncủa họ khi viết bằng tiếng Anh... Có thể thamkhảo qua website sau đây của Học viện:http://www.goethe-university-frankfurt.de/54288099/099_mission_and_vi-sionTương tự, có thể tham khảo nhiệm vụ của Họcviện thuộc Viện Khoa học Texas (Hoa Kỳ) quawebsite: http://www.texasacademyofscience.org/graduate-academy

trưởng kiêm Chủ nhiệm Khoahiện nay cũng tạo nên bất cậptrong công tác quản lý khoa họcvà đào tạo tại các khoa. Trướcnăm 2010, các Viện trưởngthường đảm trách nhiệm vụ đàotạo sau đại học tại viện chuyênngành nhưng không gặp nhiềukhó khăn bởi khi đó số lượng họcviên rất ít (thường đào tạo mộttiến sĩ/ năm) và Viện trưởng cũngkhông mất công sức quản lý cảviện chuyên ngành và một khoacủa Học viện KHXH. Đến nay,với bình quân mỗi Khoa phảituyển sinh khoảng 20 nghiên cứusinh/ năm, các viện trưởng củacác viện chuyên môn gặp rấtnhiêu khó khăn khi phải đồngthời làm chủ nhiệm Khoa của họcviện KHXH.

Do thiếu nguồn lực như đãnêu nên việc tổ chức các hội đồngcủa Học viện cũng gặp khó khăn.

Có những hội đồng, Học việnKHXH còn mời cả chuyên giatrái chuyên môn hoặc không đủđiều kiện chuyên môn theo quyđịnh của Bộ Giáo dục và Đào tạo.Và cũng vì thiếu nguồn lực, bộmáy hoạt động của Học viện trênthực tế chỉ đảm nhiệm chức nănghành chính.

Do các bất cập nêu trên, đếnnay, dư luận xã hội và không ítcác chuyên gia đặt câu hỏi vềchất lượng đào tạo của Học việnKHXH, xoay quanh vấn đề chấtlượng các luận án. Trong bối cảnhđào tạo hiện nay, không thiếuluận án được hoàn thành dongười hướng dẫn, do đồng nghiệplàm thay, hoặc thậm chí do thuêmướn. Tuy nhiên, các hiện tượngliên quan tới luận án chỉ là phầnnổi của tảng băng, nửa chìm củatảng băng kia còn là kỹ năngnghiên cứu của học viên được