www.ivhp.org.tr

Özgür Uçkan – Yasin Beceni

İ v H Pİ v H P

BİLGİ ÖZGÜRLÜĞÜ

Kuramsal Çerçeve –

İlkeler ve Politikalar

BİLGİ ÖZGÜRLÜĞÜ

Kuramsal Çerçeve –

İlkeler ve Politikalar

www.ivhp.org.tr

Özgür Uçkan – Yasin BeceniÖzgür Uçkan – Yasin Beceni

www.ivhp.org.tr

Özgür Uçkan – Yasin Beceni

İ v H Pİ v H P

Kuramsal ÇerçeveKuramsal Çerçeve

Neden Bilgi Özgürlüğü ?

Hak ve Özgürlükler Temelinde Bir Bakış

• Hak, yetkili otorite, yükümlülük ve sınırlandırma arasındaki ilişki

• Özgürlük, evrensellik ve kuramsal çerçeve

www.ivhp.org.tr

Özgür Uçkan – Yasin Beceni

İ v H Pİ v H P

Geleneksel YaklaşımGeleneksel Yaklaşım

• Hak ve Özgürlük kavramlarının birlikte ele alınması (İçerik, tanım, yöntem ve yaklaşım)

• Sınırlandırma standartlarının belirlenmesi

Fiili durum: Zorunluluk

Gerekçe : Kamu düzeni, kamu sağlığı, kamu güvenliği

Yöntem : Yasa, Anayasa, Hakkın Özü (objektif ve subjektif)

• Hak ve Özgürlük kavramlarının birlikte ele alınması (İçerik, tanım, yöntem ve yaklaşım)

• Sınırlandırma standartlarının belirlenmesi

Fiili durum: Zorunluluk

Gerekçe : Kamu düzeni, kamu sağlığı, kamu güvenliği

Yöntem : Yasa, Anayasa, Hakkın Özü (objektif ve subjektif)

www.ivhp.org.tr

Özgür Uçkan – Yasin Beceni

İ v H Pİ v H P

• Bilgi Özgürlüğü;

Özgürlük anlayışında bir paradigma dönüşümü

• Çerçeveyi çizmek : Gelişim yönünü belirlemek

• İçerik belirleme ve sınıflandırma çelişkisi....

Bilginin sınır tanımadan ERİŞİMİ, YAYIMI, KULLANIMI, PAYLAŞIMI, ÜRETİMİ....

• Bilgi Özgürlüğü;

Özgürlük anlayışında bir paradigma dönüşümü

• Çerçeveyi çizmek : Gelişim yönünü belirlemek

• İçerik belirleme ve sınıflandırma çelişkisi....

Bilginin sınır tanımadan ERİŞİMİ, YAYIMI, KULLANIMI, PAYLAŞIMI, ÜRETİMİ....

Yeni YaklaşımYeni Yaklaşım

www.ivhp.org.tr

Özgür Uçkan – Yasin Beceni

İ v H Pİ v H P

• Devletlerin Rolü : POZİTİF REGÜLASYON ve FAALİYET

• Bilginin belirleyicilik işlevinin artması : Toplumsal, bireysel ve ekonomik ilişkilerin temelinde ve yönlendiciliğinde bilginin rolü ve etkileri

• Bilişim - İletişim Teknolojilerinin Rolü• Toplumsal dönüşüm ve zaman ilişkisi• SÜRECİN SONU....

BİLGİ ÖZGÜRLÜĞÜ EVRENSEL BİR ÖZGÜRLÜKTÜR

• Devletlerin Rolü : POZİTİF REGÜLASYON ve FAALİYET

• Bilginin belirleyicilik işlevinin artması : Toplumsal, bireysel ve ekonomik ilişkilerin temelinde ve yönlendiciliğinde bilginin rolü ve etkileri

• Bilişim - İletişim Teknolojilerinin Rolü• Toplumsal dönüşüm ve zaman ilişkisi• SÜRECİN SONU....

BİLGİ ÖZGÜRLÜĞÜ EVRENSEL BİR ÖZGÜRLÜKTÜR

Yeni YaklaşımYeni Yaklaşım

www.ivhp.org.tr

Özgür Uçkan – Yasin Beceni

İ v H Pİ v H P

BİLGİ ÖZGÜRLÜĞÜ

ANAYASABİLGİ EDİNME HAKKI

YASASI

DÜŞÜNCE VE İFADE

ÖZGÜRLÜĞÜNÜ KORUYAN YASALAR KİŞİSEL MAHREMİYETİ

KORUYAN YASALAR

Bilgi Özgürlüğünün ÇerçevesiBilgi Özgürlüğünün Çerçevesi

www.ivhp.org.tr

Özgür Uçkan – Yasin Beceni

İ v H Pİ v H P

“Her insanın düşüncelerini özgürce açıklama hakkı vardır, bu hak her türlü düşünce ve bilginin sorgulanmasının, erişilmesinin, yayılmasının sözlü, yazılı veya belirlenen değişik usullerde sınır tanımaksızın kişinin seçimine bağlı olarak belirlediği her türlü iletişim aracıyla kullanıldığı bir özgürlüğü içerir.”

Birleşmiş Milletler Sivil ve Politik Haklar SözleşmesiMadde 19/2 16 Aralık 1966

“Her insanın düşüncelerini özgürce açıklama hakkı vardır, bu hak her türlü düşünce ve bilginin sorgulanmasının, erişilmesinin, yayılmasının sözlü, yazılı veya belirlenen değişik usullerde sınır tanımaksızın kişinin seçimine bağlı olarak belirlediği her türlü iletişim aracıyla kullanıldığı bir özgürlüğü içerir.”

Birleşmiş Milletler Sivil ve Politik Haklar SözleşmesiMadde 19/2 16 Aralık 1966

İnsan Hakları Özelinde Bilgi Özgürlüğüİnsan Hakları Özelinde Bilgi Özgürlüğü

www.ivhp.org.tr

Özgür Uçkan – Yasin Beceni

İ v H Pİ v H P

Kamu yönetiminde şeffaflığın ve katılımın sağlanması, bilgi temelli ekonomiye işlerlik kazandırılması, yargı sürecinin şeffaf ve adaletli bir biçimde işleyebilmesi için, temel insan hak ve özgürlüğü olarak kabul edilen “bilgiye erişim özgürlüğü”, anayasayla ve özel bir bilgi edinme hak ve özgürlüğü yasasıyla hukuki güvence altına alınmalıdır.

Kamu yönetiminde şeffaflığın ve katılımın sağlanması, bilgi temelli ekonomiye işlerlik kazandırılması, yargı sürecinin şeffaf ve adaletli bir biçimde işleyebilmesi için, temel insan hak ve özgürlüğü olarak kabul edilen “bilgiye erişim özgürlüğü”, anayasayla ve özel bir bilgi edinme hak ve özgürlüğü yasasıyla hukuki güvence altına alınmalıdır.

Öncelikli Temel Politika YaklaşımıÖncelikli Temel Politika Yaklaşımı

www.ivhp.org.tr

Özgür Uçkan – Yasin Beceni

İ v H Pİ v H P

BİLGİNİN PAYLAŞIMIBİLGİNİN PAYLAŞIMI İKTİDARIN İKTİDARIN

PAYLAŞIMIDIRPAYLAŞIMIDIR

BİLGİNİN PAYLAŞIMIBİLGİNİN PAYLAŞIMI İKTİDARIN İKTİDARIN

PAYLAŞIMIDIRPAYLAŞIMIDIR

Yeni ParadigmaYeni Paradigma

www.ivhp.org.tr

Özgür Uçkan – Yasin Beceni

İ v H Pİ v H P

İdeal Olan : Yasa ve Anayasa Temelinde Konumlamak

İşlevsel Olan : Yasayla Konumlamak

İdeal Olan : Yasa ve Anayasa Temelinde Konumlamak

İşlevsel Olan : Yasayla Konumlamak

İktidarın Paylaşımına Uzanan Yol:Kamusal Bilgilere Erişim Hakkı Yasası

İktidarın Paylaşımına Uzanan Yol:Kamusal Bilgilere Erişim Hakkı Yasası

www.ivhp.org.tr

Özgür Uçkan – Yasin Beceni

İ v H Pİ v H P

Kamusal Bilgilere Erişim Hakkı Yasası:Temel İlkeler

Kamusal Bilgilere Erişim Hakkı Yasası:Temel İlkeler

•Geniş Açıklama•Yayınlama Yükümlülüğü•Açık Devlet İşleyişini Sağlama•Yasanın Kapsamına Sınırlı İstisnalar Getirme•Erişim Süreçlerinin Kolaylaştırılması

•Geniş Açıklama•Yayınlama Yükümlülüğü•Açık Devlet İşleyişini Sağlama•Yasanın Kapsamına Sınırlı İstisnalar Getirme•Erişim Süreçlerinin Kolaylaştırılması

www.ivhp.org.tr

Özgür Uçkan – Yasin Beceni

İ v H Pİ v H P

Kamusal Bilgilere Erişim Hakkı Yasası:Temel İlkeler

Kamusal Bilgilere Erişim Hakkı Yasası:Temel İlkeler

• Prensip olarak bilgiye ücretsiz erişim - Makul Prensip olarak bilgiye ücretsiz erişim - Makul fiyatfiyat

• Açık GörüşmelerAçık Görüşmeler• Yasanın başka yasalarla işlerliliğinin ve Yasanın başka yasalarla işlerliliğinin ve

yürürlülük alanının daraltılmamasıyürürlülük alanının daraltılmaması• Bireylerin yanlış bilgilendirmeye karşı Bireylerin yanlış bilgilendirmeye karşı

korunmasıkorunması

www.ivhp.org.tr

Özgür Uçkan – Yasin Beceni

İ v H Pİ v H P

• Katılımcı, yolsuzluk ilişkilerine kapalı, etkin, Katılımcı, yolsuzluk ilişkilerine kapalı, etkin, sorgulanabilir şeffaf bir kamu yönetimisorgulanabilir şeffaf bir kamu yönetimi

• Vatandaşların hak arama, bilgiye erişme süreçlerinin Vatandaşların hak arama, bilgiye erişme süreçlerinin kısalmasıkısalması

• Vatandaşların karar alma, uygulama ve denetim Vatandaşların karar alma, uygulama ve denetim süreçlerine katılımısüreçlerine katılımı

• Bilgi tabanlı ekonominin gelişimini sağlayacak itici güç Bilgi tabanlı ekonominin gelişimini sağlayacak itici güç

Yasanın GetirecekleriYasanın Getirecekleri

www.ivhp.org.tr

Özgür Uçkan – Yasin Beceni

İ v H Pİ v H P

Yasaya Karşı DirençYasaya Karşı Direnç

• Yasaya işlerlik kazandıracak mekanizmaların Yasaya işlerlik kazandıracak mekanizmaların oluşturulması için gerekli olan harcamaların kısıtlanarak oluşturulması için gerekli olan harcamaların kısıtlanarak sürecin yavaş işlenmesinin sağlanmasısürecin yavaş işlenmesinin sağlanması

• Kamusal bilgileri kamusal olmayan kuruluşlara Kamusal bilgileri kamusal olmayan kuruluşlara aktararak, buralardan erişilen kamusal bilgilerin yasa aktararak, buralardan erişilen kamusal bilgilerin yasa kapsamından çıkarılmaya çalışılmasıkapsamından çıkarılmaya çalışılması

• Kamusal bilgilere vatandaşların erişimini engelleyecek Kamusal bilgilere vatandaşların erişimini engelleyecek ölçüde maliyetli bir hale getirilmesiölçüde maliyetli bir hale getirilmesi

• Bazı kamusal otoritelerin, bilgiye erişimi engeller şekilde Bazı kamusal otoritelerin, bilgiye erişimi engeller şekilde bürokratik süreçler getirmesi (İdarenin iç direnci)bürokratik süreçler getirmesi (İdarenin iç direnci)

www.ivhp.org.tr

Özgür Uçkan – Yasin Beceni

İ v H Pİ v H P

Geleneksel Devlet E-DevletPasif Yurttaş Aktif Müşteri-YurttaşKağıt-temelli İletişim Elektronik İletişimDikey/Hiyerarşik Yapılanma Yatay/Koordineli Ağ YapılanmasıYönetimin Veri Yüklemesi Yurttaşın Veri YüklemesiEleman Yanıtı Otomatik Sesli Posta, Çağrı Merkezi vb.Eleman Yardımı Kendi kendine Yardım / Uzman YardımıEleman-temelli Denetim Mekanizması Otomatik Veri Güncellemesiyle DenetimNakit Akışı / Çek Elektronik Fon Transferi (EFT)Tektip Hizmet Kişiselleştirilmiş/Farklılaştırılmış HizmetBölümlenmiş / Kesintili Hizmet Bütünsel / Sürekli / Tek-duraklı HizmetYüksek İşlem Maliyetleri Düşük İşlem MaliyetleriVerimsiz Büyüme Verimlilik YönetimiTek Yönlü İletişim EtkileşimUyruk İlişkisi Katılım İlişkisiKapalı Devlet Açık DevletKapalı Toplum Açık Toplum

Bilgi Özgürlüğü ve E-DevletBilgi Özgürlüğü ve E-Devlet

www.ivhp.org.tr

Özgür Uçkan – Yasin Beceni

İ v H Pİ v H P

Bilgi Özgürlüğü Yasaları :Uluslararası Durum

Bilgi Özgürlüğü Yasaları :Uluslararası Durum

www.ivhp.org.tr

Özgür Uçkan – Yasin Beceni

İ v H Pİ v H P

Türkiye: Stratejik YaklaşımTürkiye: Stratejik Yaklaşım

Ülkemiz bir an önce uluslararası standartlarda bir Ülkemiz bir an önce uluslararası standartlarda bir Bilgiye Erişim Hakkı Yasasına kavuşturulmalıdır.Bilgiye Erişim Hakkı Yasasına kavuşturulmalıdır.

Bu yolda ilgili tüm tarafların biraraya geldiği ve etkileşim Bu yolda ilgili tüm tarafların biraraya geldiği ve etkileşim içerisine girdiği bir kanunlaştırma ve politika oluşturma içerisine girdiği bir kanunlaştırma ve politika oluşturma süreci yaratılmalıdır.süreci yaratılmalıdır.

www.ivhp.org.tr

Özgür Uçkan – Yasin Beceni

İ v H Pİ v H P

Türkiye: Stratejik YaklaşımTürkiye: Stratejik Yaklaşım

Meclis Adalet ve Anayasa Komisyonunda Bekleyen Meclis Adalet ve Anayasa Komisyonunda Bekleyen İdari Usul ve Bilgi Edinme Hakkıİdari Usul ve Bilgi Edinme Hakkı Kanun tasarısı Kanun tasarısı teklifi, bilgi özgürlüğü kavramının toplumsal, ekonomik teklifi, bilgi özgürlüğü kavramının toplumsal, ekonomik ve hukuksal etkilerinin açıklandığı yoğun bilgilendirme ve hukuksal etkilerinin açıklandığı yoğun bilgilendirme çalışmalarıyla eşzamanlı olarak geniş bir katılım çalışmalarıyla eşzamanlı olarak geniş bir katılım temelinde tartışmaya açılmalıdır.temelinde tartışmaya açılmalıdır.

Yasanın uygulanmasının denetlenmesinin sivil insiyatif Yasanın uygulanmasının denetlenmesinin sivil insiyatif kanalıyla da gerçekleştirilmesi için uygun kanalıyla da gerçekleştirilmesi için uygun mekanizmaların yaratılması gerekmektedir.mekanizmaların yaratılması gerekmektedir.

www.ivhp.org.tr

Özgür Uçkan – Yasin Beceni

İ v H Pİ v H P

Özgür UÇKANozgur@ivhp.org.tr

Yasin BECENİ yasin@ivhp.org.tr

TEŞEKKÜRLER