Upload
others
View
2
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
1
BEBEL (Heinrich) CARMINA (2694 vers)
I CARMINA JUVENILIA (990 vers)
IN LAUDEM GERMANORUM, QUIA SINT ARTIS IMPRESSORIAE INVENTORES.
C_1 v.1 Laude condigna venerare vatum
2 turba Germanos, studio sagaci
3 scripta qui quondam renovare norunt
4 arte premendi.
5 Aere quod quisquis modico parare
6 optimos possit veterum libellos
7 hoc dedit nobis merito colendus
8 Teutonus orbis.
9 Cuncta doctorum monumenta vatum
10 gesta magnorum pariterque regum
11 gente nunc vastum Latia per orbem
12 missa leguntur.
13 Jam Maro solis gemino cubili
14 notus, Hispanis, calidis et Indis
15 Sarmatis, Mauris, simul et caterva
16 cetera vatum.
17 Ergo laudandus venies per aevum
18 Teuton o cunctis populis in orbe
19 aspicit quoquo volucri quadriga
20 Phoebus equorum.
21 Ante cum plaustro gelido bootes
22 aequor undosum bibet occidendo
23 quam tua in fatum subeat supremum
24 inclita fama.
AD CYPRIANUM DE SERNTEIN CANCELLARIUM CAESARIUM.
AEQUITATE IUS ESSE CONDIENDUM
DUM LITTERAS CAESARIS SINE PECUNIA OBTINERE CUPIVIT IN INNSBRUCK. 1501.
C_2 v.1 O precibus, Cypriane, meis adverte parumper
2 qui non es rigidus, sed pietate bonus.
3 Omnibus in rebus aequo moderabere leges
2
4 sic regitur mundus, sic manet imperium.
5 Aequum est cum nummos nequeant conferre Poetae
6 accipias versus, maxima dona viris.
7 Utque Scythis aurum quod spernunt imperita res
8 non lex, est feritas, thura Sabaea Getis.
9 Nec bene frugiferos montes in vallibus Eni
10 exigeres, Suevi balsama jure negant.
11 Cunctorum est igitur simul inspicienda facultas,
12 ut leges aequo consociare queas.
AD BLASIUM HOSCELIUM SECRETARIUM CAESARIS
C_3 v.1 Suaviloquos Blasi tibi devinxisse poetas
2 jure studes meritis, officiisque tuis.
3 Qui poterunt amplas cultoribus addere laudes.
4 Dant tibi perpetuum carmina sola decus.
5 Maecenas vivet, vivet Messala per orbem,
6 dum tenet Enus aquas, Danubiusque suas.
7 Hi quoniam dulces semper coluere poetas,
8 per quos conspicui tempus in omne manent.
9 Attamen a nobis jam quaeris amabile carmen
10 frustra, sum mutus conticuitque lyra.
11 Vilescit Phoebus, vilescit quicquid amavi,
12 Pieridumque chorus displicuisse solet.
13 Dicam equidem quare jejunat doctus Homerus,
14 Croesus habet versus, quaeque juvare solent.
15 Aula ducum gemmas peperit, viridesque Smaragdos,
16 quaeritur hic summus nobilitatis honos.
17 Carmina sola famem, famam licet addere, praestant
18 hospitibus quibus, haud vel satis ipse facis.
19 At sine me dulces inter dignabere amicos,
20 et quandoque tibi carmina multa canam.
AD MATTHAEUM LANGIUM CUBICULARIUM SECRETARIUM CAESARIS,
PRAEPOSITUMQUE AUGUSTENSEM. ETC. NUNC EPISCOPUM GURCENSEM. PROSEUTYCHON.
C_4 v.1 O Matthaee mihi grandi celebrande cothurno
2 Pieridum cultor Phoebigenaeque lyrae.
3 Tanta licet tua sint merita in me, qua satis illis
4 non umquam sperem reddere posse vicem,
5 exsuperant etenim cunctas in carmine vires,
6 eloquium exsuperant ingeniumque meum.
7 Attamen ut virgo primum depasta pudorem
8 perfricuit frontem, deposuitque metum,
9 sic ego, contentus dum non sum munere multo,
10 orandi finem, deposuique metum.
11 Hoc fecisse tamen res me non parva coegit.
12 Paupertatis onus plura rogare docet.
13 Auspice nubiferas nam te penetravimus alpes,
14 auxilioque tuo nostra peracta via est.
15 Ergo reduc vatem, in patriam remeare volentem
16 nolueris si me ferre famem atque sitim.
17 Omnia mercamur care, mercamur Hiacchum
3
18 in pretio grandi, frugiferamque deam.
19 Quod si curabis mihi parva viatica, laetus
20 discedo, grates et sine fine feram.
21 Vive, vale, gaude, studiorum maxime cultor
22 meque tuos famulos inter habere velis.
AD EUNDEM. EUCHARISTICON, ID EST. GRATIARUM ACTIO.
C_5 v.1 At nec vana fides, postquam te vidimus ipsi
2 primum, pollicita est spem mihi forma decens.
3 Tunc dixi sociis, Germanus Caesaris alter
4 hic mihi Maecenas rite futurus adest.
5 Omnia fecisti, et plusquam speravimus umquam,
6 aut optare ausus sum petere, ipse dabas.
7 Illud inauditum est tu larga viatica praebes.
8 Quaeque mihi volui, te duce nunc teneo.
9 Pro tantis igitur meritis te semper amabo,
10 teque canam semper carmine Pierio.
DE MISERIA HUMANAE CONDITIONIS.
ELEGIA. H. BEBELII JUSTINGENSIS DE MISERIA HUMANAE CONDITIONIS
AD NOBILEM ET EXIMIUM VIRUM HARTMANNUM EPTINGENSEM CANONICUM BASILIENSEM.
DUM LABORARET PODAGRA.
C_6 v.1 O mihi Maecenas musarum magnus amator
2 Hartmanne, eximios inter habende viros.
3 Non tibi sit durum tristes tolerare dolores
4 orbe sub hoc gemitus valleque tristitiae.
5 Socraticam sapiens proponas sumere frontem
6 sideribus placidis laetus et usque malis.
7 Noluit hic rebus minium gestire beatis.
8 Rebus in adversis obrutus ille nihil.
9 Fortem habeas animum mortis terrore carentem
10 maestitiae et luctus, quodque dolere facit.
11 Est lugere nefas, nequeas quod triste movere
12 nam quicquid patimur fata proterva volunt.
13 Dulcia mortales fata haec et tristia cogunt
14 ferre, bonis toties invidiosa viris.
15 Sint aliis Arabum messes, sit Lydius amnis
16 divitias habeant, possideantque Midae.
17 Sint Calabris armenta jugis, Campania dives
18 Sardiniae segetes, mala quoque Hesperidum,
19 purpureae vestes, Tyriis infecta veneis
20 nobile sit quicquid quaelibet ora ferat.
21 Sidera ni faveant, fati sit et hora benigni
22 divitior regum nullus in orbe foret.
23 Condicio miseros urget tam nubila mundi,
24 tranquillusque manet nullus in orbe status.
25 Legimus hoc propter Thracas, saevum, et rude vulgus
26 funera natorum concelebrasse choris.
27 Plausibus et saltu mixtos juvenesque puellis
28 et vetulis mixtus durus arator erat.
4
29 Excipiunt pueros maesta jam fronte creatos
30 et decus est lacrimis saepe rigasse genas.
31 Namque opus ingressis vitam est perferre labores
32 multiplices, simul et tristia multa pati.
33 Cumque fameque sitim, morborum mille figuras,
34 sollicitas curas, pauperiemque gravem.
35 Aestiferum solem, Scythici quoque frigora Cauri
36 et pluvios austros, sub Jove ferre nives.
37 Cunctaque (si centum linguis comitatus adessem)
38 quae torquent miseros enumerasse negem.
39 Attamen ex tumulo luctus, curaeque molestae
40 et dolor, et morbi deperiere simul
41 aureus his animus supera delapsus ab aede
42 Thracibus, et melior sensus adesse nequit.
43 Orbe sub hoc nihil est ex omni parte beatum,
44 nec cuiquam semper fata superba favent.
45 Haec miseros pressant varia ad discrimina mortis,
46 huic caput abscissum, frangitur ille rota.
47 Hic moritur furca, miseris infamia pendens
48 cognatis, gemuit quem miseranda parens,
49 piscibus hic cibus est, imo sub gurgite mersus
50 Oceani, cupiens mercibus esse potens.
51 Hunc sitis exstinxit, tostos dum pergit ad Indos,
52 dum placet eoo gemmula lecta mari.
53 Sidonio hic mutans tinctas cum murice vestes
54 divitiis mare quem subruit atque notus.
55 Africus hunc leo suffocat vel belua martis
56 griphes pertimuit gens Arimaspa truces.
57 Alter enim immitis nocuo cadit ense latronis,
58 consatiansque lupos alituumque pecus.
59 Suntque venenoso laedat quos vipera morsu,
60 et quibus intulerit dira cicuta necem.
61 Multos sustulerant aconita injusta novercae,
62 herbas quas legit Colchica terra dabat.
63 Lurida Thessalicis vel Marsis gramina campis
64 non nullis vetulae noxia verba nocent.
65 Classica nunc passim sonitant et bella parantur
66 ante diem miseros tollere parca queat.
67 Milia multa cadunt, regni dum vana libido.
68 Induperatores moverit atque duces.
69 O dolor ah gemitus miserorum sanguine torrens
70 defluit, ignotum perdere quando datur.
71 Non pro justitia, nec item pro nomine Christi,
72 atque Hierosolymis ut soliti estis avi.
73 Sed pro divitiis, vano et moderamine regni
74 nomine vel grandi Martia tela vibrant.
75 Sic ducis unius culpa, cum corpore et umbra
76 mille homines pereunt, sed numerare nequis.
77 Et modo Teutonicus, si sint stipendia prompta,
78 miles adire solet Solis utrasque domos.
79 Sirius hunc ardens numquam vel bruma retardat
80 stridenti Borea Sarmaticoque gelu.
81 Praemia proponas, quis sis non quaerere curat
82 at pro justitia bella cruenta geras.
83 At funesta cohors parva stipe vendere vitam
84 qui potes ? Atque animam negligere atque deum.
5
85 Qui potes immeritum duris jugularier armis ?
86 Qui similem perimis jam moriture cades.
87 Quae fera tam saeva in socium saevire reperta,
88 inque genus proprium, dic mihi miles atrox ?
89 Inquinat haud usus dentes in sanguine fratris.
90 Hyrcano hoc itidem litore nata Tigris.
91 Hoc miser attentas divae rationis egenus,
92 ob sacras animam pessime perdis opes.
93 Jam ruis ad manes vix sicca morte peremptus,
94 pars gladio aut faxo, pars cadit igne, gelu.
95 Aut si de multis fortuna pepercerit uni,
96 ille cicatricum plurima signa gerit.
97 Agmine et in toto multis sunt bracchia manca
98 maxillas sine vel vulnere raro vides.
99 Non secus atque duces mors sanguinolenta misellos
100 ac inopes olido carcere fata manent.
101 Atque ego non alios homines graviore perire
102 condicione reor, vel mage fluctivaga.
103 At resipisce semel tandem mavortia turba,
104 et discas summo numen inesse polo.
105 Proque fide pugnans Turcas contunde feroces,
106 sic tibi fit requies, fitque perenne salus.
107 Praeterea turbant nos mille pericula rerum,
108 maestitiaeque vacat nullus in orbe locus.
109 Alter ad ignotos ab avitis sedibus actus
110 pergit, et invisos increpat usque deos.
111 Cogitur ille suis tremebundas dicere leges
112 civibus, et pavidos voce citare reos.
113 Intentus propriis mallet cum ducere vitam
114 privatam, nam res negligit inde suas.
115 Alter amans solus populo imperiosus haberi
116 cogitur, ah supplex sub juga ferre pedem.
117 Hos metus exanimat facies quoque dira Tyranni
118 et populi numquam certus amor dubii
119 hic queritur tristis viduatam prole toralem,
120 assiduo lugens sidera taetra sibi.
121 Iste dolet nimiam misero consurgere prolem,
122 namque alimenta sibi defore credit inops.
123 Conjugis et plures laesum sub corde pudorem
124 deplorant, falsi et nomina ficta patris.
125 Caecus amor multis Veneris quoque dira libido
126 incutit insanae nubila fata necis.
127 Pyramus est testis qui (dum Babylonia Thisbe
128 tarda venit) proprio laeserat ense latus.
129 Rupit et indigno Phyllis sua colla capistro
130 dum manet heu frustra Demophoonta suum.
131 Et vitam amisit Holophernes captus amore,
132 qui quoque Abydeam est saepe remensus aquam.
133 Et dives Priami sceptrum, tot regna tot urbes,
134 funditus excidit imperiosus amor.
135 Omnes humanos superat Venus anxia morbos
136 herbis qui numquam, aut pellitur Hippocrate.
137 Saevus amor ratione caret, caret impius omni
138 mensura atque modo, lege, pudore, metu.
139 Quicquid amor jussit, seu fas, seu jura reclament,
140 obsequitur facilis quisquis amore calet.
6
141 Quisquis amat patitur lacrimas, suspiria, luctus
142 cum gemituque cruces anxietate madens.
143 Ferre famem, tolerare imbrem, contemnere somnos,
144 sub Jove lenta pati frigora jussit amor.
145 Somniet aut vigilet, sibi denique quicquid agatur,
146 offertur cordi dulcis amica suo.
147 Nulla dies umquam veniet tam sole sereno
148 quin gemat, et laesi corda perurat amor.
149 Vanaque deludunt sopitum insomnia amantem
150 perpetui noctem ducit et in lacrimis.
151 Et puer et caecus, nudus, pharetratus et ipse
152 alatus, veneris fingitur ignis edax.
153 Quod faciatque senes, pueros et luce carentes
154 quod feriat miseros, quod levis erret amans.
155 Et quis tam dextro pede sit conjunctus amicae
156 maeroris demum senserit ille nihil ?
157 Vivere num potuit fallaci captus amore
158 quem non paenituit colla dedisse jugo ?
159 Sic Veneris sinem complent absinthia tristi
160 succo, cum tribulis Corsica mella simul.
161 Nec mihi felices quisquam persuaserit illos
162 quos mala luxuries nocte dieque trahit.
163 Haec praedulce malum est, hoc perniciosior hostis
164 quo magis incautos blandus amicus adit.
165 Nam cui non dulce est, vino dapibusque paratis
166 indulgere, simul otia longa sequi.
167 Atque puellares ludos duxisse chorosque,
168 et si quid reliquum luxuriosus amat.
169 Laudabant veteres si quem vixisse modeste
170 constitit, et frugi vel tenuisse modum.
171 Tunc pudor et probitas tunc nos Ascraea colebat,
172 sed nunc in pretio est immoderata gula.
173 Ducitur heu pulchrum jam amplas siccare lagenas,
174 et calices totos evacuasse meri.
175 Ille propino tibi et ferio te voce sonora
176 clamitat, epotum tradit et inde scyphum.
177 Exspectans alter nulli vult esse secundus,
178 atque ad mensuram convocat hinc alium.
179 Optimus hic demum qui plus hausisse probatur,
180 illius laudis compita nulla silent.
181 At quantum ebrietas noceat vel amicta dolosis
182 illecebris, nequeo commemorare satis.
183 Quippe nec aut pestis tantum, nec tela, nec hostes.
184 Quantum sola nocet dira libido gulae.
185 Haec male mortales habetat caligine sensus,
186 ingenium effetat, debilitatque caput.
187 Haec morbos male sanandos, et tristia fata,
188 et subitas mortes haec peperisse solet.
189 Haec fas atque nefas parvo discrimine ducit,
190 quaeque suos famulos mentis egere facit.
191 Magnus Alexander toto dominator in orbe
192 gentibus invictus, ebrietate cadit.
193 Imperium Assyriis rex Sardanapalus, et ipsam
194 amsisit vitam luxurianter agens.
195 Victrix Italiae periit Maurusia plebes ;
196 dum male Campanas luscus amavit opes.
7
197 Legimus et celsas luxus quas verterit urbes,
198 eximiosque duces fregit Iacchus iners.
199 Multaque praeterea sunt nostrae incommoda vitae,
200 undique nos agitat vasta procella maris.
201 Creditur a multis summos conscendere honores
202 et florere diu, non nisi quemque malum.
203 Qui simulare fidem, blando praetexere vultu,
204 noverit atque dolos, blanditiasque leves,
205 et tandem insigni solum qui crimine praestet
206 fascibus extolli diligierve satis.
207 Fallimur ah miseri. Nulli funesta quietem
208 crimina permittunt, nulla salus sceleri est.
209 Excruciant animum, et semper peccata remordent.
210 Quodlibet ad fulmen pallet inane scelus.
211 Credite pravorum non est diuturna potestas,
212 nam male quaesitum perditur atque male.
213 Et si sis Croesus, si sint tibi Persica regna,
214 ex animo tantum jure beatus eris.
215 Conscia mens ut cuique sua est, ita dives inopsve,
216 nam vitiis nullo tempore parta quies.
217 O infelices urit quos ardor habendi,
218 et sitiunt quicquid versat arena Tagi.
219 Eripit, heu, dulces somnos vesana cupido,
220 et requiem nullo tempore avarus habet.
221 Insomnes longo ducens examine curas,
222 ne sibi congestae diripiantur opes.
223 Qui sibi non statuit locuplete in pectore finem,
224 atque animo posuit divitiisque modum.
225 Ille hic (crede mihi) poterit nec jure beatus
226 dicier aut felix, sed magis Irus inops.
227 Quamvis Lydorum teneat ditissima regna
228 Dalmaticumve aurum, vel Babylonis opes,
229 non illum auriferis satiaret Hiberia fossis
230 non Hermus rutilo flumine plenus opum.
231 Numquam dives erit, numquam satiabitur ullis
232 divitiis, quisquis plura petivit inops.
233 Pestis avaritiae per mille pericula, mortes,
234 tormenta et casus, exitia atque trahit.
235 Hanc Adriae fluctus nec Scylla voracibus undis
236 territat, aut reflua saeva Charybdis aqua.
237 Classica quin etiam, tot tristia bella, tot enses
238 per populos passim divitis arca tulit.
239 Illa vias docuit properandi ad tartara multas,
240 quas mare, quas tellus, quas dedit ira nocens.
241 Strangulat, heu, multos nummorum sacculus ingens,
242 census et exsuperans, divitiaeque sacrae.
243 Et fuit exitio dominis fecundus agellus
244 saepe timenda agri fertilitasque soli.
245 Temporibus sicut diri, immitisque Neronis
246 longino nocuit ditia habere bona,
247 et Senecae eximio congesta pecunia mortem
248 intulit, et multis quos numerare piget.
249 Adde quod (ut perhibent) locus est rarissimus ipsis
250 ditibus, in superis Elysioque lare.
251 Praeter avaritiam, vitium namque omne senescit
252 illa die crescens tempus in omne manet.
8
253 Est minus infelix modicis contentus agellis
254 rusticus, et quisquis simplicitate nitet.
255 Ergo quisquis ades fastus contemne protervos,
256 ex his consurgit cura molesta tibi.
257 Utere sed laetus tibi quod natura ministrat,
258 sic melius vives dives in orbe satis.
259 Nec mihi livor edax ullam novisse quietem
260 creditur, aut dulcem sumere in ore cibum.
261 Dum dolet alterius successu, et sorte secunda,
262 heu, gemitu quali pectoris ima replet.
263 Si tibi vel mihi sit nummorum major acervus
264 aut plus possideas, supplicium illius est.
265 Quod placido careat somno, rodentibus ipsum
266 assidue curis, quoque dolore gemat.
267 Aspice quam pallor vultum subduxerit omnem
268 quam sit totius tristis imago viri.
269 Et demum invidiam comitatur factio discors,
270 seditione potens, jurgia, bella, neces.
271 Justius attamen invidia est nihil haec, quia primo
272 auctorem rodit excruciatque animum.
273 Vexat item multos furor ambitiosus honorum,
274 scandere dum cupiunt nocte dieque rotam.
275 Ast ego fortunam regum, vel celsa ducumque
276 atria, nec quisquam jure beata putet.
277 Vel quibus incumbunt tam multa pericula vitae,
278 et ferrum, et saxum, dira venena, neces.
279 Hic vigilis timor est, curarum et mille figurae,
280 saepeque suspectus ipse satelles erat.
281 Hoc bene cognovit Sicula regnator in aula
282 dum se felicem diceret esse sophos.
283 Pendit in auratis regum laquearibus ensem
284 cervicem supra, jussit et esse sophum.
285 Ostendens quam sit numquam sincera voluptas
286 instabili regno, plena corona metu est.
287 Discite non nimium lautis confidere rebus
288 magnanimi o reges, belligerique duces.
289 Aequa sed prompti semper cum mente bifrontis
290 fortunae mores tollere fluctivagos.
291 Ludit in humanis rebus sors infima summis
292 admiscens, firmum sed sinit esse nihil.
293 Praecipitat reges, servos ad sidera tollens.
294 Ex servo regem rursus ad ima trahit.
295 Dives erat Crassus, qui sorte peremptus iniqua est
296 et Caesar pariter victor in orbe cadit.
297 Sed cadit immensus cui vix suffecerat orbis
298 Pellaeus juvenis, tuque Philippe parens.
299 Croesus enim captus didicit ditissimus olim
300 in vita felix quod nihil esse queat.
301 Hoc Xerxes didicit. Cyrus, rex Ponticus atque,
302 et cum Romuleis Argolicique duces.
303 Sunt miseri vivunt quicumque sub orbe Dianae,
304 nec quisquam felix tempus in omne manet.
305 Legimus Assyrios multis regnasse triumphis
306 cum Medis Persas, nunc nisi nomen habent.
307 Graecia vel quondam extulerat vexilla per orbem,
308 nunc famula est, Turcis sub pedibusque jacet.
9
309 Moenia Romulidum quod regna nec ulla potestas
310 firma diu maneant, vel monumenta dabunt.
311 Sic quos ex humili magna ad fastigia rerum
312 extulit, et pariter conspicuosque facit.
313 Mox rapit in praeceps fortuna volubilis illos,
314 et quibus infesta est post modo amica redit.
315 Et quem divitiis donavit divite cornu
316 Irus erit subito, verterit illa rotam.
317 Hoc ita disposuit summi moderator Olympi
318 judice me, diva nec ratione caret.
319 Ut nihil hic homines possent sperare perenne,
320 sed simul instabili cuncta perire gradu.
321 Quodque solum incolimus patriam non esse quietam,
322 sed durum exilium tristitiaeque lacum.
323 Qua semel emensa per tot pelagique procellas,
324 et fluctus vitae luctificasque vices,
325 ingrederetur homo patriam regnumque parentis,
326 tunc non deficiet tempore parta quies.
327 Sunt tamen, heu, plures, qui nulla incommoda ferre
328 judice se ostentant, nulla pericla timent.
329 Quod sibi divitiae, quod sint de stirpe vetusta
330 conjugis et castae Penelopeus amor.
331 Incolumes, pulchri, juvenili prole beati,
332 nec grave sit quod non vel bene ferre queant.
333 Stulte quid insanis, multis fortuna beavit
334 muneribus, si quos praecipitare cupit.
335 Raro casas humilis vexat Rhamnusia diva
336 sed regum turres, moeniaque alta petit.
337 Omnia praetereas, speres et dives obire
338 et florere diu, nec miseranda pati.
339 Exspectes paulum, veniet rugosa senectus,
340 cum qua morborum convenit omne genus.
341 Ecce valetudo adversa, et nodosa podagra
342 debilitans gressus, chiragra et ipsa manus.
343 Et tua forma fugax, veluti flos tactus aratro
344 marcescet, numquam nec reditura perit.
345 Sis validus, sis conspicuus quocumque decore,
346 mox rapiet tremulo pigra senecta pede.
347 Cunctarum sequitur tandem saevissima rerum
348 mors nigra, quae tollit nobile quicquid erit.
349 Quippe rosas aequa vel spinas falce resectat,
350 nec locus aetati est, omnibus una quidem.
351 Tempore quo immineat res o dignissima luctu
352 non homini tutum scire nec ullus habet.
353 Nemo tam solitus divos habuisse faventes
354 ut bene sit certus vivere posse diem.
355 Ergo Heracletus merito flevisse solebat
356 gaudia falsa hominum, spem quoque fluctivagam.
357 Stultitiam flevit, curas et tristia vota
358 afficere, et quicquid pectora nostra solet.
359 Inconstans quia res hominum est, incerta caducis
360 mobilior soliis, mobiliorque polo.
361 Sola igitur virtus faciet te jure beatum
362 munia post vitae post obitumque, vale.
10
SATYRICUM CARMEN.
SATYRICUM CARMEN H. BEBELII JUSTINGENSIS
IN NEFANDOS NOSTRAE TEMPESTATIS MORES, ET CONTRA DETRACTORES PESSIMOS.
C_7 v.1 Quid faciam in mundo, sim justus, amator honesti.
2 Sim vita sanctus, multa virtute probatus.
3 Despicior vulgo, contemnor, "Hypocrita" dicor.
4 Et simulator iners quandoque fuisse nefandum :
5 ah satius credo (tanta in caligine rerum
6 versamur miseri) quam nunc probitate nitere,
7 tam penitus pulsae terris virtutis amantes
8 divae, sed tantum tenebrosi semina ditis
9 livor edax, odia, et sine fine maligna voluptas.
10 Alterius damni terris jam summa coluntur.
11 Surgam igitur propere medio cursurus ab orbe
12 more patrum, silvas vagabundus devia tesqua et
13 stat colere, et medios inter cenare ferarum
14 conventus, ursi mites vos este lupique
15 et quaecumque famelica bestia, mitis adesto.
16 Namque ego ceu frater Samiis satiabor in hortis
17 arentemque sitim pellam torrentis ab unda.
18 Belua non usquam nostro laedetur ab orbe
19 sit casa qua possim aestivos contemnere soles
20 et pluvios Austros, Scythici quoque frigora Cauri
21 o liceat colubros inter posuisse cubile.
22 Gramine sub viridi quocumque loco, atque recessu
23 projiciam corpus, plumarum nulla libido.
24 Huc fugere novem Phoebo ducente Camenae
25 Cecropis. Huc Pallas quis cum commercia nobis.
26 Quis cum solabor breviuscula tempora fati,
27 dum mihi fatales resecabunt fila sorores.
28 Curabunt alii, communia condier inter
29 busta propinquorum, sit mens infracta per omnes
30 terrores mortis, si occurrunt mille figurae
31 ultricesque deae umbrarum, atque horrenda Megaera,
32 quasque fovet diras animas nebulosus Avernus
33 terribiles volitent morientis lumina circum.
34 Saepius (ut solite, vitiis si quando juventa
35 torpuit, et commissa meum sine fine fatigant
36 pectus,) adesto precor mitissima virgo Polorum.
37 Quae potes aspectum ditis removere profani,
38 me convexa tegant caeli quocumque locorum.
39 Aeriae seu me volucres (quod malo) vel ursi
40 depasti fuerint, liceat sim piscibus esca.
41 Dummodo sidereae scandat mens moenia sedis.
42 Ibo igitur propere casus quocumque jubebit
43 et pes quo ducet, populos visurus in orbe
44 extremo, Meroen supra Cancrique sub axem
45 ire libet, si sunt, vel Nilum a fonte bibentes.
46 Quandoquidem invidiae stimulis et mille sagittis,
47 impetor et laedor veluti malefactor iniquus.
48 Sim bonus et liceat, multum diis testibus aequus,
49 tam canis infernus gentes suffudit in omnes
50 virus letiferum subductus ab Hercule in orbem,
51 ut pauci possint (veri caligine caeci)
11
52 prendere, quid deceat, quid honestum, quidve tenendum
53 vade igitur furias inter numerande pudendas
54 livor iners quondam sedes habitate sepultas
55 Ditis, ut ostendit maciesque simillima morti
56 horrenda, et Stygio facies pallore gravata,
57 liventesque oculi suffusi felle perusto.
58 Quid tibi nobiscum, tandem male sane recedas.
59 Desere mortales quos undique semine taetro
60 foedasti, tecum rixas, caedesque nefandas,
61 atque simultates tecum sub claustra reporta
62 Cerberea, invitis nam te perspectat ocellis,
63 tota cohors hominum, quisquam nec vivere tecum,
64 aut velit, aut poterit, cum tam mala verba profari
65 irrequieta velis in quosquos omnibus horis
66 exoptare simul justis mala, amare nefandos,
67 omnibus insultas, nunc fulmine vocis aperto
68 evomis in quosquos liventia verba, nocere
69 murmure nunc tenui properas, corrumpere famam
70 cunctorum, a facie quamvis laudaveris omnes.
71 O bona falciferi Saturni saecula, tunc non
72 terricolis tecum fuerat communio, sed tu
73 maesta tenebrosae vexabas limina Lethes.
74 Nunc superis auris fecisti ferrea, saecla.
75 Quercubus ipse favum decerpsti, lacte fluentes
76 orbasti fluvios, limoso flumine turbans.
77 Bella paras ducibus, armasti sanguine multo
78 fraternas acies, et dira aconita novercis
79 instruere edoctus, patrius quem fuderit ensis
80 sanguine laetaris, cognata et caede virorum.
81 Quid plura et nocuum quicquid reperitur in orbe
82 invidiae inventum est, o rerum pessimus hostis.
83 Tu reperis gladios quo sint ad Tartara mille
84 horrendaeque viae, fatales nonne sorores
85 sat fuerant mortale genus deperdere laeto ?
86 Omnibus invisus, rebus gaudere secundis
87 nescius, adversis sanxasti pectora laeta.
88 Est nativus amor integros nonque nocentes
89 vexare invidiae, atque alta cacumina rerum,
90 atque ferire viros quos vexit ad ardua virtus.
91 Hannibal e Poenis dux contatissimus oris
92 invidia pulsus, quamvis protexerat hosce.
93 Invidia primi maduerunt sanguine fratrum
94 Romulidum muri, Caesar tot vulnera passus.
95 Scipiadas et quos Romana potentia dudum
96 florentes vidit, Pompeius tuque Camille,
97 atque alii multi toties qui sanguine fuso
98 nominis aeterni Romam fecere superbam,
99 ingrata ex patria nigro livore repulsi.
100 Livor Aristidem qui nomen habebat Athenis
101 justitiae pepulit, nonnullos nigra venena
102 sustulerant, o livor edax corrumpere quid non
103 moliris, summae duce te Carthaginis arces.
104 Funditus eversae pariter Lacedaemonis aedes.
105 Unde tot egregii venerunt belligerantes.
106 Corruit et Thebae centum celeberrima portis
107 et Babylon, Cadmi quoque regia passa ruinam,
12
108 atque aliae innumerae quas non comprendere menti est.
109 Turba prophetarum lapidata vel ense necata
110 invidia, Judaea tuos o pessima semper
111 tollere curas, quos commendat vita probata,
112 heu, heu, quo pergam nulla pietate linitum
113 prodigium vitare volens ultra Garamantes
114 per Libyae deserta ferar, vel culmina montis
115 Caucasei, insequitur, lacerat, comitatur et instat
116 angulus immensi, nec quisquam est invius orbis.
117 Mens erat exutis peccatis in quibus ipse
118 delitui, dudum soli servire tonanti,
119 effugere ut possim Stygii praedonis habenas.
120 Et scelus admissum multa virtute piare.
121 Gaudia rejeci tam lubrica tamque caduca.
122 Atque voluptates mundi, quis nemo bonorum
123 immersisse volet, nostris decor omnis abibat
124 vestibus, at tantum villosus corpora pannus
125 obtegat, et dulcem capiam sub stramine somnum.
126 Dum nox obscuris subduxerat astra tenebris,
127 et siluit, quicquid tellus, et pontus, et aether
128 tentat, ego crebro suspiria mille tonanti
129 fundebam : "Deus o sanctissime percipe divum
130 cantica, debentur tibi laus, honor inclitus uni
131 vivere qui nobis donas, fueram nihil ipse.
132 Tu me psalmasti, me participemque polorum
133 fecisti regnis, haec dum et sum plura locutus.
134 Ut possit nobis summus mitescere Christus."
135 Haec audita procul vulgi venere sub aures,
136 conveniunt subito plebis malesana caterva
137 impungunt lacerant, fantur mihi quaeque nefanda.
138 Ecce novus venit cuncti exsultate propheta,
139 atque sacer vitam (solus per compita pagi
140 fabula ego fiam) qui sub velamine honesti
141 fallere conatur (clamant) hominesque deosque.
142 Cum soleat facinus semper fovisse profanum,
143 exclamat pariter per compita risus anilis.
144 Siccine perverse o deludere apostata totum
145 mundum pertentas forsan stolidissime nequam
146 criminibus tegmenta tuis, quae maxima cunctis
147 testibus exsistunt, ponis probitatis in umbra.
148 Credaris verus et simplicitate videndus,
149 sum latro, sum praedo multis, mille undique cinctus
150 opprobriis, quisquam tota nec plebe repertus
151 qui bene quod factum multa et virtute peractum
152 laudet et extollat, tam foedus tamque profanus
153 error in humanas mentes Phlegethontis ab undis
154 irrepsit, toto et regnat permissus in orbe.
155 Hoc itidem patior monachus, licet atque sacerdos.
156 Quid non audebit vulgaris contio, quem non
157 opprobrio linguae mordebit, sis licet ipse
158 sanctior antiquis patribus sacrisque prophetis
159 quos Deus elegit aeterna pace potiti.
160 Eniteas quibus ipse velis virtutibus, et sis
161 Fabricio gravior defensorique Camillo,
162 religione Numam vincas, pietate Metellum,
163 et priscos bonitate viros superes, tamen ipse
13
164 Zoilus usquam non aberit qui dicere promptus
165 dii tibi sint hostes nigro vestite cucullo,
166 qui sub pelle ovium gestas per corda leaenam,
167 et tumidis solitus verbis secreta tonantis
168 spargere per plebem, qui solus nosse deorum
169 praeterita et poteris praesentia, quaeque futura,
170 ut summis nuper sis praecipitatus ab astris.
171 Edocet hic mundi luxum damnare malignum.
172 Dedecuit quicquid dissuadet fronte serena.
173 Attamen o Curios simulat sed Bacchica festa
174 concelebrat noctu, non scorta moventia sensum
175 desunt, in Venerem totis sed viribus itur.
176 Quid plura ? In tenebris patrarunt turpia quaeque.
177 Vos quoque Lollardi quibus est silvosa caverna
178 ite procul vulgus clamat facie extenuati,
179 atque probi vultu solo, fictique Catones,
180 in cute sed nequam, sed gens tristissima, quae nil
181 non tentare audet sceleris nil linquit inausum.
182 O mores o tempora quid sanctum, aut Jove dignum
183 quod non denigrat, vel mox detractor iniquus.
184 Et plerumque bonos simul, et quos multa lucerna
185 viderit insequitur probris, sine pectoris aestu
186 Arcadicum pecus et sine sensu plebs male sana
187 quod sibi non tantum novit bonitatis inesse.
188 Quicquid ago demum et loquor, hoc pervertit iniquus
189 interpres livor, mala verba reponere doctus.
190 Si veneror sicut colui sine fine Poetas.
191 Deliciasque sacras Thymbraei Vatis et Euhan,
192 Teutonici Druides o magna potentia fati,
193 atque sacerdotes quibus est ignota Minervae
194 militia insurgunt musis, nec flavus Apollo
195 tutus ab ignaris, tanta est insania mentis.
196 Nonne sacerdotes sumus et nos turba deorum
197 scimus quid deceat ? Quid sit superis faciundum ?
198 Nec nobis notus Phoebus, nec castra Sororum,
199 quae nequeunt nobis sacram replere cruminam.
200 Nos aliquid scimus panem lucramur abunde,
201 in solo tamquam mortales vivere pane
202 sufficiat ? Sunt qui jam post monumenta perennem
203 et celebrem spernunt famam, sit dummodo nummus
204 sufficiens plena, et sit dum sibi lena culina.
205 Non sic instituit summus bonitatis amator,
206 atque opifex rerum, sed transeat error iniquus
207 cum reliquis multis, quis toto cingimur orbe,
208 dummodo diis placeat alios inducere mores.
SAPHICUM DE LAUDIBUS BACCHI,
OMNIUM CURARUM MEDICI, LAETITIAEQUE PARENTIS.
QUOD CRACOVIAE ADOLESCENTULUS COMPOSUI.
C_8 v.1 Bacche florenti decorate Thyrso
2 Ipse pallentem foveas Poetam.
3 Pallados quem mox Cytherea coget
4 linquere castra.
5 Ipse nocturnas studii lucernas
14
6 vertit inquestus miseros cupido.
7 Credo quod raram teneat quietem
8 pallor amantum.
9 Solus ex omni numero deorum
10 tetricos nescis animos Catonis
11 tuque curarum medicus salubris
12 gaudia praefers.
13 Cordis urentes pater ipse curas
14 pellis ex te tristitiam fugarunt
15 quos premunt saevae vigilesque curae, et
16 ardor habendi.
17 Saepe vel sortis miserae Lyaeo
18 immemor pauper, quatit ecce terram
19 laetus ambobus pedibus, soluto
20 pectore gaudens.
21 Rura vel quisquis fodit inquietus
22 civicas raro veniens ad aedes
23 lentus absedit titubante gressu
24 visere natos.
25 Doctior nullus sibi tunc putatur
26 Socrates cedat, quibus et vetustas
27 contulit palmam sapiente vena
28 ingeniorum.
29 Nosse vult regum celebres triumphos,
30 et quibus terris furiosa Martis
31 signa tollentur, nitida atque pax sit
32 omnia novit.
33 Saepe languenti positus cubili
34 peste vel multum calida laborans
35 Massico tristes pepulisse fertur
36 mente dolores.
37 Solus hic unus miseros amantes
38 rite solatur veneratus amplis
39 cantharis, solum sibi vult litari
40 haustibus amplis.
41 Pellego interdum faciles Poetas.
42 Saepe vel multo Sophiam labore
43 Non juvat quicquam Cecropis Minervae
44 castra sequentem.
45 Solus o pulsans Erycis parentem
46 Bacche fumanti calidus Falerno
47 cogor absentis memor esse curae
48 pelle dolores.
49 Semper absenti crucior puella
50 ignis accensus nimium recusat
51 reprimi, heu, Vatum monumenta numquam
52 vulnera sanant.
53 Nec juvat quod sim gelidis in oris
54 Sarmatis terrae procul a Suevis
55 temnit a nobis stipula furenti
56 pellier ignis.
57 Post licet plaustri gelidos triones
58 post domos solis fugias utrasque
59 quo velis pergas, amor inquietus
60 usque sequetur.
15
IN REGULUM AVICULAM TEMPORE FRIGIDO ET HIEMA LICANTANTEM,
PLUVIAEQUE INDICEM
C_9 v.1 Regule parve, ales partum genuisse sinistro
2 te reor Alecto sub Phlegethontis aquis,
3 ut sileant cunctae volucres sub frigore brumae
4 deliteatque suo vel genus omne specu.
5 Solus ad innumeros numeros modulamina fundis
6 voceque multisona gaudia multa refers.
7 Vere canis pluvio laetissimus, atque sereno
8 tempore venturus, si canis, imber adest.
9 Hinc cur rex volucrum possis vel jure vocari
10 ambigo, cum minimus corpus inerme geras.
11 At reor alituum cum sis durissimus ipse
12 tempore quod gelido gaudia solus habes.
13 Vel qui appellavit parcas quod parcere nulli
14 consuerint, nomen, Regule parve, dedit.
IN EUM QUI SINE SCIENTIA SOLO TITULO ET GRADU DIGNITATIS SUPERBIEBAT.
C_10 v.1 Tu qui doctoris sumis tibi stemmata magni
2 desine, cum foveat nulla Minerva caput.
3 Stulta est in solo titulo, atque insignibus altis
4 gloria, si rerum pondera deficiant.
5 Quippe miser rex si nullo dominabere regno
6 quis non deridet nomen inane ducis ?
7 Sic tu cui gelidam spirant praecordia Lethen
8 pomposum fugias nomen habere rudis.
EPIGRAMMA AD SOMNUM, QUANDO LABORAVI DYSENTERIA
BASILEAE ANNO M. CCCC. XCIIII. TEMPORE CANICULARI.
C_11 v.1 Somne quies rerum multis optate querelis
2 cur profugus lectum spernis adire meum.
3 Proh dolor Hesperio dum mergitur aequore Phoebus
4 et gelidae Phoebes cornua plena micant,
5 dum placidum somnum capiunt animalia cuncta,
6 dum pavidae vulpes antra subire solent.
7 Omne genus volucrum querna super arbore sopit
8 tu, Philomela, canis gaudia multa ferens.
9 Solus ego crebros cogor perferre dolores
10 perpetuos gemitus pectora nostra trahunt.
11 Tunc dolor et morbi subeunt. Phantasmata terrent
12 nocte atra insomnem, cor mihi triste gemit.
13 Pono ventris onus decies currens abiensque
14 merda rudis torquet sanguine sparsa rudi.
15 Nec requies umquam poterit mea membra subire
16 Delphice seu splendes sive Diana soror,
17 dulcis amice, veni cunctis, placidissime somne,
18 mordaci curae tu medicina, salus.
16
IN EXILIUM IOSBARTI PSEUDO PROPHETAE.
C_12 v.1 Quam bene conveniunt te cum Josbarte sacrorum
2 fata prophetarum condicioque eadem.
3 Gens Hebraea suos multum sine crimine Vates
4 persequitur, sic te nec favor ullus habet.
5 Ni tamen occisi insontes. Tu crimine plenus
6 urbe Tubingensi pelleris ecce procul.
CONQUESTIO IN AVARITIAM PUELLARUM, QUIA NEMO NISI DIVES AMETUR.
C_13 v.1 O miseros juvenes quibus est non ampla supellex
2 in domibus, sed quos bella puella premit.
3 Praeteriere diu felicia saecula quando
4 carior argento pallor amantis erat.
5 Jamjam prostibulae nullum (nisi sacculus ingens
6 sit comes) ardebunt auriferique Midae.
7 Nec doctrina valet, Plato sis doctissimus ipse
8 si careas nummis, cogeris ire foras.
9 Pelleris a foribus, si quando intrabis amicae
10 atria, carnificem, si det, amare solent.
11 Nec genus, aut quemquam virtus in amore juvabit.
12 Quaeritur imprimis dives an esset inops.
IN ZOILUM RAUCUM QUI CUM SIT INDOCTISSIMUS PROFITETUR TAMEN SE POETAM.
C_14 v.1 Zoile doctiloquos solitus carpsisse Poetas
2 quos fovet et Phoebus Pieriusque chorus,
3 atque tuos toties solitus tempsisse magistros
4 omnibus insultans quos sacra Pallas amat.
5 In numero Vatum stultissime dicier optas
6 et tibi jam titulos sumis inepte novos.
7 Tu Flaccum laudas, miraris carmina vatum
8 tamquam mellifluo sis Helicone satus.
9 Scribere clericulis cum vix exponere possis,
10 et qui cum beta noveris alpha parum.
11 Omnibus in triviis rauco foedissimus ore
12 insontem ab latras me lacerasque virum.
13 O te imprudentem perstes laesisse Poetas
14 in pharetra quorum spicula mille latent.
15 Cornua mille geras, tu sis cornutus et usque
16 durior et cornu sis licet ipse lapis.
17 Experiere tamen musas effringere doctas
18 pectus barbaricum cornigerumque caput.
19 Utque omnis mihi sit vindictae dempta facultas
20 Pierides vires et sua tela dabunt.
17
QUERIMONIA PUELLARUM IN LUCIFERUM, QUI GRAECE PHOSPHORUS DICITUR.
C_15 v.1 Phosphore, aeternae dator et minister
2 lucis, et noctis nebulas opacas,
3 atque funestas removens tenebras
4 lumine claro.
5 Cur diem velox properas Olympo
6 reddere, heu nostris inimice votis.
7 Dum meos artus Agasina tangens
8 gaudia confert.
9 Cogitur tete veniente plorans.
10 Linquere amplexus gemebunda nostros
11 lucidos ignes remorare solis
12 sidere pigro.
13 Tu puellarum invidiosa stella
14 separans eheu, miseros amantes
15 saepe te contra referunt puellae
16 impia verba.
17 Desinit per te requies amantum,
18 desinit per te requies laborum,
19 desinit per te requies aratri et
20 ruricolarum.
21 Perdidit per te requiem viator,
22 perdidit per te requiemque pastor,
23 perdidit per te requiem volucris
24 quadrupedesque,
25 incipit per te tolerare duras
26 pectoris curas hominum caterva
27 incipit dulcem refugare somnum
28 pulchra puella.
29 Ergo lucentem remorare solem.
30 Dum duos noris recubare amantes.
31 Crede se jungens cupidas puellas
32 ense necabis.
CONTRA SIMONIACOS.
ELEGIA H. BEBELII JUSTINGENSIS,
AD OMNIUM LAUDATARUM ARTIUM CONSULTISSIMUM VIRUM ET PATRONUM SINGULAREM
IOANNEM NAUCLERUM
TUBINGENSIS ECCLESIAE PRAEPOSITUM GYMNASIIQUE CANCELLARIUM IN SIMONIACOS.
C_16 v.1 Eximios inter cunctis memorande diebus,
2 o Nauclere, viros et probitatis honos.
3 Quod modo suscepta est per te provincia, rerum
4 scribere sacrarum de ambitione librum.
5 Et solet a nostris nunc illa simonia dici
6 namque Simon sceleris hic magus auctor erat,
7 Rem facis imprimis dignam, nec laude carentem
8 atque sacerdoti jure cavenda mones.
9 Nam cum dira lues vitiorum regnet in orbe
10 infandumque scelus agmine cuncta trahat.
11 Nulla tamen major pestis, vesania nulla
12 illius exsuperat impietatis opus.
13 Quod si non fallar, si sim non sordidus auctor
18
14 divitiae pingues hoc peperere malum.
15 Omne malum nobis funesta pecunia primum
16 intulit, et sortis luxuriantis opes.
17 Praestabat quondam castos ecclesia mores
18 cum Petrus in summa sede regebat inops.
19 Cum non dum marmor crustataque tecta ferebat
20 ipse locus templi, gemmiferasque trabes.
21 Cana fides mundo viguit, cum paupere cultu
22 stabat in exigua ferreus aede calix.
23 Tunc viguit virtus, tunc nos Astraea colebat
24 inque suo pretio docta Minerva fuit.
25 Pontificum at postquam paupertas sobria cessit
26 et capiat luxus quos sacer ornat honos.
27 Nullum crimen abest, facinusque cupidinis, atque
28 aurum omnes pulsa jam pietate colunt.
29 Victa fugit bonitas aurum veneramur in orbe
30 auro lex cessit, mox sine lege pudor.
31 Auro pulsa fides, auro caelestia dona
32 mercantur, tanta est ambitiosa fames.
33 At sunt jam plures qui justa vocabula turpi
34 praetendunt sceleri et talia verba vomunt.
35 Emptor ego non sum, sed munus munere penso
36 sic homines lusos credit et ipse deos.
37 Stulte quid insanis ? Christus speculatur ab alto
38 singula corda hominum, fallier atque nequit.
39 Mortales circumvolitans simul omnia Pluto
40 defert aeterno caelicolumque deo.
41 Et tristes queritur mores ; et debita poscit
42 supplicia, o miseros quos scelera atra tenent.
43 Judicii extremi memores estote fideles
44 ne vos praecipites naufraga Syrtis agat.
CONTRA MERETRICEM SINGULIS DETRECTANTEM.
C_17 v.1 Quid vos, o fratres, meretrix foedissima turbat
2 opprobrio linguae denteque vipereo.
3 Quis precor edoceat ? Corvos cecinisse suave
4 deque suo cantu noscitur omnis avis.
5 Quid mihi si de me referant praeclara latrones
6 proderit, aut Verres vel Catilina nepos.
7 Dedecus est pravis, ut nos docuere sophorum
8 dogmata, laudari vel placuisse malis.
9 Tunc tua laus agitur cum displicuisse videris
10 perversaeque lupae Zelotypoque seni.
11 Scitis enim cuncti quam vulgatissima cunctis
12 presbyteris meretrix sit, cupidisque procis,
13 turpis, avara, salax, lasciva, petulca, bilinguis,
14 et qua nil Phoebus pejus in orbe videt.
PARAENESIS BEBELIANA AD JUVENTUTEM NE PRAVIS MULIERIBUS NIMIUM CREDAT.
C_18 v.1 Fidere non nimium jubeo cirrata juventus
19
2 virginibus pulchris femineoque choro.
3 Verba puellarum vento leviora feruntur
4 optima jam, novit fallere si qua virum, est
5 hoc doceo male, praeceptor delusus ab illis
6 dum mihi vel felix dumque beatus eram.
7 Sed tu qui nostris gaudes de casibus oro
8 ne tibi contingat vel mage dura cave.
9 Namque ego dum afflictis olim insultasse solebam
10 nunc trahor in poenam risus et ipse aliis.
CONTRA ZELOTYPUM.
C_19 v.1 Nescio quid de me tu cornicaris inepte
2 presbyteros, canum verba pudica decent.
3 Ilia rumpuntur tibi cum mea nomina cernis
4 surgere, vel doctum fama referre solet.
5 Atque meam laudem ducis tibi dedecus esse
6 dum solus clarum nomen habere cupis.
7 Atque apud agricolas solus vis esse propheta
8 quicquid et in toto discitur orbe sapis.
9 Viribus et totis me de primis usque Poetam
10 saepius et forsan non bona verba refers.
11 At mihi si credis, vis scrofa lacessere doctam
12 Pallada, quem laudant Teutonicaeque scholae.
13 Non me gloriolae, non me rumusculus audax
14 ignarae plebis sollicitare solet.
15 Tu studeas, cujus vel corruptissima libra est
16 vulgo, nec durans lausque caduca brevi.
17 Me raris placuisse viris juvat, est quibus acre
18 judicium, unde mihi fama perennis erit.
CONTRA EUNDEM.
C_20 v.1 Qui tibi doctiloquos suasit laesisse Poetas,
2 Zelotype, o sani non fuit ille animi
3 hostis enim Vatum, o quantis lacerabere plagis
4 tela parata quidem semper habere solent.
5 In triviis passim cur me mordere solebas
6 speras me laesum posse tacere diu.
7 Sum placidus, fidus, suavis fautoribus ipse
8 jura sodalitii nec violare tenax.
9 Insuper infestus nimiumque remittere durus
10 hostibus offensam, qui pharetratus eo.
11 Laedere si posthac quemquam vis sancte Sacerdos
12 huncque remorsurum praemeditare precor.
SAPHICON ENDECASYLLABON TETRASTROPHON CUM ADONICO
AD PHILOMELAM AVICULAM MUSICAM.
C_21 v.1 Desere hibernas Philomela rupes
20
2 sit satis nido accubuisse taetro
3 cuncta jam florent, viridesque summo
4 vertice montes.
5 Floridos pandit modo silva ramos,
6 et solo flores redolent fragrantes,
7 fertiles promit segetes colono
8 frugifer annus.
9 En aves aspris variae rubetis
10 concitant dulces modulando cantus,
11 te vocat cornix properans inertes
12 aedere voces.
13 Te nemus plaudit veniente vastum.
14 Omnis arbusto residens in alto
15 conticet mox te resonante mirans
16 penniger ales.
17 Te juvat tota cecinisse luce
18 desinis numquam reparando vires
19 dum nigrae caelum tenebrae recondunt
20 plectra movebas.
21 Ceterae Phoebi radiis corusci
22 integrant tantum modulos sonantes
23 summa nidorum trepidae subintrant
24 nocte silentes.
25 Fulgidum aut solis jubar expaventes
26 delitent atris aliae cavernis
27 dira, sed tantum gelidis sub astris,
28 omnia cantant.
29 Ergo componas numeros tonantes
30 leni et adsis ruricolae susurro
31 sola quae cunctas placido volucres
32 carmine vincis.
33 Candidi guttur superas oloris
34 qui colens ripam Eridani rapacis
35 dulce plus aequo moribundus ardet
36 pangere murmur.
37 Cedat ast Orpheus cithara sonora
38 regna qua Ditis nebulosa visit
39 plausibus complens Stygios paludes
40 lucis egentes.
41 Dat triumphum lusciniae decorae
42 Lesbii vatis lyra sat canora
43 quae feris junxit lepores molossis
44 foedere pacto.
45 Hinc velis divis celebranda musis
46 collibus belle sonuisse Apricis
47 quos premit suavis sopor, ut quiescant
48 gramine fusi.
EX GYMNASIO CRACOVIENSI M. CCCC. XCV. IDEM DE EODEM.
C_22 v.1 Sarmata me vidit prima lusisse Camena
2 hoc praesens carmen principiumque fuit.
3 Cum quaterent me me febres sine fine trementem
4 solamen dederat tunc Philomela mihi.
21
AD POETAS GERMANIAE,
NE SE INVICEM LACERENT ET INIMICIS RIDENDI MATERIAM PRAEBEANT.
C_23 v.1 O vos illustres divino carmine Vates
2 et quibus eloquii splendida vena datur,
3 non placeat vobis vos dilacerare vicissim
4 congerere inter vos nec maledicta juvet.
5 Quos studioque pares, eademque professio amicos
6 colligat, o Vates, et sociale sacrum
7 praesertim quia praebetis spectacula multis
8 ridendique ansam materiamque joci.
9 Qui cunctis vos in triviis explodere curant
10 infesti Musis, carminibusque sacris.
11 Heu manifesta loquor, genus hoc vos nostis, et inde
12 contra illos vobis quis feret auxilium ?
II CARMINA ALIA (1654 vers)
DE LUPO ET DORCADE IN MISOMUSUM ‘AMOUSON KAI TON AGRODIAITON’
ATQUE HOSTEM HUMANARUM LITERARUM.
C_1 v.1 Si tibi displiceant sacrae Permessidos undae
2 Pieriumque nemus si Misomuse rudis ;
3 si Ciceronis opes, et si Demosthenis ora
4 Est odioque tibi cultus in ore lepos.
5 In promptu causa est, gelido quia sanguine nescis
6 discere signate, verba Latina loqui,
7 nec tibi divinos inspirat Apollo furores,
8 nec liquor Aonidum fub tua vota fluit.
9 Hinc tibi fabellam referam qua noveris esse
10 infensus musae, doctiloquisque viris.
11 Rupe super celsa surgunt qua nubiferae Alpes
12 Teutoniae dorcas cornigera ibat ovans.
13 Hanc lupus, ut vidit jam multis obsitus annis
14 intra se tacitus talia verba refert.
15 "Quam bene longaevae divi voluere senecte
16 incidit in casses praeda petita lupi."
17 Impete cum magno mox primum scandit anhelus
18 clivum praedae avidus laetitiaque gravis.
19 Ulterius nisus veniebat ad ardua saxa
20 rupis inaccessae, decideratque retro.
22
21 Undique, dumque furens huc circum spexitet illuc,
22 nec facilem ascensum devia saxa darent.
23 Substiterat penitus duro suadente labare,
24 dumque negat vires pigra senecta suas.
25 Seque ita solatur, quidvis ignobile rupis
26 esse pecus demens foetidiusque capro.
27 Credere quis posset genuisse hic aspera saxa
28 solamenque gulae quodque suave foret.
29 Aspice villosam pellem quae durior aere,
30 et caro morbosa est, concoquiturque nihil.
31 Atque pati sacrum morbum dixere parentes
32 quod me servarint, gloria sit superis.
33 Plus hircus placuit male olens licet, atque petulcus
34 malo etiam setis, horridulumque suem.
35 Protinus hinc abiit nemorosaque lustra petivit
36 insidiis sperans pellere posse famem.
37 Quem neque segnicies podagrosave pertulit aetas
38 cursu veloces exsuperare feras.
39 At ne praedandi quisquam laudatior esset,
40 atque suis alius major honore foret.
41 Concilium cogit dirorum immane luporum
42 conventu in medio talia verba loquens :
43 "O bona posteritas quos instar filiolorum
44 percolui semper, quos aluique parens.
45 Cum modo me videat, vel nonagesima messis
46 (incolumem pedibus, qui superemque notos)
47 grandior, atque aevo nostris, nec montibus erret
48 inde mihi vitam suspicer esse brevem.
49 Ante obitum incaute volui monumenta juventae
50 tradere quo corpus, salvaque vita foret.
51 Dum nec opemque ferat Podalyrius, atque Melampus
52 perdere quos homines, nocte dieque parent.
53 In primis igitur, tabes ne lurida vitam
54 occupet, aut macrum corpus anhela febris.
55 Regius, aut morbus foedo pallore venustam
56 deformet faciem pestifera, atque lues.
57 Rupicolas nullus capreas venarier optet,
58 et quicquid pernix invia saxa colit.
59 Nobilitent alii capreas, mihi nemo ministret
60 illarum carnes morbiferae esse solent.
61 Sit procul aegoceros juvat haud edisse pygargum,
62 morbosi (experto credite) semper erunt.
63 Dum valui pedibus, viridis dum floruit aetas
64 nulla satis fuerant invia saxa mihi.
65 At vegetam in senium cupiens proferre juventam
66 gustavi numquam, fugeram et ipse petras.
67 Puppivoram veluti Siculo sub littore Scyllam
68 navita Sirenum dulciloquumque melos.
69 Dorcada coepissem nondum bis lampada Phoebus
70 igniferam superis, exhibuitque solo.
71 Et si dira fames torquebat viscera, capra
72 attamen abstinui malueramque famem.
73 Sic, o filioli, vestigia nostra secutis
74 saecula cornicis vivere cana licet.
75 Non opus est montes vos ascendisse petrosos
76 dum viridis sapidas sylva ministret opes.
23
77 Alipedes vobis lepores, caudataque vulpi,
78 insidiis, nostis dum sua lustra, cadent.
79 Corniger in plano numquam tibi cervus abibit
80 caespite, vel quicquid campus agrestis alit.
81 Dumque sagax fueris venator, rustica pubes
82 nutriet ad votum lactigeras pecudes.
83 Accipe mammosas vaccas, dulcesque juvencos
84 cumque ovibus timidis hirta capella juvet.
85 Terreat haud juvenem grex calcitrosus equarum
86 vulnificique sues, et rabida ora canum.
87 Postmodo dimisit conventum belua Martis,
88 et rogat ut memores verba tenere velint.
89 Sic Misomuse nequis cum scandere ad ardua saxa
90 desidia atque annis, et ruditate gravis.
91 Hoc est cum furor aethereus, cum culta Latini
92 candoris "peitho" deficiat cerebrum.
93 Explodis Phoebum (sed porcus amaracon odit)
94 quod nescis odis, stultus, ineptus, iners.
95 Et ne praeripiat famam tibi laeta juventus
96 eloquium Marci desere ephebe, mones.
97 Et quod nil discat suades vulgaria quaeque
98 et protrita nimis, vel nocitura canes.
99 Captio suadetur, quaecumque sophistica vulpe,
100 sed neque virtutes, non cupit esse sophos.
ELEGIA HEINRICI BEBELII IVSTINGENSIS
IN VITAM, ET OBITUM NOTISSIMI ASTROLOGIAE DOCTORIS,
PRAETERITORUMQUE VATICINATORIS HENRICI RITTER,
STARRENVADEL COGNOMINATI.
C_2 v.1 Flete quibus jocus, et quis subsannare voluptas ;
2 lugeto casus, pulcher ephebe, meos.
3 Quem tibi jam toties, risu, clamore, cachynno.
4 Heu, labor in triviis exagitasse fuit.
5 Nunc ego putresco febris, quem coxit anhela
6 Henricus Ritter mortuus ante diem.
7 Siderei doctor cursus, sed praeteritorum
8 qui melior quondam vaticinator eram.
9 Regibus acceptus me Caesar Maxmilianus
10 audiit orantem donat et ipse virum.
11 Praecipue notum me consecratio fecit
12 undique templorum, maxima festa mihi.
13 Omnes tunc villae me ipsum videre sodalem,
14 suaveque cantantem, terribilis locus est.
15 Illic quas turbas fecisti rustica Pubes
16 dum Bacchus madidis rixifer arma daret.
17 Descripsi, et post me longum cantabit in aevum
18 historiasque leget docta Tubinga meas.
19 Dumque viae comitem vellet me Caesar habere
20 dixi, non regum, rustica bella cano.
21 At sine honore jacent artes, fapientia caeli
22 temnitur a vulgo, fabula cui fueram.
23 Hic Starrenvuadel (quod lingua Latina rigentem
24 caudam dixisset) nominitare solet.
24
25 Proh dolor incudem me alii dixere vorasse
26 ille columbarum, carnificemque vocat.
27 Crimina Pasiphaes, falso objecere maligni
28 sola etenim placuit, pulchra puella nimis.
29 Testor ego superos calicis fur ipse vocabar
30 falso, nec possum cuncta referre probra.
31 Hinc ego, quis sapiens tanta haec ludibria ferret ?
32 Occurso nostris hostibus usque minax.
33 Defuit haud gladius thorace indutus, et armis
34 saepius at lapides in mea vota habui.
35 His si ridentes non consequor ipse fenestras
36 concutio, auctori fataque dira precor.
37 Imprecor infernosque ignes, morbumque Quirini
38 devoveoque deos, devoveoque homines.
39 Dum quoque per terras, nec fas, nec jura colantur,
40 fulmine nec pereant, qui mihi jura negant.
41 Saepe deos dixi nullos regnare, nec ullum
42 qui regat et caelos, imperioque solum.
43 Sed didici tandem, divos post fata daturos
44 praemia pro meritis, judiciumque grave.
45 Inde appellavi supremam judicis almi
46 justiciam, et fateor mille citasse reos.
47 Atque ideo properans festino subire supernas
48 sedes, implorem judicis officium.
49 Atque procurator vigilans, clamosus et adsit
50 causidicus, flectunt ii, quia jura fori.
51 Interea quoniam cunctis viventibus, ipse
52 condono offensam, flectite, queso deum.
53 Orate ut misero mihi sit pacatior inter
54 caelestes animas, vitaque grata magis.
55 Nec sim postfatuus, nec risus inanibus umbris,
56 aut ego devoveo caelum, elementa, deum.
PRO EODEM.
C_3 v.1 Parce, precor, tumulo, ne subsanato jacentem
2 dum Starrenvuadel, heu puer ipse legis.
3 Nomine quo superi si me vocitare velitis
4 non ego vobiscum caelica regna volo.
5 At Bebenhusana qui sum tumulatus in aede
6 dilectus quondam fratribus, atque patri.
7 Hoc juvat, ii possunt animi impetrare quietem,
8 et precibus summum mitificare deum.
ALIUD PRO EODEM.
C_4 v.1 Tu qui morte tua vitam mortalibus affers,
2 da requiem aeternam. Christe, remitte scelus.
25
ELEGEIA HECATOSTICHA.
HEINRICI BEBELII AD IOANNEM BRASSICANUM CONSTANTIENEM,
PRO INSTITUTIONE VITAE SUAE PESTE GRASSANTE TUBINGAE.
C_5 v.1 Si forsan dubitas, ubi nam sit mansio nostra,
2 frater Joannes, quae quoque condicio.
3 Lurida cum miseros nunc in diversa fugarit
4 pestis consortes, gymnasiique gregem.
5 Atque palestra suo cum milite cesserit urbe
6 quam placidis amerae pars secat amnis aquis
7 vitiferos cujus colles, et moenia radis
8 Necchare Rhenanis excipiende vadis.
9 Haec te scire volo, tibi mittens ipse salutem
10 dulcibus et gnatis, Dorotheaeque tuae.
11 Me natale solum (colit in qua nemo Minervam
12 templa deum necsunt) parvula villa tenet.
13 Hic ubi Suevorum surgunt in montibus Alpes
14 alpes triticeis frugiferaeque satis.
15 At natura negat gelidis in collibus uvas
16 nec bene praesenti numine bacchus adest.
17 Sed vinum veteres tunc nescivere coloni
18 dum non natalis, omnibus ille sacer.
19 Jam calet ebrietas, didicit sylvestris alumnus
20 ferre ex finitimis musta benigna jugis.
21 Hinc laete in venerem, et choreas ruit agria pubes
22 insueto titubat, dum furit atque deo.
23 Liquidus, heu, quondam Suevos produxerat amnis
24 proceros, fortes, belligerosque viros.
25 Atque hymenaea nihil sensit robusta puella,
26 si nondum quintam vixit Olympiada.
27 Ast animus nunc luxuria cum corpore mollis
28 frangitur, a priscis degeneramus avis.
29 Et quoniam vitium totum subrepsit in orbem,
30 hinc variae pestes, et venit atra fames.
31 Raro scatent etiam fontes in montibus illis
32 lymphaque rara quidem, ni pluvialis erit,
33 quae conservatur puteis, scrobibusque profundis.
34 Dum natura deest hic valet ingenium.
35 At si nunc quaeras hirsutos inter agrestes,
36 quid faciam, aut mediter, accipe quaeso brevi.
37 In manibus verso Plini (sunt carmina nulla)
38 quem de naturis scripserat ille librum.
39 (Plinius est auctor satis haud laudatus ab ullo
40 limina qui tantum non penetrale subit)
41 unde ego plantandi, modo sum praeceptor arandi
42 quicquid et oblectat rustica corda lego.
43 Vaticinor pluvias, ventos, rerumque latentes
44 inquiro causas, sidereique globi.
45 Herbarum interdum lego pro medicamine vires,
46 quae medica efferri, quaeque nocere solet.
47 Interdum lepores pernicibus ipse fugaces
48 insector canibus, monticulasque feras.
49 Pallada deserui, et Phoebum duo numina vatum
50 (tam cito mutavit rustica turba virum)
51 insequor et gelidae pro Phoebo castra Dianae
52 Pallade posthabita, nunc placet alma Venus.
26
53 Pro numerisque placent nunc barbara verba Latinis
54 hisce puellarum corda movere volens.
55 Quandoquidem (ut fatear) cum sis mihi verus amicus
56 binus amor miserum detinuisse solet.
57 Prima diu placuit plusquam civilis amatrix
58 nunc quoque delectat fax agasina vetus.
59 Haec quoniam est absens altis in montibus erro
60 (per gelidam vallem qua Smichus arva rigat
61 pisciculis Smichus ille ferax liquidissimus amnis)
62 luminibus tantum detur ut illa meis.
63 Dum solita est vitreis, vel prospectare fenestris
64 o ter felicem si mihi visa semel
65 pro qua saepe tuli rigidos cum frigore nimbos.
66 Nec timui noctem, visaque dira Stygis.
67 Altera ruralis non infima gloria turbae
68 Ursula. Jam veterem mitigat igne facem.
69 Illius ante colum dum stamina longa trahuntur,
70 ad longam noctem dulce sedere mihi.
71 Omnia tunc facio, caecus quae suevit amator,
72 et laetus patrio carmina more cano.
73 Tunc mihi praecipuum studium est quo verba venuste
74 barbara componam, quae mihi dictat amor.
75 Carmina quae dominae nostrum testentur amorem,
76 heu, quanto Vates flagret amore miser,
77 nec sum contentus, nisi sit symphonia lenis
78 addita composite, flebiliterque sonet.
79 (Nudus et investis tantum prodire cupido
80 secretumque nihil gestit habere deus.)
81 Hanc postquam faciles passim didicere puellae,
82 paganoque placet cantio nostra choro.
83 Cantat, amat, laudat, nostro cum carmine surgit,
84 denique pubertas, atque laborat iners.
85 Hinc mihi sum visus vati felicior, armis
86 diruta qui cecinit moenia celsa Phrygum.
87 Sufficit en stulto dum sim cantatus amicae,
88 de doctis penitus, nec mihi cura subest.
89 At nihil est mirum sapientes infatuavit,
90 quondam amor insanus, surripuitque animum.
91 Duraque magnorum confregit corda virorum,
92 et gravitate deos dispoliavit amor.
93 Hanc vitae seriem tibi conscripsisse juvabat,
94 torpeat omnino, ne mea musa, vale.
95 Et quoniam invasit pestis confinia nostra,
96 pestis crudescens per genus omne hominum.
97 Hercyniae me ideo cultorem spero futurum,
98 urbe hac a spinis, quae sibi nomen habet.
99 Quo concesserunt, quos secta recentior ornat,
100 philosophi qui nos summo in amore colunt.
AD IVRISCONSVLTISSIMVM VIRUM IOANNEM STRAELER DOCTOREM,
ET IOANNEM CASSELIUM CHRISTI ET APOLLINIS SACERDOTEM
HENRICUS BEBELIUS IUSTINGENSIS.
C_6 v.1 Straeler Joannes leges qui noscis utrasque,
27
2 natus ad insani verba diserta fori,
3 tu quoque Casseli doctos numerande poetas,
4 inter et excultos, auribus accipite.
5 Est vobis clemens noster laetissimus hospes,
6 nec minus eloquii, Pieridumque decus.
7 Ille dapes gaudens, et dona apponit Iacchi
8 sedulus ut justo tractet honore viros.
9 Utque animum ostendat nil sedulitatis omittit.
10 At mihi nec focus est, splendidumve hospitium
11 attamen ex animo si nos mortalia facta
12 metimur, pauper largus et hospes erit.
13 Quod solum potero non omni rustica parte
14 carmina condono, divitiasque meas.
15 Cumque Leonartus convivia lauta pararit.
16 Hic ubi laetitiam, vel Cato tristis amat.
17 Sic lusisse jocos, et carmina plena cachinno
18 condecuit, rebus conveniente stilo.
19 Nec mea musa solet lascivos ludere versus,
20 attamen et risus composuisse decet,
21 has igitur nugas sumentes, nubila frontis
22 ponite, nunc mensae non cano philosophis.
23 Pallescunt silvae, ponunt et cuncta virorem
24 grramina, tunc florum deperit omne decus.
25 Sic tua forma caduca , brevis, fragilisque, fugaxque
26 tam cito pallescet, quam cito veris honos.
27 Tunc labra pallescent, pendebunt flaccida multum
28 ubera, deformet dira pruina comas,
29 stillabunt oculi, sit tristis anhelitus oris
30 stiria pendebit naribus usque madens,
31 mollescentque nates, et rugae corpus arabunt,
32 parteque frigidior nobiliore gemes.
33 Et quocumque modo incedis formosa decore
34 eripiet tacito pigra senecta pede.
35 Aspice quaeso rosas, croceo quoque lilia flore,
36 quis nihil ex omni pulchrius exit humo.
37 His tamen instantis moveare puella senectae,
38 tam cito quae soliis marcida dispereunt.
39 Quae nisi vere legas amissis floribus Austro,
40 nil nisi spina manet, sentigerique rubi.
41 Sic deflorebat pariter formosior aetas,
42 utere vere tuo quod breve parca dedit.
APOLOGIA HENRICI BEBELII CONTRA ZOILVM DE STIRPE SVA.
C_7 v.1 Quid mihi quod sim rusticus, atque ignobilis ipse
2 Zoile detrectas, stulte bilinguis iners.
3 Si non criminibus poterit mea vita notari,
4 non curo indocti verba profana viri.
5 Nobilitat virtus, divinae et Pallados artes
6 sum quibus insignis, nobilis, egregius.
7 Si referam proavos (fateor)carosque parentes
8 rusticus, et duri ruris alumnus ero.
9 Sedula turba fuit campum exercere feracem,
10 et dives pecorum, et simplicitatis amans.
28
11 Cana fides illis, quis non reverentior alter
12 divorum, justum cum pietate colens.
13 Est tamen et genitor turbae praelatus agresti
14 civibus, atque suis consilio, eloquio.
15 Vicit et aequales, viridis dum floruit aetas
16 viribus, atque manu, corporeisque bonis.
17 Solus ego coepi civiles discere mores,
18 Palladiasque sequi non rudis ipse scholas.
19 Subsequeris frater (modo det tibi Juppiter annos)
20 unica spes generis, spes patriique soli.
21 Quem modo (post sophiae studium, teneraeque juventae
22 Musas) Hippocrates sub medica arte fovet.
23 Glorior hinc humili surgam de sanguine primus,
24 atque meum veniat nomen in ora virum.
25 Namque adulescentis lauro mea tempora Caesar
26 cinxerat ex hedera conspicuumque caput,
27 contulit et nobis armorum insignia, laus est
28 Induperatori me placuisse meo.
29 Accessi ob studium variis in partibus urbes
30 nunc me doctorem docta Tubinga videt.
31 Cui tersas primus musas, Latiumque nitorem
32 invexi, et Teuton grammata nostra legit.
33 Moribus infandis tu denigrasse parentum,
34 et genus et famam, Zoile inepte, soles.
35 Posteritati ego, sed nostrae non sordidus auctor
36 nobilitatis ero, famigerumque decus
37 cum Mario Caesar, cum Gracchis Scipio quondam
38 ignoti fuerant, innumerique duces,
39 donec claruerint rebus feliciter actis.
40 Sola etenim virtus nobilitare solet.
41 Desine quapropter sacrum irritare Poetam
42 candida quem virtus eximium efficiet.
LAVS MVSICAE.
ARGUTISSIMIS, ATQUE ERUDITISSIMIS MUSICAE DISCIPLINAE MAGISTRIS,
VNIVERSIS DIVI MAXIMILIANI CAESARIS SEMPER AUGUSTI CANTORIBUS,
HENRICUS BEBELIUS.
C_8 v.1 O salvete viri Regali digna favore
2 argutis modulis carmina qui canitis.
3 Carmine stridenti mihi fas sit vera fateri,
4 haud genus in terris plus coluisse velim.
5 Quos novi humanos, faciles et morigeratos
6 Pallada quique colunt, qui venerantur item.
7 Cantores magno tractavit honore vetustas,
8 nam sapiens vates, musicus unus erat.
9 Musica languentes socordi pectore dulcis
10 incitat, et motos detinet illa viros.
11 Exhilarat tristes, afflictos, atque gementes
12 contrahit haec animos, atque remittit eos.
13 Haec mollit curas, simul et convivia regum,
14 laetificatque, oris utilis atque domi,
15 mitigat iratos, et ad arma vocabit inermes
16 seditione potens est in utramque viam.
29
17 Lenimenque mali, saevique levamen amoris,
18 atque laboris adest, otia grata facit.
19 Saepius aegrotos curavit corporis artus,
20 sanavit morbos, pestiferamque luem.
21 Musica placavit divos, et cantibus umbras
22 eripimus diti, Tartareoque gregi.
23 Insidiatores hominum, scelerumque magistros
24 daemonas illa fugat, quaeque aditu prohibet.
25 Illa movet pecudes mutas, volucresque, ferasque
26 delphinos, mirum est, Doridos, atque pecus.
27 Quin etiam, ut fertur, silvas et saxa canoro
28 Orpheus permulsit carmine Thracigena.
29 Sistere qui potuit fluvios, o quanta canendi
30 gratia ! Visque potens ! Quisque honor atque decus !
EGLOGA HENRICI BEBELII IVSTINGENUM
CONTRA VITUPATORES STUDIORUM HUMANITATIS,
IN QUA DISPUTAT EULOGUS CUM BATTO SOPHISTA.
BATTUS.
C_9 v.1 Euloge, jam dudum nostris non visus in oris
2 unde venis, quaque isse cupis, precor edere pergas ?
3 Undeve tanta gregis macies, simisque capellis ?
4 Luxurient passim cum prata virentia terris
5 exuberentque thymus, cytisi, viridis quoque hibiscus :
6 unde premunt tibi tam siccas jejunia fauces ?
7 Credere non possum nostra hac regione moratum.
8 Hoc habitus prodit solito, et macilentia major
9 corporis, et malis densissima barba tenellis.
10 Euloge, tantorum dicas quae causa malorum.
EULOGUS.
11 Vera refers ego non tristi hac regione moratus,
12 Batte, per externos venio regionis Achivae
13 incola, verticibus rupes ubi sidera binis
14 exsuperat, dudum summo depastus honore
15 mille boves nobis carpebant pabula laeta,
16 et numero sine oves laete stabula alta tenebant.
17 Dives opes tenui, quas nulla elementica bilis
18 perderet, aut frugum populatrix invida grando.
19 Mens tamen adversis, et iniquo sidere mota,
20 Suevorum cupiit claros invisere campos,
21 pastorumque rudes animos, et nescia corda
22 hactenus instruere, et studiis formare Minervae
23 Graecia quis quondam multo splendebat honore.
24 Tantus amor patriae me ad tristia tempora duxit,
25 hospitio nullus miserum tectoque juvaret.
26 Heu, nostrae pecudes per rosida rura vagantes
27 frigore nocturno, pluvio periereque cauro,
28 et qui restat adhuc grex est affectus acerbo
29 squalore, et sanie exosam vitam trahit aegre.
30 Hoc quaero, hoc lacrimas misero mihi fundit obortas.
30
BATTUS.
31 Euloge, jam teneo longas peregrinus ad urbes
32 Graecorum errasti, et Tuscorum pallade cultus.
33 Culta quidem narras, et flumina larga loquele,
34 nec sonat os patriam, nulli bene cognitus, effer
35 quid tibi tam cultus sermo, populare labella.
36 Nil penitus referunt, loqueris sermone diserto.
37 Accipe quid cuperem, si quicquam credis amico
38 ridiculus fies per compita cuncta bubulcis,
39 protuleris quicquam, quod non fit more paterno.
40 Quid prodest Romam, totamque vel Helladis oram
41 spargere per plebem, cui sit non ulla loquelae.
42 Cura, ut sis gratus nostris pastoribus audi.
43 Nil sapias Helicon, prudentia verba relinque.
44 Ut simul accedas cunctis affabilis, esto
45 submissus, placidus, sermonibus utere nostris,
46 moribus incomptis vivunt, argutaque verba
47 nil pensi faciunt, nec curat clangere quisquam
48 syrmate rhetorico, sapuisse Platona pudor fit,
49 causa est, si queras, et apud nos sunt bene docti.
50 Quique tenent quicquid Roma, et Graecanica tellus
51 carmina vel nostri sonitant rhytmosque canoros
52 argutos calamos sunt multi inflare periti.
53 Per nemus, et silvas, ut caelica classica quisquam
54 inferiora putet, nec tam cecinisse suave
55 Maeonides cum sint, simulant ruditatis alumnos.
56 (Attamen hi pauci) namque ostentatio noscunt :
57 nil nisi livorem ferret, timor occupat artus,
58 agni interque lupos ursamve habitasse ferocem
59 proderit et nihilum, sive ampullosa profundas
60 dogmata, bellisonae referentia mystica divae.
61 Sed ronchi assistunt, in turba ululare luporum
62 condecet, ad Tiberim Romano gutture cantes.
EULOGUS.
63 Usque adeo pudor est sanctos addiscere mores,
64 pectora Phocaicis simul, et saciarier undis,
65 divitias themidos pudor est, et carpere lymphas,
66 sic sunt despecti sapientia prima Tonantis
67 quos tenet, Actaeae simul et, vel Pallados artes.
68 O fatuos priscos sophiam, quibus ardor anhelus
69 usque adeo amplecti haerebat, qui moenia quosdam
70 civica linquentes, per inhospita saxa per aevum,
71 monticulasque lares posuisse cubilia constet,
72 ut bene rimentur rerum causasque latentes
73 naturae secreta simul, vel Delphica sacra.
74 Quid quod apes propter per lustra octenna sedebat
75 doctus Aristomachus, quosdam patrimonia sponte
76 abjecisse ferunt, quosdam donasse propinquis
77 in commune bonum. Quosdam sprevisse libenter.
78 Tutius ut sancti repleant penetralia cordis,
79 Estibus ingenuis quos incutit almus Apollo
80 credentes pravam funesta nomismata pestem.
31
81 Sicut Aristippus fecit. Thebanus amatae
82 opse Crates patriae nummum donaverat amplum.
83 Doctrinis possit rite impinguescere mentem.
84 Pythagoras scius esse volens, lustravit in orbe
85 immenso varias urbes, et climata mundi,
86 et Plato divinus, quo nec sapientior alter,
87 nec bonitate prior, non eloque quentior ullus,
88 Assyriam accessit, Chaldaeos, flumina Lagi,
89 ut nihil intactum transiret, quod sapere esset.
90 Insequor hos, et quot numero conprendere non est,
91 antiquosque sophos, quorum cariosa venustas.
92 Laedere non perget, vel honorem, nomina laudem.
93 Non ego stultitiae condescendisse laboro,
94 percolui, et veneror, quos ducit ad aethera virtus.
95 Stultitiae sacras, si quis submittere dotes,
96 ingenii statuit, et deteriora sequetur.
97 Illius in mentem tenebrosus stillat Avernus,
98 illius ad partum astiterant Phlegetontis alumnae,
99 irataeque deae fati, volucresque sinistrae,
100 noctua vel bubo, vel strix funalia cantans.
101 Vivam qui valeam tanta in caligine rerum
102 secordi et rerum serie, liceat tamen ipse
103 omnibus invisus, quae sunt bona rite imitabor,
104 ipse rudes animos, novi pastoribus esse,
105 quos Alemanorum sanctissima terra foveret,
106 incomptae quorum vitae, morumque misertus.
107 (Namque ego Suevorum fateor sum natus in ora)
108 artibus ut vigeant (aliis virtutibus ut sunt
109 conspicui) ad vestros agros et in hospita, doctis
110 arva viris veni doctrinas prodere sanas
111 cum quibus ad superos divos fit callis apertus,
112 laudifer et possis mortali vescier aura,
113 si libuit tantis nebulis involvier, ipse
114 sponte mea abscedens alias proficiscar ad oras.
BATTUS.
115 Nil miror indecora haud umquam sacra dogmata credet,
116 tam medio quisquam stultorum pastus in ortu.
117 At tamen ut frater quod mens mea concipit intra,
118 at multum refert qua sis imbutus in arte,
119 consilium sanum non sis laturus inique,
120 quod non ex inimico animo procedere noris.
121 Invisas sequeris musas et Cynthia templa,
122 quid tibi cum Phoebo, quid cum Permessidos amne ?
123 Nil habet Aonidum saltus, tripodumque ministri.
124 Utilitas nulla est, vacuis sine pondere nugis,
125 et fabellarum nullus commenta sequetur.
126 Fructus honorve simul, dialectica culmina scandas,
127 illic aera sonant, dumeta Palemonis ipsa
128 dant tibi divitias et honores, optima quaeque
129 libera quae studia exsistunt, insigneque quaerunt
130 corpus et ingenium, quibus est si quis bene doctus,
131 gratus et estsapiens, multis et honoribus auctus.
132 Spernuntur Phoebus, cum Pallade, turba novena.
133 Et furor Aonius per dura rubeta vagatur,
32
134 sub pedibusque jacet nostris invisus alumnis.
EULOGUS.
135 Batte, tuis grates monitis pensare laboro,
136 sed caveas dein tam vano librare labello
137 rictus. Quos merito relevent per inania venti,
138 non ego pastorum volo consenuisse sub umbra.
139 Nos animus celsus sublimia ad atria tentat
140 ducere, praetendam titulos et nominis alti
141 stemmata, quo vivis gratus post tristia fata.
142 Pennifera ferar a fama immortalis et ingens.
143 Non ego multorum invidiam fugisse laboro,
144 invideant quicumque velint, petit ardua livor.
145 Pergo sequi hoc studium, quod laudes, divitiasque
146 comparat, et gelidis memorandaque nomina bustis.
BATTUS.
147 Euloge, te divi demente furore fatigant,
148 uberius credas logicae, vel grammaticae arti
149 doctrina quicquam, sunt haec via prima docendi,
150 et quibus obmissis, valeas nil aedificare,
151 discere nil poteris si fundamenta recedunt.
EULOGUS.
152 Principia haec fateor, sunt fundamenta pusillis
153 in quibus infantes, puer et sudabit anhelus.
154 Transitus in triviis non debet terminus esse,
155 ut Seneca affirmat, veri laudabilis auctor.
156 Saetigeros patres pudor est trieteride multa
157 completa puerorum inter versarier orsus.
BATTUS.
158 O ego si scirem, ut par est, fructus opulentos
159 exposuisse simul logicis, et grammaticae arti
160 clamares, caelum, divos, et sidera testor.
161 Nil homini utilius magis et laudabile cuiquam,
162 ordiar emeritos titulos censere sacratis
163 grammatibus, quibus est fundatus si bene quisquam
164 illius ad laudes, nulla est tua sacra camena
165 sufficiens, prima est sapientum lucida stella,
166 nec quemque aequari patitur, vah desine tandem
167 grammatices studium lingua damnare procaci.
168 Grande opus est penitus, quod vix contingit in omni
169 tempore vitali, vel commentaria primae
170 partis Alexandri, lustrari composita atque
171 verborum, deponentalia verba legunto.
172 Graecismus tibi dat praecepta salubria, per quae
173 quilibet evadet scriba, aut ludique magister,
174 atque sacerdotum sacra culmina scandere possit.
175 Quidque modos dicam vocitant, quos significandi
176 omnes ingenii nervos huc confer anhelus.
177 Si es rudis illorum seriem versare sagacem,
33
178 o semper miser, inque dies miserabilis omnis.
EULOGUS.
179 Grammaricum studium pueris committere numquam
180 cessabo, at juvenes quos nulla novacula tangit
181 discent, ut post hac mox nobiliora capescant,
182 unde queant morum, et vitae monumenta beatae
183 carpere, sub piceis transibis nubibus aevum.
184 Si perstas hos praedictos colere infatuantes
185 auctores, putridis quorum de fontibus exit
186 taetrica barbaries, atque ignorantia crassa,
187 doctrina quorum si te laquearis inerti,
188 o sine luce dies vives, et nomine surdo.
189 Si saperent nostri juvenes Germana juventus,
190 undique concordes pulsarent vindice dextra
191 de male se meritos, et pestes ingeniorum
192 cogentes miseram spelaea per invia turbam
193 spirantum errare, et nullis obnoxia rura
194 gressibus humanis tam noxia semina spargunt.
195 Ut tamen agnoscas, quam sit tibi curta supellex,
196 his ducibus trito ructas ea verba labello,
197 ut puer annorum septem meliora profertur
BATTUS.
198 hoc me concedam summo vigilasse labore
199 bissenas hiemes horum praecepta sequutus.
200 Romuleum tamen eloquium non calleo, quodque
201 eloquor incompte, tria verba refundere in hora
202 vix queo, sim patrio quamvis sermone peritus.
203 Audivi quandoque sophos, causasque latentem
204 solerti ingenio rimari, et reddere causas
205 nubificis rebus, naturae mystica multum
206 sensibus humanis solvebant ore diserto,
207 et varios sortis commentabantur acerbae,
208 et numquam stabiles eventus mundicolarum,
209 famine quo superos merito cessisse putares.
210 Solus ego quem multa dies, quem plurima messis
211 vidit, conticui, nullos aptandus in usus,
212 o tunc quos gemitus fundebant pectora nostra,
213 quis feret hoc animo dextro, consciscere mortem
214 jam lubet, o numquam superis bene laetus in auris,
215 noctua sum quocumque viam, vel dirigo gressum
216 insequitur cetus volucrum, miferumque fatigat
217 clamore insano, tenebrosa cacumina silvae
218 vix tutum reddent, o quam nescire pudendum
219 auriculas asini porto per climata mundi.
220 Ah, valeat quisquis juvenes remoratur in istis
221 Gallus Alexander, quae commentaria cudit,
222 cumque sodalitio Cornutus, compositorque
223 verborum pereat, qui dedocuere sagacem
224 me juvenem, fueram ad sublimia natus, in undis
225 limosis mergor facilis non unde recessus.
226 Credo tamen tales, quod sit lectasse necessum
227 antiqua enarrant, et dura vocabula paucis
34
228 cognita, quae situs informis premit, atque vetustas
229 inventi rursus sunt, qui nova cudere tentant
230 percipere, ut nequeat vulgaris contio, sintque
231 mirandi populo non intellecta sonantes.
EULOGUS.
232 Jam chorus astrigerus (tua qui lustravit amore
233 pectora divino) gaudet, jam flavus Apollo
234 perstrepet argutos sacrum inspiranda furorem,
235 desine quamprimum desuetas velle putare
236 splendorem voces, ut sis Cato, sisque Cethegus,
237 turpius, atque novas confingens, sis licet ipse
238 doctior antiquo Varrone, at fingere Graecis
239 est magis admissum, testis tibi Quintilianus.
240 Utere praesenti labro, sint candida quae vis
241 proferre in medium, sint pura vocabula compta.
BATTUS.
242 Euloge fare precor tandem dialectica pompa
243 commoda quanta ferat, cui jam germana juventus
244 devota est penitus, solam hanc miratur, amatque
245 ignarus cujus si quisquam accederet usquam
246 in turbam illorum fit bestia, tardus asellus
247 in quamcumque volunt formam convincitur isse,
248 nescio quid sapiant rabiosa tonare citi sunt
249 murmura, non Stentor tales superaret Achivus.
250 Scire volunt soli, soli ampullosa diserti
251 argumenta tenent, potis est obsistere nemo.
252 Adsunt hic tremuli, sunt barbatique sophistae
253 enthymema solent nodosos sylloque gismos
254 cudere, quo claudunt divinum Socrata stare,
255 currere vel cogunt, et Sortis nemine foedant,
256 quem sopor aeternus dudum jacuisse coegit.
257 Irritare cave hos logices documenta lacesses
258 convitio ? Victus quantis lacerabere telis ?
259 Sunt nimis arguti, sunt prompti solvere quicquid
260 ponitur in dubium, nigrant ratione potenti.
261 Quicquid displicuit, Phoebum, atque Heliconis alumnas,
262 fructiferasque negant nulla, et fomenta sciendi,
263 arbitroque suo confundunt nigra per album
EULOGUS.
264 Ipse quidem optarem tibi quae sententia de hac re
265 auscultare, meam numquam impertire negabo.
BATTUS.
266 Grandia sum semper divum, et miranda professus
267 munera, quae bene callentes sint jure beati,
268 et sophiae veri doctores, cetera sordem
269 credebam, tractat quaecumque caterva sophorum.
270 Jam jam mens aliud dictat, quia murmura praeter
271 rauca nihil sapiunt penitus, vel discutere apti
35
272 turpius in senibus jam labra trementia quorum
273 nil aliud nectunt quam marcida tela sophistae,
274 sylloque gismorum nodos et retia, quae sit,
275 vel resoluturus puer, aut temulenta vetella
276 sunt majora quibus merito mortalis homellus
277 deberet vigilare quidem, et posuisse lucernam.
278 Quae natura latens producat, discere numquam
279 contendunt, opifex rerum quid et axe superno
280 jusserit humanum genus, ut sublimia caeli
281 scanderet, et consorsque deo, fieretque beatis
282 quid status humanus peteret, quid quisque requiram
283 utile, quid justum, quid honestum, quid faciendum
284 omnia quae nihili pendit dialectica rana
285 sermonem indoctum rotitant fit barbara lexis
286 splendor et ornatus quaecumque effundere curanr.
287 Si solito caedunt campo, sed grammata culta
288 mille modis lacerant tantum persueta sagaces.
EULOGUS.
289 Si nostrum examen spectas, si forte requiris
290 edam quod sapio, semper studia ista putavi.
291 Nec spernenda quidem, sed libera nobilibusque
292 ingeniis fructus non allatura inhonoros,
293 ingenium exacuunt, logicae vis excitat apte
294 intellectum ipsum, vitat vestigia falsi,
295 orbita monstratur veri non calle sinistro,
296 praestigia et falso multum fucata colore
297 prodit, et argutos, circumspectosque remittit.
298 Sit tamen haec tenere studiosa palaestra juvente.
299 Turpe senex fatuus logices, qui retia torta
300 rosit jam penitus, vel adhuc cupit illaqueari
301 garrulitate potens sola, de cortice solo
302 inflatus sophiae numquam sumpsisse medullas
303 curans, sed pretium contentio plausus, et ipse
304 vulgaris. Solum est quod sint celebresque popello,
305 est tamen in primis damnandum qui patiuntur
306 aequari nullum, tumidis contemnere buccis
307 audent, quicquid olet praeter, dialectica sensa.
BATTUS.
308 Si decet ex animo, quae sit sententia nostra
309 promere, non laudo, sequeris quod Apollinis arces
310 Bassaridumque patris currus, sterilesque sorores
311 ventosam propter famam, patrimonia nulla
312 condere, et aeternum sub paupertate gravari
313 stultitia est mihi visa quidem, sed parce fatenti.
EULOGUS.
314 Sunt inopes vates, sumus et nos paupere censu
315 innocuum genus, et sub mansuetudine vitam
316 ducimus, expertes fraudisque, et nequitiarum,
317 nec nos divitiis tectis inhiamus, et altis.
318 Si datur innocuam quovis producere vitam
36
319 pane, sat innocuo nobis est vivere pane
320 nobis divitiae quas, nec subducere fures
321 nec poterint flammae, Neptuni aut impetus ingens
322 est animus, sunt et dociles in pectore vires,
323 secessusque animi sanctus, quo prendere quimus
324 res caelo dignas, piceaque abscondita nube
325 commenta argute depromimus auspice Phoebe.
326 Nonne his tantus honos debetur, quantus habetur
327 divitiis Croesi Tartessiacisque metallis,
328 nostra per aeternos fulgent praeconia menses
329 per populos tantos quos Cynthius aestifer amplo
330 lumine collustrat per utrumque cubile volutus.
BATTUS.
331 Euloge, pace tua liceat dixisse, quid auram
332 nominis aeterni pendis ? Moriare ut egenus,
333 non mihi venturae tanta esset gloria laudis
334 funera post, vivus si cogor vivere pauper.
335 Quid mihi si produnt de me praeclara nepotes
336 dum miser in vita, cineres post nulla suavis
337 fama, cadaveribus curas dant fata severas,
338 quae bene transcendunt pompam, tumidasque cathedras.
EULOGUS.
339 Candida fama potest nullo pensarier auro,
340 omnia si perdas famam violare caveto,
341 perdita si fuerit non interitura sequuntur
342 dedecus et probrum, nigrisque infamia pennis,
343 candor enim famae dat, divitiasque supernas,
344 divitias hominum praecellit, ut aurea vasa
345 fictile Tuscorum, quantum, vel cedit acanthi
346 carduus, hamatas superat rosa candida spinas,
347 qua semel amissa nulla est reparabilis arte,
348 divitiis nullis, qua si resplenduit ample
349 quisquam, dives erit nullo non tempore clarus.
BATTUS.
350 Nomen ego nivium numquam sprevisse probabo
351 divitias laudo quas, qui cumulaverit, hic est
352 nobilis, et clarus, justus, sapiens, quoque gratus
353 olli honor assurgit, cuncti hunc venerarier optant
354 astantes, tenet ille fidem tenet omnia secum
355 ipse licet venias comitatus Apolline dextro,
356 et referas tecum Parnassi caelica dona
357 si loculus tecum vacuos expandit hiatus
358 omnibus ingratus nullo tractabere honore.
EULOGUS.
359 Proh doloris status est rerum, verissima narras
360 praeteriere diu felicia saecula quando
361 carior argento fuerat sincerus honorum
362 in pretio candor, nunc solus honos tenuisse
37
363 divitias multas, numquam sed inutile vulgus
364 (quod nihil egregium complecti mente valebit)
365 nobis proponam, pauper mihi semper habetur
366 qui fuerit virtutis inops, licet arva Syenes
367 frugifera obtineat, Campania dolia servet
368 possideat quicquid rubra invenit Indus in alga
369 Callaicas teneat, quasquas fodit Astur arenas
370 Sardonicas, Parios lapides, viridesque smaragdos
371 myrrhina, dentis ebur, demum quaecumque vetustas
372 admirata fuit, si non benefacta sequuntur.
373 Nec virtutis amans, et sordida nomina praefert
374 pauperius nihil est, nihil illo spurcius uno
375 virtus sola facit vena, ingeniique sagacis
376 divitias stabiles, sunt cuncta metalla caduca
377 divitiae, imperium. Longoque examine servi,
378 quique Midas hodie, forsan pauperrimus Irus
379 cras erit, hora fidem, certam vix unica servat,
380 pro libitoque suo vertit Rhamnusia caeca,
381 immortale opus ingenii non rumpitur aevo.
382 Stat sine fine decus nostrum, et per inania fama
383 evolat, excelsi subitura palatia caeli.
BATTUS.
384 Vera quidem repetis, sano memorandaque corde,
385 sed quis opes temnit ? Quem non premit ardor habendi ?
386 Philosophos multos praeclara, et sancta professos.
387 Conspexisse licet saccis inhiasse refertis.
388 Nec quemquam aspexi, cui non sint dulcia lucra.
389 Sunt pretiosus opes cumulus, sunt pondus amandum.
390 Quis malesuada fames quibus, et sitis aspera cedit.
391 O quantumque bonum nummi dat sacculus ingens
392 securas cepisse dapes, obnoxia nulli
393 pectora servitio gestare, sibi esse satisque
394 divitiae genio indulgent, et limite suavi.
395 Labitur his dulcis concessi temporis aetas
396 otia sectantur non fracta mente, soluti
397 occidui quaecumque duces, Geticique tyranni
398 martigena peragunt dextra, non buccina somnos
399 torpentes rumpit, Scythicas spernuntque pruinas,
400 ardores rident Cancri per saecula tuti,
401 alba dies istis currit, mensesque sereni
402 cum Bromioque Ceres large sua dona ministrat,
403 quos deus aeternus laetos generavit in usus
404 nil aliud mundus retinet dulce, atque beatum.
405 Sume manu plena quam fortunaverit horam
406 Juppiter, o moriere brevi, fit nulla voluptas
407 post obitum, pariter sapiens, ut stultus abibit.
EULOGUS.
408 Falleris, ah, demens si ad torrida guttura divam
409 credideris mentem caelestia semina natam.
410 Nasceris ad laudes, mores imitare ferarum,
411 nulla, Epicure vorax, inter discrimina ponis,
412 atrocesque lupas, concessaque munera nobis
38
413 divorum mentem, pecora intendentia ventri
414 natura effinxit, celsos ad sidera vultus
415 mortali erexit, patriam qui cernere posset
416 unde migravisset, quo sit remeasse necessum.
417 Cumque animum nostrum, quo nil divinius ipsa,
418 nil melius, nil nobilius divina potestas
419 contulerit, maculavit perniciosa voluptas
420 semen Ditigenum, sub Olympica tendere regna
421 non datur, at chaos obscurum praeponis Olympo.
422 Namque gula hic brevis est, nec duratura voluptas,
423 perdere quam propter pergis, quam finiet annus
424 nullus, quam sequitur, decus et victoria laudes
425 in regione poli, quam non conterritat imber,
426 nec quatitur ventis, clamosa tonitrua ridet.
427 Hic sine fine quies, hic est sine fine voluptas.
428 Pallida mors, tristes morbi, gibbosa senectus,
429 hic cedunt curae, simul et furiosa libido.
430 Laetitia et requies hic sunt, hic perpetuum ver,
431 quae numquam assequeris, si non convivia, ventris
432 ingluviem pones, foedaeque libidinis usum.
433 Divitibus nullus locus in regione beata est,
434 nec requies terris, raro dormitur in illis,
435 sunt comites illis urentes pectora curae.
436 Dilige virtutem. Facit haec te sola beatum,
437 cetera sunt fraudes, quaecumque sub orbe venusta.
BATTUS.
438 Si petis astrigeras hic promeruisse tabernas,
439 non te divitiae, non te lasciva poesis
440 promovet, ut narrant Germani sacrificantes,
441 atque sacri Druides nihil est tam perniciosum
442 Christicolum sectae, quam lubrica dogmata vatum.
443 Innumeros posuere deos, divasque beatas,
444 quod vetat ipsa fides Christi, connubia foeda.
445 Probra et adulterium narrant, cenasque Thyestis,
446 et Dionysiadum furias, Gallosque Cybeles.
447 Dedecuit quicquid prompserunt carmine vano,
448 atque animos juvenum teneros ad celsa creatos
449 mollitiae effringunt, caenoso et gurgite mergunt
450 ut nihil egregium valeant, nil nobile fracti
451 prendere, blandiloquae Veneris commercia docti.
EULOGUS.
452 Stultus id in triviis conculcat, damnat et odit.
453 Sanguine quod gelido numquam novisse valebat.
454 Nonne sacerdotes paganos saepe videmus,
455 qui nihil egregium sapiunt, qui nil didicere
456 praeter Alexandrum gallum, vel grammata Petri.
457 Ignavum pecus ignorat quis doctus Homerus
458 femina, vel Maro sit, vel vir, quid judicet ex re ?
459 Ipse videre potes si rerum pondera nescit.
BATTUS.
39
460 Altisonus nomen, qui non mortale poeta
461 comparet admittunt, volitetque per ora virorum
462 ingenue fassi, sed commoda nulla reportet
463 bullatas praeter nugas, et inania verba
464 contendunt patres, nec vitam emendet iniquam.
465 Christicolis, nec conveniat lasciva poesis,
466 nec vitia exstirpet, nec de virtute loquatur.
EULOGUS.
467 Nec nostrum scabra teritur rubigine nomen.
468 Propositum nobis non est fovisse profanam
469 mollitiem, aut foedas laudare cupidinis arces.
470 Tollere virtutem conamur ad aetheris orbem.
471 Casta poetarum vita est, moresque probati.
BATTUS.
472 Grandia promittis, vellem si vera fateris
473 ulterius pergas divas ornare Camenas
474 laudibus, et segnis non sum comes ipse futurus.
EULOGUS.
475 Non ego jam repeto musis primordia laudum,
476 quas vocitastis avi, sophiae primaria sacra.
477 Musa vagos homines dispersos more ferarum
478 speluncis nemorum satiatos glandis acervo,
479 qui sine lege propagabant vitam, sine more,
480 composuit, legesque dedit ratione verenda
481 vivere, concessosque toros, et religionem
482 divorum instituit, proprium non antea novit.
483 Quisquam filiolum, dubio de semine natum
484 moenia condebat, tandem divina poesis
485 suffulta eloquio, socios et foedera sanctae
486 jussit amicitiae colere, inviolata tenere
487 jura, suos quemquam victus quaesisse labore.
488 Divorum cultus vita, et meliore sub aevo
489 justitia et pietas, fas, jus, sunt munera vatum.
490 Quid quod ad omne genus vitae, vel idonea morum
491 semina formarunt mortalia pectora vates.
492 Quid decor, et ratio poscat, vel limes honesti,
493 quis modus argenti moderatio certa probatur,
494 qua pietate parens, quo frater amore tenendus,
495 discitur hic patriae quantum praestare decus sit.
496 Clamitat in triviis Musaeum sacra propago :
497 discite virtutes moniti non temnere divos.
498 Diligite, et justum, et rectum, sic itur ad astra
499 heroas claros, et qui dum vita manebat
500 vixerunt castae, aut artis solertia magnos
501 reddidit, evolitare volunt sub celsa Tonantis
502 atria, vel quosquos credunt bonitatis amantes.
503 Contra quos vitium tenuit, vel dira libido
504 effractae Veneris, vel quos scelera atra fovebant,
505 impugnant, lacerant, ad inania regna tremendae
506 Persephones mittunt ubi sunt suspiria in omnes
40
507 duratura dies, luctus, morbi et dolor ingens,
508 Phoebus ubi numquam radios, neque lumina spargis
509 Luna, sed aeternum sunt nubila noctis opacae.
510 Nemo etiam melius miserum solatur et aegrum,
511 nemo bonos laudat melius, terretque nefandos
512 desidiam vates simul ad virtutis acumen
513 excitat, effrenos sano moderamine ducit.
514 Si mihi sint centum fauces, sit ferrea lingua
515 commoda nec vatum possum depromere abunde.
BATTUS.
516 Displicet imprimis tamen hoc, qui numina multa
517 divorum ponunt, quo sunt a dogmate nostro
518 suspecti in primis, quod thuricremis litataris
519 unius Christi geniti de semine David.
520 Cetera sunt nigri simulacra tremenda baratri.
EULOGUS.
521 Te inducas numquam vates tam pectoris aestu
522 expertes credant divisum numen Olympi :
523 unus eis deus est, quem machina tota tremiscit.
524 Sed veteres, simul atque sophi, simul atque poetae
525 tunc posuere deos, culpabis tempora non nos.
BATTUS.
526 De nihilo nequeat volucris consurgere fama
527 dicitur in vulgo multum est lasciva poesis,
528 edocet haec vetitos thalamos, et stupra nefanda
529 carmine mollifico blande deducit in hamos
530 nequitiae juvenes, facilis non unde regressus.
EULOGUS.
531 Sunt qui per carmen Venerem pingere salacem,
532 et quorum calamos stimulabat liber iambus.
533 Attamen hi pauci, quorum monumenta, fatebor,
534 nec suavisse velim, quis propositum scelerosa
535 crimina per versus ornari, et castra Priapi.
536 Non tamen afflatus vatum contemnere divos,
537 idcirco pergas heroum, et mystica sensa.
538 Virgo rosas lectat rigidis de sentibus, et nos
539 optima carpemus, quod apes et dulcia mella.
540 Biblia nonne refert Jessei crimina vatis,
541 narrat adulterium et cedes, turpesque Gomorrhae,
542 et Sodomae luxus, Loth non moderabile vinum.
543 Attamen hi patrum libri sunt pagina sacra.
544 Nigra etiam addiscat, qui vult meliora probare.
BATTUS.
545 Bella equidem docto fudisti a pectore solers,
546 et quae imitanda forent merito, sed nostra juventus
547 pro nihilo pendit sacro de monte Sorores.
41
EULOGUS.
548 Bellerophonteas non solum Teutona turba
549 pro nihilo pendit lymphas, Ciceronaque doctum.
550 Quicquid olet sophiam, Jovis et de vertice natam
551 assis non facimus, olido de fornice quicquid
552 Thaida concernit summo amplexamur amore,
553 nemo Platona legit jam Socraticosve libellos.
554 Curritur ad rabidam cauponam, udasque popinas,
555 hic tunc, qui calices plures vacuare valebit,
556 doctior est reliquis, hic serto tempora circum
557 cingitur, inque urbem pomposo turbine fertur.
558 Altisonos tamen enutrit Germania vates
559 aemula qui scribunt Smyrnaeo carmina vati.
560 Callimachum invenies, Venusinaque plectra sonantes.
561 Omne genus scripti nostri gravitate modesta
562 tractant, ingenium et solertia pectora habemus
563 Germani, sed enim clamosa caterva sophistae
564 deducunt teneros juvenes ad carceris umbram,
565 unde nihil lucis nacti fuscantur ocelli.
566 Si horum garrulitas fuerit regione fugata,
567 aut fuppressa parum, concedes mox Alemannis
568 Itale jam victus, cedes Thesea propago.
BATTUS.
569 Si reges saperent, aut si sapientia grata,
570 in tantis nebulis non versaremur inepti.
571 Praemia quis dederit nocti, vigilique lucernae ?
572 Quis pallere velit vinum, et nescire decembri ?
573 Munera si tollas, Maecenas sanguine Tuscus
574 si fuerit Suevis, Alemannos ipse Marones,
575 undique comperies, tam odio jejunia sunto.
576 At sicut reges solus capit ardor habendi,
577 sic fama illorum, Mars actus, laudis honores.
578 Tempore clauduntur parvo vix limina patris
579 egressi, forsan fatis ducentibus hoc sit.
580 Cogor adire domum summis de montibus umbrae
581 funduntur pecudes pellam, nox venit, eundum est,
582 Euloge care, precor longum victure, valeto.
EPITAPHIUM CONRADI HOHENSTETTER
CYTHAREDI DURCHEIMENSIS, ATQUE SUEVIAE ALPESTRIS.
PER HENRICUM BEBELIUM LUSTINGENSEM POETAM LAUREATUM COMPOSITUM INCIPIT.
C_10 v.1 Barbita jam sileant, lyra jam vocalis abito.
2 Jam sileat quicquid laetificare solet.
3 Mortuus en ego nunc jaceo Conradus Hohensta,
4 qui fueram lyrici gloria prima modi.
5 Cui placuere joci nostri, si quando sepulchrum
6 attigeris rogo dic, sit tibi sancta quies.
7 Streler Joannhes primus, cui saepe levamen
8 curarum fueram, deliciaeque suae.
42
ALIUD.
C_11 v.1 Quis sim qui jaceo hic, sivis novisse viator
2 Conradus vero nomine dictus eram.
3 Barbaricum ex patria traxi cognomen Hohenstat,
4 inque plaga Alpestri Suevia me genuit.
5 Quantus apud Thracas fuerat Rhodopeius Orphea
6 Arcadiae quantus Pan deus ipse suae,
7 quantus et Amphion Thebanae conditor urbis
8 agricolis, ego tam gratus eram ipse meis.
9 Tam bene callebam dulces testudine nervos
10 tangere, suaviloquum vox mea juvit opus.
11 Dulcia reddideram toties Hymeneia festa,
12 dum pede pulsares rustica turba solum.
13 Exhilaravi etiam indomitae convivia plebis,
14 gratus epheborum, virgineoque choro.
15 Quin etiam, ut tetigi celeri cum pollice chordas,
16 voceque concordi composui citharam.
17 Libera curarum tristis saltavit egestas,
18 gaudebatque joco femina virque meo.
19 Nec se continuit proavi edentata senectus.
20 Errat et in chorea saepe anus ipsa tremens.
21 At quas nec lyra, nec vocis symphonia flectit.
22 Me Parcae rapiunt invidiosa cohors.
23 Sed reor excelsum potius rapuisse Tonantem,
24 laetitiaeque Deum consuluisse suae.
25 Lucidus ut citharis esset resonantior aether,
26 laetisicemque umbras cantibus, atque jocis.
27 Interea tu, cui choreae, vox, barbita cordi,
28 flecte Deum pro me, vive viator, abi.
VULGARIS CANTIO. ‘ICH STOND AN EINEN MORGEN GAR HAIMLICH AN AIM ORT’.
PER EUNDEM HEINRICUM BEBELIUM POETAM, IN CARMEN LATINUM REDACTUM.
C_12 v.1 Tempore quo conjunx Tithonum mane reliquit,
2 occulto steteram conditus ipse loco.
3 Hic illam audivi miseranda voce querelam,
4 qua flet amatoris pulchra puella abitum.
PUELLA
5 Nescio quo fato mihi mens praesagit, amice.
6 Cedere conantem, teque parare fugam,
7 hoc ego speravi mihi, qui jurare solebas :
8 te solam in vita semper amabo mea.
9 Jurabas memini, miseram cur perdere quaeris ?
10 O requies animae, dimidiumque meae.
AMATOR
11 Sic stata fata vocant, non est spes ulla manendi.
43
12 Virgo, vale, nostri quae memor esse velis.
13 Ac discedenti postremum porrige dextram,
14 quae toties nobis pignus amoris erat.
15 Dent quoque dii superi, (quoniam non possumus ipsi)
16 in me pro meritis praemia digna tuis.
PUELLA
17 Ne tantu committe nefas crudelis amator.
18 Aut miseram properes ense necare prius.
19 Dixeris, aut saltem reditum si nulla morandi
20 spes fuerit, vitae consulitoque meae.
21 At maneas potius quicquid mihi patria cura
22 in dotem dederit sumptibus adde tuis.
AMATOR
23 Lusimus in summa tot noctes, totque per annos
24 laetitia, noceat ne mora longa cave.
25 Tempus adest, quod si non tempestivus abibo.
26 Jacturam famae jure timebo tuae.
27 Hoc timeo imprimis, quo nil mihi tristius umquam
28 eveniet, tantum dii prohibete nefas.
29 Et quid opes referas ? Quae non alimenta per annum
30 praestiterint, etiam post abiturus eram,
31 ut vires famae paupertatisque periclum.
32 Concedas tristem jam precor ipsa viam.
PUELLA
33 Si stat abire tibi, est et inexorabile pectus,
34 at saltem liceat me comitem esse viae.
35 Nec piget extremas tecum concedere ad oras.
36 Quo sine mors vita dulcior esse solet.
AMATOR
37 Parce tuam gentem, precor, infamare puella,
38 atque domum patris, quae probitate nitet.
39 Invenies etiam de tot modo milibus unum
40 urbis amatorem, cui placuisse velis.
41 Quique tibi penitus veteres expectorat ignes,
42 tam cito femineo corde recedit amor.
PUELLA
43 Desine nobilium mihi commemorare parentum
44 stemmata, non alius cor mihi tanget amans.
45 Non ego candorem famae, non stirpis honorem
46 curabo, tecum dum licet ire procul.
AMATOR
47 Quid te detineam phaleratis vocibus ultra ?
48 Pulchra puella, vale, me fera fata vocant.
44
PUELLA
49 Hic flens, et sparsos virgo laniata capillos
50 pectore de tristi, talia verba refert.
51 Non ego credideram, dum disjunguntur amantes
52 affligi tantum, mors levis ipsa foret.
53 Mors levis ipsa foret finem positura dolori
54 quotidie morior, maceror, excrucior.
55 At mihi concludi possit si carcere pectus
56 illius, ut curae nulla puella foret.
57 Ante per hammatos errarem, mortis ad horam
58 sentes, et tribulos nuda genu, atque pedes
59 ante per ictiferos enses, mediumque per ignem
60 carcere quam sinerem pectus abire meo.
AMATOR
61 Fixisti telum, credas mihi, pectoris imo,
62 ille ait, hoc ignis, hoc latet ipsa Venus
63 concutit hoc corpus, penetravit, et ilia summa
64 quod sine, nec sine te cogor abire miser.
65 Quam mallem, nostis divi, tentare duellum
66 promissum, atque latus hostis adire feri.
67 Atque ita discedens, oculos reflexerat usque
68 dum visum excludit, fallit et aura suum.
PUELLA
69 Illa petit latebras, et questibus aera complet,
70 cuique fluunt oculi more perennis aquae,
71 ac postquam rediit animus mox ecce puellas
72 flebilibus, caveant, admonet illa modis.
73 Discite ab exemplo miserae blandissima turba.
74 Nil fore perpetuum quod placuisse solet.
75 Nec faciles fallant juvenum blandissima verba,
76 nulla fides juvenum, nulla in amore fides ;
77 spes, amor est fallax, nec duratura voluptas,
78 ompacata quies, laetitia atque dolens.
79 Pernicies jocunda, nimis quoque dulcor amarus.
80 Qui postquam fureris mox fugitivus abit.
81 Denique mille in amore cruces, et dulce venenum
82 luctus, et lacrimae, cura, querela, dolor.
AD LECTORES.
ARGUMENTUM H. BEBELII POETAE LAUREATI IN SEQUENTEM ELEGIAM.
C_13 v.1 Si novisse juvat, quantum flagrantis amoris
2 impetus attentat, quam vehementer agat,
3 concitet et quantum calor ad virtutis amorem.
4 Quamque agiles reddat, morigerosque viros.
5 Hunc lege Cimonem, quem bella puella disertum,
6 er fortem ex fatuo reddidit, atque catum.
7 Reddidit has nugas Tuscis Boccacius auctor
8 in prosa, Latiis mox Beroalde dabas.
45
9 Bebelius tandem, captus dulcedine rerum,
10 astrinxit numeris, imparibusque modis.
ELEGIA CIMONIS DENVO EMENDAT.
AMOR CYMONIS FATUI, QUI EX AMORE VIR PRAESTANTISIMUS EUASIT,
EX PROSA ORATIONE IN NUMEROS CONVESUS PER HENRICUM BEBELIUM LUSTINGENSEM.
C_14 v.1 Cyprus erat quondam regnis decorata novenis
2 urbibus illustris, divitiisque potens.
3 Insula dives agris, et fecundiffima tellus,
4 ut referunt veteres, historiaeque suae.
5 Hujus municipes, inter ditissimus olim est
6 nomine Aristippus nobilis in populo.
7 Omnibus in rebus, qui fortunatus haberi,
8 et potuit dici jure beatus item.
9 Ni rebus nimium lautis fortuna repugnet
10 saepius, ut mundi claudicet omne decus
11 inter enim plures gnatos tulit ille Galesum
12 conspicuum forma, corporeisque bonis.
13 Usque adeo, aequaevos esset formosior inter,
14 et mage procerus quos Cyprus omnis alit.
15 Verum insanus erat, vecors sine pectoris aestu
16 moribus incultis, vox quoque crassa fuit.
17 Quem neque praeceptor, neque vel solertia patris
18 erudiisse potest, reddere vel docilem.
19 Fabula fit vulgi, cunctis jam dictus ephebis
20 Cimon, quem fatuum Cypria lingua sonat,
21 hoc tulit indigne pater, et cruciatur acerbe
22 dum spes de sanis moribus omnis abit.
23 Utque suis non quotidie obversetur ocellis,
24 atque recens mentem torqueat usque dolor.
25 Jussit in agrorum cultus, et rustica mitti
26 munera, villarum, et simplicitate frui.
27 Illi tempus erat silvis consumere dulce,
28 et bene conveniens rustica turba fuit.
29 Utpote qui cunctis fuerat civilibus expers
30 moribus, urbanae nescius, atque togae.
31 Dumque ita sollicitus stivae est innixus arator,
32 officiumque suum sedulitate facit.
33 Forte die quodam campis spatiatur apricis,
34 seque viae comitem Scipio solus agit.
35 Ver erat, et tepidi spiraverat aura favoni,
36 fragrat, et in campis, florigerumque decus.
37 Mulcebant vario volucres modulamine caelum,
38 et Philomela suos temperat arte modos.
39 Omnia floruerant, tunc est pulcherrimus annus,
40 undique fronde nemus, gramina flore nitent.
41 Haud procul est lucus multis non caesus ab annis,
42 et bene proceris, arboribusque nemus.
43 Quo postquam venere viri planissima campi.
44 Area conspicitur, quam subiisse solent.
45 Huic suberat dulcis crepitantibus unda susurris,
46 invitans somnum, teque quietis herum,
47 illic inveniunt pulchram dormire puellam
46
48 umbrifera in ripa gramine, et in viridi.
49 Huic adeo tenuis fuit, et pellucida vestis.
50 Ut decor in toto corpore visus erit,
51 ancillaeque duae, fuit atque pedissequus unus,
52 qui comitantur iter, virgineamque viam.
53 Quam dum lustrando Cymon videt, attonitus mox
54 haeserat, ut numquam femina visa prius.
55 Sic baculo innixus coepit rimarier apte,
56 et faciem, atque habitum, virgineumque decus.
57 Singula membra tacens spectat, flammasque latentes
58 hausit, et in vultu lumina fixa tenet.
59 Ante ea, qui numquam a tardo distabat asello,
60 qui caruit sensu, quique sale orbus erat.
61 Arbiter est formae factus postquam arsit in illa,
62 infixusque imis vulnera fecit amor.
63 Laudatur facies, fulvo et fulgentior auro
64 caesaries, necnon, purpureaeque genae.
65 Hic quoque commendat frontem, niveosque lacertos,
66 collaque Bistonia candidiora nive.
67 Nigra supercilia, et laudatur eburnea cervix,
68 nulla vel in toto corpore menda fuit.
69 Nil non aspexit laudabile, praeter ocellos,
70 quos, cum dormiret, cernere non poterat.
71 Mens erat interdum expergefecisse puellam,
72 ut nihil exomni parte lateret eum.
73 At veritus nemoris divam, et genus esse dearum
74 formosa ut visa est nulla puella magis.
75 Non erat in tantum rudis, ut divina caducis,
76 terraenoque homini non meliora putet.
77 Iccirco exspectat, dumque expergiscitur ipsa
78 sponte fua, quamvis tempus abire fuit.
79 Dum stetit obtutu tacito, defixa tenendo
80 lumina, de facie gaudia multa trahens.
81 Evigilat, cunctis virgo praelata puellis,
82 nomine quae dicta est Iphigenia suo.
83 Dum caput allevat, haec vidit Cymona bacillo
84 innixum prope se stare, quasi attonitum.
85 Et quoniam fuerat Cyprio notissimus omni
86 partim stultitia, divitiisque patris.
87 Alloquitur stolidum virgo pulcherrima, Cymon :
88 "Quid nemore hoc quaeris, dic, precor, ipse mihi ?"
89 Hic neque respondet, vultu sed virginis haesit
90 assiduae, et numquam flexerat hinc oculos.
91 Namque voluptatem tanto ex fulgore puellae
92 concipere, et raram laetitiamque putat.
93 Illa pudicitiae obtutu timuisse periclum
94 in se tam fixo stulti hominis solita.
95 Mox iter ingreditur, Cymonem linquere curans,
96 quem prius alloquitur, quemque valere jubet.
97 Hic quia concepit torquentes pectora flammas,
98 offert se comitem, servitiumque suum.
99 Et si non aeque tulerit comitatus honorem
100 virgo, tamen fatuum, vel repulisse timet.
101 Utque fores usque ad patrias comitavit euntem,
102 declinat proprii visere tecta patris.
103 Alloquiturque patrem, posthac non vivere velle
47
104 talibus in studiis, ruricolaque casa.
105 Primo cognatis hoc coeperat esse molestum
106 ille sibi praesens ne dolor usque foret.
107 Contandum tamen inducunt, dum causa liquescat,
108 tam cito mutati, cui placuisset ager.
109 Comperiunt tandem pulchrae, quod forma puellae
110 civilem ex crasso, reddideritque catum.
111 Ante ea quem numquam potuere perita magistri
112 flectere verba sui, quem monitusque sacri.
113 Impetrat ergo avide vestes a patre docentes,
114 sordidior ne sit civibus ipse suis.
115 Laetatur genitrix, laetantur sanguine juncti,
116 indulgetque pater quicquid habere libet.
117 Ille frequens socios inter versarier optat,
118 urbanisque cupit semper adesse viris.
119 Nocte, dieque vigil rimari, et quaerere, quo sit
120 moribus excultus, quoque placere queat.
121 Ergo brevi spatio trivialia grammata doctus,
122 pbilosophosque inter vel numerandus erat.
123 Solus amor causa est, cui dum flagranter inhaeret,
124 emendat vocem, clarisonamque facit.
125 Usque adeo, ut cunctis fuerit praelatus ephebis
126 eloquio, cantu, musicatoque modo.
127 Omnibus atque studet (visum mirabile cunctis)
128 per quae virgineus concilietur amor.
129 Non alius quisquam belli tenet aptius artes
130 flectere velocis colla peritus equi.
131 Quid plura ? Hic fuerat nulli virtute secundus
132 quacumque assumas, omnibus in Cypriis.
133 Digne igitur dulcis Veneris praeconia parta,
134 quis bene concelebret, demeritumque decus ?
135 Auspicio cujus virtutes agmine facto
136 emeruere caput, quae latuere prius,
137 et quas immitis retro fub carcere claudit,
138 fortuna immodicis saepe inimica bonis,
139 has amor expressit, qui marcescentia somno
140 ingenia exacuit, desidiamque fugat.
141 Quique locis ex obscuris animos generosos
142 eduxisse solet, inque suprema locat.
143 Cumque importunus, vel saepe licentior esset
144 Cymon, et a recta cesserit ipse via.
145 Ut puta, qui captus (quis cum modus est in amore)
146 virginea forma, taediferoque deo.
147 Hoc tulerat genitor tamen, ex vervece politum
148 cum videat factum, causa cupido fuit.
149 Et quia Cymonem se a virgine dicier ante
150 in silva audierat, ludibrioque habitum.
151 Cymon enim stultus Cypriis sonat ipse Galesus
152 consilio, et gestis hoc abolere parat.
153 Ardua quaeque studens accedere fortiter unus,
154 nil non egregium cogitat, atque facit.
155 Tolleret ut maculam hanc, et gratior esset amicae,
156 namque loco mortis spretus amator habet.
157 Atque ut flagrantem paulum moderetur amorem,
158 neve esset semper discruciandus item,
159 Cypseum appellat patrem, et dignarier optat
48
160 conjugio gnatae, virgineoque toro.
161 Cypseus contra se desponsasse cuidam
162 asserit ex Rhodiis egregio juveni,
163 cui genus a proavis clarum, et virtutibus ingens
164 sit simul, at pactam frangere nolle fidem.
165 Jam quoque pacta dies venit, ecce optabile tempus
166 Pasmundas sponsam, quo vocat ipse suam.
167 Arserat injusti stimulis agitatus amoris
168 Cymon, et ex rapto raptus amore furit,
169 dum quid agat dubio nequicquam fluctuat aestu
170 indigno tandem vim parat ille toro.
171 "Imminet, heu, quanto te te complectar amore
172 tempus, ait, nobis prodere virgo tibi,
173 quae mihi sola places, quae sola vel ante rudentem
174 reddis solertem, Thersiloquumque virum.
175 Secum ita ter felix si quem dignabitur, inquit,
176 illa virum, nec non ter, similisque deo.
177 Idcirco aut moriar, vel te pro conjuge ducam.
178 O fortuna fave, tuque superba Venus.
179 Stat rapere eximiam nobis, stat quicquid acerbum
180 Marte pati, fiat dummodo praeda mihi.
181 In genus omne mali, per mille pericula rerum
182 scandere non fugiat quisquis amare cupit.
183 Magnanimum calidae Veneris commercia poscunt,
184 non sunt haec pavidis arma petenda viris.
185 Per gladios multi pulchras rapuere puellas,
186 felices constat, quos senuisse tamen."
187 Dum sibi persuasit secum dum talia tractat,
188 et sibi tam certum, consiliumque foret.
189 Ecce vocat furtim socios, et sanguine junctos
190 proderet ut (secum quod statuisset) eis.
191 Singula dum narrat, certatim cuncta juventus
192 se facilem praebet, morigeramque viro.
193 Protinus eductam navem, juvat armamentis,
194 aptarique suis, et dare vela Noto.
195 Taliter inque salo praestolaturus euntem,
196 ad sponsum dominam, quam rapuisse parat.
197 Jamque aderant Rhodii juvenes, perferre puellam,
198 ad sponsum jussi, luxque jugalis adest.
199 Excipiuntur honorifice, lauteque parantur
200 his epulae hospitibus, et geniale merum.
201 Mox dare vela solent ventis, et remige laeto,
202 adducunt sponsam per mare fluctivagum.
203 Sulcabat medium pinus secura profundum,
204 laetitia et pleno turba soluta mero.
205 Irruit ecce audax Cymon, qui sistere navem
206 praecipit, armata, vulniferaque manu.
207 "Sistite, clamat atrox, aut mors erit omnibus una,
208 naufragioque dabo corpora vestra truci."
209 Strinxerunt Rhodii late vibrantia ferro
210 tela, nec ad pugnam turba animosa minus.
211 Navibus illorum, sed mox immittitur harpax
212 a Cymone, fugam detinuitque virum,
213 solus et in proram saltum dedit ocius hostis,
214 non exspectatis, quos comites habuit.
215 Invictoque animo medios volat ecce per hostes,
49
216 agmina quaeque fugans, qua secat ipse viam.
217 Straverat, et multos faciente cupidine vires
218 vulnere, cede suum depopulatus iter.
219 Non secus ac leo magnanimus violenter in hostes
220 percitus irrupit, sternere cuncta petens.
221 At vero Rhodiis impar ea pugna videri
222 coeperat, ut totus concomitatus adest,
223 et sese dedunt postquam non viribus aequis
224 instructi, armatis cedere jure queant.
225 Cymon captiva victor votoque potitus,
226 affatus Rhodios talia verba refert.
227 "Ponite solicito conceptos corde dolores,
228 o Rhodii, et vestris rebus adite Rhodon
229 non vos invasi, captus dulcedine praede
230 fluctibus in mediis, nec spolia ampla peto,
231 jussit amor facinus, nec quisquam obstabit amori,
232 et Venerem contra, quis ferat arma deam ?
233 Cumque fidem genitor daret, haec fuit inscia facti,
234 foedere perpetuo, quam mihi junxit amor."
235 His ita dimissis, ad se rapit, ille puellam,
236 atque renitentem fortior abstulerat.
237 "Fas et jura sinunt ?" Lacrimis ait illa profusis
238 legitimum alterius commaculare torum.
239 Singultuque pias simul impediente querelas,
240 testatur facinus, caelicolasque deos.
241 Cymon ad haec : "Non est cur te afflixisse dolore
242 debueris, tristi aut Iphigenia metu.
243 Ille ego sum cui mors, cui vel spes unica vitae
244 pendeat ex te una de manibusque tuis.
245 Vicit amor fragilem, victo o ignosce fatenti,
246 et si vir potior nullus in orbe tibi est.
247 Si fueris, vel bella minus peterere minusve,
248 vultus culpandus proditor iste tuus.
249 Fecerunt alii, rapuit Minoida Theseus,
250 at decus illius saecula nulla tacent.
251 Mox comitum assensu Cretaea ad litora tendit,
252 sperat ubi tutus vivere posse magis.
253 Istic cognatos, quoniamque et sanguine junctos
254 complures habuit, quosque favere putat.
255 Quod veritus Cyprum versas si vela dedisset,
256 inferretque patri tam spolia ampla suo.
257 Discordes animos, atque indelebile bellum
258 inter amicorum progeniem efficeret.
259 Expassis igitur velis, et remige forti
260 ad portum Cretae concitus ire studet,
261 saepius aspiciens laetanti pectore praedam,
262 cunctaque felici facta rogabat ave.
263 Cui noctem meminisse fuit spes summa futuram,
264 Aetnaeis flammis, quem magis ussit amor.
265 O caecas hominum curas, o lubrica mundi
266 gaudia, delectat quicquid in orbe, breve est.
267 Ecce vaga, inconstans, incerta, volubilis atrox
268 fortuna, instabili, mobiliorque polo.
269 Gaudia Cymonis luctum convertit in atrum,
270 et quicquid juvit, causa doloris erat.
271 Vix etenim placido transvectus marmore binis
50
272 horis, et medium, vixque peregit iter.
273 Instabat cita nox, caelum quae nubibus atris
274 texit, et obscura est condita nube Venus.
275 Cum male Neptunus tumidis albescere coepit
276 fluctibus, et quatiunt mox vada salsa ratem,
277 et sine lege ruunt, tristes in proelia venti
278 in Cretam, est nullus qui bene vela ferat.
279 Hic trepidare omnes, misceri et pectora motu
280 diverso incipiunt, paenituisse simul.
281 Ipse negat rector se, quis status ipse futurus
282 scire, sed obliti munera quisque sua.
283 Tunc quantus suerit maeror (Cymonis, abunde
284 vox nulla exprimere, et nulla Camena potest.
285 Cum reputet sese quandoque fuisse beatum,
286 protinus immersam, laetitiamque suam.
287 Attamen ante omnes tensis ad sidera palmis
288 diriguit subito, virgo pudica metu.
289 Attonitaeque diu similis fuit, illa capillos,
290 et laniata genas, tristia quaeque gemit.
291 Tunc primum admissum formidine crimen acerbat,
292 et poenas tanti criminis esse putat.
293 Dumque procellosa puppis luctatur in unda,
294 et capiunt vires flamina cuncta suas.
295 Hi trepidi appellunt Rhodon haud caligine notam
296 littore securi, dummodo parta salus.
297 Atque locum diis auspicibus venere sub illum
298 quo Rhodii, quos hic misit abire prius.
299 Clarescente die, distantes jugere pauco
300 viderunt Rhodios, navigiumque suum.
301 Idcirco propere, et multis conatibus illinc
302 eduxisse ratem, discupiuntque fugam.
303 Carbasa remigio, et sudantibus acta lacertis
304 (heu quantas vires contulit ipse timor)
305 ventorum rabies adverso flamine, eodem
306 litore destituit, nec sinit ire procul.
307 Quos dum vidissent nautae, non gressibus artis
308 ad socios unus nuntia grata tulit.
309 Haud procul est sita villa quidem, cirrata juventus
310 qua se contulerat, nobiliumque globus.
311 Illos appellatque ex ordine singula narrat,
312 quis simul auditis, undique turba ruunt,
313 patriciis sese agricolae junxere sodales
314 complures, ne sint inferiore manu.
315 Soliciteque fugam meditantem marmore saevo
316 Cymona apprendunt, Cyprigenasque viros,
317 in villamque trahunt (unde exivere ruentes)
318 vocibus horrendi, laetitiaque graves.
319 Mox aderat summus populi, tunc ipse magister,
320 stipatus forti milite Lysimachus.
321 Captivosque jubet confestim in vincula duci,
322 reddita Pasmunde est Iphigenia suo.
323 Iphigenia viro Cyprio maestissimus ignis,
324 cui reliquum (praeter oscula pauca) nihil.
325 Occurrunt sponsae, mites denso agmine matres,
326 nec capiunt Rhodias atria tota nurus,
327 solantes blande tanto de turbine tristem,
51
328 atque fatigatam fluctibus in mediis.
329 Jugiter et quamvis Pasmundas instet et optet,
330 ut capti intereant, per gladiumque cadant.
331 His tamen admissum est sub carcere vivere vitam,
332 jam dudum captos se, quod abire dabant.
333 Interea dum sic cunctis in vincla diebus
334 essent addicti, tristitiaeque loco.
335 Ipsa afflictorum rursus fortuna miserta est,
336 invenitque modum, est quo reparata salus.
337 Namque minor natu Pasmundae nomine dictus,
338 Hormisdas fuerat frater at egregius,
339 enixe huic curat Cassandram jungere certo
340 connubio, specimen, virgineumque decus.
341 Instruere, ut deceat possit genialia festa
342 Pasmundas pompam, magnificeque pare.
343 Attamen impensis levibus si festa duorum,
344 concelebret pariter certo, eodemque die.
345 Hoc qui Lysimachus Cassandrae captus amore
346 accipit indignans, et tulit aegro animo.
347 Attamen ut prudens premit alto corde dolorem,
348 sed quod opus facto est, nocte dieque putat.
349 Quo possit turbare jugalia festa puellae,
350 quam se plus animo semper amore colat.
351 Tandem cum fuerit, tunc summus in urbe magister,
352 vi pariterque potens, hanc rapere instituit.
353 Contra, sed miserum titulus revocavit honoris
354 a tali incepto, sceptrigeraeque manus.
355 Nam tanto scelus est cumulatius, et mage turpe,
356 quanto delinquens dignior esse solet.
357 Sic consultantis tandem igni cessit honestas
358 atque voluptati succubuit ratio.
359 Cumque magis visus nemo virtute, vel armis
360 praestans Cymoni, Cyprigenisque viris,
361 hos adhibere cupit, fidos sua cum geritur res,
362 libertasque, nihil qua mage dulce fuit.
363 In secretum igitur Cymonem adducere curat.
364 Carcere deducto, talia verba refert :
365 "Cymon in adversis, qui magna pericula fortis
366 pertuleris, pauca haec auribus accipias.
367 Grandia mortali, vel maxima munera donans.
368 Immortale genus, caelicolumque chorus,
369 contulit haud umquam in tectis, plumisque paternis,
370 dum modo securum vivere fata sinunt.
371 Virtus per salebras, et maesta pelicula scandit,
372 hic ubi sit sudor, perpetuusque labor.
373 Quique agitatus in adversis extollere vires
374 nititur, infracto quique animo fuerit.
375 Hunc manet a divis honor, et laus, gloria, merces,
376 aeternumque decus, sideribusque Polus.
377 Quod si pristina vis tibi sit, si vivida virtus,
378 quae pridem fuerat , experiere licet.
379 Et vinces tandem, quia Nortia diva timentes
380 deprimit, at fortes tollit, et extimuit."
381 At quae Cymon ait : "Si sit spes ulla salutis
382 perge docere, meum sit tibi servitium."
383 "Carceris, ille inquit, Pasmundas anxius auctor,
52
384 inque necem vestram, nocte dieque vigil.
385 (Quis dolor, heu, misero ? Vero si tangeris igne)
386 foedera concelebrat, legitimamque facem.
387 Haud secus Hormisdas Cassandram ducere frater
388 destinat, heu flammam, deliciasque meas.
389 Atque a fortuna reliquum (nisi conscia virtus)
390 nil restat miseris, nec medicina subest.
391 Ergo age, vel strictis gladiis rapiamus amatas,
392 sic tibi libertas, caraque virgo datur.
393 Namque ego non tantae patiar dispendia flammae,
394 aut moriar, sine qua vivere dulce nihil."
395 Cymon (cui nihil hac una re optatius esset
396 omnibus ex votis) ore disertus ait :
397 "Te vel ad immitem Scyllam, vel regna Getarum,
398 adque nigras Ditis te comitabor aquas,
399 si modo quod narras facinus fortuna sequatur,
400 quo res cumque cadat praesto futurus ego.
401 Sit tuus iste labor, nunc qua ratione quod instat
402 conficier possit, jussa sed ipse sequar.
403 Intrepidusque adsum, nec me vis ulla volentem
404 avertet, dum artus spiritus hosce regat.
405 Lysimachus contra, lux quando perendina venit,
406 sed cum mox Phoebus mergitur oceano.
407 Tecta maritorum nuptae, ardentissimus ignis
408 amborum, intrabunt, noxque jugalis erit.
409 Armati obstemus fida stipante caterva,
410 tunc opus est raptu, martigenaque manu.
411 Inque ratem, propere raptum ducendus amorem
412 nuper ad hoc factam, mox fugere inde leves.
413 Quod si quid cupidis obstet, mittamus ad Orcum."
414 Comprobat hoc Cymon, atque paratus adest.
415 Jamque dies aderat, jam conjugialia festa,
416 regalique nitent atria tota dape.
417 Jam matronarum conventu turba frequentat
418 nobilibus pompis, taediferamque domum.
419 Ecce volant celeres hinc inde, agilesque ministri,
420 qui mensas onerant nectare cumque epulis.
421 Interea gladiis tectis instructus uterque,
422 cum sociis Cymon, Lysimachusque suis.
423 Agmine diviso quosdam custodia portus
424 accipit, et quosdam, vestibulumque domus.
425 Lysimachoque comes Cymon cum milite forti
426 sponsorum intrepidi tecta subire solent.
427 Mox quoque per scalas intrant cenacula, mensis
428 inversis rapiunt, jam sibi quisque suam.
429 Omnia lamentis per quae complebat amaris
430 turba puellarum, femineumque genus.
431 Inque repentinos convivia laeta tumultus
432 versa, simul cunctos clamor ad arma vocat.
433 Raptores strictis gladiis exire volentes
434 Pasmundam in scalis obvium habere vident.
435 Armatum enormi baculo, dum tantus ad aures
436 venisset clamor terribili fremitu.
437 Quem valido Cymon fortis mucrone trucidat,
438 exanimumque caput corruit ante pedes.
439 Hic idem Hormisdam, fraternaque fata volentem
53
440 ulcisci, interimit, pessimus hostis amor.
441 Longa referre mora est, media de plebe jacentes
442 effususque cruor atria tota replet.
443 Ergo ambo celeres properant contingere portum,
444 per mediosque hostes agmina quaeque secant.
445 Navibus ascensis, spolioque onerata petito,
446 carbasa solventes, hinc properare student.
447 Dumque bonis avibus Cretaea ad litora ventum est,
448 exceptique suis comiter ambo forent.
449 Solemnem celebrant genium, et sponsalia festa,
450 laetitiae intenti, blandidulisque jocis.
451 Saepius hinc turbae exortae, variisque tumultus,
452 et Rhodios inter, Cyprigenasque viros.
453 Exilio tandem exacto concordia facta est,
454 et patriam repetit conjuge quisque sua.
455 Atque ibi felices multis vixere diebus
456 concordi voto, conjugiique bonis.
HENRICI BEBELII IVSTINGENSIS POETAE LAUREATI
CARMEN IN PESTEM PRO AGNETA RETHABERIN VIRGINE PULCHERRIMA TUBINGENSI.
C_15 v.1 Impia, crudelis, furibunda, immanis, iniqua
2 pestis, dic tutum quid te apud esse potest ?
3 Si tam vernantes properas decerpere flores,
4 flores tam teneros, tam vel odoriferos.
5 Te detestetur, quis non ? Quod saeva puellas
6 tam male matura surripis ipsa nece.
7 Demetit, ut Boreas cum deflorescere campi
8 lilia coeperunt, florigerumque decus,
9 sic licuit senium, et vetulas rescindere frondes
10 virgineos flores, nec licuisse potest.
11 Pone tibi licuit, sed quod discrimine nullo
12 injicis, ah, avidas omnibus ipsa manus.
13 Hinc tibi concedunt cuncti feritate latrones,
14 praesertim Agnetem, si rapuisse potes,
15 Agnetem cunctis, quae sit praelata puellis,
16 moribus, et cantu corporeisque bonis.
17 Quid meruere precor, tam membra decentia, per quod
18 tam cito Tartareos, cogis adire lacus ?
19 Quid meruere decens os, et rubicunda labella,
20 candida vel facies, purpureaeque genae,
21 flavaque caesaries, nec non teretesque papillae,
22 collaque Bistonia candidiora nive ?
23 Corpore parva quidem, sed qua formosior haud est,
24 versat ubi gelidas Neccharus amnis aquas.
25 Quod nisi te tigris genuisset Caspia pestem
26 Scyllave crudelis, dira Charybdis item,
27 sternere casisses, hoc hoc tam nobile germen
28 sanguine tam raro, vel maculare manus.
29 Quod si nec te aetas, nec corpus amabile tangit,
30 duceris, et formae nobilitate nihil,
31 flectere vel saltem potuit vox clara puellae,
32 qua nemoris cunctas exsuperavit aves.
33 Cedat huic Cycnus, cedat Philomela suavis,
54
34 Sirenum cantus cedere jure putem.
35 Illa puellarum voces raucescere fecit,
36 dum gyrum saciunt, et chorus ipse canit.
37 Ferrea mors est, ausa nefas committere tantum.
38 Ferreus est, et quem non movet iste dolor.
39 Attamen hanc superum jussu rapuisse putare
40 angelicos inter cantet, ut ipsa cohors.
EPITAPHIUM EIUSDEM.
C_16 v.1 Hic ego quae jaceo teneris direpta sub annis
2 virgo, et adhuc nullo contemerata viro.
3 Unica cura patris, miserae spes unica matris,
4 mille procis placui criminis absque nota.
5 Antiope fueram specie, Philomela sonora
6 voce, tamen cuncta haec sustulit hora brevis.
7 Quod si flebilibus posset mea vita reverti
8 votis, et precibus matris, et, heu, juvenum,
9 non dubito multos reperiri, et mille precantes,
10 sed flecti precibus fata severa negant.
11 At tu qui transis nostrum quandoque sepulchrum,
12 dic mihi sit requies, sit levis urna precor.
13 Et vos, o juvenes, quosquos sine crimine amavi,
14 inferias nobis solvite virgineas.
15 Spargite humum violis, ornate et floribus agri,
16 cumque rosis tumbam lilia pulchra tegant.
17 Noverit hic florem, teneramque jacere puellam.
18 Si quem castus amor, sique puella premit.
HENRICI BEBELII FOETAE LAUREATI
PRO VIRGINE IUSTA SOLUENTIS, EPIGRAMMA.
C_17 v.1 Has tibi persolvi virgo pulcherrima laudes
2 Bebelius cupiens reddere posse vicem.
3 Quae solita es toties cunctas de pectore curas
4 pellere defessi, tristitiasque gravis.
5 Suaviloquoque melo resonanti et carmine, per quae
6 consuesti cunctos exhilarare viros.
EPITAPHIUM MELCHIORIS MORIONIS ADELBERGENSIS.
C_18 v.1 Qui fueram domini curarum grande levamen
2 hospitibus gratus, fabula, scomma, jocus.
3 Exhilarans etiam ruralia pectora verbis,
4 cujus ridebant femina, virque sales.
5 Melchior hic jaceo mortis religatus habenis :
6 "O mihi quam magnus somnus habendus erit.
7 Invida me superis rapuerunt fata, qui essent
8 in caelis hilares, insolitique joci.
9 Attamen haud maneo, si sint jejunia dicta
55
10 his turbis, propere sed remigrabo domum.
11 Atque meum repetam Leonhartum gressibus amplis
12 illius hospitio tempus in omne fruens.
13 Sed si festa dies cunctis agitabitur horis,
14 abbas semper erit Juppiter ipse meus.
15 Insuper hoc etiam caput, o mi Juppiter abba,
16 laetifices dulci nocte, dieque mero
17 sic valeat tellus, abbas Leonharte valeto,
18 festa mihi Jovis et prandia lauta placens.
ALIUD EIUSDEM IN ELYSIO CAMPO EMISSUM AB EODEM.
C_19 v.1 Melchior hic ego sum laetus, si care viator
2 sisquiris causam, carmina pauca legas.
3 Vita nocens nulli, nullis mens percita curis,
4 caelica me annosum mifit ad astra senem.
5 Morio doctus eram, sed non sapientior ullus
6 in terris animans, qui ratione viget.
7 Qui vere Salomone fui Salomonior ipso,
8 si mihi sic licuit verba latina loqui.
9 Nil admirari, vera est sapientia, vera
10 vita beatorum, sic docuere sophi
11 spernere divitias, dulces contemnere honores
12 stemmata nobilium, regia sceptra ducum
13 atque nihil metuisse, nihilque libidine spurca
14 vexari, hanc vitam dixeris este deum.
15 Iis ego curarum furiis (o jure beatus
16 et sapiens) carui, dum mihi vita fuit.
17 Et quod praecipuum, in caelis mihi sella parata est,
18 hic ubi cum Christo regis honore colar,
19 sed vos, o miseri curarum mole sepulti,
20 et furiis acti fenoris, et Veneris
21 vixistis mundo, multo discrimine vitae,
22 quae merces posthae ? Vos ratio ipsa docet.
23 Dic mihi tu Solomon, ubi te sapientia liquit
24 turbida vita fuit, nescio nunc ubi sis.
25 Sola quies igitur vitae facit esse beatos
26 integer et sceleris regna superna petit.