Besin Toksikolojisi HAZIRLAYANLAR

Ayşe Gizem Aydoğdu İlayda Uçar

Ceren Türkoğlu Merve Çavdar

Günay Kocakaplan Merve Es Avni Sevindi Deniz Akyüz

Veteriner ilaçları ve Pestisitler

Pestisitler ve veteriner ilaçlari

Slayt Akış

• Pestisit nedir

• Pestisit türleri

• Veteriner ilaçları nedir

• Gıdalardaki kontaminantlar (veteriner ilaçları)

• Pestisitlerin ve veteriner ilaçlarının toksik etkisi

• Hammadde tanımı

• Ürün tanımı

• Tehlike tanımlama

• Tehlike analizi

• Risk analizi

• Kontrol önlemlerinin sınıflandırılması

• HACCP planı

Pestisitler, Veteriner ilaçları nedir ve nelerdir?

Pestisitler

Pestisit, zararlı organizmaları engellemek, kontrol altına almak ya da zararlarını azaltmak için kullanılan madde ya da maddelerden oluşan karışımlardır.Pestisit, kimyasal bir madde, virüs ya da bakteri gibi biyolojik bir ajan, antimikrobik, dezenfektan ya da herhangi bir araç olabilir. Zararlı organizmalar, insanların besin kaynaklarına, mal varlıklarına zarar veren, hastalık yayan böcekler, bitki patojenleri, yabani otlar, yumuşakçalar, kuşlar, memeliler, balıklar, solucanlar ve mikroplar olabilir. Her ne kadar pestisitlerin kullanılmasının bazı yararları olsa da insanlar ve diğer hayvanlar için potansiyel toksisiteleri nedeniyle bazı sorunlar da yaratabilir.

Her ne kadar ismi bize yabancı gelse de yaşamımızda çokça karşılaştığımız Pestisitler; sebze ve meyvelerin doğada zarar görmeden yetişmesi ve yaşam alanlarımızın zararlı mikroorganizmalardan arınması gibi konularda fayda sağlamasının yanında kullanım yanlışlığına bağlı olarak insan sağlığı açısından büyük bir tehdit oluşturabilmektedir

Türleri

Pestisitler

İnsaktisid : Böcek, haşerelere karşı kullanılan ilaçlardır. Fungusid : Funguslara (Mantar) karşı kullanılan ilaçlardır. Herbisit : Yabancı otlara karşı kullanılan ilaçlardır. Mollusid : Yumuşakçalara karşı kullanılan ilaçlardır. Rodentisit(Rodensid) : Kemirgenlere karşı kullanılan ilaçlardır. Bakterisid: Bakteri öldürücüler Ahicide: Kuş öldürücüler Herbisid: Yabancı otlara karşı kullanılan ilaçlardır. Nematisid: Nematotlara karşı kullanılan ilaçlardır. Akarisid (Miticid) : Akarlara karşı kullanılan ilaçlardır. Defoliantlar: Yaprak dökücüler

Tanım

Veteriner ilaçları

• Veteriner ilaçları günümüzde, sıklıkla hayvan hastalıklarının tedavisi, büyüme ve gelişimin hızlandırılması, hastalıklardan korunma ile hayvanlarda davranış değişikliklerinin sağlanması amacıyla kullanılmaktadır. Bu ilaçlar, hayvan sağlığına olumlu etkiler sağlamasının yanında yüksek doz ve yanlış kullanıma bağlı olarak hayvansal gıdalarda kalıntı sorunlarına neden olabilmektedir. İlaç kalıntıları, duyarlı tüketicilerde alerjik sorunlar oluştururken, özellikle antibiyotik kapsamındaki veteriner ilaçları, dirençli patojen mikroorganizmaların gelişmesine neden olabilmektedir. Dirençli mikroorganizmaların hayvansal gıdalardan tüketicilere geçmesinden sonra, insanlarda oluşan enfeksiyonların tedavisinde büyük zorluklar yaşanmaktadır. Halk sağlığının korunmasına yönelik, ilaçların hayvanlarda metabolize olmasını sağlayan yasal bekletme süresi uygulanmasından sonra hayvanların kesimi zorunludur. İlaç kalıntılarının zararlı etkilerini önlemek amacıyla Avrupa Birliği tarafından hayvansal kaynaklı gıda maddelerinde ''Veteriner İlaçlarının Maksimum Kalıntı Limitleri'' belirlenmiş olup, Ülkemizde de bu yönetmelik geçerlidir. Kalıntı sorunun kontrolüne yönelik kamuoyunun bilinçlendirilmesinin yanında, halk sağlığının korunması amacıyla veteriner hekimler, hayvan yetiştiricileri, hayvansal gıda üreticileri, ilaç üreticileri, dağıtıcıları, satıcılarının önemli rolü ve sorumlulukları bulunmaktadır.

Türleri

Veteriner ilaçları

VİENROCİN 80: Etçi tavuk ve hindilerde enrofloksasine duyarlı mikroorganizmaların neden olduğu solunum sistemi ve sindirim sistemi enfeksiyonlarının tedavisi amacı ile kullanılır. ERİTROVİM %50.9: Tavuklarda kronik kronik solunum hastalığı (CRD), Synovitis, enfeksiyöz sinusitis, enfeksiyöz koriza ve nonspesifik enteritislerin tedavisi için kullanılır. KOLİMİN %10: Kuzu, buzağı ve tavuklarda başta E.coli ve Salmonella’lar olmak üzere gram negatif bakterilerden kaynaklanan sindirim sistemi enfeksiyonlarının sağaltımında kullanılır. LİNAR %40: Tavuklarda gram pozitif ve bazı gram negatif bakterilerle mikoplazmaların yol açtığı Airsacculitis, nekrotik enteritis (Cl. perfringens) ve dermatitisin tedavisinde kullanılır. VİMAMEC %0.2: Vimamec %0.2 Oral Toz Nip, Atlantik somonlarda (Salmo salar), Gökkuşağı alabalıklarında (Oncorhynchus mykiss) deniz bitlerinin (Lepeophtheirus salmonis, Caligus sp.) tüm gelişme evreleri tarafından oluşturulan parazit enfestasyonlarının tedavisinde kullanılır. VİMFLOR-B %50: Tatlı (alabalık, sazan) ve tuzlu su balıklarında (çipura, levrek, kalkan, somon, mercan) hastalık etkeni olan Gram pozitif ve Gram negatif çok sayıda bakteri üzerine etkilidir. VİMOXY-B %75.5: Kültür balıkçılığı için yetiştirilen tatlı ve tuzlu su balık türlerinde aşağıdaki hastalıkların tedavisi amacıyla kullanılır. VİMİSİN-B %70: Tatlı su ve deniz balıklarında gram (+) ve gram (–) etkenler tarafından oluşturulan hastalıklarda kullanılır. DİAZPRİM %50: Başlıca tatlı su ve tuzlu su balıklarında (çipura, levrek, alabalık) duyarlı bakteriler tarafından meydana getirilen enfeksiyonların tedavisi amacıyla kullanılır.

İnsanoğlu, geçmişten günümüze kadar hayvanları avlamak veya evcilleştirmek suretiyle beslenme ihtiyacının bir kısmını karşılamaya çalışmıştır. Doğada serbest yaşayan av hayvanlarında, veteriner tıbbi ürün kalıntısından söz edilemez, ancak evcilleştirilen ve gıda amaçlı olarak yetiştirilen hayvanlarda durum farklıdır.

Gıdalardaki kontaminantlar (Veteriner ilaçları)

Veteriner ilaçları

Gıda kontaminantları

• Hayvanlarda hastalıkların önlenmesi ile yemden yararlanmanın artırılması veya gelişmenin hızlandırılması amacıyla ilaç kullanımı günümüzde vazgeçilmez bir uygulama haline gelmiştir. Veteriner ilaçlarının kullanımı konusu kamuoyunun ilgisini çekmekte ve tartışma konusu olmaktadır. Ancak, modern hayvancılık tekniklerinde bu ilaçların kullanımı kaçınılmazdır. Bu ilaçlar, hayvan sağlığına olumlu etkiler sağlamasının yanında yüksek doz ve yanlış kullanıma bağlı olarak hayvansal gıdalarda kalıntı sorunlarına neden olabilmektedir.

• İlaç kalıntıları, duyarlı tüketicilerde alerjik sorunlar oluştururken, özellikle antibiyotik kapsamındaki veteriner ilaçları, dirençli patojen mikroorganizmaların gelişmesine neden olabilmektedir. Dirençli mikroorganizmaların hayvansal gıdalardan tüketicilere geçmesinden sonra, insanlarda oluşan enfeksiyonların tedavisinde büyük zorluklar yaşanmaktadır.

• Gıda olarak kullanılabilecek hayvanlarda ilaç kullanımı söz konusu olduğu sürece, et, süt, yumurta, bal gibi gıdalarda ilaç kalıntılarının bulunması güncelliğini koruyacaktır.

Veteriner ilaçları

Gıda kontaminantları

• Bu durumda, veteriner hekimliği ilaçlarının hayvanlarda bilinçli ve kontrollü kullanımı ile hayvansal gıda maddelerinin ilaç kalıntılarıyla kirlenme tehlikesi ve boyutu en aza indirilebilir. Unutulmaması gereken durum tolerans düzeyinin üzerindeki kalıntıların tüketici sağlığı yönüyle büyük risk teşkil etmesidir.

• Tüketici sağlığının etkin biçimde korunabilmesi için her çeşit hayvansal gıdada bulunacak ilaç kalıntısı çeşitlerinin ve kirlenme düzeylerinin sınırlandırılması son derece önem taşımaktadır.

• Veteriner ilaçları, büyükbaş, küçükbaş, kanatlılar gibi gıda amaçlı yetiştirilen tüm hayvanlar için ruhsatlı olmak ve talimatlarına uygun kullanılmak zorundadır. Bunların ruhsatları Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından verilmektedir.

2005 yılında yayımlanan “Canlı Hayvanlar ve Hayvansal Ürünlerde Belirli Maddeler ile Bunların Kalıntılarının İzlenmesi İçin Alınacak Önlemlere Dair Yönetmelik”ile hayvansal orijinli gıdalarda kalıntı izleme çalışmalarına başlanmıştır. Güncellenen bu yönetmeliğe göre, veteriner tıbbi ürünler bir sonraki slaytlardaki gibi iki gruba ayrılmaktadır.

Veteriner ilaçları sınıflandırılması

Grup A – Anabolik etkiye sahip maddeler ve kullanımına izin verilmeyen maddeler

Veteriner ilaçlarının sınıflandırılması

• Stilbenler, stilben türevleri ve bunların tuzları ve esterleri(gıda değeri olan hayvanlara uygulanması ile bu amaçla imali, ithali, piyasaya veya kullanıma arz edilmeleri yasaktır.)

• Antitroid ajanları

• Steroidler(veteriner hekim tarafından gıda değeri olan hayvanlara sadece tedavi ve zooteknikal amaçla uygulanabilir. Bu hayvanlar ancak ilaç kalıntı arınma süreleriyle ilgili tahditlere uyulduktan sonra kesime sevk edilebilirler.)

• Zeranol içeren resorsilik asit laktonları

• Beta agonistler ( veteriner hekim tarafından olmak kaydıyla; sadece ineklere tokoliz amacıyla uygulanabilir.)

• Hangi seviyede olursa olsun tüketici sağlığını tehlikeye sokan ve gıdalarda hiçbir seviyede bulunmaması gereken farmakolojik aktif maddeler

Grup B - veteriner ilaçları ve bulaşanlar

Veteriner ilaçlarının sınıflandırılması

1. Sülfonamidler ve kinolonları da içeren antibakteriyal maddeler

2. Diğer veteriner ilaçları

• Antihelmintikler

• Nitroimidazolleri de içeren antikoksidiyaller c. Karbamatlılar ve piretroidler

• Sedatifler

• Steroid olmayan antienflamatuvar ilaçlar

• Diğer farmakolojik aktif maddeler

3. Diğer maddeler ve çevresel bulaşanlar

• PcBleri de içeren organik klorlu bileşikler

• Organik fosforlu bileşikler

• Kimyasal elementler

• Mikotoksinler

• Boyalar Diğerleri

Pestisitlerin Sağlık Üzerine EtkileriPestisitlerin ve veteriner ilaçlarının toksit etkisi

Dünyada toplam ilaç kullanımı ve toplam dünya nüfusu düşünüldüğünde; 0.5 kg/birey/yıl ya da 1.4g/birey/gün tarım ilacı hesaplanmıştır. Sadece gelişmekte olan ülkelerde yılda 37 000 kanser olgusunun tarım ilaçlarından kaynaklandığı düşünülmektedir.

Pestisit kullanımının dezavantajları• Aşırı ve bilinçsiz kullanım sonucu artan pestisit tüketimi çevre kirlenmesi ve insan sağlığı

açısından çeşitli sorunların ortaya çıkmasına yol açmıştır. Bu sorunlar:

A. Pestisitler kanser, doğum anormallikleri, sinir sistemi zararları ve uzun dönemde oluşan yan etkilere neden olurlar,

B. Pestisitler ve parçalanma ürünleri toksit maddeleri içerirler,

C. Parçalanma ürünlerinden bazıları ana pestisitten daha toksik ve kalıcıdır,

D. Uygulanan pestisite ve uygulama koşullarına bağlı olarak, çevre kirliliğine neden olmaktadır,

E. Aşırı buharlaşabilenler soluduğumuz havayı kirletmektedir.

F. Aşırı kullanımı organizmalarda ilaca karşı direnç oluşturmakta, pestisit uygulaması başarısız olmaktadır,

G. Hedef alınan ve alınmayan zararlıların doğal düşmanlarını ve faydalı organizmaları da öldürerek yeni salgınlar oluşturmaktadır.

Akış Şeması

Rework

Rework(Fermantasyon)

Hammadde tanımı

Ürünler Bal

TanımBitki nektarlarının, bitkilerin canlı kısımlarının salgılarının veya bitkilerin canlı kısımları üzerinde yaşayan bitki emici böceklerin salgılarının, bal arısı tarafından toplandıktan sonra kendine özgü maddelerle birleştirerek değişikliğe uğrattığı, su içeriğini düşürdüğü ve petekte depolayarak olgunlaştırdığı, doğası gereği kristallenebilen doğal ürünü

Referans Türk Gıda Kodeksi

Fiziksel özellikler Rengi saydamdan başlayıp koyu kırmızıya kadar ,sarı,kırmızımsı,kehribar,kahverengi yeşilimsi,Tat :kendine özgü tadı vardır

Kimyasal özellikler Bitki koruma ürünleri, veteriner ilaçları, HMF, diyastaz enzim aktivitesi, kristalleşme

Biyolojik özellikler C.Botulinum, mayalar

İçindekiler fruktoz,sakkaroz ,glukoz,organik bileşikler ,enzimler ve polen

Orijin Yerli

Depolama koşuluballar, paketleme/dolum noktasından tüketiciye ulaştırılana kadar tüm aşamalarda temiz ve kuru yerlerde kokulardan ari biçimde, doğrudan güneş ışığından korunacak ve 25 °C’yi aşmayacak şekilde muhafaza edilir..

Raf ömrü Doğrudan güneş ışığı almayıp nemsiz, kuru bir ortamda, 25 dereceyi aşmayacak şekilde ömür boyu saklanabilir.

Hazırlama şekli Kapağı açıldıktan sonra herzaman tüketilebilir

Ambalaj Cam kavanoz

Özel dağıtım koşulu Doğrudan güneş ışığı almayıp, nem kapmayacak şekilde taşınmalıdır.

Ürün tanımı

Ürünler Bal

TanımBitki nektarlarının, bitkilerin canlı kısımlarının salgılarının veya bitkilerin canlı kısımları üzerinde yaşayan bitki emici böceklerin salgılarının, bal arısı tarafından toplandıktan sonra kendine özgü maddelerle birleştirerek değişikliğe uğrattığı, su içeriğini düşürdüğü ve petekte depolayarak olgunlaştırdığı, doğası gereği kristallenebilen doğal ürünü

Satış bilgileri İç ve dış piyasa

Fiziksel özellikler Rengi saydamdan başlayıp koyu kırmızıya kadar ,sarı,kırmızımsı,kehribar,kahverengi yeşilimsi,Tat :kendine özgü tadı vardır

Kimyasal özellikler Bitki koruma ürünleri, veteriner ilaçları, HMF, diyastaz enzim aktivitesi, kristalleşme

Biyolojik özellikler C.Botulinum, mayalar

İçindekiler fruktoz,sakkaroz ,glukoz,organik bileşikler ,enzimler ve polen

Orijin Yerli

Depolama koşuluballar, paketleme/dolum noktasından tüketiciye ulaştırılana kadar tüm aşamalarda temiz ve kuru yerlerde kokulardan ari biçimde, doğrudan güneş ışığından korunacak ve 25 °C’yi aşmayacak şekilde muhafaza edilir..

Raf ömrü Doğrudan güneş ışığı almayıp nemsiz, kuru bir ortamda, 25 dereceyi aşmayacak şekilde ömür boyu saklanabilir.

Hazırlama şekli Kapağı açıldıktan sonra herzaman tüketilebilir

Ambalaj Cam kavanoz

Tüketici profili Genel tüketici

Tehlike Tanımlama

Tehlike analizi

Kontrol önlemlerinin sınıflandırılması

• Kontrol önleminin tehlike seviyesi ve oluşma olasılığı üzerine şiddeti yüksek midir? EVET

• Kontrol önleminin uygulamasında hata oluşma olasılığı yüksek midir? HAYIR

• Kontrol önlemi bu tehlike için son kontrol yöntemi midir? EVET

• Kontrol önlemi bu tehlike için oluşturulmuş tek kontrol yöntemi midir? EVET

• Kontrol önlemleri tehlikeyi yok etmek veya gerçekleşme olasılığını kabul edilebilir seviyelere indirmek için özellikle mi tasarlanmıs? EVET

Haccp planı

Aşama Tehlike Kontrol önlemi Kritik limit Ne Nasıl Kim Sıklık Kayıt Düzelt-

meler

Isıl işlem Hmf artışıFazla ısıya maruz

bırakmamak ya da direkt ısıya maruz

bırakmamak

24 celsius (Ayda 0,5-1 )

Isı

Higrometre ve

termometre

Depolamadan

sorumlu kişi

Günde 1 kere

Kayır defteri

Uygun koşullar

oluşturulması

Kavanoza dolum/ Nakliye dağıtım

Ürüne ağır metal veya kimyasal bulgular

Bal paketlenirken ve satış

sunulmadan önce kontrol etmek

1mm Cam kırığı Görerek

Paketlemeden

sorumlu kişi

Paketleme esnasında

Kayıt defteri

Olası durumda kavanoz

değişikliği

Kavanoza dolum

Amitraz kalıntıları

ISIL İŞLEME ALINMADAN ÖNCE FİZİKSEL ÖZELLİK, ERİME NOKTASI VE ÇÖZÜNÜRLÜĞÜNE BAKILARAK KONTROL ETMEK.

200 ug/kg Amitraz

Termometre, higrometre,m

agnetik karıştırıcı ve

ısıtıcı

Paketlemeden

sorumlu kişi

Dolum esnasında

Kayıt defteri

Olası amitraz görülmesinde

ürünler ekstraksiyona

alınmalıdır.

KAYNAKLAR

• https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/12/20051217-9.htm

• https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=34459&MevzuatTur=9&MevzuatTertip=5

• https://www.ggd.org.tr/resim2/bal_hijyen_kitabi_2009.pdf

• http://www.balder.org.tr/sunumlar/Bal_hijyen_rehberi_tanitimi_(No_1).pdf

• https://arastirma.tarimorman.gov.tr/aricilik/Belgeler/dergi/10.Sayi.pdf#page=19