Bilgisayar Nedir?

Bilgisayar giriş birimleri ile dış d“nyadan aldıkları veriler “zerinde, aritmetiksel ve mantıksal işlemler yaparak saklayabilen ve elde ettikleri bilgileri çıkış birimleri ile dış d“nyaya ileten yazılım ve donanım tabanlı bir sistemdir. İlk elektrikli bilgisayar bir oda b“y“kl“ğ“ndeki EN)AC'tır. Elektronik teknolojisindeki gelişmelere paralel olarak bilgisayar sistemleri de hızla gelişmektedir. Lambalı transistörler, transistörler, entegreler ve nano teknoloji ile sistemler g“n geçtikçe daha k“ç“k, daha hızlı ve y“ksek kapasite özelliklerine sahip olmaktadır.

Şekilde bilgisayar sistemin temelini oluşturan veri işlem modeli görülmektedir. Hesaplama, saklama gibi çeşitli işlemler amacıyla bilgisayara verilen sayı, yazı, resim, ses, ölçüm vb. değerlerden oluşan her türlü sayısal, alfasayısal bilgiler veri olarak adlandırılmaktadır. Verinin bilgisayar tarafından işlenmesiyle bilgi elde edilmektedir. Ayrıca bir işlem sonucu elde edilen bilgi başka bir işlem için veri olarak kullanılabilmektedir.

Bir bilgisayar sistemi temelde donanım hardware ve yazılım software olmak “zere iki ayrı

kısımda incelenmektedir.

Veri (Data)

İşlem

(Process) Bilgi

(Information)

Bilgisayar Do a ı ı (hardware)

Bilgisayarı oluşturan gözle gör“len ve elle tutulabilen anakart, mikroişlemci, bellek, harddisk, CDROM sürücü, kablolar, elektronik aksam gibi tüm fiziksel birimlere donanım denilmektedir.

Bilgisayar yazılı ı (Soft are) Bilgisayar sisteminin çalışması ve işlevlerini yerine getirilebilmesi amacıyla donanım dışında kalan tüm sanal sistem yazılım olarak adlandırılır. Yazılım, bilgisayar programlarından oluşmaktadır. Bilgisayar programları ise belirli kurallara göre komut ve verilerin düzenlenmesiyle geliştirilirler. Program yazma işlemine Programlama, bu işle uğraşan kişilere de programcı adı verilmektedir. Yazılımlar sınıfta incelenirler: Programlama Dilleri Uygulama Yazılımları İşletim Sistemleri

Bilgisayar Sistemi Kat a ları Bilgisayar donanım ve yazılımdan oluşan komple bir sistemdir. Yazılım, donanımı tamamlayan sanal bir sistem olup katmanlar halinde incelenmesi tasarım ve anlaşılmayı kolaylaştırmaktadır. Katmanlı sistem sayesinde, yazılımcıların tüm donanımsal yapıyı bilmeden ilgili katmanlara yönelik çalışmalar yapmasına olanak sağlanmaktadır.

Bilgisayar siste i kat a ları

Programlama Dilleri

Program, bir problemin çözülmesi amacıyla komut kodu ve verilerin belirli düzen ve kural içerisinde bir araya getirilmesidir.

Programlama Dili, bir programın yazılması amacıyla daha önceden oluşturulmuş kurallar bütünüdür.

Yazılan bir programın bilgisayarın anlayacağı makina diline dön“şt“r“lmesinde derleyici, yorumlayıcı ve çeviricilerden yararlanılmaktadır.

Programlama dilleri temel olarak 3 sınıfta incelenebilir :

1) Makina Dili (Hexadecimal - Onaltılı Kodlar)

2) Alt Düzey Programlama Dilleri (Assembly Dili)

3) Üst Düzey Programlama Dilleri (Pascal, Delphi, VBasic …

Alt Düzey Programlama

Dilleri

Üst Düzey Programlama

Dilleri

Kolaylaşır Program Yazma Hızlanır Kod Azalırken dosya boyutu artar Programın Çalışması Yavaşlar Etkinlik azalır

Üst Düzey Programlama Dilleri

• Text Tabanlı Programlama Dilleri Pascal, GW Basic vb.)

• Görsel Programlama Dilleri (Delphi, Visual Basic vb.)

• Grafik Programlama Dilleri (Labview, WorkBench, Parsic vb.)

Uygula a Progra ları

Belirli bir amaca yönelik olarak geliştirilen yazılımlardır. Uygulama programlarına örnek olarak öğrenci işleri bilgi sistemi, stok takip sistemi, otomasyon sistemi, ofis programları, kelime işlemciler, grafik tasarım programları, ağ izleme programları, oyun programları verilebilir.

İşleti Siste i Operati g Siste

İşletimi sistem temelde bilgisayar donanımı ile kullanıcı ve uygulama yazılımları arasında bir arabirim (interface) olarak yer alarak sistemin çalışmasını sağlayan sistem yazılımıdır. Örnekler :

Text Tabanlı Arayüzlü İşletim Sistemi: DOS (Disk Operating System – Disk İşletim Sistemi)

Grafik Arayüzlü İşletim Sistemi: Windows (2000, XP, 7, 8), Mac OS, Linux, iOS, Android vb.

Ağ Tabanlı İşletim Sistemi: Windows NT

Açık Kaynak Kodlu İşletim Sistemi: UNIX, LINUX, Pardus vb.

İşletim Sistemin hem donanım hem de yazılım tabanlı görevleri vardır. Sisteme yönelik yazılımsal (Sanal Disk, dosya yönetimi, güvenlik, oturumlar, kullanıcılar, kullanıcı arayüzü vb.) ve donanımsal (bellek, disk, Giriş-Çıkış birimi vb.) kaynakların yönetimi işletim sistemi tarafından yapılmaktadır.

İşleti Siste i Operati g Siste

Kullanıcılara Göre İşletim Sistemleri

• Tek kullanıcılı işletim sistemleri (Single User Operating Systems)

• Çok Kullanıcılı işletim sistemleri (Multi User Operating Systems)

Kullanıldığı Sisteme Göre İşletim Sistemleri;

• Mainframe İşletim Sistemleri • Sunucu Server İşletim Sistemleri • Çok İşlemcili İşletim Sistemleri • Kişisel Bilgisayar İşletim Sistemleri • Gerçek Zamanlı real-time İşletim Sistemleri • Göm“l“ Embedded İşletim Sistemleri • Akıllı-Kart (Smart Card İşletim Sistemleri

Aygıt Sürücüsü De ice Dri er

Aygıt sürücüleri donanım sürücüleri), donanımın bilgisayarda kullanılabilmesi amacıyla üreticileri tarafından işletim sistemine destek amacıyla geliştirilirler. Aygıt sürücüsünün bilgisayarda kurulu olan işletim sistemi ve sürümü ile uyumlu olması gereklidir. Bir aygıt sürücüsü, hem işletim sisteminin bir parçası hem de işletim sisteminden bağımsız olarak hazırlanmış, tamamlayıcı bir bileşen olarak da kullanılabilmektedir.

Do a ı Yazılı ı Fir are

Donanım yazılımı (Firmware), mikroişlemci ve bellek birimine sahip sayısal veri işleme yeteneği bulunan her türlü donanımın kendisinden beklenen işlevleri yerine getirebilmesi için kullandığı yazılımlara verilen addır. Elektronik sistemin çalışması ve görevlerini yerine getirmesi amacıyla geliştirilmiş ve sisteme yüklü yazılımlardır. Donanım yazılımları bir defa yüklenir gerekmedikçe silinip değiştirilmez. Genellikle de ilgili donanımın temelini oluşturan mikroişlemcinin komut seti ile yazılırlar. Sistemde görülen eksiklik ve hataların giderilmesi amacıyla yeniden yüklemeler yapılabilmektedir.

Bilgisayar BIOS(Basic Input/Output System – Temel Giriş/Çıkış Sistemi) yazılımı, donanımın istenen şekilde çalışması için gerekli temel fonksiyonları içeren bir donanım yazılımıdır. BIOS, donanımın işletim sistemine tanıtılması ve bilgisayarda gerekli başlangıç işlemlerinin yerine getirilmesi amacıyla kullanılmaktadır.

Çözücüler (CODECS)

CODEC – COmpression/DECompression Sıkıştırma/Çözme

CODECS, büyük çoklu ortam (MultiMedia) dosyalarının sıkıştırılması ve bilgisayarda oynatılabilmesi için tekrar çözen bilgisayar programıdır.

Kulla ıcı Arayüzü İnsan-Bilgisayar arasında yer alarak etkileşim sağlayan ve veri giriş-çıkış işlemlerinin yönetildiği yazılım arabirimidir.

Yazılımlar için temelde t“r kullanıcı arayüzü vardır. Bunlar:

• Text Tabanlı Kullanıcı Arayüzü (TUI - Text-Based User Interface)

• Grafik Kullanıcı ARayüzü (GUI – Graphics User Interface)

İnsan –Yazılım- Bilgisayar

Kulla ıcı Dostu User Friendly)

Göze hitap eden, daha anlaşılır, daha hızlı sonuca ulaşan, işlemleri kolaylaştıran ve kullanım kolaylığı sağlayan yazılımlar için kullanıcı dostu tabiri kullanılır. Kullanıcı Dostu tabiri bir bakıma yazılımın kalitesini göstermektedir.

Yazılı Geliştir e Süreci Modeli (Waterfall – Şelale Modeli

Yazılım geliştirmede kullanılan klasik süreçlerden biri Şelale Modelidir. Bu modelde yazılım geliştirme süreci; Analiz, Tasarım, Kodlama, Test ve Bakım olmak üzere 5 aşamadan oluşmaktadır.

Analiz

Tasarım

Kodlama

Test

Bakım

Şekil . Şelale Modeli yazılım geliştirme süreci

Yazılı Kurulu u da Dikkat Edilecek Hususlar

Kurulum için gerekli ekipmanlar

Yazılım Kurulum Dosyaları (Disk, CD, DVD vb. ikincil bellekte veya internet, ağ ortamında )

Diğer Dosyalar Eğer gerekiyorsa Sürücü Dosyaları

Bilgisayar Donanımı (Kuruluma müsait kapasite, hız vb. donanımsal özelliklerde)

Platform Desteği Yazılımın desteklediği işletim sistemi uyumu)

Kurulum Yönergesi

2. LİSANS BİLGİLERİ

Yazılı Lisa sı

Üreticisi tarafından telif hakkı bulunan yazılımın kullanılabilmesine yönelik hususları belirleyen belgeye yazılım lisansı adı verilmektedir.

Yazılım lisans sözleşmesi belirli bir yazılım ürünü ile ilgisi bulunan ve eser sahibi tarafından izin verilmiş kullanım şartlarını ifade eder. Lisans sözleşmesinde yazılıma sahip olan kullanıcının haklarını belirten ve gerekli düzenlemeleri içeren şartlar yer alır.

Alfa Sürüm

Kullanım amacıyla değil de test amacıyla oluşturulan yazılım sürümüdür. Bu sayede kısıtlı kullanıcılar özellikle de programcı ekibi tarafından görülen eksikliklerin ve yazılım hatalarının giderilmesi sağlanır.

Beta Sürüm

Beta ya da Beta Sürüm, Alfa sürümünden geçmiş bir yazılımın daha geniş bir kullanıcı kitlesi tarafından gerçek verilerle test edilerek ona son halinin verilmesi amacıyla geliştirilir.

Demo Bazı bölümleri kısıtlanmış programlara Demo adı verilmektedir.

Bu kısıtlama programda pasif bölümlerin bulunması, kullanım süresinin olması, veritabanı kayıt sayısının sınırlı olması, yazdırma seçeneklerinin kullanılamaması gibi çeşitli şekillerde olabilmektedir. Demo kullanım amacı yazılım tanıtımı ve kullanım alışkanlığının kazandırılmasının sağlanmasıdır.

Shareware

Shareware kısıtlı yazılım , reklam amaçlı olarak kullanıcının programı tanımasını sağlayan, zaman ve özellik bakımından kısıtlı sürüme verilen addır. Genellikle program için 30 gün gibi belirle bir süre kullanım izni vardır. Kullanım süresinin sonunda üreticiye bağlı olarak ya program kullanım dışı kalmakta ya da belirli özellikleri pasif duruma d“şmektedir.

Freeware

Freeware, ücretsiz ve sınırsız kullanım hakkı tanıyan yazılım lisansıdır. Ancak bu yazılımlar için de üreticisinin ileriye dönük gelişmeler adına Telif (akkı bulunabilmektedir.

Abandonware

Eski versiyonlu, daha önceden “retilmiş, yeni model ve versiyonları üretilmesi sebebiyle artık gözden d“şm“ş, üretici desteği olmayan yazılımların üreticisi tarafından ücretsiz olarak sunulmasıdır. Ancak genel olarak ücretsiz yazılımlar için Shareware ifadesi kullanılmaktadır.

OEM Original Equipment Manufacturer (OEM) - Orijinal Ürün Üreticisi

Kutusuz ve orijinal “r“nlere OEM adı verilmektedir. Kutulu ürünlerin ekstra masrafları sevkiyat vb. nedeniyle toplu alımlarda OEM “r“nler tercih edilmektedir.

Yazılı Ya ası Patch)

Yama (Patch), bilgisayar programındaki hatalı kodların düzeltilmesi amacıyla üretici tarafından sağlanan programcıklardır.

BSA Nedir?

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca “retici izni olmadan yazılımların çoğaltılması, dağıtılması ve lisanslanmadan kullanılması suç sayılmaktadır. Business Software Alliance (BSA), uluslararası yazılım denetleme şirketidir. BSA uyarı, eğitim, reklam vb. faaliyetlerle lisanslı yazılım kullanımını sağlamak ve lisanssız yazılım kullanımı önlemektedir.

Korsan Ürünler (Warez)

Warez (korsan ürünler), telif yasaları çiğnenerek ticareti yapılan telif hakkı saklı materyaller olarak tanımlanabilir. Telif hakkı bulunan ürünlerin izin alınmadan çoğaltılıp dağıtılmasına korsan üretim, bu işle uğraşan kişilere de korsan adı verilmektedir.

3. KÖTÜ NİYETLİ YA)ILIMLAR (MALWARE)

KÖTÜ NİYETLİ YA)ILIMLAR (MALWARE)

Malware yazılımlar bilgisayar sistemlerine çeşitli şekillerde ve etkilerde zarar vermek amacı ile yazılmış bilgisayar programlarıdır. Malware yazılımlar grupta incelenir:

• Bilgisayar Virüsü

• Trojan

• Solucan

• Spyware Casus Yazılım

Bilgisayar Virüsü Virüs, kullanıcının izni ya da bilgisi olmadan bilgisayarın çalışma şeklini değiştiren ve kendini diğer dosyaların içerisinde gizlemeye çalışan küçük boyutlu kötü amaçlı programlardır. Gerçek bir virüs genel anlamda aşağıdaki özelliklere sahip olmalıdır:

• Bulaşma - Çoğalma, • Pusuda kalma,

• Etkisini göstererek zarar verme

Tru a Atı Trojan)

Truva atı Trojan , zararlı programlar içeren veya y“kleyen ayrı bir programdır. Truva atları kullanışlı veya ilginç bir program gibi göz“kerek kullanıcıları yanıltmakta ve çalıştırıldıklarında zararlı olmaktadırlar. Truva atları kendi başlarına işlem yapamazlar. Truva atı çalıştırılmadıkça herhangi bir zarar vermezler.

Solucan Solucan genel anlamda bir virüs çeşididir. Solucan virüsleri; e-posta, kaynağı belirsiz programlar, forum siteleri, korsan oyunların çoğaltılması gibi farklı yollarla bilgisayarlara bulaşabilmektedirler. Solucanlar kendilerini bir bilgisayardan diğerine otomatik olarak kopyalarlar ve öncelikle dosya veya bilgi ileten özelliklerin denetimini ele geçirir. Solucan bir kez sisteme girdikten sonra kendi başına ilerleyebilmektedir. Solucanlar yayılmak-bulaşmak için ayrı bir taşıyıcı program ya da dosyaya ihtiyaç duymazlar ve tünel açarak başka birinin uzaktan bilgisayarınızın denetimini eline geçirmesini sağlayabilir. Örnek: Sasser solucanı, Blaster solucanı vb.

Bir solucan bellek, ağ bant genişliği vb. sistem fiziksel kaynaklarını tüketebilir ve böylelikle de sistemin ve ağ trafiğinin yavaşlamasına Örneğin Web sayfalarının geç açılması gibi), kilitlenmesine ve açılış sorunlarına yol açabilmektedir.

Solucan

Casus Yazılı Spyware)

Casus Yazılım, kullanıcı bilgisi ve izni olmadan bilgilerin ve yapılan işlemlerin toplanarak başka kişilere gönderilmesini sağlayan kötücül (Spyware) bir yazılımdır. Casus yazılımdaki temel amaç kendini kopyalaması değil, bulaştırıldığı sistem bilgi sızdırması özelliğine sahip olmasıdır.

Hacker ya da bilgisayar korsanı, şahsî bilgisayarlara veya çeşitli kurum ve kuruluşlara ait bilgisayarlara ve ağlara izinsiz olarak giriş yapan kişi olarak tanımlanmaktadır. Türk Dil Kurumu sözl“ğ“nde ise "Bilgisayar ve haberleşme teknolojileri konusunda bilgi sahibi olan, bilgisayar programlama alanında standardın üzerinde beceriye sahip bulunan ve böylece ileri düzeyde yazılımlar geliştiren ve onları kullanabilen kişi" olarak tanımlanmaktadır.

Hacker

Hacker Türleri

1. Hacktivist: Hacktivist'ler kendilerine göre kötü veya yanlış olan toplumsal veya politik sorunları dile getirmek amacıyla belirli siteleri hack'leyerek mesajlarını yerleştirirler. 2. Siyah şapkalı: Her türlü programı, siteyi veya bilgisayarı güvenlik açıklarından yararlanarak kırabilen bu en bilindik hacker'lar, sistemleri kullanılmaz hale getirir veya gizli bilgileri çalar. En zararlı hacker'lar siyah şapkalılardır.

3. Beyaz şapkalı: Beyaz şapkalılar da her t“rl“ programı, siteyi veya bilgisayarı g“venlik açıklarından yararlanarak kırabiliyor ancak kırdığı sistemin açıklarını sistem yöneticisine bildirerek, o açıkların kapatılması ve zararlı kişilerden korunmasını sağlıyorlar. 4. Gri şapkalı: Yasallık sınırında saldırı yapan, iyi veya kötü olabilen hacker'lardır. 5. Yazılım korsanı: Yazılım korsanları bilgisayar programlarının kopya korumalarını kırarak, bu programları izinsiz olarak dağıtımına olanak sağlayıp para kazanırlar. Piyasaya korsan oyun ve program CD'lerini yazılım korsanları sağlar.

6. Phreaker: Telefon ağları “zerinde çalışan, telefon sistemlerini hackleyerek bedava gör“şme yapmaya çalışan kişilerdir. 7. Script Kiddie: Script kiddie'ler hacker'lığa özenen kişilerdir. Tam anlamıyla hacker değillerdir. Script kiddieler genellikle kişilerin e-posta veya anında mesajlaşma şifrelerini çalarlar. 8. Lamer: Ne yaptığının tam olarak farkında olmayan, bilgisayar korsanlığı yapabilmek için yeterince bilgisi olmayan kişi. Script Kiddie benzeri kişilerdir.

Fire all (Gü e lik Du arı) G“venlik Duvarı Firewall - Ateş Duvarı yazılımı, bir kural k“mesi temelinde ağa gelen giden paket trafiğini kontrol eden donanım tabanlı ağ g“venliği sistemidir. Ayrıca birçok kişisel bilgisayar işletim sistemi, internetten gelen tehditlerine karşı korunmak için yazılım tabanlı g“venlik duvarları içermektedir. Şekil . Firewall sembolik gösterimi

4. DOSYA VE KLASÖR YÖNETİMİ

Sürücü (Driver) Dosya ve klasörlerin içerisinde tutulduğu fiziksel ortamlara s“r“c“ adı verilir. Sabit Disk S“r“c“s“, DVD ROM Sürücüsü, USB Bellek sürücüsü vb.)

Sürücü Özellikleri:

• S“r“c“ler işletim sistemi tarafından A-Z arası bir harf ile adlandırılmaktadır. • S“r“c“ harfinden sonra iki nokta üst üste (:) karakteri kullanılır. • A: ve B: disket s“r“c“ için kullanılır. • S“r“c“lere Etiket İsimleri verilebilir. Arsiv (C:), Depo (D:) vb.

• S“r“c“lere Bilgisayarım simgesi “zerinden erişilebilmektedir.

Dosya (File) Dosyalar, bilgisayar ortamında ikincil (depolama) bellekte birbirleriyle ilişkili bilgilerin tutulduğu yapılardır. Bir dosya içerisinde yazı, resim, ses, grafik, program vb. sayısal ve alfasayısal veriler yer alabilmektedir.

Klasör (Directory–Folder-Dizin) Bilgisayar dosyalarının kategorilere ayrılarak disk ortamında tutulması amacıyla klasör yapıları kullanılmaktadır. Dosyaların organize edilerek yönetimin ve erişimin kolaylaşması sağlanır. T“m dosyaların aynı yerde olması durumunda, istenen dosyaya ulaşmak hem kullanım hem de teknik açıdan oldukça zorlaşacaktır. Temelde klasörlerde birer dosyadır ancak, yapısal olarak içerisinde veri tutmak yerine diskte adresleme amaçlı kullanılırlar. Klasör içerisinde klasör (Sub-directory oluşturmak mümkündür.

Klasör ve Dosya Özellikleri

• Bir klasör içerisinde aynı ad ve uzantıya sahip tek bir dosya olabilir.

• Bir klasör içerisinde aynı ada sahip tek bir klasör (Alt-Klasör yani Sub-Directory) olabilir.

• Dosya/Klasör adlandırma Küçük/Büyük harf duyarlılığı yoktur. Hitit.jpg ile (İTİT.JPG aynıdır.

Dosya Yapısı Dosyalar temelde 3 parçadan oluşmaktadır:

<Dosya Adı> . <Dosya Uzantısı>

• Dosya Adı : Dosya içeriğiyle ilgili olarak isteğe bağlı olarak verilen isimdir. • Nokta Ayracı : Dosya Adı ve Uzantısını ayırır. • Dosya Uzantısı : Dosyanın t“r“n“ ve hangi programlama ilgili olduğunu anlatır.

Windows İşletim Sisteminde belge merkezli erişim mevcuttur. Böylelikle herhangi bir dosyaya çift tıklandığında; ilgili dosya uzantısına bağlı olarak öncelikle ilgili program çağrılır ve sonrasında mevcut dosya açılır. İstenildiği takdirde dosyanın ilişkilendirildiği program ayarı yapılabilmektedir. Bu amaçla ilgili dosya üzerinde Shift+Mouse sağ klik ile elde edilen men“den Birlikte Aç seçimi yapılarak program seçimi yapılabilir.

Windows İşletim sisteminde normalde dosya uzantıları gizli-gör“nmez durumdadır. Ancak istenildiği taktirde uzantıların gör“nmesi sağlanabilir. Bu amaçla Düzenle - Klasör Seçenekleri – Görünüm ’den Bilinen dosya t“rleri için uzantıları gizle seçeneği kullanılır.

KLASÖR İŞLEMLERİ

Klasör oluştur a Klasör oluşturacağımız yerde; Sağ tuş- Yeni- Klasör seçmek suretiyle

Klasör oluştur a Pencerede;

Dosya menüsü- Yeni- Klasör seçmek suretiyle

Klasör oluştur a Pencerede; Araç çubuğu “zerinde; Yeni Klasör seçmek suretiyle

Klasör oluşturabiliriz.

Klasör silme Klasör seçildikten sonra;

Sağ tuş- Sil

Klasör seçildikten sonra;

Dosya menüsü- Sil

Klasör seçildikten sonra;

Klavyeden- Delete tuşuna basarak. Silebiliriz.

Klasörün adı ı değiştir e Klasör seçildikten sonra;

Sağ tuş- Yeniden Adlandır.

Klasörün adı ı değiştir e Klasör seçildikten sonra;

Dosya- Yeniden Adlandır.

Window Pencere İşlemleri İşletim Sistemine bağlı olmakla birlikte, gruplama özellikli sanal çerçevelere Pencere adı verilmektedir.

Pencere Taşıma Yer Değiştirme

Pencere Boyutlandırma Size, Simge, Normal, Tam Ekran)

5. DOSYA TÜRLERİ

Dosyalar temelde iki türde incelenir:

Program Dosyaları: Doğrudan Çalıştırılabilir dosyalardır. Paint.Exe)

Belge Dosyaları: Bir programa bağlı olarak bilgi içerikli dosyalardır. Liste.Doc)

Dosyalama Sistemleri

Dosyalama sistemi dosya ve klasörlerin disk üzerinde ne şekilde tutulacağı ve adresleneceği ile ilgili bilgilerin tutulduğu sistemdir. Dosyalama sistemlerine FAT, FAT16, FAT32, NTFS vb. örnek gösterilebilir. Burada FAT16 ile 216 adet cluster adreslenebilmektedir.

Dosyalama sistemi işletim sistemine bağlı olarak değişik yapı ve özelliklerde olabilmektedir. FAT (File Allocation Table – Dosya Yerleşim Tablosu)

Te el Dosya Uza tıları

Metin Dosyaları

Icon Uzant

ı Program/Belge Aciklama

*.txt Metin Editörü Basit Text – Metin Dosyası

*.rtf WordPad Zengin İçerikli Metin Belgesi Rich Text Format

*.doc Microsoft Office Word 2003-2005 Microsoft Word

*.docx

Microsoft Office Word 2007 ve üzeri

Microsoft Word

*.xls Microsoft Office Excel 2003-2005 Microsoft Excel - Excel Spreadsheet File

*.xlsx

Microsoft Office Excel 2007 ve üzeri

Microsoft Excel - Excel Spreadsheet File

*.ppt

Microsoft Office PowerPoint 2003-2005

Microsoft PowerPoint

*.pptx Microsoft Office PowerPoint 2007 ve üzeri

Microsoft PowerPoint

*.pub Microsoft Office Publisher Microsoft Publisher

*.pdf Adobe Acrobat, Adobe Reader

Portable Document Format; Taşınabilir Belge Biçimi

Resim Dosyaları

Icon Uzantı Program/Belge Aciklama

*.bmp Paint Bitmap açık resim dosyası

*.jpg Paint, Acdsee Sıkıştırılmış Resim Dosyası *.jpeg)

*.gif Paint Acdsee Animasyonlu- hareketli-hareketsiz Resim Dosyası

*.png Resim dosyası

*.psd Adobe Photoshop PhotoShop ile “retilmiş Resim Dosyası

*.ico Icon Dosyası

*.cdr Corel Draw Corel Draw Grafik Dosyası

*.tif Paint, Adobe Photoshop

Resim Dosyası

*.swf macromedia Flash Animasyon Dosyası

Ses Dosyaları

Icon Uzant

ı Program/Belge Aciklama

*.wav Windows Media Player Açık Ses Dosyası - Wave Audio File

*.mid Windows Media Player, Winamp

Midi M“zik Dosyası Nota temelli

*.mp3 Windows Media Player, Winamp

Sıkıştırılmış M“zik dosyası

*.wma Windows Media Audio File

Video Dosyaları

Icon Uzantı Program/Belge Aciklama

*.avi Media player, Real player, Divx, Quicktime

Açık video dosyası Audio Video )nterleave File)

*.mpg Media Player, Real Player,Quick Time Sıkıştırılmış eski tip video dosyası *.mpeg

*.mpeg-2 Mpg sisteminin geliştirilmişi

*.mp4 MPEG-4 Video File

*.divX Y“ksek Sıkıştırmalı AVİ dosyası

*.mov Media Player,Real Player Quicktime Video Dosyası Video Clip

*.dat CD DAT video

*.flv Flash Video Dosyası

Sıkıştırılmış Dosyalar

Icon Uzantı Program/Belge Aciklama

*.zip WinZip Z)P Sıkıştırma dosyası

*.rar WinRAR RAR Sıkıştırma Dosyası

*.iso Win İmage sıkıştırılmış Cd Dosyası

*.cab Sıkıştırılmış Cabinet Dosyası

*.tar Consolidated Unix File Archive

*.gz GZip GNU Zipped Archive File

*.7z Compressed File

*.lzh Sıkıştırılmış Dosya

Uygulama Dosyaları

Icon

Uzantı Program/Belge Aciklama

*.exe --- Executable – Çalıştırılabilir Dosya

*.com

*.msi Windows Installer File

*.bat Batch File- Toplu İşlem Dosyası

Sistem Dosyaları

Icon Uzan

tı Program/Belge Aciklama

*.sys

*.ini Ayar Dosyası *.scr Windows Ekran Koruyucu Dosyası *.cur Mouse İmleç Gör“nt“ Dosyası *.inf Windows Donanım Bilgisi Dosyası *.cfg Konfigürasyon - Ayar Dosyası *.reg

*.chk scandisk ve chkdsk Disk Tarama ve Kontrol sonucu rapor dosyası

*.hlp Yardım Dosyası *.err (ata Kayıt Dosyası *.fon WindowsFonts Klasöründe Yazı tipi Dosyası *.tff Yazı Tipi Dosyası

*.tmp Geçici Dosya

*.dll Data Link Library – Kütüphane Dosyası

*.drv S“r“c“ Dosyası Kısayol Dosyası

Programlama Dili Dosyaları Icon Uzantı Program/Belge Aciklama

*.c C Dili Program Kaynak dosyası *.cpp C++ Program Kaynak Dosyası *.bas Basic Program Kaynak dosyası *.pas Pascal, Delphi Program Kaynak dosyası *.dpr Delphi Project Dosyası *.cproj C# Proje Dosyası *.

*.html Hypertext Markup Language File

*.php

PHP – Personal Home Page program kaynak dosyası

*.asp

ASP - Active Server Pages program kaynak dosyası

*.xml

Extensible Markup Language Genişletilebilir İşaretleme Dili

*.css

Zengin (TML Stil Tanım dosyası - Cascading style sheets

*.h C Dili Header Dosyası *.bak Backup – Yedek Dosya

*.bin Program Binary Dosyası *.obj Program Object-Amaç Dosyası *.ocx ActiveX Kontrol Dosyası

Veritabanı Dosyaları Icon Uzantı Program/Belge Aciklama

*.mdf MS SQL Server MSSQL - Microsoft Data File

*.ldf MS SQL Server MSSQL - Log Data File

*.mdb Microsoft Access Microsoft Access Database

Dosyası *.dbf dBase Database Dosyası *.db Paradox Database Dosyası *.ndx )ndex Dosyası

C# Programlama Dili Dosyaları

Icon Uzantı Program/Belge Aciklama

*.sln Microsoft Visual Studio C#

Microsoft Visual Studio Solution

*.csproj Microsoft Visual Studio C#

Visual C# Project File

*.cs

Microsoft Visual Studio C# .\Proje_Adi

Visual C# Source File

*.exe

Microsoft Visual Studio C# .\Proje_Adi\Bin\Debug

Visual C# Derlenmiş Çalıştırılabilir Dosya

6. KISAYOL TUŞ BİLEŞİMLERİ

Standart Tuş Bileşimleri Kısayol Açıklama

CTRL + A Tümünü Seç

CTRL + S Kaydet CTRL + C Kopyala

CTRL + X Kes

CTRL + V Yapıştır

CTRL + P Yazdır

CTRL + Z Geri Al CTRL + K Kalın

CTRL + T İtalik

CTRL + L Sola Yasla

CTRL + R Ortalama

CTRL + G Sağa Yasla

Windows Doğal Tuş Bileşimleri e

Kısayol Açıklama

Windows Logo Tuşu Başlat Men“s“

Windows Logo Tuşu + L Bilgisayar Kilitlenir

Windows Logo Tuşu + R Çalıştır iletişim kutusu

Windows Logo Tuşu + M Tümünü Simge durumuna küçült

S()FT + Windows Logo Tuşu + M

Geri Al – (Tümünü Simge durumuna küçült)

Windows Logo Tuşu + F1 Windows Yardım

Windows Logo Tuşu + E Windows Gezgini

Windows Logo Tuşu + D Masaüstü Göster/Gösterme

Windows Logo Tuşu + F Dosya/Klasör Arama

CTRL + Windows Logo Tuşu + F

Bilgisayar Bul

Windows Logo Tuşu + TAB Pencereler arasında geçiş ve seçiş

CTRL + Windows Logo Tuşu + TAB

Pencereler arasında geçiş ve seçiş Kalıcı ekranda)

Uygulama Tuşu Seçili öğe kısayol (pop-up) menüsü

Klavye Kontrol Tuşları

Kısayol Açıklama

TAB (SEKME) İleri Sekme SHIFT + TAB Geri Sekme

SPACE BAR (ARA ÇUBUĞU

Boşluk

ENTER Onay, Alt Satır

ESC İptal, Kaçış

F1 Yardım İlgili Program

F2 Dosya/ Klasör Yeniden adlandırılır

F10 Men“ Çubuğu seçenekleri SHIFT+F10 Seçili öğe kısayol men“s“

CTRL+ESC Başlat Men“s“

CTRL+SHIFT+ESC Windows Görev Yöneticisi gelir

ALT + AŞAĞ) OK Açılır Liste Kutusu açılır

ALT + SEKME Açık Programlar arası geçiş

Klavye Kontrol Tuşları Kısayol Açıklama

ALT + ARA ÇUBUĞU Ana Pencere sistem menüsü gelir

ALT + F4 Aktif Program Penceresi kapatılır CTRL + F4 Program Aktif Belgesi kapatılır ALT + F6 Program Belgeleri arasında geçiş yapılır ALT + ENTER Seçili öğe özellikleri

SHIFT + DELETE Seçilen Öğeleri kalıcı olarak siler (Geri Dönüşüm Kutusuna gitmez)

CTRL + Dosya/Klasör Sürükleme

Sürüklenen Dosya/Klasörler için

Kopyalama yapılır CTRL + SHIFT + Dosya Sürükleme

Sürüklenen Dosya için Kısayol Oluşturma

Erişilebilirlik Kısayol Tuş Bileşimleri

Kısayol Açıklama

defa S()FT tuşuna basma Yapışkan Tuşları Aç-Kapat

8 sn Sağ S()FT tuşuna basma Filtre Tuşlarını Aç-Kapat

sn NUM LOCK tuşuna basma Geçiş Tuşlarını Aç-Kapat

Sol ALT + Sol SHIFT + NUM LOCK

Fare Tuşlarını Aç-Kapat

Sol ALT + Sol SHIFT + PRINT SCREEN

Y“ksek Karşıtlığı Aç-Kapat