saqarTvelos kompozitorTa SemoqmedebiTi kavSiris Jurnali

elias goTlib hausmani. iohan sebastian baxis portreti.(tilo, zeTi) 1746 weli.

3 (17).2012

MUSIKAJournal of Creative Union of Composers of Georgia

musikaJurnali gamoicemasaqarTvelos kulturisa da ZeglTa dacvissaministros finansuri mxardaWeriT

redaqtori: mixeil oZeli Tanaredaqtorebi: mzia jafariZe, Tamar wulukiZemorige redaqtori: mariam gogiSvili

dizaini: vaxtang rurua, vano kiknaZe, gogi WefxoZe

inglisuri Targmani: qeTevan makalaTia

misamarTi: daviT aRmaSeneblis 123tel.: (+995 32) 95 41 64, (+995 32) 96 75 05faqsi.: (+995 32) 96 86 78

festivalimariam gogiSvili. Batumi MusikFest ������������������������������������������������������������������������������������2TariRiSio abraxamia. qaTuli operis `pirveli mercxali~ ................................... 6mzia jafariZe. dasakargavi araferi gvaqvs! ...............................................10STabeWdilebanargiza gardafxaZe. Cemi amerikuli musikaluri STabeWdilebebi ...............13problemamzia jafariZe. festivalebis qveyana .............................23mogonebadimitri TumaniSvili. awmyosa da warsulis gamziarebeli ..................................28portretimariam gogiSvili. omar mindoraSvili - ganvlili wlebi ...........................33mecniereba da musikaavelina daviTuliani. maTematikuri rafsodia .........................................................39axali saxelebirusudan quTaTelaZe. niWic, ostatobac, qvelmoqmedebac ...................................47istoriis furcelinana loria. Tamar vaxvaxiSvili ...............................................................51studenturi gverdimaia sigua. ori etiudi aqtualur Temaze .......................56folklori nino CitaZe. Tamar mefesTan dakavSirebuli

simRerebi qarTul folklorSi .........................................61matianerima buCukuri. `ar gaCerdeT, daukariT!~ .....................65sakoncerto cxovrebagulbaT toraZe. movismineT zaqaria faliaSvilis `latavra~ ................72axali gamocemebiTamar wulukiZe. `ufali sufevs,

mSveniereba Seimosa~ ..............................................................74jazijimi iaSvili.zaza marjaniSvili. ..................................................................77

www............................................................................................80

summary ..................................................................................82

ISSN 1987-7773

2

wels ba Tum Si, 22–28 iv niss, kla si ku ri mu si kis sa er Ta So ri so fes ti va li ga i mar Ta. fes ti va lis mxar dam We re bi da or ga ni za to re bi iy v nen: sa qar­T ve los kul tu ri sa da Zeg l Ta dac vis sa mi nis t­ro, aWa ris av to no mi u ri res pub li kis ga naT le bis,

kul tu ri sa da spor tis sa mi nis t ro, ba Tu mis sa xel­m wi fo mu si ka lu ri cen t ri, saq vel moq me do fon di „li ra“. fes ti va lis su lis Cam d g me li da sam xat v­ro xel m ZR va ne li ki cno bi li qar T ve li pi a nis ti eli so bol q va Ze gax l daT, ro mel mac fes ti val ze

e. bolqvaZe

Batumi MusicFest  mariam go giS vi li

3

festivali

mra val sa in te re so qar T vel Tu ucxo el Sem s ru­le bels mo u ya ra Ta vi. fes ti va li, gar da mu si ka­lu ri mxa ri sa, imi Tac iyo sa in te re so, rom ga i mar­Ta mxat v re bis ­ ko te ami re ji bis, ros tom cin ca Zis ­ ga mo fe na, mo ewyo aWa ris xa ri ton ax v le di a nis sa xe lo bis sa xel m wi fo mu ze u mis eq s po na te bis eT­nog ra fi u li kuTxe da ba Tu mis ar qe o lo gi u ri mu ze u mis ga mo fe na, ase ve po lig raf ser vi sis su ve­ni re bis ga mo fe na­ ga yid va. fes ti val ze ga i mar Ta pres kon fe ren ci a, Ca tar da mas ter k la se bi axal­gaz r da mu si ko se bis T vis (for te pi a no – eli so bol q va Ze, vi o li no – ma na na qan Ta ri a), ga i mar Ta Sex ved ra cno bil frang mu si ka lur re Ji sor Tan bru no mon san Jan Tan da naC ve ne bi iq na frag men te bi mi si fil mi dan svi a tos lav rix te ris Se sa xeb. ase ve mo ewyo Sex ved ra kom po zi tor ioseb bar da naS vil­Tan (is ra e li–sa qar T ve lo).ba Tu mis mu si ka lur fes ti val ze ase ve ga mor Ce u­

li iyo lit vi sa da sa qar T ve los me gob ro bi sad mi miZR v ni li sa Ra mo, ro me lic sa qar T ve lo Si lit­vis sa el Cos pat ro na JiT ga i mar Ta. sa Ra mo ze Ses­rul da sa qar T ve lo sa da lit vis sa xel m wi fo him ne bi, lit ve li kom po zi to re bis na war mo e be bi... ase ve sa yu radRe bo iyo saf ran ge Tis sa el Cos pat­ro na JiT ga mar Tu li sa Ra mo, ro mel Sic fran gi pi­a nis ti Jof rua ku to mo na wi le ob da. ba Tu mis fes ti va li mra val fe ro va ni iyo ase ve

Sem s ru leb le bi sa da Ses ru le bu li mu si ka lu ri na war mo e be bis mxri vac. fes ti val Si, gar da ze mo aR­niS nu li stum re bi sa, mo na wi leob d nen ga mo Ce ni li Sem s ru leb le bi: gi or gi Jor da nia (di ri Jo ri), gi­vi Wi Wi na Ze, irak li ka xi Ze (vokali), vi ta u tas gi­ed ra i ti si (klar ne ti, lit va), kas pa ras mi ku zi si, mil da da u no ra i te (for te pi a no, lit va), sa qar T­ve los kvar te ti „i be ri“, mi xa lis eko no mu (di ri­Jo ri, sa ber Z ne Ti), va le ri so ko lo vi (vi o li no, uk ra i na) da sxv. Ses rul da kla si ko si Tu Ta na­med ro ve kom po zi to re bis na war mo e be bi – mo car­tis, ver dis, pu Ci nis, Ca i kov s kis, sen–san sis, gri gis, dva ri o na sis, bar ka us ka sis, na da re iS vi lis...ba Tu mis sa er Ta So ri so mu si ka lu ri fes ti va li

imi Tac ga mo ir Ce o da, rom fes ti va lis prog ra ma­Si mrav lad iyo war mod ge ni li qar Tu li xal xu ri mu si ka, ro mel sac Zi ri Ta dad aWa ris av to no mi u ri res pub li kis sa xel m wi fo an sam b le bi as ru leb d nen.fes ti va lis er T ­erT yve la ze mniS v ne lo van xazs

axal gaz r da mu si ko se bis war mo Ce na war mo ad gen da. gar da imi sa, rom sa xe lo van ma mu si ko seb ma maT­T vis mas ter k la se bi ga mar Tes, fes ti val ze ma Ti mo na wi le o biT sa kon cer to sa Ra mo e bic ga i mar Ta. ro gorc fes ti va lis sam xat v ro xel m ZR va ne li, eli so bol q va Ze acxa debs, am fes ti va lis Zi ri Tad mi zans swo red nor Ci ta lan te bis war mo Ce na war­mo ad gens. fes ti va lis Se sa xeb sa sa ub rod Cven sa xe lo van

qar T vel pi a nists, eli so bol q va Zes da vu kav Sir­diT:

m.g. _ Jurnal `Jo los T vis~ mi ce mul in ter vi u Si Tqven aR niS neT, `fes ti va lis mi za nia ad gi lob ri vi mu si ko se bis aR mo Ce na, war mo Ce na da ma Ti Ta nam S­rom lo ba cno bil qar T vel da ucxo el mu si ko seb­Tan, rac xels Se uwyobs ma Ti pro fe si u li do nis amaR le bas. Ba tu mi Mu sic Fest uTu od gax de ba sa­ku ror to qa la qis er T ­er Ti mniS v ne lo va ni sa vi­zi to ba ra Ti da ad gils da im k vid rebs msof lio

kvarteti `iberi~. g. xaindrava, T.bulia,i.jafariZe, g.jorjaZe

mniS v ne lo bis sa er Ta So ri so siv r ce Si. umok les va da Si ki Se va ev ro pis sa er Ta So ri so fes ti va le­bis fe de ra ci a Si...~ ram de nad Se de gi a ni aR moC n da Tqve ni mo lo di ni, kon k re tu lad, Tu aR mo a Ci neT is ni Wi e ri mu si ko se bi, rom le bic SeZ le ben qar T vel Tu ucxo el var s k v la veb Tan Ta nam S rom lo bas?

e.b. _ Ce mi mi za ni nam d vi lad aris is, rom am fes ti­va liT, ad gi lob riv mu si ko seb Tan er Tad, xe li Se­vuwyoT ma Ti pro fe si u li do nis amaR le bas. wels fes ti val Si mo na wi le o ba mi i Ro ba Tu mel ma mom Re­ral ma irak li ka xi Zem, ba Tu mis sa mu si ko sko le bis axal gaz r da mu si ko seb ma da Sem deg Sic vec de biT, rom maq si ma lu rad Cav r ToT ba Tu me li mxat v re bic da po e te bic, rad gan maT uf ro mra val fe ro va ni ga xa don fes ti va li. Ce mi mo lo di ni Za li an Se de­gi a ni aR moC n da mi u xe da vad imi sa, rom, bev ri mi ze­zis ga mo, pir ve li fes ti va lis Ca ta re ba yo vel T vis

rTu li a. Cven vem za de biT sa er Ta So ri so fes ti va­le bis fe de ra ci a Si Se sas v le lad, Tum ca ami saT vis un da dak ma yo fil des sxva das x va pi ro be bi.

m.g. _ sam wu xa rod, ver da ves wa riT am fes ti vals. Tu iyo cvli le be bi prog ra ma Si, yve la mow ve ul ma mu si kos ma SeZ lo Ca mos v la ba Tum Si?

e.b. _ cvli le be bi iyo prog ra ma Si, ma ga li Tad ver Ca mo vi da fran gi pi a nis ti fi lip ka sa ri da igi Sec va la axal gaz r da fran g ma pi a nis t ma, Jof rua ku tom. ase ve ver mo a xer xa Ca mos v la momReralma qe Te van qe mok li Zem.

m.g. _ iq neb, msme ne lis Se sa xe bac gviTx raT – Tu iy v nen mow ve u le bi fes ti val ze cno bi li mu si ko se­bi, Sem s ru leb le bi da ase ve, mu si kis m cod ne e bi sa­qar T ve lo dan. xom ver mig vi Ti TebT im ga mo ce mebs,

4

festivali

baTumis safestivalo orkestri. diriJori g,Jordania

5

sa dac ga Suq da (Tu ga Suq da) Tvi Ton kon cer te bi (sam wu xa rod, in ter net Si mxo lod mo sam za de be li pe ri o dis Se saxeb mo vi Zi eT ma sa le bi). aq ve dav Zen­di, xom ar mi gaC ni aT mi zan Se wo ni lad, kon cer te bis mim di na re o bis ga sa Su qeb lad, mi gew vi aT pro fe si­o na li mu si kis m cod ne e bi? ram de nad xarT kma yo fi­li me di am xar da We riT?

e.b. _ fes ti vals hqon da eq s k lu zi u ri kon t raq ti te le kom pa nia ,,i med Tan“ da ,,a Wa ras Tan“, rom le bic mud mi vad aSu qeb d nen mov le nebs. TiT q mis yve la kon cer ti iyo ga da Re bu li te le vi zi is mi er. ase ve, fes ti va li ori kvi ris gan mav lo ba Si Suq de bo da fran gul te le arx `me co ze“. ,,ne os tu di am” ga da­i Ro do ku men tu ri fil mi, ro me lic 5 seq tem bers, te le kom pa nia ,,i me dis” ar xiT iq ne ba naC ve ne bi. mow ve u li gvyav da cno bi li fran gi Jur na lis­

ti, an tu an pe ke ri, ro me lic fran gu li mu si ka lu­ri Jur nal `kla si ka saT vis~ vrcel sta ti as wers (Jur na li seq tem ber Si ga mo va). fes ti val ze iyo mow ve u li msof li o Si cno bi li mu si ka lu ri re Ji­so ri bru no mon san Ja ni, ro mel mac mra va li gax ma­u re bu li fil mi Seqmna, rix ter ze, glen gul d ze da a.S. rac Se e xe ba qar T vel mu si kis m cod ne ebs, vfiq­rob, rom Sem deg Si isi ni uf ro me tad un da Ca er Ton fes ti va lis msvle lo ba Si.

m.g. _ prog ra mis mi xed viT, xal xu ri Se moq me de bis sa Ra mos gar da, Ses rul da mxo lod er Ti qar T ve li kom po zi to ris – z. na da re iS vi lis kvar te ti. xom ar Ses rul da ki dev qar T ve li kom po zi to ris ro me­li me na war mo e bi, Tun dac ,,bis ze” da ras fiq robT imis Ta o ba ze, rom mo ma val Si qar Tu li mu si kis po­pu la ri za ci is T vis qar T ve li kom po zi to re bis me ti na war mo e be bi Se vi des fes ti va lis prog ra ma Si?

e.b. _ qar T ve li kom po zi to re bis war mo Ce na fes­ti va lis er T ­er Ti Zi ri Ta di aq cen ti a. na da re iS­vi lis kvar te tis gar da fes ti val ze mow ve u li iyo qar T ve li eb ra e li kom po zi to ri ioseb bar da naS­vi li, sa dac man Ta vi si Se moq me de bis Se sa xeb isa ub­

ra da ase ve mo vis mi neT mi si sxva das x va na war mo e bi. vfiq rob, Sem deg wels fes ti val ze qar T ve li kom­po zi to re bi ki dev uf ro me tad iy v nen war mod ge­nil ni.

m.g. _ ro go ria Tqve ni sa mo mav lo geg me bi ba Tu mis fes ti val Tan da kav Si re biT?

e.b. _ Ce mi sa mo mav lo geg me bi, vfiqrob, Za li an sa in te re soa. imedi maqvs, rom es fes ti va li Ta vis ad gils da im k vid rebs sa er Ta So ri so siv r ce Si da mar T lac iq ne ba mu si kis moy va rul TaT vis di di ze­i mi. min da vi sar geb lo Sem Tx ve viT da di di mad lo­ba ga da vu xa do ba ton gu ram odi Sa ri as fes ti va lis mxar da We ris T vis; ase ve aWa ris kul tu ris sa mi nis­t ros.

qar T ve li mes me ne li di di in te re siT da e lo de ba mo ma val fes ti vals da imeds ito vebs, rom ba Tu mis fes ti va li mar T lac mniS v ne lo van wvlils Se i­tans qar Tu li mu si ka lu ri kul tu ris gan vi Ta re bis saq me Si da Ta vis ad gils da im k vid rebs mu si ka lu ri fes ti va le bis sa er Ta So ri so siv r ce Si.

M

festivali

e.bolqvaZe, i.bardanaSvili

,,pir ve li mer cxa li‘’ _ ase mo ix se ni e ben mi si Ta na­med ro ve ni re vaz gog ni aS vils – pir ve li qar Tu­li ori gi na lu ri ope ris _ ,,qris ti nes’’ av tors. ,,qris ti ne’’ sru li sa xiT sce na ze da id ga 1918 wlis ma is Si, ri Tac da im k vid ra sa pa tio ad gi li, ro­gorc qar Tul sce na ze dad g mul ma pir vel ma erov­nul ma ope ram. aR sa niS na vi a, rom am faqts win us w reb da 1897

wels pe ter bur g Si Sesrulebuli me li ton ba lan­Ci va Zis ope ra `Ta mar ­ c bi e ris~ frag men te bi (mom­dev no re daq ci iT ,,da re jan ­ c bi e ri’’), xo lo sru­li pre mi e ra Sed ga Tbi lis Si 1926 wels. re a lu­rad, `Ta mar ­ c bi e ri~ iyo qar Tu li ope ris Seq m nis pir ve li mcde lo ba, Tum ca, ro de sac ope ra ze mu Sa­o ba das rul da, qar Tul mu si ka Si uk ve ar se bob da am Jan ris kla si ku ri ni mu Se bi. 2013 wlis ma is Si pir ve li qar Tu li ope ris pre­

mi e ri dan 95 we li Ses rul da. ama ve Ta riRs em Tx­ve va ,,qris ti nes~ av to ris da ba de bi dan 120 wlis sa i u bi leo Ta ri Ri. es Ta ri Re bi, dRe van de li Cve ni kul tu ru li cxov re bi sa gan sru li ad mi viwye bu­liU da Se us wav le li, uda vod, im sa xu rebs Se fa­se ba sa da sa Ta na do aR niS v nas. am etap ze kvle vis sa gans war mo ad gens ara ope ris mu si ka lu ri ma sa­la da mi si mxatvruli Ri re bu le bis dadgena, ara­med mi viwye bu li kom po zi to ris gac no ba sa zo ga do­e bis T vis da im me tad sa in te re so epo qis mi mo xil va, ro ca ope ra da i we ra da da id ga. aR sa niS na vi a, rom ,,qris ti ne’’ iq m ne bo da rus ifi ka ci is pi ro beb Si, xo­

Sio abraxamia

qarTuli operis

`pirveli mercxali~

(istoriis ucnobi detalebi)

r.gogniaSvili

7

TariRi

7

lo mi si dad g ma gan xor ci el da axal, da mo u ki de­bel sa qar T ve lo Si . . .re vaz gog ni aS vi li sa u ku nis da sawyi sis qar T vel

kom po zi tor Ta im mci re na wils mi e kuT v ne ba, vinc umaR le si mu si ka lu ri ga naT le ba ev ro pa Si mi i Ro. igi 1913 wels, 20 wlis asak Si, am Tav rebs pa ri zis kon ser va to ri as sa kom po zi to ro gan x riT da ima­ve wels brun de ba sa qar T ve lo Si. is, ro gorc ev­ro pa Si moR va we ni Wi e ri stu den ti, qar Tul ma sa­zo ga do e bam jer ki dev 1910 wels ga ic no Jur nal ,,Te at ri da cxov re bis~ fur c le bi dan. ama ve pe ri­od Si dam wye bi kom po zi to ris ram de ni me vo ka lu ri na war mo e bi uk ve iyo va no sa ra jiS vi lis re per tu­ar Si. am de nad, Tbi li sis mu si ka lur ­ kul tu ru li sa zo ga do e ba in te re siT elo da gog ni aS vi lis sam­Sob lo Si dab ru ne bas. swo red mas mi an do sa o pe ro Te at ris ko mi sar ma, re Ji sor ma aleq san d re wu wu­na vam, sa ku Ta ri di di xnis Ca na fiq ris xor c Ses x ma, ker Zod: eg na te ni noS vi lis ,,qris ti nes’’ mi xed viT ope ris Seq m na.1914 wels kom po zi tor ma da iwyo mu Sa o ba ope ra ze

da sam we li wad Si da as ru la ki dec. es is pe ri o di a, ro de sac Tbi li sis ma Ral wre eb Si ope ra di di po ­pu la ro biT sar geb lobs. Tum ca ca riz mis pi ro beb ­Si de da qa laq Si dad g mu li yve la ev ro pu li ope ra ru sul ena ze srul de ba. am ten den ci as verc ,,qris ­ti nes’’ av to ri ga eq ca _ man Ta vad ve Seq m na lib re ­to ru sul ena ze. sa va ra u do a, rom 1918 wels, uk ve da mo u ki de ­

be li sa qar T ve los pi ro beb Si, gaC n da sur vi li ope ris qar Tu lad Tar g m ni sa, rac mok le dro Si war ma te biT Se as ru la ki dec va le ri an gu ni am. am faq tiT `qris ti nem~ im Ta viT ve Se i Zi na erov nu li ope ris sta tu si. ro gorc im pe ri o dis Jur nal ­ ga ze Te bi dan ir k­

ve va, qar Tu li ope ris ar se bo bis ide as umal ga mo­uC n d nen skep ti ko se bi, ro mel Tac war mo ud gen lad mi aC n daT erov nu li ope ris Seq m na. amis da ma das­tu re be lia Jur nal ,,Te at ri da cxov re bis’’ 1920 wlis iv ni sis no mer Si ga moq vey ne bu li er Ti we ri­li. sta ti is av to ri – mom Re ra li svi mon we re Te­

li ix se nebs: `qar Tu li ope ra’’ – am or sity vas uk­ve miC ve u lia qar Tu li sa zo ga do e bis sme na. ag re ar iyo am sa mi wlis wi nad. . . Cve ni skep ti ke bi am bob­d nen: TviT ru se Ti did xans iyo ev ro pu li ope ris gav le nis qveS, qar T ve le bi ki ex la iwye ben da mo u­ki de bel cxov re bas da uk ve da mo u ki de be li ope ris Seq m na un da To~. . . 1918 wlis mar t Si praq ti ku lad yve la fe ri mzad

iyo pir ve li erov nu li ope ris pre mi e ri saT vis, mag ram, ro gorc ma sa le bi dan Cans, Ta vi iCi na bev­r ma xe lov nu rad Seq m nil ma prob le mam: axal gaz­r da kom po zi tors mxars ar uWer da fi lar mo ni­u li sa zo ga do e ba da Tbi li sis xe lov ne bis seq ci a; a ma ve ga er Ti a ne be bis Ca re viT `qris ti nes~ sap re­mi e rod ar da eT mo sa xel m wi fo Te at ris dar ba­zi. ami to mac ope ris mxar da sa We rad da misi mzis Suq ze ga mo sa ta nad er Ti an de bi an gog ni aS vi lis me­go ba ri mu si ko se bi, ro mel Tac ase ve uer T de ba im pe ri o dis ma Ral re i tin gu li Jur na lis _ `Te at­ri da cxov re bas~ red ko le gi a. isi ni er Tob li vi Za le biT aar se ben qar T vel mom Re ral ­ mu si kos Ta kav Sirs. a xal ma kav Sir ma miz nad da i sa xa `mo no po­lis ti fi lar mo ni u li sa zo ga do e bi sa gan Cag ru li axal gaz r da mu si ko se bis~ dax ma re ba. kav Si ris da­ar se bis pa ra le lu rad Jur na li aq ti u rad iwyebs kri ti ku li sta ti e bis ga moq vey ne bas. pir ve li Ria Se te va gan xor ci el da xe lov ne bis seq ci is mmar T­vel za qa ria fa li aS vil ze, ro mel sac sta ti a Si _ sa Ta u riT ,,qar Tu li sa mu si ko xe lov ne bis me saf­la ve~ – ada na Sa u le ben ara e rov nul saq mi a no ba sa da dam wye bi mu si ko se bis Se moq me de bi Ti moR va we­o bis dab r ko le ba Si. am g var `Cag rul Ta~ si a Si mox­v da pa ri zis kon ser va to ri is kur s dam Tav re bu li re vaz gog niS vi lic . . . qar T vel mom Re ral ­ mu si kos Ta kav Si ris Za lis ­

x me viT da iwyo sa o pe ro da sis Sek re ba da 1918 wlis 21 ma iss qar Tu li klu bis sce na ze (dRe van de li gri bo e do vis Te at ri) Sed ga `qris ti nes~ pre mi e ra. re Ji so ri – ko te an d ro ni kaS vi li, di ri Jo ri – ni ­ko qar T ve liS vi li, iaso nis par ti as as ru leb da va no sa ra jiS vi li.

8

TariRi

wi na aR m de go beb Tan er Tad Tbi lis Si ope ri sad mi di di mo lo di nic iyo. Jur na l ̀ Te at ri da cxov re ­bis~ re daq to ris – ioseb ime daS vi lis mo go ne beb ­Si gvxvde ba sa in te re so we ri li, sa dac mas gi or gi le o ni Ze di di mo ri de biT sTxovs ope ra ze da sas w ­re bad da ex ma ros dar baz Si SeR we va Si, Tun dac es ubi le Tod, fex ze dgo miT iyos. far To sa zo ga do e bam ope ra aR ta ce biT mi i Ro. ma­

yu re be li aRaf r To va na ior da niS vi lis Ses ru le­biT cek va kin to ur ma da kla si kur sa or kes t ro in­s t ru men teb Tan er Tad do li sa da du du kis ga mo­Ce nam. ope ras ma Ral Se fa se bas aZ le ven mu si ko se bi ia (i a kob) kar ga re Te li da svi mon we re Te li. da­de biT re cen zi ebs uT mobs `qris ti nes~ mi si mxar dam­We ri Jur na lic. Tum ca mu si kos Ta me o re na wi li ar aRuf r To va ne bia mos me ni ls. maT mi er am erov nu li ope ris mu si kis mTa var nak lad swo red erov nu li xa si a Tis nak le bo ba sa xel de ba. qar Tul klub Si sa mi war ma te bu li dad g mis Sem­

deg Ta ma mad da is va ,,qris ti nes’’ did sa o pe ro Te at ris sce na ze Ses ru le bis sa kiTxi. dab r ko le­beb ma aqac iCi na Ta vi: ram de ni me msa xi ob ma war mod­ge nis win sa er Tod uari ga nacxa da Ses ru le ba ze; or kes t r mac mo u lod ne lad gaz r di li ho no ra ri mo iTxo va; amas da er To sa ra jiS vi lis bron qi ti; prob le me bi iyo afi Seb Tan da kav Si re bi Tac: _ ope­ra ru su le no va ni xved ri sa gan verc da mo u ki de bel sa qar T ve lo Si ga Ta vi suf l da, ker Zod, afi Se bi 1918 wel sac ki ru su lad da i beW da, war mod ge nis dRes ki ma Ti di di na wi li gan z rax Ca mo xi es sa a fi­So da fe bi dan. am usi a mov no faq tebs kvlav moh y va pro tes tis di di tal Ra Jur nal ­ ga ze Teb Si, sa dac sa u ba ri iyo gav le ni an mu si kos Ta gan ope ris gan z­rax CaS lis mcde lo ba ze. . .`qris ti ne~ im wels sul ram den jer me da id ga. sam­

w li a ni pa u zis Sem deg ki _ 1921 wlis de kem ber Si, mTa va ri sa xe lov no ko mi te ti sa da ope ris Te at­ris gam ge o bis ga dawy ve ti le biT sa bo lo od mo ix­s na re per tu a ri dan. am pe ri od Si `qris ti nes~ Te ma mxo lod pre sa Si Cans say ve du ris we ri liT, Tu ro gor da um sa xu reb lad mi i viwyes igi.

qar Tu li erov nu li ope ris aRor Zi ne bis pe ri o dad miC ne u lia `qris ti nes~ da ba de bis Sed go mi, _ 1919 we li, vi na i dan am wels iwye ba kla si ku ri ope re­bis Ses ru le ba Ta di di tal Ra. am dro is na yo fi a: ara yiS vi lis ope ra `Tqmu le ba So Ta rus Ta vel ze~ da fa li aS vi lis ̀ a be sa lom da eTe ri~. maT ma le ve moh y va do li Zis `qe To da ko te~, ro mel mac tri­um fiT da ag vir g vi na kla si ku ri ope ris da fuZ ne bis pro ce si. yve la am ope ram qar Tuli sa zo ga do e­bis udi de si aR ta ce ba ga mo iw via da isi ni as w le u­lis Sem de gac inar Cu ne ben ma yu reb lis in te ress, rac `qris ti nem~, Ta vi si mniS v ne lo bis mi u xe da vad, ver Se Z lo. da mi u xe da vad imi sa, rom gog ni aS vi­lis `qris ti ne Ti~ iwye ba erov nu li ope ris sce nu ri istoria, qarTuli operis `pirvelma mercxalma~ verc di di qar Tu li sab Wo Ta en cik lo pe di is fur­c leb ze hpo va ad gi li. kom po zi to ris Se moq me de bis Se sa xeb ar ar se bobs arcer Ti sa mec ni e ro naS ro mi. `qris ti nes~ par ti tu ra 90­i an wle bam de da kar­

gu lad iyo miC ne u li, vid re mas mu si kis m cod ne mzia ja fa ri Ze mi ak v lev da ki nos, Te at ri sa da mu si kis sa xel m wi fo mu ze um Si, sa dac man kom po zi to ris mwi­ri sa ar qi vo ma sa la Se is wav la (ar qi vi da cu lia mu ze um Si) da sa Ta na do we ri lebic mi uZR v na Jur­nal ­ ga ze Teb Si. Sem d gom Si gog ni aS vi lis moR va we o ba yve la ze

na yo fi e ri aR moC n da dra ma tu li Te at ris Jan r ­Si. gul ga te xi li kom po zi to ri di di xniT Sor de ­ba kla ki sur mu si kas da aq ti ur Ta nam S rom lo bas iwyebs Tbi li sis Tu re gi o nul Te at reb Tan, sa dac man 200­ze me ti speq tak li ga a for ma mu si ka lu rad. igi mxo lod mog vi a ne biT ub run de ba Ta vis pir van ­del Janrs da qmnis ki dev or ope ras: `mzis qu ru mi~ da `ja do sa ni~, ase ve ram de ni me vo ka lur na war mo ­ebs . . .dRes `qris ti nes~ mu si ka sa da mis Ri re bu le ba ze

sa u ba ri Se uZ le be lia mi si par ti tu ris Ses wav lis ga re Se. mxo lod mu si kis gac no bis Sem deg mo xer x­de ba imis ga ge ba, Tu ra tom ar mi i Res ope ra, ra tom idev ne bo da pa ri zis kon ser va to ri is kur s dam Tav­re bu li kom po zi to ri – es iyo mu si kis si sus te, Tu

9

Su ri, an brZo la me tad sa pa tio ti tu le bi saT vis ­ `pir ve li mer cxa li~, `pir ve li erov nu li ope ris av to ri~(?!). mag ram wi nas war er Ti ra mis Tqma ki Se iZ le ba _ `qris ti ne Si~ aS ka rad Ca mo ya lib da is Zi ri Ta di dra ma tur gi u li xa ze bi, rom le bic Sem­d gom Si ga moC n da qar Tul kla si kur ope reb Si _ gun dis wam y va ni ro li, qar Tu li erov nu li cek ve­bi, Tbi li su ri du du ki da sxva . . .mo po ve bul ma sa leb ze day r d no biT gar k ve ul wi­

lad Se saZ le be li gax da im epo qis da mas Si mim­di na re mov le ne bis ax s na. ro de sac moR va we o bas iwyebs re vaz gog ni aS vi li. uaR re sad da Za bu lad, mag ram sa in te re sod irek le ba mu si ka lur sa zo ga­do e ba Si qve ya na Si mim di na re pro ce se bi: – gar k ve­ul sa xe lov ne bo jguf Ta ur Ti er T da pi ris pi re ba; sa zo ga do eb ri vi az ris mo no po li ze ba; de mok ra ti­is gan Ti ad ze brZo la pir ve lo bis T vis; enob ri vi ba ri e ri, rac aS ka rad Cans `qris ti nes~ ma ga liT ze: qar Tu li ope ris ru su li lib re to, gan geb Ca mo xe­u li afi Se bi. enas Tan da kav Si re biT Tval Si sa ce mia ki dev er Ti mo menti, rac par ti tu ris ga da fur c v­lis Ta na ve Cans, sa no to ma sa la Si sa sim Re ro qar­Tu li teq s ti ru su li aso e bi Taa Ca we ri li . . . uda vod sa in te re soa is faq ti, rom ope ra `qris ti­

nem~ er T g va ri ka ta li za to ris ro li Se as ru la qar­Tu li sa xe lov ne bo ten den ci e bi sa da im epo qis in te­leq tu a lu ri wre e bis Si na ga ni wi na aR m de go be bis ga­mov le nis saq me Si. swo red am ope ra sa da mis sas ce no is to ri as ukav Sir de ba XX sa u ku nis 10­20­i ani wle bis mij na ze sa qar T ve lo Si gan vi Ta re bu li aR niS nu li sak van Zo mo men te bi . . .zo ga dad xe lov ne bis is to ria sav sea msgav si faq­

te biT, ro de sac Se moq me di ar da fa se bu la si cocx­leSi, Tum ca Ta vi dan da ba de bu la mas me re, rac aR mo Ce ni la da ax li dan Ses wav li la mi si Se moq me­de ba. re vaz gog ni aS vi li da mi si ope ra `qris ti ne~ sa u ku nis Sem deg ax li dan Ses wav li sa da re a lu ri Se fa se bis mo lo din Si a.

TariRi

10

wels, sa o pe ro sce na ze sru lad dad g mu li pir ve­li qar Tu li ope ris `qris ti ne s~ da mi si av to ris, kom po zi tor re vaz gog ni aS vi lis sa i u bi leo Ta ri­Re bia _ kom po zi to ris da ba de bi dan 120 wlis Ta vi srul de ba, xo lo ope ra `qris ti nes~ dad g mi dan _ 95.ga su li sa u ku nis 90­i an wleb Si, ro de sac da vin­

te res di am sa kiTxe biT, bev ri ram mi viwye bu li, an uc no bi iyo. mec mci re di in for ma ci is gar da, ro me­lic sqo li os sa xiT hqon da ga ta ni li b­n gul baT to ra Zes wig n Si ̀ qar Tu li mu si kis is to ri a~ (I to mi) ro gorc Sem de ge nel sa da re daq tors, ara fe ri vi­co di ope ra `qris ti ne ze~ da mis av tor ze _ re vaz gog ni aS vil ze. mog vi a ne biT na wi li in for ma ci i sa, rom ity vi an, ma inc `Se va ko wi we~ im Ja min de li pe­ri o di ki dan, ar qi ve bi dan, mu ze u me bi dan da na Te sa­ve bi sa gan; vi mog za u re mis mSob li ur so fel qvemo xodaSenSi da ase nel ­ ne la Se vag ro ve ma sa le bi, Tum ca, ope ra `qris ti nes~ par ti tu ras ve ra da ver mi vak v lie _ yve lam ime di ga da mi wu ra, maT So ris, na Te sa veb mac miTx res, rom maT r. gog ni aS vi lis

gar dac va le bis Sem deg uc di aT par ti ru ra ga da e­caT ar qi vi saT vis, mag ram ar qivSi uari uT q vamT _ ar gvWir de ba o, xo lo sa ja ro bib li o Te kis mu si­ka lu ri gan yo fi le bis gam gem mi am bo. Tu ro gor uZeb ni aT ̀ qris ti nes~ par ti tu ra Tbi lis Si, mos kov­sa da pe ter bur g Si, mag ram _ ama od. vi na i dan kom po zi to ris Se sa xeb mo na ce mebi Zal ze

mwi ri a, mi zan Se wo ni lad mi viC nie, mkiTx vels mi va­wo do Cem mi er mik v le u li bi og ra fi u li mo na ce me­bi dan mci re amo na ri di. re vaz di mit ris ­ Ze gog ni aS vi li da i ba da 1893w. 26

oq tom bers (Zv.st.), so fel qve mo xo da Sen Si, az na u­

ris ojax Si. le gen dis Ta nax mad, ma Ti gva ri aleq­san d re Wav Wa va Zis sag va re u lo dan mo di o da. mi si ma ma, di mit ri (ti ti ko) ge ne ra li yo fi la. igi qa­qu ca Co lo yaS vi lis de das bi ZaS vi lad ekuT v no da. oja xi re vo lu ci am de SeZ le bu lad cxov rob da da Svils sa Ta na do ga naT le bas aZ lev da.r. gog ni aS vil ma sa Su a lo mu si ka lu ri ga naT le ba

Tbi lis Si mi i Ro. mi si mas wav le be li yo fi la fri ad ga naT le bu li pi rov ne ba ter ­ da vi do vi, ro mel sac Tur me Za li an mos won da re va zis mu si ka lu ri mo na­ce me bi da mo am za da ki dec kon ser va to ri i saT vis. r. gog ni aS vil ma swav la ga nag r Zo pa ri zis kon­ser va to ri a Si (1908­1913ww.). mi si mas wav leb le­bi iy v nen cno bi li pro fe so re bi: pe ni o, gra va re, iva do ni. kon ser va to ri is dam Tav re bis Sem deg igi er Txans di ri Jo rob da did or kestrs. iq ve ga mo i ca mi si er T ­er Ti ad re u li na war mo e bi ­ sa for te pi­a no pi e sa `sev da~.1914 wels igi sam Sob lo Si brun de ba. man Ca mos v­

lis Ta na ve da iwyo mu Sa o ba; Seq m na ram de ni me sa­for te pi a no na war mo e bi, xo lo ma le ve, al. wu wu­

10

r.gogniaSvili

TariRi

dasakargavi araferi gvaqvs! mzia jafariZe

11

TariRi

na vam Ses Ta va za da e we ra ope ra eg na te ni noS vi lis `qris ti nes~ mo ti veb ze. pre mi e ra Sed ga 1918w. 21 ma­is s `qar Tu li klu bis~ sce na ze, xo lo 17 (5) iv niss _ Tbi li sis ope ris Te at ris sce na ze.r. gogniaSvils dawerili aqvs 3 opera (`qristine~, ,,jadosani”, `mzis qurumi”), Seqmnili aqvs mravali vokalur­sakravieri da kameruli nawarmoebi. mas ekuTvnis agreTve musika 200­mde speqtaklisaTvis. sicocxlis bolos muSaobda operaze `giorgi saakaZe~. gardaicvala 1967 wlis 21 marts.sam wu xa rod, 1990­2000­i an wlebSi, ro de sac mo­

vi Zie kom po zi to ris cxov re ba sa da Se moq me de ba ze uc no bi faq te bi da mi vak v lie man am de da kar gu lad miC ne ul ope ra `qris ti nes~ par ti tu ras (a se ve ope­re bis `mzis qu ru mi sa~ da ,,ja do sa nis” xel na wer par ti tu rebs), ga mo vaq vey ne ara er Ti pub li ka cia (Jur na li ,,Te at ri da cxov re ba” #4, 1993w., ga ze­Te bi: ,,Tbi li si” 1994w., ,,mu si ka” #5 (44), 2000w.), am sa kiTxe biT ara vin iyo da in te re se bu li da am faqts sa Ta na do re zo nan si ar moh yo li a. swo red imi tom, rom 1990­2000ww.­Si ara vin da­

in te res da am faq te biT da ma sa la kvlav Se iZ le­ba mi viwye bas mis ce mo da, ga dam Reb jguf Tan er Tad da viwye vi de o­ ga da Re be bi: Cav we re yve la is pi­rov ne ba, na Te sa ve bi, vi sac jer ki dev ax sov da re vaz gog ni aS vi li, mi si moR va we o ba da pre mi e rac ki. di­di sam sa xu ri ga mi wia qar Tu li mu si ki sa da sa zo ga­dod kul tu ris di di mo a ma gis, ioseb ime daS vi lis Svil ma ga i oz ime daS vil ma, ro mel mac mom ca Se saZ­leb lo ba Ta vi si ma mis xel na wer en cik lo pe di as da ase ve maT sax l Si ar se bul, im Ja mad jer ki dev Zne lad xel mi saw v dom, 1918­20ww.­is Jur nal ­ ga ze­Tebs gav c no bo di. ase ve ar Se iZ le ba ar aRi niS nos r. gog ni aS vi lis na Te sa ve bis Rvaw li: uru Sa Ze e bis oja xis, mi xe il an d ro ni kaS vi lis da sxv. gan sa kuT­re biT, go gi da ru su dan ka xi Ze e bis, rom leb mac mo­na wi le o ba mi i Res ga da Re beb Si da me tad Ri re bu li in for ma ci ac mo ma wo des; maT gad mom ces ag reT ve pa riz Si ga mo ce mu li pi e se bis kre bu li ,,sev da”, ro­me lic mog vi a ne biT ,,mu si kis, Te at ri sa da ki nos mu­ze ums” ga da ve ci. sam wu xa rod, bev ri, vinc ma Sin ga­

da Re beb Si mo na wi le o bas iReb da, cocxa li aRa ra a. is to ria me or de ba _ aR niS nu li vi de o­ ma sa le bis

ga da ce ma da pro eq tis `XXs.­is qar Tu li mu si ka _ fo to­ vi deo ar qi vi~ gag r Ze le ba Sev Ta va ze er T ­erT mu ze ums, Tum ca ax lac da in te re se ba ar yo fi­la, ara da am vi de o ar qiv Si eq s k lu zi u ri ma sa le­bia Se mo na xu li ara mxo lod re vaz gog ni aS vil ze, ara med XXs­is ga mo Ce nil qar T vel mu si ko seb ze (da ara mxo lod mu si ko seb ze). ime di maqvs mo ma val Si Sev Z leb maT ga Sif r va sa da ga moq vey ne bas.sa si xa ru lo a, rom bo lo wleb Si axal gaz r da

mkvle var Ta So ris ga i zar da in te re si sa o pe ro sce na ze sru lad dad g mu li pir ve li qar Tu li ope­ris `qris ti ne sa~ da mi si av to ris mi marT. ori o de wlis win am sa kiTxeb Tan da kav Si re biT mom mar Ta axal gaz r da mkvle var ma, mu si kis m cod ne nuk ri kar­ka Zem, xo lo sul ax la xan _ axal gaz r da mu si kos­ma Sio ab ra xa mi am. r. gog ni aS vil ze da mis ope ra ze mom zad da si u Je ti rus Ta vi­2 ­is mi er, xo lo Sio ab ra xa mi as ini ci a ti vi Ta da mi si akom pa ne men tiT aJ­Rer da ,,qris ti nes” ari is nawy ve ti _ pirvelad 95 wlis Sem deg! Sio ab ra xa mi as wi nam de ba re we ril Si ,,qar Tu li

ope ris pir ve li mer cxa li~, am ope ris ara Ri a re­bis er T ­erT mi ze zad da xe lis Sem S le lad da sa xe­le bu lia za qa ria fa li aS vi li, ro mel sac, Tur me `Te at r sa da cxov re ba Si~ uwo de ben `qar Tu li sa­mu si ko xe lov ne bis me saf la ves~ da ada na Sa u le ben `ara e rov nul saq mi a no ba sa da dam wye bi mu si ko se­bis Se moq me de bi Ti moR va we o bis dab r ko le ba Si~. ve ra fers gety viT sxva axal gaz r da mu si ko seb ze, mag ram rac Se e xe ba dam wyeb kom po zi tor re vaz gog­ni aS vils da imis da ma das tu re bel do ku men tebs, rom Cve ni didi kla si ko si eb r Zo da re vaz gog ni­aS vils, ver sad wa vawy di _ verc cen t ra lur ar­qiv Si, verc im Ja min del pe ri o di ka Si da verc Tbi­li si sa Tu Te la vis mu ze u meb Si; msgav si ram arc mis uax lo es na Te sa vebs uT q vamT. un da va Ri a roT, rom ope ra `qris ti nes~ mxat v rul mxa res Tan ma Si­naT ve iyo pre ten zi e bi, maT So ris, mis ara e rov nul JRe ra do bas Tan da kav Si re biT. sxva Ta So ris, pre­

12

TariRi

ten zi e bi swo red qar Tu li ope ris gul m xur va le dam c ve le bi sa gan mo di o da da ara qar T ve li `skep­ti ko se bi sa gan~. rac Se e xe ba skep ti cizms, es upi ra­te sad an ti qar Tu li gan wyo bis ru su l Za le bs un da vu say ve du roT, ra sac im Ja min de li pre sac gvi das­tu rebs. Mmo viy van mxo lod erT amo na rids: `ver ga mi gi a! vin le vic ki, vin Ta vi su fal sa qar T ve lo Si Te at ris mo i ja ra do ba. nu Tu, sa qar T ve los mTav­ro bam ka ci ver iSo va, rom Te at ri Ca e ba re bi na... sawya li qar T ve li mu si ko se bi, ro dem dis un da iy v­nen Ta vi anT mi wa­ wyal ze dac ki ga nu kiTxav ni da Ta­vi su fal sam Sob lo Si mSi er ­ m wyur val ni... operis premieridan (igulisxmeba ,,qristine~ _ m.j.) gavida ramdenime dRe... ucdidi `vozroJdenies~, megona raimes daswerda axal operazed, magram, amaod; Seviare redaqciaSi, vTxove moecaT neba damewera rame am nawarmoebzed; sekretarma is pasuxi momca, rom Cvenma recenzentebma veraferi Rirseba ver hpoves am operaSi da imitomac araferi daiwerao. ase msjelobs b­ni saminski, _ es patara kupidonCiki, qarTveli kacis nawarmoebzed. sjobdes lanZRva­gineba iwerebodes, vidre ara iTqmodes­ra, vinaidan pirvel SemTxvevaSi qvemdebare piri rames swavlobs da nakls ivsebs, meoreSi ki igi savsebiT cocxlad imarxeba Tavis nawarmoebiT. Tqvengan ar mikvirs, _ aba, vin saminski, vin qarTveli kacis sulieri zrda...~ _ wer da ope ra `qris ti nes~ di di wi na Ro be biT ga mar Tu li pre mi e ris Sem deg ia kar­ga re Te li. ase Ti amo na ri de bis mox mo ba ux vad Se­iZ le ba da Tu vin me qar T vel mu si ko sebs aviw ro­eb da, es swo red ru su li an ti qar Tu li Za le bi iyo, qar Tul ga lo bas `Txis ki kins~ rom ada reb d nen da qar Tu li ope ra sa sa ci lod ar hyof ni daT. qar T­vel kla si kos ze, z.faliaSvilze ki am g var bral­de bas, al baT, uf ro mya ri sa fuZ ve li sWir de ba!Tu ra tom dam k vid r da swo red `a be sa lom da

eTe ri~ pir vel kla si kur erov nul ope rad? amis gar k ve va mar ti vi a, Tu Se va da rebT er T ma neTs am ori ope ris par ti tu ras _ ge ni a lur ma `a be sa lom­ma~, cxa di a, daC r di la qronologiurad pirveli operis dadgmis is to ri u li faq ti. mi ze ze bis Zeb na

kom po zi to re bis SuR l Si, Ce mi az riT, mar Te bu li ara a.ra Tqma un da, ope ra `qris ti ne~ araa qar Tu li

mu si kis mwver va li, Tum ca, vfiq rob, rom da sa kar­gavi ara fe ri gvaqvs _ kar gi a, sa Su a loa Tu cu­di a, esaa Cve ni mu si ka da mi si is to ri a, esaa Cve ni mem k vid re o ba. wle bis ga da sa xe di dan Ti To e ul mo na po vars, vfiq rob, xan Tan er Tad mniS v ne lo­bac ema te ba. sa si xa ru lo a, rom mem k vid re o bi sad mi am g va ri da mo ki de bu le ba axal gaz r da mu si ko se bis mxri da nac Se i niS ne ba. sak v le vi ki dev bev ri a. ma ga­li Tad, 1916­1918ww.­Si, vi ciT, rom mi di o da ga da­Re be bi pir ve li srul met ra Ji a ni max t v ru li fil­mi sa `qris ti ne~, ima ve eg na te ni noS vi lis mi xed viT (dam d g me li re Ji so ri da sce na ris av to ri al. wu wu na va, re Ji so ri ger ma ne go gi ti Ze). sa in te re­soa, iyo Tu ara ra i me Se moq me de bi Ti kav Si ri am or faqts So ris _ Ta ri Re bi, pir vel wya ro da si u Je ti, cxadia, rom em Tx ve va(!). Se saZ loa, iyo Se Ta va ze bac re vaz gog ni aS vi li sad mi, ra Ta Seq m ni li yo ori­gi na lu ri mu si ka fil mi saT vis (mar Ta li a, es iyo mun ji ki nos xa na da fil mi ver iq ne bo da xmo va ni, mag ram mo gex se ne baT ki no Te at reb Si Ta pi o reb Tan er Tad cocxa li or kes t re bic fun q ci o ni reb da). yve la Sem Tx ve va Si, pir ve li qar Tu li srul met­ra Ji a ni mxat v ru li fil mi qar Tul si nam d vi le Si nam d vi lad udi de si mov le na iyo da araa ga mo­ricxu li, mas gav le na hqo no da Se moq me de biT pro­ces zec. dRes es va ra u di a, mag ram sa Ta na do kvle vis Sem Tx ve va Si, Se saZ loa, es hi po Te zac da das tur des. ime di maqvs axal gaz r da mkvle va re bi ki dev bevr sa kiTxs moh fe nen na Tels.

13

ambavi 1 va Sin g ton Si pir ve lad ar vi ya vi. da ka ve bu lo bis ga mo wi nas war ara fe ri mqon da da geg mi li. mi u xe­da vad ami sa, sru li ad mo u lod ne lad da mig rov da sa in te re so mov le ne bi.rom ar dav we ro, gaq re ba da arc iar se bebs. ga dav­

wy vi te, SeZ le bi sdag va rad `Za a li an~ mok led dav­we ro.Cem T vis Zvir fa si pir ve li mov le na iyo msof li­

os ga mo Ce ni li pi a nis tis, an d raS Si fis (Andras Schiff) kon cer ti, ro me lic stras mo ris dar baz Si ga i mar Ta.vin aris an d raS Si fi? Tbi lis Si mas mxo lod pro fe si o na le bi Tu ic­

no ben. msof li os er T ­er Ti yve la ze sa xel gan T q­mu li pi a nis ti sa qar T ve lo Si aras d ros Ca mo su la. da i ba da un g reT Si, 1953 wels. Sem deg swav la ga ag­r Ze la bri ta neT Si. 1987 wels av s t ri is mo qa la qe­o ba mi i Ro. amJa mad cxov robs lon don sa da flo­ren ci a Si.an d ra Si mra va li pres ti Ju li jil dos mflo be­

li a, maT So ris 1990 wels „gre mi sac“, rac kla si kos mu si kos TaTvis arc ise xSi ri mov le na a.an d raS Si fi bo lo dros cno bi li gax da po li­

ti ku ri skan da lis ga mo. man mwva ved Se afa sa un g­re Tis am Ja min deli pre zi den tis ra sob rivi da an­ti se mi turi po li ti ka. Ta vis mxriv, pre zi den t ma ar da in do mu si ko si Ta vis ga mos v leb Si. amis Sem deg

STabeWdileba

a.Sifi

Cemi amerikuli musikaluri STabeWdilebebi

nargiza gardafxaZe

14

STabeWdileba

an d raS Sif ma sa ja rod ga nacxa da, rom Ta vis sam­Sob lo Si fexs aRa ras d ros Cadgams. ai, ase da kar ga man sam Sob lo.sam Sob los mowy ve ti li an d raS Si fis T vis am

faqts xe li ar Se uS li a. Se iZ le ba ki de vac me ti gan c da Se ma ta mi si ga mos v le bis to na lo bas.pi a nis ti msof li os mra val cno bil or kes t r Tan

Tu di ri Jor Tan er Tad ga mo di o da Ta visi ka ri e­ris gan mav lo ba Si, mag ram bo lo dros am jo bi nebs an so lo re Ci ta lebs an Ta vad di ri Jo ris pul t­Tan dgo mas. man ase ve Se izRu da kom po zi tor Ta si a: aq ver Seg x vde baT So pe ni an lis ti, rax ma ni no vi an pro ko fi e vi. pi a nis t ma mTli a nad av s t riul­ ger­ma nul mu si kas mi uZR v na ga mos v le bi. ba xi, mo car ti, Su ber ti, Su ma ni, zog jer bram si da zog jer ad re u­li be la bar to ki. ase Ti SezRud va mxo lod udi­desi mu si ko se bis pre ro ga ti va a. maT ar „e Si ni aT“ Tay va nis m cem le bis da kar g vis. maT mi aC ni aT, rom SezRu du lo ba Si me ti siR r me Se iZ le ba aR mo a Ci no. am CaR r ma ve ba Si Si fis T vis yve la ze ax lo be li ma­

inc iohan se bas ti an ba xi aR moC n da. Si fi mi iC nevs, rom ba xis mu si ka sam ya ros Su a gu lia da yve la fe ri da nar Ce ni mis gar Se moa mo Tav se bu li.7 ap ril sac an d raS Sif ma mxo lod ba xi Se as ru­

la. prog ra ma Si iyo eq v si ve „fran gu li si u i ta“ so­lo for te pi a nos T vis (pir veli gan yo fi le ba) da fran gu li uver ti u ra si mi no ri, ase ve so lo for­te pi a nos T vis (me o re gan yo fi le ba ).sak ma od se ri o zu li da TiT qos mxo lod pro fe­

si o na leb ze gaT v li li prog ra ma a. 2 sa a Ti er Ti Jan risa da erTi kom po zi to ris mos me na ar un da yo fi li yo ioli. ale man das ku ran ta moh y ve bo da, mas sa ra ban da da maT ba ro kos sxva das x va cek ve bi, bo los ki tra di ci u lad Ji ga. ase Tia mci re gan s x­va ve be biT ba ro kos si u i tis aR na go ba. me o re si u i ta rom dam Tav r da, me co ta `SiS ma“ Se mipy ro – win ki­dev 4 si u i ta iyo pir vel gan yo fi le ba Si, Ti To 13 wu Tam de xan g r Z li vo bis. ga dav xe de Cems me zo bels, Cas Zi ne bo da. sa mu Sao dRis bo lo iyo…, me ra Ca ma­Zi neb da, aseTi mu si kos is koncertze mox ved ra arc ki miocnebia. yve la fe ri Ce mi qar T ve li me gob re bis

,,bra li a“ , rom leb mac mo u lod ne lad dam pa ti Jes, ga mo mi a res da wa miy va nes am araC ve u leb riv sa Ra­mo ze. „Si Si“ mqonda, va i Tu dRes ba xi di di do ziT uk ve aRar is mi ne ba. in ter ne tis da sa te le vi zio pul tis re Jim Si cxov re bam nu Tu sa bo lo od amog­vag do me di ta ci isa da TviT CaR r ma ve bis una ri dan?me sa me si u i tis Su as rom ga dav c diT da „an g lez ze“­

mde mi vi da saq me, sru li ad da ma viwy da Ce mi „Si Se bi“. me sa er Tod yve la fe ri da ma viwy da. me ga da vi qe ci im di ne bis er Ti an na wi lad, ra sac ba xis si u i te bi hqvia da am vib ra ci is das ru le ba aRar min do da.prog ra mis „er T fe ro van ma“ mu si kam ga mo i Ro is

Se de gi, ra sac azi u ri mu si ka mci re me lo di u ri mo­nak ve Tis sa a To biT gan me o re bi sas aR wevs. es aris su li e ri tran sis mdgo ma re o ba. Sen min do bi li xar Sem s ru le bels da mi si sa Su a le biT ze ci ur sam ya­ros eziarebi, am q vey ni u ri sxe u li TiT qos gto vebs da iq dab ru ne bis sur vi li ge kar ge ba.ai, ase Ti gan wyo biT gag r Zel da ki dev 3 si u i­

ta manam, sa nam Ses ve ne ba ar ga mocxad da da fex ze amdgar i dar ba zis ova ci eb ma ar da mar w mu na, rom is gan c da, rac me da me uf la, mar to Ce mi sa kuT re ba ar iyo. mar Ta li a, me ar max sovs, ga di o da Tu ara pi­a nis ti estradidan si u i tebs So ris da ro gor uk­rav d nen taSs msme ne le bi am dros. me ara fe ri ar max sovs gar da imi sa, rom pir ve li gan yo fi le bis das ru le ba nam d vi lad aRar min do da.me o re gan yo fi le ba Sic iyo ba xis cal ke mdgo mi

fran gu li uver ti u ra si mi no ri. uver ti u ra da­erq va mas mxo lod imi tom, rom es si u i ta, nac v lad tra di ci u li ale man di sa, iwye bo da uver ti u riT. sxva mxriv mi si na wi le bi tra di ci u lia. mar Ta lia cek ve bis na wi li nac v lad er Ti sa 3 na war mo e bis gan Sed ge bo da, ra mac mTli a no ba Si es si u i ta 30 wu Tam­de xan g r Z li vo bi sa ga xa da. sa in te re so a, rom ter­mi ni „fran gu li“ si u i te bis mi marT ba xis si cocx le­Si ar gamoiyeneboda. ise ve, ro gorc „in g li su r“ _ me o re sa for te pi a no si u i te bSi. es ter mi ne bi mog­vi a ne biT gaC n da da mas Sem deg ase gax da cno bi li.kon cer tis Se sa xeb „va Sin g ton pos tis“ re cen zi a ­Si am Jur na lis tma ro bert beT im (Ro bert Bet tey)

15

STabeWdileba

da we ra: `es iyo gama og ne be li sa Ra mo – dax ve wi li bge re biT, mdi da ri war mo sax vi Ta da usazR v ro mu ­si ka lu ro biT. Sif ma ba xi sa ku Ta ri in ter p re ta ci ­iT Se mog v Ta va za“. sa ku Ta ri mar T lac bev ri iyo im sa Ra mos. Tun dac is, rom Si fi ar sad iyeneb da pe ­dals. Ta vis in ter vi u Si an d raS Si fi am bobs: „me ar ma dar debs, Tu ki vin mes ar mos wons Ce mi ba xis upe da lo Ses ru le ba. Cem T vis ba xis pe da liT Ses ­ru le ba igi vea, rac saW m liT sav se pi riT sa u ba ri. ba xis mu si ka ki Zal ze na ti fi da wmin daa amis T vis“.sa Ra mo das rul da ba xis mTli a ni 3­na wi li a ni

„i ta li u ri kon cer tis“ Ses ru le biT bis ze. ma nam de pi a nis t ma ga mo acxa da: „ga reT ga zafxu li a, mag ram im de ni dRea uk ve wvims, rom Cven co ta siT bo gve ­sa Wi ro e ba, ami tom mo diT, ra me ita li urs Se mog Ta ­va zebT“.

am ba vi 2li za ba Ti aS vil ze da we ra ad vi lic aris da Zne lic. ad vi li imi tom, rom mi si yve la ga mos v la mar T la gi biZ gebs emo ci e bis ken. vin mes Se iZ le ba leq si da ­a we ri nos, vin mes moTx ro ba. Se iZ le ba mo gin des ga ­dad ga ise Ti na bi ji, rom lis T vi sac mTe li cxov re ­ba em za de bo di da ver be dav di.Zne li ki aris imi tom, rom Tu da iwyeb we ras li ­

za ze _ da ib ne vi: im de ni axa li da sa in te re so mov ­le na vi Tar de ba mis gar Se mo yo vel dRi u rad, rom yve las Ca moT v la Tu da iwye, Se iZ le ba di lam de ver mo am Tav ro.ami tom mkiTx vel ma ga iT va lis wi nos, rom mxo ­

lod frag men tu lad va xer xeb li za ze da mis erT kon cer t ze STa beW di le bis ga zi a re bas.li za va Sin g ton Si 16 ap rils Ca mo vi da. sTras mo ­

ris (Stras h mo re Cen ter) araC ve u leb ri v dar baz ­Si, ro me lic 2 aTa sam de ma yu re bel zea gaT v li li. yve la bi le Ti ga yi du li iyo.li zas va Sin g ton Si Ca mos v la iS vi a To ba a. bo los

is aq 2006 wels ga mo di o da. ma ga li Tad, ni u ­or ­k Si li za yo vel wels Ca dis. mas ase Ti xel Sek ru ­le ba aqvs kar ne gi hol Tan. mag ram es ga mo nak li sia da ara nor ma. li za cdi lobs me tis me tad ar ga ­

dat vir Tos Ta vi si sa mu Sao gra fi ki. uf r Txil de ba Ta vis emo ci ur sam ya ros. amiT Ti To e u li mi si ga ­mos v la uf ro Zvir fa si da sa nat re li xde ba. bev ri cno bi li mu si ko si ar iq ce va ase. me ti ga mos v la met Se mo sa vals ud ris. li za ki upi ra te so bas xa risxs ani Webs.va Sin g ton Si is Ca mo vi da drez de nis or kes t r Tan

(Dres den Sta at s ka pel le ) _ er Tad, ro mel sac 2012 wli dan qris Ti an Ti le ma ni (Chris ti an Thi e le mann) di ri Jo robs. 2012/13 wle bis se zon Si li za ba Ti aS ­vi li ar Ce ul iq na am or kes t ris Cap pell- Vir tu o sin ­is po zi ci a ze, rac imas niS navs, rom mas aqvs sru li uf le ba sa ku Ta ri sur vi liT mo iw vi os Sem s ru leb ­le bi, air Ci os prog ra ma, ga na xor ci e los sa ku Ta ri ide e bi da sur vi le bi mTe li wlis gan mav lo ba Si da amas yve la fers drez de nis or kes t ri da a fi nan sebs.li za ba Ti aS vi lis moR va we o ba ar Se mo i far g le ba

mxo lod am or kes t rTan TanamSromlobiT. wli dan wlam de sul uf ro da uf ro iz r de ba im or kes t ­re bi sa Tu di ri Jo re bis ricx vi, rom leb sac surT mas Tan Ta nam S rom lo ba. ai, mxo lod or kes t re bis mci re Ca mo naT va li: ame ri ka Si _ Los Ange les Phil -har mo nic, Bos ton Symphony Orches t ra, Chi ca go

l.baTiaSvili, d. barenboimi

16

Symphony Oches t ra, The Phi la del p hia Orches t ra.ev ro pa Si _ Ber li ner Phil har mo ni ker, Le ip zig Ge -

wan d ha us Orches t ra, WDR Sin fo ni e or c hes ter Köln da sxve bi.li za ba Ti aS vi lis sa it ze (http://www�li sa ba ti as -

h vi li� com / bi og raphy�html) rom Sex vi deT, na xavT, ram de nad war ma te bu li hqon da mas 2011/12 wle bi da ram de nad mdi da ri da sa in te re soa mi si 2013 wlis gra fi ki.li zas Tan par t ni o ro ba msof li os sa u ke Te so di ­

ri Jo rebs swa di aT: da ni el ba ren bo i mi, gus ta vo du da me li, zu bin me ta, da ki dev bev ri sxva, isini mi ­si mud mi vi par t ni o re bi ari an.mi u xe da vad dat vir Tu lo bi sa, li za na yo fi e rad

ewe va ase ve ka me rul mu si ka lur moR va we o bas, rac ga mo i xa te ba „ev ro pis ka me rul or kes t r Tan“ Ta ­

nam S rom lo ba Si, sa dac li za xSi rad Ta vis me uR ­les Tan, ga mo Ce nil frang ho bo ist fran sua le ­los Tan er Tad ga mo dis xol me. ra o den da sa fa se be li a, rom aseT da Za bul gra­

fik Si li zam Cas va Te la vis sa er Ta So ri so mu si kis fes ti va li, sa dac is uci lob lad, we li wad Si er­Txel, oq tom ber Si Ca mo dis xol me.amis wa kiTx vis Sem deg mix v de biT, ra at mos fe ro

iyo dar baz Si 16 ap rils _ va Sin g to nis audi to ria elo da msof li o Si er T ­erT yve la ze sa sur vel me vi o li nes, msof li o Si er T ­erT yve la ze uZ ve­les or kes t r Tan da ase ve msof li os er T ­erT yve la ze am bi ci ur di ri Jor Tan er Tad.ame ri kis tur ne so lis t ma da or kes t r ma mTli­

a nad bram siT da a kom p leq tes. bram sis „a ka de mi u­ri fes ti va lis uver ti u riT“ (Aca de mic Fes ti val

drezdenis orkestri, l.baTiaSvili

STabeWdileba

17

Uver tu re) ga ix s na sa Ra mo. Sem deg Ses rul da sa vi­o li no kon cer ti da bo los bram sis me­4 sim fo ni a. drez de nis or kes t ri, ro me lic 1548 wli dan ar se­bobs, am ger ma nul re per tu ar Si Tavs Se sa niS na vad grZnob da. me pir ve lad vig r Ze ni, ras niS navs Zve­li, tra di ci u li or kes t ris mos me na, sa dac yve la mu si ko si nam d vi li so lis ti a. sa si a mov no iyo, rom prog ra ma Si mTe li or kes t ris mu si ko se bis sia iyo. mar Ta li a, Tavs ara vin Se i wu xeb da mi si kiTx viT, mag ram Ta vis Ta vad es faq ti or kes t ri sad mi di di pa ti viT gan gawyobs.sa Ra mos nam d vi li mSve ne ba li za ba Ti aS vi li iyo.

bram sis es kon cer ti li zas T vis gan sa kuT re bu li a. li za am je rad uk ravs 1709 wlis stra di va riusis vi o li no ze, ro me lic mas iapo nur ma ni po nis fon ­d ma pa ti vis ce mis niS nad ga das ca, xo lo es vi o li no Ta vis dro ze ekuT v no da jo zef ioaxims (Jo seph Jo -ac him), vi sac bram s ma es kon cer ti mi uZR v na. swo ­red am vi o li no ze Sed ga bram sis kon cer tis pre ­mi e ra 1879 wlis 1 ian vars. er T ­erT in ter vi u Si li zas naT q va mi aqvs: „ro de sac me vuk rav am in s t ­ru men t ze bram sis kon certs, me maqvs grZno ba, rom vi o li nom icis es mu si ka da is me mex ma re ba“ bram si Ta vad ar uk rav da vi o li no ze. kon cer tis

da we ris pe ri od Si is ioaxim Tan ga di o da kon sul ta­ci ebs in s t ru men tis ap li ka tu ra sa da sxva ni u an seb ze. Se de gad da i ba da sa vi o li no re per tu a ris es Se dev­ri, ro me lic kom po zi tor ma ma ma ka ci Sem s ru leb lis gaT va lis wi ne biT da we ra. mar T lac, mi si Ses ru le ba, Za li an did ener gi as Tan er Tad, xe lis did zo ma sac mo iTxovs. amis ga mo, es kon cer ti er T ­er T yve la ze Zne lad Ses ru le bad na war mo e bad aris aRi a re bu­li. amas Ta vad li zac am bobs:„ me yo vel T vis mqon­da Seg r Z ne ba, rom es ma ma ka cis Se sas ru le be li na­war mo e bi a. qa lis gan is mo iTxovs mar T lac Za li an did fi zi kursa da su li er ener gi as.“im sa Ra mos li zas arc fi zi ku ri da arc su li e ri

ener gi is nak le bo ba nam d vi lad ar ga um J Rav nebia. ar vi ci, ra uf ro STam beW da vi iyo li zas Ses ru le­ba Si _ bge ris si na ti fe, in te leq tu a lu ri siR r me, teq ni ku ri srul yo fi le ba, utyu a ri mu si ka lu ro ba,

or kes t r Tan ur Ti er To bis si fa qi ze, Tu ara vi Ta ri ma ne riz mi sce nu ri cxov re bis gan mav lo ba Si. ener gi ul ma fi nal ma war mo ud ge ne li cecx li da­

at ri a la dar baz Si _ so lis ti da di ri Jo ri TiT­qos du el Si rig ri go biT iw vev d nen er T ma neTs am si cocx lis ze im Si ga sa mar j veb lad, sa dac sa bo lo­od ga mar j ve bu li ma yu re be li ga mo vi da, ro mel mac Ta vi si ova cia ar da a yov na. li za ba Ti aS vi li im dRes 5­jer ga mo i Za xes sce na­

ze, Tum ca bis ze ver da i Tan x mes. am kon cer t ze Ta mu­nas Tan, Cems qa liS vil Tan er Tad vi ya vi, ro mel mac miTx ra: „a se Ti ram (5­jer ga mo Za xe ba) ame ri ke leb­ma ar ici an; jo Sua be li (a me ri ke le bis uc no bi le­si da usay var le si me vi o li ne) zus tad am dar baz Si mxo lod 3­jer ga mo i Za xes “ ­o. mgo ni mix v de biT, ra emo cia da at ri a la qar T vel ma go go nam am ma ma­ka cu ri kon cer tis dak v ri sas!li za Ta vis qar T ve lo bas yo vel T vis da yvel gan

xazs us vams. ara er Txel Se us ru le bia qar Tu li na­war mo e be bi bis ze (http://www�yo u tu be� com / wat c h-? v =uhEtvcv-rQc), msof li os sxva das x va sce na ze. mas Sem deg, rac „do i Ce gra mo fon ma“ eq s k lu zi vi aiRo li zas Ca na we reb ze, li zam Tbi li sis mu si ka lur sko las, „ni Wier Ta aT w leds“, mxar da We ris aq cia ga umarTa da „do i Ce gra mo fo ni sa“ da li za ba Ti­aS vi lis wya lo biT mu si ka lu ri sko lis ga dar Ce nis sa kiTxi dRis wes rig Si dad ga da Tan xe bis mo zid­

l.baTiaSvili Tavis meuRle fransua lelosTan da SvilebTan erTad

STabeWdileba

18

vac da iwyo. „do i Ce gra mo fo ni“ ­s ga dam Re bi jgu­fi spe ci a lu rad Ca mo vi da Tbi lis Si da li zas Tan er Tad mu si ka lu ri aT w le dis Se no bis sa va la lo mdgo ma re o ba ga da i Ro. ara da, li za sul 11 wlis iyo, ro de sac sa qar T ve lo dan ga em g zav ra. sru li­ad Se saZ le be li iyo, rom mas ma le da viwye bo da Ta vi si sko lac da qar Tu li mi wis siy va ru lic. pir ve li gan yo fi le ba li zas ga mos v liT das­

rul da. Zne li iyo so lis tis sce ni dan gaS ve ba. dar w mu ne bu li var, miT uf ro da e lo de bi an va­Sin g to ne le bi mas, ro de sac qar T ve li me vi o li ne kvlav da geg mavs ame ri kis de da qa laq Si Ca mos v las.me o re gan yo fi le ba Si drez de nis or kes t r ma

qris ti an Ti le ma nis di ri Jo ro biT bram sis me­4 sim fo nia Se as ru la. li za ba Ti aS vi lis amof r q ­ve va sa viT ga mos v lis Sem deg am grZe li sim fo ni is mos me na mxo lod sa vi o li no kon cer tis mo go ne ­be bis dax ma re biT gax da Se saZ le be li. Tum ca ar da vu kar gav uni Wi e res di ri Jors, qris Ti an Ti le ­mans zed mi wev niT dax ve wil mu si ka lur ge mov ne bas sim fo ni u ri dra mis Seq m na Si. da sas ruls dar bazs ma inc elo da er Ti bi si _ es iyo vag ne ris ope ra ,,lo en g ri nis“ me­3 aq tis pre lu di a. ,,bram sis sa ­Ra mos” bo los, vag ne ris am pom pe zur ma pre lu di ­am nam d vi li apo Te o zi da msu ye wer ti li Seq m na. aq or kes t ris ger ma nu li su li mTli a nad ga mom J Rav ­n da. drez de nel ma mu si ko seb ma mTe li Ta vi si ge ne ­ti ku ri mex si e re ba mo ix mes da u viwya ri sa Ra mos fi ­na lis Se saq men lad.aR ta ce bu le bi wa ve diT li zas Tan mi sa lo cad ku ­

li seb Si. li za de re fan Si Seg v x vda. mi di o da al bo ­meb ze war we re bis ga sa ke Teb lad. „do i Ce gra mo fon ­ma“ ga mos ca axa li al bo mi, sa dac swo red bram sis sa vi o li no kon cer tis Ca na we ri a. Cvenc gav ye viT. Za li an gvi xa ro da Cvenc da li za sac. gza Si er T ma

qal ba ton ma gag va Ce ra, ro me lic aR moC n da am kon­cer tis or ga ni za to ri sa zo ga do e bis aR mas ru le be­li di req to ri Jenny Bil fi eld (Pre si dent & CEO at Was hin g ton Per for ming Arts So ci ety). qal ba ton ma sak ma od vrclad da emo ci u rad ga mo xa ta Ta vi­si aR f r To va ne ba li zas Ses ru le ba ze. sa ub rob da

so lis ti sa da or kes t ris ga sa o car ur Ti er To ba­ze. rad ga nac dRes me mxo lod emo cia max sovs mi si aR ta ce bi sa, ami tom mo viy van ram de ni me sxva kri ti­ko sis Se fa se bas li za ba Ti aS vi lis ame ri kul tur­ne ze:~Chi ca go Sun Ti mes~ April 2013: ,,... bram sis sa vi­

o li no kon cer tis sa u ke Te so cocxa li Ses ru le ba iyo, ro me lic ki odes me mo mis me ni a~;~The Clas si cal Re vi ew~ April 2013: ,,ba Ti aS vil ma

mqu xa re ova ci e bi da im sa xu ra. yve la ze xangrZlivi da en Tu zi az miT sav se, rac ki bo lo wleb Si ma yu­re bels so lis tis mi marT ga mo u xa tavs...““Chi ca go Tri bu ne” 2013: `li za ba Ti aS vi lis tri­

um fa lu ri ga mos v la bram sis sa vi o li no kon cer t­Si da u viwya ri a“.is sa Ra mo Cem T vi sac da u viwya ri iq ne ba ara mar­

to mu si ka lu ri STbeW di le be bis ga mo, ara med imi­to mac, rom Ce mi me gob ris Svi li li za, ara mar to brwyin va le mu si ko si a, ara med Za li an sa da, kar gi ada mi a ni da pi rov ne ba a.me da Cems qa liS vils, Ta mu nas yva vi le bis yid va

dag vig vi an da. li zas er Ti So ko la dis fi la ga­da ve ciT, ro me lic sam sa xu ri dan wa mo sul Ta mu nas Can Ta Si aR mo aC n da. li zas bav S vi viT ga u xar da da gviTx ra: `yva vi lebs es ar jo bi a? xval vin mes av­to bus Si ga vu na wi leb ! ~ ­o.msof li o Si #1 me vi o li ne bav S vi viT uSu a lo a.

sxva na i rad ase verc da uk rav da.

am ba vi 3an sambl “Te no re de Ate ru e~­s kon cer t ze 20 ap rils mov x v di. ma Ti sa xe li sar di ni u li dan sity va­sity­viT iTar g m ne ba, ro gorc _ „mom Rer le bi sadRa­ci dan“. am kon cer tis Se sa xeb ga dav w yvi te mo meTx ro imis

ga moc, rom mi si er T ­er Ti wev ri aris karl li­ni ki, ame ri ke li mo qa la qe, qar Tu li sim Re re bis mcod ne da Sem s ru le be li. mi si sa xe li sa qar T­ve lo Si ki ici an, mag ram, al baT, arc ise, ro gorc ame ri ka Si. ara da man 1990 wli dan Ta vi si cxov re­

STabeWdileba

19

ba mTli a nad qar Tul xal xur sim Re rebs mi uZR v na. li ni ki qar Tul xal xur sim Re rebs jer ame ri ka Si ga ec no „qar Tu li an sam b lis“ meS ve o biT. qar Tu­li sim Re re bis siy va rul ma sa bo lo od mi si be di sa qar T ve los da u kav Si ra da kar li 10 wliT aq sacxov reb lad Ca mo vi da, qar T ve li co li Se ir To da oja xic Seq m na. sa qar T ve lo Si yof nis pe rod Si man ucxo e le bis gan qar Tu li xal xu ri sim Re re bis momReralTa gun di Ca mo a ya li ba da maT Tan er Tad Ta visi cod na am dar g Si mniS v ne lov nad ga aR r ma­va. 2004 wli dan kar l ma mu si kis ma gis t ris xa ris­xi mo i po va be nin g ton ko lej Si da mas Sem deg iq qar Tul sim Re ras da qar Tul kul tu ras as wav lis. 1995 wels sa qar T ve los mTav ro bam igi ver cx lis med liT da a jil do va qar Tu li kul tu ris gan vi­Ta re bis T vis, xo lo 2009 wels mas ga da e ca sa qar­

T ve los pre zi den tis pres ti Ju li jil do. ver war mo id genT, es pi rov ne ba dRe sac ram­

den ra mes ake Tebs qar Tu li xal xu ri sim Re re­bis popularizaciisa T vis. igi xel m R va ne lobs sam an sambls ame ri ka Si, ro m lebic mxo lod qar­Tu l xal xu r sim Re re bs asruleben. ese ni a: trio „kav ka si a“, sa dac is Ta vis or va JiS vil Tan er Tad ga mo dis (mo us mi neT: http://www�yo u tu be� com / watch?v=IcwpA089JPc) da ori sa u ni ver si te to an sam b li qa laq ni u ­ior k Si. gar da ami sa, li ni ki ver mon tis “Nor t hern Har mony” an sam b l Tan er Tad bevrs mog za u robs qar Tu li xal xu ri sim Re re bis Ses ru le biT. yo vel w li u rad ata rebs zafxu lis ba nak Si, VILLAGE HARMONY­Si qar Tu li ga lo bis mas ter k la sebs, ga mos cems qar Tu l xal xu r mu si ka­lur Ca na we rebs, as wav lis qar Tul xal xur sak ra­

trio `kavkasia~-k.liniki SvilebTan erTad

20

veb ze Ses ru le bas da mra va li sxva. darwmunebuli var, rom aseTi moamage qarTul

xalxur simReras dRes ucxoeTSi sxva ara hyavs. ase rom, amerikaSi, yovel SemTxvevaSi, niu­iorkis

midamoebSi, qarTuli xalxuri simReris Seswavla yvela msurvels advilad SeuZlia, miuxedavad imisa, Tu ra asakisaa, anda ra profesiis.sa qar T ve lo Si macxov re beli mu si ko seb i Tu ara­

mu si ko sebi unda SevnatrodeT ma T, vi sac ase io­lad eZ le va Cve ni sa un jis Ses wav lis sa Su a le ba, rad ga nac Ta vad sa qar T ve lo Si es arcTu ioli saq me a. Tu ara pro fe si u li sa bav S vo Tu moz r dil­Ta an sam b le bi moy va rul TaT vis, es saq me jer je­ro biT ara vis `ga u Car xavs~. ara da, co ta o de ni sme na da xma Tu mo ge po ve ba, ra tom ar un da ico de Se ni mSob li u ri xal xu ri sim Re re bi ze pi rad? ra tom un­da da vi viwyoT xal xu ri sim Re re bi da uf ro me tad qa la qu ri sim Re re bi vi co deT? me cod na Si vgu lis­x mob ma sobriv praq ti kul ga mo ye ne bas _ ze i mi sa Tu Tav y ri lo be bis dros da ara Si na gan cod nas, rac yve la qar T vel Si, ra sak vir ve lia, devs. mar T l de ba Tu ara za qa ria fa li aS vi lis jer ki­

dev wi na sa u ku nis Si Si imi sa, rom ma le sru li ad mi viwye bas mi e ce ma xal xu ri sim Re re bi? yo vel Sem­T ve va Si dResdRe o biT qa la qis, da vgo neb, sof lis yo fa Sic es ase a. mxo lod an sam b li un da ger q vas da sce na ze ga mo di o de, rom Cve ni sa un jis Ses wav lis sa Su a le ba geZ le o des. es ar iyo ga dax ve va Te mi dan. es am ba vi am grZno bam

da ma we ri na. Ta vad 20 ap ri lis kon cer t ze ki saT q me li arc

ise bev ri a: karl li ni ki ar das jer da qar Tu li xal xu ri mu si kis cod nas da ax la sar di ni u li da kor si ku li xal xu ri mu si ka Se us wav li a. es arc ise ad vi li yo fi la. mar to siy va ru li ar kmaroda maT Se sas wav lad, ma nam, sa nam man „i u­ Tubi Si“ ar aR mo a Ci na vi de o, sa dac sar di ni e li mom Re ra li mraval x mi an sim Re ras cal ­ cal ke xme biT as ru­leb da. ase Se is wav la man da mis ma me gob reb ma es uni ka lu ri mra val x mi a ni mu si ka lu ri fol k lo ri. mog vi a ne biT, maT an sam b li “Te no re de Ate ru e” da a­

ar ses da kon cer te bi Tac ga mo di an ame ri ka Si. Ta vad sar di ni e le bi di di en Tu zi az miT ga mo ex ma u rnen am wa mowye bas da ame ri kel Ta kvar te ti Ta vis Tan mi­i pa ti Jes. mu si ko se bi 2013 wlis ma is Si pir ve lad ga em g zav r nen sardiniaSi. 20 ap rils ki, kvar tet ma “Te no re de Ate ru e~, Se­

as ru la ori ve _ kor si ku lic da sar di ni u li mra­val x mi a ni sim Re re bi. kor si ku li da qar Tu li sim­Re re bis msgav se ba ze araer Txel Tqmu la da aq amas aRar Se ve xe bi. faq ti a, rom ori ves swo red po li­fo ni u ri az rov ne ba da xma Ta ula ma ze si Sewyo ba aniWebs mom xib v le lo bas. sa si a mov no iyo, rom dar ba zi emo ci u rad mi e ge ba

mu si ko sebs. msof li os xal x Ta fol k lo ris kon ­cer t ze ame ri ka Si ma yu re be li di di si a mov ne biT da dis. mar Ta lia, es araa ma sob ri vi ga ta ce ba, mag ­ram ma inc, mas Ta vi si rCe u li ma yu re be li hyavs.2013 wlis zafxul Si (i se ve, ro gorc yo vel wels)

karl li nik ma qar Tu li xal xu ri sim Re ris Ses wav ­lis msur ve le bi ame ri ki dan sa qar T ve lo Si Ca mo ­iy va na da sva neT Si wa iy va na. iq maT sva nu ri sim ­Re re bi am dar gis mcod nem, svan ma mom Re ral ma, gva rad fil fan ma Se as wav la. spe ci a lu rad ka xe Ti ­dan ki Ca vi da ka xu ri sim Re ris mcod ne da 17 ka ci ­an jgufs, 2 kvi ris gan mav lo ba Si sa Su a le ba hqon ­da Se es wav la sa qar T ve los am ori um S ve ni e re si kuTxis xal xu ri sim Re re bi. TeT ri Su ri ke Ti li Za la a, ho da, mec ga dav wy vi te,

am Za las miv y ve. ar min da za qa ria fa li aS vils gu ­li vat ki no da ga dav w vi te Ce mi Se saZ leb lo be biT miv yo xe li qar Tu li xal xu ri sim Re re bis Ses wav ­las. gun dic ma le ve Se vad gi ne. Ce mi ve kur se le bis, 1978 wlis Tbilisis konservatoriis kur s dam Tav ­re bu le bis gan. ga mi xar da, rom yve lam uk leb liv ga mo xa ta Ses wav lis sur vi li. is, rac kon ser va to ­ri a Si mxo lod sa gun do fa kul te tis pre ro ga ti va iyo, Cven namd vi lad dag vak l da. ara uSavs, gvi an aras d ros aris. Se vik ri be biT da vis wav liT. ar miv cemT da viwye bas. Sem deg, iq neb, sxveb mac mog v ba ­Zon da dag vib run des ara mxo lod sce na ze, ara med Sinac qar Tu li xal xu ri sim Re ra­ ga lo ba.

STabeWdileba

21

ambavi 4va Sin g ton Si me gob ris da ba de bis dRe ze wa ve di. Ta­ra bah ram pu ri ga vi ca ni Tbi lis Si, 2 we li „ji pa“ ­ Si as wav li da Jur na lis ti kas. am Ja mad „va Sin g ton pos t Si“ mu Sa obs Sta ti an mwer lad. Cem T vis Za li­an di di si ur p ri zi iyo, ro de sac oTx ma ame ri kel­ma da maT So ris Cem ma me go bar mac, mo u lod ne lad, qar Tu li xal xu ri mra val x mi a ni sim Re ra Se mos Za­xes. jer „ra Sov da“ da Sem deg „mi val gu ri a Si.“ me es Ce mi fo to a pa ra tiT ga da vi Re, rac fe is buq ze ga­mo vaq vey ne ki de vac. aR moC n da, rom isi ni an sambl „ni a vis“ wev re bi ari­

an. am an sam b l Si 12 wev ria, aqe dan 8 ame ri ke li da 4 qar T ve li a. yvela arap ro fe si o na li mom Re ralia. iq ve dam pa ti Jes Ta vi anT ofi ci a lur kon cer t ze, ro me lic 1 iv niss un da ga mar Tu li yo yo vel w li­ur fol k lo rul fes ti val ze, va Sin g to nis Se mo­ga ren Si, Glenn Echo Park ­Si. kon cer tam de „ni av ma“ re pe ticia Ca a ta ra. sxva­

Ta So ris, sev di a ni meg ru li na na ise STa go ne biT im Re res, rom ame ri ke li mom Rer le bis Tva leb ze crem le bi TiT q mis mzad iyo wa mo sas v le lad. an­sam b lis xel m ZR va ne li, an d rea dii ha ri si ki Tur­me Con gur zec Se sa niS na vad uk ravs. kon cer t ze es no me ri ar ga da mi Ri a, ami tom am ula ma ze si sim Re ris frag men ti re pe ti ci i dan ga mo vaq vey ne `fe is buk ze~. fes t va lis far g leb Si uam ra vi an sam b li ga mo di o­da. par kis mra va li sce na da eT mo msof li os TiT q­mis yve la kuTxis fol k lo rul mu si kas. sa qar T ve­lo, ame ri ku li an sam b liT, „ni a vis,“ sa xiT iyo war­mod ge ni li. an sam b lis wev reb ma SeZ le bis dag va rad qar Tu li na ci o na lu ri ka be bic iSo ves da sce na ze gas v lis win mo ir ges. pa ta ra sa zafxu lo dar ba zi sul sav se iyo. „ni av ma“ 1 sa a Tis gan mav lo ba Si Se­as ru la sa qar T ve los sxva das x va kuTxis sim Re re­bi. an sam b lis ume te so ba qa lia, Tum ca aman xe li ar Se u Sa la maT Se sa niS na vad war mo ed gi naT Cve ni fol k lo ri. vfiq rob, qar Tu li xal xu ri an sam b le bis va­

Je biT da kom p leq te ba Cve ni tra di ci a a, mag ram es su lac ar niS navs, rom qa lebs sim Re ra nak le bad

exerxebaT. Ta vad za qa ria fa li aS vi li sva neT Si mog za u ro bi sas igo nebs, rom mo u lod ne lad mas mTa Si, gza ze, sim Re ra Se mo es ma da ro de sac da i na­xa, Tu vin iy v nen mom Rer le bi, ga oc da, rad ga nac yvela qa li yo fi la. kom po zi tor ma aR niS na, rom qa le bis mi er Ses ru le bu li ba ne bic ki sa Ta na dod ga is mo da da mTli a no ba Si di de bu lad JRer da.1 iv nis sac an sam b lis qal ba to neb ma da or ma ma ma­

kac ma, ban ma, sa zo ga do e bis di di mo wo ne ba da im sa­xu ra. me ga mi xar da, rom iq ve im yo fe bo da me­9 ar xis Jur na lis ti, ru su dan we re Te lic, ro mel mac mar­Ta lia pa ta ra, mag ram ma inc la ma zi si u Je ti mi uZR v­na maT ga mos v las me­9 ar xis eTer Si. Cem T vi sac Za li an Zvir fa si iyo is sa Ra mo da amis

ga mo, an sam b lis da ma ar se bels, qal ba ton an d rea dii ha riss ga ve sa ub re. gTa va zobT am in ter vi us Se­mok le biT.

an d rea dii ha ri si _pro fe si a: sa er Ta So ri so gan vi Ta re bis fi nan su ri

kon sul tan ti gan vi Ta re ba di qvey ne bis dax ma re ba Si.ga ta ce ba 1. qar Tu li xal xu ri sim Re raga ta ce ba 2. ke ra mi ka sa qar T ve lo Si 4 we li ga va ta re. iq vmu Sa ob di ev­

ra zi is fon d Si, sa dac vi ce­pre zi den tis mo va le o­

a. d. harisi

STabeWdileba

22

bas vas ru leb di. Tbi lis Si dav di o di ucxo e le bis gun d Si, ro mel sac karl li ni ki (ix. ze moT am ba vi 3) xel m ZR va ne lob da. gunds er q va „oq ros stum re­bi“. va Sin g ton Si Za li an da mak l da da me nat re bo­da qar Tu li sim Re ra. es iyo Ce mi cxov re bis Za li an di di na wi li, rac sa qar T ve lo Si dam r Ca. aq Ta vi­dan ver vna xe sak ma ri si ada mi a ne bi, vinc qar Tu li sim Re re bi ico da, mag ram Tan da Tan ase Te bi ga moC­nd nen ­ zo gi ame ri ke li sa qar T ve lo dan brun de­bo da da ma Tac ga uC n da sur vi li aq ga er g Ze le bi naT sim Re ra. Ta vi dan Svi di Tu rva ada mi a ni vi ya viT: ram de ni me ba ni, ram de ni me pir ve li da ram de ni me me o re xma iyo, mag ram es sak ma ri si iyo, rom dag v ew­yo er Tad sim Re ra. ori we li dam Wir da, sa nam gun­di Ca mo ya lib da da mas „ni a vi“ da var q viT. Cven Cems sax l Si vik ri be biT. yo vel oTx Sa baT sa Ra mos Cems mi sa Reb oTax Si va ta rebT re pe ti ci as. es ar aris mxo lod sim Re ris me ca di ne o ba. Cven gvaqvs xol me Cve ni pa ta ra suf ra. vsxed varT xol me ma gi dis gar­Se mo, vsvamT co ta Rvi nos da vmRe ri T ise, ro gorc qar T ve le bi mRe ri an xol me suf ras Tan (i ci nis). es Za li an sa si a mov no a, rad ga nac es Tan da Tan ga­

da iq ca ara mar to sim Re ris jgu fad, ara med ax lo me gob re bis wred. Cem T vis es cxov re bis mniS v ne lo­van na wi lad iq ca, rad ganac aman me isev sa qar T ve­los Tan da ma kav Si ra.Cven uk ve di di re per tu a ri gvaqvs _ da ax lo e­

biT 60­mde sim Re ras vas ru lebT. we li wad Si ori kon cer ti gvaqvs xol me. Tum ca, zog jer spe ci a lu­ri Sem Tx ve ve bis ga moc ga mov di varT, ma ga li Tad, amas wi naT Se vas ru leT eray Si daW ri li qar T ve li ja ris ka ce bis T vis, rom le bic va Sin g ton Si ga di an mkur na lo bis kurss. qar T ve li bi We bi Za li an Tbi­lad Seg vx v d nen. Za li an Zne lia maT T vis es yve la­fe ri, sax li dan ase Sors yof na, Tum ca ma T oja xis wev re bi gver diT hyavT, mag ram ma inc. Cven gves mis es da Cve ni Sex ved ra Za li an, Za li an mgrZno bi a re da emo ci u ri iyo. Cem T vis nam d vi lad di di pa ti vi iyo maT T vis sim Re ra. ja ris ka ceb ma Za li an da a fa­ses Cve ni Ses ru le ba, mi u xe da vad imi sa, rom zo jer, Se saZ loa, qar Tul ad sa sa ci lo ga moT q me bi gvqo­no da, mag ram mi u xe da vad yve laf ri sa, isi ni di di en Tu zi az miT gvis men d nen. me min da mad lo ba ga­dav u xa do maT da maT mSob leb sac, rom ase Se ay­va res maT Ta vi an Ti qar Tu li kul tu ra. qar Tu li sim Re ra aris is sa Cu qa ri, rac Cems guls si xa ruls hgvris, rac Cems suls abed ni e rebs! ase, rom mad­lo ba Tqven, qar T ve lebs, ase Ti di di sa Cuq ri saT­vis!

P�S. Ce mi ame ri ku li mu si ka lu ri STa beW di le be bi amiT amo i wu ra. win ki dev ram de ni meTvi a ni mgzav ro­ba me lo de ba va Sin g ton Si. vna xoT, iq neb sa qar T ve­lo Si gun dis da ar se be ma de, „ni av Si“ ga vi a ro co ta­o de ni praq ti ka. mi xa ri a, rom ame ri ka Si Ce mi xSi ri was v liT, ara Tu Ca mov Sor de bi Cems sam Sob los, ara med ki dev uf ro da vu ax lov de bi.

ansambli `niavi~

STabeWdileba

23

problema

fes ti va li dan fes ti va lam de _ Zi ri Ta dad ase Tia dRes saqarTveloSi mu si ka lu ri cxov re ba. kar gia es Tu cu di? er Ti mxriv, cxa di a, kar gi a: sa qar T ve lo Si Ca mog ­

v yavs msof li o Si met ­ nak le bad aRi a re bu li mu ­si ko se bi, zog jer var s k v la ve bic ki. ma Ti sa xe le bi izi davs tu ris tebs, musikosebi ec no bi an qar Tul kul tu ras, sa qar T ve los Se sa xeb in for ma cia ga ­aqvT ucxo eT Si da a.S. ase ve Ca mo di an msof li o Si mi mob ne u li qar T ve li mu si ko se bi _ es, sa bed ni e ­rod, ara er T ma fes ti val ma da i sa xa miz nad da esec kar gi a. . . MmTav r de ba fes ti va li da yve la ni Tav Ta vi anT

qvey neb Si brun de bi an, maT So ris ucxo eT Si moR va we qar T ve li mu si ko se bic. ra gvrCe ba Cven?Cven gvrCe ba sa fes ti va lo­ sa kon cer to sa Ra­

mo e bi dan ga mo yo li li STa beW di le be bi, emo ci e­bi, axa li in for ma ci e bi (ra Tqma unda, Tu gvaqvs bedniereba daveswroT ama Tu im festivals) _ vec no biT axal mu si ko sebs, si xa ru liT da si a ma yiT vec no biT ucxo eT Si moR va we qar T ve li mu si ko se­bis axal Se moq me de biT miR we vebs, Tumc, aq ve un da dav Zi no _ fri ad nak le bad vec no biT msof lio miR we vebs sa kom po zi to ro sfe ro Si. fes ti va lis prog ra me bi xom Zi ri Ta dad kla si ka­ ro man tiz mis epo qiT, iS vi a Tad ba ro ko sa da ga su li sa u ku nis 50­i a ni wle biT Se mo i sazR v re ba... qar Tu li mu si ka? qar Tu lic iS vi a Tad srul de ba (?!), er Ti ­o ri ga­

festivalebis qveyana

mzia jafariZe

problema

24

mo nak li sis sa xiT. fes ti va li mTav r de ba da Cven vub ru de biT yo vel dRi ur ru ti nas mo ma val fes ti­va lam de. . . da isev fes ti va li. . .Tbi lis Si, Te lav Si, gan sa kuT re biT po pu la ru­

lia ba Tu mi. cxa di a, ga zafxul ­ zafxu lis Tve eb Si. te le ­ek ra ne bi dan gve sa ub re bi an ga ru ju li te­le Jur na lis te bi da Cve ni say va re li mu si ko se bi... bo mon du ri, ase ve mze mo ki de bu li sa zo ga do e ba... da, ra Tqma un da, am kla si ku ri mu si kis ze i mebs ar ak l­de ba samTavrobo eli ta, Ta vi an Ti Ta na Sem we e biT, Sle i fi viT rom dah y ve bi an yvel gan da yo vel T vis. e sec kar gi, mag ram is mis kiTx va, sa qar T ve los da­mo u ki deb lo bis ur Tu les, la mis 30 wlis man Zil ze dag ro vil prob le mebs qar Tul pro fe si ul mu si­ka Si fes ti va le bis mzar di ra o de no ba iotisode­nad Tu Sve lis? xom faq ti a, rom fes ti va le bis ra­o de nob ri vi zrdis ukup ro por ci u lad kle bu lobs kla si ku ri mu si kis swav lis msur vel Ta da, Tu gne­bavT, mu si kis moy va rul Ta, msme nel Ta wre. riT Se­iZ le ba es av x s naT?vfiq rob, sa xel m wi fom dRem de ver ga mo i mu Sa va

kul tu ris gan vi Ta re bis stra te gi u li geg ma xe­lov ne bis ver c ­erT dar g Si. Ddi di eW vi maqvs, rom arc aqvT amis sur vi li. ra tom me ur ve o ben fes ti va lebs, rom le bic ar c Tu mci re o de ni Tan­xa uj de ba sa xel m wi fos? ga az re bu li aqvT ki Ti­To e u li fes ti va lis mniS v ne lo ba, miz ne bi, amo ca­ne bi da sa zo ga dod, ain te re sebT ki? veW vob! Ce mi Tval saz ri siT amis ax s na mar ti via _ Cve ni sa a ma­yo, brwyin va le mu si ko se bis sa xe le bi, kon cer te bi ase ve msof li o Si sa xel gan T q mu li mu si ko se biT _ JRers! xma u ri a ni a! saq me Cans _ pi a ri, pi a ri da isev pi a ri! Ta nac. . . ,,ma i si yvel gan aris ma i si, mag ram ba Tum Si ma inc sxva ari~. . .ara vin ga mi gos ise, TiT qos fes ti va le bis sa wi na ­

aR m de go mqon des ra i me. fes ti va le bi kul tu ru li cxov re bis auci le be li kom po nen tia da mi si sa wi na ­aR m de go ara fe ri maqvs, Tum ca, aq ve min da aR v niS ­no, rom, sam wu xa rod es fes ti va le bi ver iZens sa ­Ta na do sa xel wi fo eb riv kul tu rul mas S tabs, ver

adis mov le nis ran g Si. ga vix se noT eli so vir sa la ­Zis 80­i a ni wle bis `qe ba va zi sa~. mi siT cxov rob da mTe li mu si ka lu ri sa zo ga do e ba: stu den te bi, pe da ­go ge bi, mu si kis moy va rul ni da mTe li ka xe Tis re ­gi o ni, ri gi Ti macxov reb le bis CaT v liT. uda vo a, rom ara sa xel m wi fo eb ri vi xel Sewyo ba ad gi lob ­ri vi TviT m mar T ve lo be bis CaT v liT, es fes ti va li verc ma Sin ver Se i Zen da aseT mas S tabs; er Ti kvi ris gan mav lo ba Si yve la mu si kiT cxov rob da da sun T ­qav d a; kon ser va to ri a Si Se Ra va Ti an fas Si rig de ­bo da sag zu re bi, msof li o Si sa xel gan T q mu li mu ­si ko se bi ata reb d nen mas ter k la sebs, mu si kis m cod ­ne­ s tu den te bi wer d nen re cen zi ebs, es re cen zi e bi ikiTxe bo da da ga ni xi le bo da far To audi to ri is wi na Se, maT So ris, kom pe ten tu ri ucxo e li mu si ­kis m cod ne e bis wi na Se, rom leb Tan er Ta dac xde bo ­da ga mo ta ni li Te me bis gar Ce va­ Se fa se ba, aq iy v nen axal gaz r da kom po zi to re bic, iyo az r Ta ur Ti er T ­gac v la, msje lo ba, ka ma Ti da a.S. iyo ag reT ve mas ­me di is mxar da We rac da ara ise Ti, dRes ro maa _ in for ma ci ul ga da ce meb Si kul tu ra ze si u Je ti, we ­si sa mebr, bo lo Sia da gam v le li akor dis fun q ci ­a sac ki ver as ru lebs. dRem de max sovs bnel, 90­i an wleb Si Ca ta re bu li da u viwya ri Te la vis fes ti va ­li... cxa di a, es iyo Rrmad ga az re bu li, per s peq ti ­va ze gaT v li li kul tu ru li Ro nis Zi e ba, ro me lic mo ma val ze gaT v lil ara erT kom po nents mo i cav ­da. aseT fes ti vals sxva dat vir T va da mas S ta bi hqon da, Se de gic me ti iyo. dRes, TiT qos qve ya na da lag da, TiT qos win wa ve diT, mag ram am Se sa niS ­nav ma fes ti val mac ki uwin de li mas S ta bi da kar ga da Tu ga da xe davT msme nel Ta dar bazs, na xavT, rom dam s w re sa zo ga do ebis um rav le so ba isev Zve li gul Se mat kiv re bi sa gan Sed ge ba, imaT gan, vinc war ­su li dan ga mo yo li li xib liT Ta nax maa mTav ro bis mi er ga mo yo fi li av to bu se biT di liT ga em g zav ron Te lav Si da kon cer tis Sem deg, ima ve Ra mes, ukan dab run d nen (es xom Zal ze dam R le li a!). Te la vic aS ka rad aRar cxov robs am fes ti va liT da, sam wu ­xa rod, aRarc Tbi li si. nu Tu ar Se iZ le ba sa xel m ­wi fom, kul tu ris sa mi nis t rom, Tu spon sor ma, ga ­

25

mo yos da ma te bi Ti sax s re bi, ra Ta mu si ko seb ma, stu ­den teb ma Se Ra va Ti a n fa sad SeZ lon fes ti va leb ze das w re ba. es fes ti va le bi, pir vel yov li sa, xom mu si ko se bis T vi sa a, mo ma va li Ta o bis T vis da ara im bo mon dis T vis, pa u zeb Si taSs rom agu gu nebs da kon ­cer tis msvle lo bis dros mo bi lu ri telefonebis ga mor T va ver is wav la dRem de. sa xel m wi fo struq tu re bi ity vi an, fes ti va lebs

Zi ri Ta dad spon so re bi afi nan se be no, mag ram sam wu­xa rod, is spon so re bic Zal ze da So re bul ni ari an sa xel m wi fo in te re sebs, sru li ad ar ain te re sebT mo ma val ze ori en ti re bu li pro eq te bi. ma Tac er Ti mi za ni aqvT _ pi a ri, pi a ri da isev pi a ri! max sen de­ba wle bis win ram de ni me man di lo sans er T ­er T ma par ti am saq vel moq me do Ro nis Zi e bis da geg m va rom Ses Ta va za. qal ba to neb ma ara er Ti idea da pro­eq ti wa rud gi nes. par ti ul ma eli tam air Cia ara is pro eq ti, ro me lic per s pe ti va ze da prob le mis mog va re ba ze iyo gaT v li li, ara med is, rac xma u­ri a ni da `mJRe ri~ iyo _ er T dRi a ni ze i mi mi u sa far bav S v Ta sax lis aR saz r de le bi saT vis _ er T dRi a ni kve ba, kon cer ti­ gar To bi TurT. da me re ra? kon­cer tis Sem deg bav S ve bi da ub run d nen Ta vi anT civ sa da ca ri el ked lebs, uf ro me tic, pro duq ti, ro­me lic Ro nis Zi e ba ze dar Ca, bav S vebs ki ar ga a ta nes, sa Ra mo Ti Ca i ze rom ma inc ege maT nug ba ri, ofis Si wa i Res! da ak vir diT, ras afi nan se ben spon so re bi, par ti e bi da Tun dac xe li suf le ba, ro gor Suq de ba da ra Suq de ba te le vi zi e biT da yve la fe ri cxad­ze­ cxa di gax de ba. am dros. . . uk ve kar ga xa nia suls Ra favs qar Tu li sa kom po­

zi to ro sko la, uka nas k ne li mo hi ka ne bic ori o de Tu dar Ca. wa va es Ta o ba da ra gvrCe ba? mxo lod sa Sem s ru leb lo sfe ro da isic sak ma od SezRu du­li _ vo ka lu ri, sa for te pi a no, sa vi o li no, er Ti ­o ri sxva c mo i Zeb ne ba, mag ram ori ya ya Co ga zafxuls ver mo iy vans, ro ca Se moq me de ba aRa ra a, ro ca ar varT Se mo q med ni, ro ca axals ara fers vqmniT, ma­Sin ara mxo lod de mog ra fi u lad, ara med kul­tu ru la dac mo mak v da vi eris sta tuss mog va ni Webs

Cven T vis er Ta der Ti sar w mu no met ri _ ro me li me sa er Ta So ri so or ga ni za cia (ga e ro, ev ro kav Si ri da a.S.), al baT, ma Sin ga mov fxiz l de biT, Tum ca, ga­movfxiz l de biT ki?fes ti va leb ze uzar ma za ri sax s re bi ixar je ba, vi me­

o reb, es Za li an kar gi a, mag ram ra ixar je ba mo ma­val ze ori en ti re bul sxva, naklebxmaurian pro eq­teb ze?ar gvaqvs qar Tu le no va ni sa mu si ko sa xel m ZR va ne­

lo e bi... (Ti To ­o ro la sa xel m ZR va ne lo sa kiTxs ver ga daW ris). ara gvaqvs mu si ka lur ­ sac no ba ro qar Tu le no va ni

li te ra tu ra ... la mis yve la war ma te bu li stu den ti ucxo eT Si

gar bis, rad gan aq mu si ko sebs TiT q mis ar ga aC ni aT pi ro be bi Se moq me de bi saT vis...mu si kis pe da go ge bi ve ra da ver avid nen zo gad sa­

gan ma naT leb lo sko lis pe da gog Ta ran g Si da ver eRir saT is Se Ra va Te bi, rac maT aqvT. musikis kva­li fi ci ur pe da gog Ta Sro mis anazRa u re ba im de nad mi ze ru li a, rom axa li Ta o ba ver ga be davs es pro­fe sia air Ci os. am xel fa siT ara Tu ojaxs, Tavs ver ir Cens. mim zid vel fes ti val ze gam g zav re ba da kon­cer teb ze das w re ba xom mi uw v do mel oc ne bad rCe ba mu si kos Ta ja ri saT vis... ro gorc aR v niS ne, aRar gvyavs kom po zi tor Ta

aram c Tu Ta o ba, ara med er Te u le bic ki san T li Taa sa Ze ba ri...mu si ka lu ri sko le bi, faq tob ri vad, ga uq m da.

amJamad kulturis saministros mxridan namdvilad aris mcde lo ba aRad gi non sko le bi, mag ram bo­lom de ki aris ga az re bu li, Tu ro gor un da gan­xor ci el des es reforma? a ri an ki mSob le bi, vinc Svi le bis mu si ka lur sko la Si mi ba re bas isur ve ben? mTa va ri xom kon tin gen tia da ara Se no be bi, in s t ru­men te bi... da a.S., da a.S.aRar ar se bobs te le­ ra di os (cxa di a, vgu lis x­

mob, sa zo ga do eb riv te le vi zi as) mu si ka lu ri ko­leq ti ve bi, ise Ti, ro goric msof li os ne bis mi er te le vi zi as hyavs. Tu ax lis Seq m nis fi nan se bi ar gag vaC ni a, xom Se iZ le ba qar Tu li mu si kis sa fon do

problema

26

Ca na we re bi saT vis ro me li me or kes t r Tan, an sam b l­Tan da a.S., Mam miz niT sa kon t raq to xel Sek ru le­be bi ma inc da i dos?da sa ma gi e rod gvaqvs. . .sa mi kon ser va to ri a! ma Sin, ro de sac Tbi li sis

kon ser va to ri a Si la mis fa kul te te bi da i xu ros kad re bi sa da abi tu ri en te bis mzar di kle bis ga mo! nu ra vin ifiq rebs, wi na aR m de gi vi yo Tbi li sis gar­da sxva ga nac ar se bob des kon ser va to ri a, pi ri qiT, mi ve sal me bi! qar T ve lo bas ise Ti mu si ka lu ri ni Wi da ga va naT la ufal ma, sam kon ser va to ri as Se av seb da met sac. prob le ma sxva Si a da es sakiTxi, albaT, calke msjelobis sagani unda gaxdes.gvaqvs sa mi sa o pe ro Te at ri! ma Sin, ro de sac Tbi ­

li sis sa o pe ro Te at r Si ukanaskneli pre mi e ra ro dis iyo, aRarc ki max sovs (da es mxo lod re ­mon tis bra li ara a). axa li qar Tu li ope ra, gne ­bavT Zve li (Tu `a be sa loms~, `da iss~ da `qe To da ko tes~ ar Cav T v liT. Tumca am operebsac axali dadgma aTwleulebia ar RirsebiaT) wle bia, rac ar id g me ba. Tum ca qar Tu li kla si kac sa nat re li gag vix da, Tun dac bav S vebs rom mo vas me ni noT. ara ­erT qar T vel kom po zi tors Ta vi si ope ris qar Tul sa o pe ro sce na ze aJ Re re bis ime diT aR mox da su li! arc sa ba le to xe lov ne ba Sia uke Te si mdgo ma re o ba _ aT w le u le bia, rac qar Tu li ba le ti ar dad g ­mu la, le gen dad qce u li a. ma Wa va ri a nis ,,o te los” aR d ge na ma inc eca da vin mes... da uf ro me tic, msof ­li o Si yve la sa o pe ro Te atrs aqvs re per tu a ri, sa o pe ro Tu sa ba le to (sxva Ta So ris, am re per tu ­ar Si auci leb lad aris erov nu lic!). Cvens cen t ­ra lur, Tbi li sis za qa ria fa li aS vi lis ope ri sa da ba le tis sa xel m wi fo Te atrs aqvs ki re per tu ­a ri? ami tom iyo, rom Zal ze ga ma o ca Cve ni ope ris Te at ris mog za u ro bam bal ti is qve ya na Si sa o pe ro mu si kis fes ti val ze. kul tu ris sa mi nis t ro la mis mTe li Se mad gen lo biT iq iyo war mod ge ni li. sa ­in te re soa, ra re per tu a ri wa i Res? kul tu ris sa ­mi nis t ro iq rom iyo _ te le ek ra ni dan vi xi leT, mag ram ra Ses rul da, ama ze krin ti ara vis da uZ ravs (?!)da aq min da ma van Ta sa yu radRe bod msof li o Si

sa xel gan T q mu li ma es t ros va le ri ger gi e vis sity ­ve bi mo vix mo: ,,ar Se iZ le ba Ta na med ro ve e bis ga re ­Se Seq m na Te at ris Ta na med ro ve is to ri a, amas Tan, ne bis mi e ri Te at ris. Te atrs li de re bi qmni an! da upir ve le si li de ri li der Ta So ris aris av to ri _ kom po zi to ri!~sa xel m wi fo sim fo ni u ri Tu ka me ru li or kes t re­

bi _ mrav lad! gvyavs ki am de ni di ri Jo ri, iwe re ba da srul de ba ki qar Tu li sim fo ni u ri da ka me ru­li mu si ka? Tu iwe re ba, maS ra Ratom ar srul­de ba? an rac da we ri la, is ra tom ar srul de ba? ga vix se neb di ori o de wlis win vax tang ka xi Zis mi­er aJ Re re bul Sal va mSve li Zis ,,zvi a da urs” da sul xan cin ca Zis si u i tas `de mo ni~. Sal va mSve li­Ze xom di di xa nia is to ri as Ca va ba reT da uceb, am kon cer t ma, axal dro Si da re a lo ba Si ise Ti mas­S ta bi Ta da sim Z lav riT ga iJ Re ra, rom msme ne li ca da iq neb Sem s ru leb le bic ki, ga og ne bul ni dav r­CiT. ar SemiZlia ar gavixseno aseve v. kaxiZis mier gamarTuli axali qarTuli simfoniuri musikis koncerti, Tavisi xarisxiT msoflios nebismier qveyanaSi Tamamad rom gaiJRerebda. magram, es xom iSviaTi gamonaklisia(?!). ama ze max sen de ba in te li­gen ci a sa da kul tu ras Tan sa xel m wi fos mi mar Te bis sa kiTx Tan da kav Si re biT, axlaxans, q­nma la na Ro­Ro be ri Zem rom Tqva: ̀ sar ko fa gi dan dge ba mu mi a, ra si Cu me a, haeri mZime abreSumia... da saukuneT rigs Tvlis mumia, mziani dRea Tu samumia~.gvyavs sa xel m wi fo or kes t ri, kvar te ti, ka me ru­

li or kes t ri, sa o pe ro Te at ri, un da iyos Tu ara moTxov na, rom maT hqon deT re per tu a ri (da ara er T je ra di prog ra me bi mxo lod ker Zo sur vi li­sa mebr) da wlis sa re per tu a ro geg ma Si un da iyos Tu ara 2­3 kon cer ti ma inc qar Tu li Zve li Tu axa li mu si kis? es, cxa di a, ri to ri ku li kiTx va a! ga dav xe doT msof lio sa o pe ro Te at re bis, sim fo­ni u ri or kes t re bis wli ur prog ra mebs, da geg mi li rom aqvT mTe li wlis re per tu a ri da aris Tu ara am Ca mo naT val Si ma Ti erov nu li mu si ka lu ri mem­k vid re o ba da erov nu li mu si kis uax le si mo na pov­re bi? cxa dia, aris, ama Si dar w mun de biT, Tu ga da xe­

problema

27

davT Jur nal ̀ mu si kas~ rub ri ka Si WWW msof li os sxva das x va or kes t re bis, saopero Teatrebis wlis re per tu ars, sa gas t ro lo tur ne Ta gan rigs da a. S. Cven Si es uka nas k ne lic pi rad kon taq teb zea da mo­ki de bu li da ara ga az re bul kon cef ci a sa da stra­te gi a ze. xom cxad ze cxa di a, rom Tu Se moq me de ba ar gag vaC­

ni a, ve ra vi Ta ri in teg ra cia ev ro pas Tan, ro gorc kul tu ru li eri sa, ver mo xer x de ba. ga na Se iZ le ba vi sa ub roT qar Tul mu si ka lur kul tu ra ze, Tu axa­li ara fe ri, an TiT q mis ara fe ri iq m ne ba da Tu iq m­ne ba, ar srul de ba, ar JRers, ar id g me ba. qar Tu li mu si ka (i sic mxo lod xal xu ri) Tu mxo lod sa mu­ze u mo eq s po na tis sa xiT gvin da Se mo vu na xoT STa­mo mav lo bas, esec un da vi co deT, da sa zo ga dod, Tu sa qar T ve lo, mxo lod da mxo lod tu ris te bis T vis saC ve ne be li mu ze u mi a, esec un da vi co deT, Tu ara da xe lov ne bis dar ge bis gan vi Ta re bis mka fio stra te­gi a ze xom un da mox des Ca mo ya li be ba, msje lo ba ma­inc?! ram de na dac Cem T vis cno bi li a, iyo mcde lo­ba par tia `qarTuli oc ne bis~ kul tu ris ko mi si a Si yve la dar gis gan vi Ta re bis stra te gi e bi Se mu Sa­ve bu li yo. mra val dar g Si (ga naT le ba, mec ni e re ba, eko no mi ka) Se iq m na ki dec dar gis gan vi Ta re bis kon­cef ci a, mag ram, sam wu xa rod, arc er Ti maT ga ni ar­se bu li xe li suf le bi saT vis ar gam x da ra sa xel m­ZR va ne lo do ku men ti. rac Se e xe ba mu si kis ko mi si as, man, faq tob ri vad, ver imu Sa va da Sex ved reb ma ver mi i Ro sa Ta na do saq mi a ni, Se de gob ri vi sa xe. ra tom?sa zo ga dod, vfiq rob, mi zez Ta mi ze zi imi sa, rom

kul tu ru li pro ce se bi, faq tob ri vad, ar iZ v ris, isaa, rom kul tu rul da no men k la tu rul (da ara mxo lod!) jguf Ta So ris mud mi vad Ri re bu le ba­Ta Se u Tav seb lo ba a. aq min da mo vix mo maia na Ta Zi­se u li gan mar te ba: `Ri re bu le ba _ is, rac mi Rirs. mag ram vis ra uRirs... ra uf ro mi Rirs (`av sa kac sa avi sity va ur Cev nia sul sa, gul sa~); vis T vis mi Rirs (Cem T vis, Svi lis T vis... qvey nis T vis, sam ya ros T vis), ram de nad mi Rirs (si cocx led . . . …a raf rad), ris T vis mi Rirs (ga dar Ce nis T vis, siy va ru lis T vis, me gob­ro bis T vis... fu fu ne bis T vis, kom for tis T vis, ka­

ri e ris T vis); swo red am pro por ci e bis da mi mar Te­be bis rTu li xlar Ti, Ri re bu le ba Ta Ta vi se bu ri gan la ge ba Ti To e u li ada mi a nis cno bi e re ba Si, anu Ri re bu le ba Ta mi si in di vi du a lu ri sis te ma qmnis da gan sazR v ravs ada mi a nis pi rov ne bas, mis xa si aTs, do nes, xa risxs~... Ce mi mxriv da va ma teb di, _ cxa di a, Ri re bu le ba Ta sis te ma gan sazR v ravs ag reT ve mmar­T ve li eli tis, Se sa ba mi sad, sa xel m wi fos da mo ki­de bu le ba sac yo ve li kon k re tu li saq mi sad mi. vi me dov neb, kul tu ris am Ja min de li mmar T ve li

eli ta dro u lad gan sazR v ravs ra uRirs da ris­T vis uRirs? da Tu mu si ka lu ri xe lov ne ba ra med uRirs, sa sur ve lia uf ro ga mok ve Ti li, mo ma val­ze ori en ti re bu li kon cef ci a, pro eq te bi Se mog v­Ta va zon da sam s je lod far To audi to ri is wi na Se ga mo i ta non. ga sa geb mi zez Ta ga mo pir ve li, ra zec da iwyes zrun va, sas w ra fod sa xe lov ne bo da we se­bu le be bis xel m R va nel Ta Sec v la iyo (u ke Te siT Tu uare siT, amas dro gviC ve nebs)... mag ram ma inc mgo ni a, ar se biT Zvrebs kul tu ra Si es ver uz run­vel yofs.oS ki da iS xa ni, qar Tu li ga lo ba, `Cak ru lo~,

`xa san be gu ra~, `guT nu ri~ Cven ma did ma wi nap reb ma Cven da sa a ma yod dag vi to ves da cxa di a, Cven gve ge­bis ma Ti Se nar Cu ne ba da mov la­ pat ro no ba, mag ram Cven ras vax ved rebT mo ma val Ta o bebs? Cven ras vqmniT dRes da ras vu to vebT mo sav le lad?!

M

problema

28

mogoneba

ma na na an d ri a Ze, ma na na do li Ze, do li Ze ­an d ri a­Ze... am sa xe lis we ri sas (gax se ne bi sas, war moT q mi­sas...) ise meC ve ne ba, da ba de bi dan ve vic nob di­ meT qi. kac ma rom Tqvas, di dad arc va War beb – na xe va ri sa u ku ne, TviT Cem ze asa ko van TaT vi sac sak mao xa­ni a. imis Tqmac min de ba, ori o de wlis win kul­tu ris sa mi nis t ro Si Cve ni uka nas k ne li Sex ved ris dros zus tad ise Ti ve ieri hqon da o, ro gorc ma Sin, e. w. ,,cen t ra lu ri mu si ka lu ri sko lis” de re fan­Si pir ve lad rom da vi na xe. iq neb od nav gam kac r da ba gis xa ze bi, iq neb fiq r ma da saz ru nav ma od nav ga­dac ri ca ka ni Txel ­ na Ta li sa xi sa da aqa ­iq uw v ri­le si na o We bic mi a ya ra. . . mag ram wi nan de bu ri iyo mix ra­ mox ra, yel mo Re re biT (ga na am par tav ne bis an kek lu co bis, Tan da yo li li Se mar Tu lo bis ga mo!), zur g ga ud rek lad si a ru li; Zve le bu rad ki a fob da ,,eg vip tu ris dar” Tva leb Si ra Rac na i ri Ri mi li a­ni sxi vi, ro mel sac verc wyro ma aq rob da da verc daR li lo ba.Se iZ le ba imi tom mgo nia ase, rom odin de li STa­

beW di le ba mex si e re bam um ka fi o e sad Se mo i na xa: ma na na xom yo vel T vis ga mor Ce viT Can da, gan s x va­ve bu lo ba­ pi rov nu lo biT ga mo i yo fo da. ve Rar vi­

go neb Ta vi dan ve Tu ve sal me bo diT er T ma neTs, nam­d vi li ki a: is xmis ga u cem la dac nac no bad, Ta vi si a­nad vi gul ve. ara da su lac ar iyo ad vi li Ta vi Se­gem C ne vi ne bi na Cvens sko la Si – iq ara er Ti ni Wi e ri ada mi a ni swav lob da (da swav lobs!) da, sxvac Tu ara fe ri, Ta vad ma na nas jguf Si sa mi ,,var s k v la vi” iyo: uk ve ma Sin sa zo ga do e bis T vis kar gad cno bil ni ni no Wi ra qa Ze da leq so To ra Ze da uf ro Crdil Si gam d ga ri, mu si kos Ta wre Si ki ase ve im Ta viT ve da­fa se bu li ni no mam ra Ze. ma na na ki arc maT, arc sxvis vis me gver diT ar ,,i kar ge bo da”, mas aS ka rad hqon­da Ta vi si sa ku Ta ri ad gi li. xo lo sa xel dobr ra iyo igi, ma Sin ga mo ik ve Ta, ro de sac da mam Tav re bel kla seb Si is sa Sem s ru leb lo dan Te o ri ul gan yo­fi le ba ze ga da vi da da am de nad pi a nis to bas mec­ni e ro ba am jo bi na. aman, sxva yve la fer Tan er Tad, Cvens da mo ki de bu le ba zec iqo nia ze moq me de ba: saq me isa a, rom Te o re ti ko sebs spe ci a lo ba Si ma mi da Ce mi, qe Te van Tu ma niS vi li ame ca di neb da da gak ve Ti le­bi ara mar to sko lis Se no ba Si, Cvens bi na Sic tar­de bo da da ro gorc zo gi er Ti sxva mo wa fe, ma nanac ma le Si na u rad iq ca, me ki ara, Cve ni a nad mi i Res igi be bi a Cem ma, ni no ja fa ri Ze­ Tu ma niS vil ma, Cem ma ded

awmyosa da warsulis

gamziarebelidimitri TumaniSvili

29

mogoneba

­ ma mam (gri gol – gi vi – Tu ma niS vi li da qe Te van jan di e ri), Cem ma Zmam Te i mu raz mac. si ax lo ve ki­dev uf ro gan m t kic da mog vi a ne biT, ro de sac ma na­na Tbi li sis kon ser va to ri is jer stu den ti, me re ki as pi ran ti da, bo los, pe da go gi gax da. es imi tom, rom Tum ca, ro gorc cno bi li a, mi si xel m ZR va ne li b­ni Sal va as la niS vi li gax l daT, ma mi da mas, jer er Ti, yo vel dRi u rad xvde bo da, ro gorc pe da go­gi, Sem d gom ki Ta na mas wav le be li da ka Ted ris gam­ge; amas gar da, ma na na ram de ni me ko le gas Tan er Tad gvstum rob da ki dec, Tu sxva dros ara, auci leb­lad na a xal w levs, 3 ian vars, ma mi da Ce mis da ba de­bis dRes, 31 ag vis tos da qe Te va no bas, ax. sti liT 26 seq tem bers.ki dev er Ti ma kav Si re be li Cve ni na Te sa ve bis, abu­

la Ze­ ko ba xi Ze­ ba ra TaS vi le bis oja xic iyo – isi ni ma na nas mSob lebs ax lob lob d nen da mas yo vel na­i rad gul Se mat kiv rob d nen. da ma te bi Ti Se ma er Te­be li nas k vi ma nanas gaTxo ve ba mac ga a Ci na. Ta nak­la se le bi sa ar iyos, man, er Ti Se xed viT, ax lac mZi me mdgo ma re o ba Si Ca ig do Ta vi. mar T lac, araa sa xu ma ro am ba vi, rZlad im ked leb Si Se a bi jo, rom­leb sac XX sa u ku nis am de ni mwe ral ­ moR va we Tu xe­lo va ni ax sovs, sa de dam Ti lo mar T lac `cocxa li le gen da~ ta nit (ni ta) ta bi Ze, vinc ara mar to ma mis, ti ci an ta bi Zis cxov re bis is to ri as gu Sin de li mom­x da ri viT yve bo da, pa o lo iaS vils `Zia pa o lod~, bo ris pas ter naks ki `Zia bo ri ad~ mo ix se ni eb da. ma­na nam ki araTu am sax lis di a sax li so ba Ca i ba ra, er­Ti a nad Se i sis x l xor ca iqa u ro bis mis w ra fe ba ni Tu su lis k ve Te ba; da ro de sac is ti ci an da ni no ta­bi Ze e bi sad mi miZR v nil te le fil m Si mTxro be lebs So ris ga moC n da, vgo neb, yve lam da i na xa, rom igi sa xe lo va ni sag va re u los sru luf le bi a ni wev ri a, aram xo lod mi si aw m yo si, TviT war su lis gam zi a re­be lic. xo lo ra ki ma mi da Ce mi q­n ni tas ad ri dan ve ic nob da, si ax lo ves Se mam t ki ceb lad es er Ti Za fic Se e ma ta.ra sak vir ve li a, arc mas Sem deg Se ic va la ra me,

rac q. Tu ma niS vil ma ka Ted ris xel m ZR va ne lo­ba b­n va no JRents da uT mo, ma na nam ki ad mi nis t­

ra ci u li Ta nam de bo ba da i Wi ra – mis v la­ mos v la ma nam de li viT gag r Zel da, mi kiTx v ­ mo kiTx vac, mu­si kis m cod ne o bis sa kiTxeb ze msje lo bac da kon ser­va to ri i sa Tu Cve ni qvey nis Wir sa da lxin ze az r Ta gac v la­ ga moc v lac.ra Tqma un da, TiT q mis 40 wlis gan mav lo ba Si

gver di­ g verd yof nas Se uZ le be lia sul uxin jod da uga u geb ro bod Ca ev lo. mag ram isi ni gam k r Ta li Crdi li viT qre bo da da ve ras ak leb da mud miv sa da Zi ri Tads – ur Ti erTpa ti vis ce ma sa da siy va ruls, na fiq ris gan do bi sa Tu si ax le Ta, an da sa mo mav­

m.andriaZe

30

lo geg me bis ga ge bi ne bis moTxov ni le bas. ai, Tun­dac 2001 wlis zafxul Si ma mi das Tan bo lo mos v la rom avi RoT. ma mi da er Ti we li wa di uk ve pen si a ze ga su li yo, saq mis kur s Si ki iyo, rom kon ser va­to ri is xel m ZR va ne lo bas ga da ewy vi ta, ga naT le­bis re for mis win s w re biT, pe da go ge bi stu den tebs Tvi Ton, ga nacxa diT aer Ci aT. im dRes, ro de sac am Ta vi se bu ri ga mo kiTx vis Se de gebs iT v lid nen – da­ma an ga ri Seb lebs So ris ki ma nanac iyo – Cven Tan ma mi das ram de ni me na mo wa fa ri Se i ya ra. sity va,

bu neb ri vi a, am uC ve u lo Ro nis Zi e ba ze Ca mo var da; stum reb sac da mas pin Z leb sac aRel veb daT, ras mo­i tan da stu den te bis Se fa se ba ze ase uSu a lod dan­do ba, xom ar mo i wo neb d nen isi ni nak le bad mcod­ne, sa ma gi e rod, nak le bad ve mom Txovn pe da go gebs; aS fo Teb daT isic, va i Tu ise Te bic aR moC n d nen, vinc mos wav le Ta pir da pir ga da bi re ba sac ar iTa ki­lebs. stu mar Ta gan er T ­er T ma, q­ma no na (do do) ru xa Zem, isic ki Tqva ­ na xe va ri uniS nod dav to ve, aba, me vin mo miTxov so. ama so ba Si za ri da i re ka, ka­ri ga va Re da ma na na dam x v da – Tur me mu Sa o ba da­em Tav re bi naT da igi mas wav leb li sa da me gob re­bis T vis sa si ke To vi Ta re bis mo sa xa reb lad wa mo su­li yo. jer Ca is suf ras Tan Sek re bilT arc Se er­Te bo da, mgo ni, sa la mic ar eT q va, pir da pir do dos mi mar Ta – Se ni er Ti kur sis um rav le so bam Sen Tan dar Ce na, mar Ta li a, ar mo in do ma, mag ram Sen Tan im­de ni Ca e we ra, yve las ver da vak ma yo fi lebT, sxvebs un da ga vu na wi lo To. amis Tqma iyo da da Za bu lo­bac ga qar wy l da da usi a mov no mo lo di nic. ma na nas `an ga riS ma~ yve la da ar w mu na, rom axal gaz r de bi sa zo ga dod Tu cde bi an odes me, Zal ze iS vi a Tad...TiT qos xom bev ri ara fe ri... oRond swo red aseT­ma `wvril ma neb ma~ ar Se ag r Z no bi na q.Tu ma niS vils Ta vi ga ri yu lad Cve u li mu si ka lu ri ga re mos gan, im qvey nad dar di ar ga i yo la, Cems saq me ze aRa ra­vin zru nav so...wle biT ad re ma na nam ma mi da Ce mi imi Tac uzo mod

ga a xa ra, qar Tu li sa ek le sio sa ga lob le bis da ma ­Ti Ca we ris kvle vas xe li rom moh ki da. Cve ni mu si ka ­lu ri mem k vid re o bis es Sto ra o den sa yu radRe boa da ra o den sa sur ve li nev me biT da Sif ru li han ­ge bis aJ Re re ba, mu dam vi co diT. er Ti sa Tu me o ris auci leb lo ba mu si ko seb ma Tu mu si kis moy va ru leb ­ma gan sa kuT re biT mwva ved 1960 wle bi dan Se ig r Z nes, ro de sac b­ni an zor er qo ma iS vi lis me ca di ne o biT, sa qar T ve lo Si kvlav ga is ma `Sen xar ve na xi~ an da `Te su an Ta oq ro an Ta...~; vinc amas ar Ses w re bi a, Zne ­lad Tu war mo id gens, ra rig ga ma og ne be li iyo am Tu sxva, aT w lo biT ga da viwye bu li, Zvel TaZ ve li him ne bis pir ve li Ses ru le bis STa beW di le ba, dam s ­

mogoneba

givi TumaniSvili. manana andriaZis portreti

31

w reT ro gor aR f r To va ne ba sa da si a ma yes ga nac de ­vi neb da. am mu si kis mec ni e ru li Ses wav lis, mi si is ­to ri u li ra o bis, xno va ne bis dad ge nis da a.S. saq me ki win me tis me tad ne la mi i wev da. ki, da i beW da 1950­i an wleb Si pav le in go roy vas naS ro mi, sa dac, TiT ­qos amox s ni li un da yo fi li yo qar Tu li nev me bis `sa i dum lo~, mag ram aq Se mo Ta va ze bu li `ga sa Re bi~ sxvam ve ra vin ga mo i ye na. co ta ad re nev mebs S.as la ­niS vi li Ca uj da, oRond mok le xan Si am sa mu Sa os Ta vi mi a ne ba*; gag r Ze le ba arc b­e bis oTar Ci ja va ­Zi sa da ka xi ro se baS vi lis mcde lo bas hqo ni a. di di dro mo an do ma – ra ki mo uc le lo bac afer xeb da da Ser ye u li jan m r Te lo ba ­ nev mi re bu li kre bu le ­bis da mu Sa ve bas b­ma gi vi lor T qi fa ni Zem, gar k ve ­ul das k v ne bam dec mi su la, we ra sac un da Ses d go mo ­da da swo red ma Sin uwia sik v dil ma. q.Tu ma niS vil ­sac mi u wev da gu li am mu si kis ken, Tvli da ki, rom am ve e ber Te la sa gan ze fiq ris dawye ba da ug vi an da. miT uf ro mo u wo na man ma na nas gan z rax va am, sxva Ta ­gan xel ga naS veb, tvirTs Se Wi de bo da da, ro gorc ki Se eZ lo, am x ne veb da da mxar Si ed ga mas. ma le ve ga mo aS ka rav da ma na nas da mis wi na mor bed Ta xed vis sxva das x va o ba; yve la maT ga ni kvle vas `qve mo dan ze viT~, X sa u ku ni dan XX­sken war mar Tav da, ma na na sa pi ris pi ro gezs da ad ga, awy mo dan war su lis ken da Se deg mac ar da a yov na, ro gorc cno bi li a, sa ­Ta na do ma sa lis Se us wav le lo bis ga mo, mi iC ne o da, TiT qos nev me bi mog vi a no sa u ku ne eb Si mi a viwy daT. ma na nam ki da a das tu ra, rom ara Tu XVII­XVIII sa u ku ­ne eb Si, nev me bi, Tumc gar da sa xul ­ ga mar ti ve bu li, XIX da XX­Sic ga mo i ye ne bo da. ver gav be dav am mo ­na pov ris mu si kis m cod ne o bi Ti mniS v ne lo ba gan v ­sazR v ro, qar Tu li kul tu ris is to ri is Tval Ta ­xed viT ki es mig ne ba uTu od uaR re sad sa yu radRe ­bo a. max sovs, ro gor gvi am bo ma na nam pir ve lad imis Se sa xeb, ra Rac dro is ga moS ve biT, Se sa ba mi si naS ro mi ro gor wag va kiTxa. ax la, ukan ga xed vi sas me fiq re ba, me tis me tad xom ar ga a xu na­ meT qi aka de ­mi u ri Txro bis sa val de bu lo si din jem is ga ta ce ­ba, ma na nas sity vi er na am bob Si rom sWvi o da; mas Si ve Rarc mik v le u lis ga mo si a ma yes Se ig r Z nobT. Tu

vin mes `si a ma ye~ exa mu Sa, gan v mar tav, rom ga a ma ye bas ki ar vgu lis x mob, mig ne bu lis Ri re bu le biT aR Z rul grZno bas. ax la isic war mo vid gi noT, ra am bavs atex da ma va ni Cve ni Ta na me ma mu le, amis na a Ta sals rom ga das ­wy do mo da – am dros ki bev r ma icis, pro fe si o nal Ta So ri sac, ma na nas am mar T lac da aR mo Ce nis Ta o ba ze? an ki dev, ram den ma ada mi an ma Se am C nia da da a fa sa q­ni ru su dan wur wu mi as da ma na nas Ta os no biT ga mar Tu ­li, mra val x mi an o bis prob le me bi sad mi miZR v ni li sa er Ta So ri so kon fe ren ci e bi? es ki am ada mi an Ta sa na qe bo Tav mdab lo bis mow mo ba caa da sam wu xa rod, Cven ir g v liv ga me fe bu li da u na xa o bi sa da nam d ­vil fa se u lo ba Tad mi gul g ri lo bi sac.er Ti caa sa gu lis x mo – yve la sxva ze ukeT gan W v­

ri ta ra, ram de ni sa ke Te be li mo i ta na mis ma nak v­lev ma, ram de ni kva li sa da mi mar Tu le bis mi yo la gax da ax la auci le be li, ma na nam (a ra er Ti Cve ni Ta na med ro vis msgav sad) sa fiq ra li cxrak li tul­Si ki ar ga mo ke ta, jgu fi Seq m na, Tvi Ton ki Se sas­wav lis er Ti na wi li Ra ir gu na. es, upir ve le sad, mec ni e re bis ra o bis ueW ve lad mar Te bul ga ge bas gviC ve nebs. amas Tan ki, mis TviT SezRud vas ki dev er Ti mi ze zic un da hqo no da: uzo mo dat vir Tu lo ba. yo vel T vis vi co diT, ram de nad iyo igi da ka ve bu li, ax la ki sa er Tod ve Rar vxvde bi, ,,sa ku Ta ri” sa mu­Sa os T vis ro gor ic li da – ga na Se iZ le bo da stu­den te bis T vis ra me da ek lo, an qmar ­ S vi lis T vis, an – ax la ase me sa xe ba – sa er Tod vin mes T vis. me tad niS ne u li a, am mxri vac, ma na nas mi mar Te ba Cems odin­del mas wav le bel Tan da mog va res Tan, q­n ve ro­ni ka Tu ma niS vil Tan. ma na na mas, cxa di a, sko li dan ic nob da, Tan ki de i da ve ro ni ka (a se miv mar Tav diT mo wa fe e bi) q­ni ni tas mra val ricxo van me go bar Ta­ga nic iyo; ar ki me go na ma na nas er Ti Tu me o re ma­in ca da ma inc bevrs Tu aval de bu leb da, er Txe lac sa ub ri sas sity va Ca mo var da im ube du re ba ze, rac ram de ni me xniT ad re Cven or Ta gan, ase vfiq rob di, Cem T vis Ra Zvir fas am ada mi ans – gam Te ni i sas ga Ce­ni li xan Z ris dros q­n ve ro ni kas bi nac amo e bu ga da me uR le prof. gi or gi keCxu aS vi lic da e Ru pa. da uceb ma na nam, ise, sa sx va Ta So ri sod, ax se na, rom

mogoneba

32

Tur me, im di liT ve dam w var ka ra da Si ga dar Ce ni li niv Te bi ga ur Ce vi a. amis me re, wle bis Sem deg, aRar gam k vir ve bia imis ga go ne ba , v.Tu ma niS vi lis kla si­dan ga mo sul ma ni no gve ta Zem, fri ad sa pa tio jil­do da im sa xu ra o, ma na nas wa mo Za xi li: `ax la xom ma inc ga moC n da, rac aris ve ro ni kas nas wav li~, Tan ise Ti ga mar j ve bis ki lo ze, ge go ne ba mi si qa liS vi­li yo fi li yo...Cve ni oja xis mi mar Tac ase iyo, ai, ma ga li Tad: 1999

wels te le do ku men ta lis t Ta jguf ma mo i sur va ga­da e Ro v. a. mo car tis `se ra li dan mo ta ce ba~ Ca na we­ris er T g va ri To ji nu ri `i lus t ra ci a~ Cvens sa Si­nao ma ri o ne tul Te at r Si ga Ta ma Se bu li. sa a mi sod sa xel da xe lo war mod ge nac un da ga mar Tu li yo da im uax lo es Ta So ris, vi si erT da Za xil ze mos v la gve i me de bo da, ma na nac gax l daT; fil m Si Se giZ li­aT na xoT, ro go ri yu radRe biT is mens da uyu rebs, TiT qos arc es mu si ka scno bia da arc es (da sxva) Cve ni dad g ma ena xa ma nam de. an ki dev: ma ma Cem ma, Zi­ri Ta di xe lo biT bi o log ma, Tan ki mwer lo bi Ta da fer we riT ga ta ce bul ma, mo i wa di na ma na nas por t­re ti da e xa ta da isic sam jer Tu oTx jer ori­ sa mi sa a Ti (ne tav, ro gor ga mo Zeb na?) ise ij da mo de­lad, TiT qos es mi si sa ku Ta ri ne ba­ sur vi lic yo­fi li yo da nat v rac. imas aRarc vity vi, rom ma mi das si cocx le Si da mis Sem de gac, Tu mu si kas Tan da kav­Si re bu li, an ra Rac am bis Setyo ba dag v Wir de bo da, an sa nac no bo Si vin mes wa me ca di ne ba Tu kon sul ta­cia mo un de bo da, ma na nas – ase ve do do ru xa Zis, an le i la ma ru aS vi lis – te le fo nis nom ris ak re fa kma ro da yve laf ris mo sag va reb lad da Tu ara, e. i. Se uZ le be li gviTxo vi a. . .pi ra dad Cem T vis ma na na ki dev Ce mi mu si ka lu ri

Se fa se be bis Sem mow me be lic gax l daT – mas da ve­kiTxe bo di xol me, ram de nad zus tad aR viq vi esa Tu is in ter p re ta ci a, ri sa me ar cod nam, an da Ca na we ris xa ris x ma, Sec do ma Si xom ar Se miy va na. ve kiTxe bo di, rad gan ven do bo di mis ge mov ne bas da Ta nag r Z no ba­ze da gu lis x mi e re ba ze dam ya re bul WeS ma rit mi ud­gom lo bas, pro fe si ul sa Tu ada mi a nurs.TiT qos da da vam Tav re, met sa am bo bels Tavs ve­

Rar vuy ri, da bo lo e ba ki me ad re ve ba... imi tom xom ara, rad gan ar mwams da sas ru li sa da mje ra – ma­na na imaT Ta ga ni a, vis T vi sac axa li si cocx lis mos­wa ve bad iT q va 2000 wlis wi naT: ,,mo ve diT, kur Txe­ul no ami sa Ce mi sa no...” (ma Te 25, 34).

D

* iq neb zed me tic iyos amis gax se ne ba, vgo neb ki mo ma val is to ri koss Cve ni qvey ni sa Se iZ le­ba wa ad ges Sem de gi am ba vi: am bo ben , b ­ ni Sal va ,,ze viT” da i ba re so, TiT qos da TviT mi nis t r Ta sab Wos Tav m j do ma rem; mis T vis ukiTxavT, p. in­go roy vas Tval saz riss Tu eTan x me bi To; ara­o, ­ mi u go b­ma Sal vam; an da e Tan x me biT an am prob le meb ze xe li aiReT, ­ ub r Za ne bia Ta nam de­bo bis pirs. ne tav rad mi ud ga am Sem Tx ve va Si b­n pav les mis da mi, ro gorc we si, arc Tu ke Til­gan wyo bi li sab Wo Ta ,,o fi ci o zi”? sa ek le sio mu si kis kvle vis Se Ce re bis miz niT xom ara?

mogoneba

33

mariam gogiSvili

qar Tu li mu si kis wi na Se Ti To e ul kom po zi tors sa ku Ta ri wvli li mi uZR vis. am wvli lisa da Rvaw­lis Se fa se ba Cve u leb ri vi msme ne lis da pro fe si­o na li mu si ko sis mxri dan, ro gorc we si, aRiq me ba, ro gorc kom po zi to ris Se moq me de bi sa da im epo qis sin Te zi, ro mel Sic is moR va we obs. qar Tu li mu si­kis gan vi Ta re bis is to ri a Si ase ix se ni e ben, ma ga li­Tad, 50­i a ni, 60­i a ni Tu 70­i a ni wle bis Ta o bebs. 70­i a n wleb Si qar Tul mu si ka Si ga moC n da axal­

gaz r da ime dis mom cem kom po zi tor Ta Ta o ba, ro­mel Ta ri geb Sic iy v nen gi or gi Cla i Ze, eliz bar lom da ri Ze, mi xe il oZe li, omar min do raS vi li... omar min do raS vils wels da ba de bi dan 70 we li

Se us rul da. igi Se moq me de biT as pa rez ze 70­i a ni wle bis me o re na xev ri dan ga mo vi da da da sawyis­Si ve Ca mo ya lib da av to ris sti li da we ris ma ne ra, mu si ka lu ri enis ga mom sax ve lo ba. kom po zi to ris Se moq me de ba mra val fe ro va nia _ Seq m ni li aqvs

omar mindoraSvili _ ganvlili wlebi

estoneTi. koncertis Semdeg: o.mindoraSvili, l.randma, a.korneevi, s.saulusi.

34

portreti

sim fo ni e bi, ka me rul ­in s t ru men tu li na war mo e­be bi, kon cer te bi, sa bav S vo sim Re re bi, mu si ka lu­ri ko me dia da sxva. mis Se moq me de bas axa si a Tebs mravalferovani in s t ru men tu li faq tu ra, rTu li sa Sem s ru leb lo efeq te bi. es Ta vi se bu re be bi gan­sa kuT re biT naT lad ga mov lin da mis sim fo ni ur da ka me rul ­in s t ru men tul na war mo e beb Si.omar min do raS vi li da i ba da Tbi lis Si, 1943 wlis

27 marts. da am Tav ra Tbi li sis v. sa ra jiS vi lis sa­xe lo bis sa xel m wi fo kon ser va to ria 1969 wels klar ne tis, xo lo 1976 wels kom po zi ci is gan x riT (a. ba lan Ci va Zis kla si). kom po zi to ris Se moq me de ba Si wam y va ni ad gi li

uWi ravs ka me rul ­in s t ru men tul mu si kas, sa dac naT lad Se i niS ne ba kom po zi ci u ri struq tu ris lo­gi ku ro ba, sim wyob re da mis w ra fe ba Ta na med ro ve mu si ka lu ri enis Ta vi se bu re be bis aT vi se bis ken. mi si er T ­er Ti ad re u li qmni le ba am Jan r Si – pir ve li kvin te ti sa su le in s t ru men te bi saT vis (1976 wels Tbi lis Si Ses rul da ger ma ne li mu si ko se bis mi er) war ma te biT aJ Rer da sxva das x va qvey neb Si _ es to­ne Ti, ru se Ti, uk ra i na, ita li a, aSS, ku ba, fi ne Ti. sa qar T ve los mu si ka lu ri sa zo ga do e bis kvin te­tis mu si ko seb Tan er Tad 1990 wels o. min do raS­vi li `sa ri ope ra kom pa nis~ pre zi den t ma, uol ter no vak ma (aSS) mi iw via me nis Stat Si, ni u ­i or k sa da bos ton Si, sa dac Ses rul da mi si ori ve kvin te ti. ara nak le bi war ma te ba xvda wi lad kom po zi to ris

me o re sa su le kvin tets, ro me lic ger ma ne li mu si­ko sis, ar min ause mis Txov ni Ta da ham bur gis fir ma `hans si kor s kis~ dak ve TiT Se iq m na. igi 1987 wels Ses rul da qa laq sa ar b ru ken Si (ger ma ni a), sa dac av to ri miw ve u li iyo kon cer tis pre mi e ra ze. kvin­te ti Ca i we ra sa a ris mxa ris ra di om. am ori ve na­war mo eb ma Rir se u li ad gi li da im k vid ra sa Sem s­ru leb lo re per tu ar Si. kom po zi tor ma cno bil es to nel mu si koss, sa mu el

sa u luss mi uZR v na vir tu o zu li sa kon cer to xa si a­Tis so na ta fle i ti sa da for te pi a no saT vis, ro me­lic pir ve lad 1978 wels Ses rul da ta lin Si. so­na ta sxva das x va wleb Si Se as ru les cno bil ma mu si­

ko seb ma: aleq san d re kor ne ev ma da ian iun ma, xo lo 2001 wels Tbi li sis sa Sem s ru leb lo xe lov ne bis sa er Ta So ri so fes ti val ze ka me ru li an sam b lis `kon ti ni u mis~ so lis t ma, ula su o kom (ni u ­i or ki, aSS). ka me ru li na war mo e be bi dan aR sa niS na vi a: `mgzav­

ru li Ca na xa te bi~ for te pi a no saT vis (1975 w.); `mi ni a ti u re bi~ for te pi a no saT vis (2001 w.); `no­ne ti~ (sa su le da si me bi a ni in s t ru men te bi saT vis); sa for te pi a no seq s te ti (for te pi a no, fle i ta, ho bo i, klar ne ti, val tor na, fa go ti); vo ka lu ri cik li `vi si be dis var s k v la vi xar~ ba ri to ni sa da for te pi a no saT vis. 2010 wels kom po zi to ris or na war mo ebs _ `sa mi

gan wyo ba~ _ ho bo is, klar ne ti sa da fa go ti saT­vis; `kon cer ti nos~ _ sop ra no blok f le i ti sa da for te pi a no saT vis _ mi Re bu li aqvs sa qar T ve los kul tu ris sa mi nis t ro sa da kom po zi tor Ta kav Si­ris II pre mi e bi. 2011­2012 wleb Si ga mo i ca omar min do raS vi lis

mi er re daq ti re bu li sa ku Ta ri da qar T vel kom­po zi tor Ta po pu la ru li sim Re re bis ori kre bu li `sa bav S vo da say maw vi lo sim Re re bi~. omar min do raS vi li blok f le i tis mgzne ba re

pro pa gan dis ti a. mas di di Rvaw li mi uZR vis sa qar­T ve lo Si am in s t ru men tis kla sis da ar se ba Si. Seq m­ni li aqvs uam ra vi pi e sa blok f le i tis T vis. maT gan Se iZ le ba da va sa xe loT: `bge ra Ta im p re si e bis sim­fo ni a~ blok f le i te bis an sam b li sa da da sar tya mi in s t ru men te bi saT vis (1980), ori es ki zi (1980). `i u­mo res ka~ sa mi blok f le i ti saT vis (o ri sop ra no, al ti, 1979.), swo red ,,i u mo res kiT” da `pa raf ra­ze biT~ 1988 wels o. min do raS vi li war s d ga ger ma­ne li msme ne lis wi na Se va is kir xe nis sa zafxu lo se­mi nar ­ kon cer teb ze (pro fe sor v. ko xis miw ve viT), sa dac kom po zi tors di di war ma te ba xvda wi lad. es na war mo e be bi ga mo sa ce mad mi Re bul iq na ham bur gis ga mom cem lo ba `hans si kor s kis~ mi er.kom po zi to ris mxat v ru li in te re se bi ar ifar­

g le ba ro me li me er Ti Jan riT. o. min do raS vils sim fo ni u ri or kes t ri saT vis Seq m ni li aqvs `u ver­

35

ti u ra~, `di la Wa ob ze~, `sa ze i mo eq s p rom ti~, ori sim fo ni a, `kon cer ti fa go ti sa da or kes t ri saT­vis”, `si u i ta~ sim fo ni u ri or kes t ri saT vis da sxv.na yo fi e ri Se moq me de bi Ti mu Sa o bis gar da, kom­

po zi to ri wle bis man Zil ze ewe va aq ti ur pe da go­gi ur moR va we o ba sac. sxva das x va dros igi mu Sa­ob da Tbi li sis sa mu si ko sko leb Si sa or kes t ro ganyofileba ze. omar min do raS vil ma 1978 wels, pir ve lad sa qar T ve lo Si, Ca mo a ya li ba blok f le­i tis kla si da dRi dan daarsebisa, v. sa ra jiS vi lis sax. sa xel m wi fo kon ser va to ri as Tan ar se bul eq­s pe ri men tul sa mu si ko aT w led Si mih yav da sru li kur si. amas Ta na ve, aq ti ur mo na wi le o bas iReb da

sa qar T ve lo sa Tu sxva das x va qvey neb Si ga mar Tul blok f le i tis se mi nar ­ kon cer teb Si, mas di di wvli li mi uZR vis Cvens qve ya na Si am in s t ru men tis gan vi Ta re ba sa da me To du ri da ner g vis saq me Si. igi Ta na av to ria ori kre bu li sa _ `qar Tu li mu si ka blok f le i ti saT vis”, pi e se bi da an sam b le bi sop ra­no blok f le i ti sa da for te pi a no saT vis, ro mel­mac pe da go gi ur re per tu ar Si mya rad da im k vid ra ad gi li. omar min do raS vi li dRe sac ag r Ze lebs pe da go gi ur moR va we o bas. am Ja mad kom po zi to ri aq­ti u ra daa Cab mu li Se moq me de biT mu Sa o ba Si. Jur nal ma ba ton omars ram de ni me Se kiTx viT mi­

mar Ta:

portreti

koncertis Semdeg: saarbrukenis radios kvinteti da o. mindoraSvili

36

ma ri am go giS vi li _ ba to no omar, ro gor Se a fa­sebT gan v lil Se moq me de biT gzas?omar min do raS vi li _ ax la, ro ca gan v lil cxov­

re bas Tvals vav leb, vfiq rob, Ce mi Se moq me de bi Ti iR b liT uk ma yo fi le bis uf le ba ar maqvs. mo gex­se ne baT, yo ve li kom po zi to ris T vis me tad rTu li da emo ci e biT sav se pro ce sia ro gorc na war mo e bis Seq m na sa da mis dax ve wa ze mu Sa o ba, ase ve mi si sa­ja rod Ses ru le ba, Sem d gom ami sa ki _ Se ni mu si­kis av kar gi a no bis Se fa se ba sa zo ga do e bis mxri dan. ro de sac na war mo e bi srul de ba kon cer t ze, war­ma te bis Sem Tx ve va Si xde ba mi si stu di u ri Ca we ra, mzad de ba beW d vi Ti ga mo ce me bi, es uk ve Za li an kar­gia av to ris T vis. gar k ve u li dro is Semdeg ga mo ik­ve Te ba, ro me li na war mo e bi da im k vid rebs ad gils Sem s ru le bel Ta re per tu ar Si. Cvens qve ya na sa da sazR var ga re Tis qvey neb Si ara er Txel Ses ru le­bu la Ce mi ka me rul ­in s t ru men tu li na war mo e be bi, ro mel Tac msme ne lis gul w r fe li Se qe ba da um sa­xu re bia da, Se sa ba mi sad, war ma te ba mo u ta nia Cem T­vis. me ti ra un da inat ros Se moq med ma?!.. Cem T vis da u viwya ria Se moq me de bi Ti ur Ti er To ba

ba ton jan suR ka xi Zes Tan. mi si di ri Jo ro biT Ses­rul da Ce mi na war mo e bi da es di di pa ti vi iyo Cem­T vis. ase ve me tad mniS v ne lo va ni iyo Cem T vis gi vi da za za az ma i fa raS vi leb Tan me gob ru li da Se moq­me de bi Ti ur Ti er To ba. ase ve si a mov ne biT vix se neb Cems ur Ti er To bas di ri Jo reb Tan av Tan dil ma ma­caS vil Tan, iozas do mar kas Tan (lit va), pe ter li­li es Tan (es to ne Ti), di mit ri ki ta en kos Tan (ru se­Ti).m. g. ­ ro mel ma qar T vel ma Tu ucxo el ma kom po­

zi to reb ma iqo ni es Tqve ni Se moq me de bis sxva das x va etap ze yve la ze Zli e ri gav le na?o. m. ­ 1961 wels z. fa li aS vi lis sa xe lo bis ope­

ri sa da ba le tis Te at r Si ga mar Ta kon cer ti ame ri­kis Se er Te bu li Sta te bis mi Ci ga nis uni ver si te tis fi lar mo ni ul ma sa su le or kes t r ma. Ses rul da mu sor g s kis `su ra Te bi ga mo fe ni dan~, am or kes t ris Ses ru le bis ma Ral ma pro fe si ul ma os ta to bam di­di STa beW di le ba mo ax di na Cem ze. im pe ri od Si, 60­

i a ni wle bis bo los, ga vix se neb di re vaz ga biC va Zis `no nets~ al. kor ne e vis ka me ru li an sam b lis Ses ru­le biT, ro mel mac ase ve Zli er imoq me da Cem ze. ag­reT ve max sovs is emo ci a, ro ca mo vis mi ne bar be ris sa su le kvin te ti mos ko vis sa xel m wi fo sim fo ni u­ri or kes t ris so lis te bis Ses ru le biT, da ki dev _ stra vin s kis `saR v To ga zafxu li~ da skri a bi nis `eq s ta zis po e ma~... ro me li er Ti Ca mov T va lo... ver vity vi, ro mel ma uf ro me ti gav le na mo ax di na ma­Sin Cem ze, mag ram me, dam wyeb kom po zi tors, swo red ma Sin ga miC n da sur vi li, sim fo ni u ri par ti tu ris Seq m ni sas ga mo me ye ne bi na Ses ru le bis ori gi na lu ri xer xe bi, ra Ta or kes t ris mra val fe ro va ni JRe ra­do bis T vis mi meR wi a, dRe sac mu si ka lu ri in s t ru­men te bis ga mom sax ve lo bis teq no lo gi e bis Zi e ba Si var.m.g. _ Tqven da Tqve ni Ta o bis kom po zi to re bi 70­

i an wleb Si ga moC n diT mu si ka lur as pa rez ze. mas moh y va 80­i a ni wle bi Ta vi si mniS v ne lo va ni cvli­le be biT da gan sa kuT re biT, sa qar T ve los T vis um­Zi me si 90­i a ni wle bi. ro gor fiq robT, ram de nad iqo nia gav le na am mniS v ne lo van ma po li ti kur ­e­ko ni mi kur ma cvli le beb ma Tqve ni da Tqve ni Ta o bis kom po zi to re bis, da ara mxo lod kom po zi to re bis, sa er Tod, xe lo va ni ada mi a ne bis Se moq me de ba ze.o.m. _ sa qar T ve lo Si 90­i a ni wle bi dan mo yo le­

bul ma po li ti kur ­e ko no mi kur ma mdgo ma re o bam me tad mZi me gav le na iqo nia yve la ze, da gan sa kuT­re biT es Se e xo xe lo va ni ada mi a ne bis Se moq me de bas. kom po zi tor Ta kav Si ris Se no ba Si SeZ le bis dag va­rad ma inc va xer xeb diT ka me ru li kon cer te bis Ca­ta re bas en Tu zi az miT. sxva sa kon cer to dar ba zeb Si kon cer te bis Ca ta re ba ar xer x de bo da, te le vi zi iT pro fe si u li kla si ku ri mu si kis Se sa xeb ga da ce me bi nak le bad ga di o da. am pe ri od Si mox da sa xel m wi­fos mi er kom po zi tor Ta kav Si ri saT vis do ta ci is mox s na, ara vi Ta ri ho no ra re bi kom po zi to re bi sa da mu si kis m cod ne e bi saT vis, sa mu Sao ad gi le bis Sem ci­re ba, sa mu si ko sas wav leb le bis ga uq me ba, Sem d gom wleb Si te le­ ra dio de par ta men tis sim fo ni u ri or kes t ris daS la da a. S. yo ve li ve aman imoq me da

portreti

37

Se moq me di ada mi a nis so ci a lur ­e ko no mi kur mdgo­ma re o ba ze. bev ri xe lo va ni ga Wir ve bam aiZu la sxva­das x va saq mi a no bis T vis mo e ki da xe li da am g va rad er Ci na oja xi. ase Ti uam ra vi ma ga li Tis moy va na Se­iZ le ba. xe lov ne bam, ase vTqvaT, mi i Zi na. mi u xe da­vad ase Ti mZi me fo ni sa, ma inc iq m ne bo da axa li na­war mo e be bi, Tum ca ki ma Ti um rav le so ba jer ki dev `Ta ro zea Se mo de bu li~ odes me si naT lis xil vis ime diT. al baT, dad ge ba dro da se ri o zu lad da­in te res de bi an 90­i a ni wle bis mu si kis Ses wav la­ ga mom ze u re biT.m.g. _ Tqve ni sa or kes t ro na war mo e be bi da in s t ­

ru me tu li an sam b le bi ga mo ir Ce va in di vi du a lu ri sti liT, ri si er T ­er Ti gan m sazR v re lic an sam b ­

le bis ori gi na lu ri, xSi rad uC ve u lo Se mad gen ­lo ba a. ro gor fiq robT, ri Tia es ga pi ro be bu li _ Tqve ni gan sa kuT re bu li siy va ru liT Ca sa be ri sak ­ra ve bi sad mi (kon ser va to ria dam Tav re bu li gaqvT klar ne tis spe ci a lo bi Tac), Tu ki dev aris ra i me, ri Tic ax s ni diT am mniS v ne lo van Strixs Tqvens Se ­moq me de ba Si? o.m. _ mar Ta li a, kon ser va to ria klar ne tis spe ­

ci a lo biT maqvs dam Tav re bu li, mag ram Ce mi sur ­vi li axal gaz r do bi dan yo vel T vis iyo gav m x da ­ri ya vi ro me li me jaz ­ ben dis saq so fo nis ti, rac sxva das x va mi ze ze bis ga mo ver gan va xor ci e le. mog ­vi a ne biT Cems Se moq me de ba Si di di ad gi li da i Wi ra blok f le i tam. es in s t ru men ti mi e kuT v ne ba Zve le ­

TurqeTi, kameruli musikis festivali

38

bu ri mu si kis sa su le in s t ru men t Ta jgufs, rom ­lis aRor Zi ne ba me­20 sa u ku nis me o re na xev ri dan da iwyo. blok f le i ta sa Su a le bas iZ le va mu si kis Seq m ni sas arat ra di ci u li xer xe bis ga mo ye ne biT mi ­aR wio ori gi na lur JRe ra do bas, rac sa in te re so un da iyos Se moq me dis in di vi du a lu ri xel we ris ­T vis. Tqve ni kiTx vis pa su xad, nam d vi lad Se i niS ne ba Ce mi siy va ru li Ca sa be ri sak ra ve bi sad mi. 2001 wels Ji u ris wev rad mi miw vi es Tur qeT Si, q. es ki Se hir Si, pir vel ka me rul fes ti val ze, sa dac, ro gorc Sem ­s ru le bel mac, si a mov ne biT mi vi Re mo na wi le o ba qar T vel da Turq axal gaz r da mu si ko seb Tan er ­Tad. m.g. _ xom ar fiq robT, rom Tqvens Se moq me de bas

po pu la ri za cia ak li a. ri Tia es ga mow ve u li? Tqve ­ni pa si u ro biT, Tu?..o.m. _ dRe van de li cxov re bis pi ro beb Si, ro de sac

ar tar de ba qar T vel kom po zi tor Ta na war mo e be ­bis yo vel w li u ri fes ti va le bi, Za li an iS vi a Tia pro fe si u li mu si kis Se sa xeb ga da ce me bi te le vi zi ­iT (ma Sin, ro de sac er Ti mom Re ra li er Ti ga mos v ­liT po pu la ru li xde ba), TiT q mis ar fi nan s de ba kon cer te bi da na war mo e be bis stu di u ri Ca na we re bi, pre siT ar mim di na re obs qar Tu li kla si ku ri mu ­si kis gan vi Ta re bi sa da po pu la ri za ci is gze bis Se ­sa xeb msje lo ba, Zne lia kla si ku ri Jan ris Se moq ­me dis po pu la ri za ci a, isev ucxo e li mu si ko se bi Tu mTxo ven xol me na war mo e be bis gag zav nas Se sas ru ­leb lad, mec uan ga rod vug zav ni. ar var dar w mu ne ­bu li, rom es po pu la ri za ci as uwyobs xels, mag ram sxva ra Ra dam r Ce ni a. etyo ba, am saq me Sic pi ar ­ teq ­no lo gi e bis amu Sa ve baa sa Wi ro, amas Tan er Tad, ra Tqma un da, vpa si u rob ki dec, rac, al baT, kar gi ar aris.m.g. _ am Ja mad ra ze mu Sa obT?o.m. _ dawye bu li maqvs mu Sa o ba axal na war mo e­

beb ze: kon cer ti no for te pi a no sa da ka me ru li or­kes t ri saT vis, cikli `o mar xa i a mis 13 ro ba i~ vo ka­lisa da for te pi a no saT vis, ori es ki zi sim fo ni u­ri or kes t ri saT vis.m.g. _ ro go ria Tqve ni sa mo mav lo geg me bi?

o.m. _ ax lo mo ma val Si maqvs sur vi li, ga mov­ce pi e se bis kre bu li sop ra no blok f le i ti sa da for te pi a no saT vis, Se vas ru lo `e pi ta fia sve­ticxov lis aR m Se neb li sa~ Se re u li gun di saT vis, a cap pel la da er T ­er Ti sim fo nia ma inc, Ca va ta ro sa av to ro ka me ru li kon cer ti. da me Tan x me biT, es mar to Cems sur vil ze ar aris da mo ki de bu li.m.g. _ ba to no omar, ro gor fiq robT, mo ma va li

Ta o ba Rir se u lad ga ag r Ze lebs qar Tu li mu si kis tra di ci ebs? Ko.m. _ am kiTx va ze pa su xi ga ce ma ga miZ nel de ba, vi­

na i dan kon ser va to ri is stu dent kom po zi tor Ta naS ro me bi nak le badaa cno bi li Cem T vis. mje ra, rom mo ma va li Ta o ba Rir se u lad ga ag r Ze lebs qar Tu­li mu si kis tra di ci ebs, es im Sem Tx ve va Si mox de ba, Tu sa xel m wi fo ga mo i Cens ne bas xe li Se uwyos maT war ma te bas ma te ri a lur ­ teq ni ku ri ba zis Seq m niT.

portreti

39

mecniereba da musika

yo ve li ada mi a nis cxov re ba Si dge ba Ja mi, ro de­sac is da fiq r de ba Tavis mi er gan v li li cxov re­bis gza ze – mis ar s ze, miR we veb ze, Sec do meb ze. . . … bevr ga mar j ve bas sul sxvag var Se fa se bas mis cems, bevr marcxs ga a mar T lebs – ra mox da, am cxov re ba Si yve la fe ri far do bi Ti a... ama ve dros mi si Si na ga­ni xma (mi si ego) kar na xobs mas: `ki, am sam ya ro Si bev ri ram far do bi Ti a, mag ram ar se bobs ab so lu­tu ri WeS ma ri te ba, RvTa eb ri vi WeS ma ri te ba... ro­me lic ada mi a nis csov re bas ani Webs azrs ...~brZen ni am bob d nen, rom RvTi u ri WeS ma ri te ba

vlin de ba RvTa eb riv har mo ni a Si... `bu ne ba RvTa­eb ri vi har mo ni is gamov li ne ba a, xo lo ada mi a ni ki _ am har mo ni is na wi li a~.jer ki dev Zvel sa ber Z neT Si, pi Ta go re le bi

Tvlid nen, rom ara mxo lod bu ne ba da ada mi a ­ni, ara med mTli a nad kos mo si aris har mo ni u lad mowyo bi li. pi Ta go re le bis Tval saz ri siT har ­mo ni as aqvs ricx vi Ti xa si a Ti. cno bi li pi Ta go re ­li fi lo fa i e si am bob da: `ad vi li Se sam C ne vi a, rom ricx v Ta Za la ada mi a nis yve la qme de baSi da zrax ­vaSia , maT yve la saq mi a no ba Si da mu si ka Sia~. sxva ­Ta So ris, pi Ta go rem si ci li a Si Seq m na sa i dum lo

fi lo so fi u ri sko la­ seq ta, sa dac mi i Re bod nen mxo lod axal gaz r da aris tok ra te bi, rom le bic ga iv lid nen Za li an mZi me ga moc debs. ma ga li Tad, axal be da wevrs mo u wev da 5­wli a ni du mi li, vid ­re `mi si su li mu si ki Ta da ricx v Ta sa i dum lo har ­mo ni iT ar ga niw min de bo da~. ami tom, ar aris ga sak ­vi ri, rom Zve li sa ber Z ne Tis bev r ma ma Te ma ti kos ma, maT So ris ev k li dem da fto le me osma, mu si kas, maT So ris har mo ni ul Ta naJ Re ra do ba sa da mu si ka lu ­ri bge raT ri gis age bu le bas, spe ci a lu ri naS ro me ­bi mi uZR v nes.is, rom ide a lu ri sam ya ro efuZ ne ba ma Te ma ti­

kur sawyi sebs, ar ba deb da eWvs. plu tarqes moh yavs pla to nis cno bi li ga moT q ma: `Rme rTi yo vel T vis ge o met ri iyo. cod na, rom lis ke nac mi is w ra fi an ge o met re bi, gax lavT ma ra di u lis cod na da ara imi sa, rac xrwna dia da war ma va li~. uk ve pi Ta go­re le bi sa da pla to nis dro i dan ariT me ti ka, mu­si ka, ge o met ria da as t ro no mia (uf ro mog vi a ne biT kvad ri vi a tad wo de bu li), ga ni xi le boda sis te mu­ri az rov ne bis ni mu Sad da fi lo so fi is swav le bis wi na sa fe xu rad. ar aris Sem Tx ve vi Ti, rom ar se­bobs Tqmu le ba pla to nis aka de mi is Se sa xeb _ mis

maTematikuri rafsodiavuZRvni Cemi meuRlis – fizikos Tengiz sanaZis naTel xsovnas

rafsodia – Zvel saberZneTSi epikuri nawarmoebia, romlisTvisac damaxasiaTebelia epizodebis

monacvleoba da dawerilia Tavisufali improvizaciuli formiT.

avelina daviTuliani

40

mecniereba da musika

Se sas v lel Tan iyo mo Tav se bu li ab ra: ,,dae, ar Se­mo vi des aq ge o met ri is uco di na ri!~mTa va ri das k v na, ro me lic ga mom di na re obs pi Ta­

go re sa da pla to nis moZR v re bi dan, mdgo ma re obs ima Si, rom har mo nia obi eq tu ri a, is ar se bobs Cve ni go ne bis gan da mo u ki deb lad da vlin de ba yve la­fer ar se bul Si, kos mo si T dawye bu li da mik ro sam­ya ro Ti dam Tav re bu li. mag ram, Tu har mo nia obi­eq tu ri a, ma Sin is un da gax des ma Te ma ti ku ri kvle­vis sa ga ni.an ti ku ri ge o met ri is da sa er Tod an ti ku ri ma Te­

ma ti kis mwver va li, mi si gan vi Ta re bis 300­wli a ni Se de gi gax lavT ev k li des mTa va ri Sro ma `sawyi se­bi~ (berZn. Στοιχεtα, la Ti nu rad Elementa). Zne lad mo i Zeb ne ba ka cob ri o bis is to ri a Si ki dev Sro ma, ro mel sac ase Ti mniS v ne lo ba eq ne bo da mi si mo ma­va li gan vi Ta re bis T vis. ar qi me de, ro me lic cxov­rob da me fe fto le me os II­is dros mog viTx robs, rom me fem hkiTxa mas: `ar ar se bobs uf ro mar ti vi Se saZ leb lo ba ge o met ri is swav le bis, vid re ev k­li des `sawyi se bi a~? `ge o met ri a Si ar ar se bobs me­fu ri gza!~ – upa su xa ar qi me dem.ev k li de da fa se bu li iyo Ta vis si cocx le Sive da

Tvi To nac ico da Ta vi si mec ni e re bis fa si. ro de­sac er T ma axal gaz r dam hkiTxa mas: ,,ras mom cems es mec ni e re ba?” ev k li dem pa su xi ar gas ca da ub r Za na Ta vis mo nas: ,, mi e ci mas sa mi obo la (ber Z nu li mo­ne ta), rad gan is eZebs mo ge bas swav la Si!”Ta vis brwyin va le naS rom Si ev k li dem Ca mo a ya li­

ba mTe li ge o met ria ra mo de ni me WeS ma ri ti da fu­Zem deb lu ri mtki ce bu le be bis – aq si o me bis meS ve o­biT. Ta vi si Bbu ne biT aq si o me bi _ Za li an mar ti vi, la ko nu rad ga mo sa xu li mtki ce bu le be bi a, ro mel­Ta WeS ma ri te ba ver da ar mtkic de ba. ma Ti sa mar­T li a no ba mi i Re ba ro gorc cxa di WeS ma ri te ba, ro mel sac ar sWir de ba dam t ki ce ba. ev k li des Tan da kav Si re biT ki dev da va ma teb, rom igi iyo ori Za­li an mniS v ne lo va ni traq ta tis av to ri, rom le bic eZR v ne bo da an ti ku ri mu si kis Te o ri as _ ,,har mo ni­is Se sa va li”, da ,,ka no nis ga yo fa”.ev k li des me To dis war ma te bam ga na pi ro ba mi si ga­

mo ye ne ba ag reT ve ma Te ma ti kis sxva dar geb Si, ma­ga li Tad, ricx v Ta Te o ri a Si. ita li el ma ma Te ma­ti kos ma ju ze pe pe a nom Ca mo a ya li ba ariT me ti ka aq­si o me bis ga mo ye ne biT. ise Ti aq si o me bi, ro go ri caa `ar se bobs nu li~, `yo ve li ricx vis Sem deg mo dis ki dev ricx vi~ da a.S. to ve bs Za li an mar tiv STa beW­di le bas, mag ram Ta vi si ar siT Za li an amom wu ra vad aR we rs na tu ra lur ricx v Ta sim rav les. pe a nos Sro ma ga nag r Zes ga mo Ce nil ma ger ma nel ma ma Te ma­ti kos ma da vid gil ber t ma da mis ma mo wa fe eb ma.1922 wels gil bert ma da isa xa mi za ni ma Te ma ti­

kis sa fuZ v le bis T vis Ca mo e ya li be bi na ara wi na aR­m de gob ri vi da srul fa so va ni lo gi ku ri sis te ma. ami saT vis gil ber ti cdi lob da mTe li ma Te ma ti ka da ey va na aq si o ma Ta sis te ma ze. igi mi iC nev da, rom ase Ti sa xiT Se iZ le bo da mi si Sey va na ga moT v liT man qa na Si, ro me lic dap rog ra me bu li iq ne bo da im­g va rad, rom ope ra to ris brZa ne biT igi gas cem da ne bis mi er mtki ce bu le bas, ro me lic ga mom di na re­ob da am aq si o me bi dan. man qa na ga mos cem da yve la Se saZ lo Te o re mas, ami tom ma Te ma ti ko se bis Sro mas sa er Tod ekar ge bo da az ri.am ri gad, XX sa u ku nis da sawyi sis T vis ma Te ma ti kis

tri um fi ab so lu tu ri iyo! ra Tqma un da, ma Te ma­ti ka Si ar se bob da ki dev ra Rac prob le me bi... 1900 wlis 8 ag vis tos gil ber t ma sa er Ta So ri so kon­fe ren ci a ze ga a ke Ta Ta vi si sap rog ra mo mox se ne ba, sa dac man Ca moT va la 22 yve la ze mniS v ne lo va ni da aq tu a lu ri ma Te ma ti ku ri prob le ma. mag ram eW vi ara vis epa re bo da, rom am prob le mebs ma Te ma ti ko­se bi auci leb lad daZ lev d nen. `Cven un da vi co­deT! – Cven gve co di ne ba!~, `ga da uW re li prob le­me bi sa er Tod ar ar se bo s!~, `ma Te ma ti ko si saT vis ar ar se bobs Se uc no ba di!~ _ sia ma yiT am bob da gil­ber ti. ma Te ma ti ka iyo mec ni e re ba Ta So ris `de do­fal Ta de do fa li~, igi aR wer da yve la mov le nas da mxo lod mas hqon da pre ten zia ab so lu tur WeS­ma ri te ba ze!1931 wels yve las T vis uc nob ma 25 wlis av s t ri el ma

mec ni er ma kurt gi o del ma ga mo aq vey na sta ti a, ro ­me lic ma Te ma ti kos Ta sa zo ga do e ba Si aRiq ves ro ­

41

gorc apo ka lif si! kurt gi o del ma aiZu la ma Te ­ma ti ko se bi eRi a re bi naT, rom ma Te ma ti ka ara so des iq ne ba lo gi ku rad srul yo fi li!gi o de lis Te o re mam sas ti kad da am s x v ria ber t ­

ran ra se lis ma Te ma ti kis sa fuZ v le bis ula ma ze si lo gi ku ri sis te ma. gi o de lis Te o re mam sa fuZ ve li ga mo a ca la rwme nas, rom ma Te ma ti ka is mec ni e re ba a, ro me lic war mo ad gens ab so lu tu ri cod nis ule ­vel wya ros, ro me lic ey r d no ba ab so lu tur WeS ­ma ri te bas da ami tom Se uZ le be lia vin mem ro des me da an g ri os igi! ga sa ge bi a, rom am Te o re mam Sok Si Ca ag do mTe li ma Te ma ti ku ri sa zo ga do e ba, ga og ne ­bu li da to va TviT gil ber tic, ro me lic 4 wlis gan mav lo ba Si eZeb da Te o re ma Si Sec do mas. bo los gil ber ti iZu le bu li gax da am Te o re mis sa mar T ­li a no ba eRi a re bi na.gi o de lis Te o re ma am t ki cebs, rom ne bis mi er sis­

te ma Si, ro me lic Se i cavs ariT me ti kis aq si o mebs, mo i Zeb ne ba mtki ce bu le ba, ro me lic am mo ce mul sis te ma Si verc dam t ki ce bu li da verc uar yo fi li iq ne ba. ase rom, am Te o re mam da am s x v ria ma Te ma ti­ko se bis oc ne ba, ma Te ma ti kis sa fuZ v le bi saT vis Ca­mo e ya li be bi naT ara wi na aR m de gob ri vi srul fa so­va ni lo gi ku ri sis te ma.sa zo ga do e ba ki (ro gorc aTe is te bi, ase ve Te is te­

bi) gan c vif re bu li dar Ca gi o de lis Te o re mis fi­lo so fi u ri Se de ge biT – Rmer Tis ar se bo bas Cvens si nam d vi le Si verc da am t ki ceb da verc uar yof!ama ve sa u ku nis da sawyis Si ase Ti ve ka tak liz mi ga­

ni ca da fi zi kam. Tav da je re bu li fi zi ko se bi dar w­mu ne bu le bi iy v nen, rom fi zi kis ka no ne bi sru lad aR we ren sam ya ros. am rwme niTaa gam s W va lu li cno­bi li fran gi fi zi ko sis lag ran Jis ga mo naT q va mi: `ni u to ni iyo ubed ni e re si mo k v dav Ta So ris, vi na­i dan ar se bobs mxo lod er Ti sam ya ro da ni u ton ma aR mo a Ci na mi si ka no ne bi!~ Tu ga vix se nebT lap la sis di a logs im pe ra tor na po le on Tan: _ Tqven da we reT ase Ti udi de si wig ni sam ya ros sis te ma ze da er Txelac ar ax se neT Rmer Ti! – sir, me ar mqo nia ma gis sa Wi ro e ba! _ iyo gul wr ­fe li pa su xi. ro gorc ab so lu tu ri de ter mi niz mis

er T gu li, igi Tvli da, rom sru lad amo ic nob da msof li os yve la mov le nas, Tu mis T vis cno bi li gax de bo da dro is ra Rac mo men t Si msof li o Si yve­la na wi la kis ko or di na ti da siC qa re.dam k vid r da az ri, rom fi zi kam TiT qos da amo wu ra

Ta vi si fun da men tu ri prob le me bi. lord kel vi­ni aR niS nav da, rom kla si ku ri fi zi kis uR rub lo ca ze mo Cans mxo lod orad ­o ri pa ta ra Rru be li: es gax lavT ab so lu tu rad Sa vi sxe u lis ga mos xi­ve ba da me o re _ uc na u ri Tvi se be bi, ro mel sac am J­Rav nebs eTe ri si naT lis tal Re bis gav r ce le bi sas (ma i kel son ­ mor lis eq s pe ri men ti). am ori pa ta ra Rrub li dan `aR mo ce ne bul ma~ axalma Te o ri eb ma – kvan tur ma meq ni kam da far do bi To bis spe ci a lur­ma Te o ri am ga mo iw vi a kla si ku ri fi zi kis ar na xu li msxvre va – mox da fi zi ku ri pa ra dig me bis ga da xed va, Se ic va la TiT qos da ma ra di u li cne be bi – gam rud­da siv r ce, drom da kar ga ab so lu tu ro ba, ma te ri am ma sis ar si da, rac me tad mniS v ne lo va ni a, Se ic va la TviT fi zi ku ri ka no ne bis xa si a Ti – maT da kar ges de ter mi niz mi. mdgo ma re o ba im de nad dra ma tu li iyo, rom plan k ma, ro mel mac Se mo i Ro si naT lis kvan tis cne ba, di di xnis gan va lo ba Si Tvli da, rom mas ar aqvs fi zi ku ri ar si da Ta vis Te o ri a Si eZeb da Sec do mas. arc ain S ta i ni egu e bo da kvan tu ri me qa­ni kis al ba Tur xa si aTs: `ar Se iZ le ba, rom Rmer Ti ago reb des ka ma Tels...~ axal ma Te o ri eb ma sru lad da an g ri es Cve u li

kla si ku ri fi zi kis sam ya ros su ra Ti. `di di afeT qe ­bis~ Te o ri a, ro me lic ma le ve dam t kic da utyu a ri faq te biT – re liq tu ri ga mos xi ve biTa da ga laq ­ti ke bis gab ne vis faq tiT (“разбегание галактик”), gu lis x mob da nu lo va ni wer ti li sa da nu lo va ni dro is mo men tis ar se bo bas, ro de sac Se iq m na sam ya ­ro – dro, ga mos xi ve ba, ma te ri a (am wer tils fi zi ­ko seb ma da ar q ves kos mo su ri sin gu la ro ba), aR we ­res di di afeT qe bis Se de ge bi 10-43 wa mi dan (plan kis epo qa). sak ra lu ri dar Ca mxo lod kiTx va: ra da ra tom afeT q da nu lo van mo men t Si? am drom de ama ­ze mxo lod er Ti pa su xia – Rmer T ma icis!...ra Sia XX sa u ku nis dra ma tiz mi? saq me is gax lavT,

mecniereba da musika

42rom ma Te ma ti ka da fi zi ka iyo is ga sa Re bi, ro me­lic ka cob ri o bas aZ lev da bu ne bis Rrma aR q mis Se­saZ leb lo bas, im WeS ma ri te bis swor ga ge bas, rac anac v leb da qa os sa da sa i dum lo ebas ka no ne bi Ta

da wes ri giT. ada mi a ni ama yad uyu reb da sam ya ros, vi na i dan SeZ lo bu ne bis mra val sa i du lo e ba Ta ax­s na da ma Ti ma Te ma ti ku ri ka no ne biT aR we ra. ori aTas wel ze me ti ma Te ma ti ka mu dam iyo WeS ma ri te­bis Zi e ba Si da am gza ze did war ma te ba sac mi aR wi a. ,,go ne bis sa u ku ne dam Tav r da...~ – wer da ga mo Ce ni­li ame ri ke li mec ni e ri m.kla i ni Ta vis Se sa niS nav wig n Si ,,ma Te ma ti ka. gan sazR v ru lo bis da kar g va” (“Математика� Утрата Определенности”).ma inc, ra mox da? da kar ga ka cob ri o bam RvTa eb ri­

vi har mo ni is rwme na? Ce mi az riT, es ar aris mTa­va ri... har mo nia, ber Z nu li mi To lo gi is Ta nax mad (o mis Rmer Tis _ are si sa da af ro di tes qa liS­vi li) – Tan x mo bis RvTa e ba a. igi ga na sa xi e reb da bed ni er qor wi ne bas (ram de nad iR b li a ni iyo mi si be di, Tqven Se giZ li aT amo i kiTxoT, ma ga li Tad, en cik lo pe dia Wi ki pe dia ­Si). Sem Tx ve vi Ti ar iyo, rom har mo nia – omis qalRmer Ti sa da si la ma zi sa da siy va ru lis Rmer Tis qa liS vi li iyo. Zve li sa­ber Z ne Tis mi To lo gi ur cno bi e re ba Si har mo ni a ze aisa xa maTi war mod ge na or sa wi na aR m de go sawyi­sze. HAmTa va ri gax lavT is, rom ka cob ri o bam da kar­

ga gan sazR v ru lo bis rwme na!…... ro gorc aR niS navs kla ni: `gul g ri lo bam Rmer Tis mi marT da mis T vis sam ya ros ka no ne bis Sem q m ne lis ro lis Ca mor T me­vam, ag reT ve kan ti a ne le bis Se xe du le be bma am ka­no neb ze, TiT qos da Cve u li ada mi a nis go ne bis T vis, ga mo iw via uf lis `re aq ci a~. Rmer T ma ga dawy vi ta da e sa ja kan ti a ne le bi, gan sa kuT re biT ki TviT k ma­yo fi li, Ta vis am par tav ne ba Si Caf lu li da zed me­tad Tav da je re bu li ma Te ma ti ko se bi, `mi ug do~ maT `ara ev k li des ge o met ri a~, ra mac didi dar ty ma mi­a ye na ada mi a nis go ne bis miR we vebs~.da vub run deT isev gi o de lis Te o re mas, vi na i­

dan am Te o remam Za li an di di gav le na iqo nia Cve ni epo qis msof l m xed ve lo ba ze da kul tu ra ze zo ga­dad. am Sro mam ga mo iw via TviT ada mi a nis go ne bi­sa da in te leq tis Se saZ leb lo be bis ga da sinj va. amas Tan da kav Si re biT, ar Se miZ lia ar ga vix se no ame ri ke li fi zi ko si sa da in for ma ti ko sis dug las

mecniereba da musika

harmonia da kadmusi. evelin de morgani (1855-1919)

43

hof S tad te ris Se sa niS na vi wig ni – ,,gi o de li, eSe­ri, ba xi – usas ru lo gir lian da”. am wig n Si av to ri aana li zebs XX sa u ku nis udi de si pi rov ne be bis – ma­Te ma ti kos kurt gi o de lis, mxat var mauric eSe ri sa da kom po zi tor iohan se bas ti an ba xis Se moq me de­bebs. igi aSu qebs kon cef ci ebs, rom leb sac ey r d no ba ma Te ma ti ka, si met ria da go ne ba, ga ni xi lavs siv r­ci sa da dro is pa ra doq sebs, po u lobs pa ra le lebs eSe ris su ra Tebs, ba xis mu si ka sa da iseT gan s x va ve­bul sag nebs So ris, ro go ri caa fi zi ka, ma Te ma ti ka, bi o lo gi a, fsi qo lo gia da Zen ­ bu diz mi. am wig nis wa kiTx vi sas Tqven xvde biT ja dos nur sam ya ro Si, ris Sem deg sxvag va rad Se xe davT Cvens sam ya rosa da sa ku Tar Tavs. wig nis av to ri hof S tad te ri iyo ara or di na ru li

pi rov ne ba – no be lis la u re a tis, fi zi kos hof S­tad te ris Svi li, Tvi To nac xe lov nu ri in te leq­tis dar g Si da fa se bu li mkvle va ri. wig n ma im de nad di di po pu la ro ba mo i po va (ax lac ar wyde ba blo­geb Si mi si gar Ce va), rom…... av tors Se Sur da Ta vi sive wig nis (`ro gorc spe ci a listi, am wig n ma dam r C di­la o…...~), Za li an did xans aRa ra fers wer da. wig ni iwye ba is to ri iT – mo xu ce bu li iohan se­

bas ti an ba xi ew via ber lins, Ta vi si Svi lis, karl fi lip ema nu i lis mo sa na xu leb lad. igi im pe ra to­ris frid rix II­is kar ze msa xu rob da qor ma is te rad. iohan se bas ti an ba xi, ro gorc uk ve sa xel mox ve Wi li mu si ko si, da pa ti Jes im pe ra to ris sa sax le Si. frid­rix II Se sa niS na vi fle i tis ti gax l daT, man da uk ra fle i ta ze ra Rac me lo dia da sTxo va baxs da e we ra va ri a ci e bi am Te ma ze. i.s. bax ma ar da a yov na, Seq m na va ri a ci e bi am ̀ sa me fo

Te ma ze~ da na war mo e bi mi ar T va im pe ra tors (a qe dan mo dis am na war mo e bis sa xel wo de ba `mu si ka lu ri no ba Ti~ an `musikaluri ZRveni~ (~MuzikaliSches Opfer~) hof S tad te ris wig ni zus tad ba xis am na war mo e bis

mi xed vi Taa age bu li _ `sa me fo Te mis~ rols aq as ­ru lebs gi o de lis Te o re ma. av tor ma Se niS na, rom ba xis am Se sa niS nav ka non Si bge re bi ganlagebulia ise Ti ve usas ru lo mwkriv Si da me lo dia mi is w ra ­

fis sul ze viT da ze viT, ro gorc eSe ris cno bil gra vi u ra Si ,,as v la da Ca mos v la”.usas ru lo ki be e bi – es aris am naS ro mis mTa va ri

mo ti vi, ro me lic STa go ne bu lia l.s. da p.pen ro ­u ze bis sta ti iT, 1956 wels da beW di li `fsi qo lo ­gi is bri ta nul Jur nal Si~. Si da ezos mar T kuTxe di

Ca ke ti lia Se no bis ked le biT, ro mel sac sa xu ra vis ma giv rad usas ru lo ki be aqvs. bere bis moZ ra o bis ori ve mi mar Tu le ba _ ze viT da qve viT, ori ve er ­T na i rad usar geb loa da uaz ro, Tum ca miz nob riv STa beW di le bas to ve ben.ma Te ma ti ko seb ma pir ve leb ma Se am C ni es eSe ris na ­

mu Sev re bis kav Si ri Ta vis kvle veb Tan. `i si ni TiT ­qos ver xvde bi an, rom ma Te ma ti ka Si me ab so lu ­tu rad ga u naT le be li var. me ve ra so des Sev Ze li er Txel ma inc mi me Ro kar gi ni Sa ni ma Te ma ti ka Si. sa sa ci lo a, rom me uec rad da kav Si re bu li aR ­

mecniereba da musika

1960. mauric eSeri (1898-1972) `asvla da Camosvla~. liTografia. 1960

mov C n di am mec ni e re bas Tan. mer w mu neT, sko la Si Za li an cu di mos wav le vi ya vi~ _ gul wr fe lad aRi a reb da eSe ri. li Tog ra fi a ze `CanCqeri~ mo ce­mu li kon s t ruq cia war mo ad gens na ge bo bas, rom lis

realobaSi Seq m na Se uZ le be li a. var d nil wyals moZ ra o ba Si moh yavs wis q vi lis bor ba li, Sem deg igi mi e di ne ba dax ril zig za gi se bur Rar Si or koSks So ris da brun de ba im wer til Si, sa i da nac Can C qe­ri iwye ba. ase Ti ve gra vi u ra `bel ve de re~ Seq m ni li iyo 1958 wels, rom lis aSe ne ba ag reT ve Se uZ le be­li a. Ta vis Se moq me de ba Si eSe ri xSi rad ub run de­bo da Ta vis axal gaz r do bis oc ne bebs, ro de sac igi arqiteqtorobas api reb da, mag ram jan m r Te lo bis mdgomareobis ga mo igi am pro fe si i saT vis mi u Reb­lad iyo miC ne u li, vi na i dan da a va de bu li iyo Za­li an iS vi a Ti fsi qi u ri da a va de biT, rac ga mo i xa te­bo da siv r cis avad m yo fur aR q ma Si. ime di a, rom ase Ti mdi da ri da araC ve u leb ri vi

war mo sax vi Ti xed va eSers hqon da ara mxo lod mi si

fsi qi u ri da a va de bis ga mo. aRar ga vag r Ze leb hof­S tad te ris Se sa niS nav wig n Si gan xi lu li sa kiTxe­bis ga Su qe bas, sa dac gan sa kuT re biT di di yu radRe­ba eT mo ba ada mi a nis go ne bis Se saZ leb lo beb sa da xe lov nur in te leqts.ax la ki gan xi lul sa kiTxeb Tan da kav Si re biT min­

da war mo gid gi noT Ce mi su bi eq tu ri az ri. ara mgo­ni a, rom yve la mkiTx vel ma ga i zi a ros Ce mi das k v ne­bi, mag ram ma inc, gav kad ni er de bi da mo gax se nebT…... sa zo ga do e ba Si ar se bobs az ri, rom lis mi xed­

viT ge ni a lo ba `nor ma lu ro bis~ sfe ros miRmaa da esazR v re ba si gi Jes. Ce za re lom b ro zos cno bil wig n Si `ge ni a lo ba da si gi Je~ moy va ni lia am mov­le nis fsi qo­ fi zi o lo gi u ri da sa bu Te ba. sam wu xa­rod, gi o de li si cocx lis bo los mZi me fsi qi ku ri da a va de bis msxver p li gax da. mas mowamvlis Si Si hqon da, ami tom ik ve be bo da mxo lod me uR lis mi er dam za de bu li sak ve biT. me uR lis gar dac va le bis Sem deg, igi ma le ve Sim Si li T gar da ic va la.iohan se bas ti an ba xis mTe li cxov re ba iyo lom b­

ro zos Te o ri is uar yo fa.ba xi bo lo amo sun q vam de iyo si cocx liT sa vse

(ga ix se neT mi si xum ro ba, si ui ta 2), mis Se moq me de­ba Si Tqven ver na xav diT daR li lo bis, an su lis da ce mis niS nebs. sak ma ri sia aR v niS noT, rom mis ge­ni a lur bo lo na war mo eb Si `fu gis xe lov ne ba~, bo­lo fu gis er T ­er Ti Te ma iyo B-a-c-h. mar Ta li a, da Za bul ma mu Sa o bam mas da u zi a na Tva le bi – bav S­vo ba Si igi me ca di ne ob da mTva ris Suq ze da Ta vi si na war mo e bebis ga da we ris dros ar zo gav da mxe ve­lo bas, mag ram, usi naT lo sac mas ar Se uwy ve tia mu­Sa o ba. bo lo 3 wlis man Zil ze is kar na xob da col­sa da Svi lebs Ta vis STa ma go ne bel na war mo ebs. saorgano qo ra li `Sens taxtis winaSe warvsdgebi me axla~ (~Vor deinen Thron���~)iyo mi si uka nas k ne li RvTa eb ri vi qmni le ba, ro me lic aRiq me ba, ro gorc mi si bo lo loc va...ori qor wi ne bi dan baxs hyav da 22 Svi li, bevr maT­

gans mem k vid re o biT er go Se sa niS na vi mu si ka lu ri ni Wi. ga sa ge bia ge ni a lu ri kom po zi to ris, ro gorc ma mis si am aye, ro de sac er T ­erT we ril Si wer da,

44

mecniereba da musika

mauric eSeri. `CanCqeri~. liTografia. 1961

rom Se uZ lia kon cer ti mo awyos mxo lod Ta vi si oja xis wev re bis mo na wi le o biT. nam d vi lad, ra­Rac bib li ur STa beW di le bas to veb da ba xis oja xi, sa dac su fev da udi de si Sro ma da har mo ni a. xo lo mSob le bis bed ni e re ba sa da si xa ruls enac v le bo­da mwu xa re ba da sev da. 1750 wlis 18 iv liss baxs uec rad da ub run da mxed ve lo ba, al baT imi saT vis, rom uka nas k ne lad exi la Ta vi si ax lob le bi. aTi dRis Sem deg man sa mu da mod da xu Wa Tva le bi... mag­ram mi si RvTa eb ri vi mu si ka ka cob ri o bis T vis sa ma­ra di so a!baxs swam da Rmer Ti da mas em sa xu re bo da mTe li

Ta vi si ar sebiT. Ta vi si xe lov ne biT man augo ufals xel Tuq m ne li ta Za ri, ro me lic aRi mar Ta is to ri is sa u ku ne e bis miR ma. mis Se moq me de bas aRi a reb d nen ka cob ri o bis ci vi­

li za ci is mwver va lad. go e Te am bob da, rom `ba xis mu si ka – es aris ma ra di u li har mo ni a, ro me lic

esaubre ba Ta vis Tavs~.di ax, baxs swam da Rmer Ti da es mo da ze ci u ri har­

mo ni a…...mag ram yve la ge ni a lur mec ni ers swam da Rmer Ti...

gi o de lis, ro gorc Rrmad mor w mu ne ada mi anis yo­ve li di la iwye bo da bib li is kiTx viT. 1970 wels man ga mo aq vey na Ta vi si naS ro mi ̀ Rmer Tis ar se bo bis on to lo gi u ri mtki ce bu le ba~.di di ger ma ne li fi zi ko si, kvan tu ri fi zi kis fu­

Zem de be li ha i zen ber gi miiCnevda: `pir ve li ylu pi sa bu ne bis mety ve lo mec ni e re ba Ta Ta si dan aTe is­tad gadagaqcevs, mag ram Ta sis fsker ze Cven gvev­li ne ba ufa li~.di di ni u to ni aR niS nav da: `kos mo sis age bu le ba da

har mo ni a, ro me lic su fevs mas Si, Se iZ le ba aix s nas mxo lod imiT, rom kos mo si Seq m ni lia yov lis­Sem Z le da yov lis m cod ne ar se bis geg miT~. zus tad amave azrs ga moT q vam da didi fi zi ko si an d re am­

45

koncerti san -susiSi. 1852. adolf menceli (1815-1905)

mecniereba da musika

46

pe re: `Rmer Tis ar se bo bis yve la ze da ma je re be li mtki ce bu le ba gax lavT sa Su a le ba Ta har mo ni a, ro­me lic uz run vel yofs sam ya ro Si wes rigs, am wes ri­gis meS ve o biT cocxa li ar se be bi Ta vis or ga niz m­Si po u lo ben yve la fers, rac auci le be lia ma Ti fi zi ku ri Tu su li e ri una re bis ga ni vi Ta re bi sa da gam rav le bi saT vis~. ama sv am t ki cebs di di ain S ta i ni: `bu ne bis ka no ne bis har mo ni a Si vlin de ba Cven ze im­de nad aR ma te bu li go ne ba, rom mas Tan Se da re biT ne bis mi e ri sis te mu ri az rov ne ba da ada mi a nis qme­de ba mo Cans ro gorc uaR re sad um niS v ne lo mi baZ­va”. is aRi a reb da har mo ni is ka no ne bis uze na e so bas da aR niS nav da: `mec ni e rTa mor w mu ne o ba, re li gi u­ro ba mdgo ma re obs har mo ni is ka no ne bis wi na Se aR­ta ce biT mux l mod rek vaSi~.`yve la ge ni a lu ri mec ni e ris mi za ni a, _ ro gorc

aR niS nav da kep le ri _ im ra ci o na lu ri wes ri gi­sa da har mo ni is aR mo Ce na, ro me lic ufal ma gar­da mo uv li na sam ya ros da gvam c no Cven ma Te ma ti kis eniT~.did ma hil ber t ma aago ma Te ma ti kis sa fuZ v le bis

ula ma ze si lo gi ku ri sis te ma, mag ram Tvi Ton ve iyo mi si ngre vis TviT m xil ve li...di di ain S ta i ni si cocx lis bo lom de ar kar gav­

da imeds, rom Seq m ni da ve lis er Ti an Te o ri as – RvTa eb ri vi har mo ni is mwver vals... mag ram ama od...

ge ni a lu ri mo car tis mu si kam mi aR wia srul yo fi­le bas da kos mo sur har mo ni as (mi si rek vi e mi, sim­fo nia #40).iohan se bas ti an baxs, da jil do e buls RvTa eb ri vi

ni WiT, aram xo lod es mo da ze ci u ri har mo ni a, ara­med Tvi Ton qmni da RvTa eb riv har mo ni as…... (ga vix­se noT mi si ada ji oD do mi no ri da mravali sxva).da bo los vity vi – iohan se bas ti an bax ma Se­

ityo sam ya ros si di a dis sa i dum lo!!! (mo is mi neT saorgano to ka ta da fu ga re­ mi nori!).

mecniereba da musika

i.s. baxi vaJiSvilebTan erTad

axali saxelebi

47

a.RliRvaSvili meuRlesTan, j.rozenblumTan erTad

RliR vaS vi li, es, Cem T vis uC ve u lo gva ri pir ve­lad ga vi go ne Cvens res pub li kur mu si kos Ta kon­kur sis buk le tis kiTx vi sas. ma Sin ve da vin te res di, es Te la ve li pa ta ra go go na ro gor ga um k lav de­ba mTli a nad sa qar T ve los mu si kos ­ Sem s ru leb­lebs, miT uf ro Tbi lis Si gaz r dil, mra val g var mu si ka lur sa Tu sxva mxat v rul STa beW di le bebs na zi a rev pi a nis teb s ­ meT qi. ma Sin, ax la uk ve So re­ul 2006 w. ana RliR vaS vil ma la u re a tis sa xe li

mo i po va. im sa kon kur so ma ra To niT dawye bu li, mis arc erT Tbi li sur kon certs ar dav k le bi var, anu dRes ro m ity vi an, mi si fa ni Se vi qe ni. sxva Tay va­nis m cem le bic Se i Zi na. max sovs, anas Ses ru le bu li Su ber tis `mo xe ti a les~ mos me nis Sem deg mrav lis mom s w re b­ma gul baT ma (mi si gva riT mox se ni e ba ar Rirs, mxo lod sa xe li Tac yve la kar gad ic nobs) brZa na: ,,crem li mo me ri a o.” am sity ve bis ga me o re­bas ar Se vu Sin de bi, igi ves vityo di. res pub li ku ri

niWic, ostatobac, qvelmoqmedebac

rusudan quTaTelaZe

axali saxelebi

47

a.RliRvaSvili meuRlesTan, j.rozenblumTan erTad

RliR vaS vi li, es, Cem T vis uC ve u lo gva ri pir ve­lad ga vi go ne Cvens res pub li kur mu si kos Ta kon­kur sis buk le tis kiTx vi sas. ma Sin ve da vin te res di, es Te la ve li pa ta ra go go na ro gor ga um k lav de­ba mTli a nad sa qar T ve los mu si kos ­ Sem s ru leb­lebs, miT uf ro Tbi lis Si gaz r dil, mra val g var mu si ka lur sa Tu sxva mxat v rul STa beW di le bebs na zi a rev pi a nis teb s ­ meT qi. ma Sin, ax la uk ve So re­ul 2006 w. ana RliR vaS vil ma la u re a tis sa xe li

mo i po va. im sa kon kur so ma ra To niT dawye bu li, mis arc erT Tbi li sur kon certs ar dav k le bi var, anu dRes ro m ity vi an, mi si fa ni Se vi qe ni. sxva Tay va­nis m cem le bic Se i Zi na. max sovs, anas Ses ru le bu li Su ber tis `mo xe ti a les~ mos me nis Sem deg mrav lis mom s w re b­ma gul baT ma (mi si gva riT mox se ni e ba ar Rirs, mxo lod sa xe li Tac yve la kar gad ic nobs) brZa na: ,,crem li mo me ri a o.” am sity ve bis ga me o re­bas ar Se vu Sin de bi, igi ves vityo di. res pub li ku ri

niWic, ostatobac, qvelmoqmedebac

rusudan quTaTelaZe

48

axali saxelebi

kon kur si dan ase ve max sovs ana se u li ,,ma ze pa”, go­go nas nor Ci Ti Te biT gaJ Re bu li cxe nis floq­ve bis Tqa ra­ T qu ri, ve lu ri srbo la, ada mi a nu ri su li e ri da xor ci e li tki vi lis mZaf ri Seg r Z ne ba, rac ad re uli asa kis T vis ar c Tu Cve u leb ri vi ra ma a. sa mu da mod da ma max sov r da pro fe sor re vaz Ta va­Zis kla sis er T ­erT kon cer t ze, uC ve u lo prog ra­mi Ta da uC ve u lod Cab ne le bul dar baz Si ga mar­Tu li me si a nis sa i u bi leo Ta ri Ri sad mi miZR v ni li Ci ne bu li sa Ra mo. b­ni re zos Ti To stu den ti di­di fran gi kom po zi to ris cik lis `yrma iesos Svi­di mze ra~­s Ti To pi e sas as ru leb da. yve la mSve­niv rad as ru leb d a! mag ram ana ma inc ga nir Ce o da. aras d ros vyo fil var udab no Si, arc iqa u ri qa ris qrol va miw v ne vi a, arc is vuwyi, xa robs Tu ara am mwir qviS nar Si, am ukac ri el, Tva luw v den siv r ce­Si ler wa mi. me ki Tval mi lu luls, sme nadqce uls, Ca mes mo da ro gor ar xev da, drek da euli ler w mis sust rtos da un do ba ri qa ri, mes mo da ka cob ri o bis mxsne lis, ieso qris tes fe xis xma, mi si na ter fa li qvi Sis Sri a li, TiT qos mis mze ra sac ki vxe dav di ... Tbi li sis pi a nis t Ta sa er Ta So ri so kon kur sis me­

o re tur Si anas mi er Ses ru le bu li lis tis h moll so na tac Se mo i na xa Cem ma xsov nam. aTas jer cocxa li Ses ru le biT mos me ni li na war mo e bi, nak leb cno bi­li, Tu did xe lo van Ta mi er in ter p re ti re bu li es ge ni a lu ri Txzu le ba anam sru li ad ax le bu rad, Ta vi se bu rad Se as ru la. di di gan c diT, uZi ro Si­na ar s Si Rrma wvdo miT, skul p tu ru lad ga mo Zer­wi li sa xe e biT... da arc apa ti es is, rac xe lo van­TaT vis gan sa kuT re biT da sa fa seb la daa miC ne u li _ sa ku Ta ri in ter p re ta ci is una ri, dam k vid re bu li stan dar te bis gan Ta vis daR we va... anu ana RliR vaS­vi li das k v niT, III tur Si ar da uS ves, kon ku ren tebs Ca mo a So res! kon kur se bis is to ri e bi pa ra doq se biT mdi da ri a, ma ga li Te bis moy va nas ar da viwyeb. imas ki ga vix se neb, rom ana se u li h moll so na tis uka nas­k ne li bge ris gaJ Re re bis Ta na ve Ji u rim da ar R via sa kon kur so wes ­ ka no ne bi, fex ze wa mo iW ra da mxur­va le ta Si ga u mar Ta. xo lo ver diq ti sa wi na aR m de­go ga mo i ta na. me ki, anas la u re a to ba Si wa mi Tac ar

Sem par via eW vi! da ga na mar to me!mas me re, rom ity vi an, bev r ma wyal ma Ca i a ra. ana

RliR vaS vi li sxva, ucxo eT Si ga mar Tu li kon kur­se bis la u re a tis wo de be biT dam S ven da. uk ve ori we li iwu re ba, rac ana RliR vaS vi li

ni u ­i or kis Man ne­s kon ser va to ri is, pro fe sor vik tor ro zen ba u mis kla sis ma gis t ri a. kon cer tebs mar Tavs is ra e li sa da po lo ne Tis, ger ma ni is, bo­he mi is na ci o na lur sa da Buc ha u er ­is sa sax lis oq­ros dar baz sa da aSS­is, ni u­ jer sis, mo ris ta u nis gar da mox s nis taZ ris da sxva dar ba zeb Si. am we ri­lis da sa we rad ki ka la mi xel Si ama Re bi na sa Ra mom, 2013w. 13 iv liss ele ne ax v le di a nis sax l ­ mu ze um­Si rom Ca tar da. K kon cer t ze ana Cem T vis axal _ an sam b lis ti sa da me uR lis _ am p lu a Si war mod ga. oTxi xe lis T vis gan kuT v nil na war mo e bebs igi me­uR les Tan, je imz ro zer n b lum Tan er Tad uk rav da. ra Tqma un da, so lo na war mo e be bic Se as ru la. ori od sity va anas Rir se ul par t ni or ze. je imz

ro zen b lu mis mu si ka lur aR z r da ze gav le na mo ux­de ni aT mu si kos mSob leb sa da kom po zi tor lo ri la it mans. sa kon cer to ga moc di le ba mi u Ria Car ne-gie Well Hal l ­i sa da ni u ­i or kis wm. iose bis taZ­ris, ag reT ve sxva das x va fes ti va leb sa da mas ter­k la seb Si, kon kur seb Si. er T ­erT aseT kon kur s Si, Tel ­a vi vis Tel - Ha i­s sa for te pi a no kon cer t Ta sa er Ta So ri so kon kur s ze axal gaz r da mu si ko sebs er T ma ne Ti ga uc ni aT da ma le da qor wi ne bu lan ki­de vac. dRes dRe o biT isi ni cxov ro ben ni u ­i or k Si, sa dac sa Sem s ru leb lo­ sa kon cer to moR va we o bas pe da go gi urs uTav se ben. je im zi, amav d ro u lad, Ya-le da Co lum bia unu ver si te tis iuris tis dip lo mis mflo be li ca a. ele ne ax v le di a nis sax l ­ mu ze um Si bev ri di de­

bu li kon cer tis mom s w re gax la varT. le gen da ru­li mu si ko se bis, ne i ha u zi sa da rix te ris mu si cir e ba mo mis me ni a. es, Ce mi ad re u li bav S vo bi dan ga mo yo­li li, da u viwya ri STa beW di le be bi a. am zRap rul sam ya ros Tan, mis uni ka lur di a sax lis Tan, eliC ka ax v le di an Tan da kav Si re bu li mo go ne be bi aq imi­tom mo vix se ni e, min do da xa zi ga mes va, ro gor at­

49

mos fe ro Si ga mar Ta ana RliR vaS vil maK kon cer­ti, am Wer q veS vi si Ti Te biT gax mi a ne bu li han gi dar xe u la. Ees xom bevrs ava leb da axal gaz r da mu si ko sebs. jer mar to kon cer tis prog ra ma iyo Tbi li se li

msme ne li saT vis uC ve u lo, ga uc ve Te li. zo gi ram, Tu ar vcde bi, pir ve lad, zo gi ki, da nam d vi le biT vi ci, pir ve lad Ses rul da Cven Si. ai, de bi u sis ,,pa ta ra si u i ta”, 4 pi e sis gan Sed ge­

ni li (nav Si, kor te Ji, me nu e ti, ba le ti), mTli a­nad, me, ma ga li Tad, pir ve lad mo vis mi ne. bev r jer msme ni a, mag ram 4 xe liT Ses ru le bu li, sen ­ san sis far Tod cno bi li ,,cxo ve le bis kar na va li” (sa i­da nac ,,mo mak v da vi ge dis” ube re be li me lo di a, sa yo vel Tao siy va ru liT rom sar geb lobs, mag ram ume tes wi lad ba le ri na Ta Ses ru le bas ax lavs

xol me), ase ve xSi rad ro di gvxvde ba prog ra meb Si. le oS iana Ce kis so na ta, sa xel wo de biT `1905 wlis

pir ve li oq tom be ri~, da nam d vi le biT vity vi, ara­Tu ara vis Se us ru le bia Tbi lis Si, mi si ar se bo­ba mxo lod ax la Se vityve. es Rrmad dra ma tu li, tra giz mis mu qi fe re biT gaJ Ren Ti li mu si ka did Cex kom po zi tors Ce xe Tis q. brno Si de mon s t ra ci i sas mok lu li mSvi do bi a ni pro tes tan tis xsov ni sad mi mi uZR v ni a. anas Ses ru le biT or na wi li a ni so na tis (I naw. _ wi naT g r Z no ba; II naw. _ sik v di li) Ti To­e u li no ti Cems guls uSu a lod xvde bo da. am SeT­m x ve va Si ar Rirs sa u ba ri teq ni kur mxa re sa an sxva pi a nis tur Rir se beb ze, mwyob ri for mis Ca moq na ze da sxva... a se me go na, iana Ce kis su li mis T vis sru­li ad ucxo ga re mo Si, Tbi lis ­ qa laq Si tri a leb da da mSvi do bi a ni pro tes tan ti sad mi wrfe li Ta nag­

axali saxelebi

koncerti e.axvledianis saxl -muzeumSi

50

axali saxelebi

r Z no biT gan g v msW va lav da. sxva Ta So ris, dav Zen, ram de ni qar T ve li elo de ba msgavs mu si kas! arc sen ­ san sis `cxo vel Ta kar na va lis~ Ti To e­

u li pi e sis gan xil vas Se vud ge bi. du e ti Sex mat­k bi le bu li iyo. sru li ad sa o ca ri iyo bger we ra _ cxad liv ga is mo da grZel yu ras yro yi ni ca da uR ran tye Si mi ma lu li obo li gu gu lis ka eS ni­a ni ,,gu­ gu”, wylis na kad Ta liv li vic, tal Re bis Cqe fac da spi los na bi je bis sim Zi mec, mam la yin was yi vi li ca da qaT me bis ka ka nic... anas bger we ris iS­vi a Ti una ri axa si a Tebs sa er Tod. sxva sac aR v niS nav. for mis mwyob ri age bis unars, di na mi kis gan W v re­tas, la mis pir ve li bge ri dan uka nas k ne lam de. igi yo vel not Sia xol me Ca Zi ru li. arc er Ti fu Wi Jes ti, yal bi, msme nel ze gaT v li li, fsev do ar tis­tu li moZ ra o ba...

Bis ­ ze pa su xad dak rul na war mo e beb sac araa miC­ve u li Cve ne bu ri msme ne li. je im z ma ba xis ,,gol d­ber gis va ri a ci e bis~ Te ma da pir ve li va ri a cia dag­vik ra, anam ki pa de rev s kis `sa Ra mo~. lis tis `me fis to­ valss~ ma inc ga mov yof. ga moc­

di li mu si ko sis siR r mi se u li wvdo ma sWvi o da am, mar T lac `sa ta ni se bu ri~ na war mo e bis RliR vaS vi­li se ul Ses ru le ba Si. ga max sen da, lis ti, Tur me, vid re am Txzu le bas sa ja rod Se as ru leb da xol me, jer kla vi a tu ras ga da sa xav da jvars, me re ki Tvi­Ton pir j vars ga da i wer da. amiT, al baT, bo ro ti Za lis gan Ta vis dac vas cdi lob da. a na se uli dak­v ri sas ise cxa dad Ca mes mo da me fis to fe lis xar xa­ri, bo ro ti Za lis Ta re Si da amav d ro u lad, gret­he nis uman ko sa xis TrTol va, rom mec, une bu rad, pir j va ris ga da sax va mo min da. ra Tqma un da, ar gam k vir ve bia anas mi er ase mo wi fu li Ses ru le ba, aki aR v niS ne ki de vac, mis gan Se mor Ce ni li ad re u­li Ses ru le bis STa beW di le ba, mag ram ax la ki dev me ti vaJ ka cu ri Za la, mo wi fu li xe lo va nis xed va, mxat v rul ar s Si ki dev me ti wvdo ma Se i niS ne bo da...iq neb arc Sem Tx ve viT da me ba da ze mox se ne bu li pe­

i za Ju ri aso ci a ci a, ra me Tu Ta vad anas aqvs mxat v­ru li xed va. max sovs, Ta vis er T ­erT so lo kon­certs, Tbilisis kon ser va to ri is mci re dar baz Si

rom ga mar Ta, da ur To sa ku Ta ri fo to­ ga mo fe na. kox tad mo Car Co e bul fo to su ra Teb ze ori gi na lu­ri ra kur siT iyo aR beW di li Tval war m ta ci bu ne­bis su ra Te bi _ Se mod go mis, ga zafxu lis... tri al min dor Si euli xi sa, mis to teb Si CaR ven Ti li mim­wux ris mzis sxi vi sa, TrTvi liT mo fe ni li kor di­sa, ax lad ga moR vi Ze bu li iisa... bu ne bis, mxo lod da mxo lod bu ne bis... fo tog ra fi a, esec mi si mxat v ru­li xed vis er Ti mxare Ta ga ni a. ras vu sur veb di axal gaz r da, Se moq me de bi Ti gzis

da sawyis Si myof mu si kos Ta wyvils? ur Ti er T ga­ge bis, Tan x mi e re bis Se nar Cu ne bas, mxat v rul ­es Te­ti kur gza ze Se u fer xe bel win s v las. a nas ki vu sur­veb di, sam Sob los gan mo So re buls, ucxo, So re ul mi wa­ wyal ze, ucxo ga re mo Si, Cvens prag ma tul dro Si, fuW fa se u lo ba Ta mZlav ri aR ze ve bis xa­na Si, gaf r Txi le bo des, Se enarCunebinos is xa la­si grZno be bi, gan c da Ta is si fa qi ze da siw r fe le, rom li Tac di di xnis win Te la vel ma nor C ma go­go nam ag re rigad mom xib la. usa mar T lo ba iq ne bo da isic ar mex se ne bi na, pe da­

go geb Sic Tu ro gor ga u mar T la anas. jer iyo da Te la vis sa u ke Te so pe da gogs oko lots mi a ba res. me re Cvens ,,ni Wi er Ta aT w led Si” ma ri ne ge laS vi­lis, ram de ni me la u re tis aR m z r de lis, la mis de­dob ri vi mzrun ve lo bis frTeb q veS ga a ta ra sko lis wle bi. da bo los, war Ci ne biT da am Tav ra Tbi li sis v. sa ra jiS vi lis sax. sa xel m wi fo kon ser va to ri is rCe u li pi rov ne bis, eme ri tu sis, b­ni re vaz Ta va­Zis sa ba ka lav ro kla si. arc erT maT gans anam uan­ga ro ama gis mis xa li ar da u kar ga.

P�S� da sas ruls usa Tu o daa aR sa niS ni, rom mu si­ko se bis kon cer ti saq vel moq me do iyo. Se mo su li Tan xa Cvi li bav S vis, 7 Tvis ni ko loz ja ne li Zis ga­dar Ce nas mox mar de ba. mu si ko se bis es Za lis x me vac, uda vod, da sa fa se be li a.

51

istoriis furceli

es mSve ni e ri, sa oc rad saT no ga reg no bis qal ba to­ni Ta mar vax va xiS vi lia ­ pir ve li qar T ve li kom­po zi to ri­ qa li, ro mel sac wels da ba de bi dan 120 we li us rul de ba. es sa xe li far To sa zo ga do e bi­saT vis ar aris cno bi li, arada, igi gax lavT ba le­te bis, pan to mi me bis, sa vi o li no kon cer tis, kan ta­tis, sa for te pi a no pi e se bi sa da sim Re re bis av to­ri. Ta mar vax va xiS vi li na yo fi e rad moR va we ob da Te at ra lu ri mu si kis sfe ro Si, hqon da mWid ro Se moq me de bi Ti kav Si ri mar ja niS vil Tan. mis mi er ga for me bu li speq tak le bi qar Tu li Te at ra lu ri xe lov ne bis oq ros fon d Sia Se su li, ma ga li Tad, `cxvris wya ro~, ̀ u ri el akos ta~ da sxv. gar da ami sa, 20­i an wleb Si igi iyo Tbi li sis ori ve dra ma tu­li Te at ris mu si ka lu ri gan yo fi le bis gam ge, ase ve 1926 wels da ar se bu li Tbi li sis mu Sa Ta Te at ris mu si ka lu ri gan yo fi le bis gam ge, ku ri reb da qu Ta­i sis mes xiS vi lis sa xe lo bis Te at ris mu si ka lur ga ny o fi le bas. vax va xiS vi lis Rvaw li qar Tu li mu si ka lur ­ Te­

at ra lu ri kul tu ris is to ri a Si amiT ar amo i wu­re ba. 20­i ani wle bis da sawyis Si, sa mu si ko ga naT­le bis re or ga ni za ci is pe ri od Si, sul axal gaz r da Ta mar vax va xiS vi li pir ve li sa mu si ko sas wav leb­lis di req to rad da i niS na. man sas wav le bel Si mo­iw via cno bi li Ce lis ti mi ni a ri da pi a nis ti ais ber­gi. mi si ve ini ci a ti viT Se mo Re bul iq na for te pi a­no ze swav le bis me To di ka, ma Sin, ro de sac es sa ga ni kon ser va to ri a Sic ar ikiTxe bo da. gar da ami sa, sas wav le bel Si Ta mar vax va xiS vil ma Ca mo aya li ba kom po zi ci is kla si, rom lis xel m ZR va ne lad kuS­na ri o vi da iniS na. swo red am klas Si swav lob d nen iona tus ki a, va no go ki e li, gri gol Cxik va Ze da 15 wlis an d ria ba lan Ci va Ze. 1923 wels, ro de sac kon­ser va to ri is req to ris Ta nam de bo ba za qa ria fa li­aS vil ma da i ka va, man es kla si, kuS na ri ov Tan er­Tad, gad mo ita na kon ser va to ri a Si da ase da ar s da Tbi li sis kon ser va to ri a Si kom po zi ci is ka Ted ra. yo ve li ve ze mo T q mu lis mi u xe da vad, Ta mar vax­

va xiS vi li mkvle va rebis T vis `mo u xel Te be li~ pi rov ne ba a. da kar gu lia mTe li mi si ar qi vi, na­war mo e be bi, rom le bic un da dad g mu li yo sce na ze, ma ga li Tad ba le te bi: `spar ta ki~, `ar go nav te bi~, `gri bo e do vi sad mi~. ga moq vey ne bu li ma sa la Ta mar vax va xiS vi lis Se moq me de bis Se sa xeb uaR re sad mwi­ri a. in for ma cia mis Se sa xeb gvxvde ba gr.CxikvaZis wig n Si `saqar T ve los sabWoTa kom po zi to re bi~, ase ve qar Tul sab Wo Ta en cik lo pe di a Si. mar ja niS­vi lis Te at ris 50 wel Tan da kav Si re biT Jur nal `sab Wo Ta xe lov ne ba Si~ da i beW da Ta mar vax va xiS vi­

Tamar vaxvaxiSvili

na na lo ria

istoriis furceli

52

li sad mi miZR v ni li na Te la ja va xiS vi lis we ri li. mSral in for ma ci as mi si gar dac va le bis Se sa xeb wa vawy di 1977 wlis Jur nal «Советская музыка»­Si. cno bi li a, rom 1933 wli dan Ta mar vax va xiS vi li mos kov Si cxov rob da da gar dac va le bam de ram de­ni me wliT ad re Tbi lis Si dab run da. arc sam Sob­lo Si mi si dab ru ne bis Ta ri Ri aris da zus te bu li _ zo gan 1971, xo lo zo gan 1976 we lia mi Ti Te bu li. Tum ca, pir ve li Ta ri Ri uf ro sar w mu no a, rad gan 1972 wels aRi niS na mar ja niS vi lis da ba de bi dan 100 wlis Ta vi da Ta mar vax va xiS vi li, xan daz mu lo­bis mi u xe da vad, iyo sa i u bi leo ko mi si is wev ri da mom x se ne b e lic (sa bed ni e rod, am mox se ne bis audio Ca na we ri da cu lia sa qar T ve los erov nul ar qiv­Si). Cvens war mod ge nas am qal ba ton ze am did rebs sa­

qar T ve los erov nul ar qiv Si da cu li er T ­er Ti sa bu Ti, ro me lic mow mobs, rom Ta mar vax va xiS vi­li ewe o da saq vel moq me do saq mi a no bas _ iyo e.w. «Дамский кружок»­is aq ti u ri wev ri: «Члены этого кружка (Анна Ивановна Китиашвили, Казимира Густавовна Башкевич и ее мать, Нина

Ивановна Мдивани, Экатирина Ревазовна Эристави, композитор Тамара Вахвахишвили, Анастасия Ревазовна Амилахвари – урожденная Эристави, работавшая над переводом «Витязя в тигровой шкуре») были особенно активны в 1914 году во время первой мировой войны: шили белье солдатам, к праздникам мешочки с гостинцами, готовили портянки и т�д� ». ga sak vi ri a, rom uf ro si Ta o bis qar T vel mu si ko­

sebs ar hqo ni aT kon taq ti Ta mar vax va xiS vil Tan ma Si nac, ro de sac igi Tbi lis Si dab run da, rac ba­ton ma gul baT to ra Zem, qal ba ton ma me ri da vi TaS­vil ma da sxveb ma da mi das tu res. amas ver da vab ra­lebT qal ba to ni Ta ma ris xa si aTs _ igi uaR re sad ko mu ni ka be lu ri da ke Til So bi li pi rov ne ba yo­fi la. re Ji sor da viT ron de lis vaJ ma, aleq san d­re ron del ma mi am bo ase Ti is to ri a. 60­i an wleb Si man ga ic no im d ro in de li mos ko vis in te leq tu a­lu ri eli tis er T ­er Ti war mo mad ge ne li, ro mel­mac ga ix se na Ta vi si me zo be li ­ uaR re sad ke Til­So bi li, stu mar T moy va re qar T ve li qal ba to ni, ro mel Ta nac kon taq ti ne bis mi er ada mi ans ,,zrdi da zne ob ri vad da su li e rad~. es Ta mar vax va xiS vi li gax l daT.... al baT Ta mar vax va xiS vi lis da um sa xu reb lad mi ­

viwye bas Ta vi si ax s na aqvs. ga vix se noT ra ga re mo ­Si ux de bo da mas cxov re ba da ro go ri iyo mi si Se ­moq me de bi Ti in te re se bis wre. ori o de sity viT mi s bav S vo ba ze. igi da i ba da var Sa va Si sam xed ro pi ris ojax Si. ma ma mi si ni ko loz vax va xiS vi li sam xed ro ka ri e ram de swav lob da Tbi li sis sa mu si ko sas wav ­le bel Si da ga mo di o da ki de vac kon cer teb ze, ro ­gorc mom Re ra li da ro gorc me vi o li ne. swo red ma ma iyo Ta mar vax va xiS vi lis mu si kis pir ve li mas ­wav le be li. Sem deg Ta mar vax va xiS vi li swav lob da Tbi li sis fi lar mo ni u li sa zo ga do e bis mu si ka lur sas wav le bel Si, pi a nis tis, ni ko loz ni ko la e vis klas Si, xo lo sas wav leb lis dam Tav re bis Sem deg swav la ga nag r Zo kom po zi ci is spe ci a lo biT To ma gar t man Tan da aleq san d re Ce rep nin Tan. To ma gar t man ze Se va Ce roT Cve ni yu radRe ba. igi

patara T.vaxvaxiSvili mamasTan, n.vaxvaxiSvilTan erTad

53

iyo mra val m x ri vi mu si ko si ­ Te o re ti ko si, kom po­zi to ri, pi a nis ti (ser gei ta ne e vis, an ton aren s kis, ana esi po vas mo wa fe). ma ri is Te at r Si war ma te biT id g me bo da mi si ba le ti «Аленький цветочик», rom lis qo re og ra fi iyo pe ti pas Se moq me de bi Ti prin ci pe bis mim de va ri no ko lai le ga ti da un da vi fiq roT, rom gar t ma nis mu si ka ami saT vis sav se biT Se saty vis ma sa las war mo ad gen da. mag ram XX sa u ku­nis 10­i an wleb Si gar t ma ni da u ax lov da mo der nis­tu li ori en ta ci is mqo ne mxat v ru li in te li gen ci­is war mo mad gen lebs da mkveT rad Sec va la Ta vi si Se moq me de bi Ti in te re se bis mi mar Tu le ba, igi da in­te res da ab s t raq ci o niz miT da Ta vad da iwyo xat va. 1912 wels gar t ma ni ga em g zav ra mi un xen Si, sa dac da­u ax lov da eqspre si o niz miT ga ta ce bul kom po zi to­rebs, mxat v rebs, po e tebs. igi da u me gob r da kan din­s kis da da we ra mu si ka ope ri saT vis`yvi Te li bge ra~ kan din s kis libretos mixedviT (Der Gel be Klang; 1912). gar t ma ni ibeW de bo da Jur nal Si `lur ji mxe­da ri~. di di re zo nan si moh y va mis we rils sa Ta u riT ,,a nar qi is Se sa xeb mu si ka Si~. am we ri lis av to ris xel Si aR moC n da Ta mar vax va xiS vi li Tbi li sis sa ­mu si ko sas wav le bel Si. igi uTu od gan s x vav de bo da sxva mo wa fe e bi sa gan Ta vi si ga naT le biT da ucxo ene bis cod niT (qar Tu li sa da ru su lis gar da Ta vi suf lad flob da ger ma nuls da fran guls). Se saZ lo a, mis ma pe da gog ma aRZ ra mas Si in te re si axa li xe lov ne bi sad mi. Ta vis pir vel Se moq me de ­biT cdeb Si vax va xiS vi li sa ku Tar gzas da ad ga. man ar mi mar Ta arc ro manss, arc sa gun do mu si kas, arc ope ras da ma Sin, ro de sac qar Tu li sa zo ga do e ba ze ­i mob da qar Tu li kla si ku ri ope ris da ba de bas, vax ­va xiS vi li da in te res da pan to mi mis Jan riT. Se saZ ­lo a, es mox da ko te mar ja niS vi lis Se moq me de bi Ti ide e bis ze gav le niT, ro me lic imxa nad ga ta ce bu li iyo sce nu ri da mo mij na ve xe lov ne ba Ta ele men te ­bis or ga nu li sin Te zis ide iT. speq tak leb Si, mu si ­kis gar da, igi did mniS v ne lo bas ani Web da ga na Te ­bas, plas ti kas, cek vas. igi mo i xib la vax va xiS vi lis mu si kis uC ve u lod moq ni li rit miT da xmo va ne bis gan sa kuT re bu li plas ti ku ro biT da axal gaz r da

kom po zi tors mas Tan Ta nam Sor om lo ba Ses Ta va za. am pe ri od Si Ta mar vax va xiS vi li sa da ko te mar ja ­niS vi lis Se moq me de bi Ti Ta nam S rom lo bis Se de gia pan to mi me bi: ,,mze Tam ze~, ,,xan Za ri~, ,,i ra nu li pan ­to mi ma~, „av ga ro zi“. 1919 wels Ta mar vax va xiS vil ma Seq m na pir ve li qar Tu li ba le ti ,,ba xu sis dRe sas ­wa u li~ da ori wlis Sem deg ,,siy va ru lis neq ta ri~. ori ve ba le ti da id ga Tbi li sis sa o pe ro Te at ris sce na ze, mag ram es na war mo e be bi ar aR moC n da sa Wi ­ro dros sa Wi ro ad gi las arc Si na ar sis da, Se saZ ­lo a, arc mu si ka lu ri enis Tval saz ri siT. uk ve Se moq me de bi Ti gzis da sawyis Si ga mov lin da

istoriis furceli

k.marjaniSvili, T.vaxvaxiSvili, T,RoRoberiZe, p.ocxeli

54

istoriis furceli

qvemodan pirvel rigSi p.ocxeli,meoreSi -v.anjafariZe, mesameSi -T.vaxvaxiSvili, s.JorJoliani da sxv.

55

Ta mar vax va xiS vi lis in te re si mu si ka lur ­ Te at ra­lu ri Jan re bis sfe e ro Si mim di na re axa li ten den­ci e bi sad mi. am mxriv bev ri sa in te re so ram xde bo da pe ter bur g Si da Ta mar vax va xiS vil ma swav lis gag­r Ze le ba pe ter bur gis kon ser va to ri a Si ga dawy vi­ta. Zne li saT q me lia, ram ga uc rua mas ime de bi _ swav le bis aka de miz m ma, Tu axa li sab Wo u ri kul tu­ru li po li ti kis ma xin j ma for meb ma. faq ti is aris, rom sul ma le igi pa riz Si ga em g zav ra. ro gorc vi­ciT, 20­i an wleb Si es qa la qi mag ni ti viT izi dav da axa li xe lov ne bis ide e biT Se py ro bil mu si ko sebs da mxat v rebs. iq cxov rob d nen mi si yo fi li pe da­go ge bi To ma gar t ma nic da aleq san d re Ce rep ni ni, rom le bic sak ma od cno bil ni iy v nen pa ri zis mxat v­rul wre eb Si. Ce rep ni ni iyo ru su li kon ser va to­ri is req to ri, xo lo gar t ma ni ama ve kon ser va to­ri is pro fe so ri. ori ve ewe o da aq ti ur Se moq me de­biT moR va we o bas. swo red ma Ti rCe viT vax va xiS vil ma ga i a ra kom­

po zi ci is kur si pa ri zis kon ser va to ri a Si pol vi­dal Tan, ro me lic Zi ri Ta dad mu si ka lur ­ Te at­ra lu ri Jan re bis sfe ro Si moR va we ob da. pa ri zis ko mi kur ope ra Si xSi rad id g me bo da mi si ba le te­bi, ope re bi da pan to mi me bi, rom leb sac igi Ta vad di ri Jo rob da. amgvarad, un da vi fiq roT, rom aq Ta mar vax va xiS vi li iZen da sa in te re so da sa sar­geb lo Se moq me de biT ga moc di le bas. ar aris ga­sak vi ri, rom sam Sob lo Si dab rune bi sas igi mo eq ca Tbi li sis Te at ra lu ri cxov re bis Su a gul Si. ko te mar ja niS vil ma upi ro bod mi an do mas Ta vi si sa u ke­Te so speq tak le bis mu si ka lu ri ga for me ba. kom po­zi to ri miiCnev da, rom es iyo mi si cxov re bis yve­la ze sa in te re so da bed ni e ri pe ri o di, ro me lic man asa xa wig neb Si: `11 we li ko te mar ja ni Svil Tan~, `ko te mar ja niS vi lis eq vsi speq tak li~, `ko te mar­ja niS vi li Ta vi si ve sity ve biT~. am wleb Si qar Tu li Te at ri gan sa kuT re bul aR­

mav lo bas ga nic di da. Te at r Si da saS ve bi iyo gar k­ve u li pi ro bi To ba da am de nad, aq pro let kul tis ide e bi sad mi uf ro moq ni li mid go ma iyo Se saZ le­be li. Sem Tx ve vi Ti ar aris, rom swo red Te at r Si

mo i ya res Ta vi mo der nis tu li ori en ta ci is mqo ne re Ji so reb ma ko te mar ja niS vil ma da san d ro ax me­tel ma, Te at ra lur ma mxat v reb ma pet re ocxel ma da so lo mon vir sa la Zem, kom po zi tor ma Ta mar vax­va xiS vil ma da sxv.30­i an wleb Si sul uf ro da uf ro Zli er de bo­

da ide o lo gi u ri pre si. zem d go mi or ga no e bis mi­er mtkic de bo da mra val ricxo va ni de bu le be bi da brZane be bi sab Wo Ta kav Si ris mas S ta biT `er Ti a ni kul tu ru li mSe ne b lo bis~ geg mis cxov re ba Si ga ta­re bis Se sa xeb. kar gad vi ciT, ra be di ew ia im xe lo­va nebs, vi si Se moq me de bac ar Tav s de bo da sab Wo Ta kul tu ris gan vi Ta re bis ma gis t ra lur xaz Si. Ta mar vax va xiS vils `Se la xu li~ re pu ta cia hqon da: mi si Se moq me de bi Ti in te re se bi Sors iyo so ci a lis tu ri re a liz mis moTxov ne bi sa gan, igi cxov rob da pa riz­Si da, rac mTa va ri a, Ta nam S rom lob da da me gob­rob da `xal xis mtreb Tan~. sa bed ni e rod, igi ga­da ur Ca rep re si ebs, magr am mis mi marT das jis sxva for me bi iyo ga mo ye ne bu li _ mi si na war mo e be bi ar srul de bo da, uc na ur vi Ta re ba Si qre bo da mu si ka­lu ri ma sa la, aRar id g me bo da ama Tu im Te at ris sa mu Sao geg ma Si Se ta ni li speq tak le bi. Ta mar vax­va xiS vi li ar gax da sab Wo Ta kom po zi tor Ta oja­xis srul yo fi li wev ri, rac me qa ni ku rad aviw ro­eb da mi si ko le ge bi sa da me gob re bis wres. da ma inc, dRes Cven vix se nebT mas da vcdi lobT na Te li mov­fi noT mis bi og ra fi as da Se moq me de bi Ti cxov re bis de ta lebs. vin icis, egeb erT mSve ni er dRes da in­te re se bu li mkvle va ri mi ag nebs Ta mar vax va xiS vi­lis na war mo e bebs, ra Ta sa Ta na dod Se a fa sos mi si Rvaw li qar Tu li kul tu ris is to ri a Si.

P

P.S. avtori madlobas uxdis eka WabaSvils fotomasalis mowodebisaTvis.

istoriis furceli

56

studenturi gverdi

audi to ri is udi de si na wi li kon cer teb ze si a mov­ne bis mi sa Re bad da dis. mu si ko se bi _ ara mxo lod. gvin da Tu ara, mog v wons Tu ara, es Cve ni sa mu Sao pro ce sis na wi li a. da Tu ki kon cer ti kar gi a, ma Sin mu Sa o bac Za li an sa si a mov no a. kon cer ti prob le mis sa u ke Te so in di ka to ri ca a.

ami tom, sul uf ro xSi rad vfiq rob im prob le­meb ze, rom le bic ama Tu im kon k re tul Sem Tx ve va­Si wa mo iW re ba xol me. prob le mis wya ro yo vel T­vis sxva das x va a: Sem s ru le be li, msme ne li, sa er To kul tu ru li mdgo ma re o ba, ro me lic wle bis man­Zil ze ya lib de bo da, az rov ne bis Ta vi se bu re ba, an Tu gne bavT, ase gav r ce le bu li ver si iT _ men ta­li te ti, ro mel ic am sa er To kul tu ru li mdgo ma­re o bis Ca mo ya li be bis mi zez Ta rig Si bo lo su lac ar aris da ase Sem deg. ami tom, bo lo Tve e bis sa­kon cer to cxov re bis aR we ras mir Cev nia Tqve ni yu­

radRe ba swo red am prob le me bis na wils mi vapy ro. Ta nac, kri ti ka xom mxo lod mi mo xil va ara a, is ana­liz sa da Se fa se ba sac gu lis x mobs, am Sem Tx ve va Si im mdgo ma re o bi sa, ra sac kon cer te bi aaS ka ra ve bs.

eti u di pir ve li: pa su xi TiT q mis ri to ri kul Se­kiTx va ze

„ra da e mar TaT Cvens kom po zi to rebs? ra tom ari­an ase Ti dep re si u le bi?“ ­ mkiTxa er T ma me go bar ma mas Sem deg, rac dam Tav r da kon cer ti sa xel wo de­biT „uZ ve le si da uax le si mu si ka“ ­ uk ve tra di­ci ad qce u li _ sa er Ta So ri so sa mu si kis m cod neo stu den tu ri kon fe ren cia­kon kur sis far g leb Si. am kon cer tis spe ci fi ka isa a, rom stu den ti kom­po zi to re bis axa li na war mo e be bis Ses ru le ba Si stu den ti mu si kis m cod ne e bi mo na wi le o ben. esaa

ori etiudi aqtualur Temebze

yve las kar gad mo ex se ne ba, rom qar Tu li mu si ka lu ri kri ti ka dRes kri ziss ga nic dis da xel Sewyo­bas sa Wi ro ebs. xe lov ne baT m cod ne o bis am dar gis mi marT in te re si dRi TidRe kle bu lobs, faq tob­ri vad, kon ser va to ri a Si am fa kul tet ze kon kur si TiT q mis aRa ra a. ami tom, kul tu ris sa mi nis t ros mi er wels da fuZ ne bu li da ga mocxa de bu li kon kur si _ wlis sa u ke Te so sa mu si kis m cod ne o­ k ri ti­ku li stu den tu ri na mu Se va ri, vfiq robT, me tad mniS v ne lo va ni wa mowye ba a.cxa di a, kon kur s Si mo na wi le Ta ra o de no ba mci re iyo, sul oTxi, mag ram vi me dov nebT, rom mo ma val­Si kon kur s Si mo na wi le o bis me ti msur ve li gamoC n de ba, rac xels Se uwyobs am dar gis gan vi Ta re bas.wle van del kon kur s Si 3 pre mia iyo gan sazR v ru li: I pre mia _ 1 000 la ri, II pre mia _ 800la ri, III pre mia _ 600 la ri. pri zis sa xiT iyo kon kur s Si ga mar j ve bu li Te mis Jur nal ,,mu si ka Si” ga moq vey­ne bac. sam wu xa rod, am je rad ga i ca mxo lod III pre mia. mkiTx vels vTa va zobT kon kur s Si ga mar j ve bu li doq to ran tu ris stu den tis, maia si gu as sta ti as.

maia sigua

sa Su a le ba maT T vis sxva ra kur siT, „Sig ni dan“ da­i na xon odes me ma Ti kvle vis Se saZ lo obi eq ti da imu Sa on cocxal av tor Tan. gar da ami sa, es kon cer­ti iZ le va er T g var su raTs, Tu ra xde ba dRes uax­les qar Tul mu si ka Si. su raT ma ki, ro gorc miTx­res, dep re si u lis STa beW di le ba da to va. ro gorc miTx res ­ meT qi, vwer, rad gan, Ta vad gax l diT er T ­er Ti Sem s ru le be li­ mu si kis m cod ne da or m x ri vi dak vir ve bis sa Su a le ba mqon da.si nam d vi le Si, na war mo e be bi, rom le bic wels kom­

po zi to reb ma war mo ad gi nes, er Ti ­o ri ga mo nak­li sis gar da, ub ra lod, erT to nus Si Seq m ni li

aR moC n da da mas dep re si ul ze me tad me di ta ci urs da var q mev di, mag ram, di so nan se biT ga je re bu li me­di ta ci u ro ba, ro me lic yo vel T vis ro dia ga sa ge­bi, Se saZ loa ga re dan mar T la dep re si u lis STa­beW di le bas qmni da. ga u ge ba ri ki imi to ma a, rom maT mi er saT q me li ar aris da ma je re be lad gad mo ce mu­li, xan da xan ki _ xe lov nu ri ca a. gan v mar tav. ro gorc we si, xSir Sem Tx ve va Si, abi tu ri en te bis

sa mi ka te go ria mo dis: ise Te bi, vi sac, Se saZ lo a, ad re arc hqon da mi Re bu li sa fuZ v li a ni mu si ka­lu ri ga naT le ba, maT, ro gorc we si, kon k re tu li

57

studenturi koncerti

gardasaxvebi

58

studenturi gverdi

in te re se bi aqvT Ta na med ro ve kom po zi ci is ro me­li me kon k re tul sfe ros Tan da kav Si re biT. ga ci le biT di dia ma Ti ricx vi , ro mel Tac kon­

ser va to ri am de ga naT le ba aT w led ­ sas wav leb­leb Si mi i Res. isi ni mi sa Reb ga moc da ze to na lur na war mo e bebs war mo ad ge nen, sxvag va rad _ isi ni az rov ne ben jer ki dev to na lo ba Si. es bu neb ri vi a. kon ser va to ri am de, mTe li cxov re ba, yve la, vinc mu si kas spe ci a li ze bul sko leb Si iRebs, Zi ri Ta­dad, sul to na lur mu si ka ze viz r de biT. to na lu ri _ ba ro ko­ k la si kur ­ ro man ti ku li _ mu si ka me­fobs sa kon cer to sce neb ze, did wi lad _ ra di o sa da te le vi zi eb Sic. ara da, pro fe si u li, aka de mi u ri mu si ka uk ve di di xa nia to na lo ba Si aRar iwe re ba (swo red wels Se us rul da asi we li stra vin s kis „saR v To ga zafxuls“, ro me lic e.w. axa li mu si kis er T ­erT da sa ba mad mi iC ne va). si nam d vi le Si, to na lo ba ze uaris Tqma, ev ro pul

da zo ga dad, da sav lur mu si ka Si er Ti dak v riT, mar T la stra vin s kis ba le tis, an Son ber gis opu se­bis ga mo Ce niT ar mom x da ra. igi aTe u li wle bis man­Zil ze swo red to na lur mu si ka Si mzad de bo da da

mi si gan vi Ta re bis bu neb ri vi Se de gi iyo. Cve ni dam­wye bi kom po zi to ri ki, mas me re, rac igebs, rom to­na lu ri mu si ka „ar aris Ta na med ro ve“, sas w ra fod iwyebs „Ta na med ro ve“ mu si kis we ras da, imis ma giv­rad, rom sxve bis, di a di ko le ge bis ga moc di le ba aiT vi sos (sxva Ta So ris, Ta vis dro ze, Tur me swo­red ase iwyeb d nen is „di a de bi“), rac xan g r Z li vi da Sro ma te va di saq me a, po u lobs iol ga mo sa vals _ na war mo ebs av sebs di so nan se biT _ ara da, Se iZ le ba, we ris pro ces Si, su lac ar ,,e di so nan se ba“. Se sa ba­mi sad, na war mo e bi ga mo dis na Za la de vi, rad gan imas ar wers, rac „e we ri ne ba“, xo lo di so nan si _ yal­bi a, rad gan igi Se moq me de bi Ti pro ce sis bu neb ri vi Se de gi, mu si ka lu ri enis na wi li ki ara a, ara med, kon k re tu li, saq mi a ni miz niT ga mo ye ne bu li _ Seq­m nas uf ro me ti „Ta na med ro ve o bis“ STa beW di le ba. me sa me uki du re so bac ar se bobs _ me maT tra di ci­

o na lis tebs ve Za xi. isi ni ka te go ri u lad ar cno ben ra mes, to na lo bi sa da tra di ci u li Jan re bis iqiT. Se saZ lo a, isi ni uf ro gul w r fe le bi ari an, ro ca we ren im eniT, rom li Tac „e we ri ne baT“, mag ram, meC­ve ne ba, rom am si ji u tiT da si ax lis mi marT apri o­ri ara to le ran tu li da mo ki de bu le biT sa ku Tar Tavs gan vi Ta re bis sa Su a le bas us po ben. ma Ti mu si­ka anaq ro nis tu lad JRers da xan da xan ma van Ta Cum Ri mil sac iw vevs. es bo lo fra za, Se saZ lo a, Ce mi mxri dan, me tis me­

ti si sas ti ke a, mag ram vwer mxo lod imi tom, rom si­tu a cia ar aris ga mo u va li. isi ni stu den te bi ari an. swo red ami tom ar va sa xe leb kon k re tul sa xe lebs. maT un da eZe bon sa ku Ta ri sti li, ena, rom lis meS­ve o biT SeZ le ben sa ku Ta ri sity vis Tqmas, mag ram, ar cer Ti maT ga ni, re a lu rad, ar mo i po ve ba sxve bis ga moc di le bis gaT va lis wi ne bis ga re Se. kom po zi­to re bi ase ya lib de bod nen: swav lob d nen sxve bis ma ga liT ze da Tan, pa ra le lu rad, wer d nen sa ku­Tar sac, ga nic did nen gav le nebs, me re maT gan Ta­vi suf l de bod nen da po u lob d nen sa ku Tar Tavs, ise Ti sa xiT, ro go ri Tac is to ri a Si Se vid nen. ai, es gza aqvT ga sav le li Cvens stu den teb sac. da ax la maT T vis swav laa yve la ze mniS v ne lo va ni, me ki meC­

59

studenturi gverdi

ve ne ba, rom uf ro met dros sa ku Tar Tavs uT mo ben da, xan da xan, amis ga mo Ta vi anT Zi e beb Si ke dels ex­le bi an ma Sin, ro ca ked lis Se mov la uke Te si ga­mo sa va li a, Zne li, xan g r Z li vi, mag ram na yo fi e ri pro ce si. ar vi ci, ram de nad srul yo fi lia su ra Ti, ro­

mel sac yo vel w li u rad es kon k re tu li kon cer ti qmnis _ kom po zi to re bi ram de nad me ma inc SezRu­du le bi ari an Sem s ru le bel Ta Se mad gen lo ba Si, mag ram, wi na wle bis ga moc di le biT, stu den t ­ kom­po zi tor Ta sa an ga ri So kon cer te bic swo red igi ve STa beW di le bas to veb da. er Ti sity viT, isi ni ax­la Zi e ba Si ari an, Zi e bis es eta pi, ki, ro gorc Cans, um rav le so bas Tan ram de nad me dep re si u lad, an da, Tu Ce me bu rad vity viT _ me di ta ci ur ­ di so nan su­rad JRer da. ra tom um rav le so bas Tan? imi tom, rom isi ni erT, sak ma od pa ta ra siv r ce Si cxov ro­ben da vi Tar de bi an. siv r cis ga far To e ba ki ise ve auci le be li a, ro go ric in ten si u ri ga naT le ba, da ara mar to kom po zi ci a Si. ma Sin, Se saZ lo a, uf ro naT lad ga mo ik ve Tos ma Ti sxva das x vag va ro ba _ ara da, si nam d vi le Si, es asec aris. is, rac am axal­gaz r de bis mcde lo beb Si kar gad Cans, gan vi Ta re bis sur vi li a. sur vi lis Se sas ru leb lad Ti To e u li maT ga ni Ta vad ir Cevs gzas. ram de nad swo ri iq ne­ba es gze bi _ mu si kis mo ma va li is to ria gvaC ve nebs.

eti u di me o re: in ves ti cia mo ma val Si

da viT kin wu raS vi li axal gaz r da qar T ve li di ri­Jo ri a, er T ­er Ti maT ga ni, vinc pro fe si u li oc ne­ba sazR var ga reT aix di na da ax lac iq ga nag r Zobs cxov re bas da mu Sa o bas, Tum ca, xan da xan kon cer­tebs sam Sob lo Sic di ri Jo robs. am je rad man mas­ter k la si Ca a ta ra stu den te bi saT vis da maT Se de­gi kon ser va to ri is did dar baz Si war mo ad gi nes. ,,sa qar T ve los sin fo ni e tas Tan“ er Tad me vi o li­ne ma ri am maR ra Ze uk rav da. mo car tis, men del so­nis da Ca i kov s kis na war mo e bebs gi vi qas raS vil ma, So Ta jin Wa ra Zem da le van ja ga ev ma udi ri Jo res. swo red isi ni ari an mTa va ri gmi re bi. mag ram, sa nam

maT ze vi sa ub reb de, Za li an min da, co ta o de ni Sem­s ru leb leb zec dav we ro, rad gan, kri ti ko sis T vis, al baT, yve la ze sa si a mov no ma inc swo red kar gi mxa re e bis aR niS v naa (miT uf ro, Tu ki Sem s ru le be­li amis sa Su a le bas gvaZ levs) da ara ga u Ta ve be li lan ZR va, ras Ta nac, ra tom Rac, mi si pro fe sia aso­cir de ba. ,,sa qar T ve los sin fo ni e ta“ is or kes t ri a, rom­

lis kon cer tebs TiT q mis ara so des vac den. mi si ar se bo ba ma xa rebs da ma i me debs. ar vac den, rad gan ar me Si nia „ga fu We bu li ad gi le bi sa“, ga u mar Ta vi teq s ti sa, daS li li for mi sa, mo du ne bu li da uxa­li so mu si ko se bi sa _ es is „kom p leq ti a“, kon cer­t ze da xar jul dros rom ga na ne bi nebs. ma xa rebs da ma i me debs, rad gan isi ni mud mi vad vi Tar de bi an, miR we ul ze ar Cer de bi an _ es win s v lis auci le be­li pi ro ba a. mi u xe da vad imi sa, rom isi ni, TiT qos da ba ro ko ze ari an ori en ti re bul ni, uk ra ven TiT q mis yve la pe ri o dis mu si kas. am kon cer t zec maT sa­mi sru li ad gan s x va ve bu li av to ris na war mo e be bi war mo ad gi nes. ma ri am maR ra Zes ki pir ve lad jer ki dev mos wav­

les mo vus mi ne, ro ca er T ­erT kon kur s ze Tvals va dev neb di mis da ma je re bel da war ma te bul svlas fi na li sa ken. mas Si, sxva pro fe si ul Tvi se beb Tan er Tad yve la ze me tad gul w r fe lo ba mom won da, ro me lic Se i nar Cu na (a se xSi rad ar xde ba. gaz r­di li Sem s ru leb le bi xan da xan gul w r fe lo bas kar ga ven da Ta maSs iwye ben). amas ki da e ma ta kla­si cis tu rad Tav Se ka ve bu li men del so ni se u li ro­man tiz mi, la ma zi, mu si ka lu ri bge ra, msu bu qi da ele gan tu ri pa sa Je bi... pa ta ra go go na ga i zar da da kar gi mu si ko si da dga.ax la ki, mTa var gmi rebs da vub run deT.isi ni kon ser va to ri is sa gun do­ sa di ri Jo ro fa­

kul te tis ba ka lav ri a tis stu den te bi ari an. or­kes t r Tan mas ter k la sis Se de gad „mox v d nen“, Tum­ca, ram de na dac vi ci, maT amis sur vi li yo vel T vi­sac hqon daT.sa er To dac, sa i dum lo su lac ara a, rom sa gun do­

sa di ri Jo ro fa kul te tis stu den t Ta di di na wi li

60

kon ser va to ri a Si Se mos v li sas gul Si or kes t r Tan dgo mis fa rul an gacxa de bul oc ne bas ata rebs, rac, xSi rad, oc ne bad ve rCe ba. ar se bobs ram de ni­me kon k re tu li ar gu men ti, ri Tac es faq ti aix s ne­ba, mag ram, sa eW voa maT am den sa ve kon t rar gu ments ga uZ lon. Tu ki ro me li me rCe u li SeZ lebs da mo­i po vebs grants sazR var ga reT swav lis T vis, is, ro­gorc we si, ar brun de ba xol me. aq dar Ce ni le bi sa ku Ta ri Za le biT cdi lo ben oc ne bis ax de nas. amis ma ga li Ti, ram de ni me wlis win, gi or gi mar g ve laS­vi lis axal gaz r du li or kes t ri iyo. es or kes t ri dRes aRar ar se bobs. mi ze zi bev ria da ma Ti mix ved­ra Zne li ar aris.Se saZ le be lia Tu ara axal gaz r da, ga mo uc del­

ma stu den t ma er Ti, ori, an, Tun dac er T k vi ri a ni mas ter k la sis Sem deg or kestrs uxel m ZR va ne los? Se de gi kon cer t ze mo vis mi neT. da ro go ri iq ne bo da es Se de gi, maT rom sa or kes t ro di ri Jo ro ba oTxi wlis man Zil ze es wav laT? vfiq rob, pa su xi na Te­li a. gul w r fe lad vi sur veb di, rom es axal gaz r­de bi, rom leb sac arc ni Wi ak li aT da ar mon do me­ba, ara sa gun do, ara med sa or kes t ro di ri Jo ro bis fa kul te tis stu den te bi yo fi liy v nen. mas ter k la­si Se sa niS na via da mxo lod mad li e re bas im sa xu­rebs, mag ram, um Tav re si, rac maT sWir de baT, sis te­ma ti ze bu li ga naT le ba a, „xe lo bis“ yo vel dRi u ri swav la da dax ve wa, sxva das x va sti lis da uf le ba, mu si ka lur teq s t Tan ara mar to emo ci u ri (a mis nak le bo ba ze ver da vi wu wu nebT), ra ci o na lu ri ur Ti er To ba, or kes t r Tan mu Sa o ba... Se saZ lo a, am etap ze, kar gi sa or kes t ro sa di ri Jo ro fa kul te­tis ar se bo ba Za li an Zvi ri si a mov ne ba a, Se saZ lo a, ad gi lob ri veb Tan er Tad sazR var ga re Te li pro­fe si o na le bis mow ve vac gax des sa Wi ro, Se saZ loa Zvi ri daj des or kes t ris Se nax va (Tum ca, ar se bobs stu den tu ri, sas wav lo or kes t ric), am stu den te­bis mas ter k la seb ze gag zav na da ase Sem deg, mag ram, es nam d vi li in ves ti ciaa mo ma val Si, rad gan ram­de ni me, Se saZ lo a, aTe u li wlis Sem deg prob le­ma se ri o zu lad iCens Tavs: Ta o bas, ro me lic ax la di ri Jo ris pul teb Tan dgas, cvla, praq ti ku lad,

ara hyavs. or kes t ris kar gi di ri Jo ri sa gun do fa­kul tet ze ver ga iz r de ba _ gan s x va ve bu li spe ci fi­kis ga mo, kar gi di ri Jo ris ga re Se ki, brwyin va le or kes t re bic ver da uk ra ven, aram c Tu Cve ni. qvey nis yve la or kes t ri ka me ru li xom ver iq ne ba, „sin fo­ni e ta sa viT“, ro mel sac udi ri Jo ro dac Se uZ lia dak v ra... ami tom, mgo ni, un da Rir des am saq mis wa­mowye ba.

P�S� maia si gua _ Tbi li sis sa xel m wi fo kon ser va to ri is

doq to ran tu ris stu den ti. sxva das x va dros mi si sta ti­

e bi da re cen zi e bi ibeW de bo da ga ze Teb Si: „kul tu ra“, „24

sa a Ti“, „re zo nan si“. ro gorc sta Ji o ri, Ta nam S rom lobs

sa zo ga do eb ri vi ma uwyeb lis pir vel ra di os Tan _ pe ri o­

du lad mih yavs ga da ce ma „mu si ka lu ri an S la gi“. amas Ta na­

ve, aris ram de ni me sa mec ni e ro sta ti is av to ri, rom le bic

da i beW da sa qar T ve lo sa da did bri ta neT Si. ase ve Ta na­

av to ria sa qar T ve los ga naT le bi sa da mec ni e re bis sa mi­

nis t ros erov nu li sas wav lo geg me bis da Se fa se bis cen t­

ris ga mo ce mi sa: „gzam k v le vi mas wav leb le bi saT vis (mu si ka)

2011­2016 wle bis erov nu li sas wav lo geg mis mi xed viT“.

maia si gua me xu Te we lia sa er Ta So ri so sa mu si kis m cod­

neo stu den tu ri kon fe ren ci a­ kon kur sis di req to ri da

fes ti va lis far g leb Si kon cer tis „uZ ve le si da uax le si

qar Tu li mu si ka“ _ ide is av to ri da er T ­er Ti mu si kos ­

Sem s ru le be li a. igi ase ve mo na wi le ob da kon cer te bi sa

da fes ti va le bis or ga ni ze ba Si, maT So ris: fes ti va li a la kon t ra pun q ti #1­is (de bi u si da ke i ji) Se moq me de bi Ti

jgu fis wev ri (2012 w.), fes ti val „Ta na med ro ve mu si kis

sa Ra mo e bis“ sa or ga ni za cio jgu fis wev ri (2006­2013 w.),

ham let go naS vi lis, ri hard vag ne ris, ro bert Su ma nis sa­

i u bi leo sa Ra mo e bis, axa li qar Tu li mu si kis kon cer te bis

(2007­2010 w.) Ta na or ga ni za to ri da a.S.

sxva das x va dros iyo d. ara yiS vi lis sa xe lo bis, Ci ne Tis

sa el Cos da sa qar T ve los pre zi den tis sti pen di an ti.

studenturi gverdi

61

folklori

Ta mar me fe qar T ve li xal xis sa Tay va ne bel pi­rov ne bad si cocx le Si ve iq ca. gul mar Ta li xal xi ki da um sa xu reb lad ara vis ga na di debs. qar T vel­TaT vis dRem de sa oc ne boa Ta ma ris d ro in de li sa­qar T ve lo. Cven ma qve ya nam di de bi sa da Zli e re bis ze nits xom swo red mi si me fo bis xa na Si mi aR wi a. me ma ti a ne Ta TqmiT: `moTx ro bad Se uZ le bel ars vi Tar bed ni e re ba sa, su i a no ba sa da ke Til dRe o ba­sa~ ga nic di da sa qar T ve lo Ta ma ris me fo bis dros. `yve la er Tad: si la ma ze, sib r Z ne, sity va da zne o ba mi si `san Te li iyo go ni er Ta da ugu nur Ta~. is to­ri ko se bi da po e te bi xot bas as xam d nen mas, fun jis os ta te bi xa tav d nen Ta mars. qar T vel moR va we­Ta gan, yve la ze me ti sity vi e ri qmni le ba _ po e ma, leq si da le gen da Ta mars eZR v ne ba. am le gen deb Si ki moTx ro bi lia Ta ma ris mi er cis k ris daty ve ve­ba ze, go ris ci xis age ba ze, ruq na di nis da mar cxe ba­ze, da u mor Ci le be li te ri to ri e bis Se mo er Te ba ze;

me fis qor wi ne ba ze, la Sa­ gi or gis da ba de ba ze, Ta­ma ris sa i dum lo e biT mo cul da saf la ve ba ze da a. S. le gen de bi Ta mar ze Sem d gom sim Re reb sac da e do sa fuZ v lad.qar T vel Ta me fis Rir se bas sxva xal xi aRi a reb­

da. ro gorc za qa ria Wi Wi na Ze wers, „Ta mar me fes kar gad ic nob d nen da aqeb d nen: ber Z ne bi, TaT re bi, fran g ni, rus ni, so mex ni, Ci nel ni, eg vip tel ni, hin­d ni, sla vi an Ta tom ni da mra va lic sxva tom Ta Ze ni. Ta mar me fis sa xels yvel gan qe biT ix se ni eb d nen~. Sem Tx ve vi Ti ar aris, rom Ta mar ze le gen da­ T q­mu le beb Si, mi si mem k vid ris (la Sa­ gi or gis) da ba­de ba Si ga mos W vi vis ka cob ri o bis sa moTxi dan ga mo­dev nis ide a, rac is to ri u li dro­ Ja mis da sawyi si a; qar T ve leb ma Ta ma ris dro war sul Si dar Ce nil ede mis ba Rad ga i az res da mas `oq ros xa na~ uwo des. xal x ma Ta ma ri RvTis to lad aRiq va, `yov la du­

bi wo e ba da znes ru lo ba mi a we ra~ da war mar Tul

nino CitaZe

Tamar mefesTan dakavSirebulisimRerebi qarTul folklorSi

62

RvTa e ba Ta Tvi se be bi Tac Se am ko. ze pir sity vi e re ba­Si asa xu li es faq ti pir ve lad vax tang ko te tiS­vil ma Se niS na, rom lis cno bi Tac _ aR mo sav leT sa qar T ve los mTis mi To lo gi u ri per so na Ji, wmin­da gi or gis do bi li Ta mar ­ qa li, is to ri u li Ta­mar me fis wi na mor be di un da yo fi li yo, ro mel mac war mar Tu li Ta mar ­ qa li `dah fa ra da inac v la~. mec ni e ri va ra u dobs, rom is to ri u li Ta ma ris sa­xe li da em Tx va Zvel Ta gan ve mom di na re ama ve sa xe­li an RvTa e bas da mi Ti u ri Ta ma ri Se u er T da is to­ri ul Ta mars.xal x ma Ta ma ri sa lo ca vad wmin da nad Se racx vam­

de ga i xa da. Tur me, fSav Si, ba to ne bi an avad m yofs, xax ma tis jvar sa da Ta mar me fes aved reb den: „Ta­mar de do fa lo, Sen ge So ve ba wa mal ­ sa wam le li, Sen mo ar Ci ne da Sen gem sa xu re bi To“. Ta ma ris ara­mi wi er ar se bad aR q mas Tan da kav Si re biT yu radRe­bas iq cevs ase ve zu rab kik na Zis mi er aR mo sav leT sa qar T ve los mTa Si Sek re bi li sa kul to sa di deb­le bi da dam wya lo be ba ni, sa dac Ta ma ri sxva das x­vag va ri epi Te tiT ix se ni e ba: „mkur nal Tad wa mal Ta ga mam we re li“, `Re les aqim Ta mar de do fa li~, „Sua zRvis sam nis Cam g de bi“, „pir na Te li“, „xme le Tis dam ri ge be li“, „sa xe liT ga mar j ve bu li“, „oq ros gvir g vi no sa ni“, „Tav x me le Ti sa dam g de bi“, „sa qar T­ve los mxsne li da mfar ve li“ da sxv.yo ve li ve ze moT q mu li na Tels xdis Ta ma ris udi­

des po pu la ro bas sa qar T ve lo Si da mis far g lebs ga reT. Sem Tx ve vi Ti arc mas Tan da kav Si re bu li uam ra vi xal xu ri sim Re ris ar se bo ba a. me ma ti a nis cno biT, „e rays myof ni me eb ne ni gi na me Can ge ni Ta­ma ris Ses x ma Ta mu si kob di an“.Ta mar me fes Sem de gi sim Re re bi ukav Sir de ba: `Ta­

mar qa lo~ da `wa iy va nes Ta mar ­ qa li~ (qar T l ­ ka xe Ti), `Ta mar me fe da xon T qa ri~, `am bo ben, rom Ta mar me fem~, `Ta mar me fe go ris ci xe ze~, `ia da vad ro, Ta ma ro~, `Ta ma ris qo So~ (qar T lu ri); `Ta­mars uam bo de da ma~, `i ax sa ris sim Re ra~ (Tu Su ri), `qi ziy bo lo ze~ (mo xe u ri), `Ta mar de do fa li vi yav~ (mes xur ­ ja va xu ri), `aR s deg, Ta mar de do fa lo~ (aR mo sav lu ri Stos qa la qu ri), `Ta ma ris dro Sa

folklori

varZia, RvTismSoblis miZinebis eklesia

63

ga Sa les~ da `es Ta ma ris~ (da sav lu ri Stos qa la­qu ri); `Ta mar ded fal~ (sva nu ri), `wa iy va nes Ta ma­ri ki~ (ra Wu li); `Ta ma ra~ (a Wa ru li); `Ta mar me fis am ba vi~ (he re Ti). gar da ami sa, xelT gvaqvs Ta mar­ze ar se bu li Se da re biT axa li ya i dis sa av to ro sim Re re bic: `Ta mar de dof lis leq si~ (da sav leT sa qar T ve los ba ris sti li sa _ apo lon cam ci e vis xel na we ri kre bu li dan), Con gu riT Tan x le bu li `di di Ta ma ri~ (meg ru li sti li sa, av to ri _ tri­fon xu xu a) da fan du riT Tan x le bu li `da kar gu­li saf la vi~ (ka xu ri sti li sa, av to ri _ gi or gi pa pa laS vi li). sa mec ni e ro da pub li cis tur li­te ra tu ra Si ar se bu li cno be bis mi xed viT, Ta mar­ze sak ra viT Tan x le bu li Zve li ya i dis sim Re re bic ar se bu la.yve la sim Re ra Si di di mniS v ne lo ba eni We ba am bis

Txro bas, me tia re Ci ta ci is xved ri Ti wi li, xSi ria sity vi e ri da mu si ka lu ri max vi le bis Tan x ved ra. yo ve li ve es ki sim Re re bis epi kur xa si aTs ga na pi­ro bebs.ni mu Se bis ume te so ba (`Ta mar me fe da xon T qa ri~,

`am bo ben, rom Ta mar me fem~, `Ta mar me fe go ris ci­xe ze~, `ia da var do, Ta ma ro~, `Ta mar de do fa li vi­yav~, `qi ziy bo lo ze~, `wa iy va nes Ta ma ri ki~, `Ta mar ded fal~) sa fer xu lo wyo bi sa a; zo gi epi ku ri suf­ru lia (`Ta mar qa lo~), zo gi (`wa iy va nes Ta mar ­ qa­li) may ru li, zo gi (`Ta ma ris qo So~) sa ga lob lis ti pi sa; zo gic (`Ta ma ris dro Sa ga Sa les~ _ gri gol or be li a nis leq s ze) qa la qu ri ya i dis. ba la du ria `di di Ta ma ri~, `da kar gu li saf la vi~ da er Tx mi a ni ni mu Se bi _ `Ta mars uam bo de da ma~, `i ax sa ris sim Re­ra~ da `aR s deg, Ta mar de do fa lo~. amaT gan `aR s­deq, Ta mar de do fa lo~ aR mo sav lu ri Stos qa la­qur sim Re ra Ta jgufs ga ne kuT v ne ba.ana liz ma cxad yo, rom Ta mar Tan da kav Si re bu li

sim Re re bis ume te so ba (qa la qu ri ni mu Se bis ga mok­le biT) tra di ci u li mu si ki sa da ze pir sity vi e re­bis ka non zo mi e re bebs em ya re ba. Tvi Ton per so na Ji _ uf ro gvi an de li a. qris ti a no bam de li han ge bi da po e tu ri sim bo lo e bi TiT q mis yve la maT gan Si fi­gu ri rebs.

Ca moT v lil ni muS Ta gan yve la ze Zve li sa fer­xu lo Jan ris ni mu Se bi a. mkvle var Ta da mow me biT, is to ri u li da mi Ti u ri Ta ma ris sa xe Ta kon ta mi­na ci is faq te bi yve la ze naT lad swo red maT Sia war mod ge ni li. sa gu lis x mo a, rom ra Wul sa fer­xu los _ `wa iy va nes Ta ma ri ki~ _ zog ni muS Si Ta­mar me fis sa xe Ca e nac v la ara RvTa e bas, ara med sxva qal Ta mars_ gle xu ri yo fi dan, rom lis qor wil­sac mi eZR v na es sim Re ra. qar T l ­ ka xu ri `wa iy va nes Ta mar­ qa lis~ gac no bis Sem d gom ki raW ve leb ma es sim Re ra me fes da u kav Si res. amis Se de gad, ra Wu li `wa iy va nes Ta ma ri ki~ han giT da sxva mu si ka lu ri Tu ver ba lu ri ma xa si a Teb le biT da em s gav sa qar T l ­ ka xur `wa iy va nes Ta mar ­ qals~; am g va rad, `wa iy va nes Ta ma rik ma~ `wa iy va nes Ta mar ­ qa lis~ ni San ­ T vi se­be bi uf ro mog vi a ne bi T Sei Zina. Tum ca, ra Wul ni­mu Seb Si Se ig r Z no ba sva nu ri sim Re re bi saT vis da ma­xa si a Te be li niS ne bic (ba nis moZ ra o ba, akor du li ver ti ka li, me lo di u ri Con Cxi).qar T lu ri sa fer xu lo „am bo ben, rom Ta mar me­

fem“ em ya re ba erT sa in te re so le gen das. go ris ze­viT, so fel ka ra leT Si yo fi la pa ta ra xe lov nu ri go ra ki, ro mel zec Ta mars la ma zi sa sax le auSe ne­bi a. ami saT vis loc va­ mar x va Si myof me fes mTe li or mo ci dRe­ Ra mis man Zil ze mi wa Ta vi si qo SiT uzi di a. xal x ma es le gen da ga leq sa da fan dur ze da am Re ra. am ni muSs ki yo vel w li u rad yve li er Si as ru leb d nen, rac sa ga zafxu lo dRe sas wa u leb Tan mis kav Sir ze mig va niS nebs.sak ma od Zve li Cans qar T lu ri `Ta mar me fe da

xon T qa ri~. mas Si asa xu lia Ta mar me fi sa da ruq­na di nis da pi ris pi re bis is to ri u li faq ti. vax tang ko te tiS vi li mi u Ti Tebs, rom dRem de Se na xu li am sim Re ris ki lo da xa si a Ti, Ta vi si rit mi Ta da ko­ri fe­ gun dis par ti e biT, am t ki cebs mis Zve lis Z ve­lo bas. han gi sa da kup le te bis Se da re biT mci re mas S ta bi, sa da struq tu ra da dam x ma re me lo di u ri bge re bis sim wi re mar T lac am sim Re ris siZ ve le ze mety ve lebs. sim Re ris po e tu ri teq s tis Zve lis Z ve­lo bis da sa das tu reb lad, mec ni e ri leq sis wyo bas da mas Si nax se neb war mar Tu li sim bo lo ebs _ zRva­

folklori

64

sa da al ma sebs imow mebs.Jan ris uZ ve le so bi sa da tra di ci u lo bis mi u xe da­

vad, Se da re biT gvi an de li Cans sa fer xu lo wyo bis sxva qar T lu ri sim Re re bic _ `am bo ben, rom Ta mar me fem~ da `Ta mar me fe go ris ci xe ze~. ma Ti po e tu ri teq s ti, Se saZ lo a, sa me fo ka ris an sxva ga naT le­bul pirs ekuT v no des. sa mi ve ni mu Si (`Ta mar me fe da xon T qa ri~, ̀ am bo ben, rom Ta mar me fem~ da ̀ Ta mar me fe go ris ci xe ze~)_ sa er To han gis, msgav si har­mo ni u li enis, xma Ta gan vi Ta re bi sa da struq tu ris ga mo, er Ti­ me o ris va ri an te bad un da mo vi az roT. maT Si aS ka raa is cvli le be bi, rac un da ga ne ca da sim Re ras sa da, mar ti vi va ri an ti dan Se da re biT rTu lam de. am cvli le beb Si Se dis: han gis gar Tu­le ba, mux le bis mo cu lo bis ga far To e ba, har mo ni is gam ra val fe rov ne ba, me lo di u ri fi gu ra ci e bi sa da sxva dam x ma re bge re bis da ma te ba da er T g va ri epi­kur ­ Tx ro bi Ti ieris Se Ze na.Ta mar me fe ze ar se bu l sim Re rebs So ris er T g­

va rad ga mor Ce u lia `Ta ma ris qo So~. me fis qo Si xalxs Ta ma ris sax sov rad da sa lo ca vad ga ux di a. sim Re ras Tan da kav Si re bu li gad mo ce mis mi xed viT, Tur me „vi Rac os tats klde ze qo Si ga mo uy va ni a“ da rad gan igi ub ra lo qoSs ar hgav da, ami tom Ta ma ri­saT vis mi u kuT v ne bi aT. sim Re ris Cam we ris _ gi or­gi sva ni Zis cno biT, am le gen das Tan da kav Si re biT „xalxs ma Sin ve leq si da sim Re ra ga mo uT q vams~. Cam­we ri ni muSs ase axa si a Tebs: „uc na u ri sim Re ris xma Se mog ves ma. ase Ti ki lo ar ga me go ara vis gan... es sim Re ra arc ga lo ba a, arc sim Re ra, TiT qos ga lo­ba da sim Re ra er T ma neT Sia are u li, mag ram la ma­zad JRers“. Cam we ri swo rad Se niS navs sim Re ris sa­ga lo bel Tan si ax lo ves. mi si msgav se ba kar be laS­vi le bis sam ga lob lo ki los Tan sru li ad aS ka ra a.Ta mar me fes ukav Sir de ba Cve nam de po e tu ri stri­

qo ne bis sa xiT moR we u li ni mu Se bi, rom leb sac Ta­vis dro ze han gic un da xle bo da. ag reT ve, Se loc­ve bi, sa di deb le bi, ̀ dam wya lo be ba ni~, Ta ma So ba ̀ qa­lo, Ta ma ro~.Ta mar me fes Tan da kav Si re bu li sim Re re bi TiT q­

mis yve la Ta o bis qar T vel eT no mu si ko logs aqvs

Ca we ri li. maT So ris: di mit ri ara yiS vils, za qa ria fa li aS vils, ia kar ga re Tels, za qa ria da gri gol Cxik va Ze ebs, min dia Jor da ni as, Sal va as la niS vils, edi Ser sa vic kis, na ta lia zum ba Zes. oTar ka pa na Zes.Ta mar me fes Tan da kav Si re bul sim Re rebs sof­

lad jer ki dev mRe ri an. isi ni xSi rad JRers fol­k lo ru li an sam b le bis re per tu ar Sic. yve la ze me tad po pu la ru lia sva nu ri sa fer xu lo `Ta mar ded fal“ da ka xu ri suf ru li `Ta mar qa lo“. sam­wu xa rod, mTli a nad da i kar ga Ta mar Tan da kav Si­re bu li aR mo sav lur­ qar Tu li sa fer xu lo sim Re­re bis Ses ru le bis tra di ci a. igi ve Se iZ le ba iT q vas qa la qu ri sti li sa da sa ga lob lis ti pis sim Re reb­zec.mi u xe da vad imi sa, rom Ta mar me fes Tan da kav Si­

re bul sim Re rebs Ta visi ga mor Ce u li mu si ka lu ri ma xa si a Teb le bi ar ga aC ni a, ma Ti arcTu mci re ra­o de no ba da mra val fe ro va ni Jan ru li re a li ze ba mig va niS nebs am sim Re re bis gan sa kuT re bul ad gil­ze qar Tul fol k lo rul mem k vid re o ba Si.

folklori

65

matiane

`ar gaCerdeT, daukariT!~

xe lov ne bisa da mec ni e re bis is to ria gvex ma re­ba ima Si, rom ar da vi viwyoT Cve ni moR va we e bi da gvax sov des, Tu `ro dis~, `vis mi er~ da `ra~ iyo Seq m ni li. dRes Cven gva xa rebs qar Tu li sa for te­pi a no xe lov ne bis war ma te be bi, man msof lio aRi­a re ba mo i po va. ama Si dam sa xu re ba mi uZR vis, upir­ve les yov li sa, erov nul sa for te pi a no sko las, ro me lic fun q ci o ni rebs res pub li kis mu si ka lu ri ga naT le bis sis te ma Si. sis te mas (mem k vid re o bi Ti prin ci piT) qmnid nen da qmni an kre a ti u li, pi a niz­mis er T gu li ada mi a ne bi. pro ce si grZel de ba..; mi si prog re si di dad iyo ga pi ro be bu li iR b li a ni da­sawyi siT. XIX sa u ku nis Sua wle biT dawye bu li, sa­qar T ve lo Si da iwyo ni Wi e ri pi rov ne be bis ga ta­ce ba sak la vi ro xe lov ne biT.alo iz mi zan da ri dam sa xu re bu lad iT v le ba pir­

vel pro fe si o nal pi a nis t ­ vir tu o zad, ro mel mac da im sa xu ra ro gorc Ta vi si Ta na me ma mu le e bis siy­va ru li, ase ve cno bi li ev ro pe li mu si ko se bis aRi­a re ba. a. mi zan da ris da ba de bis Ta ri Rad dRem de miC ne­

u li iyo 1838 we li. ka To li ku ri ek le si is met­ri ku li Ca na we re bi sa da gar dac va le bis mow mo­bis mi xed viT aR moC n da, rom igi da ba de bu la 1837 wlis pir vel (14) seq tem bers gor Si, sa xel m wi fo mo xe lis _ ioseb mi zan da ris ojax Si. ro de sac biWs oTxi we li Se us rul da, ma mas is Tbi lis Si Ca moh­yavs da mis aR saz r de lad ir Cevs frang ote li es. ote li es sax l Si id ga kla ve si ni, ro me lic ekuT­v no da saf ran ge Tis yo fil kon suls. bi Wi mTe li dRe e bis gan mav lo ba Si ij da da uk rav da in s t ru men­t ze, xo lo ro ca mo di od nen stum re bi _ fran ge bi _ di di yu radRe biT us men da uc nob enas. Tan da Tan

rima buCukuri

a.mizandari

66

matiane

alo iz ma Tvi Ton is wav la dak v ra da mu si kis we ra. ote lie Za li an gak vir ve bu li da ga xa re bu li iyo bi Wis mu si ka lu ri ni Wis ga mo. man ur Cia ioseb mi­zan dars, kar gi mu si ka lu ri ga naT le bis mi saRebad Svi li sazR var ga reT wa ey va na. er Ti wlis Sem deg ote lie brun de ba saf ran geT Si, kla ve sins ki sa­Cuq rad uto vebs ni Wi er biWs.1847 wels mi zan da ris oja xi sa bo lo od ga da­

dis sacxov reb lad Tbi lis Si, sa dac alo i zi iwyebs sis te ma t ur ga mos v las audi to ri is wi na Se da ak­vir vebs mu si kis mcod ne ebs Ta vi si ni WiT. er T ­erT aseT sa Ra mos es w re bo da pi a nis ti ele ne eris Ta vi, ma Ral sa zo ga do e ba Si cno bi li, ro gorc ga naT­le bu li da gu lis x mi e ri qal ba to ni. is uC ve nebs

biWs cno bil pe da gogs _ le on iani Sev s kis. alo­i zi xde ba mi si mo wa fe (me ca di ne o bis sa fa su ris ga­dax da Ta vis Tav ze aiRo sa xel m wi fo kan ce la ri am). l. iani Sev s ki _ cno bi li po lo ne li pat ri o ti, mu si ko si, mwe ra li _ Ta vis dro ze (1841w.), re vo­lu ci ur ­ pat ri o tu li moR va we o bis ga mo ga da sax­le bu li iyo kav ka si a Si. oci wlis gan mav lo ba Si is as wav li da for te pi a no ze dak v ras Tbi li sis qal­Ta in s ti tut Si, pa ra le lu rad ki da ka ve bu li iyo aq ti u ri ker Zo praq ti kiT. mi si xel m ZR va ne lo biT alo i zi iZens pro fe si ul cod nas, ezi a re ba ev ro­pul mu si ka lur kul tu ras da ga ta ce bu lia ag reT­ve kom po zi ci iT. TxuT me ti wlis kom po zi to ris na­war mo e bi ki dev di di xnis man Zil ze s rul de ba Tbi­li sis ka To li kur ek le si a Si. 1855 wels, gim na zi is dam Tav re bis Sem deg, mi zan­

da ri swav las iwyebs pe ter bur gis uni ver si tet Si aR mo sav lu ri ene bis fa kul tet ze. is `kav ka si is ko­mi te tis~ sti pen di an ti iyo da iReb da Zal ze mci re sti pen di as, ami tom mud mi vad ga nic di da ma te ri­a lur ga Wir ve bas, mag ram di di siy va ru liT ag r­Ze leb da da mo u ki deb lad mu si ka Si me ca di ne o bas. jer ki dev kon ser va to ri is da ar se bam de (1862) pe­ter bur gi war mo ad gen da ru se Tis gan ma naT leb lu­ri moZ ra o bis centrs. XIX sa u ku nis 60­i an wleb Si, ru seT Si, kul tu ris de mok ra ti za ci is sa er To fon­ze, mec ni e re bi sa da kul tu ris moR va we e bi prog­re su li msof l m xed ve lo biT ga mo ir Ce od nen. aseT at mos fe ros po zi ti u ri gav le na hqon da stu den t ­a xal gaz r do ba ze. uni ver si tet Tan fun q ci o ni reb da sim fo ni u ri or kes t ri, ro mel sac xel m ZR va ne lob­da cno bi li di ri Jo ri karl Su ber ti. Se sa niS nav ma da al Ro i an ma mu si kos ma, k. Su ber t ma ma Sin ve Se­niS na di di mo na ce me bi mok r Za le bul, zrdi lo bi an axal gaz r da Si sa qar T ve lo dan. ma le Sed ga alo­i zis sa Sem s ru leb lo de bi u ti; or kes t r Tan er Tad man brwyin va led Se as ru la i. hu me lis sa for te pi­a no kon cer ti (a- moll). dar ba zi axal gaz r das ova­ci e biT Sex v da, did xans ar wyde bo da `bis~ da `bra­vo~. kon cer t ze dam s w re Ta So ris iy v nen cno bi li mu si ko se bi: p. Ca i kov s ki, a. ru bin S ta i ni, t. le Se­

a.mizandaris klasi. marjvniv zis ana TulaSvili

67

tic ki, m. ba la ki re vi da sxve bi. pe ter bur gis mu si­ka lu ri eli ta mas yu radRe bas aq cevs. mi zan da ri di di war ma te biT ga mo dis kon cer teb ze da am ya rebs Tbil, me gob rul ur Ti er To bas did rus mu si ko­seb Tan, rom leb mac Sem d gom Si di di wvli li Se i­ta nes sa qar T ve lo Si kla si ku ri mu si ka lu ri kul­tu ris gan vi Ta re ba Si. ma Ti re ko men da ci iT alo i zi iwyebs me ca di ne o bas kom po zi cia Si did m. glin kas­Tan. mi si ni Wi Tavs iCen da ara mxo lod mu si ka Si: is kar gad swav lob da uni ver si tet Si, me gob rob da Ta vis Ta na me ma mu le eb Tan, SeZ le bis dag va rad mo­na wi le ob da erov nu li kul tu ris aRor Zi ne ba sa da dam k vid re ba Si _ moZ ra o ba Si, ro mel sac xel m ZR­va ne lob da ilia Wav Wa va Ze.1863 wels, uni ver si te tis dam Tav re bis Sem deg,

alo i zi brun de ba sa qar T ve lo Si. mas niS na ven qu­Ta is Si ru su li eni sa da ariT me ti kis pe da go gis Ta nam de bo ba ze. pe ri o du lad is stum robs de da qa­laqs. mi si yo ve li stum ro ba da kav Si re bu lia sa­kon cer to moR va we o bas Tan. ga mos v le bi mi di o da di di war ma te biT, pi a nis t ma sa zo ga do e bis WeS ma ri­ti siy va ru li da im sa xu ra.mi zan da ri cxov re ba Si mok r Za le bu li, Tav Se ka ve­

bu li ada mi a ni iyo. brwyin va le niW ma da sa Sem s ru­leb lo war ma te beb ma mas ara Tu `Tav b ru da ax vi a~, ara med ga naT le bis gag r Ze le bis Zli e ri sur vi li ga u Ci na, mag ram, ax la uk ve da sav leT ev ro pa Si, XIX sa u ku nis mxat v ru li kul tu ris mTa var cen t r Si _ pa riz Si. amis T vis sa Wi ro iyo fu li. im dro is cno­bi li im p re sa rio _ irak li gru zin s ki _ ex ma re­ba mi zan dars ram de ni me mniS v ne lo va ni kon cer tis Ca ta re ba Si. am ga mos v le bi dan mi Re bul ho no rars axal gaz r da pi a nis ti iye nebs ucxo eT Si sa sur ve li gam g zav re bis T vis.1865 wlis ga zafxul ze mi zan da ri Ca dis `ban ki­

re bis me fis~, lui fi li pes mmar T ve lo bis wle bis bo lo pe ri o dis saf ran ge Tis de da qa laq Si _ pa­riz Si. es iyo msxvi li bur Ju a zi u li qa la qi, sa dac mwva ve so ci a lur ­ po li ti ku ri wi na aR m de go be bis fon ze mkvid r de bo da axa li ev ro pu li ci vi li za­ci a. am ci vi li za ci is ma Ral in te leq tu a lur sa da

mxat v rul do nes, um Tav re sad, ga na pi ro beb da pro­duq ti u li mul ti kul tu ra liz mi. es mJRav n de bo da ima Si, rom, pir vel rig Si _ XIX sa u ku nis pa riz ma sxva das x va na ci o na lu ri kul tu ris war mo mad gen­lebs mis ca re a li za ci is sa Su a le ba; me o re _ fran­gul ma kul tu ram Se Z lo ni Wi e ri pi rov ne be bis Se­moq me de bi Ti su lis fa qi zi asi mi li re ba; me sa me _ es kul tu ra Ta vis re a li eb Si or ga nu lad iT vi seb da sxva das x va qvey ne bis da xal xe bis mxat v rul po li­se man ti kas.Ta vis dro ze oci wlis So pe ni ase aR wer da pa ri­

zSi mi Re bul pir vel STa beW di le bebs: `pa ri zi _ es aris rac gin da yve la fe ri: Se giZ lia im xi a ru lo, mo iwyi no, ici no, iti ro, ake To yve la fe ri, rac mo­

matiane

n.nikolaevi, e.poltarackaia a.mizandari

68

ge sur ve ba da ara vin Se mog xe davs, rad ga nac aq aTa­so bi Ta a, vinc ake Tebs igi ves, ra sac Sen ake Teb _ yve la Ta vi se bu rad. me ar vi ci, aris ki sad me me ti pi a nis ti, vid re pa riz Si...~ ge ni o se biT ga ne biv re bu­li pa ri zi yo vel T vis izi dav da cno bil pi a nis tebs. pa ri zis kon ser va to ria Ta vi si ar se bo bis pir ve li­ve wle bi dan ga mo ir Ce o da sa for te pi a no kla se biT da Zli e ri pro fe su riT. sa Sem s ru leb lo tra di­ci ebs da sa for te pi a no `me To debs~ qmnid nen ada­nis, kal k b re ne ris, her cis, ci mer ma nis da sxva Ta cno bi li `sko le bi~. swo red pa riz Si, TiT q mis er T­d ro u lad, XIX sa u ku nis pir vel na xe var Si pi a niz m Si nam d vi li re vo lu cia mo ax di na sam ma ge ni os ma: av s­t ri el ma tal ber g ma, un g rel ma lis t ma da po lo­nel ma So pen ma. sa kon cer to dar ba ze bis da aris­tok ra tu li sa lo ne bis sa zo ga do e ba ki dev did xans Se i nar Cu nebs maT si ner ge ti kas.ro ca mi zan da ri da sax l da pa ri zis erT Se u xe dav

kvar tal Si, pa ta ra man sar d Si, So pe ni uk ve cocxa­li aRar iyo. lis t ma, tri um fa lu ri wle bis Sem­deg, 1865 wels mi i Ro aba tis wo de ba da da sax l da va ti kan Si. tal ber g ma am wleb Si ar Cia ame ri ka Si gas t ro le bi. 60­70­i a ni wle bis pa riz Si po pu la­ru li xde ba gu nos, de li bis, bi zes, mas nes na war mo­e be bi; sa zo ga do e bis da kri ti ko se bis mi er pi a niz mis Se fa se bis kri te ri u me bi ki sul uf ro ma Ra li xde­ba. na Te li a, rom mi zan dars mci re Sanse bi hqon­da. ga saT va lis wi ne be lia ag reT ve, rom uC ve u lo di na mi ka, ev ro pis de da qa la qis rit mi da ma te ri­a lu ri ga sa Wi ri da ma te biT vi ta lur ba ri e rebs qmnid nen. imis T vis, rom ga da e la xa yve la siZ ne le da Se su li yo cno bi li pa ri ze li mu si ko se bis wre­Si, ni Wis gar da, mas un da hqo no da Zli e ri pi rov­nu li Tvi se be bi. mo ri de bul alo izs hqon da di di pa su xis m geb lo bis grZno ba, di di Tav Se ka ve ba da moT mi ne ba ma te ri a lu ri ga Wir ve bis mi marT (zog­jer mas dRe­ Ra me Si mxo lod er Txel uwev da Wa­ma). mi zan da ri bevrs mu Sa obs instru men t Tan, swra­fad iz r de ba ro gorc pro fe si o na li, mi si dak v ra iZens mxat v rul srul yo fi le bas. pa ra le lu rad, is war ma te biT adap tir de ba da iT vi sebs ev ro pu­

li mu si ka lu ri kul tu ris mra val m x riv mov le nebs da pro ce sebs. sa bo loo jam Si, qar T ve li pi a nis ti dam sa xu re bu lad xvde ba ise Ti cno bi li mu si ko se­bis sa zo ga do e ba Si, ro go ri caa mar mon te li, her ci, ro si ni, pa ti, si vo ra da sxve bi.ro gorc cno bi li a, swo red am wleb Si f. lis ti

TiT q mis uars am bobs sa kon cer to moR va we o ba ze, mag ram ag r Ze lebs mu si kis we ras. is mu Sa obs ora­to ri a ze _ `qris te~. rom Si cxov re bis gan mav lo ba­Si mas pe ri o du lad ux de bo da peS t Si gam g zav re ba, sa dac un da Sem d ga ri yo mi si `un g ru li sa ko ro na­cio me sis~ pre mi e ra. Se saZ le be li a, va i ma ri sa da peS tis gza ze, saf ran geT Si, man mo i na xu la j. ro si­ni. swo red am wleb Si mi zan da ri aq ti u rad stum­robs ro si nis sa lons, sa dac (ro gorc aR niS na ven bi og ra fe bi) ur Ti er Tobs lis t Tan, ver dis Tan, gu nos Tan, ober Tan, bo te zi nis Tan. es iyo ubed ni­e re si wle bi alo i zis cxov re ba Si, ro ca is is men da ge ni a lur mu si kas, swav lob da mu si ka lu ri eli tis­gan da Tvi To nac uk rav da mis wi na Se. TviT cno bi li kom po zi to re bis sa xe le bi mety ve le ben Ta vis Tav­ze. ai, ma ga li Tad, j. bo te zi ni (1821_1889) _ fe­no me na lu rad da jil do ve bu li pi rov ne ba _ kom­po zi to ri, di ri Jo ri, kon t ra ba sis ti­ vir tu o zi _ sar geb lob da di di po pu la ro biT ita li a Si, saf­ran geT Si da aS S ­ Si. mog vi a ne biT, 1871 wels, qa i ro­Si, man udi ri Jo ra j. ver dis ope ra `a i das~ pre­mi e ras. didi mniS v ne lo ba hqon da mi zan da ris T vis (gan sa kuT re biT Sem d go mi pe da go gi u ri moR va we­o bi saT vis) me gob rul ur Ti er To bas an ri her c Tan da an tu an mar mon tel Tan. am cno bi li mu si ko se bis moR va we o ba ar Se mo i far g le bo da mxo lod vir tu­o zu li pi a niz miT. an ri her ci _ pa ri zis kon ser va­to ri is pro fe so ri da for te pi a no e bis fab ri kis me sa kuT re _ iyo mra val ricxo va ni sa mec ni e ro­ pe­da go gi u ri na rkvevebis av to ri. pi a nis ti, kom po zi­to ri da pa ri zis kon ser va to ri is pro fe so ri _ a. mar mon te li _ XIX sa u ku nis II na xev ris fran gu li na ci o na lu ri sa Sem s ru leb lo sko lis um s x vi le si war mo mad ge ne li iyo. mi si mo wa fe e bi iy v nen: J. bi ze, e. gi ro, k. de bi u si, l. di e me ri, v. d en di, m. lon gi,

matiane

69

f. plan te da sxve bi. mar mon tels dam sa xu re bu lad uwo deb d nen fran gu li sa for te pi a no sko lis pat­ri arqs. da me Tan x me biT, iyo, vis ga nac un da es wav la axal gaz r da pi a nists. mag ram, ro gorc yo vel T vis, mi zan da ri ar Se mo i far g le bo da mxo lod mu si kiT. sa mi wlis gan mav lo ba Si is di di in te re siT stum­rob da pa ri zis Te atrs, ga mo fe nebs, bevrs kiTxul­o b da, ec no bo da Ta na med ro ve mxat v rul li te ra­tu ras.1867 wels mi zan da ri ga dawy vets dab run des sa qar­

T ve lo Si. pa ri zi dan gam g zav re bis Sem deg is Cer de­ba ve na Si, sa dac ec no ba i. bramss da mevioline h. ve­ni av s kis. bram sis mu si ka did STa beW di le bas ax dens. ve na Si ga ta re bu li ori Tvis gan mav lo ba Si mi zan­dar ma gamarTa sa mi Za li an war ma te bu li kon cer ti. ve nis sa zo ga do e ba aR f r To van da mi si brwyin va le dak v riT. qe ba Si Tav Se ka ve bul ma ve nis kri ti kam pi­a nis tis ga mos v lebs sa qe ba ri re cen zi e biT upa su xa, `ge ni a lu ri os ta ti~ uwo da. ama ze wer d nen ga ze Teb­Si: `Wan de rer~ #89, 1867 da `Neue Wiener Theater Zeitung~ #14, 1867. sam Sob lo Si dab ru ne bis Sem deg mi zan da ri xSi­

rad ga mo dis sa zo ga do e bis wi na Se; ai, ras wer d nen Tbi li sis ga zeT Si `Кавказ~ (# 86. 1877 г.): `Что сказать мне о нашем г-не Мизандари? Право не знаю� Впечатление было так сильно, что словами его выразить положительно невозможно� Одно могу сказать, что ничего подобного я в Тифлисе ещё не слыхал� Он играл Баркароллу Рубинште-ина и Vals impromtu Листа� Этот вальс я слышал в испoлнении известного пианиста-композитора Брамса и поистине могу сказать, что игра Мизан-дари отличается от игры Брамса разве только тем, что ещё более действует на душу...~ fe no­me na lu ri mu si ka lu ri mex si e re bis pat ro ni, mizan­dari flob da far To sa for te pi a no re per tu ars. sa kon cer to prog ra meb Si pi a nists sa ku Ta ri im p­ro vi za ci e bic Seh qon da. mi zan da ris brwyin va le mu­si ka lur ­ Te o ri u li ga naT le ba mis sa kom po zi to­ro Se moq me de ba Sic ga mov lin da; 70­90­i an wleb Si da iwyo mi si pi e se bis ga mo ce ma. Sem Tx ve vi Ti ar aris,

rom m. vaC na Ze _ qar Tu li pi a niz mis is to ri ko si _ aR niS nav da: `a se Ti di de bu li mu si ko siT ara­Tu sa qar T ve lo, ru se Tic ar iyo ga ne biv re bu li~. mag ram sa Sem s ru leb lo di de bis ze nit Si yof ni sas, mi zan da ri iwyebs se ri o zul fiqrs kla si ku ri mu­si ka lu ri kul tu ris prob le meb ze sa qar T ve lo Si, ker Zod, pi a niz mis gan vi Ta re bis per s peq ti veb ze. di­di eru di ci i sa da ga moc di le bis mqo ne, is naT lad ac no bi e reb da, rom mxo lod mu si ka lu ri ga naT le­bis spe ci a lur sis te mas Se uZ lia uz run vel h yos ni­Wi e ri mu si ko sis Rir se u li pro fe si u li do ne.for te pi a nos gav r ce le ba sa qar T ve lo Si XIX sa u­

ku nis 20­iani wle bi dan da iwyo. mi u xe da vad imi sa, rom es Zvir adRirebuli in s t ru men ti iyo, for­te pi a no iwyebs dam sa xu re bu li siy va ru lis mo po­ve bas mo sax le o ba Si. 1870 wels ga ze Ti `Кавказ~ (139) aR niS nav da: ~В редком семействе не найдёте рояля или пианино, редкая мать не заботится о некотором музыкальном образовании для своих детей.~ ru se Tis msgav sad, pir ve li pe da go ge bi ucxo e Ti dan Ca mo di od nen. Ta vi dan sa for te pi a no pe da go gi kas ker Zo swav le bis for ma hqon da, Sem­deg ki for te pi a nos gak ve Ti le bi (zo gad sa gan ma­naT leb lo do ne ze) tar de bo da qal Ta da vaJ Ta gim na zi eb Si, ag reT ve ami er kav ka si is ke Til So bil qal Ta in s ti tut Si. ga re mo e ba Ta bed ni e ri dam Tx­ve vis Se de gad pe da go gi pi a nis te bi (e. ep S te i ni, l. iani Sev s ki, de kle is ti da sxve bi) ga mo ir Ce od nen ma Ra li pro fe si o na liz miT. `kav ka si is mu si ka lu ri sa zo ga do e bis~ ini ci a ti viT 1871 wels TbilisSi ga­ix s na pir ve li mu si ka lu ri sko la. es iyo pirveli musikaluri skola mTel amierkavkasiaSi. di req­to ris pos t ze da i niS na v.i u ne ri _ Stut gar dis kon ser va to ri is kur s dam Tav re bu li, pi a nis ti, me­vi o li ne da kom po zi to ri. sko lam iar se ba sul oTxi we li. mi si da xur vis er T ­er Ti mi ze zi or ga ni­za ci u li da me To du ri ga uT v le lo ba iyo. pa ra le­lu rad, 1873 wliT dawye bu li, mi zan da ris da sa va­ne lis xel m ZR va ne lo biT (Za li an mok r Za le bu li anazRa u re biT) ga ix s na `mu si ka lu ri kla se bi~. am ni­Wi e ri mu si ko se bis da pat ri o te bis xel m ZR va ne lo­

matiane

70

biT da iwyo mu si ka lu ri ga naT le bis de mok ra ti za­ci is pro ce si. maTi mi za ni ima Si mdgo ma re ob da, rom xel mi saw v do mi anazRa u re biT mu si kas rac Se iZ le­ba me ti ni Wi e ri axal gaz r da ziareboda. mi zan da ri da sa va ne li ofi ci a lu ri Txov niT mi mar Ta ven mis aR ma te bu le bas, Tbi li sis gu ber na tors, ba ton m­r Ce vels k. or lov s kis, ra Ta mi e RoT mu si ka lu ri sko lis gax s nis ne bar T va. Txov na, marTalia, dak­ma yo fil da, mag ram sko las un da ear se ba dam fuZ­neb le bis xar j ze. 1874 wels, mi zan da ris xel m ZR va­ne lo biT, (x. sa va ne li sa da k. ali xa no vis mo na wi­le o biT) ga ix s na `a xa li mu si ka lu ri sko la~.mi zan da ri mTli a nad Ca er To pe da go gi ur da mu­

si ka lur ­or ga ni za ci ul moR va we o ba Si. sko la ga­mo ir Ce o da kar gad organi ze bu li sas wav lo pro­ce siT, kar gad mo fiq re bu li prog ra me biT da mos­wav le e bis sa zo ga do eb ri vi ga mos v le bis ma Ra li do niT. aq as wav lid nen ara mxo lod for te pi a no ze dak v ras. msur ve lebs Se eZ loT mi e RoT spe ci a lu­ri ga naT le ba ro gorc or kes t ris Se mad gen lo ba Si Se ma val in s t ru men teb ze dak v ra Si, ase ve so lo da gun dur sim Re ra Si. sko lis T vis da ma xa si a Te be li iyo, rom sa for te pi a no kla se bi ga mo ir Ce od nen pe da go gi u ri Se mad gen lo bis ma Ra li do niT. am g­va rad, mi zan da ri, Ta vis cno bil ko le geb Tan (ep­S te in Tan, be tin g Tan, kes ner Tan, mat kov s kis Tan da sxveb Tan) er Tad Se ud ga sa qar T ve lo Si erov nu li sa for te pi a no sko lis Ca mo ya li be bas. sam wu xa rod, avad m yo fo bis ga mo mi zan da ri sul

uf ro iS vi a Tad ga mo dis sa kon cer to es t ra da ze. mom dev no wleb Si pi a nis ti uk ravs mxo lod me gob­re bis viw ro wre Si, ume te sad So pens. is Tavis pe­da go gi ur moR va we o bas mTli a nad uZR v nis axal­gaz r da mu si ko se bis mTe li ple a dis aRzrdas. mi si mo wa fe e bi (ma Ti sa xel gan T q mu lo bis xa ris xis gan da mo u ki deb lad) si cocx lis bo lom de inar Cu neb­d nen mad li e re bis da siy va ru lis grZno bas Ta vi­si pro fe so ris mi marT. maT gan sa kuT re bul aR f­r To va ne bas iw vev da mi zan da ris di di siy va ru li mu si ki sad mi da mi si er T gu le ba hu ma nis tu ri ide­a le bi sad mi. ker Zo praq ti ka Si Ra ri bi oja xis Svi­

le bis gan is ar iReb da anazRa u re bas, xo lo Tu sas wav le bel Si ni Wi er mos wav le ebs uC n de bo daT ma te ri a lu ri prob le ma, mi zan da ri maT sa ku Ta ri sax s re biT ex ma re bo da. mi si pe da go gi u ri ni Wi ga­mo ir Ce o da, upir ve les yov li sa, swav le bis gan sa­kuT re bu li, in di vi du a lu ri sti liT. Ta vis mo go­ne beb Si ana Tu laS vi li (mi zan da ris mo wa fe, XX sa u­ku ne Si Tbi li sis kon ser va to ri is cno bi li pro fe­so ri) aR niS nav da, rom mas Tan swav la iyo Za li an pres ti Ju li da mis klas Si mox ved ra arc ise ad vi­li iyo. mos wav le e bis mi marT Ta vis moTxov neb Si is ar kma yo fil de bo da mu si ka lu ri ni Wis ar se bo biT. mi zan da ri did mniS v ne lo bas ani Web da kul tu rul do nes, Sro mis moy va re o ba sa da dis cip li nas. mos­wav le ebs sis te ma tu rad un da mo es mi naT kla si ku ri mu si ka sa kon cer to Ses ru le biT, la pa ra kis dros ga e a na li ze bi naT mos me ni li, sa ku Ta ri Ses ru le bi­sas ki un da mo ex di naT Ta vi si in di vi du a lu ri Se­saZ leb lo be bis maq si ma lu ri re a li za ci a. da me Tan­x meT, es pe da go gi u ri moTxov ne bi sru lad Se e sa ba­me ba swav le bis Ta na med ro ve kri te ri u mebs.1893 wels mad li er ma Ta na me ma mu le eb ma sa ze i mod

aR niS nes sa xel gan T q mu li mu si ko sis iubi le. ga­zeT ma `Кавказ~ amis Se sa xeb vrce li ma sa la ga mo aq­vey na. ai, ram de ni me stri qo ni ga ze Ti dan: `Событие это исключительное, потому что наш известный юбиляр-виртуоз, композитор, профессор, ини-циатор и основатель нашего музыкального учи-лища является первым из кавказцев в продолже-нии 30-и лет высоко державшим знамя искусства и смело нёсшим его, несмотря на все невзгоды, затруднения и препятствия~... sadRe sas wa u lo sa Ra mo ze Sed ga pi a nis tis uka nas k ne li sa zo ga do­eb ri vi ga mos v la da mi zan dar ma ki dev er Txel ga­ak vir va, ga a xa ra mra val ricxo va ni msme ne li Ta vi si di de bu li mxat v ru li os ta to biT. 1912 wels mu si­ka lu ri sa zo ga do e ba em za de bo da Rir se u lad aRe­niS na me o re iubi le, da kav Si re bu li cno bi li mu si­ko sis Se moq me de bi Ti moR va we o bis 50 wlis Tav Tan. am na yo fi e ri or moc da a Ti wlis gan mav lo ba Si mi si ini ci a ti viT sa for te pi a no pe da go gi kam sa qar T ve­

matiane

71

matiane

lo Si ga i a ra Se da re biT mok le, mag ram di na mi ku­ri gan vi Ta re bis gza. pi a niz mis xe lov ne bam, ro gorc da sav le Tev ro pu li kul tu ris udi des ma fa se u­lo bam, sa qar T ve lo Si na yo fi e ri ni a da gi hpo va da mo sax le o bis men ta lur siv r ce Si dam k vid r da. mos­ko vi sa da pe ter bur gis cno bi li mu si ko se bi, di di f. lis tis kon cef ci is kval dak val, kar gad ac no­bi e reb d nen erov nu li mu si ka lu ri kul tu ris `ke­re bi sa~ da `sko le bis~ Ca mo ya li be bis mniS v ne lo­bas. im pe ri ul ­ bi u rok ra ti u li wi na aR m de go be bis mi u xe da vad obi eq tu rad iyo Se fa se bu li sas wav­leb lis ro gorc aka de mi u ri, ase ve or ga ni za ci u li war ma te be bi. XX sa u ku nis da sawyi sis T vis Tbi li sis sas wav le be li ru se Tis im pe ri is sa u ke Te so mu si ka­lu ri da we se bu le be bis xu Te ul Si Se vi da da mci re xnis Sem deg is kon ser va to ri is wo de bis mi sa Re bad wa rad gi nes. se ri o zu li ar gu men ti, ra Tqma un da, iyo im Zli e ri sa for te pi a no kla se bis ar se bo ba, ro mel Ta dam fuZ ne be li da pat ri ar qi iyo alo iz mi zan da ri. sul ram de ni me we li da ak l da ga mo Ce nil pi a­

nists kon ser va to ri is gax s nam de. is gar da ic va la 1912 wlis iv nis Si. n. gi or ga Ze wers _ sik v di lis win mi si Txov niT mas Tan mo iy va nes er T ­er Ti mo wa fe. mZi me avad m yof ma Tva le biT aniS na mas, rom dam­j da ri yo for te pi a nos Tan. axal gaz r dam da iwyo So pe nis me Tor me te eti u dis dak v ra. alo i zi mo u­lod ne lad wa mo i wi a. mo wa fe uneb li ed ga Cer da. `ar ga Cer deT, da u ka riT!~ _ ga is ma avad m yo fis sus­ti xma da es mi zan da ris uka nas k ne li sity ve bi iyo. axal gaz r da mu si ko se bo, yu ri mi ug deT sa xel gan­

T q mul qar T vel pi a nists: `ar ga Cer deT, da u ka­riT!~

72

na xe var sa u ku no va ni (da ki dev me ti!) `pa u zis~ Sem­deg, ro gorc iq na, mo vis mi neT di di za qa ria fa li­aS vi lis me sa me sa o pe ro qmni le ba `la tav ra~.`la tav ras~ sa u ke Te so nawy ve tebs (a ri ebs) am

fri ad xan g r Z liv pe ri od Sic ara er T g zis da ut k bi a Cve ni sme na, mag ram, mo gex se ne baT, sul sxvaa sa o pe­ro na war mo e bis aR q ma mTli a ni _ Tun dac, sa kon­cer to Ses ru le biT, ri si Se saZ leb lo bac mog ve ca am dRe eb Si. z.fa li aS vi lis ope ra war mod ge nil iq na mar ja­

niS vi lis sa xe lo bis Te at ris sce na ze Tbi li sis sa­o pe ro Te at ris so lis te bis, gun di sa da or kes t ris Ses ru le biT da axal gaz r da mu si ko sis irak li Co­lo yaS vi lis di ri Jo ro biT.vid re sa kuT riv `la tav ras~ mu si kas da mis Ses­

ru le bas Se ve xe bi, min da ga vix se no jer ki dev 2010 wlis no em ber Si ,,sa qar T ve los res pub li kis~ fur­c leb ze _ rub ri ka Si `vpa su xobT mkiTx vels” _ da­

beW di li Ce mi we ri li sa Ta u riT _ `la tav ra~ uTu­od im sa xu rebs dad g mas~.igi war mo ad gen da pa suxs ga ze Tis mkiTx ve lis, kas­

pe li qal ba to nis na Te la gu laS vi lis we ril ze, sa dac mis mi er sav se biT ka non zo mi e rad iyo das mu­li Se kiTx va, Tu ra tom ar id g me ba fa li aS vi lis ope ra `la tav ra~.Cems pa sux Si me ga mov T q vam di rwme nas, rom `la­

tav ra~, ra Tqma un da, im sa xu rebs Ses ru le bas da igi auci leb lad mo e wo ne ba msme nels.vwer di imis Se sa xe bac, rom, mar Ta li a, `la tav ra~

ver Se ed re ba fa li aS vi lis ge ni a lur ope rebs _ `a be sa lom da eTers~ da `da iss~, mag ram es ar ukar­gavs mas Ta vis mxat v rul mu si ka lur Rir se bebs.fa li aS vils rom mxo lod `la tav ra~ da e we ra,

igi ma inc Ca iT v le bo da qar Tu li mu si kis kla si ko­sad, ram de na dac am ope ra Sic, mar Ta li a, Se da re­biT mok r Za le bu lad, ga mov lin da kom po zi to ris Se moq me de bi Ti ni Wis ga mor Ce u li Tvi se be bi.ope ris mos me nil ma sa kon cer to va ri an t ma, mi u xe da­

vad cal ke u li xar ve zi sa, vfiq rob, da a das tu ra ze­moT q mu li. mad lo ba ami saT vis mis ini ci a to reb sa da Sem s ru leb lebs: di ri Jor _ irak li Co lo yaS vils, qor ma is te rebs _ av Tan dil Cxen kels, Sal va Sa or­Sa Zes, gun d sa da or kestrs da, cxa di a, so lis t ­ mom­Rer lebs. ram de ni me sity viT, `la tav ras~ war mod ge ni li

mu si ka lur ­ d ra ma tur gi u li da si u Je tu ri ver si is Se sa xeb. igi em ya re ba 1950 wels ope ris lib re tos (s.San Si aS vi lis pi e sis mi xed viT) da mu si ka lu ri teq s tis ga da mu Sa ve bul da ga um jo be se bul re daq­ci as, ro me lic ekuT v no daT kom po zi tor aka ki an­d ri aS vil sa da di ri Jor vax tang fa li aS vils da kar gad iq na mi Re bu li msme ne lis mi er.

sakoncerto cxovreba

movismineT zaqaria faliaSvilis

`latavra~ gulbaT toraZe

premieris Semdeg

73

sakoncerto cxovreba

1950 wlis dad g mis Sem deg ki ,,la tav ra” ,,ucxo xi­lad” dar Ca yo ve li Cven Ta ga ni saT vis, rac Se uwy­na re be li da da sa na ni faq ti a.cxa di a, ver mov TxovT Te atrs, rom mas mud miv re­

per tu ar Si hqon des ,,la tav ra”, mag ram ara vi Tar Sem Tx ve va Si ar Se iZ le ba mi si sav se biT amog de ba qar T ve li xal xis cno bi e re bi dan. man dro dad ro auci leb lad un da mo is mi nos igi (i se ve, ro gorc, sa na xev rod mi viwye bu li me li ton ba lan Ci va Zis ,,da re jan cbi e ri” da di mit ri ara yiS vi lis ,,Tqmu­le ba So Ta rus Ta vel ze”).ga sa ge bi a, rom yo ve li ve amas vam bob sa mo mav lod,

Cve ni sa o pe ro Te at ris Se no bis am Ja min de li mdgo­ma re o bis gaT va lis wi ne biT.ax la ki Ce mi amas win de li STa beW di le be bis Se sa­

xeb, rom le bic, yo ve li ve ze moT q mu lis Suq ze, sav­se biT da mak ma yo fi leb lad mi maC ni a.di ri Jor ma i. Co lo yaS vil ma SeZ lo fa li aS vi lis

ope ris ar c Tu ad vi lad Se sas ru le be li par ti­tu ris siZ ne le e bis ga da lax va, rac, pir vel rig Si, mdgo ma re obs so lo nom re bi sa da sa gun do epi­zo de bis ko or di na ci a Si. ko req tu lad Ses rul da ope ris ram de ni me sa or kes t ro epi zo dic.mxat v ru lad sak ma od rTu li amo ca ne bi akis ri ­

aT ope ra Si so lo par ti e bis Sem s ru leb lebs. un da iT q vas, rom Cve ni sa o pe ro da si am Ja mad da kom p ­leq te bu li a, Zi ri Ta dad, axal gaz r da kva li fi ­ci u ri vo ka lis te biT, ro mel Tac zurgs umag rebs ube re be li da uni ka lu ri Te mur gu guS vi li. man Se sa niS na vad Se as ru la ope ris er Ti yve la ze ga ­mom sax ve li mu si ka lu ri no me ri _ ra tis aria _ ,,o, si na nu lis crem lo mdu Ra rev”.Ci ne bu li Sem s ru le be li hyav da la tav ras par ti ­

as ni Wi e ri axal gaz r da mom Rer lis ma ri ka ma Ci ti ­Zis sa xiT. es exe ba mi si gmi ris ori ve ari as da sa an ­sam b lo epi zo deb sac.mSve niv rad Se as ru la la ma zi da ga mom sax ve li

tem b ris (me co­ sop ra no) mqo ne mom Re ral ma ele ne jan ja li am fa li aS vi lis ge ni is niS niT aR beW di li ne nos aria ,,bu ne bis Zal no”.mo wo de bis si maR le ze iy v nen mom Rer le bi va no

ga lu aS vi li (Ta de), go Ca da Tu sa ni­ ji Ra u ri (en ­gi Ca ri), sul xan gve le si a ni (ve zi ri, wi naT rom in ­ku bu sad iwo de bo da), ar Cil go gi ti Ze (mgo sa ni). igi ve iT q mis gun dis Se sa xe bac.mok led, sa Ra mom kar gi STa beW di le ba da to va

msme ne leb ze, ro mel Ta So ris, ro go ri sak vir ve­lic ar un da iyos es, nak le bad iy v nen mu si ko se bi (ra tom? _ etyo ba, ar icod nen am sa Ra mos Se sa xeb).auci leb lad mi maC nia ,,la tav ras” sa kon cer to

ver sia ram den jer me (sa o pe ro Te at ris mwyob r Si Cad go mam de) xe lax la iq nes war mod ge ni li kon­ser va to ri is di di dar ba zis sce na ze, mi si srul yo­fi li akus ti ku ri ga re mos pi ro beb Si.mi maC ni a, rom es aris ara mar to Cve ni Te at ris

xel m ZR va ne lo bis, ara med sa kuT riv sa qar T ve los kul tu ris sa mi nis t ros pre ro ga ti va da pat ri o tu­li mo va le o ba.

74

axali gamocemebi

,,u fa li su fevs, mSve ni e re ba Se i mo sa...~ da viT wi­nas war mety ve lis am naT q vams uw min de sis da une ta­re si ilia II Sem de gi sity ve biT ag r Ze lebs: `a da mi a­ni ki mTe li cxov re bis man Zil ze es w raf vis ufal­Tan mi ax lo e bas, mSve ni e re bis wvdo ma da us ru le be­li pro ce si a~.es wig ni sru li ad sa qar T ve los ka To li kos ­ pat­

ri ar qis, uw min de si sa da une ta re sis ilia II­s aR­say d re bis 35 da da ba de bis 80 wlis Tavs mi uZR v na afxa ze Tis su li e re bi sa da kul tu ris cen t r ma. am wig nis ga mo ce mam de uw min des ma da une ta res ma swo­red Cve ni Jur na lis fur c le bi dan brZa na: `si la­ma zis, mSve ni e re bis gan c da auci le be li a... me ram­de ni me ada mi ans da va va le ga ne mar taT ras niS navs maT T vis si la ma ze da vin ro gor aRiq vams mas~...am wig nis pro eq tis av to ria, qal ba to ni svet la­

na qec ba . Se moq me de bi Ti jgu fi ­ lia sex ni aS vi li, lia Zi Zi gu ri, ge la kan de la ki; re daq to ri Ta mar omi a Ze, di za i ne ri be sik da ne li a. wignis movlinebas win uZRo da sa oc rad sa si xa ru lo gan c da, ro me­lic ka To li ko sis mo u lod nel ma zar ma q­n lanas moh g va ra: `uw mi de si gu ri i dan re kav da. mas mTe li Ra me ufiq ria ima ze, ro gor ga e la ma ze bi na ada mi a­nis cxov re ba, ima ze, Ses wevs Tu ara Za la si la ma zes, Sec va los sam ya ro, Se e xos ada mi a nis su lis uxi lav si mebs. mas ufiq ri a, Seq m ni li yo wig ni, ro mel Sic mi si Ta na me ma mu le ni gag vac nob d nen mSve ni e re bis sa ku Tar xed vas da amiT sti muls mis cemd nen mo qa­la qe ebs, zi a re bod nen RvTa eb riv madls~. mar T lac am wig n Tan Se xe ba uC ve u lo Seg r Z ne be­

biT gav sebs, gmux tavs, gim Zaf rebs sam ya ros mSve ni­e re bis, su li e ri si fa qi zi sa da si na ti fis aR q mas. aq av to re bi (mo na zo ni ele ne, di mit ri Tu ma niS­vi li, Tea go go tiS vi li, mRvde li gi or gi we ro­

Ze, ma ri na ka Wa ra va, ru su dan fet vi aS vi li da a. S.) gvac no ben mSve ni e re bis ma Te ul xed vas da Tan moh yavT am cne bis sxva Ta sa gu lis x mo gan mar te ba ni. sa yo vel Tao Tval saz riss Tu Se va je rebT, mSve ni­e re ba si la ma zea RvTis mad l Tan wil na ya ri, mSve­ni e re ba Se iZ le ba iT q vas ze ci u ri da mi wi e ri sawyi­se bis Tan x ved ra ca a. ami tom sa ca mSve ni e re ba a, iq `u fa li su fevs~, iq siy va ru li a, iq yve la ze sak ra­lu ri grZno be bi a. wig nis qva kuTxe di, Se iZ le ba iT q vas, pat ri ar qis

mi er xaz gas mul pos tu lat zea amoz r di li: ,,jer ki dev XIXs­Si gvmoZR v rav da wm. ilia mar Ta li: ma mu li, ena, sar w mu no e ba _ es aris mTa va ri fa se­u lo be bi, rac sxva fa se u lo biT ver Se ic va la. am ga mo naT q vams dRes va ma tebT: Rmer Ti, sam Sob lo, ada mi a ni...~am wig nis de da az ri ima Si a, rom mSve ni e re bis

mwver va li sa bo lo od ufal Tan, moy vas Tan da sam­Sob los Tan mi dis... ami to mac aq umaR le si mSve ni­e re bis ni muS Ta um rav le so ba mo ce mu lia, ro gorc ma Ra li zne o bi sa da gmi ro bis ga mo xa tu le ba. aki sa qar T ve lom da qar T ve lo bam uam ra vi qar te xi li ga mo i a ra da Tu ra mem ga da ar Ci na, al baT, ufal­Tan si ax lo vem, sam Sob los usazR v ro siy va rul ma da mSve ni e re bis gam Zaf re bul ma gan c dam. yo ve li­ve aman mo iy va na ek li a ni gziT ma va li sa qar T ve lo aqam de. sa qar T ve lo, rom lis Se sa xe bac am wig n Si ab ba ala ver de li da mit ro po li ti da vi Ti aR niS­na ven: `aq si xa ru li da mwu xa re ba, tki vi li da Sve ba er Tad aris, ro gorc yvel gan, mag ram sa qar T ve lo ma inc sxvag va ra da a, ro gorc wmi da gi or gis Tan _ xor ci ig li je bo da da su li Sen de bo da, sxe uls stki o da da guls uxa ro da. ja laT ni uRo no sa co­fe Si var de bod nen, xo lo gul mar Tal ni Zle vi sa

`ufali sufevs, mSveniereba Seimosa~

Tamar wulukiZe

75

axali gamocemebi

ga lo biT mxi a ru lob d nen da RmerTs adi deb d nen, rad gan sik v di li Ta sik v di li iZ li a~. we ri le bis kre bul Si isic aris naC ve ne bi, rom

Cvens qve ya na Si qar Tu li mi wa mar to qar T ve lis tki vi li ar yo fi la, igi aqa ur ara qar T vel sac si cocx lis fa sad ar eT mo bo da. Tu ram xe la siy­va ru li ga u cia sa qar T ve lo sa da mis de da qa laq Tbi liss da pa su xic rom Tav gan wi ru li mi u Ri a, es mov le nac, ro gorc mSve ni e re bis mwver va lis er T ­er Ti ga mo xa tu le ba, mTe li sim Zaf riT aris gad­mo ce mu li gi vi Sah na za ris stri qo neb Si, ro me lic sa aT no vas Se e xe ba: ,,i gi, hax pa tis ek le si a Si uk ve be rad aR k ve ci li, Tbi li sis da sar be vad da asa­Re bad daZ ru li aRa­ mah mad ha nis am ba vi rom Se­uty vi a, mSob li ur qa laqs dab ru ne bia da loc vad dam d ga ri aq dax v do mia mters. ma Sin mas, Tur me, arc spar su li enis brwyin va le cod nam uS ve la da arc ana fo ris qveS da ma lul ma xmlis qne vam... yi zil ba­Seb ma igi ta Zar Si ve aku wes...~am wig n Si is mar ga li te bia mi mob ne u li, qar T vel

kacs umaR le si STa go ne bis Jams rom Se uq m ni a: ioane zo si mes `qe bai da di de bai qar Tu li eni sa i~, gre mis, mcxe Tis jvris, ger ge Tis taZ re bis, fi ros ma nis, gu­di aS vi lis na xa te bis, lado quTaTelaZis qarTuli mxatvruli Sriftis ilus t ra ci e bi, za qa ria fa li­aS vi lis ope ra `a be sa lom da eTe ris~ pre mi e ris afi Sa, ili as, aka kis, va Jas, ga lak ti o nis , a na ka­lan da Zis, irak li aba Si Zis, oTar Wi la Zis leq se bi, ioseb ke Way ma Zis `qo ra li~, aleq si ma Wa va ri a ni sa da re vaz la Ri Zis ro man se bi da a. S. aq mo ce mu li we ri le bis av to re bi gvi biZ ge ben

Cvens gver diT, yo vel dRi ur cxov re ba Si rac Se iZ­le ba me tad mi vapy roT go ne bi sa da gu lis Tva li si la ma zes, mSve ni e re bas da ki dev er Txel mad li­e re bis grZno biT aR viv soT uf li sad mi, ro mel mac sam ya ros mom xib v le lo bis, cxov re bi se ul yo vel­dRi u ro ba Si po e zi is aR q mis Se saZ leb lo ba mog va­ni Wa. amis ni muS Ta gan Seg viZ lia aqe dan mo viy va noT me rab ber Ze niS vi lis sity ve bi: ,,var di bu ne ba Si la­ma zi sa na xa vi a, mag ram ro ca Wa bu ki mij nu ri mas go­go nas aw v dis, ma Sin is amaR le bul si la ma zes iZens~.

an da cxov re bi se u li po e zi is mgzne ba re aR q mis Se­sa niS nav das turs war mo ad gens lia stu ru as mi er moy va ni li oTar Wi la Zis leq sis stri qo ne bi: ,,ga max sen de ba me maw v nis va li, da fe Te bu li mo­

viCx rek ji bes, xo lo me zob lis la ma zi qa li wa e ki de ba cecx li­

viT ki bes, me re Ri mi liT Ca miv lis gver diT, Jru an tels

mom g v ris ro gorc xa ver dida ay vir de ba qu Ca Si wyne Ti me maw v ne e biT da mxer­

xa ve biT~.cxov re bi se u li po e zi is ara nak leb mgzne ba re gad­

mo ce mas war mo ad gens amis Sem deg isev lia stu ru as mi er Tqmu li – `Tu aris po e zi a Si mSve ni e re ba, Cem­T vis igi ase Ti a: cecx li, Jru an te li da xa ver di~. mSve ni e re bas Tan, ro gorc uf lis mi er mov le nil

sas wa ul Tan zi a re ba ze mog viTx ro ben av to re bi da Cvenc am bed ni e re bis mo na wi led gvxdi an. am g va ri

76

uf lis mi er mov le ni li sas wa u lia ni ko loz va Ce­iS vi li saT vis qar Tu li ta Za ri, sa dac ge o met ri u­li for me bis Tan wyo ba, er T ma ne Ti sa gan amo ma va li for me bis sicxa de da ara kon f liq tu ro ba, gan s x­vav de ba yve la sxva qvey nis xu roT moZR v re bi sa gan da sru li ad uni ka lur mov le nas war mo ad gens. mSve ni e re bis mwver va lia Ten giz ar C va Zi saT vis ga­zafxu lis pi ras bi la ra ze, Ter gis xe o ba Si zva vis Ca mo wo la: `siT bo rom dah k ravs, yi nu li lRo bas rom da iwyebs, qve viT mo cur de ba, wya li ga uC n de ba Tov lis uzar ma zar ma sas da... de da, de da, rom mo­dis! msgav si ara fe ri mi na xavs. Tan sa Si ne le ba a, di­di grgvin viT rom mo dis, Tan ula ma ze sia sa na xa vad. nis li viT dad ge ba Tov lis Rru be li da Tvi Ton ga moZ v re ba di di gve le Sa pi viT qve mo dan...~ uf lis mi er mov le ni li sas wa u li ar aris el­

dar ge wa Zis mo naTx ro bi _ bu se to Si, ver dis sam­Sob lo Si mo e dan ze aSe ne bul am fi Te at r Si jan suR ka xi Zis mi er Ca ta re bu li `a be sa lom da eTe ris~ am­ba vi. ro de sac Te mur gu guS vil ma Se as ru la abe sa­lo mis aria `me ba ni ba nad ge Zeb di~, eTe ris Ses v lis dros Ca mo var d ni la si Cu me, vi na i dan Sem s ru le be­li, iano ali be gaS vi li ar im yo fe bo da ad gil ze. gu guS vils ga ug r Ze le bia – `a ha, qa lo xel man di­li~ – pa su xad mo u lod ne lad sa Wi ro me lo dia Ca us t ve nia ita li el biWs, ro me lic iq ve Re bav da Ro bes (wi na dRes iq ga yi du la ,,a be sa lom da eTe­ris~ fir fi te bi ev ge ni mi qe la Zis di ri Jo ro biT)... am g va ri sas wa u lia la na Ro Ro be ri Zi saT vis fi­ros ma nis ti lo e bis xil va, ru su dan qu Ta Te la Zi­sa da liu yanda re li­ ku an g vi ni saT vis um did res Ci nur ena sa da uZ ve les li te ra tu ras Tan Se xe ba, rac mTa va ria, mad li a ni qar Tu li enis uZ vir fa­sesi sam ya ros ka ris Se Re ba. am g va ri sa oc re baa Ta­maz Wi la Zi saT vis po e zi is ma gi a, ro mel sac Za luZs gan kur nos ato mi sa da teq ni kis xa na Si da a va de bu­li ada mi a nis su li; no dar an dRu la Zis Tval saz­ri siT ki ada mi a ni umaR les ne ta re bas sim Re ris dros aR wevs; uf lis wya lo baa eli so vir sa la­Zi saT vis Tbi lis Si Ti To e u li Ca mos v la; li a na isa ka Zi saT vis yo ve li re pe ti ci a, yo ve li kon cer­

ti, sa dac xde ba yve la ze di di sas wa u li, mu si kis ga ce ma da sa pa su xod ada mi a ne bis Tbi li gan wyo bis Ses rut va; vaJa CaCavasTvis aRtacebis momgvrelia zurab anjafariZis xelovnebasTan ziareba, nino kalandaZe amgvar saocrebad asaxelebs qarTul folklors, xolo unikaluri qarTuli galoba ki aris sulierebisa da uflis siyvarulis himni. mSve ni e re bas Tan zi a re baa ma ka ma xa ri Zi saT vis yo­vel dRi u ri ur Ti er To ba pa ta ra mo cek va ve go go­neb Tan, rom le bic Tan da Tan TeTr ge de bad iq ce­vi an; bed ni e re bis gan c das iw vevs na na qav Ta ra Ze Si mu si kiT ga je re bu li yo ve li wa mi gan wyo bi le be bi­sa, ni no ana ni aS vi li rom qmnis Ta vi si an t rep ri ziT gan xor ci e le bul sti li Ta da Si na ar siT sru li ad gan s x va ve bul speq tak leb Si... am wig n Si mSve ni e re­bas Tan, amaR le bul grZno beb Tan Se xe bis im de ni ni mu Sia ise STam beW da vad moy va ni li, rom yve las ver Ca mov T v liT... is, rom mSve ni e re ba uf li se u li mad li a, gan sac­

de li sas rom amag rebs, sa si cocx lo Za las sZens ada mi ans, mTe li sicxa diT Seg vag r Z no bi nebs gu ram odi Sa ri as mi er moTx ro bi li so xu mis omis da sas­ruls, da lis uRel te xi li dan gad mos v lis epi­zo di: ,,max sen de ba: uRel te xi lis yve la ze ma Ral ad gi las, al pur zo na Si, Wa Ra ra sim pa Ti u ri qa­li mTis yva vi lebs, mgo ni, edel va i sebs krefs. mas oja xis wev re bi da me gob re bi ux mo ben _ yva vi leb ze dros nu kar gav, ga mod gi fe xi, Ram de ba o. qa li maT yurs ar ug debs, da Ta vis saq mi a no bas ga nag r Zobs. isic max sovs _ ma Sin gul Si vex mi a ne bo di im qals: nu iC qa rebT qal ba to no, ki dev dak ri feT yva vi le­bi da da im g zav reT es um S ve ni e re si ar se be bi Tqve ni cxov re bis am um Zi mes gza ze, Za las mog cemT~.wig ni _ ,,u fa li su fevs, mSve ni e re ba Se i mo sa~

aram xo lod ga u max vi lebs mkiTx vels mSve ni e re bi­sad mi mipy ro bil gu lis Tvals, ara mxo lod did si a mov ne bas mi a ni Webs, ara med Za la sac ki mis cems... ra o den sa si xa ru lo a, rom igi sru li ad sa qar T­ve los ka To li kos ­ pat ri arqs swo red `afxa ze Tis su li e re bi sa da kul tu ris cen t r Si~ moR va we mu­si ko seb ma mi uZR v nes.

axali gamocemebi

77

jazi

zaza marjaniSvili

qar T ve li mu si ko si, kom po zi to ri, pi a nis ti da pro­du se ri za za mar ja niS vi li. da i ba da 1968 wels, Tbi­lis Si, ple xa nov ze, rac Ta vi ax sovs, wers mu si kas. 6 wlis asak Si uk ve uk rav da gi ta ra ze, for te pi a no ze da da sar tyam in s t ru men teb ze. Sem deg iyo mu si ka­lu ri Svid w le di, an sam b li `ner ge bi~. 1986 wli dan iwyebs mu si kis aran Ji re bas ki no sa da Te at ri saT­vis. pa ra le lu rad mo na wi le obs Tbi li sis, mos­ko vis, san k t ­ pe ter bur gis, ve nis, ni u ­or le a ni sa da los ­anje le sis jaz ­ fes ti va leb Si. 1993 wels mis cxov re ba Si axa li eta pi iwye ba. za za mow ve vas iRebs niu or le a nis lo i o las uni ver si te ti dan da 1994 wels sacxov reb lad aS S ­ Si ga da dis. was­v li dan 7 Tve Si igi uk ve Ta vis an sam b l Tan er Tad ga mo dis niu­or le a nis jaz ­ fes ti val ze. 1995 wels za za mar ja niS vil ma cno bil jguf Astral Pro jec-t ­ Tan er Tad Ca we ra Ta vi si pir ve li al bo mi. ima­ve wels igi los ­an je les Si ga da dis da mu Sa o bas iwyebs ho li vud Si, kom pa nia Gol d mo re Pro duc ti on ­ Si kom po zi tor jo ul gol d s mit Tan. za zam mas Tan er Tad mu si ka lu rad ga a for ma ise Ti cno bi li se­ri a le bi, ro go re bi ca a: “Ou ter Li mits” da “Star Ga-tes”. za zas ve ekuT v nis na wi li mu si ki sa fil mi saT vis “Sha dow of Do ubt” me la ni gri fi ti sa da tom be­rin je ris mo na wi le o biT. 1996 wels gamodis zazas saavtoro musikis albomi ~My Town~, 1997 wels ki albomi ~The Waves of the Past~, romelic kanadis radioCartebSi 2 kviris manZilze pirvel adgils ikavebda. 1997 wels za za mar ja niS vi li xsnis sa ku­Tar stu di as, “ZAZAJAZZA Stu di os”, sa dac wers mu­si kas Se da re biT pa ta ra pro eq te bi saT vis – mok le­met ra Ji a ni fil me bis, Te at ra lu ri speq tak le bi sa da sa rek la mo kli pe bi saT vis. ama ve wels igi xde­

ba ame ri kis kom po zi tor Ta aso ci a ci is wev ri. 2002 wels za za mar ja niS vi li brun de ba niu or le an Si, sa dac wers mu si kas puS ki nis `alis” mi xed viT dad­g mu li speq tak li saT vis. 2005 wels ga mo dis za zas kom paqt­dis ki sa xel wo de biT `er Ti wyna ri al bo­mi~ (“One Pa ci fic Album”). dRe is T vis za za mar ja niS vi li 100­ze me ti al­

bo mis pro du se ri a. mi si bo lo sa av to ro al bo mi sa xel wo de biT “za za no va” Ca i we ra 2010 wels niu­or le an Si. aR sa niS na vi a, rom al bom ze mu Sa o ba sam qve ya na Si mim di na re ob da. mu si ka lu ri ma sa lis Zi­ri Ta di na wi li Ca i we ra niu ­ or le an Si, za zas stu­di a Si, ger ma ni is qa laq Stut gar t Si Ca i we ra jguf

jimi iaSvili

78

axali gamocemebi

`Sin ” ­is mom Rer lis _ ma mu ka Ra Ra ni Zis vo ka li, xo lo beq ­ vo ka li (na to bo Wo riS vi li, ma ri na sa­luq va Ze, so fo to ro Se li Ze) Tbi lis Si Ca i we ra. al bo mis Ca we ra Si mo na wi le o ba mi i Res ja zis sam­Sob los _ niu­or le a nis mkvid r ma cno bil ma jaz­me neb ma. sa yu radRe boa is faq ti, rom cno bil ma me­say vi rem, je re mi de ven por t ma (Je remy Da ven port) Tvi Ton ga mo i Ci na ini ci a ti va – mi e Ro mo na wi le o­ba am al bom ze mu Sa o ba Si. sa xel gan T q mu li me say­vi ris gar da za zas Tan er Tad uk ra ven: dag be lo (Do ug Be lo te) ­ da sar tya mi in s t ru men te bi (i gi am­Ja mad jo sem p lis uc v le li mu si ko si a), to mi sa ip­li (Tommy Scip le) _ ba si, stiv ma sa kov s ki (Ste ve Ma sa kow s ki) _ gi ta ra (am mu si ko sis dam sa xu re ba a cno bi li mom Rer lis, bo bi mak fe ri nis aR mo Ce na da po pu la ri za ci a), eS lin par ke ri (Ashlin Par ker) _ say vi ri da gab ri el ve las ko _ (Gab ri el Ve las co) per ku si a. al bo mis Ca we ra da xmis re Ji su ra ekuT v­nis mi Sa kaW ka WiS vils. am pro eq tiT ase ve da in te­res da cno bi li jaz ­ rok jgu fi ,,de da mi wa, qa ri da cecx li” (Earth, Wind & Fi re). jgu fis xel m ZR va ne­lo ba da u kav Sir da za za mar ja niS vils da Ses Ta va za Ta nam S rom lo ba, rac ver Sed ga za zas sam Sob lo Si dab ru ne bis ga mo.

jimi iaSvili _ zaza, ratom gadawyvite samSobloSi dabruneba?

za za mar ja niS vi li _ upir ve les yov li sa, min do­da Cems say va rel xal x Tan, Cems Svi leb Tan, Cems me uR les Tan _ ma ri ku nas Tan er Tad vyo fi li ya vi. ase ve min da giTx ra, rom ro de sac Za li an did xans cxov rob sazR var ga reT da oda nav ma inc gaqvs ra i­me qar Tu li Ser Ce ni li, yo vel sa Ra mos sev da na re­vi iZi neb, Se ni qvey ni dan ga mo Ze ve bu lis po zi ci i dan uyu reb am yve la fers, fiq rob, rom sa qar T ve lo ara mar to ima Ti a, vinc iq dar Ca, ara med Se nic aris da ga dawy vet, da ib ru no es Se ni na wi li. Tum ca, ro­ca sam Sob lo Si dav b run di, Ce mi wi li sa qar T ve lo ver vi pov ne da dRem de ve Zeb. sa bed ni e rod, aR moC­d nen Cem mi marT ke Til gan wyo bi li ada mi a ne bi. ar

Se miZ lia ar aR v niS no ne ka se bis k ve ra Ze da buba murRulia, ro m lebic da mi kav Sir dnen da Se mom­Ta va zes sa av to ro kon cer tis Ca ta re ba. Ca mo viy va ne Ce mi me go ba ri ame ri ke li mu si ko se bi, maT Se u er T da si me bi a ni jgu fi, ro mel sac axal gaz r da mu si ko si mi ri an xu xu na iS vi li di ri Jo rob da da 17 ian vars did sa kon cer to dar baz Si da iwyo, ase vTqvaT, Ce­mi Tbi li su ri ka ri e ra.

j.i. _ da ro gor gag r Zel da es ka ri e ra?

z.m. _ ra Rac dro is Sem deg miv x v di, rom sa qar T­ve lo Si yve la fe ri po li ti zi re bu lia, maT So ris mu si kac, an aqeT un da vyo fi li ya vi, an iqiT. dRem­de mi Wirs po li ti ko se bis sa xe le bi sa da gva re bis da max sov re ba. min da vig r Z no qvey nis prog re si ara mar to Se no be bis Se Reb va Si, kri mi na lis Sem ci re ba­sa Tu po li ci is re for ma Si, ara med xe lov ne ba Sic, rac, sam wu xa rod, jer ver vig r Ze ni. miv xv di, rom ve ra vis Tan viq ne bo diM da ga dav wy vi te sul sxva saq mis ga ke Te ba: ma ri ku nas Tan er Tad gav x se ni res­to ra ni­ sa lo ni `za za no va~ _ ise Ti Tbi li su ri ad­gi li, sa dac xalxs Se uZ lia mo is mi nos kar gi mu si ka, ga ic nos axa li mu si ko se bi da sa si a mov nod ga a ta­ros sa Ra mo.

j.i. _ amas Sens Se moq me de ba ze xom ar umoq me di a?

z.m. _ Tbi lis Si me ga va ke Te ori sak ma od di di Te­at ra lu ri pro eq ti _ dav we re mu si ka niu­or le­a nis Te at ris speq tak le bis T vis. sa mu Sao sak ma od rTu li iyo, re Ji so ri te le fo niT miy ve bo da, Tu ra un do da, ro gor iq ce od nen sce na ze msa xi o be bi, mag ram yve la fe ri Za li an kar gad das rul da _ pre mi e ram war ma te biT Ca i a ra da ma le am speq t a k­lis DVD dis kic ga mo va. ax la maqvs mo la pa ra ke be bi er Ti qar Tu li fil mis pro d u se reb Tan. vfiq rob, rom Ce mi mTa va ri saq me ma inc ki no sa da Te at ris mu­si ka a, es Cem T vis yve la ze say va re li saq mi a no ba a.

j.i. _ ras isur veb di?

79

axali gamocemebi

z.m. _ vi sur veb di, rom Sewy des axal gaz r de bis _ ax lad ga mo Ce ki li mu si ko se bis Se jib ri. es aris fu lis ke Te bis swra fi sa Su a le ba mu si kis sa zi a nod, rac an ti e rov nul saq med mi maC ni a. me Ta vad mi vi Re er T ­erT aseT pro eq t Si mo na wi le o ba da miv x v di, rom es aris Za li an cu di ram, rac Se iZ le ba qar­T vel mu si koss, miT ume tes, axal gaz r da mu si koss ga u ke To.

j.i. _ ras gu lis x mob ama Si?

z.m. _ in di vi du a liz mis da kar g vas, imi tom, rom dRes karg mom Rer lad iT v le ba is, vinc ga i mar j­vebs, xo lo ra ze un da ga i mar j vos, ver ga vi ge. mu­si ka xom loc va sa vi Taa da ga na Se iZ le ba vin me vin­mes loc va Si Se e jib ros. ar var imis mom x re, rom yve lam Co xa Ca vic vaT da xan ja li Ca mo vi ki doT, mag ram ucxo e li mom Rer le bis brma mim baZ ve lo ba cud sam sa xurs uwevs axal gaz r debs. es yve la fe­ri kar gad ici an kon kur se bis or ga ni za to reb ma, ar ici an mxo lod bav S veb ma da ,,e se me se bis” gam g zav neb­ma, rom le bic am araf rismom cem saq me Si xar ja ven fuls. sa qar T ve lo Si te le vi zi iT iwye ba yve la­fe ri, es ra di ka lu rad gan s x vav de ba ame ri kis gan, qvey nis gan sa dac ga va ta re Ce mi cxov re bis na xe va ri. iq te le vi zia aris bo lo sta dia mu si ko sis T vis an ne bis mi e ri xe lo va nis T vis. iq yve la fe ri iwye ba pa­ta ra klu be biT, sa dac xan da xan mxo lod ori ada­mi a nis T vis uk ra ven. es klu be bi sa ce ri viT aris: Tu gax val am sa cer Si, dar Ce bi mu si ko sad. bev ri ane­bebs Tavs, zo gi ki rCe ba di di Sro mis moy va re o bis fa sad da ata rebs im mZi me jvars, ra sac mu si ko so ba hqvi a.

j.i. _ ici an niu­or le an Si sa qar T ve lo?

z.m. _ ad re russ me Zax d nen, rac Za li an ma Ri zi a neb­da, did xans mi wev da imis ax s na, Tu sa da u ri vi ya vi. ax la ume te so bam icis sa qar T ve los (Ge or gi a­s) Se­sa xeb. iq yof ni sas xSi rad vpa ti Jeb di Cems niu­or­le a nel me gob reb sa da ko le gebs xa Wa pur ze da

sa civ ze, ram de ni me sadReg r Ze los Sem deg ki vas me­ni neb di qar Tul mu si kas, vuy ve bo di eq v Ti me Ta ya­iS vil ze, sa mas arag vel ze da vu yu reb di maT ac rem­le bul Tva lebs.A

j.i. _ ge nat re ba ame ri ka?

z.m. _ me nat re ba... mag ram, ro gor giTx ra... ame ri ka mTva re sa vi Taa – ana Tebs, mag ram ar gaT bobs.

j.i. _ ram de nad kma yo fi li xar Se ni Se moq me de­bi Ti saq mi a no biT?

z.m. _ Rmer T ma nu qnas, rom mu si ko si ro des me kma yo fi li iyos _ ma Sin ve iwye ba pa si u ro ba! ase rom, vcdi lob, ar mov dun de da mu dam ax lis Zi­e ba Si vi yo.

80

Jur nal ma «Gra mop ho ne» ga mo ­aq vey na kla si kur mu si ka Si pre mi ­e bis pre ten den t Ta si a, rom leb ­Sic Se vi da 66 sa u ke Te so fir fi ­ta ga mo ce mu li 12 Tvis man Zil ze. wle van del pre mi a ze war d ge ni­lia 11 pre ten den ti _ di ri Jo ri ser jon eli ot gar di ne ri, esa­ pe ka sa lo ne ni da an d ris nel­son si, te no ri ionas ka uf ma ni, pi a nis te bi mar k ­an d re am le ni da kris ti an be zu i de no u ti, me vi­o li ne ianin ian se ni, ma ikl ko­lin zi (klar ne ti), eli son bol­so mi (say vi ri) da kvar te ti «Je-ru sa lem Qu ar tet». 17 seq tem bers, lon don Si, Sed ge ba ce re mo ni a, ro mel zec ga mocxad de ba am Ter­T me ti fir fi ti dan er Ti _ `wlis Ca na we ri~. ase ve ga mocxad de ba: wlis ar tis te bi, wlis axal gaz­r da ar tis te bi, wlis le ib li da pre mi a, ro mel sac ani We ben mTe li ka ri e ris Se de ge bis gaT­va lis wi ne biT. 15 ag vis tos ga­mocxad de ba nominacia `wlis ar­tis tis~ la u re a ti, er Ta der Ti pre mi a, ro mel sac gan sazR v ravs far To audi to ri a.

27-28 iv liss, ma ri nis Te at ris axal sce na ze, fes ti va lis ,,TeT­ri Ra me e bis var s k v la ve bi” far­g leb Si, xan g r Z li vi mo lo di nis Sem deg, Sed ga se zo nis pre mi e ra _ ro di on SCed ri nis ope ra ,,ca­ci a”. sce nu ri dad g ma ga na xor­ci e la re Ji sor ma aleq sei ste­

pa ni uk ma, dam d g me li mxat va ri _ aleq sandr or lo vi, kos ti­u me bis mxat va ri _ iri na Ce red­ni ko va, qor ma is te ri _ an d rei pet ren ko; sa di ri Jo ro pul t Tan id ga ma es t ro va le ri ger gi e vi. va le ri ger gi e vi: ,,ca ci a” _ Ta­vi si umaR le si mu si ka lu ri Tvi­se be bis ga mo _ brwyin va le or­kes t ro ba, ko lo sa lu ri sa gun do da so lo par ti e bi, da ase ve, is, rom igi ey r d no ba mZlavr ru­sul li te ra tu rul sa gan Zurs _ uax le si ru su li mu si kis um s­x vi le si na war mo e bi a. da es araa pir ve li Sem Tx ve va, ro de sac ro di on SCed ri ni mi mar Tavs ni­ko lai les kovs, ise ve, ro gorc mi si uf ro si Ta na med ro ve di­mit ri Sos ta ko vi Ci. vi me dov neb, rom yo ve li ve es er Tad aRe bu­li, Cve ni sa mu Sa os per s peq ti vebs Se sa niS nav sa da ime dis mom cems xdis. Ce mi sur vi li a, rom ma ri nis Te at ris mom Re ral Ta ara er T­ma Ta o bam mi mar Tos am ro lebs. speq tak li mTe li se ri o zu lo­biT mom zad da. me Za li an ma Rel­vebs ro di on kon s tan ti no vi Cis es moZR v na. vfiq rob, swo red mo­vi qe ciT, dar w mu ne bul ni vi ya viT ra Cvens Se xe du le beb Si _ rom ar Se iZ le ba Ta na med ro ve e bis ga re Se Seq m na Te at ris Ta na med­ro ve is to ri a, amas Tan ne bis mi­e ri Te at ris, miT uf ro ise Tis, ro go ri caa ma ri nis Te at ri. Te­atrs li de re bi qmni an! da upir­ve le si li de ri li der Ta So ris aris av to ri _ kom po zi to ri! di­di ime di maqvs, rom speq tak li

,,ca ci a” gax de ba ma ri nis Te at ris er T ­er Ti sa vi zi to ba ra Ti”.

Ci ka gos li rik ope ram ga mo acxa-da 2012-2013ww. prog ra ma. se zo­nis man Zil ze da geg mi lia 9 ope­ris 68 war mod ge na _ ver dis ,,si­mon bo ka neg ra~ da ,,ri go le to”, r. Stra u sis ,,e leq t ra”, mas nes ,,ver te ri”, do ni ce tis ,,don pas­ku a le”, hum per din kis ,,gen ze li da gre te li~, pu Ci nis ,,bo he ma”, vag ne ris ,,ni ur n ber ge li ma is­ter zin ge re bi” da an d re pre vi nis ,,sur vi le bis tram va i”. es uka­nas k ne li war mod ge ni li iq ne ba oTx jer, blanS diubu as par ti as Se as ru lebs Te at ris sam xat v­ro kon sul tan ti re ne fle min gi. da geg mi lia ag reT ve ori so lo kon cer ti: 2013 wlis 24 ian vars re ne fle min gi sa da si u zan gre­he mis, xo lo ma is Si Ci ne li pi a­nis tis _ lang lan gis.

2013 wlis 24 oq tom b ri dan 15 no em ris CaT v liT av s t ri is de­da qa laq Si Ca tar de ba Ta na med­ro ve mu si kis fes ti va li «Wi en mo dern», ro mel zec war mod ge­ni li iq ne ba axa li mu si ka lu ri pro eq te bi. wels aq cen ti ga keT­de ba cek vi sa da Ta na med ro ve mu si kis kav Sir sa da ur Ti er T mi­mar Te ba ze. fes ti va li, tra di ci­u lad, ve nis sa kon cer to dar baz­Si _ un g re li kom po zi to ris pe­

WWW

80

81

ter et vo Sis na war mo e biT «The Gli ding of the Eag le in the Ski es» _ ga ix s ne ba. Sem deg ga i mar Te ba sal va to re Sa ri nos na war mo e­bis «Gi or no ve la to pres so il la go ne ro» av s t ri u li pre mi e ra. av s­t ri is hit le rul ger ma ni as Tan mi er Te bis 75 wlis Tavs mi eZR­v ne ba lu i ji no nos mu si ka lu ri kom po zi cia „Il can to sop re so“. na­war mo ebs sa fu Z v lad udevs me­o re msof lio omis d ro in de li wi na aR m de go bis moZ ra o bis me o­mar Ta ga mo saTxo va ri we ri le bi. nawarmoebi Ses rul de ba av s t ri­is ra di o­ te le vi zi is sim fo ni u­ri or kes t ris mi er, di ri Jo ri _ kor ne li us ma is te ri.

2013 wlis iv li si dan, ru su li ra di o ar xi `or fe v si~, pir ve lad ru se Tis is to ri a Si, ga das cems mTli a nad 2013 wlis ba i ro i Tis fes ti vals, ku pi u re bis ga re Se. trans li re bu li iq ne ba vag ne ris yve la ope ra, ro me lic Ses rul­de ba fes ti va lis far g leb Si. ra di os mes ve u re bi gan sa kuT­re biT mniS v ne lov nad mi iC ne ven imas, rom es mov le na da em Tx ve­va ri xard vag ne ris da ba de bi dan 200 wlis sa i u bi leo Ta riRs, ro mel sac mTe li msof lio aR­niS navs da ase ve ima sac, rom sa­di ri Jo ro pul t Tan id ge ba 41 wlis di ri Jo ri, war mo So biT om s ki dan, ki ril pet ren ko. swo­red mas mi an d es wels mu si kis is to ri a Si er T ­er Ti yve la ze

mas S ta bu ri cik lis, tet ra lo gi­is ,,ni be lun ge bis be We di” di ri­Jo ro ba. ase ve ra dio ,,or fe v sis” eTer Si mo ewyo ba mrgva li ma gi­de bi wam y va ni ru si da ger ma ne li mu si ko se bis, kri ti ko se bi sa da Jur na lis te bis mo na wi le o biT. mrgva li ma gi de bi ga i mar Te ba speq tak lis dam Tav re bis Ta na ve. msme nels ra dio ase ve sTa va zobs aq tu a lur re por ta Jebs ba i ro i­Tis fes ti va li dan, eq s k lu zi ur in ter vi u ebs fes ti va lis mTa var gmi reb Tan da fes ti va lis stum­reb Tan. msme ne le bi SeZ le ben im s je lon mos me nil ope ra ze da tran s li a ci is dros wam y va nebs on la in re Jim Si veb ­ g ver d ze es­aubron.

va dam de er Ti wliT ad re, 2014 wli dan mi la nis sa o pe ro Te at­ris in ten dan tis Ta nam de bo bas da i ka vebs av s t ri e li aleq sandr pe re i ra. mi la nis bur go mis t r ma da la ska las pre zi den t ma Gi u-li a no Pi sa pi a­m ad mi nis t ra ci u­li sab Wos ga dawy ve ti le ba ax s na imiT, rom 2015 wlis msof lio ga mo fe nis T vis la ska las sWir­de ba uf ro ,,o pe ra ti u li Se fi”. am Ja mad pe re i ra jer ki dev aris zal c bur gis fes ti va lis in ten­dan ti. aleq sandr Ppe re i ra da­i ba da ve na Si, dip lo ma tis ojax­Si. is jer swav lob da mar ke tings da eko no mi kas. mog vi a ne biT euf­le bo da sim Re ris xe lov ne bas, ris Sem de gac da u kav Sir da mu si­

ka lur sam ya ros. 1979­1983ww. is iyo ba xis kon cer te bis mmar T ve­lo bis wev ri fran k fur t Si, 1989 wels ki mas Ses Ta va zes zal c bur­gis fes ti va lis samxat v ro xel­m ZR va ne lis Ta nam de bo ba, Tum ca pe re i ram ar Cia ci u ri xis ope­ris in ten dan to ba. pe re i ra iyo ag reT ve ci u ri xis fes ti va lis mxat v ru li ko mi si is di req to ri. misi kon t raq ti ci u ri xis ope ras­Tan amo i wu ra 2012 wels.

16 ag vis to dan 1 seq tem b ram de hel sin k Si tar de ba qve ya na Si um­s x vi le si xe lov ne bis fes ti va li. prog ra ma Sia uam ra vi Ro nis Zi e­ba, stu mar Ta So ri saa msof li o­Si aRi a re bu li sa mi sim fo ni u ri or kes t ri: ni der lan du ri or­kes t ri ,,kon cer t ge ba u mi” (Ko-nin k lijk Con cer t ge bao u wor kest), bri ta nu li `gan ma naT leb lo bis epo qis or kes t ri~ (Orches t ra of the Age of Enlig h ten ment) da fran gu li ba ro kos or kes t ri Es Arts Flo ris sants. fes ti va lis sxva Ro nis Zi e ba Ta So ri saa _ Fes ti val Club (kvi ra o biT fi ne Tis de da­qa la qis klu beb Si Ta vi su fa li das w re ba); hel sin kis fi lar mo­ni u li or kes t ris ako mpa ne men­tiT gaimarTeba dis ne is mul­tip li ka ci u ri fil me bis Cve ne ba; aseve ga mo fe ne bi, cir ki, Te at­ra lu ri dad g me bi da sxv. Sar San fes ti vals da es w ro 200 aTa si ma yu re be li.

WWW

81

82

summary

FestivalMariam Gogishvili

Batumi MusicFest

The International music festival took place in Batumi for the second time this year. The festival was interesting from many points of view. Apart from concerts

in which distinguished performers from Georgia and foreign countries took part, an exhibition of artists was also arranged, ethnographic exhibits from the Batumi State Museum were placed in a special room, an exhibition of the Batumi Ar-chaeological Museum was arranged, there was an exhibition and sale of souvenirs as well. Master classes for young musicians were held; a meet-ing with a well-known French musical director, Bruno Monsanjean, was arranged and a very interesting film of his about Svyatoslav Rikhter was shown.The founder and supervisor of the festival is a

well-known pianist Eliso Bolkvadze who made a name for herself long ago both in her home-land and Europe. She laid a foundation to many good pursuits in Georgia. She has an intensive cooperation with the Michel Sony foundation and TV channel “Mezzo” on which Batumi in-ternational festival was discussed. The author of the article offers us an interview with the pianist Eliso Bolkvadze.

DateShio Abrakhamia

“The First Swallow” of the Georgian Opera(Unknown Details from History)The article deals with the peripeteia and difficul-

ties, accompanying the staging of the first Geor-gian opera “Christine” and the work and activi-ties of its author Revaz Gogniashvili. In May of 2013, 95 years had elapsed since the first night of

the first Georgian op-era and the 120th anni-versary of its author’s birth also coincides with this date – he was born on October 26, 1893. These dates are almost forgotten and have not been studied properly. The author reminds the society on how the Revaz Gog-niashvili’s opera was created and staged, and also of the fact that the opera “Christine” was the first original Geor-gian opera, presented fully on stage.

Mzia JaparidzeNothing to lose!…

The article deals with the research the author conducted to find the factual materials of the life and creative work of Revaz Gogniashvili – the author of the first forgotten Georgian op-

era “Christine” Up to 2000 the score of the opera “Christine” was considered to be lost, though the search brought the author to the necessary result – she found the score of the opera in 2000 in the library of “the Museum of Music, Cinema and Theater”, and in the same year she published an article in the newspaper “Musica” under the title “The score of the Opera “Christine” Found”. The author of the article fills up the history of the cre-ation of the opera with new strokes. She advanc-es a supposition that the idea of writing the op-era “Christine” may have come into the author’s mind in 1916-1918 when the first Georgian full-length film “Christine” was being shot, it cannot be excluded either that he had an offer from the

83

summary

film director Tsutsunava to write original music for the film and its result was the idea of creat-ing the opera. This supposition is strengthened by the fact that A. Tsutsunava began working at the Tbilisi Opera and Ballet Theater in 1918, the year of the premiere of the film “Christine. The cor-rectness of the author’s hypothesis will be seen in future research.

ImpressionNargiza Gardapkhadze

My American Musical ImpressionsThe article is dedicat-

ed to the musical im-pressions of the author, gained by the author while travelling about America. The author’s attention was drawn to four concerts, told four stories.The 1st story is dedi-

cated to the concert of the celebrated pianist Andras Schiff that took place in the Strassmore Hall, the 2nd story deals with the concert, given by the Georgian violin-ist Liza Batiashvili, working abroad. She arrived there together with the Dresden Staats-Kapelle, conducted from 2012 by Christian Thielemann. The 3rd story is dedicated to the ensemble “Te-nore de Aterue”. One of the members of this ensemble is Carl Linnik, an American citizen, knowing and performing Georgian songs. He has devoted his life completely to Georgian folklore since 1990 and does his best for the populariza-tion of Georgian folklore. As for the 4th story, it is dedicated to the American folklore ensemble “Breeze”, consisting of 12 amateur singers. 8 members of the ensemble are Americans and 4 Georgians. Their concert took place at the annual folklore festival, in the environs of Washington, in the Glenn Echo Park. At the end of the arti-cle the author offers us a conversation with the founder of the ensemble Mrs. Andrea Dee Haris.

A ProblemMzia Japaridze

“From Festival to Festival”The article deals with

the problems that have gathered in the Geor-gian musical industry during this toughest 30 year period. In the author’s opinion, Geor-gian musical life is mainly limited to fes-tivals and partially to competitions. The au-thor does not have any-thing against such festivals and competitions, but it is not correct on the part of the state to spend great finances only on these two aspects when our orchestras, ensembles and the opera theater do not have a repertoire, a schedule for concert tours: the concerts and generally everything is ar-ranged by means of personal contacts, we do not have a TV-radio orchestra, a quartet, etc. Respec-tively, for 30 years no foundation recordings of Georgian music have been prepared; the number of music lovers and those interested in learning music is decreasing day by day; etc. We do not have any text-books in Georgian for any sphere of musical education, etc. The author thinks that it is necessary to form a concept of the devel-opment of the Georgian musical culture (and not only of musical), to finance and realize the proj-ects that are future-oriented and that it is time to adopt a law regarding charity as it is in all civi-lized countries. Such activity is bound to render great help to Georgian art in general.

ReminscencesDimitri Tumanishvili

The One Who Shares the Present and the Past with UsThe author remembers the doctor of art criti-

cism, professor, musicologist Manana Andriadze (1951-2012), with whom she had close relations

84

since his childhood.Manana Andriadze

left a significant trace in musicology. Her re-search into the many-century-long Georgian chants and nevman written language that have not been deci-phered up to the pres-ent day are notewor-thy. Her doctor’s thesis

was dedicated to these questions too. The author speaks with love and great warmth not only about the importance of M. Andriadze’s research, but also about her many personal merits.

PortraitMariam Gogishvili

Omar Mindorashvili _ Past YearsOmar Mindorash-

vili belongs to the generation of Geor-gian composers who appeared on the are-na of their activities in the second half of the 1970-s. The

author’s individual style, the manner of his writ-ing, the expressiveness of his musical language, the perfect instrumental essence, complicated effects of performing were established from the very beginning of his creative activities. These features were revealed especially clearly in his symphonic and chamber-instrumental works. The leading place in the composer’s work is oc-cupied by chamber-instrumental music. Omar Mindorashvili is a passionate propagandist of the recorder (blockflute). He has played an important part in the founding of the class of this instrument in Georgia. He has written innumerable pieces for the recorder.

Science and MusicAvelina Davituliani

A Mathematical RhapsodyThe article is dedi-

cated to the ways of search for the absolute truth and harmony in the history of the de-velopment of the sci-entific thought of man-kind beginning with ancient Greece up to the present day, the question of the interre-lation of mathematics,

geometry with music, etc. The author discusses the American physicist and informatics – Doug-las Hofstadtter’s brilliant book “Gödel, Escher, Back – an Infinite Garland” in which the work of the greatest persons of the 20th century – math-ematician Kurt Gödel, painter Moris Escher and composer Iohann Sebastian Bach is analyzed. Having analyzed the processes, the author came to the conclusion that the heavenly harmony that factually appeared to be impossible to achieve up to the present day for the natural sciences, can be achieved in creative work. . . “Yes, Bach believed in God and understood the heavenly harmony. . . He learned the mystery of the greatness of the universe!!!” the author wrote. Avelina Davituliani, a physicist herself, dedi-

cates the article to the memory of her husband, the great Georgian scientist, physicist-inventor Tengiz Sanadze who was carried away by Gödel’s theorem and at the same time knew music very well, and enjoyed playing the works of Bach and of his other favorite composers.

New NamesRusudan Kutateladze

Both Skill and CharityWe all remember the Liszt Sonata in B minor

(German: Klaviersonate h-Moll), played by Ana Gligvashvili in the 2nd tour of the Tbilisi

summary

85

summary

pianists’ international competition when this performer received a standing ovation both from the judges and the audience, but she was not admitted to the third conclusive tour, she was removed from the competitors’ list! But talent always finds its way. . . Almost two years have elapsed since Ana became a master of the Manne Conservatoire, Professor Victor Rosenbaum’s class, New York. She gives concerts in various halls of Israel, Poland, Germany, and the USA.The article deals with the concert, held at the

Elene Akhvlediani’s House-Museum on July 13th, 2013. Here Ana appeared in a new role – that of a member of an ensemble and a wife. She played pieces for four hands together with her husband – James Rosenbluhm. His musical education was influenced by his musician parents and composer Lorry Lightman; he obtained ex-perience in concerts in Carnegie Well Hall and the New York St. Joseph Church, and also at vari-ous festivals and master classes, competitions.Ana and James live in New York at present,

where they both perform at concerts and teach. The reviewer gives a high assessment to their concert. It must be noted that it was helf for char-ity purposes. The sum, obtained, will be used to save a seven month-old baby Nikoloz Janelidze. This action is certainly to be appreciated.

A Page of HistoryNana Loria

Tamar Vakhvakhishvili(1894 – 1976)Tamar Vakhvakhishvili – the first Georgian

woman – composer whose 120th anniversary from birth is this year is not known to the wide public in spite of the fact that she is the author of ballets, pantomimes, violin concertos, a cantata, piano pieces and songs. Tamar Vakhvakhishvili worked fruitfully in the sphere of theatre mu-sic, had close contact with the coryphaeus of the Georgian theatre, Koté Marjanishvili. The per-

formances, decorated by her, are in the gold-en foundation of the Georgian theatre, for example “Fuente Ove-juna”, “Uriel Acosta”, etc.Tamar Vakhvakhish-

vili is a person “dif-ficult to find” by a re-searcher. Her archive is lost, the works that were to be staged, for instance the ballets “Spar-tak”, “Argonauts”, “to Griboedov”. Information about her creative work is scanty; therefore the present article will be interesting for the reader and will tell him/her much.The author hopes that an interested researcher

will find Tamar Vakhvakhishvili’s works one day to properly assess her share in the history of Georgian culture.

Students’ PageMaya Sigua

Two Etudes on Actual themesUnfortunately, the Georgian musical criticism is

currently in a crisis and needs help. Interest in this particular sphere is lessening day by day; factually, there is al-most no competition at this faculty at the Con-servatoire. Therefore, the contest, founded and declared by the Ministry of Culture this year for the best critical work in musical art written by a student, is very important in our opinion. Three prizes were defined in the competition - 1st prize 1000 Laris, 2nd prize – 800 Laris, 3rd prize – 600 Laris. The competitors were also offered the pub-lication of the article that won first prize in the magazine “Musika”.Unfortunately, this time only the 3rd prize was

awarded and the editorial board has decided to publish that particular article as the winner of the

86

summary

competition.The article of Maya Sigua, the student work-

ing for the doctor’s degree, is dedicated to two actual questions – the problems of the Georgian composers’ school, discussed on the example of student composers’ concerts and also the prob-lems of the Georgian school of conductors, viz. the question of orchestra conductors. The author thinks that it is necessary to have a separate fac-ulty for orchestra conductors at the conservatoire alongside the faculty of choir conductors – it is an investment in the future.

FolkloreNino Chitadze

Songs, Connected with Queen Tamar in Georgian Folklore

The article deals with the folk songs, dedicat-ed to the person, wor-shipped by the Geor-gian people, Queen Tamar. The Georgia of Tamar’s times has remained a dream for the Georgians up to the present day. Our country reached the height of its greatness and might in the pe-riod of her reign. The

Georgian Orthodox church declared her a saint, though the Georgian people had made her the ob-ject of their prayers before it. There are innumer-able folk songs, dedicated to her: “Girl Tamar”, “Girl Tamar was taken away” (Kartli-Kakheti), “Queen Tamar and the Sultan”, “They say that Queen Tamar”, “Queen Tamar in the Gori for-tress”, “Violet and rose, Tamar”, “Tamar’s slip-per” (Kartlian), etc. “Mother has told Tamar”, “Iakhsar’s song (Tushian), etc. The author ana-lyzes the songs and comes to the following con-clusion: “In spite of the fact that the songs, con-nected with Tamar, do not have specific musical

features, their large quantity and versatile genre realization point to their special place in the Georgian folklore heritage”.

ChronicleRima Buchukuri

“Don’t Stop, Go On Playing”The article is dedicat-

ed to Aloiz Mizandari (1837-1912). He was the first Georgian pro-fessional composer, the first Georgian pianist of international sig-nificance, the founder of the Georgian piano school, of the first mu-sical school and the school (on the basis of

which the Tbilisi conservatoire appeared).Being a man of a phenomenal musical memo-

ry, he had a large piano repertoire. The pianist added his own improvisations to the programs of his concerts. The brilliant musical education was revealed in Mizandari’s creative work as a composer. The publication of his pieces began in the 70’s, 90’s. Aloiz Mizandari left an important trace in the establishing of the Georgian piano school. His last words were: “Don’t stop, go on playing!”

Concert LifeGulbat Toradze

We have Listened to Zakharia Paliashvili’s “Latavra”After nearly half a century’s (and more) “pause”

we have listened at last to the third opera “Lat-avra” of the great Zakharia Paliashvili, a Geor-gian classic. We often enjoyed listening to the best excerpts

(arias) during this long period, but you know that it is quite different to listen to the whole opera, even if it is a concert performance. Just recently

87

this became possible.Z. Paliashvili’s opera

was presented on the stage of the Marjanish-vili Theatre. It was per-formed by the Tbilisi Opera Theatre solo-ists, choir and orches-tra, conducted by the young musician Irakli Chologashvili. The author remarks that “Latavra” cannot be compared to Z. Paliashvili’s great operas “Abesalom and Eteri” and “Daisi” (“Dusk”), but this does not deprive it of its artis-tic and musical merits. This opera is worth per-forming and the listener is sure to like it.

New PublicationsTamar Tsulukidze

“The Lord is Here, Beauty Has Found Its At-tire”The article is a review

on the book “The Lord is Here, Beauty Has Found Its Attire”, dedi-cated to Georgia’s Ca-tholicos-Patriarch his Holiness and Beatitude Ilia II by the Abkha-zian Center of Spiritu-ality and Culture. The author of the project Svetlana Ketsba, the creative group – Lia Sekhniashvili, Lia Dzidziguri, Gela Kandelaki. Here the authors acquainted us with the way they see beauty and present various interpretations of this concept. Distinguished monuments of our national treasure are scattered about in the book.

JazzJimmy Iashvili

Zaza MarjanishviliThe Georgian musi-

cian, composer, pia-nist and producer Zaza Marjanishvili. He be-gins arranging music for cinema and theater from 1986. At the same time he participates in jazz festivals of Tbilisi, Moscow, Petersburg, Vienna, New Orleans and Los Angeles. In 1993 a new stage be-gins in his life. Zaza receives an invitation from the New Orleans Loyola University and in 1994 moves to the USA. Very soon he takes part in the New Or-leans Jazz Festival with his ensemble. In 1995 Zaza Marjanishvili records his first album with the famous group Astral Project. In the same year he moves to Los Angeles and stars working in Hollywood, at Goldmore Production with com-poser Jole Goldsmith. Zaza wrote music together with Goldsmith for such well-known TV series as “Outer Limits” and “Star Gates”. Some of the music for the film “Shadow of Doubt” also be-longs to Zaza. Zaza Marjanishvili is a member of the Association of American Composers. At present he works in Georgia. At the end of the article the author offers us an interview with the Georgian composer.

summary

8888

The editional board: Mikahel Odzeli, Editor-in-Chief; editors: mmes: Mzia Jafaridze andTamar Tsulukidze, Mariam Gogishvili�design: Vakhtang Rurua, Vano Kiknadze, Gogi Chepkhodze�Translated by Ketevan Makalatia�Address; 123 D� Agmashenebeli str� TbilisiTel;(+99532)295 41 64: (+995 32)296 75 05Fax; (+995 32) 96 86 78

A CD enclosed with the magazine contains a sound track for each feature. Since its format is insufficient for all the details: the titles of the pieces and features and performers, only the title of a musical piece and the page of the corresponding article are specified. Here is a complete list of the CD recorded material:

1. Charles-Camille Saint-Saens. Piano Concerto No.2, part 2 . Performed by Elisso Bolkvadze Batumi Festival Orchestra, conductor : Giorgi Jordania (feature “Batumi MusicFest”, p.2);

2. Johann Sebastian Bach. Italian concerto in F Major, part 1. Performed by Andras Schiff (feature “My American Musical Impressions”, p.13);

3. Sulkhan Tsintsadze. “Tsin Tskaro”. Performed by Lisa Batiashvili (violin), Israel Philharmonic Orchestra, conductor : Zubin Mehta (feature “My American Musical Impressions”, p.13);

4. Georgian folk song. Performed by American-Georgian Folk Ensamble “Niavi” (feature “My American Musical Impressions”, p.13);

5. Omar Mindorashvili. “The Solemn Impromptu”. Symphonic orchestra of the Georgia Radio & TV, conductor: Zaza Azmaipharashvili. (feature “Omar Mindorashvili _ Past Years”, p.33);

6. Johann Sebastian Bach. Toccata & Fugue in d minor. Performed by Garry Goldberg (organe); (feature “A Mathematical Rhapsody”, p. 39);

7. Sergei Rachmaninoff. Piano Sonata No.2 in B-flat minor Op. 36, part 3. Performed by Ana Gligvashvili (feature “Both Skill and Charity”, p.47);

8. ”Tamar kalo”. Georgian folk song. Performed by Andro Simashvili. (feature “Songs, Connected with Queen Tamar in Georgian Folklore”, p. 61);

9. Aloiz Mizandari. Mazurka-Fantasie. Performed by Tamar Licheli (feature “Don’t Stop, Go On Playing”, p.65);

10. Zaza Marjanishvili. ”Chilebi” (feature ‘‘Zaza Marjanishvili”, p. 77)