Bezrobocie, pracocholizm, zespół

wypalenia zawodowego, mobbing i inne

problemy etyczne związane z pracą

Marek Kośmicki

Warszawa

Warszawskie Spotkania Bioetyczne – Część czwarta

XVIII Spotkanie – 1 marca 2012 r.

Bezrobocie, jako przyczyna

stresu psycho-społecznego

Badania wpływu bezrobocia lub niedostatecznego zatrudnienia na

stan zdrowia ludności nie są liczne, nawet jeżeli brać pod uwagę

piśmiennictwo światowe.

Badania pilotowe Fagina* z Londynu ujawniły jednak, że wśród

ludzi, którzy nie mogą podjąć pracy stwierdza się częstsze

występowanie depresji, astmy, bólów głowy i bólów pleców.

*Fagin L. Unemployment and health in families: case studies based on family interviews - a

pilot study. London, Department of Health and Social Security, 1981.

Bezrobocie, jako przyczyna stresu psycho-społecznego

Rodzina, która dotychczas żyła dostatnio, której główny żywiciel stracił

pracę jest zmuszona zmienić styl życia i podlega szeregowi stresów.

Presja, żeby w swoim środowisku wyglądać tak jak dotychczas sprawia,

że wiele matek głoduje, żeby dzieci były dobrze odżywione.

Ludzie starsi rezygnują z posiłków, jeżeli sprawa trwa dłużej ujawniają

się u nich niedobory witaminowe, ale kupują nowe ubrania, żeby

wyglądać dobrze wobec swoich sąsiadów.

U młodzieży świadomość, że nie mogą pozwolić sobie na lepsze życie

prowadzi często do nieprawidłowych zachowań społecznych.

Bezrobocie, jako przyczyna

stresu psycho-społecznego

Badania statystyczne prowadzone na szeroką skalę w Stanach

Zjednoczonych oraz w Anglii i Walii w latach 1936 - 1976

wykazały, że wskaźnik samobójstw i morderstw wzrastał w ciągu

roku, w którym zanotowano wzrost bezrobocia, podczas gdy zgony z powodu chorób serca zaczynały wzrastać od 2 do 3 lat po wzroście

bezrobocia i wpływ ten utrzymywał się przez 10 do 15 lat *.

Dlatego niektórzy w sposób hasłowy mówią, że "bezrobocie zabija" **.

*Brenner M.H.: Mortality and the national economy. A review and the experience of England and Wales, 1936 - 1976. Lancet, 1976, 2 (8142):

568-573.

**O'Neill P.D.: Health Crisis 2000, WHO Regional Office for Europe, Copenhagen, 1982, pp 138-139.

Po latach kryzysu ekonomicznego w Europie, w 1938 roku, Tomaszewski [*] opisał

trzy główne postawy uczuciowe bezrobotnych wobec życia:

Niezłamanych, Zrezygnowanych i Złamanych.

Niezłamani

mają poczucie, że powodzi im się jeszcze stosunkowo nieźle. Mają

dość dużo chwil pogodnych, nie przeżywają specjalnie wiele

uczuć przykrych. Mają nadzieję, że położenie ich się poprawi i

snują plany na przyszłość. Aktualne ich potrzeby w stosunku do

dawnych potrzeb są zmniejszone, zdradzają jednak pewne

zainteresowania intelektualne, czytają książki i gazety. Dbają o

dom i o dzieci. Przestrzegają, żeby w domu był porządek, żeby

dzieci były ubrane, nakarmione, mogły chodzić do szkoły. Są

aktywni, czynią starania o polepszenie sobie bytu, o znalezienie

sobie jakiejś pracy.

*Tomaszewski T.: Bezrobocie jako zagadnienie psychologiczne. Wydawnictwo Koła Naukowego Asystentów

Uniwersytetu Jana Kazimierza. Nakładem Księgarni R. Schweitzera, Lwów, 1938, 1-46.

Zrezygnowani

Zrezygnowani mają poczucie, że jest źle, że położenie ich jest

ciężkie. Zachowują jednak spokój i nie rozpaczają. Można u nich

zaobserwować chwile radości i przebłyski dobrego humoru. Brak

nadziei na polepszenie się położenia i brak planów na przyszłość.

Zrezygnowani sądzą, że w ich położeniu nic nie da się zrobić, że

po prostu trzeba czekać. "Rząd winien jest naszemu położeniu,

niech rząd dba o nas" mówią niektórzy. Nie ma u nich jednak

wyraźnej obawy przed przyszłością. "Niemożliwe, żeby wszyscy

zginęli". Potrzeby ich są ograniczone do minimum egzystencji.

Brak zainteresowań intelektualnych, nie związanych z troską o byt.

Dużo myśli poświęcają temu, jak wyżyć przy obecnych środkach.

Dbają o dom i o dzieci. Mała aktywność, brak prób polepszenia

swej sytuacji.

Złamani Złamani mają poczucie, że jest bardzo źle i w

związku z tym przeżywają stany depresji:

rozpaczają lub siedzą apatyczni.

Zupełny brak nadziei, a nawet przeciwnie -

przekonanie, że w przyszłości będzie jeszcze gorzej. Brak planów

nawet na najbliższe dni, za to częste porównywania teraźniejszości

z lepszą przeszłością.

Anarchia potrzeb. Złamani nie odróżniają potrzeb ważniejszych i mniej

ważnych, kierują się potrzebami chwili. Brak prób rozsądnego

gospodarowania. Prowadzą gospodarkę irracjonalną, spożywają od

razu wszystko co mają; często przepijają zasiłek lub wydają pieniądze

w inny nieracjonalny sposób, nie myśląc co na drugi dzień będą jedli.

Ktoś kupuje sobie za ostatnie pieniądze widoczek z Wenecji, ktoś inny

czekoladę lub suszarkę do włosów zamiast chleba.

Nie dbają o dom i o dzieci. W domu awantury, nieporządek, dzieci są

głodne i obdarte, najczęściej chore.

Zupełny brak aktywności i zainteresowań.

Psychospołeczne skutki bezrobocia wg Tomaszewski, 1938 r. [Tomaszewski T.: Bezrobocie jako zagadnienie psychologiczne. Wydawnictwo Koła Naukowego Asystentów

Uniwersytetu Jana Kazimierza. Nakładem Księgarni R. Schweitzera, Lwów, 1938, ss 1-46].

Bezrobocie:

1. Zwiększa niezadowolenie i skłonność do złości.

2. Budzi poczucie małej wartości i upokorzenia.

3. Izoluje ludzi od siebie, budząc wzajemne pretensje do siebie

i osłabiając tendencje do organizowania się.

4. Osłabia aktywność fizyczną i psychiczną. Bezrobotnemu

zaczyna się nic nie chcieć, rusza się wolniej, zmniejsza

wysiłki w kierunku polepszenia swej sytuacji, traci

zainteresowania ogólniejsze, kulturalne, polityczne

i społeczne.

5. Bezrobocie osłabia wiarę religijną.

Psychospołeczne skutki bezrobocia wg Tomaszewski, 1938 r. [Tomaszewski T.: Bezrobocie jako zagadnienie psychologiczne. Wydawnictwo Koła Naukowego Asystentów

Uniwersytetu Jana Kazimierza. Nakładem Księgarni R. Schweitzera, Lwów, 1938, ss 1-46].

Bezrobocie:

6. Osłabia poczucie wartości czasu i punktualności.

7. Zmienia poczucie etyczne. Etyka zaczyna się zbliżać do zasady

bezpośredniej korzyści materialnej: kradzieże, prostytucja,

przynależność do organizacji niezależnie od ich wartości

ideowej, zatracają swoje piętno czynów nieetycznych.

8. Bezrobocie zwiększa bezpośredni wpływ motywów materialnych

na przebieg zjawisk psychicznych: bezrobotny myśli częściej o

bieżących sprawach ekonomicznych, traci inne

zainteresowania, w postępowaniu również

kieruje się częściej niż dawniej

motywami ekonomicznymi.

Psychospołeczne skutki bezrobocia wg Tomaszewski, 1938 r. [Tomaszewski T.: Bezrobocie jako zagadnienie psychologiczne. Wydawnictwo Koła Naukowego Asystentów Uniwersytetu Jana Kazimierza. Nakładem Księgarni R.

Schweitzera, Lwów, 1938, ss 1-46].

Bezrobocie:

9. Przy braku ogólniejszych zainteresowań, osłabieniu aktywności i

zmniejszeniu się tendencji do organizowania się, niezadowolenie

wyładowuje się raczej w utyskiwaniu lub aktach nieprzyjaźni

osobistej i nie wykazuje tendencji do przejścia w jakąś zbiorową

akcję na większą skalę.

10. Z powodu zwiększenia się wpływu motywów materialnych,

osłabienia aktywności i zmiany poczucia etycznego, łatwo jest

dowolnie kierować bezrobotnymi, zapewniając im korzyści

materialne.

11. Jako efekt osłabienia aktywności i punktualności, dłuższy stan

bezrobocia zmniejsza prawdopodobnie wartość bezrobotnego

jako pracownika, nawet gdy w przyszłości otrzyma on pracę.

Pracocholizm

Pracocholizm = uzależnienie od pracy

Objawy pracocholizmu:

- Zaniedbana rodzina, przyjaciele, zdrowie,

- Brak czasu,

- Zmęczenie i stres.

W Japonii istnieje termin karoshi, czyli

śmierć z przepracowania.

Karoshi – śmierć z przepracowania

Pierwszy przypadek karoshi odnotowano w Japonii w latach 60. XX w.

Określenie to odnosi się zarówno do przypadków zgonów

jak i poważnych uszczerbków na zdrowiu spowodowanych

schorzeniami krążeniowo-sercowymi.

W Polsce nie ma dokładnych danych ile osób ma zaburzenia związane

z pracoholizmem. Problem ten może dotyczyć nawet kilkunastu

procent osób aktywnych zawodowo.

Pracoholizm jest rodzajem uzależnienia

Predyspozycje charakterologiczne i osobowościowe pracocholików:

- Chorobliwie duża potrzeba osiągnięcia sukcesu w życiu.

- Potrzeba zastępowania sobie pracą czegoś, czego się nie ma:

- rodziny,

- kontaktów osobistych.

Pracoholik nie ma innego sposobu na spędzanie

wolnego czasu, więc spędza go w pracy.

Magdalena Robak, Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie.

Wywiad dla PAP z okazji Światowego Dnia Pracoholika, Warszawa, 12-08-2011.

Najbardziej narażeni na uzależnienie od pracy są przedsiębiorcy pracujący na

własny rachunek, menedżerowie, a także wykonujący wolne zawody.

W pracoholizm popadają najczęściej osoby przesadnie ambitne,

perfekcjoniści nastawieni na sukces i podatni na stres.

Pracocholizm może prowadzić do depresji

albo uzależnień, np. od alkoholu.

Pracocholik zapomina o odpoczynku, co powoduje nadmierny

stres. To z kolei może mieć poważne następstwa zdrowotne

takie jak: bezsenność, zaburzenia trawienia, bóle głowy,

problemy z ciśnieniem, utrzymaniem prawidłowej wagi.

Zaburzenia snu mogą prowadzić do rozdrażnienia, problemów

z koncentracją, pamięcią i myśleniem.

Niekorzystne sytuacje, częste wśród pracoholików:

- pośpieszne posiłki spożywane "w biegu".

- brak czasu na ćwiczenia fizyczne,

- praca mimo choroby,

- lekceważenie regularnych badań kontrolnych.

Pracocholik

ma zawsze

gorączkowy

plan pracy

i nie jest w stanie

zrelaksować się.

Przeciwdziałanie pracoholizmowi

Przeciwdziałanie pracoholizmowi jest trudne, gdyż jego

przyczyny związane są często z patologią rodziny i

wszechobecnym pędem komercjalizmu.

Dla wielu osób praca stała się wyższą wartością niż rodzina.

W tej chwili praca jest rzeczą na tyle cenną, że bardzo często

"wychodzi przed rodzinę".

Gdy już ktoś zorientuje się, że jest pracoholikiem, powinien zastanowić się, co

jest tak naprawdę przyczyną jego choroby.

Już na tym etapie powinien wkroczyć specjalista i zaoferować pomoc

terapeutyczną.

Jak już sobie to uświadomimy, to trzeba próbować szukać jakiejś

aktywności pozazawodowej. Na przykład raz na tydzień

spędzić kilka godzin ze znajomymi a także uprawiać sport, bez

względu na to, co się dzieje.

Konieczna jest zmiana dotychczasowego, związanego z pracą

trybu życia, a także nawet zmiana środowiska.

Należy również pamiętać o regularnym wypoczynku: urlop

powinien trwać co najmniej trzy tygodnie, aby organizm

naprawdę mógł wypocząć. Magdalena Robak, Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie.

Wywiad dla PAP z okazji Światowego Dnia Pracoholika, Warszawa, 12-08-2011.

Zespół wypalenia

zawodowego

Przewlekające się

przeciążenie pracą, może być

źródłem stresu prowadząc do

wyczerpania organizmu, czyli

"wypalenia się" (burnt out).

Sytuację można porównać do sprężyny, która - jeżeli była nadmiernie

rozciągnięta i trwało to zbyt długo - już nigdy nie powróci do

pierwotnej postaci.

Niektórzy porównują też zespół przeciążenia (wypalenia) do przesadnie

napiętego łuku, który pozostawiony w tym stanie zbyt długo - nie

będzie więcej wypuszczał strzał.

Zespół wypalenia zawodowego Zespół wypalenia jest pojęciem

przyjętym w wielu krajach i przez

niektórych jest traktowany jako

odmiana depresji.

U ludzi jest on wynikiem zużycia się

jakichś zasobów energetycznych

człowieka.

Stres związany z przeciążeniem pracą

dotyczyć może praktycznie wszystkich

zawodów (również lekarzy).

"Wypalenie się" może być rozumiane

jako utajona, wewnętrzna ucieczka

psychiczna przed pracą,

nieprzywiązywanie do niej żadnej

wagi i utrata zainteresowania

wynikającymi z niej obowiązkami.

Après le travail (Po pracy)

Louis Albert-Lefeuvre

(1845-1924), gips (1885)

Zespół wypalenia

zawodowego

Ludzie pracujący po kilkanaście godzin dziennie, w pogoni

za sukcesem zawodowym, pozostający w stałym

napięciu psychicznym - pracoholicy, mogą stopniowo

tracić kontakt z rzeczywistością. Zaniedbują rodzinę i dom,

w którym zazwyczaj tylko nocują, ze wszystkimi negatywnymi

tego skutkami. Stan uzależnienia od pracy powoduje,

że reagują agresją na każdą porażkę czy przejaw

niesubordynacji podwładnych*.

* Krzemiński J.: Twierdza białych kołnierzyków. Magazyn Rzeczpospolitej, Nr 18 (303), 2-3 maja 2002, 4-9.

Historia 37-letniego Pana Andrzeja - 1*

Pan Andrzej był legendą w swojej firmie. Przyszedł zaraz

po studiach, był wakat, więc został od razu kierownikiem.

Nawet nie wydano mu jeszcze dyplomu magistra.

W jeden dzień zreformował swój dział. Ten dział był

mały, właściwie wystarczyło podpisać wszystkie

czekające dokumenty, aby powstała „legenda

założycielska”.

Wszystko sprzyjało, kryzys lat 90. w Polsce się skończył

i sprzedaż rosła. Zarządzanie stało się łatwe, bo rynek

wchłaniał wszystko.

Niestety, wzrost został zauważony przez kogoś i „inny

kapitał” przejął firmę.

Historia 37-letniego Pana

Andrzeja - 2*

Pan Andrzej otrzymał do pomocy współpracownika,

specjalistę „z ramienia” nowego właściciela. On był

trochę młodszy. Nic o nim nie było wiadome, zresztą o

niczym nie mówił, tylko pracował. Trudno było z nowym

kolegą pogadać, bo na nic się nie skarżył. I nie chwalił

się. I nie przedłużał spotkań. Wprawdzie nie krytykował

pana Andrzeja, ale w obecności nowego specjalisty jakoś

było widać, że nie wszystko wychodzi dobrze. Albo, że

można sprawy załatwić szybciej, lepiej …

Historia 37-letniego Pana

Andrzeja - 3*

Trwało to miesiącami. Pan Andrzej poszedł na urlop,

ale zaraz przerwał go, bo uznał, że coś zapomniał, chociaż

nikt go o to nie prosił. Odbył męską rozmowę z nowym

specjalistą, pytając wprost, czy ten pożąda jego posady.

Rozmówca sprawiał wrażenie, jakby nie zrozumiał pytania –

„poszedł gdzieś dalej”.

Pan Andrzej zrozumiał, że cierpi na depresję.

*wg Łoza B., Kierownik Kliniki Psychiatrii AM w Warszawie, Dyrektor Medyczny Szpitala Tworkowskiego. Nasza cała depresja. Wyd. Servier, Warszawa, CX/09/11/BR/01.

Zespół wypalenia zawodowego u lekarzy

W przypadku lekarza, zespół wypalenia przejawia się utratą

zainteresowań i uczuć w stosunku do pacjentów, odporność na

ich przeżycia, nawet niezwykle bolesne i przerażające

zobojętnienie.

Dostrzegalne przejawy zespołu:

1. Narastająca absencja w pracy,

2. Spędzanie przez personel więcej czasu ze sobą niż z pacjentami,

3. Zaniedbania w dokumentacji dotyczącej pacjentów,

4. Zaniedbania w śledzeniu piśmiennictwa, w obecności na zebraniach i konferencjach naukowych,

5. Trudność wypowiadania się w dyskusji i na piśmie,

6. Wygórowane, "histeryczne" reakcje na stosunkowo słabe bodźce,

7. Odsuwanie się od pacjentów ku pracy administracyjnej.

Zespół wypalenia zawodowego u polskich lekarzy

Do cech wypalenia się polskiego lekarza należy stopniowe

wyczerpywanie się energii i zmęczenie, powodowane

koniecznością podejmowania dodatkowych prac,

związanych z potrzebami ekonomicznymi

lekarza i jego rodziny*. Ponadto, wobec braku różnego typu personelu

(laborantki, technicy, sekretarki) obciąża się

często lekarza różnymi funkcjami

nielekarskimi.

*Kośmicki M.: Przeciążenie pracą i brak pracy, czyli bezrobocie, jako problemy

lekarza i pacjenta. W: Skowronek J. (red.): Pacjent i lekarz: Jak się odnaleźć w

okresiereform? Fundacja Głos dla Życia, Poznań, 1999, ss 37-46.

Sytuacje zmniejszające ryzyko

przeciążenia pracą u lekarza

• Gdy personel spędza

dużo czasu w bezpośrednim

kontakcie z pacjentami.

• Jeżeli istnieje rzeczywisty

podział pracy

i odpowiedzialności między członkami zespołu.

• Kontakty z przyrodą, sztuką, ludźmi, szczególnie tymi,

którzy dostarczają na co dzień oparcia.

Propozycje zmian w stylu życia pomagających w przezwyciężaniu

przewlekłego stresu zależnego od przeciążenia pracą, zmod. wg Markus* i Tylka**

1. Nie stawiaj sobie zadań, których realizacja musi się odbyć kosztem

twojego zdrowia.

2. Jeżeli masz problemy finansowe, w najbliższym czasie nie daj się

namówić na żadne drogie zakupy na kredyt.

3. Nie odkładaj na później spraw, które mogą być załatwione od razu.

W ten sposób oszczędzisz sobie długotrwałej presji, jaką

wywierają na psychikę zadania, które ma się przed sobą.

4. Nie pracuj w weekendy ani wieczorami w domu, gdyż może to

zakłócić życie rodzinne, które jest najważniejszym czynnikiem

równoważącym stres związany z pracą zawodową.

Propozycje zmian w stylu życia pomagających w przezwyciężaniu przewlekłego stresu

zależnego od przeciążenia pracą, zmod. wg Markus* i Tylka**

5. Nie unikaj stresu, ale spokojnie przyjrzyj się zjawisku, które

wywołuje w Tobie napięcie i oceń czy rzeczywiście jest ono

groźne, jak Ty to spostrzegasz.

6. Zastanów się, czy to, co robisz na co dzień, musi się koniecznie

łączyć z niezdrowymi emocjami: zdenerwowaniem, pośpiechem i

napięciem.

7. Nie zapominaj nigdy o tym, że posiadasz takie właściwości, które są

pozytywnie spostrzegane, a nawet podziwiane przez innych ...

Miej to na uwadze zawsze wtedy, kiedy masz opory przed jakimś

działaniem!!! *Markus H.: Przewlekłe zmęczenie [tłum. z jęz. niemieckiego]. Cedrus Publishing House, Warszawa, 1998, s 93.

**Tylka J.: Lekarz - kardiolog, wobec psychologicznych wymiarów choroby niedokrwiennej serca. Kardiol. Pol., 1998, 49, 250-255.

Mobbing - mniej znany stres związany z pracą

Istotą gnębienia (prześladowania)

człowieka w miejscu pracy - mobbingu

- jest poniżanie pracownika oraz

obniżanie jego wartości w oczach

innych, jako źle pracującego, głupiego

i niemoralnego.

Mobbing

Przełożony stosujący mobbing okazuje pracownikowi publicznie

brak szacunku, pomiata nim, krytykuje bez powodu, robi

złośliwe uwagi, kpi z niego przy jego kolegach.

Nieraz ci koledzy chętnie włączają się w niszczenie ofiary, która

nie umie lub nie ma odwagi się bronić.

Przełożeni i koledzy mają tu całą gamę możliwości, od oczerniania

ofiary za jej plecami i krytykowania bez powodu, poprzez

odbieranie pracy, stawianie bezsensownych zadań i wytykanie

niepopełnionych błędów, aż po izolowanie i przemoc fizyczną.

Podwładny jest w sytuacji bardzo trudnej, nie ma odwagi

protestować - mógłby przecież stracić pracę.

Mobbing

Prześladowanie w pracy zaczyna się na ogół

od konfliktu, czasem banalnego incydentu,

który przekształca się w dramat człowieka

przeważnie niżej usytuowanego

w hierarchii firmy.

Kluczowym momentem w rozwoju sytuacji

mobbingowej jest wkroczenie w konflikt

szefa instytucji.

Mobbing

Opowiedzenie się przez szefa po którejś ze stron

konfliktu sprawia, że pracownik zostaje

nieodwołalnie naznaczony -

- jak drzewo w lesie zakwalifikowane do wyrębu,

dom do rozbiórki, albo koń przeznaczony do

odstrzału, któremu stawia się krzyż na czole*.

*Łyś G.: Zrównani z ziemią. Magazyn Rzeczpospolitej, Nr 12 (297), 22 marca 2002, 4-8; oraz Wojciechowska N.: Komentarz do reportażu

Grzegorza Łysia. Magazyn Rzeczpospolitej, Nr 12 (297), 22 marca 2002, 3.

Mobbing

Często prześladowanie w pracy jest źródłem przemocy w rodzinie.

Przy wzrastającym zagrożeniu bezrobociem, zaczyna stanowić

problem istotny w życiu wielu ludzi.

Stres emocjonalny wywołany gnębieniem w miejscu pracy, może

być przyczyną ostrego zespołu wieńcowego, włącznie z zawałem

serca lub nagłym zgonem sercowym, a także udaru mózgowego,

prawdopodobnie w mechanizmie groźnych zaburzeń rytmu, bądź

gwałtownego wzrostu ciśnienia tętniczego krwi.

Rola wsparcia społecznego w przezwyciężąniu trudnych sytuacji życiowych

Stres, który jest nieodłącznym elementem życia każdego

z nas, staje się destrukcyjny dla danej osoby, gdy

zasoby decydujące o zdolności człowieka do radzenia

sobie ze stresem zaczynają być niewystarczające w

stosunku do aktualnych potrzeb.

Wsparcie społeczne w przezwyciężąniu

trudnych sytuacji życiowych

Wsparcie społeczne

oznacza pomoc dostępną

dla jednostki,

udzielaną ze strony otoczenia –

krewnych, przyjaciół, kolegów w pracy - w sytuacjach

trudnych i stresowych*.

Może dotyczyć sfery emocjonalnej (zapewnianie o miłości

lub przyjaźni), materialnej – rzeczowej (udzielanie

konkretnej pomocy i opieki) oraz informacyjnej

(dostarczanie potrzebnych informacji przydatnych w

samodzielnym rozwiązywaniu problemu). *Jaworska-Obłój Z., Skuza B.: Pojęcie wsparcia społecznego i jego funkcje w badaniach naukowych. Przegląd Psychol., 1986, 3, 733-46.

Wsparcie społeczne

Podstawowym i koniecznym warunkiem

wystąpienia interakcji wsparcia są obiektywnie

istniejące sieci społeczne, z którymi powiązana

jest jednostka, lub które są dla niej dostępne.

Liczebność więzi społecznych nie decyduje o

efektywności wsparcia*. Poszukiwanie wsparcia

społecznego traktuje się najczęściej jako element

strategii radzenia sobie ze stresem**.

*Sęk H. (red.): Społeczna psychologia kliniczna. PWN, Warszawa, 1991, ss 493-95.

**Skrzypek M., Widomska-Czekajska T.: Miejsce wsparcia społecznego wśród czynników psychospołecznych związanych z chorobą

niedokrwienną serca. Kardiol. Pol., 2000, 52, 385-90.

Wsparcie społeczne i wrogość u osób

narażonych na stres psycho-społeczny

Wysoki poziom wrogości wiąże się z płcią męską, niskim poziomem wykształcenia,

większym nasileniem stresu życiowego oraz niskim poziomem wsparcia

społecznego. Prawdopodobnie wysoki poziom wrogości jako czynnik wyjściowy

prowadzi do zaburzeń funkcjonowania społecznego, może powodować izolację

społeczną i zmniejszać możliwości korzystania ze wsparcia społecznego w razie

życiowej awarii*.

Osoby z wysokim poziomem wrogości mogą wykazywać większą skłonność do

konfliktów w obrębie rodziny oraz w środowisku pracy, co jest źródłem stresu i

jednocześnie powodem dalszej izolacji od otoczenia i zmniejszenia zasobów

wsparcia**. Stwierdzono, że osoby o Typie A zachowania (wysoki poziom

wrogości), mimo wyższego ryzyka jakie ten wzór zachowania stwarza, znacząco

rzadziej umierały nagle z przyczyn sercowych, kiedy doświadczały wsparcia ze

strony innych osób, niż osoby o Typie B (niski poziom wrogości), ale żyjące w

poczuciu izolacji społecznej***. *Scherwitz L., et al.. Cook-Medley Hostility Scale and subsets: relationship to demographic and psychosocial characteristics in young adults in CARDIA study. Psychosom.

Med 1991: 53: 36-49. **Skrzypek M., Widomska-Czekajska T. Miejsce wsparcia społecznego wśród czynników psychospołecznych związanych z chorobą

niedokrwienną serca. Kardiol. Pol 2000; 52: 385-90. ***Tylka J. Komentarz redakcyjny. Kardiol. Pol 2000; 52: 390.

Wsparcie społeczne

Wartość wsparcia społecznego docenia każdy

człowiek, gdy w jego otoczeniu zabraknie

najbliższej osoby, zazwyczaj z powodu jej śmierci.

Ma to szczególne znaczenie, kiedy doświadczy

niepełnej sprawności, wywołanej chorobą lub

kalectwem.

Podsumowanie 1

1. Stres psychospołeczny jest często zależny od stresów związanych z

pracą zawodową. Do najczęstszych sytuacji prowadzących do

przewlekłego stresu należą:

bezrobocie,

przeciążenie pracy (zespół wypalenia

zawodowego),

mobbing i inne.

2. Bezrobocie należy do patologii psycho-społecznych, z określonymi

ujemnymi skutkami dla społeczeństwa i dla osoby dotkniętej

bezrobociem, a także jego najbliższych. Może przyczyniać się do

rozerwania więzi bezrobotnego z innymi osobami i nasila jego

izolację społeczną.

Podsumowanie 2

3. Zespół wypalenia zawodowego (burnt out) jest pojęciem przyjętym

w wielu krajach i przez niektórych jest traktowany jako odmiana

depresji. Jest on wynikiem zużycia się „zasobów energetycznych”

człowieka.

4. Prześladowanie (mobbing) w pracy zaczyna się na ogół od konfliktu,

czasem banalnego incydentu, który przekształca się w dramat

człowieka przeważnie niżej usytuowanego w hierarchii firmy.

Kluczowym momentem w rozwoju sytuacji mobbingowej jest

wkroczenie w konflikt szefa instytucji.

Podsumowanie 3

5. W sposobach radzenia ze stresem związanym z pracą zawodową

istotną rolę odgrywa wsparcie społeczne - ze strony:

rodziny, przyjaciół, kolegów w pracy.

6. Wsparcie społeczne może dotyczyć:

- sfery emocjonalnej (zapewnianie o miłości lub przyjaźni),

- materialnej – rzeczowej (udzielanie konkretnej pomocy i opieki)

- informacyjnej (dostarczanie potrzebnych informacji przydatnych

w samodzielnym rozwiązywaniu problemu).

7. Osoby z wysokim poziomem wrogości mogą wykazywać większą

skłonność do konfliktów w obrębie rodziny oraz w środowisku

pracy, co jest źródłem stresu i jednocześnie powodem dalszej

izolacji od otoczenia i zmniejszenia możliwości korzystania ze

wsparcia społecznego.

Spotkanie XIX (12 kwietnia 2012): Niektóre aspekty

ludzkiej płciowości. [Uwaga, II czwartek miesiąca, ponieważ I czwartek = Wielki Czwartek]

Spotkanie XX (10 maja 2012): Radość życia i przeszkody

w jej odczuwaniu. [Uwaga, II czwartek miesiąca, ponieważ I czwartek = 3 Maja]

Następne spotkania

w 2012 r.

PREZENTACJE Z BIOETYKI SĄ DOSTĘPNE

NA STRONIE INTERNETOWEJ

www.bioetyka.pl

1. Strona startowa

2. Zagadnienia ogólne

3. Prezentacje