BATI AKDENİZ DI TİCARET ANALİZİ · Yol açtığı tehdit ise, giriimlerin, varlıklarını sürdürebilmek adına sürekli yeni stratejiler gelitirmelerini gerektiren eskisinden

BATI AKDENİZ

DIŞ TİCARET ANALİZİ

2002-2013

Aralık 2014

Baka Yayın No: 2015/103

2

İÇİNDEKİLER

GRAFİKLER ............................................................................................................................. 3

TABLOLAR ............................................................................................................................... 4

1. GİRİŞ ..................................................................................................................................... 5

2. ULUSLARARASI GÖRÜNÜM ............................................................................................ 6

3. TÜRKİYE’NİN GENEL DURUMU ................................................................................... 10

4. BATI AKDENİZ BÖLGESİ DIŞ TİCARETİ ..................................................................... 19

4.1. Batı Akdeniz Bölgesi .................................................................................................... 19

4.2. Antalya .......................................................................................................................... 27

4.3. Isparta ............................................................................................................................ 31

4.4. Burdur ............................................................................................................................ 34

5. BATI AKDENİZ BÖLGESİ İHRACAT ANALİZİ ........................................................... 37

5.1. Ülke Yoğunlaşma Oranı ................................................................................................ 37

5.2. Sektör Yoğunlaşma Oranı ............................................................................................. 41

5.3. Herfindahl Endeksi (H-I) .............................................................................................. 45

5.4. Balassa Endeksi (RCA) ................................................................................................. 48

3

GRAFİKLER

Grafik 1 En Büyük Dış Ticaret Hacmine Sahip Ülkeler, 2013 ($) .......................................................... 6

Grafik 2 Ülkeler Dış Ticaret Dengesi, 2013 ($) ...................................................................................... 8

Grafik 3 En Büyük İhracat Değerine Sahip İlk 10 Ülke, 2002-2013 ($) ................................................. 9

Grafik 4 Türkiye’nin Dış Ticareti, 2002-2013 ($) ................................................................................. 10

Grafik 5 Türkiye İhracatının Sektörel Dağılımı 2002-2013 (ISIC Revize 4) ........................................ 11

Grafik 6 Türkiye’nin En Fazla İhracat Yaptığı Ülkeler, 2002-2013 ($)................................................ 12

Grafik 7 Türkiye İthalatının Sektörel Dağılımı 2002-2013 (ISIC Revize 4)......................................... 14

Grafik 8 Türkiye’nin En Fazla İthalat Yaptığı Ülkeler, 2002-2013 ($) ................................................ 15

Grafik 9 Türkiye İlleri İhracat Değeri ve Toplam İhracatın İller Arasında Oransal Dağılımı ($), 201318

Grafik 10 Türkiye İlleri İthalat Değeri ve Toplam İthalatın İller Arasında Oransal Dağılımı ($), 201318

Grafik 11 Türkiye İhracatının Sektörel Dağılımı, 2013 (%) ................................................................. 19

Grafik 12 Batı Akdeniz Bölgesi İhracatının Sektörel Dağılımı, 2013 (%) ............................................ 19

Grafik 13 Batı Akdeniz Bölgesi İhracatı (2 Dijit Sektör Ayrımında), 2002-2013 ($)........................... 20

Grafik 14 Batı Akdeniz Bölgesi İthalatı (2 Dijit Sektör Ayrımında), 2002-2013 ($) ........................... 21

Grafik 15 Batı Akdeniz Bölgesi İlleri İhracatı & İthalatı, 2002-2013 ($) ............................................. 22

Grafik 16 Batı Akdeniz Bölgesinde Faaliyet Gösteren İhracatçı Firma Sayısı, 2002-2013 .................. 22

Grafik 17 Batı Akdeniz Bölgesinden En Fazla İhraç Edilen Ürünler (ISIC Rev 3 - 4. D. Sektör ve İl

Ayrımında), 2013 [$] ............................................................................................................................. 23

Grafik 18 Batı Akdeniz Bölgesine En Fazla İthal Edilen Ürünler (ISIC Rev 3 - 4 D. Sektör ve İl

Ayrımında), 2013 [$] ............................................................................................................................. 23

Grafik 19 Batı Akdeniz Bölgesi İhracatı (Ülke Ayrımında), 2013 ....................................................... 24

Grafik 20 Antalya'nın İhracatı (2 Dijit Sektör Ayrımında), 2002-2013 ($) .......................................... 28

Grafik 21 Antalya'nın İthalatı (2 Dijit Sektör Ayrımında), 2002-2013 ($) ........................................... 29

Grafik 22 Isparta'nın İhracatı (2 Dijit Sektör Ayrımında), 2002-2013 ($) ............................................ 33

Grafik 23 Isparta'nın İthalatı (2 Dijit Sektör Ayrımında), 2002-2013 ($) ............................................. 33

Grafik 24 Burdur’un İhracatı (2 Dijit Sektör Ayrımında), 2002-2013 ($) ............................................ 36

Grafik 25 Burdur’un İthalatı (2 Dijit Sektör Ayrımında), 2002-2013 ($) ............................................. 36

Grafik 26 Batı Akdeniz Bölgesi İhracatında Ülke Yoğunlaşma Oranı, 2002 - 2013 (%) ..................... 37

Grafik 27 Antalya'nın İhracatında Ülke Yoğunlaşma Oranı, 2002 & 2013 ......................................... 38

Grafik 28 Isparta'nın İhracatında Ülke Yoğunlaşma Oranı, 2002 & 2013 ............................................ 39

Grafik 29 Burdur’un İhracatında Ülke Yoğunlaşma Oranı, 2002 & 2013 ............................................ 40

Grafik 30 Batı Akdeniz Bölgesi İhracatında Sektör Yoğunlaşma Oranı, 2002 - 2013 (%) .................. 41

Grafik 31 Antalya'nın İhracatında Sektör Yoğunlaşma Oranı, 2002 & 2013........................................ 42

Grafik 32 Isparta'nın İhracatında Sektör Yoğunlaşma Oranı, 2002 & 2013 ......................................... 43

Grafik 33 Burdur’un İhracatında Sektör Yoğunlaşma Oranı, 2002 & 2013 ......................................... 45

Grafik 34 Antalya İhracat Yapılan Sektörler ve Ülkeler Herfindahl Endeksi, 2002-2013.................... 46

Grafik 35 Isparta İhracat Yapılan Sektörler ve Ülkeler Herfindahl Endeksi, 2002-2013 ..................... 47

Grafik 36 Burdur İhracat Yapılan Sektörler ve Ülkeler Herfindahl Endeksi, 2002-2013 ..................... 47

4

TABLOLAR

Tablo 1 En Büyük Dış Ticaret Hacmine Sahip Ülkeler, 2013 ($) ........................................................... 7

Tablo 2 Çin, ABD ve Almanya Toplam İhracat & İthalat, 2002-2013 ($) ............................................. 9

Tablo 3 Türkiye’nin Dış Ticareti, 2002-2013 ($) .................................................................................. 10

Tablo 4 Türkiye İhracatının Sektörel Dağılımı 2002 & 2013 ($) .......................................................... 12

Tablo 5 Türkiye'nin En Fazla İhracat Yaptığı Ülkeler ve En Çok İhraç Edilen Ürünler, 2013 ............ 13

Tablo 6 Türkiye İthalatının Sektörel Dağılımı 2002 & 2013 ($) ......................................................... 15

Tablo 7 Türkiye'nin En Fazla İthalat Yaptığı Ülkeler ve En Çok İthal Edilen Ürünler, 2013 .............. 16

Tablo 8 Türkiye Düzey 2 Bölgeleri İhracat ve İthalatı, 2013 ($) .......................................................... 17

Tablo 9 Batı Akdeniz Bölgesi İhracatında Öne Çıkan Fasılların Uluslararası Ticareti (Ülke ayrımında),

2013 ....................................................................................................................................................... 25

Tablo 10 Batı Akdeniz Bölgesi İhracatında Öne Çıkan Fasılların Uluslararası Ticareti (Ülke

ayrımında), 2013 (Devam) .................................................................................................................... 26

Tablo 11 Antalya’dan En Fazla İhracat Yapılan Sektörler, 2013 .......................................................... 27

Tablo 12 Antalya’ya En Fazla İthalat Yapılan Sektörler, 2013 ............................................................ 27

Tablo 13 Antalya'dan En Fazla İhracat Yapılan Sektörler ve Bu Ürünlerin İhraç Edildiği İlk 5 Ülke,

2013 ....................................................................................................................................................... 29

Tablo 14 Antalya'ya En Fazla İthalat Yapılan Sektörler ve Bu Ürünlerin İthal Edildiği İlk 5 Ülke, 2013

............................................................................................................................................................... 30

Tablo 15 Isparta’dan En Fazla İhracat Yapılan Sektörler, 2013 ........................................................... 31

Tablo 16 Isparta’ya En Fazla İthalat Yapılan Sektörler, 2013 .............................................................. 31

Tablo 17 Isparta’dan En Fazla İhracat Yapılan Sektörler ve Bu Ürünlerin İhraç Edildiği İlk 5 Ülke,

2013 ....................................................................................................................................................... 32

Tablo 18 Isparta’ya En Fazla İthalat Yapılan Sektörler ve Bu Ürünlerin İthal Edildiği İlk 5 Ülke, 2013

............................................................................................................................................................... 32

Tablo 19 Burdur’dan En Fazla İhracat Yapılan Sektörler, 2013 ........................................................... 34

Tablo 20 Burdur’a En Fazla İthalat Yapılan Sektörler, 2013 ................................................................ 34

Tablo 21 Burdur’dan En Fazla İhracat Yapılan Sektörler ve Bu Gruplarda Bulunan Ürünlerin İhraç

Edildiği İlk 5 Ülke, 2013 ....................................................................................................................... 35

Tablo 22 Burdur’a En Fazla İthalat Yapılan Sektörler ve Bu Ürünlerin İthal Edildiği İlk 5 Ülke, 2013

............................................................................................................................................................... 35

Tablo 23 Batı Akdeniz Bölgesi İhracatında Ülke Yoğunlaşma Oranı 2002 & 2013 ............................ 37

Tablo 24 Antalya'nın İhracatında Ülke Yoğunlaşma Oranı, 2002 & 2013 ........................................... 38

Tablo 25 Isparta'nın İhracatında Ülke Yoğunlaşma Oranı, 2002 & 2013 ............................................. 39

Tablo 26 Burdur’un İhracatında Ülke Yoğunlaşma Oranı, 2002 & 2013 ............................................. 40

Tablo 27 Batı Akdeniz Bölgesi İlleri İhracatında Sektör Yoğunlaşma Oranı 2002 & 2013 ................. 41

Tablo 28 Antalya'nın İhracatında Sektör Yoğunlaşma Oranı, 2002 & 2013 ......................................... 42

Tablo 29 Isparta'nın İhracatında Sektör Yoğunlaşma Oranı, 2002 & 2013 .......................................... 43

Tablo 30 Burdur’un İhracatında Sektör Yoğunlaşma Oranı, 2002 & 2013 .......................................... 44

Tablo 31 Batı Akdeniz Bölgesi İlleri İhracat Yapılan Sektörler Herfindahl Endeksi, 2002-2013 ........ 45

Tablo 32 Batı Akdeniz Bölgesi İlleri İhracat Yapılan Ülkeler Herfindahl Endeksi, 2002-2013 ........... 46

Tablo 33 Batı Akdeniz Bölgesi İhracatında Yoğunlaşan Sektörlerin RCA Değerleri, 2002-2013 ....... 48

Tablo 34 Antalya İhracatında Yoğunlaşan Sektörlerin RCA Değerleri, 2002-2013 ............................. 49

Tablo 35 Isparta İhracatında Yoğunlaşan Sektörlerin RCA Değerleri, 2002-2013 ............................... 49

Tablo 36 Burdur İhracatında Yoğunlaşan Sektörlerin RCA Değerleri, 2002-2013 .............................. 49

5

1. GİRİŞ

1970’li yıllardan itibaren başlayan küreselleşme süreci, sosyal, siyasal, kültürel, ekonomik

etkileri ile dünya genelinde gerçekleşen köklü bir değişim akımıdır. Küreselleşmenin

ekonomik boyutu, genel olarak, üretim süreçlerinin, mali ve ticari faaliyetlerin

küreselleşmesidir. Tüm dünyayı kapsayan tek bir pazarı hedefleyen dönüşüm süreci hızlı bir

şekilde ilerlemektedir. Bu değişimin sunduğu en büyük fırsat, herhangi bir ülkede faaliyet

gösteren küçük girişimler için bile milyarlarca insanın potansiyel müşteri haline gelmesidir.

Yol açtığı tehdit ise, girişimlerin, varlıklarını sürdürebilmek adına sürekli yeni stratejiler

geliştirmelerini gerektiren eskisinden çok daha zorlu bir rekabet ortamı tarafından

kuşatılmalarıdır.

Dış ticarette, uzun yıllar ulusal ölçekte uygulanan ithal ikameci sanayileşme stratejileri

günümüzde yerini coğrafi yoğunlaşma ve uzmanlaşmaya bırakmıştır. Gelişmenin ve rekabetin

niteliği değişmiş, sanayileşmenin yerini bilgi ve nitelikli işgücüne dayalı modern teknolojiler

almıştır. Rekabetin ulusal düzeyden yerel düzeye kayması ile önem kazanan bölgesel

kalkınma olgusunun başta gelen göstergelerinden birisi dış ticaret kapasitesi artışıdır. Bölgesel

aktörlerin hızla değişen küresel ekonomik koşullara uyum sağlayabilmeleri ve dış dünya ile

ticari ilişkileri geliştirebilmeleri tarafsız, güvenilir, güncel veriler ışığında belirledikleri

gelişme stratejilerini hayata geçirmeleri ile mümkündür.

Söz konusu ihtiyaç doğrultusunda gerçekleştirilen bu çalışmanın amacı son 12 yılda dünya

genelinde, Türkiye ve Batı Akdeniz Bölgesi özelinde uluslararası ticarette meydana gelen

değişimlerin gözlenmesi, sektör ve ülke yoğunlaşmalarının analiz edilmesidir. Bu kapsamda

öncelikle 2002-2013 yılları arasında uluslararası ticaretin gelişimi ele alınmış, ticaret hacmi

ile öne çıkan ülkelerin ihracat ve ithalatında meydana gelen değişimler gözlenmiştir. İkinci

olarak Türkiye’nin dış ticaret yapısı ülkeler, sektörler, düzey 2 bölgeleri ve iller ayrımında

incelenmiştir. Devamında Batı Akdeniz Bölgesi dış ticareti hem genel olarak hem de üç il

ayrımında detaylı olarak irdelenmiştir. Son olarak Herfindahl ve Balassa Endeksleri

kullanılarak, Batı Akdeniz Bölgesi ihracatında sektör ve ülke yoğunlaşmaları analiz

edilmiştir.

6

2. ULUSLARARASI GÖRÜNÜM

Günümüz dünyasında uluslararası ticarette en büyük dış ticaret hacmine sahip ülkeler Çin,

ABD ve Almanya’dır. Büyük ithalat ve ihracat rakamları ile uzun yıllar boyunca uluslararası

ticarette en büyük pazar olan ABD, bu unvanı son birkaç yıl içerisinde Çin’e bırakmıştır. Çin,

geçirdiği büyük ekonomik değişim ve gösterdiği yüksek ihracat performansı ile 2013 yılında

dünyada en büyük dış ticaret hacmine sahip ülke olma unvanını ABD’nin elinden almıştır.

Grafik 1 En Büyük Dış Ticaret Hacmine Sahip Ülkeler, 2013 ($)

Kaynak: Dünya Ticaret Örgütü, 2014

Dış ticaret hacmi sıralamasında, Çin ve ABD’yi, yine bir ihracat devi Almanya takip

etmektedir. Diğer ülkelerden belirgin bir şekilde farklılaşan bu üç ülkeden sonra ise Japonya,

Hollanda, Fransa, Birleşik Krallık, Hong Kong ve Güney Kore gelmektedir.

Bu sıralamada büyük ekonomileri ile ön plana çıkan ülkelerin yanı sıra finansal ve lojistik

imkanları ile ticaretin yoğunlaştığı Hollanda, Hong Kong, Singapur, İsviçre ve büyük

miktarda petrol ihracatı olan BAE, Suudi Arabistan, Katar gibi ülkeler de kendine yer

bulmaktadır.

Türkiye 2013 verilerine göre en büyük dış ticaret hacmine sahip 27’nci ülke konumundadır1.

Türkiye aynı zamanda en fazla ihracat yapan 32’nci, en fazla ithalat yapan 19’uncu, en fazla

dış ticaret açığına sahip 6’ncı ülkedir. İhracatın ithalatı karşılama oranı 0,6’dır.

1 Hong Kong idari olarak Çin’e bağlı olmasında karşın özerk yapısından dolayı uluslararası istatistiki verilerinin

derlenmesinde ülke olarak değerlendirilmektedir.

0

500.000.000.000

1.000.000.000.000

1.500.000.000.000

2.000.000.000.000

2.500.000.000.000

3.000.000.000.000

3.500.000.000.000

4.000.000.000.000

4.500.000.000.000

Çin

AB

D

Alm

anya

Jap

on

ya

Ho

llan

da

Fran

sa

Bir

leşi

k K

rallı

k

Ho

ng

Ko

ng

(Çin

)

Gü

ney

Ko

re

İtal

ya

Kan

ada

Bel

çika

Ru

sya

Fed

.

Sin

gap

ur

Hin

dis

tan

Mek

sika

İsp

anya

BA

E

Tayv

an

S. A

rab

ista

n

Avu

stra

lya

Bre

zily

a

Tayl

and

Mal

ezya

İsvi

çre

Po

lon

ya

Türk

iye

İnd

on

ezy

a

Avu

stu

rya

İsve

ç

Çek

Cu

mh

.

Vie

tnam

No

rveç

Gü

ney

Afr

ika

Mac

aris

tan

Dan

imar

ka

İrla

nd

a

Kat

ar

Slo

vaky

a

Nije

rya

İhracat 2013 ($) İthalat 2013 ($)

7

Tablo 1 En Büyük Dış Ticaret Hacmine Sahip Ülkeler, 2013 ($)

Sıra

2013 Ülke

Dış Ticaret

Hacmi 2013 ($) İhracat 2013 ($) İthalat 2013 ($)

Dış Ticaret Dengesi

2013 ($)

İhracatın

İthalatı

Karşılama

Oranı (%)

2013

1 Çin 4.158.999.000.000 2.209.007.000.000 1.949.992.000.000 +259.015.000.000 1,13

2 ABD 3.908.652.800.000 1.579.593.000.000 2.329.059.800.000 -749.466.800.000 0,68

3 Almanya 2.641.594.661.091 1.452.710.899.688 1.188.883.761.403 +263.827.138.285 1,22

4 Japonya 1.548.263.305.000 715.097.244.000 833.166.061.000 -118.068.817.000 0,86

5 Hollanda 1.261.630.679.122 671.862.556.780 589.768.122.342 +82.094.434.438 1,14

6 Fransa 1.260.703.247.054 579.687.206.499 681.016.040.555 -101.328.834.056 0,85

7 Birleşik Krallık 1.196.912.514.429 541.593.912.055 655.318.602.374 -113.724.690.319 0,83

8 Hong Kong (Çin) 1.157.824.089.000 535.547.723.000 622.276.366.000 -86.728.643.000 0,86

9 Güney Kore 1.075.218.000.000 559.632.000.000 515.586.000.000 +44.046.000.000 1,09

10 İtalya 995.131.589.698 517.740.124.395 477.391.465.303 +40.348.659.092 1,08

11 Kanada 932.649.268.893 458.379.268.893 474.270.000.000 -15.890.731.107 0,97

12 Belçika 920.144.367.778 469.438.413.541 450.705.954.237 +18.732.459.304 1,04

13 Rusya Federasyonu 866.274.000.000 523.294.000.000 342.980.000.000 +180.314.000.000 1,53

14 Singapur 783.265.783.715 410.249.783.715 373.016.000.000 +37.233.783.715 1,10

15 Hindistan 779.277.260.000 313.235.120.000 466.042.140.000 -152.807.020.000 0,67

16 Meksika 771.154.003.000 380.188.592.000 390.965.411.000 -10.776.819.000 0,97

17 İspanya 655.455.151.019 316.533.955.847 338.921.195.172 -22.387.239.325 0,93

18 BAE 630.000.000.000 379.000.000.000 251.000.000.000 +128.000.000.000 1,51

19 Tayvan 575.337.970.000 305.441.190.000 269.896.780.000 +35.544.410.000 1,13

20 Suudi Arabistan 544.113.066.666 375.932.533.333 168.180.533.333 +207.752.000.000 2,24

21 Avustralya 494.797.140.604 252.665.140.604 242.132.000.000 +10.533.140.604 1,04

22 Brezilya 492.625.300.000 242.178.600.000 250.446.700.000 -8.268.100.000 0,97

23 Tayland 479.252.360.000 228.529.770.000 250.722.590.000 -22.192.820.000 0,91

24 Malezya 434.290.159.725 228.275.795.527 206.014.364.198 +22.261.431.329 1,11

25 İsviçre 430.090.540.000 229.156.592.000 200.933.948.000 +28.222.644.000 1,14

26 Polonya 407.156.361.506 202.049.533.054 205.106.828.452 -3.057.295.398 0,99

27 Türkiye 403.463.887.197 151.802.637.087 251.661.250.110 -99.858.613.023 0,60

28 Endonezya 370.637.370.000 183.343.784.000 187.293.586.000 -3.949.802.000 0,98

29 Avusturya 356.861.866.552 174.658.576.459 182.203.290.093 -7.544.713.634 0,96

30 İsveç 327.541.375.583 167.702.127.346 159.839.248.237 +7.862.879.109 1,05

31 Çek Cumhuriyeti 304.992.620.356 161.509.245.331 143.483.375.025 +18.025.870.306 1,13

32 Vietnam 264.065.410.890 132.032.853.998 132.032.556.892 +297.106 1,00

33 Norveç 244.154.889.717 154.339.039.028 89.815.850.689 +64.523.188.339 1,72

34 Güney Afrika 222.292.202.623 95.942.202.623 126.350.000.000 -30.407.797.377 0,76

35 Macaristan 208.137.331.525 108.065.545.955 100.071.785.570 +7.993.760.385 1,08

36 Danimarka 206.851.804.140 110.147.857.608 96.703.946.532 +13.443.911.076 1,14

37 İrlanda 179.730.662.560 114.228.879.792 65.501.782.768 +48.727.097.024 1,74

38 Katar 171.755.219.780 136.855.219.780 34.900.000.000 +101.955.219.780 3,92

39 Slovakya 167.883.833.863 85.988.070.934 81.895.762.929 +4.092.308.005 1,05

40 Nijerya 159.000.000.000 103.000.000.000 56.000.000.000 +47.000.000.000 1,84


8

Ülkelerin dış ticaret dengesi konumları Grafik 2’de gösterilmiştir. Dikey eksende 2013 yılı

ihracat değeri, yatay eksende 2013 yılı ithalat değeri gösterilmiştir. Küre boyutları ise

ülkelerin dış ticaret hacmini göstermektedir. 45º’lik kırmızı çizginin solunda bulunan küreler

dış ticaret fazlası olan ülkeleri, sağında bulunan küreler ise dış ticaret açığı olan ülkeleri

temsil etmektedir. Küre çizgiden ne kadar uzak ise dış ticaret fazlası veya açığı o kadar büyük

bir değer karşılık gelmektedir.

En büyük dış ticaret fazlasına sahip ülkeler sırasıyla Almanya, Çin, Suudi Arabistan, Rusya

Federasyonu, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar, Kuveyt, Hollanda, Norveç ve İrlanda’dır.

En büyük dış ticaret açığına sahip ülkeler ise sırası ile ABD, Hindistan, Japonya, Birleşik

Krallık, Fransa, Türkiye, Hong Kong, Güney Afrika, Mısır ve Yunanistan’dır.

Grafik 2 Ülkeler Dış Ticaret Dengesi, 2013 ($)


Çin

ABD

Almanya

Japonya Hollanda

Fransa Birleşik Krallık

Hong Kong (Çin)

Güney Kore İtalya

Kanada Belçika

Rusya Fed.

Hindistan İspanya

BAE S. Arabistan

Türkiye

0

500.000.000.000

1.000.000.000.000

1.500.000.000.000

2.000.000.000.000

2.500.000.000.000

0 500.000.000.000 1.000.000.000.000 1.500.000.000.000 2.000.000.000.000 2.500.000.000.000

9

Grafik 3 En Büyük İhracat Değerine Sahip İlk 10 Ülke, 2002-2013 ($)


2002 yılında ABD ve Almanya’nın ihracat değeri diğer ülkelerden belirgin bir şekilde yüksek

görünmektedir. Üçüncü sırada Japonya yer almaktadır. Çin’in toplam ihracatı 2002 yılında

Japonya ve Fransa’dan azdır. 2013 yılına gelindiğinde ise Çin açık ara ilk sıradadır ve ihracat

değeri yaklaşık olarak Japonya’nın üç, Fransa’nın dört katı değere karşılık gelecek düzeye

yükselmiştir. 2000’li yıllarda ve öncesinde en büyük dış ticaret fazlasına sahip ülkelerden biri

olan Japonya ise 2013 yılında ABD ve Hindistan’dan sonra en büyük dış ticaret açığı olan

üçüncü ülke haline gelmiştir.

Tablo 2 Çin, ABD ve Almanya Toplam İhracat & İthalat, 2002-2013 ($)

Yıl

ÇİN ABD ALMANYA

İhracat

(Milyon $)

İthalat

(Milyon $)

İhracat

(Milyon $)

İthalat

(Milyon $)

İhracat

(Milyon $)

İthalat

(Milyon $)

2002 325.596 295.170 693.103 1.200.230 615.831 490.283

2003 438.228 412.760 724.771 1.303.050 751.560 604.612

2004 593.326 561.229 814.875 1.525.680 909.887 715.742

2005 761.953 659.953 901.082 1.732.706 970.915 777.073

2006 968.978 791.461 1.025.967 1.918.077 1.108.107 906.684

2007 1.220.456 956.116 1.148.199 2.020.403 1.321.214 1.054.983

2008 1.430.693 1.132.567 1.287.442. 2.169.487 1.446.172 1.185.067

2009 1.201.612 1.005.923 1.056.043 1.605.296 1.120.041 926.347

2010 1.577.754 1.396.247 1.278.495 1.969.184 1.258.924 1.054.814

2011 1.898.381 1.743.484 1.482.508 2.265.894 1.473.985 1.254.869

2012 2.048.714 1.818.405 1.545.703 2.335.537 1.405.096 1.163.230

2013 2.209.007 1.949.992 1.579.593 2.329.060 1.452.711 1.188.884


0

500.000.000.000

1.000.000.000.000

1.500.000.000.000

2.000.000.000.000

2.500.000.000.000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Çin

ABD

Almanya

Japonya

Hollanda

Fransa

GüneyKore

10

3. TÜRKİYE’NİN GENEL DURUMU

2002-2013 yılları arasındaki 12 yıllık zaman sürecinde Türkiye’nin ihracatı 4,2 katına; ithalatı

ise 4,9 katına yükselmiştir. İthalat ihracattan daha fazla artış gösterdiği için dış ticaret açığı

100 milyar dolara yükselmiş, ihracatın ithalatı karşılama oranı ise 0,7’den 0,6’ya düşmüştür.

Grafik 4 Türkiye’nin Dış Ticareti, 2002-2013 ($)

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, 2014

Türkiye’de ihracatın ithalata bağımlılığının yanı sıra ithal nihai ürünlerin tüketiminin artması

ithalatın ihracattan daha fazla artmasına neden olmaktadır. İhracatın ithalatı karşılama

oranının düşmesi olarak da ifade edebileceğimiz bu durum, cari işlemler açığını ve

ekonomimizin dışa bağımlılığını artırmaktadır.

Tablo 3 Türkiye’nin Dış Ticareti, 2002-2013 ($)

Yıl İhracat ($)

İhracat

Yıllık

Değişim

Oranı (%)

İthalat ($)

İthalat Yıllık

Değişim

Oranı (%)

Dış Ticaret Dengesi

($)

İhracatın

İthalatı

Karşılama

Oranı

2002 36.059.089.029 15,08 51.553.797.328 24,53 -15.494.708.299 0,70

2003 47.252.836.302 31,04 69.339.692.058 34,50 -22.086.855.756 0,68

2004 63.167.152.820 33,68 97.539.765.968 40,67 -34.372.613.148 0,65

2005 73.476.408.143 16,32 116.774.150.907 19,72 -43.297.742.764 0,63

2006 85.534.675.518 16,41 139.576.174.148 19,53 -54.041.498.630 0,61

2007 107.271.749.904 25,41 170.062.714.501 21,84 -62.790.964.597 0,63

2008 132.027.195.626 23,08 201.963.574.109 18,76 -69.936.378.483 0,65

2009 102.142.612.603 -22,64 140.928.421.211 -30,22 -38.785.808.608 0,72

2010 113.883.219.184 11,49 185.544.331.852 31,66 -71.661.112.668 0,61

2011 134.906.868.830 18,46 240.841.676.274 29,80 -105.934.807.444 0,56

2012 152.461.736.556 13,01 236.545.140.909 -1,78 -84.083.404.353 0,64

2013 151.802.637.087 -0,43 251.661.250.110 6,39 -99.858.613.023 0,60


-150.000.000.000

-100.000.000.000

-50.000.000.000

0

50.000.000.000

100.000.000.000

150.000.000.000

200.000.000.000

250.000.000.000

300.000.000.000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

İhracat ($) İthalat ($) Dış Ticaret Dengesi ($) Doğrusal (İhracat ($)) Doğrusal (İthalat ($))

11

Türkiye’nin ihracatı sektörel ayrımda incelendiğinde 2002 yılında en fazla ihracat payına

sahip olan Giyim Eşyalarının İmalatı ve Tekstil Ürünlerinin İmalatı sektörlerinin 2013 yılında

üçüncü ve dördüncü sıraya gerilediğini, Motorlu Kara Taşıtı, Römork ve Yarı Römork İmalatı

ile Ana Metal Sanayii sektörlerinin bu iki sektörün önüne geçtiği görülmektedir. Giyim

Eşyalarının İmalatı ve Tekstil Ürünlerinin İmalatı sektörlerinin ihracat değerinin çok fazla

artmamasının gerekçesi olarak uzakdoğu Asya menşeili, ucuz hammadde ve işgücü avantajı

ile üretilen giyim ve tekstil ürünlerinin dünya ticaret piyasasında hakimiyet kurması

gösterilebilir.

Grafik 5 Türkiye İhracatının Sektörel Dağılımı 2002-2013 (ISIC Revize 4)


Motorlu Kara Taşıtı, Römork ve Yarı Römork İmalatı ile Ana Metal Sanayii sektörlerinin yanı

sıra Elektrikli Teçhizat İmalatı, Başka Yerde Sınıflandırılmamış Makine ve Teçhizat İmalatı,

Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı da bu 12 yıllık zaman aralığında önemli düzeyde gelişme

göstermiş ve ihracat payını artırmış sektörlerdir. Bu tablo Türkiye’nin ihracat

kompozisyonunun imalat sürecinde görece daha az teknoloji kullanımı gerektiren tarıma

dayalı sanayiden, daha fazla teknoloji kullanımı gerektiren motorlu kara taşıtı, makine,

elektrikli teçhizat vb. imalatı sektörlerine doğru geçiş yaparak değiştiğini göstermektedir.

0 50.000.000.000 100.000.000.000 150.000.000.000

2013

2012

2011

2010

2009

2008

2007

2006

2005

2004

2003

2002Motorlu Kara Taşıtı, Römork ve YarıRömork Imalatı

Ana Metal Sanayii

Giyim Eşyalarının Imalatı

Tekstil Ürünlerinin Imalatı

Gıda Ürünlerinin Imalatı

Elektrikli Teçhizat Imalatı

Başka Yerde Sınıflandırılmamış Makineve Teçhizat Imalatı

Makine ve Teçhizat Hariç, FabrikasyonMetal Ürünleri Imalatı

Kauçuk ve Plastik Ürünlerin Imalatı

Kimyasalların ve Kimyasal ÜrünlerinImalatı

Kok Kömürü ve Rafine Edilmiş PetrolÜrünleri Imalatı

Bitkisel ve Hayvansal Üretim Ile Avcılıkve Ilgili Hizmet Faaliyetleri

Diğer Metalik Olmayan MineralÜrünlerin Imalatı

Bilgisayarların, Elektronik ve OptikÜrünlerin Imalatı

Diğer

12

Tablo 4 Türkiye İhracatının Sektörel Dağılımı 2002 & 2013 ($)

Sektör (ISIC Revize 4) 2002 İhracat ($) Oran

(%) 2013 İhracat ($)

Oran

(%)

Motorlu Kara Taşıtı, Römork ve Yarı Römork İmalatı 3.690.355.790 10,23 18.812.280.995 12,39

Ana Metal Sanayii 3.239.309.095 8,98 17.511.423.824 11,54

Giyim Eşyalarının İmalatı 8.090.203.769 22,44 15.377.072.491 10,13

Tekstil Ürünlerinin İmalatı 4.050.416.129 11,23 11.960.190.691 7,88

Gıda Ürünlerinin İmalatı 2.248.426.129 6,24 11.602.869.029 7,64

Elektrikli Teçhizat İmalatı 1.843.112.510 5,11 10.269.674.614 6,77

Başka Yerde Sınıflandırılmamış Makine ve Teçhizat İmalatı 1.082.360.501 3,00 7.812.683.196 5,15

Makine ve Teçhizat Hariç, Fabrikasyon Metal Ürünleri

İmalatı 997.548.919 2,77 7.696.555.590 5,07

Kauçuk ve Plastik Ürünlerin İmalatı 1.094.849.511 3,04 7.118.934.916 4,69

Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı 1.421.428.938 3,94 6.809.625.224 4,49

Kok Kömürü ve Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri İmalatı 670.087.758 1,86 6.292.956.606 4,15

Bitkisel ve Hayvansal Üretim ile Avcılık ve ilgili Hizmet

Faaliyetleri 1.366.524.221 3,79 4.462.318.010 2,94

Diğer Metalik Olmayan Mineral Ürünlerin İmalatı 1.469.180.597 4,07 4.295.645.067 2,83

Bilgisayarların, Elektronik ve Optik Ürünlerin İmalatı 1.680.095.967 4,66 2.676.938.180 1,76

Diğer 3.115.189.195 8,64 19.103.468.654 12,58

Genel Toplam 36.059.089.029 100,00 151.802.637.087 100,00


Grafik 6 Türkiye’nin En Fazla İhracat Yaptığı Ülkeler, 2002-2013 ($)


0

2.000.000.000

4.000.000.000

6.000.000.000

8.000.000.000

10.000.000.000

12.000.000.000

14.000.000.000

16.000.000.000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Almanya

Irak

İngiltere

Rusya Fed.

İtalya

Fransa

ABD

13

Türkiye’nin son 12 yılda en fazla ihracat yaptığı ülkeler arasında Almanya açık bir farkla ilk

sırada yer almaktadır. Almanya’ya en fazla satılan ürünler giyim eşyaları ve tekstil ürünleri ve

motorlu kara taşıtlarıdır. Irak’a yapılan ihracat bu ülkedeki iç savaş nedeniyle son 12 yılda 14

katına çıkmış; Irak, Türkiye’nin en fazla ihracat yaptığı ikinci ülke haline gelmiştir. En fazla

ihraç edilen ürünler gıda, metal ve elektrikli teçhizattır. Almanya ve Irak’ı İngiltere, Rusya

Federasyonu, İtalya, Fransa ve ABD izlemektedir. Bu ülkelere yapılan ihracat da büyük

ölçüde giyim eşyaları, tekstil ürünleri, motorlu kara taşıtları, elektrikli teçhizat ve metal

ürünlerinden oluşmaktadır. Farklı olarak Rusya Federasyonuna yılda bir milyar dolara yakın

değerde bitkisel ürün ihraç edilmektedir. Bu ihracatın %17’si Batı Akdeniz Bölgesi tarafından

gerçekleştirmektedir.

Tablo 5 Türkiye'nin En Fazla İhracat Yaptığı Ülkeler ve En Çok İhraç Edilen Ürünler, 2013

Sıra Ülke Adı Sektör

Sıra Sektör Adı

2013 İhracat

($)

Sektör

%

1 Almanya

1 Giyim Eşyalarının İmalatı 3.172.677.979 23,15

2 Motorlu Kara Taşıtı, Römork ve Yarı Römork İmalatı 2.770.473.079 20,22

3 Tekstil Ürünlerinin İmalatı 1.070.680.594 7,81

2 Irak

1 Gıda Ürünlerinin İmalatı 2.697.624.515 22,58

2 Ana Metal Sanayii 1.726.827.873 14,45

3 Elektrikli Teçhizat İmalatı 1.041.544.951 8,72

3 İngiltere

1 Giyim Eşyalarının İmalatı 2.074.540.652 23,61



4 Rusya

Fed.

1 Tekstil Ürünlerinin İmalatı 1.153.351.856 16,56


3 Bitkisel ve Hayvansal Üretim ve ilgili Hizmet Faaliyetleri 973.474.725 13,98

5 İtalya


2 Tekstil Ürünlerinin İmalatı 851.345.823 12,67

3 Ana Metal Sanayii 653.557.284 9,73

6 Fransa


2 Giyim Eşyalarının İmalatı 962.702.282 15,10

3 Elektrikli Teçhizat İmalatı 713.385.261 11,19

7 ABD


2 Motorlu Kara Taşıtı, Römork ve Yarı Römork İmalatı 704.920.805 12,50

3 Tekstil Ürünlerinin İmalatı 674.856.763 11,97


14

Grafik 7 Türkiye İthalatının Sektörel Dağılımı 2002-2013 (ISIC Revize 4)


Türkiye’nin ithalat kompozisyonundaki son 12 yıllık değişim ele alındığında 2002 yılında en

fazla ithalat değerine sahip olan Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı ve Başka Yerde

Sınıflandırılmamış Makine ve Teçhizat İmalatı sektörlerinin 2013 yılında toplam ithalattaki

paylarının azaldığı ve Ana Metal Sanayii sektörünün ilk sıraya yerleştiği görülmektedir. Bu

durum Türkiye’de artan Motorlu Kara Taşıtı, Makine, Teçhizat, Fabrikasyon Metal Ürünleri

imalatı için kullanılan hammadde ve yarı mamul ürün temini ile ilişkilendirilebilir. İthalat

payları artan diğer sektörler ise Motorlu Kara Taşıtı, Römork ve Yarı Römork İmalatı ile Kok

Kömürü ve Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri İmalatı’dır. Motorlu taşıt kullanımının ve

dolayısıyla petrol ürünleri tüketiminin artması ile motorlu taşıt tercihinde ithal ürünlerin

yoğun olarak tercih edilmesi bu iki sektörün ithalat payını artırmıştır. Enerji üretiminde,

sanayide ve ısınma sistemlerinde tercih edilen doğalgaz ithalatındaki artış ise gizli veri olarak

sınıflandırılan sektör payı içinde Grafik 7 ve Tablo 6’ya yansımıştır.

0 100.000.000.000 200.000.000.000 300.000.000.000

2013

2012

2011

2010

2009

2008

2007

2006

2005

2004

2003

2002

Ana Metal Sanayii

Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı

Başka Yerde Sınıflandırılmamış Makine veTeçhizat İmalatı

Motorlu Kara Taşıtı, Römork ve YarıRömork İmalatı

Kok Kömürü ve Rafine Edilmiş PetrolÜrünleri İmalatı

Bilgisayarların, Elektronik ve OptikÜrünlerin İmalatı

Elektrikli Teçhizat İmalatı

Atığın Toplanması, Islahı ve BertarafıFaaliyetleri; Maddelerin Geri Kazanımı

Bitkisel ve Hayvansal Üretim Ile Avcılık veIlgili Hizmet Faaliyetleri

Tekstil Ürünlerinin İmalatı

Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa AitMalzemelerin İmalatı

Gizli veri

Diğer

15

Tablo 6 Türkiye İthalatının Sektörel Dağılımı 2002 & 2013 ($)

Sektör (ISIC Rev 4) 2002 İthalat ($) Oran

(%) 2013 İthalat ($)

Oran

(%)

Ana Metal Sanayii 4.707.130.160 9,13 35.173.245.379 13,98

Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı 6.907.871.345 13,40 29.057.772.659 11,55

Başka Yerde Sınıflandırılmamış Makine ve Teçhizat İmalatı 5.995.345.157 11,63 22.237.027.098 8,84

Motorlu Kara Taşıtı, Römork ve Yarı Römork İmalatı 2.995.935.437 5,81 19.873.646.122 7,90

Kok Kömürü ve Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri İmalatı 2.186.978.234 4,24 18.928.416.645 7,52

Bilgisayarların, Elektronik ve Optik Ürünlerin İmalatı 4.050.794.101 7,86 14.793.971.875 5,88

Elektrikli Teçhizat İmalatı 1.872.383.894 3,63 9.457.691.706 3,76

Atığın Toplanması, Islahı ve Bertarafı Faaliyetleri; Maddelerin

Geri Kazanımı 1.090.962.455 2,12 7.913.671.434 3,14

Bitkisel ve Hayvansal Üretim ile Avcılık ve ilgili Hizmet

Faaliyetleri 1.424.286.729 2,76 7.096.945.499 2,82

Tekstil Ürünlerinin İmalatı 2.461.454.447 4,77 5.504.708.166 2,19

Temel Eczacılık Ürünlerinin ve Eczacılığa Ait Malzemelerin

İmalatı 1.713.193.386 3,32 4.469.441.557 1,78

Gizli veri 6.544.866.062 12,70 35.679.625.625 14,18

Diğer 9.602.595.921 18,63 41.475.086.345 16,48

Genel Toplam 51.553.797.328 100,00 251.661.250.110 100,00


Grafik 8 Türkiye’nin En Fazla İthalat Yaptığı Ülkeler, 2002-2013 ($)


0

5.000.000.000

10.000.000.000

15.000.000.000

20.000.000.000

25.000.000.000

30.000.000.000

35.000.000.000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Rusya Fed.

Çin

Almanya

İtalya

ABD

İran

Fransa

16

Türkiye’nin son 12 yılda en fazla ithalat yaptığı ülke 2005 yılına kadar Almanya, bu yıldan

sonra ise Rusya Federasyonudur. Ancak 2013 yılı itibarı ile Türkiye’nin Rusya

Federasyonundan, Çin’den ve Almanya’dan yaptığı ithalat değerleri birbirine çok yakındır.

Bu üç ülkeden yapılan ithalat toplamı Türkiye’nin toplam ithalatının yaklaşık %30’una

karşılık gelmektedir. Türkiye Rusya Federasyonundan en fazla doğalgaz, petrol ve metal

ürünleri ithal etmektedir. Çin’den yapılan ithalat ağırlıklı olarak elektronik ürünler, makine

teçhizat ve elektrikli teçhizat, Almanya’dan yapılan ithalat ise motorlu kara taşıtları, makine

teçhizat ve kimyasal ürünlerdir.

Tablo 7 Türkiye'nin En Fazla İthalat Yaptığı Ülkeler ve En Çok İthal Edilen Ürünler, 2013

Ülke

Sıra Ülke Adı

Sektör

Sıra Sektör Adı

2013 İthalat

($)

Sektör

%

1 Rusya

Fed.

1 Gizli veri 12.148.450.062 48,47

2 Kok Kömürü ve Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri İmalatı 4.968.209.587 19,82

3 Ana Metal Sanayii 3.442.179.511 13,73

2 Çin

1 Bilgisayarların, Elektronik ve Optik Ürünlerin İmalatı 6.680.175.318 27,06

2 Başka Yerde Sınıflandırılmamış Makine ve Teçhizat

İmalatı 3.387.787.636 13,72


3 Almanya



İmalatı 4.622.723.837 19,12

3 Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı 3.294.904.845 13,63

4 İtalya


İmalatı 2.993.716.605 23,23

2 Kok Kömürü ve Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri İmalatı 1.836.140.849 14,25


5 ABD

1 Atık Bertarafı, Maddelerin Geri Kazanımı 2.017.894.591 16,02


3 Bitkisel ve Hayvansal Üretim ve ilgili Hizmet Faaliyetleri 1.449.201.672 11,51

6 İran

1 Gizli veri 8.976.924.017 86,46

2 Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı 755.681.644 7,28


7 Fransa




İmalatı 972.919.224 12,04


Düzey 2 Bölgeleri ayrımında bakıldığında Türkiye dış ticaretinin yaklaşık yarısının TR10

(İstanbul) Bölgesinden gerçekleştiği görülmektedir. Tüketim malı ithal eden girişimlerin

çoğunlukla İstanbul’da bulunması dolayısıyla ithal edilen ürünlerin %63’ü İstanbul üzerinden

Türkiye’ye giriş yapmaktadır. En fazla ihracat yapan Düzey 2 Bölgesi de TR10’dur. İhracat

payı %47’dir. Türkiye’nin ihracatına TR10’un ardından en fazla katkı veren Düzey 2

17

Bölgeleri yine Marmara Bölgesinde sanayisi ile ön plana çıkan illerin yoğunlukta olduğu

TR41 ve TR42 Bölgeleridir. Antalya, Isparta, Burdur’u kapsayan TR61 Bölgesinin

Türkiye’nin ihracatına katkısı ise %0,9 düzeyindedir.

Tablo 8 Türkiye Düzey 2 Bölgeleri İhracat ve İthalatı, 2013 ($)

Sıra Düzey 2

Bölgesi IBBS Düzey 2 Adı İhracat ($)

Oran

(%) İthalat ($)

Oran

(%)

1 TR10 İstanbul 70.680.715.655 46,56 136.504.745.421 62,87

2 TR42 Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova 15.113.495.492 9,96 14.236.286.971 6,56

3 TR41 Bursa, Eskişehir, Bilecik 13.213.989.942 8,70 11.576.335.817 5,33

4 TR31 İzmir 9.311.211.913 6,13 10.653.187.877 4,91

5 TR51 Ankara 7.979.744.244 5,26 10.691.345.723 4,92

6 TRC1 Gaziantep, Adıyaman, Kilis 6.268.413.081 4,13 6.719.007.960 3,09

7 TR33 Manisa, Afyonkarahisar, Kütahya, Uşak 4.571.206.722 3,01 3.663.644.846 1,69

8 TR32 Aydın, Denizli, Muğla 3.854.084.036 2,54 2.783.310.516 1,28

9 TR62 Adana, Mersin 3.721.089.162 2,45 3.974.759.977 1,83

10 TR63 Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye 2.935.589.429 1,93 5.801.631.964 2,67

11 TRC3 Mardin, Batman, Şırnak, Siirt 2.214.051.965 1,46 326.673.376 0,15

12 TR90 Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane 1.992.499.998 1,31 389.270.548 0,18

13 TR72 Kayseri, Sivas, Yozgat 1.774.346.012 1,17 1.895.434.240 0,87

14 TR52 Konya, Karaman 1.676.918.567 1,10 1.362.656.314 0,63

15 TR61 Antalya, Isparta, Burdur 1.364.072.316 0,90 824.405.937 0,38

16 TR21 Tekirdağ, Edirne, Kırklareli 847.004.386 0,56 1.070.587.746 0,49

17 TR22 Balıkesir, Çanakkale 797.713.217 0,53 659.323.950 0,30

18 TR83 Samsun, Tokat, Çorum, Amasya 734.917.518 0,48 1.028.395.651 0,47

19 TRB1 Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli 589.938.534 0,39 104.284.170 0,05

20 TR81 Zonguldak, Karabük, Bartın 546.201.228 0,36 1.827.160.431 0,84

21 TR71 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir 410.278.663 0,27 327.474.368 0,15

22 TRC2 Şanlıurfa, Diyarbakır 390.707.772 0,26 385.242.180 0,18

23 TRB2 Van, Muş, Bitlis, Hakkari 320.669.449 0,21 97.660.088 0,04

24 TR82 Kastamonu, Çankırı, Sinop 217.607.641 0,14 63.526.440 0,03

25 TRA2 Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan 186.185.406 0,12 90.474.755 0,04

26 TRA1 Erzurum, Erzincan, Bayburt 87.833.427 0,06 60.189.910 0,03

TOPLAM 151.800.485.775 100,00 217.117.017.176 2 100,00


2 TÜİK-DTM Dış Ticaret İstatistiklerinde gizli ithalat verilerinin hangi il ya da bölgeden gerçekleştiği

açıklanmadığı için bölgelerin toplam ithalat değeri gerçekleşen ithalat değerinden düşük görünmektedir.

18

Grafik 9 Türkiye İlleri İhracat Değeri ve Toplam İhracatın İller Arasında Oransal Dağılımı ($), 2013


Grafik 10 Türkiye İlleri İthalat Değeri ve Toplam İthalatın İller Arasında Oransal Dağılımı ($), 2013


İstanbul 70.680.715.655

46,56%

Bursa 12.274.563.214

8,09%

Kocaeli 12.178.786.653

8,02%

İzmir 9.311.211.913

6,13%

Ankara 7.979.744.244

5,26%

Gaziantep 6.161.297.942

4,06%

Manisa 3.849.317.912

2,54%

Denizli 2.895.387.104

1,91%

Sakarya 2.415.086.805

1,59%

Antalya 1.065.987.717

0,70%

Isparta 159.193.150

0,10%

Burdur 138.891.449

0,09%

İstanbul 136.504.745.421 62,87%

Kocaeli 12.418.228.114

5,72%

Ankara 10.691.345.723

4,92%

Bursa 10.687.059.373

4,92%

İzmir 10.653.187.877

4,91%

Gaziantep 6.658.020.032

3,07%

Hatay 3.937.106.983

1,81%

Antalya 737.639.080

0,34%

Isparta 59.374.240

0,03%

Burdur 27.392.617

0,01%

19

4. BATI AKDENİZ BÖLGESİ DIŞ TİCARETİ

4.1. Batı Akdeniz Bölgesi

2002-2013 yılları arasında Antalya, Isparta ve Burdur illerini kapsayan Batı Akdeniz (TR61)

Bölgesinin dış ticaret hacmi 5,6 katına çıkarak 2,2 milyar $ olmuştur. Batı Akdeniz Bölgesi

2013 yılı ihracat değeri 1,4 milyar $, ithalat değeri 824 milyon $, dış ticaret fazlası 539

milyon $, ihracatın ithalatı karşılama oranı 1,65’tir. Bölgenin toplam dış ticaret hacmi Türkiye

dış ticaret hacminin %0,6’sına karşılık gelmektedir.

Grafik 11 Türkiye İhracatının Sektörel Dağılımı, 2013 (%)3


Türkiye’nin ihracatının %94’ü imalat sanayii ürünleri iken Batı Akdeniz Bölgesi ihracatının

%53’ü imalat sanayii ürünlerinden oluşmaktadır. Bölge ihracatının önemli bir kısmı tarımsal

ürünlerin ve doğal kaynakların işlem görmeden satılmasına dayalıdır. 2013 yılında Batı

Akdeniz Bölgesinden ihraç edilen ürünlerin %35’i işlenmemiş tarım ürünleri, %12’si

işlenmemiş madencilik ürünleri, %17’si ise işlenmiş madencilik ürünleridir. İşlenmemiş

ürünlerin Bölge toplam ihracat değeri içindeki oranı %47 düzeyindedir. Türkiye tarımsal

ürün ihracatının %10’u, işlenmemiş maden ihracatının %4’ü Batı Akdeniz Bölgesi tarafından

karşılanmaktadır.

Grafik 12 Batı Akdeniz Bölgesi İhracatının Sektörel Dağılımı, 2013 (%)


3 EUROSTAT NACE Rev 2 sınıflaması (veya uyumlu diğer sınıflama ISIC Rev 4) imalat sanayi 2 dijit sektör

teknoloji düzeyi gruplaması kullanılmıştır

3,12%

2,56%

0,48%

32,86%

28,27%

30,41%

2,30%

93,84%

TARIM

MADENCİLİK

HİZMET

DÜŞÜK TEKNOLOJİ İMALAT SANAYİ

ORTA DÜŞÜK TEKNOLOJİ İMALAT SANAYİ

ORTA YÜKSEK TEKNOLOJİ İMALAT SANAYİ

YÜKSEK TEKNOLOJİ İMALAT SANAYİ

35,20%

11,79%

0,15%

15,33%

28,76%

8,36% 0,41%

52,85%

TARIM

MADENCİLİK

HİZMET

DÜŞÜK TEKNOLOJİ İMALAT SANAYİİ

ORTA DÜŞÜK TEKNOLOJİ İMALAT SANAYİİ

ORTA YÜKSEK TEKNOLOJİ İMALAT SANAYİİ

YÜKSEK TEKNOLOJİ İMALAT SANAYİİ

20

Türkiye toplam ihracatı içinde orta yüksek ve yüksek teknoloji imalat sanayi sektörleri

toplamı %33 oranına karşılık gelmektedir. Batı Akdeniz Bölgesinde ise bu oran %9’dur.

Bölge imalat sanayiinde orta yüksek ve yüksek teknoloji gerektiren sektörler olarak

sınıflandırılan; elektrikli teçhizat, makine, ekipman, motorlu kara taşıtları, diğer ulaşım

araçları, elektronik ürünler, kimyasal ürünler ve eczacılık ürünleri imalatı sektörleri

gelişmemiştir. Mevcut imalat sanayii büyük ölçüde tarımsal ürünlerin ve doğal kaynakların

işlenmesine dayalıdır. Hatta Bölgenin işlenmemiş madencilik ve tarım ürünleri ihracatının çok

fazla olmasına dayanılarak, düşük ve orta düşük teknoloji gerektiren imalat sanayiinin de

yeterince gelişmemiş olduğu söylenebilir.

Grafik 13 Batı Akdeniz Bölgesi İhracatı (2 Dijit Sektör Ayrımında), 2002-2013 ($)


Bölge ihracatında öne çıkan sektörler; yaş sebze ve meyve türleri ağırlıklı Tarım ve

Hayvancılık, işlenmiş mermer ve çimento ağırlıklı Metalik Olmayan Diğer Mineral Ürünler

ile işlenmemiş mermer ağırlıklı Taşocakçılığı ve Diğer Madencilik’tir.

0

100.000.000

200.000.000

300.000.000

400.000.000

500.000.000

600.000.000

700.000.000

800.000.000

900.000.000

1.000.000.000

1.100.000.000

1.200.000.000

1.300.000.000

1.400.000.000

1.500.000.000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Tarım ve hayvancılık Metalik olmayan diğer mineral ürünler

Tekstil ürünleri Taşocakçılığı ve diğer madencilik

Ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç) Plastik ve kauçuk ürünleri

Kimyasal madde ve ürünler Gıda ürünleri ve içecek

Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat Ana metal sanayi

Giyim eşyası Diğer ulaşım araçları

Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç) Mobilya ve başka yerde sınıflandırılmamış diğer ürünler

Diğer

21

Grafik 14 Batı Akdeniz Bölgesi İthalatı (2 Dijit Sektör Ayrımında), 2002-2013 ($)


Bölge ithalatı tüketim mallarından ziyade sanayi, tarım ve çeşitli hizmet sektörü

işletmelerinde kullanılan makine, hammadde ve ürünlerden oluşmaktadır. En büyük iki ürün

grubu çeşitli Makine ve Teçhizat ile Kimyasal Madde ve Ürünler’dir.

Bölge ithalatı, son 12 yılda, Bölge ihracatına yakın bir seyir takip ederek artmıştır. 2009

yılında uluslararası düzeyde bir ticari daralma olmuş, bu durum Bölge ihracatını ve ithalatını

bir miktar aşağı çekmiştir.

Bölge ihracatında 2003, 2004 ve 2007 yıllarında, Bölge ithalatında 2004 ve 2010 yıllarında

büyük bir oransal pay sahibi olarak görünen ve grafiği yukarı yönlü etkileyen Diğer Ulaşım

Araçları sektörü, Antalya merkezli havayolu firmalarının sattığı ve aldığı yolcu uçağı

tutarlarını içermektedir.

Bölgenin yükselen ihracat grafiğine en fazla katkı yapan il Antalya’dır. Isparta ve Burdur’un

ihracatı 2013 yılında ve öncesinde 200 milyon doların üzerine çıkamamış iken Antalya’nın

ihracatı bir milyar doları aşmıştır.

Yaş sebze meyve ile mermer son 12 yılda Bölge ihracat artışında belirleyici olan ana

ürünlerdir.

0

100.000.000

200.000.000

300.000.000

400.000.000

500.000.000

600.000.000

700.000.000

800.000.000

900.000.000

1.000.000.000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Kimyasal madde ve ürünler Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat

Tarım ve hayvancılık Diğer ulaşım araçları

Plastik ve kauçuk ürünleri Ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç)

Kağıt ve kağıt ürünleri Tıbbi aletler; hassas optik aletler ve saat

Tekstil ürünleri Metalik olmayan diğer mineral ürünler

Mobilya ve başka yerde sınıflandırılmamış diğer ürünler Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç)

Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli makine ve cihazlar Gıda ürünleri ve içecek

Kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri Diğer

22

Grafik 15 Batı Akdeniz Bölgesi İlleri İhracatı & İthalatı, 2002-2013 ($)


Grafik 16 Batı Akdeniz Bölgesinde Faaliyet Gösteren İhracatçı Firma Sayısı, 2002-2013

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, 2014

Batı Akdeniz Bölgesi illerinde faaliyet gösteren ihracatçı firma sayısı 2002-2013 yılları

arasında Antalya’da %125, Isparta’da %93, Burdur’da %227 artış göstermiştir.

0

200.000.000

400.000.000

600.000.000

800.000.000

1.000.000.000

1.200.000.000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Antalya İhracat Burdur İhracat Isparta İhracat

Antalya İthalat Burdur İthalat Isparta İthalat

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

ANTALYA 422 496 556 592 607 690 710 710 803 827 886 948

BURDUR 37 48 55 63 67 75 76 78 90 90 105 121

ISPARTA 58 65 65 70 72 75 78 82 85 93 101 112

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

1100

1200

23

Grafik 17 Batı Akdeniz Bölgesinden En Fazla İhraç Edilen Ürünler (ISIC Rev 3 - 4. D. Sektör ve İl Ayrımında), 2013

[$]


Grafik 18 Batı Akdeniz Bölgesine En Fazla İthal Edilen Ürünler (ISIC Rev 3 - 4 D. Sektör ve İl Ayrımında), 2013 [$]


0 50.000.000 100.000.000 150.000.000 200.000.000 250.000.000 300.000.000

Kimyasal gübre ve azotlu bileşikler

Diğer genel amaçlı makineler

Tahıl ve diğer bitkisel ürünler

Tank, sarnıç ve metal muhafazalar

İşlenmiş sebze ve meyveler

Mobilya

Silah ve mühimmat

Metal yapı malzemeleri

Kimya ve gübre sanayiinde kullanılan mineraller

Başka yerde sınıflandırılmamış kimyasal ürünler

Giyim eşyası (kürk hariç)

Demir-çelik ana sanayi

Tekstil elyafınından iplik ve dokunmuş tekstil

Tahta plaka; kontrplak, yonga levha, sunta vb

Plastik ürünleri

Çimento, kireç ve alçı

Taş

Kum, kil ve taşocakçılığı

Meyveler, sert kabuklular, içecek ve baharat…

Sebze, bahçe ve kültür bitkileri ürünleri

Antalya Burdur Isparta

0 20.000.000 40.000.000 60.000.000 80.000.000

Suni ve sentetik elyaf

Ateşe dayanıklı olmayan, kil ve seramik yapı malzemeleri

Tekstil elyafınından iplik ve dokunmuş tekstil

Turba (turb)

Mobilya

Pestisit (haşarat ilacı) ve diğer zirai-kimyasallar

Tekstil, giyim eşyası ve deri işlemede kullanılan makineler

Diğer özel amaçlı makineler

Rafine edilmiş petrol ürünleri

Başka yerde sınıflandırılmamış kimyasal ürünler

Ana kimyasal maddeler

Tıbbi ve cerrahi teçhizat ile ortopetik araçlar

Tahıl ve başka yerde sınıflandırılmamış bitkisel ürünler

Tahta plaka; kontrplak, yonga levha, sunta vb

Kağıt hamuru, kağıt ve mukavva

Diğer genel amaçlı makineler

Sebze, bahçe ve kültür bitkileri ürünleri

Sentetik kauçuk ve plastik hammaddeler

Takım tezgahları

Plastik ürünleri

Kimyasal gübre ve azotlu bileşikler

Antalya Burdur Isparta

24

Grafik 19 Batı Akdeniz Bölgesi İhracatı (Ülke Ayrımında), 2013


Batı Akdeniz Bölgesinden en fazla ihracat yapılan ülkeler sırasıyla Rusya Federasyonu, Çin

ve Almanya’dır. Rusya Federasyonuna yapılan ihracatta bitkisel ürünler ve ağaç ürünleri,

Çin’e yapılan ihracatta işlenmemiş mermer, Almanya’ya yapılan ihracatta bitkisel ürünler ve

tekstil ürünleri öne çıkan ürünlerdir.

Yaş sebze ve meyvenin dünya genelinde önde gelen ithalatçıları ABD, Almanya, Birleşik

Krallık, Fransa ve Rusya Federasyonu’dur. Batı Akdeniz Bölgesinin Rusya Federasyonu ve

Almanya’ya kayda değer düzeyde yaş sebze ve meyve ihracatı mevcuttur ancak ABD,

Birleşik Krallık ve Fransa’ya ihracatı sınırlı düzeydedir. Bu sektör ihracatında Bölgenin ve

Türkiye’nin en önemli rakibi İspanya’dır.

İşlenmemiş madencilik ürünlerinin dünyada en önemli ithalatçısı Çin’dir. Üretimde ihtiyaç

duyduğu hammaddenin önemli bir kısmını ithalat yolu ile temin eden Çin işlenmiş madencilik

ürünleri ihracatında da dünyada ilk sıradadır. Batı Akdeniz Bölgesi işlenmemiş madencilik

ürünlerini çoğunlukla Çin’e, başta mermer ürünleri ve çimento olmak üzere işlenmiş

madencilik ürünlerini ise genelde ABD, Kanada, Ortadoğu ve Afrika ülkelerine ihraç

etmektedir.

Bölgenin plastik ürünleri ve ağaç ürünleri ihracatı genel olarak Türkiye çevresindeki ülkelere

yapılmaktadır. Rusya Federasyonu, İran, Irak, Gürcistan, Azerbaycan, Ukrayna, Kazakistan

öne çıkan ülkelerdir.

Rusya Federasyonu 212.813.293

15%

Çin 141.543.094

10%

Almanya 120.166.320

9% 6%

5% 5% 3% 3%

3% 3%

2% 2%

2% 2%

1%

1%

1%

1%

1%

1%

1% 1%

Diğer 14%

Rusya FederasyonuÇinAlmanyaAntalya Serbest BölgesiUkraynaABDAzerbaycanIrakHollandaİngiltereBAEBulgaristanFransaSuudi ArabistanİranİsrailTürkmenistanLibyaKuzey Kıbrıs Türk Cum.BelarusİtalyaGürcistanKanadaİspanyaMoldovaÖzbekistanKazakistanHindistanDanimarkaDiğer

25

Tablo 9 Batı Akdeniz Bölgesi İhracatında Öne Çıkan Fasılların Uluslararası Ticareti (Ülke ayrımında), 2013

Kod

Fasıl Adı

(Harmonize

Sistem)

Bölge

İhracatı ($)

Oran

(%) S

En Fazla

İthalat

Yapan

Ülkeler

İthalat Değeri

($) S

En Fazla

İhracat

Yapan

Ülkeler

İhracat Değeri

($)

25

Tuz, kükürt,

topraklar ve

taşlar, alçılar,

kireçler ve

çimento

251.515.297 18,1

1 Çin 5.986.589.923 1 Çin 3.455.992.840

2 ABD 3.259.899.018 2 Türkiye 2.749.644.417

3 Hindistan 2.379.015.713 3 Almanya 2.621.484.465

4 Almanya 2.354.361.677 4 ABD 2.591.032.925

5 Japonya 1.860.222.793 5 Hindistan 2.037.434.951

7

Yenilen

sebzeler ve bazı

kök ve

yumrular

246.168.349 17,7

1 ABD 8.774.646.334 1 Çin 7.871.395.350

2 Almanya 6.864.255.936 2 İspanya 6.366.701.143

3 B. Krallık 4.542.458.388 3 ABD 4.393.615.377

4 Fransa 3.467.176.313 4 Kanada 4.277.756.507

5 Rusya F. 2.881.787.247 5 Belçika 2.812.366.869

8

Yenilen

meyveler ve

yenilen sert

kabuklu

meyveler

188.762.185 13,6

1 ABD 12.492.626.347 1 ABD 14.537.599.277

2 Almanya 10.063.298.035 2 İspanya 9.259.816.922

3 Rusya F. 6.401.898.162 3 Şili 5.615.150.205

4 B. Krallık 5.783.200.110 4 Çin 4.171.872.871

5 Fransa 5.306.734.812 5 İtalya 4.059.377.445

68

Taş, alçı,

çimento,

amyant, mika

veya benzeri

maddelerden

eşya

146.189.553 10,5

1 ABD 6.704.882.894 1 Çin 10.062.402.246

2 Almanya 3.324.680.798 2 Almanya 4.909.800.445

3 Fransa 2.042.791.388 3 İtalya 3.544.989.959

4 Kanada 1.694.673.386 4 ABD 3.513.979.457

5 Japonya 1.658.450.988 5 Japonya 2.223.893.685

39 Plastikler ve

mamulleri 65.448.619 4,7

1 Çin 72.390.786.161 1 Çin 61.753.142.325

2 ABD 46.546.585.189 2 Almanya 60.879.064.070

3 Almanya 42.750.626.926 3 ABD 60.836.969.884

4 Fransa 24.895.633.161 4 Belçika 35.553.698.701

5 İtalya 20.213.056.194 5 G. Kore 31.172.467.684

44

Ağaç ve ahşap

eşya, odun

kömürü

56.844.289 4,1

1 Çin 18.768.838.227 1 Çin 12.748.096.361

2 ABD 16.142.790.841 2 Kanada 12.348.363.439

3 Japonya 12.467.368.320 3 ABD 8.956.521.646

4 Almanya 8.566.342.313 4 Almanya 8.812.582.027

5 B. Krallık 5.771.291.733 5 Rusya F. 7.330.192.043

84

Kazanlar,

makinalar,

mekanik

cihazlar ve

aletler, nükleer

reaktörler,

bunların aksam

ve parçaları

42.299.807 3,1

1 ABD 311.181.420.288 1 Çin 383.152.557.937

2 Çin 170.570.902.764 2 Almanya 250.608.010.073

3 Almanya 143.156.071.006 3 ABD 213.108.199.249

4 B. Krallık 78.980.806.347 4 Japonya 135.210.901.829

5 Fransa 74.490.877.629 5 İtalya 103.922.911.264

26

Tablo 10 Batı Akdeniz Bölgesi İhracatında Öne Çıkan Fasılların Uluslararası Ticareti (Ülke ayrımında), 2013

(Devam)

Kod

Fasıl Adı

(Harmonize

Sistem)

Bölge

İhracatı

($)

Oran

(%) S

En Fazla

İthalat

Yapan

Ülkeler

İthalat Değeri

($) S

En Fazla

İhracat

Yapan

Ülkeler

İhracat Değeri

($)

6

Canlı ağaçlar ve

diğer bitkiler,

yumrular, kökler

ve benzerleri,

kesme çiçekler

ve süs yaprakları

36.823.288 2,7

1 Almanya 3.463.153.820 1 Kolombiya 1.344.652.079

2 ABD 1.915.574.751 2 Almanya 1.108.312.316

3 B. Krallık 1.698.955.712 3 Belçika 1.003.841.258

4 Fransa 1.305.112.237 4 İtalya 890.890.872

5 Rusya F. 960.762.819 5 Ekvator 841.158.655

72 Demir ve çelik 31.874.251 2,3

1 Almanya 29.698.323.413 1 Çin 38.621.005.287

2 ABD 27.035.099.939 2 Japonya 35.321.039.390

3 Çin 21.335.561.944 3 Almanya 29.090.050.840

4 G. Kore 20.369.660.264 4 G. Kore 22.269.931.232

5 Türkiye 18.690.845.963 5 Rusya F. 20.069.844.411

73 Demir veya

çelikten eşya 29.009.549 2,1

1 ABD 36.568.798.097 1 Çin 57.347.766.121

2 Almanya 22.409.008.969 2 Almanya 33.198.226.557

3 Kanada 11.660.898.588 3 ABD 22.002.686.467

4 Fransa 11.483.066.056 4 İtalya 20.485.956.874

5 Çin 10.429.877.182 5 Japonya 13.471.854.249

52

Pamuk, pamuk

ipliği ve pamuklu

mensucat

25.583.651 1,8

1 Çin 17.229.073.175 1 Çin 17.546.656.998

2 Türkiye 2.989.186.123 2 Hindistan 11.293.952.323

3 Endonezya 2.554.849.042 3 ABD 7.633.177.426

4 G. Kore 1.692.342.554 4 Pakistan 5.333.783.564

5 İtalya 1.598.153.193 5 Avustralya 2.524.272.551

94

Mobilyalar, yatak

takımları,

aydınlatma

cihazları, reklam

lambaları, ışıklı

tabelalar vb.

prefabrik yapılar

21.131.286 1,5

1 ABD 51.393.333.570 1 Çin 86.414.579.367

2 Almanya 18.932.753.626 2 Almanya 17.370.118.802

3 Fransa 10.010.659.552 3 İtalya 13.981.871.513

4 B. Krallık 9.860.347.357 4 ABD 11.074.423.672

5 Kanada 9.020.162.104 5 Polonya 10.397.896.494

33

Uçucu yağlar ve

rezinoitler,

parfümeri,

kozmetik veya

tuvalet

müstahzarları

20.346.338 1,5

1 ABD 10.796.562.509 1 Fransa 16.640.370.394

2 Almanya 7.067.425.716 2 Almanya 11.172.864.391

3 B. Krallık 6.166.081.125 3 ABD 11.050.693.007

4 Fransa 5.593.390.036 4 İrlanda 8.207.651.580

5 Rusya F. 3.901.066.894 5 B. Krallık 6.133.310.093

93

Silahlar ve

mühimmat,

bunların aksam,

parça ve

aksesuarı

16.901.189 1,2

1 ABD 3.748.871.647 1 ABD 4.665.318.643

2 B. Krallık 928.603.826 2 Rusya F. 4.451.765.025

3 Kanada 548.231.319 3 B. Krallık 1.120.085.654

4 Avustralya 425.995.768 4 İtalya 765.950.238

5 Norveç 302.922.020 5 Almanya 690.741.360

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu & UN Comtrade Database, 2014

27

4.2. Antalya

Antalya’nın 2013 yılı ihracatı yaklaşık 1,1 milyar dolardır. İl ihracatında en büyük ağırlık

sebze türleri başta olmak üzere bitkisel ürünlere aittir. Sebze ve meyve ihracatını işlenmemiş

madencilik ürünleri takip etmektedir. İmalat sanayi ürünleri içerisinde ise plastik ürünleri,

çimento, işlenmiş mermer, ahşap profil, panel, demir çelik ürünleri ve mobilya öne

çıkmaktadır.

Tablo 11 Antalya’dan En Fazla İhracat Yapılan Sektörler, 2013

Kod ISIC Revize 4 Sektör Adı (4 Dijit) İhracat ($) Oran (%)

0113 Sebze, kavun-karpuz, kök ve yumru sebzelerin yetiştirilmesi 194.762.492 18,27

0124 Yumuşak çekirdekli meyvelerin ve sert çekirdekli meyvelerin yetiştirilmesi 82.504.035 7,74

0810 Kum, kil ve taş ocakçılığı 81.811.795 7,67

2220 Plastik ürünlerin imalatı 62.466.567 5,86

0128 Baharatlık, aromatik, uyuşturucu nitelikte ve eczacılıkla ilgili bitkisel ürünlerin yetiştirilmesi 52.903.579 4,96

2394 Çimento, kireç ve alçı imalatı 46.095.588 4,32

2396 Taş ve mermerin kesilmesi, şekil verilmesi ve kullanılabilir hale getirilmesi 45.098.604 4,23

1621 Ahşap plaka ve levha imalatı 44.896.871 4,21

0121 Üzüm yetiştirilmesi 40.337.944 3,78

0123 Turunçgillerin yetiştirilmesi 35.918.862 3,37

2410 Ana demir ve çelik imalatı 31.391.774 2,94

0119 Tek yıllık (uzun ömürlü olmayan) diğer bitkisel ürünlerin yetiştirilmesi 25.695.224 2,41

1312 Dokuma 18.378.671 1,72

1410 Kürk hariç, giyim eşyası imalatı 17.672.260 1,66

3100 Mobilya imalatı 15.688.961 1,47

2511 Metal yapı malzemeleri imalatı 14.748.008 1,38

2819 Genel amaçlı diğer makinelerin imalatı 13.402.408 1,26

1030 Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması 12.706.638 1,19

2012 Kimyasal gübre ve azotlu bileşiklerin imalatı 12.233.953 1,15


Antalya’ya yapılan ithalatta öne çıkan ürünler plastik ve kauçuk, metal işleme makineleri,

takım tezgahları ve kimyasal gübredir.

Tablo 12 Antalya’ya En Fazla İthalat Yapılan Sektörler, 2013

Kod ISIC Revize 4 Sektör Adı (4 Dijit) İthalat ($) Oran (%)

2220 Plastik ürünlerin imalatı 71.713.921 9,72

2822 Metal işleme makineleri ve takım tezgahları imalatı 66.166.438 8,97

2012 Kimyasal gübre ve azotlu bileşiklerin imalatı 65.930.571 8,94

2013 Birincil formda plastik ve sentetik kauçuk imalatı 56.218.898 7,62

0113 Sebze, kavun-karpuz, kök ve yumru sebzelerin yetiştirilmesi 45.557.755 6,18


2819 Genel amaçlı diğer makinelerin imalatı 21.856.274 2,96

3250 Tıbbi ve dişçiliğe ait araç ve gereçlerin imalatı 20.643.014 2,80

2011 Temel kimyasal maddelerin imalatı 17.403.374 2,36

2029 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer kimyasal ürünlerin imalatı 16.419.832 2,23

2829 Diğer özel-amaçlı makinelerin imalatı 13.144.621 1,78

1701 Kağıt hamuru, kağıt ve mukavva imalatı 12.911.835 1,75

2021 Haşere ilaçları ve diğer zirai-kimyasal ürünlerin imalatı 12.751.536 1,73


28

2002-2013 yılları arasında Antalya’nın ihracatı oldukça iyi bir artış grafiği sergileyerek 6,4

katına çıkmış ve yıllık bir milyar doları aşmıştır.

2002-2013 yılları arasında Antalya’nın ihracat artışına en fazla etki eden sektörler Tarım ve

Hayvancılık, Taşocakçılığı ve Diğer Madencilik, Ağaç ve Mantar Ürünleri, Plastik ve Kauçuk

Ürünleri’dir. 2002 yılında Antalya için önemli birer ihraç kalemi iken bu 12 yıllık dönemde

çok gelişme gösteremeyen sektörler Tekstil Ürünleri, Giyim Eşyaları ve Ana Metal

Sanayi’dir.

Antalya için en önemli dış ticari faaliyet yaş sebze, meyve ihracatıdır. Örtüaltı üretim tesisleri

sayesinde kış mevsiminde yaz sebzeleri yetiştirilebiliyor oluşu Antalya’ya büyük bir ticari

avantaj sağlamaktadır. Sektör ihracatı 2009 krizinden de çok fazla etkilenmemiştir ancak

2010 yılından sonra ihracat artışı düşük düzeyde olmuştur. Bitkisel üretimin yanı sıra

madencilik, mermer ürünleri ve çimento imalatı, ahşap panel ve profil imalatı, plastik ürünler

imalatı faaliyetleri bu 12 yıllık dönemde ve özellikle 2010 yılından sonra ihracat artışına

yüksek düzeyde katkı vermiştir.

Grafik 20 Antalya'nın İhracatı (2 Dijit Sektör Ayrımında), 2002-2013 ($)


0

200.000.000

400.000.000

600.000.000

800.000.000

1.000.000.000

1.200.000.000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Diğer Mobilya ve başka yerde sınıflandırılmamış diğer ürünlerMetal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç) Kimyasal madde ve ürünlerGiyim eşyası Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizatGıda ürünleri ve içecek Diğer ulaşım araçlarıAna metal sanayi Metalik olmayan diğer mineral ürünlerPlastik ve kauçuk ürünleri Ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç)Taşocakçılığı ve diğer madencilik Tekstil ürünleriTarım ve hayvancılık

29

Grafik 21 Antalya'nın İthalatı (2 Dijit Sektör Ayrımında), 2002-2013 ($)


Tablo 13 Antalya'dan En Fazla İhracat Yapılan Sektörler ve Bu Ürünlerin İhraç Edildiği İlk 5 Ülke, 2013

Kod ISIC Revize 4 Sektör

Adı (2 Dijit) S Ülke İhracat 2013 ($) Oran (%)

01

Bitkisel ve hayvansal

üretim ile avcılık ve

ilgili hizmet

faaliyetleri

1 Rusya Federasyonu 168.969.652 36,47

2 Almanya 74.535.673 16,09

3 Ukrayna 46.754.221 10,09

4 Bulgaristan 24.188.950 5,22

5 Hollanda 24.096.999 5,20

23

Diğer metalik

olmayan mineral

ürünlerin imalatı

1 Antalya Serbest Bölgesi 37.986.576 38,62

2 Suudi Arabistan 15.608.787 15,87

3 BAE 10.689.864 10,87

4 Libya 6.389.930 6,50

5 ABD 5.085.945 5,17

08 Diğer madencilik ve

taş ocakçılığı

1 Çin 75.599.602 81,90

2 Irak 3.469.304 3,76

3 Hindistan 1.237.875 1,34

4 İtalya 1.143.802 1,24

5 İsrail 1.126.880 1,22

22 Kauçuk ve plastik


1 Azerbaycan 10.735.166 16,60

2 Irak 4.733.847 7,32

3 İstanbul Endüstri ve Tic. Serb. Böl. 3.569.897 5,52

4 Kazakistan 3.449.236 5,33

5 Gürcistan 2.819.962 4,36

16

Ağaç, ağaç ürünleri ve

mantar ürünleri

imalatı (mobilya

hariç)


2 İran 8.963.229 16,66

3 Irak 6.695.274 12,45

4 Gürcistan 3.633.770 6,75

5 Ukrayna 3.222.020 5,99


0

200.000.000

400.000.000

600.000.000

800.000.000

1.000.000.000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Kimyasal madde ve ürünler Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizatTarım ve hayvancılık Diğer ulaşım araçlarıPlastik ve kauçuk ürünleri Ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç)Kağıt ve kağıt ürünleri Tıbbi aletler; hassas optik aletler ve saatMobilya ve başka yerde sınıflandırılmamış diğer ürünler Metalik olmayan diğer mineral ürünlerMetal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç) Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli mekina ve cihazlar

30

2013 yılında Antalya’dan gerçekleştirilen yaş sebze meyve ihracatında en büyük alıcı Rusya

Federasyonudur. Bu ülkeyi Almanya ve Ukrayna izlemektedir. İşlenmiş mermer ve

çimentonun önde gelen alıcıları Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleridir. İşlenmemiş

mermer blokları çoğunlukla Çin tarafından alınmaktadır. Plastik ve kauçuk ürünler en fazla

Azerbaycan ve Irak’a, işlenmiş ağaç ürünleri ise Rusya, İran ve Irak’a satılmıştır.

Tablo 14 Antalya'ya En Fazla İthalat Yapılan Sektörler ve Bu Ürünlerin İthal Edildiği İlk 5 Ülke, 2013


Adı (2 Dijit) S Ülke İthalat ($) Oran (%)

20

Kimyasalların ve

kimyasal ürünlerin

imalatı

1 Almanya 39.241.255 22,89

2 Çin 22.086.157 12,88

3 ABD 20.129.481 11,74

4 Şili 14.899.055 8,69

5 İspanya 8.287.624 4,83

28

Başka yerde

sınıflandırılmamış

makine ve teçhizat

imalatı

1 Almanya 58.535.385 44,21

2 İtalya 22.427.919 16,94

3 Çin 9.546.236 7,21

4 Tayvan 6.115.288 4,62

5 Avusturya 5.308.079 4,01

01



ilgili hizmet

faaliyetleri

1 ABD 11.443.891 14,06

2 Tayland 8.897.966 10,93

3 Çin 8.478.495 10,42

4 İspanya 7.090.408 8,71

5 Hollanda 6.921.734 8,51

22 Kauçuk ve plastik


1 Güney Kore 32.703.400 43,44

2 Almanya 13.597.431 18,06

3 Çin 9.277.876 12,32

4 İtalya 6.502.990 8,64

5 İspanya 3.513.795 4,67

16

Ağaç, ağaç ürünleri ve

mantar ürünleri imalatı

(mobilya hariç)

1 İtalya 17.581.667 38,73

2 Romanya 12.925.691 28,47


4 Şili 1.249.448 2,75

5 Slovakya 1.179.787 2,60


31

4.3. Isparta

Isparta’nın 2013 yılı ihracatı 159 milyon dolardır. İl ihracatı 2002 yılından 2009 yılına kadar

yatay bir seyir takip etmiş, bu yıldan sonra kısmen artış göstermiştir. Isparta’nın ihracatında

ağırlıklı ürünler işlenmiş mermer, çimento, endüstriyel gül ürünleri (gülyağı, gül konkreti vb),

meyveler, işlenmemiş mermer, giyim eşyaları, ahşap panel ve profildir.

Tablo 15 Isparta’dan En Fazla İhracat Yapılan Sektörler, 2013




2029 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer kimyasal ürünlerin imalatı 17.768.493 11,16

0124 Yumuşak çekirdekli meyvelerin ve sert çekirdekli meyvelerin yetiştirilmesi 11.055.788 6,94


1410 Kürk hariç, giyim eşyası imalatı 9.437.130 5,93


2512 Metal tank, rezervuar ve muhafaza kapları imalatı 6.627.654 4,16

1030 Sebze ve meyvelerin işlenmesi ve saklanması 5.683.505 3,57

1311 Tekstil elyafın hazırlanması ve bükülmesi 4.015.969 2,52

1020 Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması 3.300.703 2,07

2520 Silah ve mühimmat (cephane) imalatı 1.879.956 1,18

3100 Mobilya imalatı 1.651.615 1,04


Isparta’ya yapılan ithalatta öne çıkan ürünler tekstil ve deri üretiminde, tarım ve ormancılıkta,

metal işleme işlerinde, ağaç kesiminde vb işlerde kullanılan makineler ve sentetik elyaftır.

Tablo 16 Isparta’ya En Fazla İthalat Yapılan Sektörler, 2013


2826 Tekstil, giyim eşyası ve deri üretiminde kullanılan makinelerin imalatı 11.441.991 19,27

2030 Suni veya sentetik elyaf imalatı 7.273.394 12,25

1701 Kağıt hamuru, kağıt ve mukavva imalatı 6.160.270 10,38

2821 Tarım ve ormancılık makineleri imalatı 3.100.667 5,22

0116 Lifli bitkilerin yetiştirilmesi 2.971.671 5,00

1311 Tekstil elyafın hazırlanması ve bükülmesi 1.985.911 3,34


1610 Ağaçların biçilmesi ve planyalanması 1.670.128 2,81

2011 Temel kimyasal maddelerin imalatı 1.654.071 2,79


Isparta’dan 2013 yılında ihraç edilen işlenmiş mermer ve çimentonun yarıdan fazlası Libya ve

ABD tarafından alınmıştır. Gülyağı ve gül konkreti ihracatında en büyük alıcı, büyük bir

parfüm endüstrisine sahip olan Fransa’dır. En fazla meyve satışı Almanya’ya yapılmıştır.

32

Tablo 17 Isparta’dan En Fazla İhracat Yapılan Sektörler ve Bu Ürünlerin İhraç Edildiği İlk 5 Ülke, 2013



23

Diğer metalik

olmayan mineral


1 Libya 19.127.968 29,32

2 ABD 16.357.724 25,08

3 Kamerun 5.411.063 8,30

4 Liberya 4.400.507 6,75


20

Kimyasalların ve


imalatı

1 Fransa 13.417.977 70,80

2 İngiltere 1.316.311 6,95

3 Kosova 939.155 4,96

4 Almanya 897.385 4,73

5 İsviçre 683.508 3,61

01



ilgili hizmet

faaliyetleri

1 Almanya 9.005.466 62,58

2 Bulgaristan 1.532.069 10,65

3 Fransa 628.944 4,37

4 Norveç 576.639 4,01

5 Özbekistan 553.430 3,85


Tablo 18 Isparta’ya En Fazla İthalat Yapılan Sektörler ve Bu Ürünlerin İthal Edildiği İlk 5 Ülke, 2013



28

Başka yerde


makine ve teçhizat

imalatı

1 İsviçre 7.450.132 35,96

2 Çin 4.817.825 23,25

3 Almanya 3.693.235 17,82

4 Japonya 1.913.111 9,23

5 İtalya 1.054.712 5,09

20

Kimyasalların ve


imalatı

1 Almanya 6.017.453 55,58

2 Çin 1.179.746 10,90

3 Ukrayna 444.683 4,11

4 Belarus 414.561 3,83

5 Fransa 410.080 3,79

17 Kağıt ve kağıt

ürünlerinin imalatı

1 Almanya 4.002.262 64,84

2 Fransa 1.768.674 28,65

3 Polonya 243.835 3,95

4 İtalya 79.490 1,29

5 Çin 60.770 0,98


33

2002-2013 yılları arasında Isparta’da madenciliğe dayalı imalat sanayi gelişme göstermiş ve

ihracata olumlu yönde katkı yapmıştır. Endüstriyel gül ürünleri ve yaş meyve ihracatında da

artış vardır. Bu olumlu göstergelere rağmen 2002 yılında il ekonomisinde önemli pay sahibi

olan tekstil ürünleri ve giyim eşyaları sektörlerinin zayıflamasının sonucu olarak bu

sektörlerden ihracata yeterli katkının gelmemesi, ilin ihracat grafiğinin yukarı yönlü olmasını

engellemiştir.

Grafik 22 Isparta'nın İhracatı (2 Dijit Sektör Ayrımında), 2002-2013 ($)


Grafik 23 Isparta'nın İthalatı (2 Dijit Sektör Ayrımında), 2002-2013 ($)


0

20.000.000

40.000.000

60.000.000

80.000.000

100.000.000

120.000.000

140.000.000

160.000.000

180.000.000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Diğer Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizatMetal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç) Taşocakçılığı ve diğer madencilikAğaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç) Giyim eşyasıGıda ürünleri ve içecek Tarım ve hayvancılıkTekstil ürünleri Kimyasal madde ve ürünler

0

10.000.000

20.000.000

30.000.000

40.000.000

50.000.000

60.000.000

70.000.000

80.000.000

90.000.000

100.000.000

110.000.000

120.000.000

130.000.000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Diğer Plastik ve kauçuk ürünleri

Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli mekina ve cihazlar Kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri ve nükleer yakıtlar

Tıbbi aletler; hassas optik aletler ve saat Gıda ürünleri ve içecek

Ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç) Kağıt ve kağıt ürünleri

Tarım ve hayvancılık Tekstil ürünleri

Kimyasal madde ve ürünler Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat

34

4.4. Burdur

2002 yılında yıllık 15 milyon dolar gibi çok düşük bir rakama karşılık gelen Burdur’un

ihracatı ise 2008 yılında sıçrama yaparak yıllık 190 milyon dolar seviyesine kadar

yükselmiştir. İlin 2013 yılı ihracatı 138 milyon dolardır. Burdur’un ihracatında ilk sırada

işlenmiş mermer ürünleri, ikinci sırada işlenmemiş mermer ürünleri, üçüncü sırada çimento,

kireç vb ürünler bulunmaktadır. Madenciliğe dayalı ihracatın oransal payı %90’a yakındır.

Dördüncü sırada silah ve parçaları ihracatı bulunmaktadır.

Tablo 19 Burdur’dan En Fazla İhracat Yapılan Sektörler, 2013





2520 Silah ve mühimmat (cephane) imalatı 8.913.477 6,42

1074 Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı 1.710.891 1,23

1623 Ahşap konteyner imalatı 1.559.811 1,12

1050 Süt ürünleri imalatı 1.446.995 1,04


Burdur’a yapılan ithalatta ise rafine edilmiş petrol ürünleri ile madencilikte ve imalat

sanayiinde kullanılan makineler öne çıkan ürünlerdir.

Tablo 20 Burdur’a En Fazla İthalat Yapılan Sektörler, 2013


1920 Rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı 8.837.525 32,26

2824 Maden, taş ocağı ve inşaat makineleri imalatı 4.838.140 17,66


2310 Cam ve cam ürünleri imalatı 2.336.403 8,53

0141 Sığır ve manda yetiştirilmesi 1.106.718 4,04

1050 Süt ürünleri imalatı 986.950 3,60

2821 Tarım ve ormancılık makineleri imalatı 844.116 3,08


Burdur’un 2013 yılı ihracatında en büyük kalem olan çimento ve işlenmiş mermerin alıcıları

ABD, İsrail ve Kanada’dır. İşlenmemiş mermerin büyük bölümü Çin’e satılmıştır.

Fabrikasyon metal ürünlerin önde gelen alıcısı da ABD’dir.

35

Tablo 21 Burdur’dan En Fazla İhracat Yapılan Sektörler ve Bu Gruplarda Bulunan Ürünlerin İhraç Edildiği İlk 5

Ülke, 2013



23

Diğer metalik

olmayan mineral


1 ABD 19.391.146 27,63

2 İsrail 11.063.001 15,76

3 Kanada 8.022.027 11,43

4 Suudi Arabistan 6.483.880 9,24

5 BAE 5.144.130 7,33

08 Diğer madencilik ve

taş ocakçılığı

1 Çin 46.171.639 89,78

2 Tayvan 1.845.040 3,59

3 Brezilya 1.348.120 2,62

4 Endonezya 594.900 1,16

5 Hong Kong 391.560 0,76

25

Makine ve teçhizat

hariç, fabrikasyon

metal ürünleri imalatı

1 ABD 4.587.594 48,26

2 Lübnan 863.607 9,09

3 Fransa 838.240 8,82

4 Almanya 647.619 6,81

5 İtalya 458.092 4,82


Tablo 22 Burdur’a En Fazla İthalat Yapılan Sektörler ve Bu Ürünlerin İthal Edildiği İlk 5 Ülke, 2013



28

Başka yerde


makine ve teçhizat

imalatı

1 Çin 2.008.896 18,82

2 Almanya 1.876.016 17,58

3 Japonya 1.557.647 14,60

4 İngiltere 1.316.971 12,34

5 İsveç 1.024.783 9,60

19

Kok kömürü ve rafine

edilmiş petrol ürünleri

imalatı

1 Venezuela 4.042.018 45,74

2 ABD 3.315.612 37,52

3 Mısır 1.479.895 16,74

- - - -

- - - -

23

Diğer metalik

olmayan mineral


1 Çin 2.392.977 86,10

2 Antalya Serbest B. 115.761 4,16

3 Suudi Arabistan 77.289 2,78

4 İspanya 44.618 1,61

5 İtalya 36.844 1,33


36

2002-2013 yılları arasında Burdur’da ihracat artışının nedeni, ilde son 10 yılda hızlı bir

şekilde artan madencilik faaliyetleri ve madenciliğe dayalı sanayide yaşanan gelişmedir. Hem

işlenmiş hem de işlenmemiş biçimde satılan mermerin yanı sıra çimento ihracatı

gerçekleştirilen ilde diğer sektörler oldukça zayıf durumdadır.

Grafik 24 Burdur’un İhracatı (2 Dijit Sektör Ayrımında), 2002-2013 ($)


Grafik 25 Burdur’un İthalatı (2 Dijit Sektör Ayrımında), 2002-2013 ($)


0

20.000.000

40.000.000

60.000.000

80.000.000

100.000.000

120.000.000

140.000.000

160.000.000

180.000.000

200.000.000

220.000.000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Diğer Motorlu kara taşıtı ve römorklar

Gıda ürünleri ve içecek Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç)

Giyim eşyası Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat

Taşocakçılığı ve diğer madencilik Metalik olmayan diğer mineral ürünler

0

10.000.000

20.000.000

30.000.000

40.000.000

50.000.000

60.000.000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Diğer Ana metal sanayi

Tarım ve hayvancılık Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç)

Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli mekina ve cihazlar Diğer ulaşım araçları

Maden kömürü , linyit ve turb Metalik olmayan diğer mineral ürünler

Kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri ve nükleer yakıtlar Gizli veri

Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat

37

5. BATI AKDENİZ BÖLGESİ İHRACAT ANALİZİ 4

5.1. Ülke Yoğunlaşma Oranı

İhracatta ülke yoğunlaşma oranı, belli sayıda (CRm) ülkenin söz konusu ilin / bölgenin

ihracatında toplam payını ifade eden bir kavramdır. Bu sıralamada CR1 en büyük paya sahip

ülkeye yapılan ihracatın toplam ihracat içindeki yüzde oranını tanımlarken, CRm ise m sayıda

ülkenin birikimli oransal payını belirtir. Bu yoğunlaşma ölçüsünün kullanılma amacı, belirli

sayıda ülkenin ihracattan aldığı pay ile il / bölge ihracatında hakimiyet durumunun

gözlenmesidir.

Grafik 26 Batı Akdeniz Bölgesi İhracatında Ülke Yoğunlaşma Oranı, 2002 - 2013 (%)

Türkiye İstatistik Kurumu verileri kullanılarak hesaplama yapılmıştır

Batı Akdeniz Bölgesi illeri 2002 yılı ve 2013 yılı ülke yoğunlaşma verileri incelendiğinde bu

12 yıllık süreç sonunda Antalya ve Isparta’nın daha fazla sayıda ülkeye, yüksek değerde

ihracat yapar hale geldiği görülmektedir. Burdur’daki gelişim ise ilk 5 ülke için daha fazla

yoğunlaşma olduğuna işaret etmektedir.

Tablo 23 Batı Akdeniz Bölgesi İhracatında Ülke Yoğunlaşma Oranı 2002 & 2013

CRm

2002 2013

Batı

Akdeniz Antalya Isparta Burdur

Batı


CR5 49,2 55,2 66,8 66,4 45,5 48,7 45,4 72,0

CR10 70,5 71,9 85,1 85,4 61,2 63,8 62,5 85,4

CR15 79,1 80,9 92,0 92,2 71,9 72,8 74,0 90,4

CR20 85,9 86,9 95,8 95,6 77,6 79,2 81,1 93,2

CR25 89,8 90,2 97,3 97,4 82,5 84,0 86,2 94,9


4 İhracatta ülke veya sektör yoğunlaşması, ihracat yapan il/bölge/ülke için dezavantajlı ve dolayısıyla olumsuz bir durum

olarak nitelendirilmektedir. Bu nedenle bu bölümde bulunan grafiklerin veri serilerindeki aşağı (negatif) yönlü eğilim olumlu,

yukarı (pozitif) yönlü eğilim ise olumsuz bir gösterge olarak yorumlanmalıdır.

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

İlk 5 Ülke İlk 25 Ülke

38

En büyük paya sahip ilk 5 ülkenin Antalya’nın ihracatındaki payı 2002 yılında %55 iken bu

oran 2013 yılında %49’a düşmüştür. İlk 10 ve ilk 25 ülkenin toplam paylarında da azalış söz

konusudur.

Tablo 24 Antalya'nın İhracatında Ülke Yoğunlaşma Oranı, 2002 & 2013

CRm İhracat Ülke 2002 İhracat

2002 ($)

Oran

(%) CRi İhracat Ülke 2013

İhracat

2013 ($)

Oran

(%) CRi

1 Almanya 34.575.913 20,83 20,83 Rusya Federasyonu 207.799.875 19,84 19,84

2 Hollanda 20.089.506 12,10 32,93 Almanya 104.868.665 10,01 29,86

3 Antalya Serbest B. 14.307.533 8,62 41,55 Çin 91.106.441 8,70 38,56

4 İngiltere 12.729.213 7,67 49,22 Ukrayna 66.587.496 6,36 44,91

5 Rusya Federasyonu 9.945.345 5,99 55,21 Azerbaycan 39.296.482 3,75 48,67

6 İtalya 8.327.452 5,02 60,23 Irak 36.861.587 3,52 52,19

7 Yunanistan 6.272.594 3,78 64,01 Hollanda 35.300.923 3,37 55,56

8 Fransa 5.041.486 3,04 67,05 Antalya Serbest B. 30.438.127 2,91 58,46

9 Romanya 4.095.312 2,47 69,51 Bulgaristan 29.601.179 2,83 61,29

10 Sırbistan-Karadağ 3.979.410 2,40 71,91 İngiltere 26.039.868 2,49 63,78

11 ABD 3.753.713 2,26 74,17 BAE 23.969.618 2,29 66,07

12 Avusturya 3.565.272 2,15 76,32 ABD 18.509.532 1,77 67,83

13 Makedonya 2.666.283 1,61 77,93 Suudi Arabistan 17.929.741 1,71 69,54

14 Belçika 2.522.613 1,52 79,45 İran 17.607.315 1,68 71,23

15 Cezayir 2.431.088 1,46 80,91 Türkmenistan 16.577.613 1,58 72,81

16 İspanya 2.309.845 1,39 82,30 Belarus 14.646.677 1,40 74,21

17 KKTC 2.238.645 1,35 83,65 Fransa 14.034.679 1,34 75,55

18 Kazakistan 2.144.582 1,29 84,94 KKTC 14.006.796 1,34 76,89

19 İsviçre 1.728.751 1,04 85,98 Gürcistan 12.504.723 1,19 78,08

20 Suudi Arabistan 1.473.604 0,89 86,87 Moldova 11.683.970 1,12 79,19

21 Bulgaristan 1.395.861 0,84 87,71 Kazakistan 10.920.775 1,04 80,24

22 Bosna-Hersek 1.089.005 0,66 88,37 Özbekistan 10.211.460 0,98 81,21

23 İzmir Serbest B. 1.057.407 0,64 89,01 Danimarka 10.057.251 0,96 82,17

24 Ege Serbest B. 1.032.959 0,62 89,63 Hindistan 9.827.703 0,94 83,11

25 İsveç 1.017.026 0,61 90,24 İtalya 9.757.041 0,93 84,04


Grafik 27 Antalya'nın İhracatında Ülke Yoğunlaşma Oranı, 2002 & 2013


0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

CR

1

CR

2

CR

3

CR

4

CR

5

CR

6

CR

7

CR

8

CR

9

CR

10

CR

11

CR

12

CR

13

CR

14

CR

15

CR

16

CR

17

CR

18

CR

19

CR

20

CR

21

CR

22

CR

23

CR

24

CR

25

ANTALYA 2002 ANTALYA 2013

39

Isparta’daki olumlu gelişim Antalya’dan daha büyük boyuttadır. Isparta’nın ihracatındaki ilk

5 ve 10 ülkenin payı yaklaşık %20, ilk 25 ülkenin payı %10 azalmıştır. Isparta geçen 12 yılda

daha fazla sayıda ülkeye, yüksek değerde ihracat yapar hale gelmiştir.

Tablo 25 Isparta'nın İhracatında Ülke Yoğunlaşma Oranı, 2002 & 2013


2002 ($)

Oran


İhracat

2013 ($)

Oran

(%) CRi

1 İngiltere 9.490.877 16,48 16,48 Fransa 16.177.804 12,08 12,08

2 İtalya 8.488.330 14,74 31,23 Almanya 13.589.262 10,15 22,24

3 ABD 7.453.820 12,95 44,17 Çin 13.369.165 9,99 32,22

4 Fransa 7.292.350 12,67 56,84 ABD 10.212.778 7,63 39,85

5 Almanya 5.732.120 9,96 66,79 İspanya 7.366.287 5,50 45,35

6 Portekiz 3.180.302 5,52 72,32 İngiltere 5.378.437 4,02 49,37

7 İsrail 2.637.473 4,58 76,90 BAE 4.894.658 3,66 53,03

8 İspanya 1.970.688 3,42 80,32 Rusya Federasyonu 4.400.413 3,29 56,31

9 Cezayir 1.459.202 2,53 82,86 Portekiz 4.184.073 3,13 59,44

10 Macaristan 1.289.551 2,24 85,10 Suudi Arabistan 4.068.183 3,04 62,48

11 Suudi Arabistan 1.127.660 1,96 87,05 Bulgaristan 3.859.349 2,88 65,36

12 İsveç 777.118 1,35 88,40 İtalya 3.826.122 2,86 68,22

13 Yunanistan 746.393 1,30 89,70 Ukrayna 2.816.687 2,10 70,32

14 İran 686.585 1,19 90,89 Kosova 2.756.039 2,06 72,38

15 Avusturya 651.338 1,13 92,02 İran 2.127.726 1,59 73,97

16 Kanada 624.014 1,08 93,11 Irak 2.104.933 1,57 75,54

17 KKTC 512.679 0,89 94,00 Kuveyt 1.949.743 1,46 77,00

18 Belçika 472.951 0,82 94,82 Yunanistan 1.866.005 1,39 78,39

19 Azerbaycan 302.258 0,52 95,34 Avusturya 1.802.097 1,35 79,74

20 Suriye 261.694 0,45 95,80 Gürcistan 1.782.427 1,33 81,07

21 Lübnan 234.167 0,41 96,21 Azerbaycan 1.591.066 1,19 82,26

22 Güney Kore 169.185 0,29 96,50 Fas 1.436.959 1,07 83,33

23 Antalya Serbest B. 162.478 0,28 96,78 Özbekistan 1.389.643 1,04 84,37

24 Norveç 160.136 0,28 97,06 Yeni Zelanda 1.293.141 0,97 85,34

25 Çek Cumhuriyeti 157.555 0,27 97,33 İsviçre 1.139.670 0,85 86,19


Grafik 28 Isparta'nın İhracatında Ülke Yoğunlaşma Oranı, 2002 & 2013


0102030405060708090

100

CR

1

CR

2

CR

3

CR

4

CR

5

CR

6

CR

7

CR

8

CR

9

CR

10

CR

11

CR

12

CR

13

CR

14

CR

15

CR

16

CR

17

CR

18

CR

19

CR

20

CR

21

CR

22

CR

23

CR

24

CR

25

ISPARTA 2002 ISPARTA 2013

40

Burdur’un ihracatındaki ilk 5 ülkenin payı %66’dan %72’ye çıkmıştır. İlk 10 ülkenin payı ise

değişmemiştir. Burdur az sayıda ülkeye büyük miktarlarda ihracat yapmaktadır.

Tablo 26 Burdur’un İhracatında Ülke Yoğunlaşma Oranı, 2002 & 2013


2002 ($)

Oran


İhracat

2013 ($)

Oran

(%) CRi

1 ABD 4.682.810 30,07 30,07 Antalya Serbest B. 57.434.204 27,67 27,67

2 Antalya Serbest B. 2.652.230 17,03 47,10 Çin 37.067.488 17,86 45,53

3 İsrail 1.396.796 8,97 56,06 ABD 34.761.859 16,75 62,27

4 Fransa 810.137 5,20 61,26 İsrail 11.906.647 5,74 68,01

5 Tayvan 800.918 5,14 66,41 Kanada 8.194.977 3,95 71,96

6 Suudi Arabistan 660.881 4,24 70,65 Libya 6.908.874 3,33 75,29

7 KKTC 657.966 4,22 74,87 Suudi Arabistan 6.490.817 3,13 78,41

8 Çin 600.148 3,85 78,73 BAE 5.161.130 2,49 80,90

9 Almanya 583.902 3,75 82,48 Kamerun 4.865.188 2,34 83,24

10 İtalya 451.223 2,90 85,37 İngiltere 4.516.978 2,18 85,42

11 İran 284.136 1,82 87,20 Sierra Leone 2.816.310 1,36 86,78

12 İspanya 254.362 1,63 88,83 Fransa 2.138.842 1,03 87,81

13 Fas 236.200 1,52 90,35 Irak 1.901.194 0,92 88,72

14 Lübnan 143.330 0,92 91,27 Ekvator Ginesi 1.779.112 0,86 89,58

15 Kazakistan 142.775 0,92 92,19 Almanya 1.708.393 0,82 90,40

16 Venezuela 139.810 0,90 93,08 Brezilya 1.479.279 0,71 91,11

17 Antarktika 137.938 0,89 93,97 Tayvan 1.358.373 0,65 91,77

18 Portekiz 109.780 0,70 94,67 Katar 1.079.040 0,52 92,29

19 Belçika 85.920 0,55 95,23 Lübnan 976.633 0,47 92,76

20 Yunanistan 65.614 0,42 95,65 Kayseri Serbest B. 889.473 0,43 93,19

21 Finlandiya 61.788 0,40 96,04 İtalya 859.761 0,41 93,60

22 Danimarka 60.963 0,39 96,43 Yunanistan 722.774 0,35 93,95

23 Ukrayna 57.143 0,37 96,80 İspanya 683.474 0,33 94,28

24 Azerbaycan 48.074 0,31 97,11 Avusturya 675.352 0,33 94,60

25 Endonezya 43.166 0,28 97,39 Singapur 636.057 0,31 94,91


Grafik 29 Burdur’un İhracatında Ülke Yoğunlaşma Oranı, 2002 & 2013


0102030405060708090

100

CR

1

CR

2

CR

3

CR

4

CR

5

CR

6

CR

7

CR

8

CR

9

CR

10

CR

11

CR

12

CR

13

CR

14

CR

15

CR

16

CR

17

CR

18

CR

19

CR

20

CR

21

CR

22

CR

23

CR

24

CR

25

BURDUR 2002 BURDUR 2013

41

5.2. Sektör Yoğunlaşma Oranı

İhracatta sektör yoğunlaşma oranı, belli sayıda (CRm) sektörün söz konusu ilin / bölgenin

ihracatında toplam payını ifade eden bir kavramdır. Bu sıralamada CR1 en büyük paya sahip

sektörde yapılan ihracatın toplam ihracat içindeki yüzde oranını tanımlarken, CRm ise m

sayıda sektörün birikimli oransal payını belirtir. Bu yoğunlaşma ölçüsünün kullanılma amacı,

belirli sayıda sektörün ihracattan aldığı pay ile il / bölge ihracatında hakimiyet durumunun

gözlenmesidir.

Grafik 30 Batı Akdeniz Bölgesi İhracatında Sektör Yoğunlaşma Oranı, 2002 - 2013 (%)


Batı Akdeniz Bölgesi illeri 2002 yılı ve 2013 yılı ISIC Revize 3 sınıflaması 4 dijit sektör

yoğunlaşma verilerine göre, 12 yıllık süreç sonunda Antalya’da ihracatta sektörel çeşitlilik

artmış, Isparta’da çok fazla değişmemiş, Burdur’da ise azalmıştır.

Tablo 27 Batı Akdeniz Bölgesi İlleri İhracatında Sektör Yoğunlaşma Oranı 2002 & 2013

CRm

2002 2013

Batı


Batı


CR5 68,1 77,6 70,1 86,4 61,2 62,8 69,7 97,2

CR10 82,9 87,3 93,7 97,0 75,5 75,9 90,6 99,1

CR15 89,9 93,0 98,8 99,3 82,7 82,7 93,7 99,7

CR20 94,3 95,6 99,6 99,8 87,5 87,4 95,4 99,9

CR25 96,4 96,5 99,8 100,0 90,8 90,5 96,7 99,9


Antalya’nın ihracatında en büyük paya sahip ilk 5 sektörün payı 2002 yılında %78 iken bu

oran 2013 yılında %63’e düşmüştür. İlk 10, 15, 20 ve 25 sektörün toplam paylarında da büyük

oranlarda azalış söz konusudur. Antalya daha fazla sektörde büyük değerlerde ihracat

yapmaya başlamıştır.

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

İlk 5 Sektör İlk 25 Sektör

42

Tablo 28 Antalya'nın İhracatında Sektör Yoğunlaşma Oranı, 2002 & 2013

CRm ISIC Rev. 3 Sektör (4 Dijit) İhracat

2002 ($)

Oran

(%) CRİ ISIC Rev. 3 Sektör (4 Dijit)

İhracat

2013 ($)

Oran

(%) CRİ

1 Sebze, bahçe ve kültür

bitkileri ürünleri 49.069.454 29,56 29,56

Sebze, bahçe ve kültür


2 Tekstil elyafından iplik ve

dokunmuş tekstil 33.933.241 20,44 50,00

Meyveler, sert kabuklular,

içecek ve baharat bitkileri 172.592.553 16,48 44,03

3 Meyveler, sert kabuklular, içecek ve baharat bitkileri

32.698.303 19,70 69,70 Kum, kil ve taşocakçılığı 92.287.315 8,81 52,84

4 Demir-çelik ana sanayi 8.105.245 4,88 74,59 Plastik ürünleri 58.929.833 5,63 58,47

5 Giyim eşyası (kürk hariç) 5.081.211 3,06 77,65 Taş 45.048.262 4,30 62,77

6 Taş 4.387.452 2,64 80,29 Tahta plaka; kontrplak, yonga

levha, sunta, diğer pano 44.853.720 4,28 67,05

7 Gıda, içecek ve tütün işleyen makineler

4.001.245 2,41 82,70 Demir-çelik ana sanayi 32.841.247 3,14 70,19

8 İşlenmiş sebze ve meyveler 2.574.455 1,55 84,25 Kimya ve gübre sanayiinde

kullanılan mineraller 23.783.293 2,27 72,46

9 Kum, kil ve taşocakçılığı 2.555.509 1,54 85,79 Tekstil elyafından iplik ve

dokunmuş tekstil 18.619.755 1,78 74,24

10 Ormancılık ve tomrukçuluk 2.471.149 1,49 87,28 Metal yapı malzemeleri 17.519.444 1,67 75,91

11 Plastik ürünleri 2.399.668 1,45 88,73 Giyim eşyası (kürk hariç) 16.811.672 1,61 77,52

12 Tahıl ve başka yerde

sınıflandırılmamış bitkisel ü 2.336.544 1,41 90,13 Mobilya 15.252.156 1,46 78,97

13 Kimya ve gübre sanayiinde

kullanılan mineraller 2.331.427 1,40 91,54

Tahıl ve başka yerde

sınıflandırılmamış bitkisel ü 13.550.134 1,29 80,27

14 Çimento, kireç ve alçı 1.268.656 0,76 92,30 Diğer genel amaçlı makineler 13.094.370 1,25 81,52

15 Başka yerde

sınıflandırılmamış kimyasal ü 1.237.042 0,75 93,05 İşlenmiş sebze ve meyveler 12.617.250 1,20 82,72

16 Kürk mamulleri 1.189.049 0,72 93,76 Kimyasal gübre ve azotlu

bileşikler 12.586.853 1,20 83,92

17 Atık ve hurdalar 1.107.851 0,67 94,43 Demir dışı metal cevherleri 9.481.597 0,91 84,83

18 Halı ve kilim 774.589 0,47 94,90 Çatal-bıçak takımı, el aletleri ve hırdavat malzemeleri

9.470.674 0,90 85,73

19 Trikotaj (örme) ürünleri 675.962 0,41 95,31 İnşaat kerestesi 8.532.688 0,81 86,55

20 Diğer genel amaçlı makineler 448.035 0,27 95,58 Giyim eşyası dışındaki hazır

tekstil ürünleri 8.490.115 0,81 87,36

21 İnşaat kerestesi 447.090 0,27 95,85 Kürk mamulleri 7.328.369 0,70 88,06

22 Tahta plaka; kontrplak, yonga levha, sunta, diğer pano

301.817 0,18 96,03 Süt ürünleri 6.945.815 0,66 88,72

23 Çimento ve alçı ile

sertleştirilmiş maddeler 281.198 0,17 96,20

Başka yerde

sınıflandırılmamış kimyasal ü 6.131.071 0,59 89,31

24 Eğlence ve sportif amaçlı

tekneler 277.135 0,17 96,36 Silah ve mühimmat 6.107.756 0,58 89,89

25 Metal yapı malzemeleri 272.176 0,16 96,53 Başka yerde sınıflandırılmamış metal eşya

5.966.787 0,57 90,46


Grafik 31 Antalya'nın İhracatında Sektör Yoğunlaşma Oranı, 2002 & 2013


0

20

40

60

80

100

CR

1

CR

2

CR

3

CR

4

CR

5

CR

6

CR

7

CR

8

CR

9

CR

10

CR

11

CR

12

CR

13

CR

14

CR

15

CR

16

CR

17

CR

18

CR

19

CR

20

CR

21

CR

22

CR

23

CR

24

CR

25

ANTALYA 2002 ANTALYA 2013

43

Isparta’daki gelişim ise olumlu olmakla birlikte büyük boyutta değildir. Son 12 yıllık süreçte

Isparta’nın ihracatında sektörel çeşitliliğin çok fazla değişmediği söylenebilir.

Tablo 29 Isparta'nın İhracatında Sektör Yoğunlaşma Oranı, 2002 & 2013


2002 ($)

Oran


İhracat

2013 ($)

Oran

(%) CRİ


dokunmuş tekstil 10.200.278 17,72 17,72 Taş 31.521.751 23,55 23,55

2 Taş 8.339.054 14,48 32,20 Başka yerde


3 Çimento, kireç ve alçı 7.966.737 13,84 46,04 Tekstil elyafından iplik ve dokunmuş tekstil

17.303.508 12,93 49,75

4 Başka yerde


Meyveler, sert kabuklular,

içecek ve baharat bitkileri 13.949.960 10,42 60,17

5 Giyim eşyası (kürk hariç) 6.898.448 11,98 70,08 Kum, kil ve taşocakçılığı 12.807.645 9,57 69,74

6 Meyveler, sert kabuklular, içecek ve baharat bitkileri

4.923.538 8,55 78,63 Tank, sarnıç ve metal muhafazalar

11.207.118 8,37 78,11

7 Balık ürünleri 3.074.864 5,34 83,97 Giyim eşyası (kürk hariç) 9.437.624 7,05 85,16

8 Tahta plaka; kontrplak, yonga

levha, sunta, diğer pano 2.686.846 4,67 88,63 Balık ürünleri 3.119.488 2,33 87,49

9 İşlenmiş sebze ve meyveler 1.775.083 3,08 91,72 Sebze, bahçe ve kültür


10 Giyim eşyası dışındaki hazır tekstil ürünleri

1.114.490 1,94 93,65 İşlenmiş sebze ve meyveler 1.597.626 1,19 90,61

11 Silah ve mühimmat 799.211 1,39 95,04 Balıkçılık 1.332.102 1,00 91,60

12 Atık ve hurdalar 663.111 1,15 96,19 Mobilya 1.067.378 0,80 92,40

13 Trikotaj (örme) ürünleri 594.378 1,03 97,23 Trikotaj (örme) ürünleri 674.603 0,50 92,91

14 Ayakkabı 459.593 0,80 98,02 Suni ve sentetik elyaf 606.894 0,45 93,36

15 Balıkçılık 434.722 0,76 98,78 Giyim eşyası dışındaki hazır

tekstil ürünleri 517.113 0,39 93,75

16 Sebze, bahçe ve kültür

bitkileri ürünleri 145.318 0,25 99,03 Silah ve mühimmat 509.400 0,38 94,13

17 Kum, kil ve taşocakçılığı 120.409 0,21 99,24 Diğer genel amaçlı makineler 420.533 0,31 94,44

18 Motorlu kara taşıtlarının motorlarıyla ilgili parça ve aks

95.552 0,17 99,41 Tekstil, giyim eşyası ve deri işlemede kullanılan makine

411.563 0,31 94,75

19 İnşaat kerestesi 65.879 0,11 99,52 Atık ve hurdalar 410.758 0,31 95,05

20 Plastik ürünleri 34.900 0,06 99,58 Diğer kauçuk ürünleri 400.272 0,30 95,35

21 Çimento ve alçı ile

sertleştirilmiş maddeler 31.599 0,05 99,64

Bitkisel ve hayvansal sıvı ve

katı yağlar 383.898 0,29 95,64

22 Halı ve kilim 23.769 0,04 99,68 Rafine edilmiş petrol ürünleri 362.070 0,27 95,91

23 Başka yerde

sınıflandırılmamış tekstil ü 20.965 0,04 99,71 Ayakkabı 359.635 0,27 96,18

24 Boya, vernik vb. kaplayıcı maddeler ile matbaa mürekk.

17.151 0,03 99,74 Hazır hayvan yemleri 358.230 0,27 96,45

25 Motorlu kara taşıtları ve

motorları 17.092 0,03 99,77 Plastik ürünleri 354.961 0,27 96,71


Grafik 32 Isparta'nın İhracatında Sektör Yoğunlaşma Oranı, 2002 & 2013


0

20

40

60

80

100

CR

1

CR

2

CR

3

CR

4

CR

5

CR

6

CR

7

CR

8

CR

9

CR

10

CR

11

CR

12

CR

13

CR

14

CR

15

CR

16

CR

17

CR

18

CR

19

CR

20

CR

21

CR

22

CR

23

CR

24

CR

25

ISPARTA 2002 ISPARTA 2013

44

Burdur’un ihracatındaki sektörel değişim ise ciddi ölçüde olumsuz olarak nitelendirilebilir. En

büyük 5 sektörün Burdur’un ihracatındaki payı %86’dan %97’ye çıkmıştır. Bu durumun en

önemli nedeni kuşkusuz son yıllarda hızlı bir şekilde güç kazanan ve il ekonomisine hakim

olan ihracata yönelik madencilik ve madenciliğe dayalı imalat sanayi faaliyetleridir. Bu

sektörler haricinde yalnızca Silah ve mühimmat imalatı sektörünün kayda değer bir ihracatı

vardır. Diğer sektörlerde ihracat yok denecek kadar azdır.

Tablo 30 Burdur’un İhracatında Sektör Yoğunlaşma Oranı, 2002 & 2013


2002 ($)

Oran


İhracat

2013 ($)

Oran

(%) CRİ

1 Taş 7.008.665 45,00 45,00 Çimento, kireç ve alçı 81.080.212 39,06 39,06

2 Kimya ve gübre sanayiinde

kullanılan mineraller 2.863.708 18,39 63,39 Taş 67.823.457 32,67 71,73

3 Kum, kil ve taşocakçılığı 1.941.678 12,47 75,85 Kum, kil ve taşocakçılığı 40.958.533 19,73 91,47

4 Silah ve mühimmat 968.161 6,22 82,07 Silah ve mühimmat 10.284.033 4,95 96,42

5 Trikotaj (örme) ürünleri 674.312 4,33 86,40 Makarna, şehriye, kuskus vb.

unlu mamuller 1.710.891 0,82 97,25

6 Metal yapı malzemeleri 459.466 2,95 89,35 Ağaçtan yapılan ambalaj

malzemeleri 1.559.811 0,75 98,00

7 Tarım ve orman makineleri 417.256 2,68 92,03 Süt ürünleri 1.216.967 0,59 98,58

8 Motorlu kara taşıtlarının

motorlarıyla ilgili parça ve aks 333.979 2,14 94,17 Tarım ve orman makineleri 463.029 0,22 98,81

9 Giyim eşyası dışındaki hazır tekstil ürünleri

272.169 1,75 95,92 Metal yapı malzemeleri 362.012 0,17 98,98

10 Müzik aletleri 163.700 1,05 96,97 Motorlu kara taşıtlarının

motorlarıyla ilgili parça ve aks 334.673 0,16 99,14


dokunmuş tekstil 130.439 0,84 97,81 Ormancılık ve tomrukçuluk 298.727 0,14 99,29

12 Takım tezgahları 128.165 0,82 98,63 Giyim eşyası dışındaki hazır tekstil ürünleri

242.921 0,12 99,40

13 Ağaçtan yapılan ambalaj

malzemeleri 43.446 0,28 98,91 Takım tezgâhları 217.502 0,10 99,51

14 Diğer özel amaçlı makineler 42.996 0,28 99,19 Çatal-bıçak takımı, el aletleri

ve hırdavat malzemeleri 201.388 0,10 99,60

15 Gıda, içecek ve tütün işleyen

makineler 25.200 0,16 99,35 Fırın ürünleri 178.718 0,09 99,69

16 Çimento, kireç ve alçı 23.743 0,15 99,50 Meyveler, sert kabuklular,

içecek ve baharat bitkileri 176.931 0,09 99,78

17 Alkolsüz içecekler, maden ve

memba suları 18.439 0,12 99,62 Müzik aletleri 149.957 0,07 99,85

18 Çimento ve alçı ile sertleştirilmiş maddeler

18.125 0,12 99,73 Elektrik dağıtım ve kontrol cihazları

53.946 0,03 99,87

19 Motorlu kara taşıtlarının

karasörleri ve römorkları 9.250 0,06 99,79

Pompa, kompresör, musluk ve

vana 39.501 0,02 99,89

20 Demir-çelik ana sanayi 5.928 0,04 99,83 Öğütülmüş tahıl ürünleri 25.664 0,01 99,91

21 Sentetik kauçuk ve plastik

hammaddeler 5.150 0,03 99,87

Başka yerde

sınıflandırılmamış metal eşya 24.339 0,01 99,92

22 Kaldırma ve taşıma teçhizatı 4.252 0,03 99,89 İşlenmiş sebze ve meyveler 19.861 0,01 99,93

23 Başka yerde sınıflandırılmamış metal eşya

3.474 0,02 99,91 Plastik ürünleri 17.468 0,01 99,93

24 Başka yerde

sınıflandırılmamış tekstil ürün 3.402 0,02 99,94

Başka yerde

sınıflandırılmamış ev aletleri 16.574 0,01 99,94

25 Ana kimyasal maddeler 2.928 0,02 99,96 Ölçme, kontrol, test,

seyrüsefer vb. amaçlı aletler 14.848 0,01 99,95


45

Grafik 33 Burdur’un İhracatında Sektör Yoğunlaşma Oranı, 2002 & 2013


5.3. Herfindahl Endeksi (H-I)

Batı Akdeniz Bölgesi illerinde 2002-2013 yılları arasında ihracat yapılan ülke ve sektör

yoğunlaşmasının karşılaştırmalı olarak ele alınması için kullanılan Herfindahl Endeksi, tüm

birimlerin toplam içindeki yüzde paylarının kareleri toplamı5 olarak tanımlanmaktadır. İhracat

daha az ülke veya sektörde yoğunlaştıkça endeks değeri artmakta, tersi durumda azalmaktadır.

Tablo 31 Batı Akdeniz Bölgesi İlleri İhracat Yapılan Sektörler Herfindahl Endeksi, 2002-2013

Yıl

İhracat Yapılan Sektör H-I (%) Sektörler Herfindahl Endeksi (2002=100)

Batı


Batı


2002 1.169 1.742 1.146 2.602 100,0 100,0 100,0 100,0

2003 1.140 1.583 1.130 4.117 97,5 90,9 98,6 158,2

2004 1.204 1.586 1.310 4.924 103,0 91,0 114,3 189,3

2005 1.170 1.621 1.264 4.922 100,1 93,0 110,3 189,2

2006 1.239 1.627 1.574 6.093 106,0 93,4 137,3 234,2

2007 995 1.317 1.212 4.061 85,1 75,6 105,8 156,1

2008 937 1.206 1.633 4.515 80,2 69,2 142,5 173,5

2009 1.158 1.611 1.648 4.526 99,0 92,5 143,8 173,9

2010 1.069 1.480 1.566 3.700 91,4 84,9 136,7 142,2

2011 907 1.211 1.329 2.851 77,6 69,5 116,0 109,6

2012 920 1.140 1.370 2.651 78,7 65,5 119,5 101,9

2013 937 1.216 1.232 3.009 80,2 69,8 107,5 115,6


12 yıllık süreçte Antalya’da sektör yoğunlaşması %30 azalmış, Isparta’da %8, Burdur’da %16

artmıştır. Ülke yoğunlaşması Antalya’da %16, Isparta’da %46 azalmış, Burdur’da ise %3

artmıştır. Antalya ihracat yapılan ülke ve sektör sayısını kısmen artırmıştır. Isparta ihracat

yapılan ülke sayısını artırmış ancak sektör sayısını artıramamıştır. Burdur az sayıda ülkeye,

çok az sayıda sektörde ihracat yapmaktadır. İhracat yapılan ülke sayısı kısmen artmış ancak

sektör sayısı 12 yıl öncesine göre daha da azalmıştır.

5 𝐻 − 𝐼 = ∑ 𝑃𝑖2

𝑛𝑖=1 Formülde Pi sektör veya ülke yüzde payını, n sektör veya ülke sayısını temsil etmektedir.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100C

R1

CR

2

CR

3

CR

4

CR

5

CR

6

CR

7

CR

8

CR

9

CR

10

CR

11

CR

12

CR

13

CR

14

CR

15

CR

16

CR

17

CR

18

CR

19

CR

20

CR

21

CR

22

CR

23

CR

24

CR

25

BURDUR 2002 BURDUR 2013

46

Tablo 32 Batı Akdeniz Bölgesi İlleri İhracat Yapılan Ülkeler Herfindahl Endeksi, 2002-2013

Yıl

İhracat Yapılan Ülke H-I (%) Ülkeler Herfindahl Endeksi (2002=100)

Batı


Batı


2002 688 839 1.005 1.415 100,0 100,0 100,0 100,0

2003 1.409 1.945 921 2.048 204,8 231,8 91,6 144,7

2004 999 1.108 1.040 2.711 145,3 132,0 103,5 191,6

2005 589 686 995 2.914 85,7 81,8 99,0 205,9

2006 592 669 1.003 3.116 86,1 79,7 99,8 220,2

2007 576 669 779 1.716 83,8 79,7 77,6 121,3

2008 551 654 844 1.717 80,1 78,0 84,0 121,3

2009 489 637 729 1.125 71,0 76,0 72,6 79,5

2010 513 699 841 1.097 74,5 83,3 83,7 77,5

2011 470 610 477 1.127 68,4 72,8 47,4 79,6

2012 497 624 520 905 72,2 74,4 51,8 63,9

2013 573 707 546 1.459 83,2 84,2 54,3 103,1


Antalya’dan ihracat yapılan ülke Herfindahl Endeksinde 2003 ve 2004 yıllarında görülen

büyük artışın nedeni bu yıllarda İngiltere ve Almanya’ya büyük bir tutar karşılığında yapılan

ikinci el yolcu uçağı satışlarıdır. Bu kırılma göz ardı edilirse Antalya’dan ihracat yapılan ülke

yoğunlaşmasının yatay bir seyir izlediği ve çok fazla değişmediği söylenebilir. Sektörel

yoğunlaşma ise kısmen azalmış, daha fazla sektörde ihracat yapılmaya başlanmıştır.

Grafik 34 Antalya İhracat Yapılan Sektörler ve Ülkeler Herfindahl Endeksi, 2002-2013


0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Antalya Sektör H-I Antalya Ülke H-I

47

Isparta’dan yapılan ihracatta sektör sayısı 2002-2003 yılları seviyesinden aşağı hiç

düşmemiştir. Zaman serisi grafiğinde daha fazla yoğunlaşma yani daha az sayıda sektörde

ihracat eğilimi olduğu görülmektedir. Ülke sayısı grafiği ise düşüş eğilimindedir. Özellikle

son üç yılda çok fazla sayıda ülkeye ihracat yapılmaya başlandığı söylenebilir.

Grafik 35 Isparta İhracat Yapılan Sektörler ve Ülkeler Herfindahl Endeksi, 2002-2013


Burdur’un ihracatı 2005 yılından sonra çok hızlı artmıştır. Ancak bu artış madenciliğe dayalı

sektörlerde yapılan ihracat ile sınırlı olmuştur. Diğer sektörler çok fazla gelişmediği için

ihracat yapılan ülkeler de, bu ürünlerin alıcısı belli başlı birkaç ülke ile sınırlı kalmıştır.

Grafik 36 Burdur İhracat Yapılan Sektörler ve Ülkeler Herfindahl Endeksi, 2002-2013


0

200

400

600

800

1.000

1.200

1.400

1.600

1.800

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Isparta Sektör H-I Isparta Ülke H-I

0

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

6.000

7.000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Burdur Sektör H-I Burdur Ülke H-I

48

5.4. Balassa Endeksi (RCA)

Balassa Endeksi bir ülke ihracatına konu olan, birbirine yakın özelliklerdeki ürünleri

kapsayan sektörlerin uluslararası ekonomideki yoğunlaşmasının ölçülmesi ve mukayeseli

olarak analiz edilmesi için kullanılan bir endekstir. Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler

(RCA) formülü6 kullanılarak hesaplanmaktadır. Hesaplama yapılan sektör için RCA>1 ise o

ürün grubunun ihracatta karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olduğu varsayımı yapılmaktadır.

Batı Akdeniz Bölgesi ihracatında yoğunlaşan sektörlerin tespit edilmesi ve zaman içindeki

değişimlerin yönünün gözlenmesi için 2002-2013 yılları arası Batı Akdeniz Bölgesi, Bölge

illeri ve Türkiye verisi kullanılarak hesaplama yapılmıştır. Bölge ihracatında en fazla

yoğunlaşan, işlenmemiş ürünleri kapsayan Taşocakçılığı ve diğer madencilik ile Tarım ve

hayvancılık sektörleridir. Bu bakımdan Bölge imalat sanayiinin ihracata katkı noktasında

zayıf kaldığı söylenebilir.

Tablo 33 Batı Akdeniz Bölgesi İhracatında Yoğunlaşan Sektörlerin RCA Değerleri, 2002-2013

ISIC Rev 3 Sektör

(2 Dijit) 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Taşocakçılığı ve diğer

madencilik 5,3 4,5 4,8 6,3 6,6 6,8 7,0 6,1 5,9 6,3 7,6 9,8

Tarım ve hayvancılık 7,7 7,3 7,6 9,1 10,3 10,6 10,7 9,4 8,7 9,2 10,2 9,6

Ağaç ve mantar

ürünleri (mobilya hariç) 4,8 5,0 6,1 9,6 10,1 10,8 10,6 11,0 12,3 12,1 11,2 8,6

Metalik olmayan diğer

mineral ürünler 3,0 2,2 2,4 3,8 4,3 4,9 7,2 5,9 6,1 6,0 7,6 6,0

Ormancılık ve

tomrukçuluk 35,8 32,2 37,7 30,0 27,6 20,8 20,0 18,7 8,1 6,8 6,2 5,2


Antalya’nın ihracatında yoğunlaşma bakımından ilk sırada Tarım ve hayvancılık sektörü yer

almaktadır. Ağaç ve mantar ürünleri sektörünün 2005 yılından sonra daha fazla yoğunlaşmış

olması ve Ormancılık ve tomrukçuluk sektörünün yoğunluğunun azalmış olması ağaç ürünleri

kullanan imalat sanayiinin etkinliğini artırdığına işaret etmektedir.

Isparta’nın ihracatında ilk sırada bulunan Metalik olmayan diğer mineral ürünler dışında

Balıkçılık ve Metal eşya sanayii sektörlerinin daha fazla yoğunlaşma eğilimi göze

çarpmaktadır.

Burdur’un ihracatında ilk iki sırada bulunan ve işlenmiş ve işlenmemiş mermer ürünleri ile

çimentoyu kapsayan Metalik olmayan diğer mineral ürünler ile Taşocakçılığı ve diğer

madencilik sektörlerinin yoğunlaşma düzeyi çok yüksektir. Burdur’un ihracatındaki diğer

sektörlerde ise yoğunlaşma eğilimi gözlenmemiştir.

6 RCA (Revealed Comparative Advantages) = (Eij / Eit) / (Enj / Ent) Formülde E ihracat değerini, i bir ülke ya da

bölgeyi, j bir malı, n bir ülke grubunu, t ise bir mal grubunu temsil etmektedir.

49

Tablo 34 Antalya İhracatında Yoğunlaşan Sektörlerin RCA Değerleri, 2002-2013

ISIC Rev 3 Sektör (2

Dijit) 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013


Ağaç ve mantar

ürünleri (mobilya hariç) 1,7 2,3 5,0 10,0 10,9 11,3 14,6 14,9 14,3 13,6 12,5 11,0


madencilik 3,8 4,6 5,4 7,9 8,1 7,8 8,2 7,0 6,2 5,6 5,8 8,9

Ormancılık ve

tomrukçuluk 51,6 39,2 44,0 37,7 34,6 26,6 21,3 19,7 8,5 6,2 5,5 5,3


mineral ürünler 0,9 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2 1,7 1,1 1,1 1,5 3,7 1,8

Maden kömürü, linyit

ve turb 1,8 0,5 3,3 0,5 1,8 0,5 0,1 0,4 0,1 0,3 1,1 1,5

Plastik ve kauçuk

ürünleri 0,5 0,4 1,0 1,3 1,5 1,7 1,8 1,3 1,0 1,4 1,3 1,2


Tablo 35 Isparta İhracatında Yoğunlaşan Sektörlerin RCA Değerleri, 2002-2013

ISIC Rev 3 Sektör (2 Dijit) 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013


mineral ürünler 7,0 6,3 6,7 8,7 8,7 9,7 8,9 8,4 14,1 14,9 17,2 8,4


madencilik 0,3 0,5 0,3 0,2 0,2 0,9 2,5 1,6 1,9 5,8 3,4 7,7

Balıkçılık 5,3 2,3 1,3 0,7 0,6 1,7 2,1 0,0 0,2 5,0 7,5 5,9


Kimyasal madde ve

ürünler 2,8 3,7 2,6 3,1 3,1 3,9 5,4 4,1 2,1 2,6 2,7 2,8

Metal eşya sanayi (makine

ve teçhizatı hariç) 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,4 0,5 0,6 1,1 1,2 1,9

Tekstil ürünleri 1,4 1,2 1,9 1,7 2,2 1,7 1,9 1,3 0,3 0,2 0,4 1,4


Tablo 36 Burdur İhracatında Yoğunlaşan Sektörlerin RCA Değerleri, 2002-2013

ISIC Rev 3 Sektör (2 Dijit) 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013


mineral ürünler 11,1 16,4 18,9 21,4 24,3 26,7 27,4 24,2 22,8 24,2 23,5 25,4


madencilik 39,6 16,3 8,6 3,2 3,7 5,5 4,8 4,6 7,2 10,9 23,5 15,8

Ormancılık ve

tomrukçuluk 0,0 30,1 39,5 17,4 12,5 0,6 23,0 23,4 11,5 15,7 17,1 8,1

Ağaç ve mantar ürünleri

(mobilya hariç) 0,8 5,7 4,0 2,0 2,2 0,5 0,1 0,0 0,3 1,1 2,0 1,6


Documents

BATI AKDENİZ DI TİCARET ANALİZİ · Yol açtığı tehdit ise, giriimlerin, varlıklarını sürdürebilmek adına sürekli yeni stratejiler gelitirmelerini gerektiren eskisinden