BEDELS‹Z TESL‹MLER‹N VERG‹ BOYUTU VE MUHASEBE KAYITLARIarchive.ismmmo.org.tr/docs/malicozum/76MaliCozum/4abdul... · 2015. 8. 11. · mali ÇÖZÜM 69 ‹SMMMO Yay›n Organ›

69mali ÇÖZÜM‹SMMMO Yay›n Organ›

Haziran - TemmuzY › l : 2 0 0 6 S a y › : 7 6

Hakeml i Yaz › l a rR e f e r e d P a p e r s

BBEDELS‹Z TESL‹MLER‹N VERG‹EDELS‹Z TESL‹MLER‹N VERG‹BOYUTU VE MUHASEBE KAYITLARIBOYUTU VE MUHASEBE KAYITLARI

Yrd. Doç. Dr. Abdulkadir B‹LENAtatürk Üniversitesi, Erzincan Meslek Yüksekokulu

ÖZ

Teknoloji ve iletiflimde h›zl› geliflmeler her alanda oldu¤u gibi ekonomi veticarete de küreselleflmeye neden olmufltur. Bu yeni olgu, iflletmeleri yo-¤un rekabet bask›s›na iterek yeni pazarlama tekniklerini uygulamay› zo-

runlu k›lm›flt›r.Ticari yaflamda en çok baflvurulan tekniklerden biri de bedelsizteslimlerdir. Her hangi bir bedel almaks›z›n teslim edilen mallar›n bedelleriningider kaydedilip edilmeyece¤i ve söz konusu mallar›n KDV’ye tabi tutulup tu-tulmayaca¤› gibi konularda uygulamada tereddütlerin oldu¤u gözlenmekte-dir.

Uygulamada, farkl› uygulama ve kay›tlar›n yap›ld›¤› görülmektedir. Bu çal›fl-mada, ortaya ç›kan tereddütlerin giderilmesi amac›yla bedelsiz teslimlerinmuhasebe mevzuatlar› karfl›s›ndaki durumu ve gider kaydedilip edilemeyece-¤i aç›klanacakt›r. Ayr›ca uygulamada görülen en yayg›n befl bedelsiz teslimflekilleri aç›klanacak ve ilgili kanunlar ve tebli¤ler çerçevesinde muhasebe ka-y›tlar› yap›lacakt›r.

Anahtar Sözcükler: Teslim, Bedelsiz Teslim, Muhasebe Kayd›, KDV.

ABSTRACT: Rapid developments in technology and communication havecaused globalization in trade and economy as well as in all fields. This newevent has impelled the businesses into an intensive competition environmentand it has compelled them to apply the new marketing techniques. One ofthe most accepted techniques in commercial field is free delivery. It has be-en observed that there have been vacillations in the applications whether theproducts delivered without taking any price will be recorded as expense ornot, and whether VAT will be taken from the mentioned products or not.

70 mali ÇÖZÜM‹SMMMO Yay›n Organ›



I n p r a c t i c e , i t h a s b e e n s e e n t h a t d i f -ferent applications and recordingshave been done. In this study, theposition of free deliveries before theaccountancy regulations and whet-her they will be recorded as expensewill be explained in order to settledown the appeared vacillations. Inaddition, the most common fivetypes of free delivery in practice willbe explained and their accountancyrecords will be done according to therelated laws and notifications.

Key Words: Delivery, Free Delivery,Record-Keeping, VAT.

1. G‹R‹fi

Bedelsiz teslim, iflletmelerin ürettikle-ri veya ticaretini yapt›klar› mallar›nreklam›n› yapmak ve sat›fllar›n› art›r-mak amac›yla bir bedel talep etmek-sizin müflterilere veya al›c›lara teslimifllemidir.Ticari yaflamda pek çok be-delsiz mal teslimi flekilleri gözlen-mektedir. En yayg›n bedelsiz teslimflekilleri promosyon, eflantiyon, nu-mune mallar, hediye çekleri ve çekilifl-le hediye vermektir.Verilen promos-yon, eflantiyon ve numune mallar›nbedelsiz teslim say›lmalar› için ticariteamüllere uygun nitelikte ve miktar-da olmas› ve ayr›ca bir sat›fla konu ol-mayacak flekilde verilmesi gerekir.

Bedelsiz teslimlerin sat›fllar›n›n KDVkarfl›s›ndaki durumu ile ilgili olarak

Maliye Bakanl›¤› 50 Seri Nolu KDVTebli¤i’nde (Resmi Gazete, 1995) uy-gulamadaki kuflku ve karmafl›kl›¤› gider-mek amac›yla aç›klamalar getirmifltir

Tebli¤de “Ticari hayatta, ticareti yap›-lan mallara olan talebin art›r›lmas›amac›yla, bir tak›m pazarlama teknik-leri gelifltirilmekte, sat›fl› yap›lan ma-l›n yan›nda baflka bir mal›n ayr›ca birbedel al›nmaks›z›n verilmesi de s›kçakarfl›lafl›lan bir pazarlama tekni¤i ola-rak ortaya ç›kmaktad›r. Bir mal›n ta-sarruf hakk›n›n malik veya ad›na ha-reket edenlerce, al›c›ya veya ad›nahareket edenlere devri olarak tan›m-lanan teslim (Bilici, 2005, 391; Öncel,Kumrulu ve Ça¤an, 2005,402) hü-kümleri çerçevesinde ticari bir ifllet-menin yapt›¤› bedelsiz teslimler dekatma de¤er vergisine konu olmakta-d›r. Ancak, firmalar›n iktisadi faaliye-tini geniflletme, emsal iflletmelerle re-kabet edebilme, üretim veya sat›fl›n›yapt›klar› mallara olan talebi korumaveya art›rmak amac›yla bir mal›n ya-n›nda baflka bir mal verilmesi fleklin-de gerçekleflen ifllemlerde, promos-yon ürünü aç›s›ndan bir bedelsiz tes-lim söz konusu olmamaktad›r. Zira,firman›n geniflleyen faaliyetiyle ba¤-lant›l› olarak iflletmede yarat›lan kat-ma de¤er artmaktad›r”

‹flletmelerin bedelsiz teslimlerinin ne-denleri afla¤›daki gibi s›ralanabilir(Özbek, 2000, 182).


• Üretti¤i veya satt›¤› mallar› tan›tmak

• Sat›fllar› art›rmak

• Yeni talep oluflturmak

• Talebi korumak

• Rekabet edebilmek

• Faaliyetleri geniflletmektir.

Malda bedelsiz teslim yap›ld›¤› gibihizmetlerde de bedelsiz hizmet ifala-r› söz konusudur. 3065 Say›l› Kanu-nun 17. maddesi bedelsiz olarak ifaedilen hizmetler de muhatab›na ba-k›lmaks›z›n istisna kapsam›na al›nm›fl-t›r. Örne¤in, 625 Say›l› Özel OkullarKanununa 3035 say›l› Kanunla ekle-nen ek 4. madde gere¤ince özelokullarda ö¤renci say›s›n›n %10’unugeçmemek üzere ücretsiz olarak oku-tulan ö¤rencilere verilen e¤itim hiz-meti vergiye tabi tutulmamaktad›r.Keza 1136 say›l› Avukatl›k Kanunu-nun 178. maddesi uyar›nca adli mü-zaharet bürolar›nda, yoksul ve acizkiflilerin ifllerini takiple görevli k›l›nanve bu ifller için ücret almayan avukat-lar›n bu hizmetleri de istisna kapsa-m›nda yer alacakt›r.

2. BEDELS‹Z TESL‹M ÇEfi‹TLER‹,VERG‹ BOYUTU VE MUHASEBELEfiT‹R‹LMES‹

2.1. PROMOSYON ÜRÜNLER‹

Promosyon; bir iflletmenin ürün veyahizmetlerini tüketici, arac› ve kullan›-c›lara sunmak ve sat›fllar›n› artt›rmakiçin tüketicilerin taleplerini artt›r›c› bir

pazarlama tekni¤i olarak sat›fl›n› yap-t›¤› mal veya hizmetin yan›nda bir be-del almadan mal veya hizmet verme-sidir (Tek, 1997, 708). K›saca pro-mosyon, iflletmelerin ticari faaliyetle-rini geniflletmek amac›yla sat›fl› yap›-lan mal›n yan›nda bedel almaks›z›nda¤›tt›klar› ürünlerdir. Gazete, dergivb. yay›n faaliyetlerinde bulunan ifl-letmeler tirajlar›n› art›rmak amac›ylapromosyon kampanyalar› düzenler.

2.1.1. Promosyon ÜrünlerininVergi Boyutu

Promosyon ürünlerinin teslimindeKDV’nin hesaplanmamas› uygulama-da sorunlara neden olmaktad›r. Soru-nun kayna¤›, KDV sistemindeki farkl›ürünler için farkl› oran uygulamas›d›r.Yüksek oranda vergiye tabi bir mal›n,düflük oranda vergiye tabi bir mal ilebirlikte bedelsiz olarak verilmesi pro-mosyon olarak verilen mal›n ticareti-ni yapan iflletmeler aç›s›nda haks›z re-kabet oluflturmaktad›r.

50 Seri Nolu KDV Tebli¤de promos-yon ürünleri ile ilgili olarak “Piyasa-dan sat›n al›nan veya ithal edilen mal-lar›n promosyon ürünü olarak müflte-rilere verilmesi, mükellefler aç›s›ndanpazarlama gideri niteli¤ini tafl›maktave bu mallar›n al›fl bedelleri Gelir Ver-gisi Kanununun 40 ›nc› maddesinin 1numaral› bendine göre gider olarakkaydedilebilmektedir.

Dolay›s›yla, firman›n yaratt›¤› katma






d e ¤ e r i ç e r i s i n d e v e r g i l e n e n p r o m o s -yon mallar›n›n müflterilere verilmesis›ras›nda katma de¤er vergisi hesap-lanmas›na gerek bulunmamakta vebu ürünler için yüklenilen katma de-¤er vergisinin ise prensip olarak indi-rim konusu yap›lmas› gerekmektedir”.

Promosyon ürününün tabi oldu¤ukatma de¤er vergisi oran›n›n, sat›fl›yap›lan mal›n tabi oldu¤u orandanyüksek oldu¤u durumda, promosyonürünün teslim dönemi de KDV aç›s›n-dan önem tafl›maktad›r. Promosyonolarak verilen mallar›n al›m› ile müfl-terilere verilmesi iflleminin ayn› dö-nemde gerçekleflmesi durumunda bumallarla ilgili olarak yüklenilen ve ön-celikle indirilecek katma de¤er vergi-si hesab›na al›nm›fl olan katma de¤ervergisinden, sat›fl› yap›lan mal›n tabioldu¤u orana isabet eden k›s›m d›fl›n-daki tutar, indirilecek katma de¤ervergisi hesab›ndan ç›kar›larak sat›fl vepazarlama gideri olarak kaydedilir.Promosyon sonraki dönemlerde müfl-terilere verilmesi halinde ise bu ürün-lerle ilgili olarak mallar›n sat›n al›nd›-¤› dönem beyannamesinde indirile-cek katma de¤er vergisi olarak beyanedilen tutardan, sat›fl› yap›lan mal›ntabi oldu¤u orana isabet eden k›sm›ndüflülmesinden sonra kalan tutar,ürünlerin ayr›ca bir bedel al›nmaks›-z›n teslim edildi¤i dönem beyanna-mesinin 47. sat›r›na dahil edilerek

beyan edilecek ve ayn› miktar giderveya maliyet hesaplar›na al›nacakt›r.

Ayr›ca Tebli¤e göre promosyon ürü-nü olarak verilen mallar›n al›fl› s›ras›n-da yap›lan di¤er giderlere iliflkin yük-lenilen katma de¤er vergilerinin ge-nel hükümler çerçevesinde indirimkonusu yap›laca¤› tabiidir.

2.1.2. Promosyon Ürünlerinin Muhasebelefltirilmesi

Maliye Bakanl›¤› 50 Seri Nolu KDVtebli¤de sat›fl› yap›lan mal›n yan›ndado¤rudan bedelsiz olarak verilenpromosyon ürünlerinin KDV karfl›s›ndaiki farkl› durumunun oldu¤unu belirtir.

1- Promosyon ürünü, sat›fl› yap›lanmal›n tabi oldu¤u katma de¤er vergi-si oran›ndan yüksek olmas› halindeyüklenilen katma de¤er vergisinin,sat›fl› yap›lan mal›n tabi oldu¤u oranaisabet eden k›sm›n indirim konusuyap›lmas›, kalan k›sm›n gelir veya ku-rumlar vergisi aç›s›ndan gider olarakdikkate al›nmas›d›r.

Tebli¤ hükümlerine göre bedelsiz tes-lim yapan iflletme aç›s›ndan promos-yonun al›fl maliyeti (ayn› iflletmedeimal ve infla edilenler dahil) pazarla-ma gideri niteli¤i tafl›maktad›r.

Promosyonlar›, Tebli¤de belirtilen ko-flullarla da¤›t›lmak amac›yla ana ifllet-meden alan perakendecilerin muha-sebe kay›tlar›nda göstermelerine ge-rek yoktur (Do¤an, 1997, 40).


ABC ‹flletmesi 05.05.2006tarihinde sat›fllar›n› art›rmak için kampanya düzen-leyerek, KDV % 8 olan as›l mal›n yan›nda KDV oran› %18 olan A mal›ndan100 adet tanesi 10,00 YTL’ den vadeli olarak al›yor. Promosyon mallar›n›20.08.2006 tarihinde bedelsiz olarak da¤›tmay› planl›yor.

Uygulamada promosyonun al›fl›n›n T‹CAR‹ MALLAR hesab›na kaydedildi¤igözlenmektedir. Anacak bedelsiz da¤›t›lacak mallar›n D‹⁄ER STOKLAR hesa-b›nda izlenmesi daha do¤ru olur (Yükçü, 1998, 23). Promosyon ile ilgili iki ka-y›t yap›lmal›d›r. Al›nd›¤›nda D‹⁄ER STOKLAR hesab›na, al›c›ya teslim de isePAZARLAMA SATIfi VE DA⁄ITIM G‹DERLER‹ hesab›na aktar›l›r.

______________ 05.05.2006 ______________

157 D‹⁄ER STOKLAR 1000,00

175.01 Promosyon Mallar

191 ‹ND‹R‹LECEK KDV 180,00

320 SATICILAR 1180,00

_______________20.08.2005_______________

760 PAZARLAMA SATIfi VE DA⁄ITIM G‹D. 1100,00



191 ‹ND‹R‹LECEK KDV 100,00_________________ _______________

ABC iflletmesi promosyonlar› izleyen dönemde 20.02.2007 tarihinde müflte-riye vermifl ise promosyon ürününün sat›fl› yap›lan üründen fazla olan KDV’siiçin ya 191 ‹ND‹R‹LECEK KDV hesab› veya 360 ÖDENECEK VERG‹ VE FON-LAR hesab› borçland›r›l›r.

_______________20.05.2007_______________

760 PAZARLAMA SATIfi VE DA⁄ITIM G‹DERLER‹ 1100,00



191 ‹ND‹R‹LECEK KDV/360 ÖD.VER.VE FONLAR 100,00

__________________ _______________






E ¤ e r i fl l e t m e p r o m o s y o n a m a c › y l a a l d › ¤ › m a l l a r › n b i r k › s m › n › s a t m a k i s t e r s e D ‹ -⁄ER STOKLAR hesab›ndan T‹CAR‹ MALLAR hesab›na almas› gerekir.

2 -Promosyon ürünü için yüklenilen katma de¤er vergisi sat›fl› yap›lan malaait katma de¤er vergisi oran›na eflit veya daha düflük oranda olmas› halindeKDV’nin tamam›n›n indirim konusu yap›lmas›d›r.

ABC ‹flletmesi 05.05.2006 tarihinde sat›fllar›n› art›rmak için kampanya düzen-leyerek, KDV % 18 olan as›l mal›n yan›nda KDV oran› % 8 olan B mal›ndan100 adet tanesi 10,00 YTL’ den vadeli olarak al›yor. Promosyon mallar›n›20.06.2006 tarihinde bedelsiz olarak da¤›tmay› planl›yor.

Al›fl kayd› yap›ld›ktan sonra promosyonun tesliminde PAZARLAMA SATIfi VEDA⁄ITIM G‹DERLER‹ hesab›na aktar›l›r.

_______________20.06.2006______________



________________ ______________

Sonuç olarak, promosyon ürünleri nedeniyle yüklenilen KDV sat›fl› yap›lanmal›n tabi oldu¤u orana isabet eden k›sm› hariç, kalan k›s›m gelir ve kurum-lar vergisi aç›s›ndan gider olarak dikkate al›n›r.

2.2. EfiANT‹YONLAR

Eflantiyon, iflletmeler reklamlar›n› yapmak amac›yla iflletmeleri tan›tan üzerin-de iflaret, logo, resim vb.’lerin yer ald›¤› ve bedelsiz da¤›t›lan ürünlerdir. Eflan-tiyon devaml› kullan›fll›l›¤› olan ufak hediye ve eflyalard›r. Mükelleflerin y›lbafl-lar›nda da¤›t›m›n› geleneksel hale getirdikleri ürünler aras›nda en yayg›nlar›kalem, takvim, ajanda, kül tablas›, bloknot, çakmak ve anahtarl›kt›r.

2.2.1. Eflantiyonlar›n Vergi Boyutu

KDV’ye tabi olan ifllemler esas itibariyle mal teslimleri ve hizmet ifalar›d›r.KDV’den söz edilebilmesi için mal› teslim alan veya hizmetten yararlananla-r›n al›c› veya müflteri konumunda bulunmas› ve teslimin sat›fl akdine dayan-mas› gerekir (K›z›lot, 1998, 409; Saban, 2004, 183).

Eflantiyonlar›n KDV ve GV yönünden gider kaydedip edilmeyece¤i, eflantiyo-nun da¤›t›m› s›ras›nda KDV hesaplan›p hesaplanmayaca¤› ve bu ürünler ne-deniyle yüklenilen KDV’nin indirim konusu yap›l›p yap›lamayaca¤› konula-


r›nda uygulamada tereddütlerle karfl›lafl›lmaktayd›. Bu kuflkular› gidermekiçin Maliye Bakanl›¤› 50 Seri No.lu KDV Tebli¤i’nde “Firmalar›n belirli zaman-larda, özellikle dini bayramlarda ve y›lbafllar›nda kendi tan›t›mlar›n› yapmakamac›yla her hangi bir bedel almaks›z›n kalem, anahtarl›k, ajanda, takvim vebenzeri eflya da¤›tmalar› geleneksel hale gelmifltir. Ticari hayatta eflantiyonolarak adland›r›lan bu ürünler, her ne kadar iflletmede tüketilmemekte ise deayni pazarlama gideri niteli¤inde oldu¤undan, bu ürünlerin müflterilere ayr›-ca bir bedel al›nmaks›z›n teslimi katma de¤er vergisi hesaplanmas›n› gerek-tirmemektedir” ifadesini kullan›r.

Bu aç›klamalar çerçevesinde eflantiyon ad› alt›nda teslim edilen mallar›n kat-ma de¤er vergisine tabi olmamas› için üç koflul belirtilmifltir.

• Ticari teamüllere uygun nitelikte ve miktarda olmas›,

• Ayr›ca bir sat›fla konu olmayacak flekilde verilmesi,

• Bedelsiz teslimle da¤›t›lan eflantiyon ürünlerinin de pazarlanmas› amaçlan-mamal›d›r.

Belirtilen çerçevede da¤›t›m› yap›lan eflantiyonlar GVK ve KDV yönünden ay-ni pazarlama gideri kabul edilece¤inden yüklenilen KDV Kanunun 29 ve 34.maddelerdeki esaslar çerçevesinde indirim konusu yap›lacakt›r(K›z›lot, 1998,408)

GVK’nin 40/1 maddesinde ticari kazanc›n elde edilmesi ve idame ettirilmesiiçin yap›lan genel giderlerin ticari kazanc›n safi tutar›n›n hesaplanmamas›ndaindirilecek gider olarak dikkate al›naca¤› hükme ba¤lanm›flt›r. Yine KVK’nin13. maddesinde net kurum kazanc›n›n hesaplanmas›nda GVK’nin ticari ka-zanç hakk›ndaki hükümüler uygulanaca¤› bildirilmifltir. Reklam, pazarlama,sat›fl ve da¤›t›m giderleri ticari kazanc›n elde edilmesi ve idame ettirilmesiiçin yap›lan giderler kapsam›ndad›r (Tolu, 2003, 238). Mükelleflerin reklam-lar›n› bir reklam ajans›na görsel ve iflitsel medyaya yapt›rmalar›yla eflantiyonda¤›tarak reklamlar›n› yapmalar› aras›nda herhangi bir fark yoktur. Her iki uy-gulama nedeniyle katlan›lan maliyet, mükellef aç›s›ndan pazarlama gideridir(Timur, 1997, 40).

Ayr›ca Avrupa Birli¤i’nde KDV ile ilgili esaslar› düzenleyen 6. direktifin 6. mad-desi hükmü ile, eflantiyonlar›n vergi kapsam› d›fl›nda tutulmas› önerilmekte-dir (Tobb, 1992, 137)






2.2.2. Eflantiyonlar›n Muhasebelefltirilmesi

Mükelleflerin y›lbafl›nda ayr›ca bir bedel istemeksizin da¤›tt›klar› eflantiyonlar“ayni pazarlama gideri” niteli¤indedir. ‹flletmeler eflantiyonlar› sat›n ald›klar›n-da iki farkl› flekilde kay›t yapabilir. Biri, T‹CAR‹ MALLAR hesab›na kaydetmek-tir. Di¤eri ise D‹⁄ER STOKLAR hesab›nda izlenmesidir. D‹⁄ER STOKLAR he-sab›nda izlenmesi ve da¤›t›m› yap›lan eflantiyonlar›n PAZARLAMA SATIfi VEDA⁄ITIM G‹DERLER‹ hesab›na aktar›lmas› uygun olacakt›r.

ABC ‹flletmesi 01.11.2006tarihinde 4000 adet ajanday› tanesi 2,00 YTL’denmüflterilerine vermek için vadeli olarak sat›n alm›flt›r (+%18 KDV).

________________01.11.2006_________________

153 T‹CAR‹ MALLAR 8000,00

153.08 Da¤›t›lacak Eflantiyonlar



_________________ _________________

T‹CAR‹ MALLAR hesab›, sat›n al›nan emtia maliyet bedeli ile bu hesaba borç,sat›lmas› veya herhangi bir nedenle ambardan çekilmesinde ise maliyet be-deli ile alacak olarak kaydedilir (Akdo¤an ve Sevilengül, 2003, 136). Eflanti-yonlar, ticari mal olmad›¤›nda as›l mal›n özelli¤ini tafl›maz. Bu nedenle D‹-⁄ER STOKLAR hesab›nda izlenmelidir.

________________01.11.2006________________


153.08 Da¤›t›lacak Eflantiyonlar


320 SATICILAR 9440,00_________________ ____________

Al›fl kayd› yap›ld›ktan sonra ajandalar›n tesliminde PAZARLAMA SATIfi VEDA⁄ITIM G‹DERLER‹ hesab›na aktar›l›r.

_______________15.12.2006_____________

760 PAZARLAMA SATIfi VE DA⁄ITIM G‹DERLER 8000,00


________________ ______________


Y›lbafl› eflantiyonlar› genellikle aral›k ay›nda da¤›t›lmaktad›r. Mükellef yapt›r-d›¤› eflantiyonlar›n›n hepsini aral›k ay›nda da¤›tacaksa ve eflantiyonlar›nstoktan ç›k›fl›n› izlemek istemiyorsa ajandalar afla¤›daki gibi de muhasebelefl-tirebilir.

________________15.12.2006_________________




_________________ _________________

2.3. NUMUNE MALLAR

Numune mallar, sat›fl› yap›lan mallardan daha küçük ölçekli olarak haz›rlan›püzerinde numune ibaresi bulunan ve tan›t›m amac›yla bedelsiz olarak da¤›-t›lan as›l mal›n özelliklerini gösteren ürünlerdir. Numune mallar as›l mallar›nözelli¤ini tafl›d›¤› için iflletme kendisi üretebilir veya fason olarak d›flar›ya üret-tirebilir.

Numune mallar›n as›l mal›n bütün özelliklerini tafl›mas› di¤er bedelsiz teslim-lerden ay›ran temel özelli¤idir. Numune mallar›n en yayg›n oldu¤u sektörlerilaç ve tekstil sektörleridir (Yükçü ve Yükçü, 2004, 40).

2.3.1. Numune Mallar›n Vergi Boyutu

Numune kavram› 50 S›ra No.lu KDV Tebli¤’de “Di¤er taraftan, firmalar ha-len sat›fl›n› yapt›klar› veya piyasaya yeni ç›kard›klar› bir ürünün tan›t›m›n› sa¤-lamak amac›yla numune mallar üretmekte ve bu mallar› da ayr›ca bir bedeltahsil etmeksizin vermektedir. Ana mal›n bütün özelliklerini tafl›makla birlik-te, sat›fla konu edilemeyecek bir miktarla s›n›rl› olan ve üzerinde "numunedir,parayla sat›lmaz, vb." ibareleri tafl›yan bu mallar…” fleklinde ifade edilmifltir.

Numune mallar için katlan›lan KDV’nin indirimi konusunda Tebli¤’de “‹fllet-mede tüketilmemekle birlikte ayni pazarlama gideri özelli¤ini tafl›d›¤›ndan,bu mallar›n bedel al›nmaks›z›n teslimi de eflantiyonlarda oldu¤u gibi katmade¤er vergisi hesaplanmas›n› gerektirmemektedir” fleklinde aç›kça belirtilmifltir.

GVK’nin 40/1. maddeye göre numune mallar için katlan›lan maliyetlerin ilgi-li dönemde gider olarak dikkate al›nmas› gerekmektedir (fiiflman, 2003,111).






2.3.2. Numune Mallar›n Muhasebelefltirilmesi

Numune mallar as›l mal›n özelli¤ini tafl›d›¤› için T‹CAR‹ MALLAR hesab›nakaydedilebilir. Ancak her iki üretim fleklinde de numune mallar› promosyonve eflantiyonlarda oldu¤u gibi D‹⁄ER STOKLAR hesab›nda izlemekte yararbulunmaktad›r.

Uygulamada numune mallar› iflletme üretiyorsa, özellikle konfeksiyon sektö-ründe ayr› bir “Numune Gider Yeri” oluflturduklar› gözlenmektedir. Bu du-rumda numune gider yerinde tahakkuk eden bütün giderlerin PAZARLAMASATIfi VE DA⁄ITIM G‹DERLER‹ hesab›na aktar›lmas› gerekir (Yükçü ve Yükçü,2004, 41).

‹flletme ister kendisi üretsin veya fason olarak d›flar›ya ürettirsin her iki üre-tim fleklinde de hammadde ve malzemenin al›m›, malzemenin tüketimi, di-rekt iflçilik tahakkuku ve yans›tma kay›tlar›n› yapmas› do¤ald›r. Bu maliyet ka-y›tlar› ile ilgili sorun olmad›¤›ndan söz konusu kay›tlar bu çal›flmada yap›lma-yacakt›r. Anacak yans›tma hesaplar›n›n YARI MAMULLER-ÜRET‹M hesab›naaktar›lmas›ndan sonraki kay›tlar yap›lacakt›r.

ABC iflletmesi piyasaya yeni ç›kard›¤› X ilac›ndan 1000 kutu numune ilac› herbir kutunun maliyeti 3,00 TYL den 05.03.2006 tahinde üretmifltir. ‹flletme800 kutu ilac› bedelsiz olarak 08.06.2006 tarihinde da¤›tm›flt›r. Kalan k›sm›ise “numunedir sat›lmaz” etiketli kutular› de¤ifltirerek bedel karfl›l›¤›nda sa-t›lm›flt›r.

________________ 05.03.2006_________________


151 YARI MAMULLER-ÜRET‹M 3000,00

________________ _______________________


157 D‹⁄ER STOKLAR 3000,00________________ ______________________

Da¤›t›m› yap›lan 800 kutu ilac›n maliyeti PAZARLAMA SATIfi VE DA⁄ITIMG‹DERLER‹ hesab›na aktar›l›r ve kalan k›s›m ise D‹⁄ER STOKLAR hesab›ndaizlemeye devam edilir. Uygulamada numune olarak üretilen ürünlerin bir k›s-m›n›n numune olarak verilmeyip sat›fl› yap›ld›¤› görülmektedir. E¤er iflletmekalan numune mallar› bedel karfl›l›¤›nda satmak isterse; bu durumda bedel


karfl›l›¤› fatura kesilerek numunenin maliyeti Sat›lan Mal›n Maliyetine aktar›l-mal›d›r.

ABC iflletmesi 200 kutu numune ilac› kutusunu 4,00 YTL den (+ % 8 KDV)08.07.2006 tarihinde satm›flt›r.

________________08.07.2006_______________

100 KASA 864,00

602 D‹⁄ER SATIfiLAR 800,00

391 HESAPLANAN KDV 64,00

________________ 08.07.2006 ___________

623 D‹⁄ER SATIfiLARIN MAL‹YET‹ 600,00


___________________ ______________

Numune mallar› sevk ve da¤›t›m›n› ifletme yüklenecekse, nakliye giderleri dePAZARLAMA SATIfi VE DA⁄ITIM G‹DERLER‹ hesab›na aktar›l›r.

Uygulamada numunelerin tesliminin muhasebelefltirilmesinde; numune veri-lirken düzenlenen sevk irsaliyesinde teslim edilen mal›n içinde numune oldu-¤u veya numune olarak teslim edildi¤i belirtilir. Fatura için ise bu teslim edi-len mallar›n faturas›n› firma kendi kendine keserek stok ç›k›fl› yapar. Yani ifl-letme numuneye konu olan mal› al›rken, ithal ederken, üretirken yüklenmifloldu¤u Katma De¤er Vergisini indirime tabi tutar, elden ç›kartma ifllemindede kendi kendine fatura kesmik sureti ile Katma De¤er Vergisi hesaplar. Fa-turada Katma De¤er Vergisi hesaplarken bir yandan da fatura tutar› gider ya-z›larak indirime tabi tutulmaktad›r.

2.4. HED‹YE ÇEKLER

Son y›llarda yayg›n olarak kullan›lan pazarlama tekniklerinden birside hediyeçekleridir. Hediye çekleri iflletme veya al›flverifl çeki olarak ta isimlendirilmek-tedir. Hamiline yaz›l› olabilece¤i gibi do¤rudan isme yaz›l› olabilir. Fakat ge-nellikle herhangi bir isme düzenlenmez (Aktafl, 2006)

‹flletmeler, içinde bulunduklar› çevre koflullar› ve tüketici al›flkanl›klar›n›n ana-lizi sonucunda hediye çeki uygulamas›na baflvurdu¤u gözlenmektedir. Hedi-ye çeklerinin amac› müflterilerin belli ürünlere dikkatini çekmek ve iflletmeyeolan ba¤l›l›klar›n›n devam›n› sa¤lamakt›r (Kartal, 2004, 260). Hediye çeki, he-






d i y e ç e k i n i ç › k a r a n v e s a t a n i fl l e t m e -l e r t a r a f › n d a n b e l l i b i r t u t a r d a m a l v e -y a h i z m e t a l › m › n › s a ¤ l a y a n b i r b e l g e -d i r . Ç › k a r t a n i fl l e t m e n i n i s m i n i v e u n -van›n› tafl›r.

‹fletmelerde y›lbafllar›nda ve dini bay-ramlarda ticari iliflkide bulundu¤u ve-ya ifl yapt›rd›¤› kiflilere hediye vermekgelenekselleflmifltir. Son zamanlardahediye verme yerine, hediye verilecekkiflilerin ihtiyaç ve zevkleri dikkate al›-narak hediye çeki verilmektedir. He-diye çeki uygulamas›nda;

• Hediye çekini ç›karan ve satan,

• Hediye çekini sat›n al›p da¤›tan,

• Hediye çeki da¤›t›lan kifliler

olmak üzere üç taraf bulunur(Tolu,2002, 204).

Hediye çeki uygulamas›nda, hediyeçekini alan kifliler çekin al›nd›¤› ifllet-melerden çek bedeli kadar bedelsizal›flverifl yapma hakk›na sahip olurlar.Al›flverifl bedelinin hediye çeki bede-linden fazla olmas› durumunda, ara-daki fark al›flverifli yapan kifliler tara-f›ndan ödenir.

2.4.1. Hediye Çeklerinin Vergi Boyutu

Hediye çeki TTK 692’ de öngörülençek unsurlar›n› içermeyen, özelliklemuhatab› bir banka olmayan ve kefli-decinin el ile at›lm›fl imzas›n› tafl›ma-yan, teknik anlamda çek olarak de-¤erlendirilmesi mümkün olmayan

matbu senettir (Kendigelen, 2004,291). Hediye çekleri, ilk bak›flta çekebenzeyebilir. Ancak TTK’da bu çek-lerle ilgili herhangi bir düzenleme ya-p›lmad›¤› için, TTK’da yer alan çekle-re iliflkin hükümler bu senetlere uygu-lanmaz(Bozer ve Göle, 2004, 203).

KDV aç›s›ndan vergiyi do¤uran olayKanun’un 10/a maddesine göre tes-lim ve hizmet ifllemlerinden do¤mak-tad›r. Hediye çeki sat›lmas› aflamas›n-da henüz mal teslimi veya hizmet ifa-s› söz konusu olmad›¤›ndan KDVmeydana gelmemektedir(Tolu, 2005).Hediye çeki teslimi bir mal veya hiz-metin karfl›l›¤› olmad›¤›ndan KDV'yetabi olmayacak, çeklerin müflteriyeverilmesi aflamas›nda, bu çeklere ilifl-kin olarak fatura düzenlenmeyece¤igibi KDV'de hesaplanmayacakt›r(MB,2003).

Hediye çekinin özelli¤i gere¤i Ka-nun’un 17/4 (g) maddesindeKDV’den istisna tutulan “Para” ifa-desine benzedi¤inden KDV’ye tabiolmayacakt›r (Maç, 1999, 284-85).Hediye çeki karfl›l›¤›nda al›nan karfl›-l›ks›z bedeller avans niteli¤indedir.Nitekim Maliye Bakanl›¤›nca verilenbir özelgede;(MB, 2001) “Herhangibir mal teslimi ve hizmet ifas›n› gös-termeyen hediye çeklerinin verilmesiKDV yönünden vergiyi do¤uran olaygerçekleflmemektedir. Bu nedenlehediye çeki da¤›tan firmalar›n, hedi-


ye çeklerini dekont vererek belgelen-dirmeleri ve al›nan bedelleri avansolarak muhasebelefltirmeleri gere-kir.” fleklinde belirtmifltir.

Söz konusu özelgede, hediye çekleri-nin KDV’yi do¤uran bir olay› gerçek-lefltirmesi için hediye çekini da¤›tankiflinin hediye çekini kullanmak sure-tiyle mal teslimi ve hizmet ifas›ndabulunmas› oldu¤unu aç›klam›flt›r.

5422 say›l› KVK’nin 13. maddesi veGVK’nin 40. maddesi hükümlerinegöre hediye çeki ile ilgili katlan›lanmaliyetler, iflletmenin ticari kazanç el-de etmesi amac›na direkt hizmet etti-¤inden herhangi bir s›n›rlamaya tabitutulmaks›z›n kurum kazanc›n›n tes-pitinde indirim konusu yap›lacakt›r(Kartal ve Sar›su,2004, 261).

2.4.2. Hediye Çeklerinin Muhasebelefltirilmesi

Hediye çekinin kullan›c›ya teslimi iflle-mi gelir ve kurumlar vergisi aç›s›n-dan her hangi bir flekilde gelir olufl-turmaz. Bu nedenle fatura düzenle-meye gerek yoktur. E¤er fatura dü-zenlenecek olursa teslim gerçeklefl-medikçe bunun gelir olarak düflünül-mesi de do¤ru sonuçlar do¤urmaz.Bu bilgilere göre düzenlenecek malitablolar›n do¤rulu¤u flüpheli hale ge-lir.

Hediye çeki uygulamas›nda yer alanhediye çekini ç›karan iflletme ile hedi-

ye çekini sat›n alarak da¤›tan iflletme-nin biri al›m di¤eri sat›m yapt›¤›ndanfarkl› özellikte kay›t yapmalar› do¤al-d›r. Hediye çekinin oluflum sürecindebirinci aflamada ilk önce bu iflletmele-rin kay›tlar› yap›ld›ktan sonra ikinciaflamada, hediye çekini sat›n al›p da-¤›tan iflletmelerin muhasebe kay›tlar›yap›lacakt›r.

Örnek: ABC Ma¤azac›l›k A.fi. müflte-rilerine y›lbafl› hediye çeki olarak25,00YTL. tutar›nda hediye çeki da-¤›tmaya karar verir. Ma¤aza pazarla-ma müdürü X Bankas› ile görüflerekAral›k 2005 de bankan›n kredi kart›müflterilerine borç dekontu ile birlik-te hediye çeklerinin de gönderilmesikararlaflt›r›l›r. ABC Ma¤azac›l›k A.fi.hediye çekinin üzerinde ma¤aza ismi,çek tutar›, çek No’su, son kullanmatarihi vb. bilgilerle yetkilinin imzas›bulunan çek X Bankas› 10.000 kredikart› müflterilerine gönderilir.

Hediye çeklerini ç›karan iflletmelerinyapaca¤› kay›tlar:

Hediye çekini ç›karan ve satan ifllet-me aç›s›ndan söz konusu çek sat›flla-r› karfl›l›¤›nda henüz tahsil edilen tu-tar bir mal veya sat›fl olmamas› nede-niyle avans niteli¤indedir. Al›nanavans karfl›l›¤› henüz bir mal veyahizmet ifas› söz konusu olmad›¤›n-dan bu ifllem KDV’ye tabi olmayacak-t›r(Alt›nda¤, 2001, 29). Hediye çeki-nin bedeli nakit olarak tahsil edilmifl-tir.






_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 0 1 . 1 2 . 2 0 0 5 _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

1 0 0 K A S A 2 5 0 . 0 0 0 , 0 0

3 4 9 A L I N A N D ‹ ⁄ E R A V A N S L A R 2 5 0 . 0 0 0 , 0 0

349 01 Verilen Hediye Çekleri

____________________ __________________

VUK’nin 229. maddesine göre hediye çekini satan iflletmelerin, hediye çek-leri kullan›larak yap›lan al›flverifl karfl›l›¤› niha-i faturay› hediye çekini sat›n alan ve da¤›tan iflletmeler ve kifliler ad›na dü-zenlemeleri gerekir. Hediye çeki karfl›l›¤› yap›lan al›flverifllerde al›flverifli yapankiflilerin yüklendi¤i KDV gideri olmad›¤›ndan al›flverifldeki kasa fifli veya fatu-ra özel gider indiriminde kullan›lamaz. Bu nedenle söz konusu kasa fifli veyafatura üzerinde “özel gider indiriminde kullan›lamaz” fleklinde bir ifada bu-lunmal›d›r (Kartal, 2004, 264).

Hediye çekleri kullan›larak al›flverifl yap›ld›¤›nda yap›lacak kay›t;

__________________30.01.2006________________

349 ALINAN D‹⁄ER AVANSLAR 250.000,00

349 01 Verilen Hediye Çekleri

600 YURT‹Ç‹ SATIfiARI 211.864,40

391 HESAPLANAN KDV 38.135,60

__________________ ____________________

Hediye kullanarak al›flverifl yapanlara yap›lan sat›fllara iliflkin belgelerin düzel-tilerek hediye çekini sat›n al›p da¤›tan iflletmeye nihai fatura düzenlenmesi;

Yazarkasa fifli veya faturan›n iptali için yap›lmas› gereken kay›t;

__________________09.01.2006___________________

610 SATIfiTAN ‹ADELER 211.864,40

191 ‹ND‹R‹LECEK KDV 38.135,60


_______________________ _________________


Hediye çekini sat›n al›p da¤›tan iflletmeye nihai fatura düzenlenmesi kayd›;

_________________________20.01.2006___________


600 YURT‹Ç‹ SATIfiARI 211.864,40

391 HESAPLANAN KDV 38.135,60

______________________ ______________

Hediye çeklerini sat›n alarak da¤›tan iflletmelerin yapaca¤› kay›tlar:

Yukar›da belirtildi¤i gibi, iflletmelerin reklam ve tan›t›m amac›yla y›lbafl› ve di-ni bayramlarda hediye çeki da¤›t›m›nda yap›lan giderler GVK’n›n 40/1. mad-desi kapsam›nda de¤erlendirilir.

Hediye çekinin al›nmas› durumunda yap›lacak kay›t;

_______________01.12.2005_________________

136/236 D‹⁄ER ÇEfi‹TL‹ ALACAKLAR 250.000,00

100 KASA 250.000,00

____________________ ___________________

Hediye çeki uygulamas›nda üçüncü taraf olan hediye çekini alan kiflilerin çe-ki kullanmalar› ve kullan›m›na iliflkin nihai faturan›n hediye çeki sat›n al›p da-¤›tan iflletmeden gelmesi durumunda yap›lacak son kay›t;

_________________ 25.01.2006________________

760 PAZARLAMA SATIfi VE DA⁄ITIM G‹DERLER‹ 211.864,40

191 ‹ND‹R‹LECEK KDV 38.135,60

136/236 D‹⁄ER ÇEfi‹TL‹ ALACAKLAR 250.000,00

_________________ ___________________

2.5. ÇEK‹L‹fiLE HED‹YE VERME

Ticari hayatta bedelsiz teslimlerin bafl›nda çekilifl yoluyla belirlenen talihlilereverilen hediye yöntemi gelmektedir. Özellikle tüketim mallar› üreten veya ti-caretini yapan iflletmelerin yo¤un rekabet bask›s›nda sat›fllar›n› artt›rmak ve-ya belli seviyede tutmak için baflvurduklar› bir pazarlama tekni¤idir. Bu tek-nikte en çok al›flverifl yapan tüketiciye veya tüccara (toptanc› veya peraken-decilere) çekiliflle ev, araba, bilgisayar, televizyon vb. hediyeler verilir.

Kampanya, piyangolara kat›lma hakk› sa¤layan bilet, kupon, ifltirak numara-s› ve benzerlerinin sat›fla sunulmaya veya bedelsiz verilmeye baflland›¤› tarih-






t e n , k a t › l m a n › n s o n a e r d i ¤ i t a r i h e k a -d a r g e ç e n s ü r e y i , ç e k i l i fl i s e d a ¤ › t › l a -c a k i k r a m i y e l e r i k a z a n a c a k n u m a r a l a -r › n , s a y › g r u b u v e y a k i fl i l e r i n k u r a ç e -flitleriyle belirlenmesini ifadee d e r ( h t t p : / / w w w . m i l l i p i y a n -go.gov.tr/kanunyonetmelik14.html).Kampanyalar, çekiliflle belirlenen ta-lihli müflteriler veya belli tutar›n üze-rinde al›flverifl yapan bütün müflterile-re çekiliflsiz kuras›z hediye verme flek-linde düzenlenmektedir.

fiansa ba¤l› düzenlenen çekilifl kam-panyalar› 320 say›l› Milli Piyango ‹da-resi Genel Müdürlü¤ü Kurulufl ve Gö-revleri Hakk›nda Kanun HükmündeKararname hükümleri uyar›nca dü-zenlenir. Düzenlenen çekilifller Karfl›l›-¤› Nakit Olmayan Piyangolar ve Çeki-lifller Yönetmeli¤i çerçevesinde yap›-l›r.

2.5.1 Çekiliflle Hediye VermeninVergi Boyutu

Çekiliflleri, tüccara veya tüketiciye yö-nelik fleklinde ikiye ay›rmak zorunlu-dur. Çünkü kampanyalar›n nihai tü-keticiye yönelik olmas› ile toptanc›veya perakendecilere yönelik olmas›aras›nda vergisel aç›dan önemli fark-l›l›klar vard›r (Maç, ,http:// www.tur-mob.org.tr /Bas›n/Vergi Dünyas›).

‹flletmelerin tüccarlara yönelik kam-panyalar› ya ciro orant›l› prim veyaçekiliflle hediye kazanma fleklindedir.Tüccara yönelik kampanyalarda karfl›-

l›kl› teslim vard›r. Ciro primleri, pirimalan tüccar›n KDV’li faturas› ile belge-lendirilir. Çekilifl yöntemiyle tüccarla-ra verilen hediyeler de prim niteli¤inehaizdir (Maç,http://www.tur-mob.org.tr /Bas›n/Vergi Dünyas›).

Tüccar aç›s›ndan kampanyalar isterciro orant›l› prim isterse de çekilifllehediye verme fleklinde olsun karfl›l›kl›teslimler vard›r. Bun nedenle tüccarayönelik kampanyalar bu çal›flman›nkonusu de¤ildir.

Yukar›da di¤er bedelsiz teslim çeflitle-rinde yap›lan aç›klamalarda görüldü-¤ü üzere KDV’ye tabi ifllemler esas iti-bariyle mal sat›fl ve hizmet ifalar›nolup, mal ve hizmeti alan kiflilerin al›-c› veya müflteri konumunda bulun-mas› gerekir. Ayr›ca teslimin sat›fl ak-dine dayal› olmas› esast›r. Bedelsizteslim konusu olan mallar›n üçüncükifliler ile ilgili KDV’nin uygulanmas›konusu 50 Seri No.lu KDV GenelTebli¤i’nde aç›klanm›flt›r. Ancak çe-kilifl yap›lmak suretiyle bedelsiz teslimifllemi, Tebli¤de belirtilen promos-yon, eflantiyon ve numune mallarkavram›yla bire bir örtüflen kavramve ifllem de¤ildir. Çekilifl yapmak su-retiyle bedelsiz teslim Tebli¤ kapsa-m›na girmemektedir (Tolu, 2001,236). Çekiliflle müflterilerin daha faz-la al›flverifl yapmalar› teflvik edilmek-te, bedelsiz verilen mallar da iflletme-lerin oluflturdu¤u katma de¤er içindevergilendirilir. Ayr›ca çekiliflte kazan›-


lan hediyeden ötürü müflterilerdenbir bedel al›nmamakta ve mallar›n sa-t›fl fiyat› verilen hediyeden dolay› art-t›ramamaktad›r.

Çekilifller, di¤er bedelsiz teslim çeflit-lerinde de¤erlendirildi¤i gibi GVK’nin40/1 No.lu bendinin çerçevesinde ya-p›lan bütün harcamalar›n pazarlama,sat›fl ve da¤›t›m gideri olarak kabuledilmesi do¤ald›r.

Karfl›l›¤› Nakit Olmayan Piyangolar veÇekilifller Yönetmeli¤i “MP‹ ve özelkanunlardaki hükümlerden yararla-nan kurum ve kurulufllar d›fl›nda ka-lan di¤er resmi kurum ve kurulufllarile özel ve tüzel kiflilerin, nakit ve na-kit say›lan de¤erleri ikramiye olaraködemeleri 320 say›l› KHK ile yasak-lanm›fl bulundu¤undan, kazan›lan ik-ramiyelerin tamamen veya k›smen,do¤rudan ya da dolayl› biçimlerdenakit olarak ödenmesi mümkün de-¤ildir. Bu itibarla, piyango ve çekilifldüzenleyen kifli ve kurulufllar›n; kaza-n›lan ikramiyeler nedeniyle talihlilertaraf›ndan ödenmesi gereken Vera-set ve intikal Vergisi, Tafl›t Al›m Vergi-si (KDV hariç) gibi vergileri, harçlar›ve benzeri yasal yükümlülükleri ve di-¤er harcamalar› üstlenmeleri söz ko-nusu KHK'ye ayk›r› bulunmaktad›r.Kat›l›mc›lar›n herhangi bir yan›lg›yadüflmemeleri için, kazan›lan ikramiye-ler dolay›s›yla ödenmesi gereken Ve-raset ve ‹ntikal vergisi ile di¤er vergi,yasal yükümlülük ve harcamalar›n ta-lihlilere ait oldu¤u bilet, kupon, kart

ve benzerleri üzerinde belirtilmeli veayr›ca çekilifl öncesinde bu hususabas›n ve yay›n organlar› ile yap›landuyurularda da mutlaka yer verilmeli-dir.”fleklinde çekiliflin vergi boyutunuve çerçevesini aç›klam›flt›r.

2.5.2. Çekiliflle Hediye VermeninMuhasebelefltirilmesi

Yukar›da belirtildi¤i gibi çekilifl yap-mak suretiyle bedelsiz teslim 50 SeriNo.lu KDV Genel Tebli¤i kapsam›nagirmemektedir. KDV’e aç›s›ndan çe-kiliflle bedelsiz da¤›t›lan mallarla ilgilinetlik olmad›¤›ndan muhasebe kayd›konusunda üç farkl› görüfl ortaya ko-nulmufltur(Gümüflay, 2004,141).

1- Katma De¤er Vergisi Kanunu’nagöre bir ifllemin “teslim” say›labilmesiiçin “sat›fl akdinin” bulunmas› ve sat›flakdinin taraf› olarak al›c›n›n var olma-s› gerekir. Bu nedenle çekilifl ifllemle-rinde kanunun ifade etti¤i manadateslim yoktur. Yine BK’n›n 182 ve208. maddelerinde tan›mlanan be-del (semen) söz konusu olmad›¤› veVUK’n›n “teslim say›lan haller” kapsa-m›na girmedi¤i için çekilifller teslimolarak dikkate al›nmaz.

Çekiliflle talihli kifliye ürünün devri du-rumunda devir iflleminin yap›labilme-si için fatura düzenlenebilir ve düzen-lenecek faturada KDV hesaplanmaz.Çekilifl yap›ld›¤›nda mal bedeli stokhesaplar›ndan ç›kar›l›p PAZARLAMASATIfi VE DA⁄ITIM G‹DERLER‹ hesa-b›na aktar›l›r.






2- Katma De¤er Vergisi Kanunu’ndabütün ticari ifllemler bedelsiz dahi ol-sa Kanunun kapsam›na al›nm›flt›r. ‹s-tisnalar kanunda ayr›ca belirtilmifltir.Bedelsiz da¤›t›lan mallar›n bedeli çe-kilifli yapan iflletme aç›s›ndan pazarla-ma gideri oldu¤undan hesaplananKDV HESAPLANAN KDV hesab›ndagösterilecek, ayn› zamanda da ‹ND‹-R‹LECEK KDV hesab›nda gösterilerekindirim konusu yap›lacakt›r. KDV he-saplanmakla birlikte, indirim olarakdikkate al›nd›¤› için KDV oluflmaz.Söz konusu bedelsiz teslim için fatu-ra düzenlenmeli ve düzenlenecek fa-turada KDV hesaplanmas› zorunlu-dur. Teslim konusu olan mallar PA-ZARLAMA SATIfi VE DA⁄ITIM G‹-DERLER‹ hesab›na kaydedilir. Mal be-deli 600’lü hesaplara gelir kaydedilir.Stok hesaplar›nda görülen mal bede-li ise SATILAN T‹CAR‹ MAL MAL‹YET-LER‹ hesab›na aktar›l›r.

3- ‹kinci görüflteki aç›klamalardanötürü hesaplanan KDV’yi de göste-ren fatura düzenlenmelidir. Fatura-da çekiliflin bedeli 600’lü hesaplaragelir kaydedilmelidir. KDV ise HE-SAPLANAN KDV hesab›nda gösteril-melidir. KDV dahil çekilifl bedeli PA-ZARLAMA SATIfi VE DA⁄ITIM G‹-DERLER‹ hesab›na al›nmal›d›r. Stokhesab›nda görülen mal bedeli de SA-TILAN T‹CAR‹ MAL MAL‹YETLER‹ he-sab›na kaydedilir.

Çekiliflte yap›lan ifllemler “vergilendi-rilme ifllemlerin gerçek mahiyetinin

esas olmas›” (VUK Mad.3/B) ilkesiçerçevesinde 50 Seri No.lu KDV Ge-nel Tebli¤i kapsam›nda mütalaa edi-lerek KDV hesaplanmamal›d›r (To-lu,2001, 143; Gümüflay, 2004,237).

Çekiliflle bilgisayar, televizyon gibitescil gerektirmeyen ve de¤eri yük-sek olmayan ürünler verilirse bu he-diyelerin muhasebe kayd› promosyonürünlerinde oldu¤u gibi yap›l›r. Çeki-liflle verilen ürünlerin promosyonürünlerindeki gibi KDV karfl›s›nda ikifarkl› durumu vard›r. Al›nd›¤›nda D‹-⁄ER STOKLAR hesab›na, al›c›ya tes-lim de ise PAZARLAMA SATIfi VEDA⁄ITIM G‹DERLER‹ hesab›na aktar›-l›r.

Çekiliflle ev, araba gibi de¤eri yüksektescil gerektiren ve Milli Piyango ‹da-resinden izin al›nan çekilifllerin kayd›farkl› yap›l›r. Karfl›l›¤› Nakit OlmayanPiyangolar ve Çekilifller Yönetmeli¤in-de belirtildi¤i gibi ÖTV ve KDV hariçtüm yasal yükümlülükler talihli tara-f›ndan ödenir. Ticari kurulufllar çekilifldüzenleme izin formunda eflya ve ta-fl›tlara iliflkin ürünün markas›, modeli,güncel sat›fl de¤eri ve ÖTV ve KDVtutar›n› belirten fatura veya profor-ma faturay› bildirmek zorundad›r.

Talihli ad›na ilgili hediyenin faturas›tanzim edilir. Fatura üzerine hediyeveren iflletme Milli Piyango ‹daresin-den ald›¤› izin belgesinin tarih ve sa-y›s› yaz›larak, ilgili firma taraf›ndanhediye mal› oldu¤u fatura üzerinde


belirtilir. ‹flletme talihli ad›na tanzim edilen faturan›n noter onayl› bir örne¤i-ni ve Milli Piyango ‹daresinden ald›¤› izin belgesine ekleyerek muhasebeleflti-rilir.

ABC ‹flletmesi sat›fllar›n› art›rmak için Ford marka 30.000,00YTL de¤erindekiarac› çekiliflle hediye olarak verecektir. ‹flletme çekilifl tarihi olarak 11.08.2006tarihini belirlemifltir.

Çekiliflin yap›laca¤› tarihe kadar hediye araçla ilgili herhangi bir muhasebekayd› yap›lmayacakt›r. Ancak çekiflin yap›laca¤› tarihte ise afla¤›daki kay›t ya-p›lacakt›r.

____________________11.08.2006____________________

760 PAZARLAMA SATIfi VE DA⁄ITIM G‹DERLER‹ 30.000,00

100 KASA 30.000,00

____________________ / ____________________

Hediye olarak verilen arac›n KDV’si ile ÖTV’si arac›n kendi fiyat›na ilave edi-lerek toplam gider PAZARLAMA SATIfi VE DA⁄ITIM G‹DERLER‹ hesab›na al›-n›r.

SONUÇ

Tüketim al›flkanl›klar› sürekli de¤iflime u¤ramaktad›r. Bu de¤iflime paralel ola-rak tüketime konu olan mal ve/veya hizmetin pazarlama fleklide de de¤iflimyaflanmaktad›r. ‹flletmeler sat›fllar›n› art›rmak amac›yla çeflitli pazarlama yön-temleri kullanmaktad›r. Son y›llarda iflletmelerin uygulad›klar› sat›fl art›r›c›yöntemlerin bafl›nda bedelsiz teslim çeflitleri gelmektedir. Promosyon ürünle-rî, numune ve eflantiyonlar›n katma de¤er vergisi karfl›s›ndaki durumu 50 Se-ri No.lu KDV Genel Tebli¤’de aç›klanm›flt›r.

KDV’ye tabi olan ifllemler esas itibariyle sat›fl niteli¤indeki mal teslimleri vehizmet ifalar›d›r. Mal tesliminde ve hizmet ifas›nda KDV hesaplanmas› içinmal› teslim alan veya hizmetten yararlanan kiflilerin al›c› veya müflteri konu-munda bulunmas› ve teslimin sat›fl akdine dayanmas› gerekir. Bedelsiz teslim-lerde her iki koflul olmad›¤›ndan teslimler ticari teamüle uygun nitelikte vemiktarda olmas› ve ayr›ca sat›fla konu olmayacak flekilde verilmesi kofluluylaKDV hesaplanmayacakt›r.

Tebli¤ iflletmelerin çekilifl yoluyla bedelsiz verdikleri hediyelerin vergiye tabiolup olmad›¤› konusuna yer vermemifltir. Bu nedenle çekiliflle hediye verilenmallar, Tebli¤ kapsam›nda ki promosyon ve/veya eflantiyon kapsam›nda mal-lar olup olmad›¤› Maliye Bakanl›¤› taraf›ndan netli¤e kavuflturulmal›d›r. Bu






nedenle bedelsiz teslim ilgili yap›lanifllemlerde baz› durumlarda MaliyeBakanl›¤›’n›n görüflünün al›nmas›ndayarar vard›r.

Bedelsiz sat›fllar GVK’nin 40/1. mad-desi ve KVK’nin 13. maddesi aç›s›n-dan ayni pazarlama gideri olarak ka-bul edildi¤inden bedelsiz sat›fllar ne-deniyle yüklenilen KDV, Kanunun 29ve 34. maddelerindeki esaslar çerçe-vesinde indirim konusu yap›labilecektir.

Uygulamada bedelsiz teslim konusuolan mallar›n al›fl›nda hangi hesab›nborçland›r›laca¤›nda da karmaflagözlenmektedir. ‹flletmeler genellikleT‹CAR‹ MALLAR hesab›na kay›t yap-maktalar. Oysa D‹⁄ER STOKLAR he-sab› borçland›rmas› bilanço ilkeleri-ne, muhasebenin temel kavramlar›nave Tekdüzen Muhasebe Sisteminegöre daha uygun olacakt›r. Bedelsizteslimler al›nd›¤›nda D‹⁄ER STOKLARhesab›na, al›c›ya teslim de ise PA-ZARLAMA SATIfi VE DA⁄ITIM G‹-DERLER‹ hesab›na aktar›l›r.

KAYNAKÇA

Akdo¤an, Nalan ve Sevilengül Or-han,(2003) Tekdüzen muhasebe siste-mi uygulamas›. Ankara: Gazi Kitabevi.

Aktafl, Mehmet Ali, (2006) “Hediye (al›fl-verifl) çekleri- muhasebe uygulamas› ve kon-trol sistem önerisi”,[çevrimiçi] www.malianaliz.com, Ankara, (Mart

Alt›nda¤, Mehmet,(2001) “Hediye çekiuygulamas›, gider kayd› ve muhasebe-si”,Yaklafl›m,Y›l:9 (Ocak) Say›:97

Bilici, Nurettin, (2005) Vergi hukuku, 10.bs. Ankara: Seçkin.

Bozer, Ali ve Göle, Celal, (2004) K›ymet-li evrak hukuku [y.y.]Banka ve TicaretHukuku Araflt›rma Enstitüsü.

Do¤an, Hasan, (1997) “Promosyon,eflantiyon, numune ve mal fazlas› gibibedelsiz mal al›m-sat›mlar›n›n belgelendi-rilmesi, muhasebesi ve KDV uygulamala-r›,” Mükellefin Dergisi, Say›:59, (Kas›m)

Gümüflay, Serdar,(2004) “Çekilifl yap›l-mak suretiyle nihai tüketicilere bedelsizverilen mallar›n boyutu” Yaklafl›m,Y›l.12 (fiubat) Say›:134

Kartal, Levent ve Sar›su, Erhan,(2004)“Vergi, muhasebe ve belge düzeni bo-yutlar›yla hediye çekleri” Yaklafl›m,Y›l:12 (Aral›k) Say›:144.

Kendigelen, Abuzer, (2004) Çek huku-ku, ‹stanbul: Beta.

K›z›lot, fiükrü,(1998) “KDV Kanunu veuygulamas›” Yaklafl›m, Cilt:I

Maç, Mehmet,(1999) Kurumlar vergisi‹stanbul: Denet Yay›nc›l›k.

Maç, Mehmet [t.y.]Sat›fl Art›rma Amaçl› He-diye Kampanyalar›, [çevrimiçi] http://www.turmob.org.tr/ Bas›n/ Vergi Dünyas›

MB ‘nin 26.01.2001 tarih ve 5166 Say›l›Özelgesi

MB’n›n 06.03.2003 tarih ve KDV.MUK.B.07.4.DEF.0.34.18.03.1190 Özelgesi

MB 50 Seri Nolu Genel Tebli¤i; 25.12.1995tarih ve 22504 say›l› Resmi Gazete

Öncel, Mualla, Kumrulu, Ahmet, ve Ça-

¤an, Nami, (2005) Vergi hukuku, göz.Geçr. De¤ifll.13.bs. Ankara: Turhan Kitabevi.

Özbek, Aziz, (2000) “Reklam amaçl› bedelsizteslimler ve yeni bir KDV istisnas› : (Bedelsiz tes-limlerde KDV kalkt› m›?)”, Yaklafl›m Say›: 96

Resmi Gazete (1995) 25.12.1995 Ta-rihli ve 22504 Say›

fiaban, Nihal, (2004) Özel kesim vergihukuku, ‹stanbul: Der Yay›nlar›.

fiiflman, Bülent, (2003) “Promosyonürünleri, numune ve eflantiyonlar›nKDV, gelir ve kurumlar vergisi karfl›s›nda-ki durumu ve muhasebe kay›tlar›”, VergiDünyas› Say›:367, (Kas›m)

Tek. Ömer Baybars (1997): Pazarlama‹lkeleri, ‹zmir: [yayl. y.]

Timur, Mehmet,(1997) “Y›lbafl› eflanti-yonlar›n› gelir vergisi ve KDV karfl›s›ndakidurumu ve muhasebelefltirilmesi”, Yak-lafl›m, Y›l:5 (Aral›k) Say›:60.

TOBB (1992), Vergi Özel ‹htisas Ko-misyonu Raporu, Ankara: TOBB Yay›nlar›.

Tolu, Abdullah, (2001) “Firmalar›n Sat›fl-lar›n› Art›rmak Amac›yla Çekiliflle HediyeVermelerinde KDV” Yaklafl›m, Y›l:9 (Ha-ziran) Say›:102.

Tolu, Abdullah,(2002) “Hediye ÇekininKatma De¤er Vergisi Karfl›l›ndaki Duru-mu”, Yaklafl›m. Y›l:10 (Ocak) Say›:109.

Tolu, Abdullah,(2003) Y›lbafl› Eflantiyon-lar›n›n Gider Kaydedilmesi ve KDV Karfl›-s›ndaki Durumu, Yaklafl›m, Y›l:11, (Ocak)Say›:121.

Yükçü, Süleyman ve Yükçü, Canan,(2004) “Numune mallar ve muhasebe ka-y›tlar›”, Yaklafl›m, Y›l:12, (Haziran) Say›,138.

Yükçü, Süleyman,(1998) “Eflantiyon Mal-lar›n Gider Kayd› ve KDV”, Yaklafl›m,Y›l:6 (Aral›k) Say›:72

http://www.millipiyango.gov.tr/ka-nunyonetmelik14.html




Documents

BEDELS‹Z TESL‹MLER‹N VERG‹ BOYUTU VE MUHASEBE KAYITLARIarchive.ismmmo.org.tr/docs/malicozum/76MaliCozum/4abdul... · 2015. 8. 11. · mali ÇÖZÜM 69 ‹SMMMO Yay›n Organ›