Binh pháp Tôn Tử và hơn 200 trận đánh nổi tiếng trong lịch sử Trung Quốc

Chia sẽ ebook : http://downloadsachmienphi.com/Tham gia cộng đồng chia sẽ sách : Fanpage : https://www.facebook.com/downloadsachfree

Cộng đồng Google :http://bit.ly/downloadsach

TableofContentsLỜINÓIĐẦUTHIÊNI:KẾ

Chínhnghĩathắngphinghĩa,VõVươngdiệtTrụVươngTềHoànCôngnuôibinhtrongdânTàoTháođánhtrậnQuanĐộTầnvươngchủđộngdiệt6nướcMạoĐốnmạnhmàgiảyếuĐịchThanhgiảbộnghỉngơiViệtVươngnghibinhpháquânNgôHànTínđánhlừaNgụyBáoVươngKhuấtHànhửquânGiảoThốcPhátNộcThiệnlàmrốiloạnquânHậuTầnThạchĐạtKhaiphòngthủnhiềulớp,đánhtanquânTươngTấnVănCôngluiquânmàthắngtrậnThànhBộcLưuKýquấynhiễuquânKimTàoCữucậykhoẻmấtThànhCaoNgũTửTưquấynhiễunướcSởTàoTháodùngkếlygián,đánhbạiMãSiêuTrịnhThànhCôngbấtngờgiảiphóngĐàiLoanLưuBangchưađánhđãthắngTầnVươngthuatrậnởHàmĐan

THIÊNII:TÁCCHIẾNTềDẫnVươnggâychiênliênmiền,tựchuốclấythấtbạiTấnLệCôngđánhnhanhdiệtquânTầnVuaTầnthamlợi,bạiởHàoSơnLưuBangdụnglươngcủađịchvàoQuanTrungTrầnThắngdựngcờkhởinghĩaThươngƯởnglậpphápthưởngcôngquânđộiLýTốtrọngđãihàngtướngLýTựNguyênthầntốcchiếmĐạiLương

THIÊNIII:MƯUCÔNGChỉmộtbứcthư,HànTínbìnhđịnhnướcYênĐạithầncủaTềphátanýđồcủaTấnTrườngTônThànhchiamạnhhợpyếu,đánhĐộtQuyếtCaoHoanđánhthànhNgọcBích,trítậnlựckiệtTrầnTháikhôngđánhmàthắngKhươngDuyTưMãChiêuvâylâuđánhchậm,hạthànhThọXuânTưMãViêmchỉmộttrận,diệtTônHạo

KếsáchtoànthắngcủaGiaCátLượngởLongTrungĐàmQuandùng3quânhợpvâydiệtgiặcOaLýCaodụđịchchiaquân,chiếmTháiSơnVuKhiêmcốthủBắcKinh,đuổiNgõaThíchBanSiêucốthủđánhluiquânNguyệtThịCôngTônTánbỏmạngvìtửthủcôthànhĐườngHuyềnTôngtróitayquânđội,đểmấtTrườngAnNgưTriềuÂntựlàmloạnquânmìnhACốtĐảthiệnchiếndùngítthắngnhiềuVươngTiễndiệtnướcSởQuânHánđồnglònggiữvữngSơLặcLâmTắcTừlấychuẩnbịđánhkhôngchuẩnbị,thắngquânAnhCamMậuướchẹnvớívuatrướckhixuấtbinhHànTínbiếtngườibiếtta,bìnhđịnhTamTầnVươngChiêuViễntrậnnàocũngthua

THIÊNIV:HÌNHLýMụckiềmchếHungNôViênSùngHoánphòngthủchắc,đánhquânHậuKimLạiVănQuangdụngbinhnhưthần,diệtquânThanhMặcTửkhôngđánhmàcứuđượcnướcTốngLýTựThànhkhôngbỏlỡcơhộiđánhthắngquânMinhTùyVănĐếlấyyếuchốngmạnh,diệtnướcTrầnMinhAnhTôngđánhgiặccầumay,bịbắtlàmtùbinh

THIÊNV:THẾNgôLânđánhbạiHôSanChuĐệtránh“thực,chọn“hư”chiếmKimLăngTầnVươngdùngchínhbinhvàkỳbinhthắngtrậnTrườngBìnhLýTịnhmauchóngquétsạchquânThổDụcHồnMạoĐốngiảsợ,diệtĐôngHồNgụyThưthayđổibiênchế,thắngbộlạcTuấtĐịchHoànÔnhợpnhấtlựclượng,chiếmThànhĐôKhangHylấymạnhđánhyếu,chiếmlạiĐàiLoanTônTẫndụBàngQuyêntớichỗchếtTàoTháochọnngườitàigiữđượcHợpPhì

THIÊNVI:HƯTHỰCLýTựThànhchiếmtrậnđịatrước,diệtquânMinhCảnhYểmnhiềuphenđiềuđộngquânđịch,diệtTrươngBộTrươngHiếnTrungdùnglợinhỏđụđịch,chiếmNhạcChâuLýTịnhthảthuyềncảnđịch,chiếmGiangLăngChuĐứcUylàmđịchmệtmỏi,đạithắngởBáHươngTháiBạtĐàodụđịchrakhỏithảnh,chiếmThốngVạnTrươngHiếnTrungthayđổiđịabàntácchiến,chiếmNangDươngLýTựThànhchiếmthànhLạcDương

ThiếtHuyềnphòngthủTếNam,chốngChuĐệMộDungThùychiaquânnghibinh,đánhTâyYênĐặngNgảigiỏiphòngthủ,thắngKhươngDuyĐặngNgảiđiđườngtắtvàoTứXuyên,diệtLưuThiệnMãToạiđánhvảonơiĐiềnDuyệtphảiứngcứuLưuBangbuộcđịchphảichuyểnhướng,chiếmThànhCaoNộNhĩCápXíchtậptrungbinhlực,đánhQuânMinhNhàKimkhôngphòngthủbiêncương,bịđánhbạiTấtTáiNgộbấtngờchiếmTứChâuChuHoànlấyítđánhnhiềuthắngTàoNhânTrươngTuầndùngmưuđánhquânphảnloạnTấtTáiNgộthíchứngvớitìnhhình,yểmhộtoànquânTừĐạttránhthựcđánhhư,chiếmTháiNguyênChuĐệcăncứtìnhhìnhđịchđánhtanquânThátĐát

THIÊNVII:QUÂNTRANHTônSáchbiếncongthànhthẳng,đánhVươngLãngTriệuXadụđịchđếnYênDựtiêudiệtLýQuảngLợiđemquânmệtmỏiđánhgiặcSởHoàiVươngngoạigiaosailầm,thấtbạinhụcnhãLýTưNguyênnắmđịahình,cứuUChâuThànhCátTưHãntheođườngmònđánhchiếmCưDungChuNguyênChươngdụTrầnHữuLượngLýThếDândùngnghibinh,đánhluiĐộtQuyếtLưuBanglàmtanrãýchíquânđịchởCaiHạTháiBạtKhuêđánhđòntâmlý,thắngquânYênTàoQuệtránhnhuệkhí,thắngtrậnTrườngThượcTạNgảilâmnguykhôngloạn,thắngMaThuLýThếDândưỡngnhuệkhí,tăngquânlựcđánhquânTiếtĐoànThiềuđánhtừtrênnúixuống,pháquânChuQuáchTửNghigiảthuađánhtanphảnquânBàoPhòngđánhđịchtinhnhuệ,bịthảmbạiDươngHànhMậtthảmồidụđịch,thắngtrậnQuảngLăngTàoTháorútquân,đánhđịchđuổitheoLưuGiangvâyhảitặc,chừamộtlốỉthoátđểtiêudiệtchúngMộDungKháckhôngbứcbáchđịch,chiếmđượcthành

THIÊNVIII:CỬUBIẾNMãViệnhànhquânsaiđường,thânbạidanhliệtSầmBànhtiếnthẳngvàođấtThục,đánhCôngTônThuậtLýUyênkhôngđánhHàĐông,màvàoQuanTrungPhùSaicốgiànhTrungnguyên,thấtbạiêchềNhạcPhikhôngnghelệnhvua,tiếnvàoTrungnguyênĐánhtrậnkhôngĩhềtheosơđồđịnhsẵnLýHoàiQuangthấylợiquênhại,bạitrậnởNgụyChâu

LýTụcTânđơnđộcthọcsâu,bịtiêudiệtLãBốthamsốngsợđánh,bịgiếtchếtĐặngKhươngápsátchiếnlũy,khíchDiêuNang

THIÊNIX:HÀNHQUÂNCầuPhủpháđậpdìmchếtquânĐườngTiềnTruyềnQuánchiếmthượnglưu,giànhtoànthắngBàngSưCổhạtrạiởvùngđấtthấptrũng,bịnhấmchìmChuÁPhùđivòng,tránhnguyhiểmHạHầuĐônkhinhđịch,rơivàoổphụckíchTrịnhTrangCôngdụBắcNhungrờihiểmđịađểtiêudiệtTriệuNguyênNgôviếtthưkhiêmnhường,dụđịchmàtiêudiệtLụcTốnrútquân,khôngmất1ngườilínhLýCửtráhàng,đánhbạiLưuSướngTriệuPhạm,TriệuQuỳdụLýToàntiếnramàtiêudiệtKhíchChígiỏiquansát,thấyđượcthờicơtiếncôngThượngTỳTỳtrướctheosauchống,thắngđịchTiêuHuệkhinhđịch,mấthếtquânThíchTụcQuangchọnkỹ,luyệnnghiêm,quânđộítinhnhuệGiaCátLượngtronglúckhókhăn,giữđúngchữtín

THIÊNX:ĐỊAHÌNHLýTiếtchiếmđườnghẹp,maiphụcđánhquânphiếnloạnQuáchTiếnchiếmnơihiểmtrởchặnquânLiêuMôngCaviễnchinhmấtmạng,quânmệtphảirútvềNgôHánđánhThục,trướcthuasauthắngĐiềnBốkhôngđiềuđộngđượcquân,phảitựsátPhùDungđơnđộcbịtửtrậnởPhìThủyCấpdướibấttrị,quânTấnthảmbạiởđấtTấtLýTòngKhakhôngtrịnổikiêubinh,đểmấtthiênhạKhưuPhúcchủquankhinhđịch,bịvâykhốnNhạcPhilợidụngđịahình,thắngLýThànhNgôKhởiyêulínhnhưcon,đánhđâuthắngđóHànTíndàntrậnquaylưngvềmésông

THIÊNXI:CỬUĐỊAPhươngLạpbỏnơihiểmyếunênthấtbạiTônQuyềnkhôngnấnnáởkhinhđịa,pháHoánThànhTrườngTônTrĩkhôngđánhtranhđịamàchiếmđượcQuanTrungLýĐịnhQuốcquyếtchiếmgiaođịa,đánhQuếLâmGiaCátLượngởtrọngđịagặtlúamạch,đánhTưMãLýTựThànhđùngkế,rakhỏi“viđịa”XaTươngTrịnhThànhCôngởtửđịaquyếtchiến,thắngquânThanhLưuTúbấtngờđánhvàochỗyếu,thắngtrậnCônDươngLưuMiệntấncôngvàochỗdựachínhcủađịch,cứuCôngChúaTưMãÝnhanhtaybắtMạnhĐạt

LưuDụtiếnsâucướplương,diệtNamYênVươngTrấnỐtungquânxôngtớidiệtHậuTầnBốTátTrungNghĩakhéobàytrậnhìnhtrănglưỡiliềmChuNguyênChươngchặtdâybuộcthuyền,ngănýmuốntrởvềcủabinhsĩTônTrạchdùngnhànhạlàmyênlòngngười,đánhquânKimHạngVũđậpnồiđụcthuyềnđánhCựLộcNướcTầndùnguyápchế,diệtnướcTềHáchLiênBộtBộtphábăngchônxe,chốngtruykichTrongđêmbãotuyết,LýTốđánhchiếmTháiChâuĐiềnĐơnđánhlừađịchgiànhđạithắng

THIÊNXII:HỎACÔNGChuDumượngióphónghỏatrậnXíchBíchPhanMỹdùnglửađánhLưuSưởng,chiêmQuảngChâuTàoBânđốtcháythủytrại,chiếmKimLăngHầuCảnhdùnghỏacông,bịgióthổingược,tựđốtquânmìnhTriệuNangTửquyếtdùngnướclũđánhTríBáLýTựThànhkhôngcủngcốchiếnquả,đểmấtthiênhạLưuBịvìgiậnmàđánh,thuatoởDiLăngDươngHuyềnCảmvìgiậnmàđánh,bạitrậnbỏmạng

THIÊNXIII:DỤNGGIÁNViLýKhoandùnggiánđiệp,diệttrừtướngđịchKhổngDungkhaithácngườinắmtìnhhình,dẹpyênAKhêTầnVươngdùngnhiềuvàngmuagiánđiệp,díệttrừLýMụcNhạcPhidùngphảngián,phếtrừLưuDựLệThựcKỳ2phenlàm“tửgián”ĐạtHềVũkhônkhéogiảdanhdothámdoanhtrạiđịchLưuBangbỏnhiềuvàngdùngkếlygián,thắngHạngVũXungThếHoànhdùnggiánđiệpdiệttrừhaiVươngCaoNhânHậuDùngPhảnGiánDẹpLoạnThiênNăngThươngThangdùngngườitàilàmgiánđiệp,diệtvuaKiệt

MụcLục LỜINÓIĐẦUTHIÊNI:KẾChínhnghĩathắngphinghĩa,VõVươngdiệtTrụVươngTềHoànCôngnuôibinhtrongdânTàoTháođánhtrậnQuanĐộTầnvươngchủđộngdiệt6nướcMạoĐốnmạnhmàgiảyếuĐịchThanhgiảbộnghỉngơiViệtVươngnghibinhpháquânNgôHànTínđánhlừaNgụyBáoVươngKhuấtHànhửquânGiảoThốcPhátNộcThiệnlàmrốiloạnquânHậuTầnThạchĐạtKhaiphòngthủnhiềulớp,đánhtanquânTươngTấnVănCôngluiquânmàthắngtrậnThànhBộcLưuKýquấynhiễuquânKimTàoCữucậykhoẻmấtThànhCaoNgũTửTưquấynhiễunướcSởTàoTháodùngkếlygián,đánhbạiMãSiêuTrịnhThànhCôngbấtngờgiảiphóngĐàiLoanLưuBangchưađánhđãthắngTầnVươngthuatrậnởHàmĐan

THIÊNII:TÁCCHIẾNTềDẫnVươnggâychiênliênmiền,tựchuốclấythấtbạiTấnLệCôngđánhnhanhdiệtquânTầnVuaTầnthamlợi,bạiởHàoSơnLưuBangdụnglươngcủađịchvàoQuanTrungTrầnThắngdựngcờkhởinghĩaThươngƯởnglậpphápthưởngcôngquânđộiLýTốtrọngđãihàngtướngLýTựNguyênthầntốcchiếmĐạiLương

THIÊNIII:MƯUCÔNGChỉmộtbứcthư,HànTínbìnhđịnhnướcYênĐạithầncủaTềphátanýđồcủaTấnTrườngTônThànhchiamạnhhợpyếu,đánhĐộtQuyếtCaoHoanđánhthànhNgọcBích,trítậnlựckiệtTrầnTháikhôngđánhmàthắngKhươngDuyTưMãChiêuvâylâuđánhchậm,hạthànhThọXuânTưMãViêmchỉmộttrận,diệtTônHạoKếsáchtoànthắngcủaGiaCátLượngởLongTrungĐàmQuandùng3quânhợpvâydiệtgiặcOaLýCaodụđịchchiaquân,chiếmTháiSơn

VuKhiêmcốthủBắcKinh,đuổiNgõaThíchBanSiêucốthủđánhluiquânNguyệtThịCôngTônTánbỏmạngvìtửthủcôthànhĐườngHuyềnTôngtróitayquânđội,đểmấtTrườngAnNgưTriềuÂntựlàmloạnquânmìnhACốtĐảthiệnchiếndùngítthắngnhiềuVươngTiễndiệtnướcSởQuânHánđồnglònggiữvữngSơLặcLâmTắcTừlấychuẩnbịđánhkhôngchuẩnbị,thắngquânAnhCamMậuướchẹnvớívuatrướckhixuấtbinhHànTínbiếtngườibiếtta,bìnhđịnhTamTầnVươngChiêuViễntrậnnàocũngthua

THIÊNIV:HÌNHLýMụckiềmchếHungNôViênSùngHoánphòngthủchắc,đánhquânHậuKimLạiVănQuangdụngbinhnhưthần,diệtquânThanhMặcTửkhôngđánhmàcứuđượcnướcTốngLýTựThànhkhôngbỏlỡcơhộiđánhthắngquânMinhTùyVănĐếlấyyếuchốngmạnh,diệtnướcTrầnMinhAnhTôngđánhgiặccầumay,bịbắtlàmtùbinh

THIÊNV:THẾNgôLânđánhbạiHôSanChuĐệtránh“thực,chọn“hư”chiếmKimLăngTầnVươngdùngchínhbinhvàkỳbinhthắngtrậnTrườngBìnhLýTịnhmauchóngquétsạchquânThổDụcHồnMạoĐốngiảsợ,diệtĐôngHồNgụyThưthayđổibiênchế,thắngbộlạcTuấtĐịchHoànÔnhợpnhấtlựclượng,chiếmThànhĐôKhangHylấymạnhđánhyếu,chiếmlạiĐàiLoanTônTẫndụBàngQuyêntớichỗchếtTàoTháochọnngườitàigiữđượcHợpPhì

THIÊNVI:HƯTHỰCLýTựThànhchiếmtrậnđịatrước,diệtquânMinhCảnhYểmnhiềuphenđiềuđộngquânđịch,diệtTrươngBộTrươngHiếnTrungdùnglợinhỏđụđịch,chiếmNhạcChâuLýTịnhthảthuyềncảnđịch,chiếmGiangLăngChuĐứcUylàmđịchmệtmỏi,đạithắngởBáHươngTháiBạtĐàodụđịchrakhỏithảnh,chiếmThốngVạnTrươngHiếnTrungthayđổiđịabàntácchiến,chiếmNangDươngLýTựThànhchiếmthànhLạcDươngThiếtHuyềnphòngthủTếNam,chốngChuĐệMộDungThùychiaquânnghibinh,đánhTâyYênĐặngNgảigiỏiphòngthủ,thắngKhươngDuy

ĐặngNgảiđiđườngtắtvàoTứXuyên,diệtLưuThiệnMãToạiđánhvảonơiĐiềnDuyệtphảiứngcứuLưuBangbuộcđịchphảichuyểnhướng,chiếmThànhCaoNộNhĩCápXíchtậptrungbinhlực,đánhQuânMinhNhàKimkhôngphòngthủbiêncương,bịđánhbạiTấtTáiNgộbấtngờchiếmTứChâuChuHoànlấyítđánhnhiềuthắngTàoNhânTrươngTuầndùngmưuđánhquânphảnloạnTấtTáiNgộthíchứngvớitìnhhình,yểmhộtoànquânTừĐạttránhthựcđánhhư,chiếmTháiNguyênChuĐệcăncứtìnhhìnhđịchđánhtanquânThátĐát

THIÊNVII:QUÂNTRANHTônSáchbiếncongthànhthẳng,đánhVươngLãngTriệuXadụđịchđếnYênDựtiêudiệtLýQuảngLợiđemquânmệtmỏiđánhgiặcSởHoàiVươngngoạigiaosailầm,thấtbạinhụcnhãLýTưNguyênnắmđịahình,cứuUChâuThànhCátTưHãntheođườngmònđánhchiếmCưDungChuNguyênChươngdụTrầnHữuLượngLýThếDândùngnghibinh,đánhluiĐộtQuyếtLưuBanglàmtanrãýchíquânđịchởCaiHạTháiBạtKhuêđánhđòntâmlý,thắngquânYênTàoQuệtránhnhuệkhí,thắngtrậnTrườngThượcTạNgảilâmnguykhôngloạn,thắngMaThuLýThếDândưỡngnhuệkhí,tăngquânlựcđánhquânTiếtĐoànThiềuđánhtừtrênnúixuống,pháquânChuQuáchTửNghigiảthuađánhtanphảnquânBàoPhòngđánhđịchtinhnhuệ,bịthảmbạiDươngHànhMậtthảmồidụđịch,thắngtrậnQuảngLăngTàoTháorútquân,đánhđịchđuổitheoLưuGiangvâyhảitặc,chừamộtlốỉthoátđểtiêudiệtchúngMộDungKháckhôngbứcbáchđịch,chiếmđượcthành

THIÊNVIII:CỬUBIẾNMãViệnhànhquânsaiđường,thânbạidanhliệtSầmBànhtiếnthẳngvàođấtThục,đánhCôngTônThuậtLýUyênkhôngđánhHàĐông,màvàoQuanTrungPhùSaicốgiànhTrungnguyên,thấtbạiêchềNhạcPhikhôngnghelệnhvua,tiếnvàoTrungnguyênĐánhtrậnkhôngĩhềtheosơđồđịnhsẵnLýHoàiQuangthấylợiquênhại,bạitrậnởNgụyChâuLýTụcTânđơnđộcthọcsâu,bịtiêudiệtLãBốthamsốngsợđánh,bịgiếtchếtĐặngKhươngápsátchiếnlũy,khíchDiêuNang

THIÊNIX:HÀNHQUÂNCầuPhủpháđậpdìmchếtquânĐườngTiềnTruyềnQuánchiếmthượnglưu,giànhtoànthắngBàngSưCổhạtrạiởvùngđấtthấptrũng,bịnhấmchìmChuÁPhùđivòng,tránhnguyhiểmHạHầuĐônkhinhđịch,rơivàoổphụckíchTrịnhTrangCôngdụBắcNhungrờihiểmđịađểtiêudiệtTriệuNguyênNgôviếtthưkhiêmnhường,dụđịchmàtiêudiệtLụcTốnrútquân,khôngmất1ngườilínhLýCửtráhàng,đánhbạiLưuSướngTriệuPhạm,TriệuQuỳdụLýToàntiếnramàtiêudiệtKhíchChígiỏiquansát,thấyđượcthờicơtiếncôngThượngTỳTỳtrướctheosauchống,thắngđịchTiêuHuệkhinhđịch,mấthếtquânThíchTụcQuangchọnkỹ,luyệnnghiêm,quânđộítinhnhuệGiaCátLượngtronglúckhókhăn,giữđúngchữtín

THIÊNX:ĐỊAHÌNHLýTiếtchiếmđườnghẹp,maiphụcđánhquânphiếnloạnQuáchTiếnchiếmnơihiểmtrởchặnquânLiêuMôngCaviễnchinhmấtmạng,quânmệtphảirútvềNgôHánđánhThục,trướcthuasauthắngĐiềnBốkhôngđiềuđộngđượcquân,phảitựsátPhùDungđơnđộcbịtửtrậnởPhìThủyCấpdướibấttrị,quânTấnthảmbạiởđấtTấtLýTòngKhakhôngtrịnổikiêubinh,đểmấtthiênhạKhưuPhúcchủquankhinhđịch,bịvâykhốnNhạcPhilợidụngđịahình,thắngLýThànhNgôKhởiyêulínhnhưcon,đánhđâuthắngđóHànTíndàntrậnquaylưngvềmésông

THIÊNXI:CỬUĐỊAPhươngLạpbỏnơihiểmyếunênthấtbạiTônQuyềnkhôngnấnnáởkhinhđịa,pháHoánThànhTrườngTônTrĩkhôngđánhtranhđịamàchiếmđượcQuanTrungLýĐịnhQuốcquyếtchiếmgiaođịa,đánhQuếLâmGiaCátLượngởtrọngđịagặtlúamạch,đánhTưMãLýTựThànhđùngkế,rakhỏi“viđịa”XaTươngTrịnhThànhCôngởtửđịaquyếtchiến,thắngquânThanhLưuTúbấtngờđánhvàochỗyếu,thắngtrậnCônDươngLưuMiệntấncôngvàochỗdựachínhcủađịch,cứuCôngChúaTưMãÝnhanhtaybắtMạnhĐạtLưuDụtiếnsâucướplương,diệtNamYênVươngTrấnỐtungquânxôngtớidiệtHậuTầnBốTátTrungNghĩakhéobàytrậnhìnhtrănglưỡiliềm

ChuNguyênChươngchặtdâybuộcthuyền,ngănýmuốntrởvềcủabinhsĩTônTrạchdùngnhànhạlàmyênlòngngười,đánhquânKimHạngVũđậpnồiđụcthuyềnđánhCựLộcNướcTầndùnguyápchế,diệtnướcTềHáchLiênBộtBộtphábăngchônxe,chốngtruykichTrongđêmbãotuyết,LýTốđánhchiếmTháiChâuĐiềnĐơnđánhlừađịchgiànhđạithắng

THIÊNXII:HỎACÔNGChuDumượngióphónghỏatrậnXíchBíchPhanMỹdùnglửađánhLưuSưởng,chiêmQuảngChâuTàoBânđốtcháythủytrại,chiếmKimLăngHầuCảnhdùnghỏacông,bịgióthổingược,tựđốtquânmìnhTriệuNangTửquyếtdùngnướclũđánhTríBáLýTựThànhkhôngcủngcốchiếnquả,đểmấtthiênhạLưuBịvìgiậnmàđánh,thuatoởDiLăngDươngHuyềnCảmvìgiậnmàđánh,bạitrậnbỏmạng

THIÊNXIII:DỤNGGIÁNViLýKhoandùnggiánđiệp,diệttrừtướngđịchKhổngDungkhaithácngườinắmtìnhhình,dẹpyênAKhêTầnVươngdùngnhiềuvàngmuagiánđiệp,díệttrừLýMụcNhạcPhidùngphảngián,phếtrừLưuDựLệThựcKỳ2phenlàm“tửgián”ĐạtHềVũkhônkhéogiảdanhdothámdoanhtrạiđịchLưuBangbỏnhiềuvàngdùngkếlygián,thắngHạngVũXungThếHoànhdùnggiánđiệpdiệttrừhaiVươngCaoNhânHậuDùngPhảnGiánDẹpLoạnThiênNăngThươngThangdùngngườitàilàmgiánđiệp,diệtvuaKiệt

LỜINÓIĐẦU TônTử, tênVũ(Võ), tựTrườngKhanh,khôngrõnămsinhnămmất.Sốngcùngthờivới

KhổngTử(cuốithờiXuânThu:năm551-479trướcCôngNguyên),ngườiLạcAn,nướcTề(naylàhuyệnHuệDân, tỉnhSơnĐông),đượccoi lànhà lý luậnquânsựnổibậtnhấtthờicổđạiTrungQuốc. BinhphápTôntửlàtácphẩmlýluậnquânsựsớmnhấtvàxuấtsắcnhấttrongVũkinhthất

thư(7cuốnbinhthưđược lưutruyềnrộngrãinhất)ởTrungQuốc.TheocácnhàkhoahọcquânsựhiệnđạicủaTrungQuốc,BinhphápTôntửchứađựngnhữngtưtưởngtriếthọcquânsựsâusắcvàhoànchỉnh;13thiênbinhphápcủaTôntửđãtổngkếtnhữngkinhnghiệmchiếntranhcủaTrungQuốcthờicổđợi,đúcthànhmộthệthốnglýluậnquânsựtinhthâmuyênbác,đãtừngbồidưỡngnênnhữngquânsưthiêntàitronglịchsửchiếntranhTrungQuốcnhưTônTẫn(mànhiềunhàsửhọccholàcháuđíchtôncủaTôntử),ÚyLiêuthờiChiếnQuốc,HànTínđờiHán,LýTịnhđờiĐường,NhạcPhiđờiTốngvànhiềudanhtướngkhác.CácnhàsửhọcchorằngtấtcảnhữngmưulượcđượctruyềntụnglâunaytrongTamQuốcchívềcơbản,đềulấytrongBinhphápTôntử. TrongtácphẩmquânsựnổitiếnglàmcơsởlýluậnchocuộcchiếntranhcáchmạngTrung

Quốc, cuốnLuận trì cửuchiến (Bànvềđánh lâudài), lãnh tụMaoTrạchĐôngđãnhắcđếnphươngchâm"biếtngườibiếtta,trămtrậnkhôngnguy"củaTôntửvàcoiđólàmộtchânlýkhoahọc.CáctướnglãnhTrungQuốccốnhiềungườinghiêncứurấtsâuBinhphápTôntử,nổitiếngnhấtlànguyênsoáiLưuBáThừavàđạitướngQuáchHóaNhược. ỞViệtNam,thếkỷthứXIII,đờiTrần,trongcuốnBinhthưyếulượccủaHưngĐạovương

TrầnQuốcTuấnsoạnchocáctướngsĩhọctậpcótríchdẫnnhiềuđoạntrongBinhphápTôntử.CuốnBinhthưyếulượchiệncònlưuhành,đượcbiếtlàdongườiđờisauviếtlại(bảngốcđãthất truyền) nhưngNhânHuệ vươngTrầnKhánhDư, người bạn chiến đấu của TrầnQuốcTuấn,đãviếttronglờigiớithiệusáchVạnKiếptôngbítruyềnthư."TônVũnướcNgôđemnữnhântrongcungthửtậptrậnmàphíatâyphánướcSởmạnh,phíabắclàmnướcTần,nướcTấnphảisợ,nêucaodanhtiếngvớicácnướcchưhầu, thế làngườigiỏibàytrậnthìkhôngcầnđánhvậy".NhưthếchúngtathấyítnhấttừđờinhàTrần,cáctướnglãnhViệtNam3lầnđánhquânNguyên3lầnthắng,đềutinhthôngbinhphápTôntử. Đếnthờihiệnđại,ChủtịchHồChíMinhđãdịchBinhphápTôntửlàmtàiliệuhuấnluyện

chocáccánbộquânsựcáchmgngtrênchiếnkhuViệtBắc.Ngườiđãviếtvề"Phépdụngbinh"củaTôntửnhưsau: "ÔngTônTửlàmộtnhàquânsựcótiếngnhấtởTrungQuốc.Ôngsinhhơn2000nămtrước.

Ngàynay,chẳngnhữngtrườnghọcTrungQuốcmàtrườnghọcquânsựcácnướccùnglấyphép

dụngbinhcủaônglàmgốcvàrasứcnghiêncứu.VềphépôngTônTửtuyđãlâuđờinhưngnhữngnguyêntắccủaôngđếnnayvẫnđúng.NguyêntắcdụngbinhcủaTônTửchẳngnhữngđúngvềquânsựmàvềchínhtrịcũngrấthay". CuốnBinhPhápTôntửmàcácbạnđangcầmtrongtay,đượcxuấtbảncũngkhôngngoài

tinhthầnđó.ĐạitướngQuáchHoáNhược,nhàlýluậnquânsựnổitiếngcủaTrungQuốcđượcmờiviết lờigiớithiệu.Ôngviết:"Bộtruyệnnàycógiátrịđặcsắcvềhọcthuật.Cácsựkiệnđượcchọnlựamộtcáchnghiêmtúc,trungthànhvớicácsựthựclịchsử,phùhợpvớitưtưởngchủđạocủaBinhphápTôntử,tậptrungphảnánhtinhhoacủatrướctácđó,thểhiệnđượctrìnhđộnghiêncứuhọcthuậthiệnnayđốivớiBinhphápTôntử.TínhkhoahọcvàtínhgiảndịdễhiểulàmchobộsáchnàytrởthànhngườithàyvàngườibạntốtcủađôngđảođộcgiảthanhthiếuniênTrungQuốc". 2chuyêngianhiềunămnghiêncứuBinhphápTôntửởBannghiêncứuchiếnlượccủaViện

khoahọcquânsựTrungQuốclàNgôNhưTungvàHoàngPhácĐânđượcgiaotráchnhiệmviếtlờigiớithiệu,tómtátnộidung13thiênBinhphápTôntử,chúgiảivàthẩmđịnhtoànbộnộidunglờidângiảicủahơn200trậnđánhnổitiếngtronglịchsửTrungQuốc,dùngđểminhhọachonhữngluậnđiểmquânsựcủaTôntử.Phầndẫngiảicáctrậnđánhnóitrên,Nhàxuấtbảnđãmờicácgiáosư,giảngviênđạihọchữuquanbiênsoạndựatheocácsửliệu,thamkhảobộsáchTrungQuốccổđạichiếntranhchiếnlệtuyểnbiêncủaViệnkhoahọcquânsựTrungQuốcvàbộTrungQuốcquânsựsử.NXBhivọngcuốnBinhphápTôntửnàysẽđemlạichocácbạnđộcgiảnhữnggiờphútthoảimáivàbổích.

NXBMũiCàMau

THIÊNI:KẾ Binhgiả,quốcchiđạisự.Tửsinhchiđịa,tồnvongchiđạo,bâtkhảbâtsátdã.Cốkinhchidĩ

ngũ,hiệuchidĩkênhisáchkỳtình:nhấtviếtđạo,nhịviếtthiên,tamviếtđịa,tứviếttưởng,ngũviếtpháp.Đạogiả,lệnhdândữthượngđồngýgiảdã.Cốkhảdữchitử,khảdữchisinh,nhibấtnguỵdã.Thiêngiả,âmdương,hànthử,thờichếdã.Địagiả,caohạ,viễncậnhiểmdị,quảnghiệp,tửsinhdã.Tướnggiả,trí,tín,nhân,dũng,nghiêmdã.Phápgiả,khúcchế,quanđạo,chủdụngdã.Phàmthửngũgiả,tướngmạchấtvăn,trichigiảthắng,bấttrichigiảbấtthắng.Cố'hiệuchidĩkế,nhisáchkỳtình.Viết:Chúathụchữuđạo?Tướngthụchữunăng?Thiênđịathụcđắc?Pháplệnhthụchành?Binhchúngthụccường?Sĩtốtthụcluyện?Thưởngphạtthụcminh?Ngôdĩthửtrithắngphụhĩ. Tướngthínhngôkế,dụngchitấtthắng,lưuchi;tướngbấtthínhngôkế,dụngchitấtbại,khử

chi. Kếlợidĩthính,nãivichithế,dĩtákỳngoại.Thếgiả,nhânlợinhichếquyềndã.

Binhgiả,nguỵđạodã.Cốnăngnhithịchỉbấtnăng,dụngnhithịchibấtdụng,cậnnhithịchi

viễn,viễnnhithịchicận.Lợinhidụchi,loạnnhithủchi,thựcnhibịchi,cườngnhitịchi,nộnhinạochi,tinhikiêuchi,dậtnhilaochi,thânnhilichi. Côngkỳvôbị,xuấtkỳbấtý.Thửbinhgiachithắng,bấtkhảtiêntruyềndã.

Phùvịchiếnnhimiếutoánthắnggiả,đắctoánđadã;vịchiếnnhimiếutoánbấtthắnggiả,

đắctoánthiểudã.Đatoánthắng,thiểutoánbấtthắng,nhihuốngưvôtoánhồ?Ngôdĩthửquanchi,thắngphụkiếnhĩ. Dịchnghĩa:

Chiếntranhlàđạisựcủaquốcgia.Nóliênquanđếnsựsốngcòncủaquândân,sựtồnvong

củađấtnước,chonênkhôngthểkhôngsuyxétkỹlưỡng. Bởithế,phảithôngquaviệcphântích5phươngdiệnđịchtamàxemxéttìnhthếthắngbại

củacuộcchiến.5phươngdiệnấy,1làChínhtrị,2làThiênthời,3làĐịalợi,4làTướnglĩnh,5làPhápchế. Chínhtrịlàmsaochodâncùngýnguyệnvớivua,từđócóthểkêugọihọvìvuamàchết,vì

vuamàsống,khôngsaitấclòng. Thiênthờilàchỉngàyđêm,mưanắng,nónglạnh,sựbiếnđổithờitiếtbốnmùa.

Địalợilàchỉhìnhthếcaothấpcủađất,đườngxalốigần,điềukiệnhiểmtrở,bằngphẳng,rộnghẹp,sinhđịa,tửđịa.v.v.. Tướnglĩnhlàchỉmưutrí,thànhtín,nhântừ,dũngcảm,nghiêmminh.

Phápchếlàchỉcáchtổchứcbiênchếquânđội,quảnlýtướngsĩ,quânnhu.

Phàm 5 phương diện đó, tướng soái không thể không biết. Hiểu biết rõ thì giành phần

thắng,khôngbiếtrõthìkhôngthểgiànhphầnthắng. Chonênphảithôngquasosánh7tìnhhuốngđôibênđểxácđịnhsựthắngbạicủachiến

cuộc.7tìnhhuốngđólà:Chúabênnàocóchínhnghĩa?Tướnglĩnhbênnàocótàinăng?Bênnàogiànhđượcthiênthờiđịalợi?Pháplệnhbênnàođượcchấphànhtriệtđể?Vũkhítrangbịbên nào tốt hơn? Sĩ tốt bên nào được huấn luyện thành thạo? Thưởng phạt bên nào côngminh?Căncứvàođó,tađủđoánbiếtaithắngaibại. Nếubiếtnghetheomưukếcủata,dụngbinhtấtthắng,talưulại.Nếukhôngnghetheomưu

kểcủata,dụngbinhắtbại,tabỏđi. Đãnghetheomưukếhaytứclàđãtạonênlợithế,làmđiềukiệnbổtrợởbênngoài.Nóilợi

thế,tứclàmượnđiềukiệncólợichomình,linhhoạtứngbiến,nắmchắcquyềnchủđộngtácchiến. Dùngbinhnêntheonguyêntắcgiả trá.Chonêncóthểđánhmà làmbộkhôngthểđánh;

muốnđánhmàlàmbộkhôngcầnđánh;muốnđếngầnmàlàmnhưlùiraxa;muốnlùiraxamàlàmbộtớigần;địchthamlợithìdùnglợinhỏmàdụđịch;địchrốiloạnthìthừacơtiếnđánh;lựclượngđịchđủmạnh,thìphảichúýđềphòng;quânđịchtinhnhuệhùngmạnhthìtạmthờinétránh;địchhunghăngthìtaquấynhiễu;địchdèdặtthậntrọngthìtalàmchonótrởnênkiêungạo;địchnghỉngơidưỡngsứcthìtalàmchonómỏimệt;địchđoànkếtthìtalygiánnó.Địchkhôngđềphòngthìtatiếnđánh,raquânbấtngờ.Đólàsựảodiệucủangườicầmquân,khôngthểhướngdẫn,tiênliệutrướcmộtcáchcứngnhắc. Chưalâmchiếnmàđãtínhtoánđượcphầnthắng,lànhờkếhoạchchuđáo,điềukiệnthắng

lợicóđủ.Chưalâmchiếnmàtiênliệukhôngthểthắng,làdokếsáchkhôngchuđáo,điềukiệnthắnglợichưađầyđủ.Kếsáchchuđáo,điềukiệnđầyđủthìgiànhphầnthắng;kếsáchsơhở,điềukiệnchưađủthìsẽthấtbại,huốnghồkhôngcócảkếsáchlẫnđiềukiện?Tacăncứvàođómàxét,thìthấyngayaithắngaithua. Tómtắtnộidung:

“Kế”làthiênđầutiêncủa“BinhphápTôntử”,cóýnghĩanêuranhữngđiềuthiếtyếunhất

trongtoànbộ13thiên,ở thiênnày,Tôntửtậptrungtrìnhbàyvấnđềngườichỉđạochiếntranhtrướckhilâmchiếnphảicókếsáchtoàncụcnhưthếnào. Tôntửxuấtpháttừnhậnthứcrằng“Chiếntranhlàđạisựcủaquốcgia”mànhấnmạnhtính

trọngyếucủaviệchoạchđịnhchiếnlượctrướckhilâmchiến,tứclàthôngquaviệcxemxétvàsosánh5phươngdiện,7tìnhhuốngtứclànhữngđiềukiệnkháchquangiữatavàđịchmàtínhtoánchínhxácxuthếthắngbạimộtcáchtoàndiện,rồitrêncơsởđóquyếtđịnhquyếtsáchchiếnlượccủamìnhchođúngđắn. Ởthiênnày,Tôntửcònđềxuấtlýluậnvềviệctíchcực“tạothế”,giànhlấyphầnthắngtrong

chiếntranh.Ôngchủtrươngpháthuyđầyđủtínhnăngđộngchủquancủangựờichỉđạochiếntranhlàphảiphântích,nắmvữngcácđiềukiện,tạonênlợithếvềchiếnlược,chiếnthuật,từđóđảmbảochỗđứngthắnglợichomìnhtrongcuộcchiến.Đểtạonênưuthếchủđộngtrênchiếntrường,Tôntửđềxuấtnguyêntắctácchiếntrứdanh“địchkhôngđềphòngthìtatiếnđánh,raquânbấtngờ”,nhấnmạnhviệccơđộnglinhhoạt,biếnhoámaulẹ,dùnglốiđánhlừakhiđịchngộđịchmàtấncôngvàtiêudiệtđốìphương. "Đạogiả,lệnhdândữthượngđồngýdã.Cốkhảdữchitử,khảdữchisinh,nhibấtnguỵdã”.

Chínhtrịlàlàmsaochodâncùngýnguyệnvớivua,từđócóthểkêugọihọvìvuamàchết,vì

vuamàsống,khôngsaitấclòng.

Chínhnghĩathắngphinghĩa,VõVươngdiệtTrụVương CuốiđờiÂnThương(thủytổnhàThươngđóngđôởđấtBạc,đấtnàycóbiệtdanhlàÂn,nên

cólúcđờihiệulàÂn,nêncũnggọilàÂnThương-ND),thếnướcmỗingàymộtsuyyếu.Khoảngnăm1099trướcCôngNguyên,ĐếTân(Trụvương)nốingôi. Chiếntranhliênmiênđãkhiếndânchúngthêmlầmthan,nhưngTrụvươngcòntăngthêm

phuphenlaodịchđểxâycấtcungđiện,mởrộngkinhđôđếntậnTriềuCa(huyệnKỳ,tỉnhHàNam). Đểthoảmãncuộcsốnghoangdâmxaxỉcựcđộcủamình,Trụvươngrasứcvơvétcủacải

củadânchúngvàcủacácnướcchưhầukhiếnchonhữngngườinôlệbịápbứcngàymộtcămphẫn,liêntiếpnổilênphảnkhángnhưngđềubịTrụvươngđànáptànkhốc. ChếđộtànbạovàhủbạicủaTrụvươnglàmchocảxãhộilunglay.Lúcđó,cómộtbộlạccổ

xưahọCơ,làtộcChu,lặnglẽnổidậyởKỳSơn(tỉnhThiểmTây). CơXương(tứcChuVănvươngsaunày)giữchứcTâybá(caiquảncácnướcchưhầuphía

tây)củanhàThương,rasứcpháttriểnsảnxuấtnôngnghiệp,tíchluỹlựclượngởChuNguyên,chờcơhộidiệtThương.Trụvươnglosợ,bắtCơXươnggiamcầmtạiDũLý(bắchuyệnThangDương,tỉnhHàNam). Con trai củaCơXương làCơPhát (tứcChuVõvươngsaunày) thươngnghịvớiđại thần

HoằngYêu,lợidụngsựhiếusắcthamtàicủaTrụvương,cứuCơXươngthoátcảnhgiamcầm. CơXươngtrởvề,chọnLãThượng(hayLãVọng,tứcKhươngThượngTửNha),1hiềnsĩvăn

võkiêmtoàn,lạiamhiểunộibộnhàThương,làmphòtá,tíchcựcchuẩnbịlậtđổnhàThương. CơXươngtiếptụcpháttriểnsảnxuất,làmdânđủno,nướcmạnhthêm,tuđứchànhthiện,

thuphụcnhântâm.Bữanọ,khingườitađàomươngthấymộtbộxươngbịcoilàvôchủ,CơXươngnói:“Talàmchủmộtnước,ngườichếtkialàdântrongnước,saolạibảolàbộxươngvôchủ?”.CơXươngchomaitángbộxươngchuđáo.Tiếnglànhđồnxa,dânchúngđềunói:“ĐếnmộtnắmxươngcònđượcTâybábanơn,huốnghồđốivớingườisống”.TừđónhiềunhântàilũlượtbỏnhàThương,đitheoCơXương. Khoảngnăm1070trướcCôngNguyên,ChuVănvươngquađời,CơPhátnốingôicha,hiệulà

Võvương.Nămthứhaisaukhilênngôi,ChuVõvươngrướclinhvịVănvươngtiếnquânvềphíađông,triệucácchưhầuthiênhạtớihộiminh.QuânđếnMạnhTân(tỉnhHàNam),thìcó800chưhầuđếnhộiminh,Võvươngchỉhuybinhmãchưhầutiếnhànhdiễntậpvượtsông,

chuẩnbịdiệtTrụ. Thánggiêngnăm1066trướcCôngNguyên,ChuVõvươngtriệutậpchưhâu,thốnglĩnhhơn

300binhxa,3000dũngsĩ,bốnvạnnămngàngiápsĩ,liênhợpcácbộlạc,tổngcộngtrên6vạnngười,vượtsôngDiễnHà, tiếnvềTriềuCa.Trụvươnghoảnghốt tìmcáchđôiphó.Nhưngquânchủlựcđangởchiếntrườngđôngnamxaxôi,Trụvươngmiễncưỡngtậphợp17vạnnôlệvàtùbinhđểứngchiến. QuâncủaTrụvươngtuyđônggấpmấylầnquânChu,nhưngnôlệvàtùbinhvốncămhờn

Trụvương,vừathấyquânChuxôngtới,liềnbỏchạy,nhiềungườicònquaygiáođánhlạichủnô.Trụvươngthấytìnhthếđạibại,vộichạyvềTriềuCavậnbộlongbàovàbướclêngiànlửatựthiêu. “Phápgià,khúcchế,quanđạo,chủdụngdã”

Phápchếlàchỉcáchtổchứcbiênchếquânđội,quảnlýtướngsĩ,quânnhu.

TềHoànCôngnuôibinhtrongdân NămChuTrangcôngthứ12(năm685trướcCôngNguyên),côngtửnướcTềlàTiểuBạch

giếtanhmìnhlàcôngtửCủ,lênngôivuaxưnglàTềHoàncông.TềHoàncôngmuốnphongchoBãoThúcNhalàngườicócông,làmThừatướng,nhưngôngnhấtquyếttiếncửQuảnTrọng,vìchorằngQuảnTrọngtàigiỏi,cóthểphòtáTềHoàncôngtrịquốcxưngbá. Vìmuốnxâydựngnghiệpbá,TềHoàncôngquênmốithùQuảnTrọngtừnggiúpcôngtửcủ,

dùngtênbắnmình,bằnglòngtrọngdụngQuảnTrọng. QuảnTrọngđềxướngchínhsáchxoábỏchếđộcôngđiền,giảmnhẹthuếmávàhìnhphạt,

thiếtlậpquichếlàmmuốivàbánmuối,chếtácnôngcụ,đúctiền,chỉnhđốnvậtgiá,chophépsĩ,nông,công,thươngđượcgópýkiếnvàoviệctrịquốc. TềHoàncôngnghexong,hỏithêm:“PhươngsáchtrịquốccủaTrọngphụthậtlàcaokiến,

khiếnchoquảnhânthoátkhỏibếtắc.HiềmnỗiquânlựcnướcTềcònyếu,khóbềuyphụcbốnphương,màmuốntăngquânlạikhôngcótiền,chẳnghayTrọngphụcócáchgì?” QuảnTrọngđáp:“Xưanayquâncốttinh,khôngcốtđông,cốtmạnhvềtâmchứkhôngcần

mạnhvềlực.Chỉcầnthiênhạđồngtâmhiệplựcthìcóthểgiànhchiếnthắng.Bệhạnênẩncáidanhmàtrọngcáithực,cóthểdùngcáchnuôibinhtrongdân.Đólàcáchíttốnkémmàhiệuquảcao,vừaxâydựngđượcmộtđộiquânhùngmạnhmàngoạibanglạikhônghaybiết”. QuảnTrọngthấyTềHoàncôngnghiêmtranglắngnghe,bèntiếp:“Thầnđãsuyxétkỹ,cả

nướcTềcóthểchiathành21hương,trongđócôngthương6hương,sĩ15hương.Côngthươngchuyêntâmkinhthương,tíchluỹtiềncủachoquốcgia,bãimiễnquândịch.Sĩhươngtứcnônghương,thờibìnhdogiápsĩquảnlýnôngphulàmruộng,thờichiếndogiápsĩchỉhuynôngphutácchiến.Cứ5nhàbiênchếthành1quĩ,10quĩlà1lý,4lýthành1liên,10liênthành1hương,5hươngthành1quân.Mỗinhàcử1người,5ngườithành1ngũ,ngũcóquĩtrưởng,200ngườithành1tốt,tốtcóliêntrưởng,2000ngườithành1lữ,lữcóhươnglươngnhân’,5lữ,tức1vạnngườilà1quân.15hươngcộngcó3vạnngười,phânlàm3quân.Nhưvậy,binhsĩtứclànôngdân,lúcthờivụthìlàmviệcnhànông,lúcnôngnhànthìluyệntập,khichiếntranhbệhạcóthểđiềuđộng,tậptrunghọlạithànhquânđộitácchiến,Trênchiếntrường,mọingườivốnquenbiếtnhau,chiếnđấutrongđêmtốihọcũngnhậnragiọngnóicủanhau.1quânđộinhưthế,sốngcùngvui,chếtcùngbuồn,phòngthủthìkiêncố,chiếnđấuthìhùngmạnh,đủsứctunghoànhthiênhạ”. TềHoàncôngkhenhayvàphongQuảnTrọnglàmThừatướng.

QuảnTrọnglậptứcápdụngphápchếnuôibinhtrongdân,kiếnlậpquânđội.NămChuHi

vươngthứhai(năm680trướcCôngNguyên),tạiQuyên,nướcTềhộiminhvới4nướcTống,Trần,Vệ,Trịnh,bắtđầuxưngbá. Trong thời gian Quản Trọng làm thừa tướng, Tề Hoàn công phía bắc chinh phục 2 tộc

Nhung,Địch,phíanamtrấnápKinh,Sở,trởthànhđệnhấtbáchủthờiXuânThu,bảovệvàpháttriểnởmứcnhấtđịnhnềnvănhoátiếnbộởTrungnguyên.Khổngtửtừngcảmkháithốtlên:“NếukhôngcóQuảnTrọng,chúngtahẳnđềubịbọnmandilăngnhục”. “Hiệuchidĩkế,nhisáchkỳtình.Viết:chúathụchữuđạo?Tướngthụchữunăng?Thiênđịa

thụcđắc?Pháplệnhthụchành?Binhchúngthụccường?Sĩtốtthụcluyện?Thưởngphạtthụcminh?Ngôdĩthửtrithắngphụhĩ”. Phảithôngquasosánh7tìnhhuốngđôibênđểxácđịnhsựthắngbạicủachiếncuộc.Đólà:

Chúabênnàocóchínhnghĩa?Tướnglĩnhbênnàocótàinăng?Bênnàogiànhđượcthiênthờiđịalợi?Pháplệnhbênnàođượcchấphànhtriệtđể?Vũkhítrangbịbênnàotốthơn?Sĩtốtbênnàođượchuấnluyệnthànhthạo?Thưởngphạtbênnàocôngminh?Tacăncứvàođó,đủbiếtaithắngbại.

TàoTháođánhtrậnQuanĐộ CuốithờiĐôngHán,tạikhuvựcrộnglớnởphíanamvàbắcHoàngHàđãdầnhìnhthành2

tậpđoànlớnlàViênThiệuvàTàoTháo.ĐếnnămHánHiếnđếKiếnAnthứtư(năm199),vềcơbảnViênThiệuđãchiếmtoànbộđịakhutừhạduHoàngHàtrởlênphíabắc,vớilựclượngmấychụcvạnquân,khicầncóthểtiếnđánh,khiluicóthểtrấngiữđịalợi. Tháng6/199,ViênThiệulựa10vạntinhbinh,4vạnchiếnmã,dựđịnhtiếnxuốngphíanam

lấythànhHứaXương,lúcnàylàkinhđôcủaHánHiếnđế,đểtranhthiênhạphíanamcủamình. Đểgiànhquyềnchủđộngvềchiến lược, tháng8/199,TàoTháosaiTươngTạngBáđem

quântừLangTàtiếnvàoThanhChâuđểkiềmchếViênThiệu,củngcốcánhphảiđềphòngViênThiệutừphíađôngtậpkíchHứaXương. Tháng8/199,TàoTháolệnhchotướngBìnhLỗlàVuCấmđem2000quântrấngiữDiên

Tân làbênsangngangtrọngyêubênbờnamHoàngHà(phíabắchuyệnDiênTân, tỉnhHàNam,nayđãbịvùilấp),hiệptrợtháithúĐôngquậnlàLưuDiêntrấngiữBạchMã,ngănchặnquânViênThiệuvượtsôngtiếnxuốngphíanam. Tháng9,TàoTháothấyViênThiệuđôngquânhơnmình,HoàngHàlạitrảidàingàndặm,

khóbềphònggiữchuđáomọichỗ,cũngkhôngthểtrảihếtbinhlựcrangănchặnsuốtdòngsông,suyđitínhlạiquyếtđịnhdồnchủlựcđóngtạiQuanĐộđểthuhútmũitiếncôngchínhdiệncủaViênThiệu. ThángChạp,giữalúcTàoTháođangbốtrílựclượngchốngViênThiệu,thìLưuBịdấybinh

đánhTào,chiếmHạBìrồicửngườiđiliênkếtvớiViênThiệuhợplựctiếncôngTàoTháo.TàoTháo lâmvào tình thếbịđịch giáp công2mặt. Saukhiphân tích tìnhhình,TàoTháo chủtrươngtrướcđánhLưuBị,sauđánhViênThiệu. SaukhiTàoTháođánhbạiLưuBị,đemquânvềQuanĐộ,ViênThiệumớitínhđánhHứa

Xương. ThángHainămKiếnAnthứnăm(năm200)ViênThiệutiếnquânđếnLêDương.Mưusĩ

TuânDukiếnnghịvớiTàoTháohãyđemquânđitrướctớiDiênTân,giảbộvượtsôngđánhvàohậuphươngViênThiệu,buộcViênThiệuphảichiaquânraứngchiến;sauđólạipháimộtlựclượngnhỏgấprúttiếncôngViênThiệuởBạchMã,dươngđôngkíchtây,đánhvàochỗđốiphươngkhôngphòngbị,thìcóthểđánhbạiNhanLương. TàoTháonghetheokếcủaTuânDu,quảnhiênViênThiệuchiabinhtớiDiênTân.TàoTháo

liềnthừacơthốngkhinhkỵ,pháiTrươngLiêu,QuanVũlàmtiênphong,tiếngấptớiBạchMã.

KhiquânTàocòncáchBạchMãchừngmườidặm,NhanLươngmớiphátgiác,vộivãđemquânnghênhchiến.QuanVũmauchóngápsátquâncủaNhanLương,chémchếtNhanLương.QuânViênThiệuthuato. SaukhigiảivâychoBạchMã,TàoTháođưadânchúngnơiđâymentheoHoàngHàrútvề

phíatây.ViênThiệuđemquânđuổitheo.TàoTháochỉcòn600kỵbinhphíanamBạchMãtrongkhiquânViênThiệuđôngtớinăm,sáungànkỵbinh,đằngsaucòncóbộbinhbámsát. TàoTháohạlệnhchosĩtốtcởibỏyênngựavàquẳngmọicủacảisanghaibênđườngđểdụ

địch.Quảnhiên,quânViênThiệu tranhnhau thunhặtcủacải,bâygiờquânTàođộtnhiênnhảylênmìnhngựaphảncông,cuốicùngđánhbạiquânViênThiệutạiBạchMã,giếtchếtVănXúvàantoàntrởvềQuanĐộ. ViênThiệutuygặpbấtlợi,nhưngbinhlựcvẫnchiếmưuthếsovớiquânTào.Tháng7,Viên

ThiệulạichuẩnbịtiếnxuốngphíanamđánhHứaXương.Tháng8,chủlựccủaViênThiệutiếpcậnQuanĐộlậpdoanhtrạiliêntiếpkéodàimấychụcdặmtừđôngsangtây.TàoTháocũngdựngtrạiđốidiệnvớitrạicủaquânViênThiệu. Tháng9,quânViênThiệudựnglêncácvọnglâu(đàiquansát),đắpđấtcaonhưnúivàsai

cungthủdùngtênbắnsangdoanhtrạiquânTào.QuânTàophảidùngmộccheđỡmớiđilạiđược. MưusĩLưuHoabàykếvớiTàoTháodùngcácxebắnđáđểbắnphácácvọnglâucủaquân

ViênThiệu.TàoTháolậptứchạlệnhchothợchếtạoxebắnđá.Cácxebắnđánhanhchóngđượcchếtạo,vừađemdùngthửđãthâyngayuy lực.CáctảngđábaysangphíadoanhtrạiquânViênThiệu,rơiầmầmnhưsấmsétcácvọnglâucaongấtbịphánáthoàntoàn. Đôibêncứgiằngconhưvậy3tháng.TrongdoanhtrạiquânTào,tìnhhìnhngàymộtkhó

khănđúngnhưnhậnđịnhcủaTưThụ.Lươngthựctiếptếkhôngđủ,binhsĩdầndầnmỏimệt.TàoTháosuytínhrằngnếukéodàitìnhtrạngnàysẽbấtlợichomình,địnhđemquânluivềHứaXương,bènviếtthưhỏiýkiếncủaTuânúc. TuânÚc tuyởHứaXương,nhưngnắmrõ tìnhhìnhngoàimặt trận.Trongthưphúcđáp,

TuânÚcviết:“Quântachỉđông=1/10đốiphươngmàđãchặnlấyyếthầukẻđịch,khôngchochúngtiếnlênđãhơnnửanăm.HiệnquânViênThiệuđãmất2tướng,binhtuyđôngnhưngthếcôngđãyếu.Lúcnàynêntìmcơhộixuấtkỳchếthắng,thầntốcđánhbạiđịch...”. NiềmtincủaTuânÚccủngcốthêmlòngtinchoTàoTháo.Khiđượctinthámbáocómấy

ngànxelươngcủaViênThiệuđangchuyểnvậnvềphíaQuanĐộ,TàoTháoliềnphái2tướngTừHoảng,SửMỗiđembinhđiđánhphá. HaitướngTừ,Sửbímậtxuấtphát,chặnđoànxelươngquânViênThiệugiữađường.Tướng

hộtốngvậnlươnglàHànMãnhkhôngđịchnổiphảibỏchạy.HaitướngTừ,Sửliềncholínhđốttoànbộmấyngànxelương,khiếnquânViênThiệucàngthêmkhókhăn.

Sauđố,ViênThiệulạipháiđoànxelươnggấprútđitiếptế,lầnnàysaiđạitướngThuầnVuQuỳnhdẫnhàngvạnlínhhộtống,đemchứaởkhocốThịvàkhoÔSào.Nhớbàihọcđoànxelươngbịđốtphálầntrước,ThưThụkhuyênViênThiệucửmộtđạitướngđemquântớihiệptrợThuầnVuQuỳnhbảo vệ kho lương, đềphòngquânTào tậpkích,ViênThiệu1 lầnnữakhôngnghe. MưusĩHứaDucònkiếnnghịvớiViênThiệu:“ChủlựccủaTàoTháohiệnthờihoàntoàn

đóngởQuanĐộ,thànhHứaXươngtấtbỏtrống.NếutadùngkhinhbinhlặnglẽđangđêmtậpkíchHứaĐô,mượntiếngphụngnghênhHiếnđế,dựavàođóđểthảophạtthìcóthểbắtsốngTàoTháo”.ViênThiệulạigạtđi. Cùnglúcđó,ThẩmPhốibắtgiữgiaquyếncủaHứaDu,phaotingiaquyếnHứaDuphạm

pháp.HứaDucảgiận,liềnbỏdoanhtrạiViênThiệumàsanghàngTàoTháo.ĐượcTàoTháohậuđãi,HứaDuhiếnkế:“Hiệnnayhơn1vạnxelươngcủaViênThiệuchấttạiCôThịvàÔSàodoThuầnVuQuỳnhcoigiữ.Nếuminhcôngdùngkhinhbinhtậpkíchbấtngờ,đốthếtlươngthảo,thìnội3ngàychẳngđánhquânViênThiệucũngtan”. KiếnnghịcủaHứaDuvừahaylạivừaphùhợpvớiýđồtìmcơhộixuấtkỳchếthắngcủaTào

Tháo.Dovậy,TàoTháocoitrậntậpkíchôSàolàtrậnđánhtrọngyếutớithắngbạitoàncục. TàoTháođích thândẫn5000quânmã, cầmcờhiệuquânViênThiệu,ngườingặm tăm,

ngựabuộcmiệng,mỗingườimangtheomộtbócỏ,lợidụngđêmtốitheođườngnhỏtớiÔSào.Khiđếnsautrại,quânTàomớitứcthờibủavâyvàphónghoảrồixônglênchémgiết,ThuầnVuQuỳnhkhôngcảnnổi,phảirútvàodinhluỹcốthủ. ViênThiệuđượccấpbáokholươngÔSàobịđánhpháđãkhôngnghelờiTrươngCápnên

“đicứuÔSào”,màlạiđinghelờiQuáchĐồ“điđánhdoanhtrạiquânTào,TàoTháotấtphảiđemquânvềcứu”.ViênThiệusaihaitướngCaoLãm,TrươngCápđemquânđánhdoanhtrạiquânTào,chỉpháimộtđộikỵbinhnhỏđicứuÔSào. QuânvàobáovớiTàoTháolàViênThiệuchokỵbinhcứuviệnsắptớiÔSào,xinđượcchia

binhrangănchặn.TàoTháođãcótínhtoántừtrước,chỉđáp:“Baogiờchúngđếnsaulưngtacácngươihãybáo!”Thếlàsĩtốtliềuchếttấncông,giếtThuầnVuQuỳnh,đốtsạchkholương. ĐạidoanhcủaquânTàokiêncố,phòngbịnghiêmngặt,2tướngCaoLãm,TrươngCápđánh

khôngnổi,phảirútvề.ĐồngthờitinkholươngÔSàobịthiêutrụilantruyềntrongquânViênThiệu,ainấydaođộngbàntánxônxao. BọnQuáchĐồsợbịtruycứutráchnhiệmliềngièmphađổlỗichoTrươngCáp.TrươngCáp

trướcnaymộtdạtrungthànhbịđổoanhếtsứcphẫnuấtbèncùngCaoLãmsanghàngTàoTháo.QuânViênThiệunáoloạn,sĩkhísasúthẳn. TàoTháothừathếchiaquânlàmbađườngtấncôngViênThiệu.Sứcchiếnđấucủaquân

ViênThiệuđãsuysụplạikhôngphốihợpđượcvớinhaunênđạibại,bịtiêudiệthơn7vạnquân.

“Thếgiả,nhânlợinhichếquyềndã"

Nói lợithế,tức làmượnđiềukiệncó lợichomìnhlinhhoạtứngbiến,nắmchắcquyềnchủ

độngtácchiến.

Tầnvươngchủđộngdiệt6nước GiữathếkỷthứtưtrướcCN,TầnHiếucôngtrọngdụngThươngƯởng,thayđổiphéptắcluật

lệ,saumộtthếkỷpháttriển,đếnkhiTầnvươngDoanhChínhlênngôi(năm246trướcCôngNguyên),Tầnđãtrởthànhmộtnướclớn,mạnhvàgiàu. NămTầnvươngChínhthứchín(năm238trướcCôngNguyên),DoanhChính22tuổi,bắt

đầunắmhếtquyềnhành,loạibỏThừatướngLãBấtVivàTrườngTínhầuLaoÁivàcácthếlựcphảnloạn,bắtđầuchếđịnhchiếnlượcvàsáchlượcthốngnhất6nước. DoanhChínhbiếtdùngngườitài;bấtkểlàngườiTầnhaynướckhác;nếutrungthànhphục

vụTầnvươngđềuđượctrọngdụng.NhưLýTưngườiSở,ÚyLiêungườiNguỵ,đượcDoanhChínhgiaochochứcTrưởngsử,Quốcuý,đãđềxuấtchoôngsáchlượcthốngnhấtsáunước. UýLiêu(tênLiêu,nhậmchứcQuốcuýnhàTần,nênxưng làUýLiêu)chorằnghiệnthời

quyếtsáchcủasáunướcđềudocáchàothầnmỗinướckhốngchế,mànhữnghàothầnấyvịnàocũngchỉmưulợiriêng,chẳngnghĩgìtớisựhưngvongcủaquốcgia.NếunướcTầndùngchâubáumuachuộc,cácngườiđósẽchịusựsaikhiếncủaTần. LýTưchorằngtrongsáunước,Hànlànướcyếunhất, lạiởsátphíaĐôngnướcTần,nên

phảichiếmlấytrướctiên. TầnvươngDoanhChínhnghelời,chongườiđemvàngbạcchâubáuđingaycácnướcdu

thuyết. Sauhơnmộtnămhoạtđộng,Tầnđãmuachuộcđượcnhiềuhàothầncácnước,biếtđược

khôngítnhữngđiềucơmậtvềchínhtrịvàquânsựcủasáunước. NămTầnvươngChínhthứ11(năm236trướcCôngNguyên)2nướcTriệu,Yênđánhnhau,

đạitướngBàngHuyêncủanướcTriệuđemquânđánhYên.DoanhChínhbànvớiLýTưvàÚyLiêu,quyếtđịnhtạmthờichưađánhHàn,màthừacơnướcTriệubỏtrống,lấydanhnghĩacứunướcYên,chiaquân2đườngtiếncôngTriệu. ĐiếuNangvươngnướcTriệunghe tinhaiđạoquânTầntiếnđánh,muốnmời lão tướng

LiêmPha-trởlạicầmquân,liềnsaithịvệĐườngCửumangtặngLiêmPhamộtbứchoạconnghêvàbốnconngựakhoẻ,dặn:“Nếuthấylãotướngcòntrángkiện,thìhãythỉnhlãotướngracầmquân”. MưusĩcủanướcTriệulàVươngNgaolàmnộiứngchoTần,lénđếngặpsủngthầncủavua

TriệulàQuáchKhaibàncáchngăncảnkhôngđểLiêmPhatrởlạicầmquân.

QuáchKhaimờiĐườngcửutớitưdinh,tặngĐườngcửunhiềuvậtquý,yêucầuĐườngcửutrởvềtâuvớinhàvuarằngLiêmPhađãgiàyếu,khôngthểcầmquânđánhgiặc. Đường Cửu sau khi nhận tặng phẩm củaQuáchKhai, đến gặp LiêmPha, về tâu với vua

Triệu:“LiêmPhacòncóthểcưỡingựa,ănthịt,nhưngđãmấthẳnkhảnăngkhốngchếđạitiểutiện.Ngồitiếphạthầntrongthờigianngắnmàphải3lầnvàotrongtiểutiện”.VuaTriệuthởdài:“LiêmPhaquảthậtgiàyếumấtrồi!”.Thếlàkhôngcóýđịnhmờilãotướngnữa. Lúcnày2đạoquâncủaTầnđãđánhchiếm9 thànhcủanướcTriệu.Trongnămđó,vua

TriệulàĐiếuNangvươngvìlobuồnmàsinhbệnhtừtrần,UMậuvươngThiênlàconlênnốingôi. NămTầnvươngChínhthứ13(năm234trướcCôngNguyên)đạitướngcủaTầnlàHoànỶ

đánhquânTriệuđạibạitạiBìnhDương,diệt10vạnquân,giếttướngTriệulàHộTriếp. VươngThiênvộichogọidanhtướngLýMụcđangchốngHungNôvềtriều,phonglàmđại

tướngquânchốngTần.Nămsau,quânTầnlạiđánhNghiAn.LýMụcdẫnquânđếnBaHạ,đánhbạiquânTầnởtrậnBaHạ.Đểthưởngcông,vuaTriệuphongLýMụclàmVõAnquân. NămTầnvươngChínhthứ15(năm233trướcCôngNguyên),côngtửHànPhinướcHàn

kiếnnghịvớiDoanhChính:muốnthốngnhất6nước,phảiphátanthế“hợptung”củahọ,trướchếtđánhTriệu,Hàn;côlậpsở,Nguỵ;lôikéoTề,Yên;đợilấyxongTriệu,Hànsẽtiêudiệtnướckhác.KiếnnghịcủaHànPhithểhiệntrướcđánhnướcyếu,sauđánhnướcmạnh,đánhtừgầnđếnxa,mỗiđốithủcóphươngchâmriêng.DoanhChínhnghetheo,linhhoạtứngbiến,tusửahoànthiệnphươngchâmđịnhtrước. ThấychưathểdiệtngayTriệu,DoanhChínhtậptrungđánhHàn.NămTầnvươngChínhthứ

16(năm231trướcCôngNguyên),trướctìnhthếquânTầnngàymộtlấnát,nướcHànbuộcphảidângđấtNamDươngđểcầuhoà.TầnpháiNộiSửĐằngđemquântớitiếpnhận. Nămsau(năm230trướcCôngNguyên),NộisửĐằngtừNamDươngxuấtquânđánhkinh

đôDươngĐịch,bắtsốngHànvươngAn.NướcHàndiệtvong,TầnđemđấtHànđổithànhquậnDĩnhChâu.Trongkhiđó,nướcTriệubịhạnhánnghiêmtrọng,kinhtếkhókhăn,dânchúngđóikhổ,tìnhhìnhnguyngập.DoanhChínhchớpthờicơ,1nămsaulệnhchoVươngTiễnvàĐoanHoàchiaquân2đườngtiếncôngnướcTriệu. VươngTiễntiếnđánhđấtTỉnhHình(tâyTỉnhHình,tỉnhHàBắc).ĐoanHoàbaovâykinhđô

HàmĐancủanướcTriệu.VuaTriệulệnhchoVõAnquânLýMụcvàtướngTưMãThượngngănchặnquânTần.Đôibênđánhnhaucảnăm,quânTầnvẫnkhôngthắngđược. LúcnàymưusĩVươngNgaocủaTầnlạinhậnđượcmậtlệnhđếnđạidoanhcủalãotướng

VươngTiễn,nói:“ÝcủaTầnvươnglàlãotướnghãyviếtmộtbứcthưcầuhoàgửichoLýMụccủaquânTriệu.TasẽcócáchlàmchoLýMụcthấtbại”. VươngTiễnhiểurakếlygiáncủaTầnvương,liềnsaisứgiảđemthưsangdoanhtrạicủaLý

Mụcđềnghịgiảnghoà.LýMụccũngpháingườimangthưtrảlời,đồngýđàmphán.Thếlàsứgiảđôibêncứthếđemthưqualại,đôibêntạmngưngchiến. Trongkhiđó,tạikinhđôHàmĐan,VươngNgaoluônluitớitưdinhcủaQuáchKhai,nay

tặngvàng,maidângngọc,trởthànhtrikỷ.Mộtbữa,VươngNgaolàmravẻbímậtbáotinvớiQuáchKhai:“LýMụcgiaohảovớiVươngTiễn,ướcđịnhvớinhaulàsaukhidẹpxongnướcTriệusẽphongchoLýMụclàmvua...”. QuáchKhaivộitâuvớivuaTriệu.VuaTriệuchưatin,QuáchKhailiềnđềnghịnhàvuaphái

ngườiđếnquansátdoanhtrạicủaLýMụcquảnhiênthấyLýMụcvàVươngTiễncóthưtínqualạivớinhau.VuaTriệunghingờ,liềnsaisứgiảmangchiếuchỉđếnđạibảndoanhcủaLýMục,phongchoTriệuThônglàmđạitướng,buộcLýMụctraolạibinhquyềnchoTriệuThông. LýMụcthởdài:“ĐúnglàhọmuốnđẩytavàotìnhcảnhcủaLiêmPha”.ÔngthừabiếtTriệu

ThôngkhôngphảilàđốithủcủaVươngTiễn,nênkhôngchịugiaoquyền,đòigặpvuaTriệu.SứgiảlàtaychâncủaQuáchKhai,liềnlậpmưucùngTriệuThônggiếtLýMục. NămTầnvươngChính thứ19 (năm288 trướcCôngNguyên),VươngTiễn tiếp tụcđánh

Triệu.QuânTriệudothaychủtướng,chỉhuysailầm,sĩkhísasútnênđạibại,TriệuThôngbịgiết.QuânTầnthừathắngtiếnchiếmtoànbộvùngđấtphíađôngTháiHànhSơn,đếnsátkinhđôHàmĐan. QuânTầnbaovâyHàmĐan,vuaTriệuvôkếkhảthi,chỉởtrongcunguốngrượugiảisầu.

QuáchKhaingầmchongườiđemthưtớiVươngTiễn,đềnghịTầnvươngDoanhChínhthânchinhđếnHàmĐan,thìsẽtậnlựckhuyênvuaTriệuđầuhàng. TầnvươngDoanhChínhquảnhiênthânchinhtớiHàmĐan.VuaTriệuởtrênmặtthành

nhìnthấycờhiệucủaTầnvươngthìkinhhoảng.QuáchKhainhânlúcấyliềnkhuyênvuaTriệuđemviênngọchọHoà(ngọcquý)cùngbảnđồHàmĐandângchoTầnvươngthìsẽkhôngbịgiết.VuaTriệuđànhtựmanglễvật,mởcửathànhrahàng.NướcTriệudiệtvong. KhiquânTầnđangdiệtTriệu,VươngTiễnđãđiềumộtlựclượngtậpkếtởTrungSơn,gần

biêngiớinướcYên.TháitửĐan,nướcYênthấykhóbềchốngnổi,liềnkếtgiaovớicácdũngsĩ,tổchứcámsátTầnvươngDoanhChính. NămTầnvươngChínhthứ20(năm227trướcCôngNguyên),TháitửĐanpháiKinhKhavà

TầnVũDươngđisứsangTần,vờhiếnbảnđồnướcYên,kỳthựcnhằmthừacơámsátDoanhChính.KinhKhađếnkinhđôHàmDươngcủaTần,khidângđịađồ liềnrútdaođâmDoanhChính,nhưngchưađâmtrúngthìđãbịgiết.DoanhChínhliềnhạlệnhchoVươngTiễnvàTânThắngđemquânchinhphạtnướcYên.KhônglâusauVươngTiễnchiếmđượcKếĐôcủanướcYên. DoanhChínhmuốnbắtTháitửĐanlàkẻđãpháingườiđiámsátmình, liềnhạ lệnhcho

tướngLýTínđemquântruykích,đánhbạiquânYêntạiDiễnThủy.VuaYênhếtđường,bèngiếtTháitửĐanđểtạtộivớiTầnvươngvàcầuhoà,nhưngDoanhChínhhạlệnhđánhtiếp

xuốngphíanam,lậpnướcYênmới. ĐạibộphậnđấtđainambắcHoàngHàđãbịTầnkhốngchế,chỉcòntrơtrọinướcNguỵở

vùngtrunghạdu.NămTầnvươngChínhthứ22(năm225trướcCôngNguyên),DoanhChínhpháicontraicủalãotướngVươngTiễnlàVươngBônđánhNguỵ. Nguỵvươngvộichotusửathànhtrì,đàohàosâuquanhthành,đồngthờisaisứsangcầu

cứuTề.NhưngđạithầnHậuThắngnóivớivuaTề:“NếucứuviệnNguỵ,hậuquảsẽkhólường”.NênTềkhôngxuấtbinhcứuNguỵ. VươngBônliêntiếpchiếnthắng,nhanhchóngtiếntớikinhđôĐạiLươngnướcNguỵ,bao

vây.QuânNguỵliềuchếtgiữthành. Mùamưađến,nướcsôngdângcao.VươngBônliềnchodẫnnướcsôngHoàngHàvàothành.

ThànhĐạiLươngbịngập lụtbangày, tườngthànhnhiềuchỗsụt lở.QuânTầntheođóvàothành,bắtsốngvuaNguỵ.NướcNguỵdiệtvong. SaukhidiệtHàn,Triệu,Nguỵ;DoanhChínhlạichuẩnbịđánhSở.LãotướngVươngTiễntâu

nướcSởhùngmạnh,phảicó60vạnquânmớithắngđược,còntướngtrẻLýTíntâurằngchỉcần20vạn.DoanhChínhliềnphongLýTínlàmđạitướng,MôngĐiềmlàmphótướng,đemquânđánhsở.VươngTiễncáobệnhvềnhàdưỡnglão. LýTínđánhmấytrậnđầuthắnglợi,chủquanlàtìnhthếthuậnlợi.Khôngngờsauđó,Sởcử

đại tướngHạng Yên đem20 vạn binhmã dùng chiến thuậtmai phục, đánh bại quân Tần.DoanhChínhliềnthânchinhđếnnhàVươngTiễnmờiôngracầmquân,cấpchoông60vạnquân.VươngTiễnlầnnàyxuấtquânđánhbạiđạiquâncủaHạngYên. Nămsau,VươngTiễncùnglãotướngMôngVõ(chacủaMôngĐiềm)đemquântiếptụctiêu

diệtlựclượngcònlạicủaquânSở,bắtsốngSởvươngPhụSô.NướcSởdiệtvong. DiệtSởxong,VươngBônthaychalàmđạitướng,viễnchinhLiêuĐông,bắtsôngvuaYên,

tiêudiệttànquâncủacôngtửGiánướcTriệu.Nhưvậy,6nướcchỉcòncóTề.LúcnàyvuaTềmớikhẩntrương,vộivãtậptrungquânđộitạiphíatâynướcTề,chuẩnbịchốngđỡ. NămTầnvươngChínhthứ26(năm221trướcCôngNguyên),đểtránhquânchủlựccủaTề

ởphíatây,VươngBônđemđạiquântiếnthẳngtừbắcxuốngnam,tớitậnkinhđôLâmTri.Đồngthời,TầnlạipháisứgiảđếnđàmphánvớivuaTề,hứacấpđất,phongtước.Trướctìnhthếđạiquânđôiphươngởsátnáchvàsựdụdỗvềchínhtrị,vuaTềđầuhàng.NướcTềdiệtvong. TầnvươngDoanhChínhxưngđế,lấyniênhiệuTầnThủyHoàngchấmdứtcụcdiệncátcứvà

phântranhhỗnloạncủacácchưhầu,lậpnhànướcphongkiếntậpquyềnđầutiêntronglịchsửTrungQuốc. “Năngnhithịchibấtnăng”.

Cóthểđánhmàlàmnhưkhôngthểđánh.

MạoĐốnmạnhmàgiảyếu SaukhiHánCaoTổLưuBangthốngnhấtTrungQuốc,tộcHungNôởphíabắcngàymộtlớn

mạnh,đedoạvươngtriềuTâyHánmớiđượckiếnlập. MùađôngnămHánCaoTổthứbảy,HánCaoTổđemquânchinhphạt.32vạnquânHánlần

lượttiếnlênphíabắc.TướngHungNôlàMạoĐốnliềnsaiTảHiềnvươngvàHữuHiềnvươngmanghơnmộtvạnthiếtkỵtiếnxuốngphíanam.QuânHungNôđếnTânDươngthìgặpquânHán.Haibênđánh1trận,quânHungNôđạibại.QuânHántruykíchđếnLyThạch(tỉnhSơnTây)lạiđánhthắngquânHungNô,thurâtnhiềuđàngiasúcmàHungNôvứtbỏ,mớidừnglại. SauđóHungNôlạitậptrungquântạiphíatâybắcLâuPhiền(NinhVũ,tỉnhSơnTây).Hán

CaoTổlệnhchoxakỵtiếncôngmạnh,quânHungNôphảirútlui,quânHánthừathắngtiếnlênphíabắc.HánCaoTổvuimừngvìthắnglợiliêntiếp,địnhgiảiquyếtluônmộtlầncảthùtronglẫngiặcngoài,bènpháigiánđiệpđithămdòthựclựcnộibộHungNô. MạoĐốnbiếtvậy,liềnđểchogiánđiệpcủaquânHánthâmnhậpvàonộiđịa,cònmìnhgiấu

diếmlựclượngmạnh,chỉđểlộnhữngcánhquângiàyếuởbênngoài.GiánđiệpcủaquânHántrởvềtâuvớiHánCaoTổnhữngđiềutainghemắtthấyvànóiquânHungNôyếukém,tanrã,cóthểtiếnđánhdễdàng. HánCaoTổnghevậy liềnđíchthândẫnđạiquânxuấtphát từTấnDương, trướckhi lên

đườnglạipháiPhụngXuânQuânLưuKínhđitrướcđểthămdòhưthựcmộtlầnnữa.. Suốtdọcđườngtiếnbinh,hễgặpbinhmãcủaHungNô,quânHánchỉmớihòhét,binhmã

củaHungNôđãbỏchạytánloạn;đạiquândễdàngvượtquaCúTrúSơn(tâybắchuyệnĐại,tỉnhSơnTâỵ).Lúcnày,LưuKínhphụngmệnhđitrướcthámthínhquaytrởvề.HánCaoTổvộihỏi:“ViệcđánhHungNôdễdàngphảikhông?”.LưuKínhđáp:“Thầnchorằngchớnênkhinhđịchmàtấncông”. HánCaoTổhỏi:“Vìsao?”.LưuKínhđáp:“Hainướcgiaotranh,lẽranêngiễuvõgiươngoai,

phôtrươnglựclượngcủamình,nhưngbinhmãHungNôtoànlàbọntànquângiàyếu,chẳngtỏramộtchútsĩkhí,thầnchorằngđólàđốiphươnggiảtrá,bệhạnênthậntrọng”. HánCaoTổđangmuốnđánh,thấyLưuKínhcanngănnênnổigiận,lệnhbắtLưuKínhđưa

vềQuảngVõ(tâynamhuyệnĐại,tỉnhSơnTây)hạngục,chờđánhxongtrởvềsẽtrịtội. HánCaoTổđembinhmãtiếncông,chỉmuốnđánhnhanhthắngnhanh,lệnhchoTháiBộc

HạHầuAnhgấprúttiếnquân,khiếnchỉcònkỵbinhtheokịp,bộbinhbịtụtlạiphíasau.KhiquântớiBìnhThành,binhmãHungNôtrànravâykín.Đôibêngiaochiếnhồilâuchưaphân

thắngbại,vừahaycóMạoĐốnchỉhuykỵbinhHungNôkéođến.QuânHánvừaphảihànhquângấprút,đóikhát,lạivừatrảiquamộttrậnkịchchiến,tìnhthếthậtkhókhăn.HánCaoTổthấyvậynhìnquanh,thấygócđôngbắcBìnhThànhcómộtngọnnúilớntênlàBạchĐăngSơn,vộihạlệnhphávây,rútlênnúi,dựnglũyđáởđườnglênnúi,liềuchếtchốngcự. QuânHungNômấyphenxônglênnúiđềukhôngđược.MạoĐốnchiaquânlàmbốncánh

vâykínquanhnúi.ĐâychínhlànơiMạoĐốnđãchọnlàmcáibẫyđểtiêudiệtquânHán. HánCaoTổchỉmonghậuquâncủamìnhđếngiảivây,nhưnghậuquânHántụthậuđãbị

bốnmươivạnquânHungNôchặnkíncácnẻođườngdẫntớiBạchĐăngSơnnênkhôngtiếpcậnđượcvớitiềnquâncủaHánCaoTổ. HánCaoTổbịvâykhốnbảyngàybảyđêmtrênBạchĐăngSơn,maycómưusĩTrầnBình

hiếnkế,pháingườiđemnhiềuvàngbạcchâubáudângchoáithêcủaMạoĐốn,nhờnóigiùmvớiMạoĐốn.MạoĐốnnểvợ,nớilỏngvòngvây,chừa1gócchoHánCaoTổchạythoát. HánCaoTổđemquântrởvề,quaQuảngVõliềnghévàothămLưuKínhvànói:“Trẫmvì

không nghe lời khanh nênmới bị trúng gian kế của bọnHungNô, thật xấu hổ khi gặp lạikhanh”.ĐoạnphongchoLưuKínhchứcquanNộihầuvàhaingànhộdân. “Dụngnhithịchibấtdụng”

Muốnđánhmàlàmnhưkhôngcầnđánh.

ĐịchThanhgiảbộnghỉngơi ĐờiTốngNhânTông,nămHoàngThạch thứnhất (năm1049), thủ lĩnhdân tộc thiểusố

QuảngTâylàNùngTríCaokhởibinhchốngnhàTống,đánhthànhchiếmđất,giếtquanđịaphương,làmchấnđộngcảvùngLĩnhNam. VuaTốngpháitướngTrươngTrung,TưởngGiaiđemquânđitrấnáp.Cả2vìkhinhđịchmà

thấtbại;lạipháiTônMiến,DưTịnhđidụhàngcũngvôích.TốngNhânTônghếtsứclobuồn.NămHoàngThạchthứtư(năm1052),danhtướngnhàTốnglàĐịchThanhlãnhbinhchinhphạt.TôngNhânTôngcửĐịchThanhlàmTuyênHuyNamViệnSứ,thốngnhấtchỉhuyquânLĩnhNam. Vìkhihànhquân,mỗingàychỉđimộtchặngđườngvừaphải,đếnmỗichâuthànhlạinghỉ

mộtngày,chonênkhitớiTânChâuquânlínhvẫnmạnhkhoẻ,sĩkhíhănghái. BấygiờNùngTríCaođóngquântạiUngChâu(bờnamsôngNamÚc,huyệnNamNinhtỉnh

QuảngTây),dựavàoảiCônLuânđểchốngquânTống.VịtríảiCônLuânnằmởtâynamTânChâu,làcửaảihiểmyếu,dễthủkhócông. NămHoàngThạchthứ5(năm1053)trungtuầnthángGiêng,đạiquânTốngđếnTânChâu

đúngvàodịptếtNguyêntiêu.ĐịchThanhchotoànquânnghỉ10ngàychờlệnh,lạicònchomởyếntiệc3ngày.NgàythứnhấtvàorằmthángGiêng.Tốihômđótrăngsángvằngvặc,cảthànhTânChâutreođènkêthoa,náonhiệtvuivẻkhácthường.ĐịchThanhđíchthânchủtrìyếntiệc,mờicácchưtướnguốngrượuthoảsức. HômsauĐịchThanh lại đích thân chủ trì yến tiệc, nhưng lầnnày chỉmời toàn cácphó

tướng.Tiệcđếntậncanhhai,độtnhiênmâyđenkéotớichelấpcảmặttrăng,mưatrútầmầm.ĐịchThanhbỗnghaitayômbụng,nóilàcảmthấykhôngkhoẻ,xinluivàonghỉ.Látsau,ĐịchThanhchongườirachuyểnlời:“NguyênsưthỉnhtướngquânTônMiếnthaymặttiếprượu,chờnguyênsưuốngthuốcvànghỉngơixongsẽlạiratiếpđãiquankhách”. Chờđếncanh5,trờisắpsángvẫnchưathấyĐịchThanhtrởlạibàntiệc.Đếnlúcmọingười

đềubuồnngủ,cóquânchạyvàobáotin:“Canhbađêmnay,nguyênsưđãchiếmđượcảiCônLuân! Thìra,ĐịchThanhsớmđãtínhrằngnếuchỉbằngsứcmạnhthìkhôngthểchiếmđượcải

CônLuân.SaukhiđếnTânChâu,tuycóthểlậptứctấncông,nhưngônghạlệnhchoquânsĩnghỉngơi10ngày,bàyyếntiệcbangàyđểđốiphươngmấtcảnhgiác.Quảnhiên,quândothámcủađịchbáovềlàquânTốngđangnghỉngơi,chưatiếncôngngay,nênđịchlơlàphòngbị.

ĐếnngàyRằmthángGiêng,mọiviệcchuẩnbịxong.KhiĐịchThanhrờibàntiệcđểhạlệnhhànhđộng,quânlínhgiữảiCônLuânvẫntưởngquânTốngđangsaysưayếntiệc,nêncũngtụtậpănnhậu.ĐịchThanhđíchthândẫnquânđộimưagió,mentheođườngnhỏ,trongđêmtốitiếnsátcửaảimàquântrênảivẫnkhônghaybiết.ĐịchThanhphátlệnhxônglênchémgiết.Mộttrậnácđấudiễnra,cuốicùngquânTốngchiếmđượccửaảitrọngyếunày.Đườngtiếnquânxuốngphíanamđãrộngmở,quânTôngthừathắngtiếnthẳngxuốngUngChâu. NùngTríCaonghetinCônLuânthấtthủ, liềnchiếmgiữđịahìnhcólợi,từtrêncaonhìn

xuống,bàytrậnnghênhchiến. ĐịchThanhbốtríbộbinhởmặttrước,kỵbinhhộvệhaibên,tấncôngmấyngànquâncủa

NùngTríCao,quânNùngTríCaobỏchạytantác.QuânTốngtoànthắng. “Cậnnhithịchiviễn”

Muốnđếngầnmàlàmnhưlùixa.

ViệtVươngnghibinhpháquânNgô NămChuKínhvươngthứ42(năm478trướcCôngNguyên),nướcNgôbịhạnnặng,kho

lươngdốccạn,dânchúngchếtđóivôsố.CâuTiễnchorằngthờicơđãtới,cấtbinhđánhNgô. Tháng3,đạiquânCâuTiễnkéođếnLạpTrạch.VuaNgôlàPhùSainghetin,vộiđemquân

nghênhchiến.Đôibênbàytrậnở2bờsôngNamBắc,quânNgôởphíaBắc,quânViệtởbờNam. CâuTiễnthấybinhmãquânNgôkhôngíthơnquânmình,liềnbànvớiPhạmLãi,VănChủng

dùngkếnghibinh,PhạmLãichỉhuyhữuquântiếnlênmạnngược,VănChủngchỉhuytảquântiếnxuốngmạnxuôi.Chiềutối,saukhiăn,haiđạoquântảhữuchiaraẩnởmésông. Đếnnửađêm,haiđạoquâncủaPhạmLãivàVănChủngcùnghòreovàchiêngtrốngầmầm.

PhùSaitưởngquânViệtchia làmhaiđườngvượtsông, liềnphânbinhthành2đạonghênhchiến. NhânlúcquânNgôđãtoảrahaiphíacáchxanhau,CâuTiễnthốnglĩnhquânchủlựcvượt

sôngtấncôngbấtngờ.Tạiđây,lựclượngquânNgôquámỏngnênbịđánhbại.QuânViệtthừathắngtruykíchđếntậnMạtẤp(namhuyệnNgô,tỉnhGiangTô). HaiđạotảhữuquânNgôvộivãquaytrởlạicứuviện,nhưngvìgấpgápmệtmỏinêncũng

đại bại, phải tháo chạy.QuânViệt truy kíchđếnkinhđôThànhGiao củaNgô thì đuổi kịp.Tronglúcđó,haicánhcủaPhạmLãivàVănChủngđãkịpvượtsônghợpvớitrungquân,baovâyquânNgô,đánhquânNgôthảmbại.PhùSaichỉcònmộtíttànquân,đànhluivàođóngcửathànhcốthủ. “Viễnnhithịchicận”

Muốnlùiraxamàlàmnhưtớigần. 

HànTínđánhlừaNgụyBáoVương Tháng Sáu nămHán Cao tổ thứ hai (205 trước CôngNguyên),mẫu thân của Nguỵ Báo

vươngbịbệnhnặng,NguỵBáovươngtâuvớiLưuBangxinđượcvềnhàthămnom.LưuBangthấylờixinhợpđạonghĩa,liềnchấpthuậnvàđịnhkỳhạnđểNguỵBáovươngtrởlại.NàongờNguỵBáovươngsaukhivượtquaHoàngHàliềnphảnlạiHánvươngmàliênkếtvớiSở. NgụyBáovươngchiếmcứHàĐông(tỉnhSơnTây),tiếnsangphíatâycóthểuyhiếpQuan

Trung,xuốngphíanamcóthểcắtđứtsựliênhợpgiữaQuanTrungvớiHuỳnhDương,cùngvớiquânsởtạothànhthếgọngkìmuyhiếpHuỳnhDương.LưuBanghaytinNguỵBáovươnglàmphản,cửHànTínlàmTảThừatướng,cùng2tướngTàoThamvàQuánAnhđemquânhỏitội. HànTínđemquânđếnLâmTấnQuan,nhìnsangphíađốidiện,thấyquânNguỵbàytrậnsan

sát,khôngthểvượtsông,bènchọnnơihạtrại.HànTínlệnhTàoThamđembinhsĩlênrừngchặtcâylấygỗ,bấtkểcâylớncâynhỏ,càngnhanhcàngtốt.ĐoạnlạilệnhchoQuánAnhsaibinhsĩđếncácchợmuavàingànchiếcvò,vại,chumđemvề,khôngđượcchậmtrễ.Haingàysau,TàoThamvàQuánAnhlàmxongphầnviệcđượcgiao. Tiếpđó,HànTínyêucầuhọlàmbèvàhướngdẫncáchlàmbègỗghépvớichumvại.Mấy

hômsau,toànbộcôngviệcđãhoànthành. Nghetinbèmảngđãlàmxong,HànTínđíchthânkiểmtra.Đếntối,ônglệnhchoQuánAnh

cùngvàingànbinhsĩởlạibếnLâmTấn,làmnhưchuẩnbịvượtsông,đểthuhútsựchúýcủaquânNguỵ,cònôngcùngvớiTàoTham,nửađêmtổchứcđưacácbèmảngxuốngHạDươngchoquânlínhvượtsông. NguỵBáovươngchỉchúýtớitìnhhìnhởbếnLâmTấn,vìchorằngphíathượngduquân

Hánkhônghềcóthuyềnnênchẳngthểvượtsông.Dovậy,quânHànTínsangsôngkhônggặptrởngạigì,khitiếnsáttớiĐôngTrương,gặpdoanhtrạiquânNguỵ,TàoThamdẫnquânxôngvàochiếmAnẤp,hậuphươngquânNguỵ.HànTínkhíchlệquânsĩthừathắngtiếnquâncôngphákinhđôBìnhDươngcủanướcNguỵ. Nguỵ Báo vương ở Bình Dương nghe tin An Ấp thất thủ, vội đem quân ra ngoài thành

nghênhchiến,nhưngchẳngmấychốcđãthua,vộiômđầutháochạy. QuânHántruyđuổiđếnĐôngViên(tâyViênKhúc,tỉnhSơnTây)thìvâykínquânNguỵlại.

HànTínralờikêugọi,quânNguỵliềnvứtgiáoquihàng.NguỵBáovươnghếtđườngchạytrốn,đànhxuốngngựakhoanhtaychịutrói. "Lợinhidụchi”

Địchthamlợithìđemlợimànhử.

KhuấtHànhửquânGiảo Năm702trướcCôngNguyên,SởVõvươngthânchinhđemquânđánhnướcGiảo.Đạiquân

hạtrạitạiphíanamthànhnướcGiảo.QuânSởcôngphámãnhliệt,nhưnggặpphảisựchốngcựkiêncườngcủaquântrongthành,tấncôngmấytrậndữdộivẫnchưahạnổi. SởVõvươngbuồnrầungồimộtmìnhtrongtrướnguốngrượu.KhuấtHàvàoyếtkiến,tâu:

“Thầncómộtkếkhảdĩdụđịchrakhỏithành”,Sởvươngcảmừng,saitảhữuluirangoài,mộtmìnhmậtnghịvớiKhuấtHà. Sánghômsau,1đoànphudịchnướcSởđivòngquaGiảothànhlêndãynúiphíabắcchặt

câylàmcủi,đếnchiềutừngtốp,từngtốplẻtẻlạigánhcủivềdoanhtrại,hoàntoànkhôngcóbinhsĩhộtống.QuâncanhgiữthànhGiảolấylàmlạ,liềnmờivuaraxemrồixinđượcxôngrabắtsốngphudịch.Nhưngvuanói:“Khôngđược!ĐâylàkếcủaquânSởdụtarangoàithành,chớmắcmưu”. Liêntiếpmấyngàysau,quânSởvẫntiếptụcchophudịchlênnúichặtcủivàgánhvềdoanh

trại.TrongthànhGiảobịvâyđãlâu,củicũngsắpcạn.VuaGiảolúcnàycũngtinrằngquânSởlênnúikiếmcủilàđểtínhkếlâudài,liềnchoquânxôngrabắtphudịchcủaquânSởđểcướpcủi.QuânGiảochỉchờcóthế,liềnxôngrabắtđược30phudịchngườiSở. Hômsau,quânSởvẫntiếptụcchophudịchlênnúikiếmcủi.QuânGiảothấyvậylạitranh

nhauxôngrabắtphudịch.QuânSởđãbốtríphụcbinhtừsớmởphíangoàicửabắcthànhGiảo.ĐợiquânGiảorakhỏithànhmộtlúc,tiếngtrốngtrậnliềnnổilên,tiếnghôdậyđất.QuânGiảocuốngcuồngchạyvềthànhnhưngbịphụcbinhquânSởđổrachémgiếtvàbắtsốngrấtnhiều.NướcGiảonhỏbé,chỉmộttrậnbịthiệthạinặng,đànhchịunhụclàmthuộcquốcchosở. “Loạnnhithủchi”

Địchrốiloạnthìthừacơtiếnđánh.

ThốcPhátNộcThiệnlàmrốiloạnquânHậuTần Tháng3nămĐôngTấnNguyênHưngthứnhất(năm402),ThốcPhátLợiLộcCôcủadântộc

TiênTi tạ thế,em trai làThốcPhátNộcThiệnkếvị,dờiđôvềphíađông, tớiLạcĐô (tỉnhThanhHải),xưnghiệuLươngvương,sửgọilàNamLương. NămNguyênHưngthứba(năm404),HậuTầnvươngDiêuHưngsaisứgiảđếnđedọaThốc

PhátNộcThiện.ThốcPhátNộcThiệnsợuythếHậuTần,đànhkhuấtphụccầuhoà,tạmbỏniênhiệuLươngvương. Mùahènăm406,ThốcPhátNộcThiệnđemthuộchạđếnvùngsamạcgầnthànhCôTạng,

bềngoàilàmnhưnghelệnhHậuTần,kỳthựcđểhuấnluyệnbinhmã,rửacáinhụcphảibỏniênhiệu,chuẩnbịtáilậpVươngquốcNamLương. Tháng5nămNghĩaHythứtư(năm408),HậuTầnvươngDiêuHưngkhôngantâmvềThốc

PhátNộcThiện,cửbinhđánhCôTạng.QuanthượngthưlàLangViTôngcan:“NộcThiệnmưuthâm chí lớn, không phải hạng tầm thường, không nên viễn chinh”.HậuTần vương khôngnghe,nói:“Quảnhânđãcódiệukế”. DiêuHưngcửcontraimìnhlàDiêuBậtlĩnh3vạnquânđếnCôTạng,pháiTảBộcXạTềNan

đemhaivạnkỵbinhchinhphạtHạvươngHáchLiênBộtBột. DiêuHưngchongườiđemthưtớiThốcPhátNộcThiệngiảithíchrằngHạvươngHáchLiên

BộtBộtphảnnghịchnênphảiđemđạiquânđitrừngphạt,DiêuBậtđếnHàTâyđểchặnđườngrútchạycủaquânHạvềphíatâymàthôi. ThốcPhátNộcThiệncũngvờnghelờiDiêuHưng,nhưngngầmsaithủhạthântíndòxét

hànhđộngcủaquânHậuTần.Khônglâu,bắtđượcmấytênmậtsứcủaHậuTầnvương,NộcThiệnđíchthânhỏicung,đượcbiết trongnộibộcủamìnhcókẻ làmnộiứngchoHậuTầnvương.NộcThiệncảgiậnđemtừngtênnộiứngratraxétrồixửtửhếtđếtrấnanlòngquân.Lúcnày,đạiquâncủaDiêuBậtđãhạtrạiởđồngcỏphíatâyCôTạng,chuẩnbịđánhthành. ThốcPhátNộcThiệnđứngtrênthànhquansátthếtrậncủaquânHậuTần,chỉthấytrên

đồngcỏmênhmôngdoanhtrạiquânđịchsansáttrảidàihàngchụcdặm,lũycaohàosâu,giáptrụlấplánh,thanhthếhùngmạnh.BộhạcủaNộcThiệnđãcóvẻkinhsợnhưngThốcPhátNộcThiệnđã sẵnkế trongđầu.Ông lệnh cho10viên tướngđemquânđimaiphụcởphía saudoanhtrạiquânHậuTần.SauđólệnhcácquậnhuyệnsởthuộcdồnnhiềuđàndêcừutớingoạivithànhCôTạng. Tảhữunghelệnhlấylàmlạ,ThốcPhậtNộcThiệnmỉmcười,nói:“Quânđịchtừxađếnđây,

kỷluậtnghiêmchỉnh,quânđôngtướngnhiều,phảilàmchochúnghỗnloạnmớimongđánhthắng”.Mọingườithánphục,liềnđichuẩnbị. NhữngđàndêcừulớnđượcdồnđếngầnphíasaudoanhlũyquânHậuTần.Đạitướngcủa

quânHậuTầnlàLiềmThànhchorằngquânNamLươngchưađánhđãloạn,bènhạlệnhchoquânsĩbắtcừu,aibắtđượcnhiềusẽđượcthưởngcông.Binhlínhthấythếtranhnhaurađuổibắt,doanhtrạilậptứchỗnloạn.DiêuBậtmuốnngănlạiđãkhôngkịpnữa. ThốcPhátNộcThiệnthấyquânđịchđãtrúngkế,liềnđứngtrênthànhbắnpháohiệu.Mười

viêntướngmaiphụcsẵnlậptứcdẫnkỵbinhđánhvàodoanhtrạiquânHậuTần.QuânHậuTầnđãrốiloạn,khôngkịpbàytrận,chếtvôsố,tànbinhômđầutháochạy.. HậuTầnvươngDiêuHưngthấycontraithấttrậntrởvề,thởdàingaongán,nóivớiThượng

thưViTông:“Quảnhânhốihậnđãkhôngnghelờihiềnkhanh,mớiranôngnỗinày”. Tháng11nămđó,trướcsựbáilạyhoanhỉcủabáquan,ThốcPhátNộcThiệnlênngôivị

NamLươngvươngmộtlầnnữa. “Thựcnhibịchi”

Lựclượngđịchhùngmạnh,thìphảichúýđềphòng.

ThạchĐạtKhaiphòngthủnhiềulớp,đánhtanquânTương ĐểkiểmsoátthượngduTrườngGiang,bìnhđịnhnốtGiangNam,tháng5nămThanhHàm

Phongthứba(năm1853),ThiênvươngHồngTúToànralệnhchocáctướngHồDĩHoảngvàLạiHánAnhđemhơn1000chiếnthuyềntiếnvềphíatâyđánhquânTương.Nhưngđếntháng8nămsau,quânTháiBìnhliêntiếpthua,mấthàngngàndặmđất,phảirútkhỏiHồNam.Đểxoaychuyển tình thế,HồngTúToàn lệnhchodanh tướngDựcvươngThạchĐạtKhaiđemquâncứuviện. ThạchĐạtKhaitiếnđếnHồKhẩu,MaiGiaChâu(thuộcbờnamTrườngGiang,phíatâyCửu

Giang),thìthủyquâncủaquânTươngdoTăngQuốcPhiênlãnhđạođãvượtquaCửuGiangxôngtới,tìnhthếnguyhiểm. ThạchĐạtKhaicùngchưtướngthấyhạmđộiđịchxếpđộihìnhnghiêmchỉnh,nhữngchiến

thuyềnrộnglớnởgiữachỉhuy,cácconthuyềnnhỏởngoàitácchiếnlinhhoạtnhưconthoi,trêncácthuyềnrồngcólắpđạibácphươngTây. ThạchĐạtKhainói:“Quânđịchtinhnhuệđanglúcmạnhnhất,thủyquânmạnhmẽ,nhất

thờitachưathắngthếnổi.Tạmthờiđắplũykiêncốphòngthủ,đợicơhộixuấtkíchmớithắngđược”.Cáctướnglậptứctổchứcbốphòngvàkhẩntrươngxâydựng,tusửavàcủngcốcôngsự.QuânTháiBìnhdướinướcthìdựavàohệthốngbèmảng,trênbộthìcóthànhlũyphòngthủnghiêmmật,sẵnsàngchờđịch. Banngày, quânTương tiến vàoHồKhẩu liềumạng tấn công, không xôngđượcvàobên

trong,bịthươngvongnặngnề. Buổitối,trên100chiếnthuyềnnhỏcủaquânTháiBìnhchiathànhnhiềutốp,tiếnđếngần

doanhtrạithủyquâncủaquânTương,nhúngcủivàodầu,châmlửarồinémđuốcsangthuyềnđịch.Cùnglúcđó,quânTháiBìnhởhaibênbờđánhtrốngreohòliêntục,khiếnquânTươngănkhôngngon,ngủkhôngyên,vôcùngmệtmỏi,bènquyếtđánhgấpđểthoátcảnhkhókhăn. Mộtngày khác, quânTươngphối hợp thủybộ cùng tấn côngHồKhẩu. Chúngquyết lao

thuyềnvàophábèmảng,tuybịthươngvongvẫnliêntụcxôngvào. VìthủybộquânTươngphốihợptấncôngquámạnh,bấtchấpthươngvong,nênquânThái

Bìnhsaunhiềugiờtửchiến,cuốicùnghệthốngbèmảngliênhoàntrênsôngbịphátan. ThấynếuchỉdựavàoHồKhẩukhóbềchốnggiữ,lạicàngkhóthủthắng,ThạchĐạtKhaicho

chấtcát,đálêncácthuyềnlớn,rồiđánhchìmởgiữasôngđểngănkhôngchothuyềnlớncủa

địchvượtqua.Phíabờtây,ôngcốýđểmộtcửaảichỉcócáctấmphênmỏngchechắn.Cácthuyềnnhỏcủađịchcóthểdễdàngvượtqua.Côngviệcchuẩnbịxongxuôi,chỉchờđịchsabẫy. QuânTươngtiếncôngMaiGiaChâu.Quamộttrậnkịchchiến,quânTháiBìnhgiảthuarút

lui,cánhquângiữHồKhẩucũngrútluivềphíahồPhànDương.ThủysưquânTươnglàTiêuTiệpTamđắcý,lệnhchocácthuyềnnhỏxôngvàođốtpháđịnhtiêudiệtquânTháiBìnhtronghồPhànDương.Hômsau,TiêuTiệpTamlạiralệnhchocácthuyềnnhỏthừathắngvuợtquacửaảiphíatâytruykích,đếntậnCôĐườngcáchHồKhẩu40dặmmớidừnglại. ThạchĐạtKhaithấyquânđịchđãvàosâu,lậptứcralệnhbịtkíncửaảiHồKhẩuđểcắtđứt

đườngrútluicủahơn100thuyềnlớnnhỏvà2000quâncủaTiêuTiệpTam;chiacắtthủyquâncủaquânTươngralàmhai. Hômsau,khiđoànthuyềncủaTiêuTiệpTamchuẩnbịquayvềTrườngGiang,pháthiện

trênmặtsôngphíaHồKhẩuđãcóvôsốhạmthuyềnlớnbàytrậnchỉnhtềphongtoảmặtsông.Từcáclũyđất2bênbờxuấthiệnvôsốcỗpháochĩanòngnhắmxuống.TiêuTiệpTambiếtlàđãtrúngkế. Đoàn thuyềnnhỏcủaquânTươngbịpháodập,bị thuyền lớn tấn công, lại không có các

thuyềnrồngchechở,khôngthểđánhtrả,đườngrútcũngchẳngcòn,cáibịchìm,cáibịđậptan. Trong khi các thuyềnnhỏ củaTiêuTiệpTam tiến sâu vàophía hồPhànDương, thì các

thuyềnrồngcủaquânTươngbịhơn30thuyềnnhỏcủaquânTháiBìnhbaovâybắntênlửavàphónghỏađốtcháy. Nửađêm,nhântrờikhôngtrăngsao,quânTháiBìnhlạichohơn30chiếcthuyềnnhỏlặnglẽ

đếnsátthủytrạithuyềnrồngcủaquânTương,némđuốclửalênthuyền.MấyngànquânTháiBìnhởhaibênbờcũngphóngtênlửaxuốngthủytrạiquânTương.Chỉthấymặtsôngđầylửa,khônggianđầykhói,cảthủytrạiquânTươngmịtmùkhóilửa. ThuyềnrồngcủaquânTươngnặngnề,khôngcóthuyềnnhỏbảovệ,chẳngkhácgìchimgãy

cánh,khóbềxoaysở.1sốthuyềnchưadậptắtđámcháyđãvộivãkéobuồmrútchạy.TrậnnàyquânTươngđạibại.Hơn40thuyềnrồngbịcháy,nhữngchiếccònlạichạyvềcửuGiang. QuânTháiBìnhthừathắng,nửađêm,nhânlúctrăngmờ,mấychụcláthuyềnnhỏcủaThạch

ĐạtKhai léntiếpcậnthủytrạicủaquânTươngởCửuGiangvànhấttềphóngtên lửa,némđuốclửa,đốtcháyhơnmườihạmthuyềnlớncủaquânTương. QuânTươngmớithoátHồKhẩurútvềđây,chưakịphoànhồn,lạibịtậpkíchbấtngờ,thì

hồnxiêupháchlạc,vộigiongbuồmchạy,chẳngcònhàngngũgìnữa. LaĐạiCươngchỉhuyquânTháiBìnhngượcdòngtiếnlên,đuổikịpsoáithuyềncủaTăng

QuốcPhiên,bènvâychặtLại.QuânTháiBìnhnhảylênthuyềnđánhxáplácà.Trongcơnhỗnchiến,TăngQuốcPhiênđượctùytòngbảovệ,nhảyxuống1thuyềnnhỏchạytrốn.Thủyquân

doykhổcôngxâydựngtrong2nămđãbịdiệtsạch.TrậnHồKhẩu,QuânTháiBìnhthắnglợihoàntoàn. “Cườngnhitịchi”

Quânđịchhùngmạnhthìtanétránh.

TấnVănCôngluiquânmàthắngtrậnThànhBộc Trận Thành Bộc giữa Tấn và Sở năm Chu Tương vương thứ 20 (năm 632 trước Công

Nguyên)làtrậnđánhcóýnghĩaquyếtđịnhvớicuộctranhgiànhbáchủlâudàigiữaTấnvàSởthờiXuânThu. 2nămtrước(năm634trướcCôngNguyên),nướcLỗsaunhiềulầnbịnướcTềtiếnđánh,đã

pháingườisangnướcSởcầucứu.NướcTốngtừngbịSởđánhbạitạitrậnHoằngThủykhiếnTốngTươngCông tử thương,songkhôngcamchịu thấtbại,mấynămgầnđây thấy thế lựcnướcTấnngàymộtlớnmạnh,bèncửngườisanggiaohảođểdựavàoTấn.Nhưvậy,nướcLỗthìngảtheoSở,TốngngảtheoTấn,dẫntớitrậnđánhlớnởThànhBộcgiữaTấnvàSở. LệnhDoãnThànhĐắcThầnđemquânSởtiếnthẳngđếnnơiđóngquâncủanướcTấn.

TấnVănCôngthấycuốicùngquânSởđãbịkhíchnộmàđemquânđánhtrước,liềnytheo

kếhoạchđãđịnh,hạlệnhluiquân90dặmvềđịagiớinướcVệ,vìvùngấycóđịahìnhcólợichosựtácchiếncủaquânTấn. 1sốtướngsĩTấnchorằngquânSởđãmệtmỏivìphảivâylâuthànhđônướcTống,cóthể

đánhluôncầngìphảithôithủ.HồYểngiảithích:“NgàytrướcTấnhầulưuvongđếnSở,từngchịuơncủavuaSở,cóhứa“NếuTấn,sởgiaotranh,Tấnsẽluibinh90dặm”.Naynếukhôngthựchiệnlờihứaấy,thìkhôngđángmặtanhhùng”. QuânTấnđãluixa,nhiềutướngsĩquânSởkhôngmuốnđuổitheo.ĐạitướngĐấuBộtcủa

quânSởnóivớiThànhĐắcThần:“QuânTấnmộtmựckéocảđạiquânthốilui.HiệnthờitatiếnTấnlùi,nhưvậylàquântavẻvanglắmrồi.HuốnghồSởvươngđãlệnhtránhgiáochiếnvớiquânTấn,vậynêndịpnàyđemquânvềnướcthìhơn”. ThànhĐắcThầnchorằngquânTấnrútchạy,nênkhôngngheĐấuBột,hạlệnhtruykích.

QuânSởđuổiliền90dặm,đếntậnThànhBộcthuộcnướcVệ(namhuyệnBộcDương,tỉnhHàNam). Tấnvươngbềngoàiravẻgiữlờihứa,thựctếlàđểtranhthủdưluận,đặcbiệttranhthủsự

ủnghộcủacácnướcTề,Tần,Tống.Rútlui90dặmvừatránhđượcnhuệkhícủaquânđịch,vừakhiếnquânđịchchủquankiêungạo.TrongkhiquânTấncó700chiếnxa,3vạnquân,trangbịđầyđủ.HữuquândohaitướngHồMao,HồYểnchỉhuy.TảquândoLoanChi,TưThầnchỉhuy.TrungquândoTiênChẩn,KhíchTầnchỉhuy.TiênChẩnlàmnguyênsoáitổngchỉhuy.QuânđộibanướcTần,Tề,Tốngchưađến2vạnngườithamchiếnnhưcũ,thốngnhấtdoTiênChẩnđiềuđộng.

LúcnàyquânSởđãđuổitới.ThànhĐắcThầnquansátđịahình,thấydảiđấtKhưuLănggầnphíaquânTấncólợiđểbàytrận,liềnbốtríquânSởởKhưuLăng.Bốtríxong,ThànhĐắcThầnsaiĐấuBộtrakhiêuchiếnvớiquânTấn.TấnVăncônglạicòngiữlễ,pháiLoanChiđemthưsangtrảlời:“TấnhầuvìkhôngdámquênơncũcủaSởvương,nênmớiluiquânvềđây.Nayvẫnkhôngđượcquanđạiphu(chỉThànhĐắcThần)lượngthứ,đànhsángmainghênhchiến”. Hômsau, trậnquyếtchiếnbắtđầu.TảquâncủatướngTưThầntrướchếttiếncônghữu

quâncủaSởởtrướcmặt.ĐộitiênphongcủaquânSởvốnlàlính2nướcTrần,Tháihợplại,sứcchiếnđấuyếuớt,bịtấncôngđộtngột,vôcùnghoảnghốt,côngtửMãocủanướcTháibịgiết,quânsĩtháochạytánloạn. HữuquânTấndoHồMaochỉhuykéolácờlớnởphíanam,giảbộchủtướngthốiluiđểdụ

tảquânSởdoTửTâychỉhuyởtrướcmặtđuổiđánh.Đồngthời,tảquânTấndoLoanChichỉhuychongườỉởphíasautrânđịadùngxengựakéocáccànhcâychobụiđấttunglênmùmịt,giảbộquâncũngđangrútlui,đểdụcánhhữucủaquânsởdoĐấuBộtchỉhuyxôngtới. ThànhĐắcThậnkhônghiểumưukếcủaquânTấn,liềnhạlệnhchotoànquânxôngtới.Tả

quâncủaTửTâytiếnquánhanh,đểhởhẳnbênsườn. NguyênsoáiTiênChẩncủaquânTấnthấyquânSởđãbịdẫndụ,liềnralệnhthayđổithế

trận,đánhthẳngvàobênsườnbịhởcủacánhtảquânđịch. LúcnàyquâncủaHồMaovàHồYểngiảbộluicũngđãbỏlácờlớn,phốihợpvớitrungquân

kẹpchặtcánhquânbêntảcủađịch.QuânTửTâybịkẹtởgiữahaigọngkìm,bịtiêudiệtgầnhết,sốcònlạitháochạy. BênquânSở,ĐấuBộtchỉhuyquâncánhhữu,vốnsĩkhívàbinhlựcđềuđãbịsasúttrầm

trọng,thấycảnhtảquânTâncủaLoanChirútchạyvộithúcquânxônglên,nhưngcũnglạibịđánhthảmbạinhưcánhbêntả.ĐấuBộttrúngtênbỏchạy. Haicánhquântả,hữucủaquânSởđãtantác,chủlựctrungquântrơratrướcđòn.Haicánh

tảhữucủaquânTấnthìvừađắcthắnglậptứccùngvớitrungquânhợpthànhthếbaovâyquânSở. QuânSởchốngkhôngnổi,nhiềutốpquẳngcảxengựa,khígiớibỏchạy.ThànhĐắcThần

thấyquânmìnhsắpbịtiêudiệthoàntoàn,nhânlúcquânTấnchưahoànthànhthếhợpvây,vộithuthậptànbinhtháochạy. TrậnThànhBộckếtthúc.TấnVăncôngbiếtngheýkiếncáctướng,biếtnécườngđịch,dụ

quânSởtớikhuvựccólợichomình,chờđịchđãmỏimệt,hếthẳnkhíthế,từmạnhhóayếu,mớiquyếtchiến,chỉ1trậnđãthắng.TrậnnàycóquyếtđịnhđểTấnVăncôngtranhbáởTrungnguyên. “Nộnhináochi”

Địchhunghăngthìtaquâynhiễu

LưuKýquấynhiễuquânKim Tháng5nămNamTốngCaoTôngThiệuHưngthứmười(năm1140),triềuKimhủybỏhoà

nghịthưvớitriềuđìnhNamTống,hunghăngcấtquântiếnxuốngphíanamđoạtlạitoànbộđấtGiangNamvàThiểmTâymàhoànghịthưđãquiđịnhphảitrảlạichoNamTống,sauđótiếptụctiếnquânuyhiếpHoàiNam. NamTốngcửLưuKýlàmtháithúBiệnKinh(KhaiPhong,tỉnhHàNam),đem18000người

theođườngthủytiếnlênphíabắcnhậmchức,đượctinBiệnKinhđãbịquânKimchiếm,liềnhạlệnhchoquânbỏthuyềnlênbộ,tiếngấp,trungtuầntháng5thìtớiThuậnXương(huyệnPhụDương,tỉnhAnHuy)cốthủởđó. Đểbiểuthịquyếttâm,LưuKýralệnhđánhchìmmọichiếcthuyềnđậuởcửathànhphía

đông,đồngthờiđưatoànbộgiaquyếncủamìnhvàomộtngôichùa,chấtđầycủixungquanhvàtuyênbốvớicáctướngsĩ:“Nếuthànhbịphá,cácvịhãylậptứchoảthiêutoànbộgiađìnhcủata!” QuândânđềuxúcđộngtrướcgươngtrungkiêncủaLưuKýnguyệnsốngchếtgiữthành.

LưuKýpháicáctướngcanhgiữ4cửathành, lệnhchonamgiớixâyđắpluỹđất,củngcố

tườngthành,nữgiớithìmàidaokiếm,lạipháitrinhsátđidothámtìnhhìnhđịch.6ngàysau,côngviệcchuẩnbịphòngthủhoànthành,nghiêmtrậnchờđịch.LúcnàymấyngànkỵbinhquânKimđãvượtquasôngDĩnhHàởphíabắcThuậnXươngvàtiếngầnđếnthành. LưuKýđãmaiphụcsẵnquân liềnxông rabấtngờ,quânKimkhôngkịpđềphòng,kinh

hoàngbỏchạy,thươngvongcảngàntên,2tênbịbắtsống. LưuKýlấykhẩucungtùbinh,đượcbiếttướngHànThườngcủaquânKimhạtrạiởtrênbãi

cátcáchThuậnXương30dặmvềphíatâybắc.LưuKýpháihơn1000quânngayđêmấy,nhânđịchvừatới,tậpkíchbấtngờkhiếnchúngthuato,mấthếtnhuệkhí. Ngày29/5,3đạoquânKimdothốngchếCátVươngHoànNhanBàovàLongHổđạivương

ĐộtHợpTốcchỉhuykéo3vạnquânđếnThuậnXương,chuẩnbịcôngthành.Địchmạnhkéođếnsátthành,mà4cửathànhđềumởrộng,trênmặtthànhkhôngcó1ngườilínhnào.QuânKimngờđốiphươngcóquỉkế,chưadámtiếpcận,trướctiênbắnmộttrậntênnhưmưarào,vẫnkhôngthấytrongthànhcóphảnứnggì,tưởngquânTốngđãsợhãichạykhỏithành,mớimạnhdạnxôngvào.Vừađếnsátcổngthànhthìđộtnhiênhàngvạnmũitêntừtrênthànhcùnglúcbắnxuống,quânKimthươngvongnặngnề,hoảnghốtluilại.LưuKýlậptứcđemquânxuấtkích,quânKimrốiloạn,nhảycảxuốngsông,lớpchếtđuối,lớpbịbắtnhiềukhôngkểxiết.

QuânKimđếnĐôngThôn, cách thành20dặmhạ trại.Ngayđêmđó, 1 trậnmưa lớnậpxuống,trờitốiđennhưmực.LưuKýpháitướnggiỏiLưSungđem500trángsĩlẻnvàodoanhtrạiđịchtậpkích,trờitốiđenthìnằmyên,khichớploésáng,thấyđịchthìchémgiết. QuânKimtrongtrạihỗnloạn,sauđórútxathêm15dặmđểnétránh.LưuKýlạichọnhơn

100trángsĩ,mỗingườigiắt theomộtcâysáo,banđêm lẻnvàodoanh trạiđịch.Hơntrămtrángsĩlúcthìtảnmácẩnnúp,lúcthìthổisáotụlại,đợikhichớploésángmớiratay.QuânKimchẳngbiếtquânTốngnhiềuhayít,trongbóngtốichẳngphânbiệtđâulàta,địch,cứthếchémgiếtlẫnnhau.SángrathìtrongdoanhtrạiquânKimchỉthấyxácchếtngổnngang.HoànNhanBàotứctốcpháingườicấpbáovớithốngsoáiHoànNhanlàTôngBật(tứcNgộtThuật)ởBiệnKinh. TôngBậtnghetinđộiquânđánhThuậnXươngthấttrậnthìcảgiận,lậptứctriệutậphơn10

vạnquântớiThuậnXương. LưuKýbiết tinTôngBậtđemđại quânđến tăng viện, liềnhọpbànkế sách với các tùy

tướng.Cóngườinói:“Chúngtađãđánhthắng,naynênluivềphíanamđểbảotoànlựclượng”. LưuKýnói:“Chínhvìchúngtađãđánhbạiđộitiênphongcủađịchmàlàmchochúnghếtcả

oaidanh.Naytuyđịchnhiềutaítnhưngtachỉcóthểtiếnchứkhôngđượclùi.Hơnnữa,địchmạnhởphíatrước,tavừarútlàđịchsẽtruyđuổingay,chẳngnhữngbỏphíthắnglợivừarồi,màcònđểnguyhiểmchovùngLưỡngHoài, làmkinhđộngGiang,Chiết,cônghoáthànhtộihaysao?” Mọingườiđềucholàphải,sẩnsàngmộtmấtmộtcònvớichúng.

LưuKýgọi2ngườihọTạvàhọThànhnóinhỏmấycâusauđóhaingườilênngựarakhỏi

thànhđidothám.TạvàThànhgiữađườnggặpđạiquânKimđếnchiviện,liềngiảbộkinhsợmàngãngựađểquânKimbắtgiữ.TôngBậthỏicung,cảhaiđáp:“LưuKýchỉthíchhưdanh,muốn2bênhoàhảođểđượclàmTháithúBiệnKinh,hưởngvinhhoaphúquýthôi”. TôngBậttinlàthật,cảmừngnói:“NếuvậylàviệclấyThuậnXươngchẳngcógìlàkhó”,rồi

hạlệnhquânsĩtiếngâp. Hômsau,LưuKýthấyTạ,Thànhhaingườitrởvề,cổđeogông,thìbiếthọđãhoànthành

nhiệmvụ.LưuKýhạlệnhchohaingườilênthành,thấytrêngôngcómộtláthư,bènxẻluôntrướcmặtmọingườivìecóthểảnhhưởngxâuđếnquyếttâmcủaquândân. Ngày9/6,TôngBậtkéoquânđếndướithành,thấytườngthànhsơsàithìnói:“Đúnglàcó

thểdùngphấttrầnquétsạch”.Lúcđó,LưuKýsaingườiđemthưtháchđánh,cònviếtlànếuTôngBậtdámvượtsôngđánhthành,thìLưuKýsẵnsàngbắc5câycầunổiđónđốiphươngsang. TôngBậtxemthưcảgiận,truyềnlệnhsánghômsausẽvượtsôngcôngthành.Ycònbẻtên

tuyênbốchiếmthànhxongsẽgiếtsạchđànôngtrongthành.

Tốihômđó,LưuKýsailínhlénđemđộcdượcrắclêncỏởphíathượngdusôngDĩnhThủy.

Sángngày10,quânKimthấytrênsôngcó5chiếccầunối,liềntheođóvượtsônghợpvây

ThuậnXương,trướchếttấncôngmãnhliệtvàocổngthànhphíađông. QuânLưuKýchưađầyhaivạnngười,nhưngchiếnđấungoancường.Quânđịchđánhcửa

thànhphíađôngkhôngnổi,bỗngnghetiếngtrốngnổidồn.LưuKýnghetiếngtrống,đemngaynămngànquâncơđộngxôngra,quânKimđạibại. TôngBậtđíchthânchỉhuyhơnbangàn“Nhabinh”đếnchiviện.Cứbangườithànhmột

“ngũ”,ngựacộtchặtvớinhaubằngthừngdagọilà“thiếttháp”,chỉcóthểtiến,chẳngthểlùi,haibêncókỵbinhgiápsắtbảohộ,gọilà“Quảitửmã”.QuânKimdùngcáchnàythườngcôngpháthắnglợinhiềuthànhtrìvữngchắc,nên“Nhabinh”đượcxưnglà“Thườngthắngquân”.. Thấytìnhthếnguycấp,LưuKýchorằngtrướchếtphảitiêudiệtbọn“Nhabinh”củaTông

Bậtthìtựkhắclựclượngcònlạisẽtanvỡ.Ônglệnhchobinhsĩdùngrìuvàđaoxôngvàobọn“Nhabinh”cứnhắmchânngựamàchém. QuânTốngmấyphenchémgiết,quânKimngườichếtngựaquè,tổnthấttámchínphần.Lúc

nàytrờinắnggaygắt,ngườingựađóikhát,tranhnhauuốngnước,ăncỏ,nhưngđềutrúngđộcngãlăn. Thừalúcđịchmệtmỏi,LưuKýpháibinhliêntụctậpkích.QuânKimchếtnhưrạ.TôngBật

buộcphảirútvềphíatây,đàohàobàytrận,dựtínhvâykhốnThuậnXươnglâudài.Nàongờtrờiđổmưalớn,nơiđấtbằngnướcngậpcảthước,lạibịLưuKýchoquântậpkíchbanđêm,gâythêmtổnthất.TôngBậtbấtđắcdĩphảirútquânvềBiệnKinh. “Tịnhikiêuchi”

Địchdèdặtthậntrọngthìtalàmchonótrởnênkiêungạo.

TàoCữucậykhoẻmấtThànhCao NămHánCaoTổthứba(năm204trướcCôngNguyên)cuộcHánsởtranhhùngtrứdanh

tronglịchsửđãkéodàibanăm.Tháng9nămđó,trongkhisởBávươngHạngVũđangtấncôngmãnh liệt LưuBang tại chiến trườngphía tây, thì quân củaBànhViệtởphía sau lớnmạnh,tạothànháplựctolớnkhiếnHạngVũđêmngàylolắng. Đểtrịanhậuphương,HạngVũquyếtđịnhthânchinhđemquânsangphíađôngchinhphạt

BànhViệt,giaochođạitướngTàoCữuởlạitrấnthủThànhCaovàdặn:“NhấtđịnhphảigiữđượcThànhCao.NếuLưuBangđếnkhiêuchiến,bấtcứthếnàocũngkhôngđemquânrakhỏithành,chỉcầnngănchặnLưuBangtiếnsangphíađônglàđược”. ThànhCao(trấnTỵThủy,tâybắcHuỳnhDương,tỉnhHàNam)làmộtthànhtrìhiểmyếu,lại

cókholươnglớnnêngiữvaitròtrọngyếuvềchiếnlược. HạngVũkhôngantâmlắmnêntrướckhiđicòndặnthêmTàoCữu:“Tađichỉđộnửatháng,

đánhbạiBànhViệt,sẽtrởvềngay,rồichúngtasẽcùngxuấtbinhđiđánhLưuBang,ngươituyệtđốikhôngđượckhinhsuấtrờithành”. ThếnhưngviệctácchiếnvớiBànhViệtkhôngthuậnlợinhưHạngVũnghĩ.MãithángMười

nămsau,HạngVũvẫnchưakịptrởvềThànhCao.LúcnàyLưuBangđãthừacơđemquânvượtHoàngHà,tiếnxuốngđánhThànhCao. Thoạt đầu, Tào Cữu còn tuân thủ quân lệnh củaHạngVũ, dù quânHánnhiều lần khiêu

chiến,TàoCữuvẫncẩnthậncốthủbêntrong,khôngchobấtcứairangoàithànhgiaochiến. LưuBangkhôngđạtmụcđíchgiaochiếntrựctiếp,liềnđổichiếnthuật.ỒngbiếtTàoCữu

tínhnóngnảy,hữudũngvômưu,liềnlợidụngnhượcđiểmđóđểbàycáchdụTàoCữurakhỏithành. LưuBangpháimộtsốbinhsĩđếnbênthànhréotênTàoCữurachửibới,gọiTàoCữulà

hạngchuộtrúchang,làthỏđếhènnhát,khôngdámragiaochiến.Quânlínhcứréochửinhưthếmấyngàyliền,TàoCữuhếtchịunổi,cuốicùngquênbiếnlờidặndòthậntrọnghànhsựcủaHạngVũ,lúccơngiậnsôitrào,liềnhạlệnhmởcửathànhđemquânxôngra. QuânHánđãnghỉngơivàchỉnhđốnmấytháng,lúcnàythấyquânSởxuấtchiến,vừađánh

vừagiảbộthuachạyvềphíabênkiasôngTỵThủy,gầnThànhCao. TàoCữungỡquânHánđánhkhônglại,càngkiêungạo,chỉhuyquânsởvượtsôngđuổitheo.

QuânHánởbờbênkiađãchờsẵn,đợiđếnlúcquânSởratớigiữasôngmớilậptứctậptrungbinhlựcphảncôngácliệt.QuânSởtiếnkhôngnổi,luichẳngxong,bịtiêudiệtgầnhết.TàoCữu

nhảyxuốngsôngtựvẫn. “Dậtnhilaochi”

Địchnghỉngơidưỡngsứcthìtalàmchonómỏimệt.

NgũTửTưquấynhiễunướcSở NămChuKínhvươngthứtám(năm512trướcCôngNguyên),NgôvươngHạpLưsaumấy

nămtrợgiúpnôngthương,tusửaphápchế, luyệnbinhtậpvõ,giatăngthànhtrì,đãđủlựclượngđểđánhnướcSở,khuếchtrươngthếlực.VậylàvuatriệuTểtướngBáHi,đạiphuNgũViên(tựTửTư),đạitướngTônVõ(tứcTôntử)lạibànbạc. ĐạitướngTônVõnói:“Đạivươngmuốnxuấtquânviễnchinh,phảidùngrấtnhiềuquân

nhu.Xemchừngtrướcmắttrămhọchưagánhvácnổiđảmphụ,sĩtốtchưahếtmỏimệt,chưaphảilàthờicơ.Nênđợithêmvàinăm,điềukiệnchínmuồi,mớicóthểgiànhtoànthắng NgũTửTưvìmuốnbáothùchocha,chỉhậnchưathểdiệtngaynướcSở,bènđềxuấtchiến

lượctiêuhaosinhlựccủanướcSở,làmđịchmỏimệt.Ôngđềnghịchiaquânsĩlàm3đạo,mỗilầndùngmộtđạođiquấyphábiêncươngnướcSở,theokiểu“ngươiđếntalui,ngươiluitađến”làmquânđịchmỏimệt.HạpLưtheolờiNgũTửTư,nămsaupháimộtđạoquântậpkíchLụcThànhvàTiềmThànhcủanựớcsở. NướcSởđiềuTrưởngQuanMậutừThẩmThành(cáchTiềmThànhkhôngxa)đemquân

cứuTiềmThành.KhiMậukéoquântớiTiềmThành,thìquânNgôđãrờixa.MậuliềnđemdânchúngrờiđếnNamCương(bắchuyệnHoắcSơn),đểtiệnchobinhmãcủaThẩmThànhkịpthờiđếncứu. Cùng lúcquânSởcứuTiềmThành, thìquânNgô lạiđánhpháLụcThành,sát thươngrất

nhiềulínhSở,saukhicướpbóccủacảiliềnrútđi. Khônglâu,quânNgôlạiđộtnhiênđánhđấtHuyềncủaSở.SởpháiTảtưmãMậuvàHữutư

mãKêđemđạiquânđếncứu.QuânSởhànhquângấpgápmấytrămdặm,khitớiDựChương,thìnghetinquânNgôđãluibinh.ThếlàquânSởvôcùngmệtmỏimàchẳngđượcgì. Cứnaynammaibắcbịquấynhiễu,bịđộngvộivãứngcứu,quânSởmỏimệt,dânchúngthì

khôngantâmsảnxuất,lòngngườibấtan.Đếnnămthứtư(năm508trướcCôngNguyên),NgũTửTưlạihiếnkế“MịSở”vớivuaNgôHạpLưđểtiếnthêmmộtbướclàmrốiloạnnướcSở. NgũTửTưnói:“3nămnaynướcNgôtađãquấynhiễunướcSở,ngườiSởrấtcămhận,tức

nhiênmuốnđemquântrừngphạtta.Trướcmắt,thuộcquốccủaSởlànướcĐồng(bắchuyệnĐồngThành,tỉnhAnHuy)phảnbộinướcSở,tanêngiảbộgiúpnướcSởtrừngphạtnướcĐồngđểdụquânSởđếngầnnướcĐồng”. QuảnhiênnướcSởpháiLệnhdoãnTửThườngđemquânđếnphíabắcvàphíatâynước

Đồnghạtrại.TửThườngdothám,thấychiếnthuyềnquânNgôdàntrậntrênmặtsông,cho

rằngquânNgôquảthựclosợnênmuốnđánhĐồngđểlấylòngSở,bởivậychỉngồiimquansátxemđốiphươngsẽđánhnướcĐồngnhưthếnào. QuânNgôlúcnàyđãtậpkếtgầnSàoThành,thấyquânSởhạtrạitừmùathutớimùađông,

sĩkhíngàymộtsasút,phòngbịlỏnglẻo,TônVõliềndẫnquânbấtngờtậpkíchđánhtancácđạoquânSởởquanhnướcĐồng.Trênđườngthắnglợitrởvề,quânNgôchiếmSàoThành,bắtsốngCôngtửPhồn,tháithúSàoThànhvàthunhiềuchiếnlợiphẩmmangvềnước. Nhưvậy, chiến lược làmmệtnướcSởđược tiếnhành trong6năm.Trong6nămđó, Sở

Chiêuvươngtuổinhỏ,quyềnhànhrơivàotaygianthầnnênquốcgiasuybại.Năm506trướcCôngNguyên,SởpháiLệnhdoãnTửThườngđemquânvâyThượngThái làđôthànhnướcThái(naythuộctâynamThượngThái,tỉnhHàNam).NướcTháiliênhợpvớinướcĐường(tâybắchuyệnTùy,tỉnhHồBắc),saisứthầnsangNgôcầuviện.VuaNgônhâncơhộinàyliềnliênhợpvớihainướcđánhSở. TônVõnói: “Ngàytrướcthầnchorằngthờicơchưachínmuồi.Trảiquasáunăm,chiến

lượclàmSởmỏimệtđãcóhiệuquảrõrệt.NaychínhlàthờicơđánhSở”.TônVõcònphântíchrằngsaukhiliênminhvớiĐường,Thái,quânNgôcóthểdùngchiếnlượcvuhồi,đánhtừcạnhsườnvàtừsaulưng.TừbìnhnguyênHoàiHàvượtquaĐạiBiệtSơn,tìmchủlựcquânSởtạiđịakhuGiangHánmàtiêudiệt. Năm506trướcCôngNguyên,NgôvươngHạpLưcửemtraiPhúKhái,cùngNgũTửTư,Bá

HivàTônVõ,đemhơnbavạnquânđiđánhSở. QuânNgôđápthuyềntiếnvềphíatâydòngsôngHoàiHà,quaLiễuChâu(huyệnPhụngĐài,

tỉnhAnHuy),rồiđểthuyềnlạiHoàiNạp(tâybắcHoàngXuyên,tỉnhHàNam),tướngsĩlênbờ,menHoàiHàtiếptụctiếnchếchvềphíanam. DoquânSởmỏimệt,vùngbiêncươngphíabắccónhiềusơhởtrongphòngbị,quânNgôlại

đượcquânThái,Đườngđitrướcdẫnlối,nênnhanhchóngvượtquabacửaảihiểmyếuphíabắcnướcSở,tiếnthẳngđếngầnHánThủy.CuộchànhquânnàychẳngtốnmộtgiọtmáumàthọcsâuhàngngàndặmvàonướcSở. QuânSởdolệnhdoãnTửThường,TảtưmãMậuchỉhuybàytrậnởphíatâyHạChâu(Hán

Khẩu,tỉnhHồBắc)vàdọctheoHánThuỷ.QuânNgôdàntrậnởbờđốìdiện. TưmãMậuđềnghịđemquâncủamìnhđichặnđườngrútcủaquânNgô,LệnhdoãnTử

Thườngkhôngđồngý,mộtmìnhđemquânvượtHánThủytiếncôngquânNgô.Batrậnđánhlớnđềukhôngđemlạikếtquả. Ngày19/11,đôibênNgô,sởbàytrậntạiBáCử(bắcHánXuyên,tỉnhHồBắc).Tinhthầncủa

quânNgôhănghái,quânSởthìmiễncưỡngnghênhchiến.PhùKháiđem5000quâncủamìnhquyếtsốngmáimộtphen,trướchếttấncôngquâncủaTửThường. QuânSởvừagiáptrậnđãrốiloạn.TửThườngthấychủlựcnhưvậy,ômđầutháochạysang

nướcTrịnh,đạiphuSửHoàngtửthương. NgôvươngHạpLư,đạitướngTônVõthừathắngdốctoànlựcđánh.QuânSởđạibạirút

chạyvềphíatây.QuânNgôtruykíchđếndảiVân,Tùythìđuổikịp.ĐợiquânSởrađếngiữasôngThanhPhátquânNgômớitấncông. SốquânSởđitrướcthoátnạn,sốvượtsôngphíasauthìvừachếtđuối,vừabịchémgiếtgần

hết.QuânNgôtiếptụctruykích,đếnUngThêlạiđuổikịp.QuânSởthảmbại. TônVõkhôngchođốiphươngnghỉlấyhơi,lậptứcvượtHánThủytiếnthẳngđếnSínhĐô.

QuânNgôđánh liên tiếp5 trận thắng, ngày27/11 thì chiếmđượcSínhĐô củanước sở

(GiangLăng,tỉnhHồBắc),SởChiêuvươngphảimangemgáichạytrốn. “Thânnhilichi”

Nộibộquânđịchđoànkếtthìtaphảiligiánchúng.

TàoTháodùngkếlygián,đánhbạiMãSiêu NămHánHiếnđếKiếnAnthứ16(năm221trướcCôngNguyên),tháng3,ThừatướngTào

TháopháiTưlệhiệuuýChungDođitrừngphạtTrươngLỗđangchiếmcứHánTrung,đồngthờicửChinhtâyhộquânHạHầuUyênđembinhđiHàĐônghộiquânvớiChungDo. ĐịakhuQuanTrungởgầnHánTrunglàphạmvithếlựccủaMãSiêu,HànToại.Haingười

Mã,HànchorằngTàoTháochinhphạtTrươngLỗtấtkéoquânquaQuanTrung,tứclàmuốnđánhchínhhọ,liềntậptrunghơn10vạnngườingựacốthủChươngQuanđểchốngquânTào. Đánhnhaumấytrận,HànToạithấyquânTàohùngmạnh,mấylầnxincầuhoà.BanđầuTào

Tháokhôngđápứng,saumưusĩGiảHủhiếnkế,TàoTháoliềnquyếtđịnhmộtmìnhcưỡingựaratrướchàngquângặpHànToại. HômsauTàoTháovàHànToạicưỡingựamộtmìnhratrướchàngquânđểđốithoạivới

nhau. ChacủaTàoTháovàchacủaHànToạingàytrướccùngthiđỗkhoaHiếuLiêm,TàovàHàn

lạicùngtheonghiệpđènsáchkhoacử,nênkhiđổithoạiTàoTháochỉnhắcchuyệnxưa,khôngđềcậpgìquânsự,đôibêntròchuyệnhồilâuthậmchícònvỗtaycườilớn. HànToạitrởvềbênquânmình,MãSiêuvộihỏi:“TàoTháonóigìvậy?”,HànToạiđáp:“Chỉ

nóichuyệncũởkinhsưthôi”.“Đôibênratrướchàngquânđểđàmphánmàlạikhôngbànviệcquânsựlàthếnào?”,MãSiêulòngđầyhồnghi. TàoTháovềđếntrại,ytheomưucủaGiảHủ,gửichoHànToại1phongthư,trongthưcó

nhiềuchỗcốýdậpxóa. MãSiêunghenóiTàoTháogửithưchoHànToại,liềnđếnxem,thấytrongthưcónhiềuchỗ

dậpxóa,nghilàHànToạiđịnhgiấumìnhđiềugìnênxóađi,hỏitạisaolạixóanhưvậy. HànToạinói:“Thưgửiđếnđãdậpxoánhưthếrồi,chắclàTàoTháosơýnênviếtnhầm,

phảixoábồ”.MãSiêunói:“TàoTháolàngườicựckỳtinhtế,khôngđờinàoviếtnhầmnhưvậyđược”.HànToạichẳngbiếtđốiđáprasaonữa.MãSiêuchorằngmốinghingờcủamìnhlàđúng. HànToạivốncùngchacủaMãSiêulàMãĐằngkhởibinh,tìnhthânnhưhuynhđệ,vốncó

quanhệrấttốtvớiMãSiêukẻđịchkhônglợidụnggìđược.ChẳngngờđếnlúcnàychỉvìmộtbứcthưcủaTàoTháomànộibộmấtđoànkết,2bênkhôngcònđồngtâmhiệplựcvớinhaunữa.

TàoTháothấythờicơđãchínmuồi, liềnsai1sốquânkhinhkỵđếnkhiêuchiếnvớiMãSiêu,đánhnhaumộthồi,độtnhiênhaiđạoquântịnhnhuệtừhaibênsườnậptớichémgiếtquâncủaMãSiêu.. ĐạoquânQuanTâycủaMãSiêubịđánhbại,TàoTháoliềnkéoquânvềHứaĐô.Cáctướng

hỏiTàovìsaochỉcóvàivạnquânlạiđánhthắnghơnmườivạnquâncủaMãSiêu,thìTàoTháocườiđáp:“Tôntửđãnói:thânnhilichi,tachỉlàmtheokếcủaGiảHủmàchiarẽnộibộcủađốiphươngđóthôi”. “Cẳngkỳvôbị,xuấtkỳbấtý”

Địchkhôngđềphòngthìtatiếnđánh,raquânbấtngờ.

TrịnhThànhCôngbấtngờgiảiphóngĐàiLoan SaukhiTrịnhThànhCôngđemquânđánhNamKinhthấtbại,năm1660,đạiquâncủanhà

ThanhvâyđánhcăncứđịaphảnThanhcủaTrịnhThànhCônglàđảoHạMôn.Cuộcchiếndiễnraácliệt,quânchủlựcnhàThanhđãlênđượcHạMôn,nhưngvìkhôngquenhảichiếnnêntoànbộhơnmộtvạnquânThanhbịtiêudiệt.TướngThanhlàĐạtTốphảirútquânvềTuyềnChâu.ThắngtrậnHạMôn,TrịnhThànhCôngquyếttâmđôngtiếnthuhồiĐàiLoanđangbịHàLanxâmchiếm. Rấtmay lúcấycóHàĐìnhBân- thuộchạcũcủaphụthânTrịnhThànhCông(TrịnhChi

Long),từnglàmphiêndịchchoquânHàLanởĐàiLoan,từĐàiLoantớixingặpTrịnhThànhCông. HàĐìnhBântặngTrịnhThànhCôngbảnđồĐàiLoanvàtruyềnđạtnguyệnvọngthathiết

củanhândânĐàiLoanmuốnđượcgiảithoátkhỏiáchđôhộcủaHàLan.HàĐìnhBâncũngtrìnhbàynhữngthayđổimấynămgầnđâyởĐàiLoan,sựthốngtrịvàtìnhhìnhbốphòngquânsựcủaquânđộithựcdântạiđó. TrịnhThànhCôngmộtmặtrasứcchuẩnbịđôngtiến,mộtmặtcửngườiđemthưragặp

TổngđốcHàLantạiĐàiLoan làHuiize,nhắc lại “thiệnýđốivớiquýquốcHàLan”, “quyếtkhôngđốiđịch”,nhằmlàmchobọnthựcdântêliệtcảnhgiác. Trướcđó,việcTrịnhThànhCônggặpthấtbạitrongviệcđánhNamKinhtrênđấtliềnđã

khiếnquânHàLanchorằngTrịnhThànhCôngsẽtiếnđánhĐàiLoan,bènpháiFantlandtừJakartađemhạmđộigồm12chiếnthuyềnchở1.453línhđếntăngcườngphòngthủchoĐàiLoan.NhưngkhiHuiizeđưathưcủaTrịnhThànhCôngchoFantlandxem,FantlandkinhđịchchorằngTrịnhThànhCôngkhôngthểđánhĐàiLoan,nênchỉđểlại3chiếnhạm,600quânvàmộtítquânnhu. Tháng1/1661,FantlandvềJakarta.TrịnhThànhCôngchorằngthờicơđãchínmuồi,liền

tuyênbốquyếttâmthuhồiĐàiLoanvàolúckẻđịchkhôngngờ. Ngày22/3,chiếnhạmquânTrịnhxuấtpháttừvịnhLiệuLatiếnvềphíaĐàiLoan.

BinhlựccủaHàLantrênđảoĐàiLoantổngcộnghơn2000lính.ChủlựcphòngthủtạiđồnN

trênđảoYthuộcphíatâyĐàiLoan.Mộtđơnvịnhỏkhoảng200línhphòngthủtạiđồnPtrênđấtliền.NgoàiracóchiếnhạmlớnvàcáctàunhỏluânphiêntuầntiễutrongĐàiGianggiữahaiđồn. Saukhiphântíchtìnhhình,TrịnhThànhCôngquyếtđịnhphươngántácchiếnlàtiếnvào

ĐàiGiangbằngđườngcảngLộcNhĩlàchỗđịchkhôngphòngbị,dùngchủlựcđổbộlêncảngHoàLiêurồichiếmđồnP,sauđóchiếmcácnơikhác. Sángsớmngày2/4,hạmđộiquânTrịnhtiếnđếnngoàicảngLộcNhĩ,dướisựdẫnđường

củaHàĐìnhBân,toànbộhạmđộidễdàngtiếnvàoĐàiGianglúcxếchiều,khithủytriềulên,quânchủlựcliềnđổbộ. NhândânĐàiLoanđượcliênlạctrước,nônứckéoratiếpứng,phụgiúpquânTrịnhđổbộ

mauchóngtrongchưađầy2h.QuânTrịnhlênbờlậptứcchiếmkholươngthựcvàbaovâyđồnP.QuânHàLanbịbấtngờ,lúngtúng,sauđóchialàm3mũiđểchốngtrả. Trênbiển,quânHàLandùng4chiếnhạmcôngkíchhạmđộiquânTrịnhđangkhốngchế

ĐàiGiangđểkhôiphụcliênlạcđườngthủygiữahaiđồnNvàP. QuânHàLankiêungạotưởngrằngngườiTrungQuốcchịukhôngnổikhóisúngvàtiếngđại

bác,nàongờquânTrịnhđãquenvớihảichiến,vừakhaichiếnthìđạibáccủahạmđộiquânTrịnhđãbắnphádồndậpsangtàuchiếnHàLan. ChẳngmấychốcchiếnhạmlớnnhấtcủaHàLanđãbốccháy,2chiếnhạmkhácphảibỏchạy

vềphíaNhật,cáicònlạichạyvềIndonesia.HạmđộiHàLantanvỡhoàntoàn.SauđóquânHàLantừIndonesiapháibinhđếncứuviệnnhưngquânTrịnhđãđứngvữngtrênđảo,lạiđượcnhândânĐàiLoanhết lòngủnghộ,nênsaumấytrậnkịchchiến,đếncuốinămđó,toànbộquânHàLanphảiđầuhàng.TrịnhThànhCôngcuốìcùngđãthuhồiđượcĐàiLoan. “Vịchiếnnhimiếutoánthắnggiả,đắctoánđadã”

Chưalâmchiếnmàtínhđượcphầnthắng,lànhờkếhoạchchuđáo,điềukiệnthắnglợiđầy

đủ.

LưuBangchưađánhđãthắng Tháng7nămHánCaoTổthứ11(năm196trướcCôngNguyên),HoàiNamvươngAnhBố

dấybinhphảnHán. Tin tức truyềnvềTràngAn.HánCaoTổ liền triệuchư tướngvào triềuhỏi: “AnhBố tạo

phản,nênlàmthếnào?”.Cáctướngchưasuyxétgìđãnóiluôn:“Đembinhđitiếncôngbắtsốngmanghắnvềđây,xemganhắntochừngnào!?”. LưuBanggiậndữnói:“Nóinghedễlắm!Được!Vậyaitìnhnguyệnđemquânđiđánhhắn?”.

Cáctướngnghevậy,tựbiếtmìnhlỡlời,chưaainghĩngayđượckếgì,thảyđềuimlặng.Mọingườiravềtrongtâmtrạngbuồnbã. NhữÂmhầuHạHầuAnhchợtnhớtrongsốthuộchạcủamìnhcómộtngườitêngọilàTiết

CôngtừnglàmLệnhdoãnnướcSở,ngườinàyđamưutúctrí,hẳncókếhay,bènvộitrởvềphủ. TiếtCôngvừangheHạHầuAnhđãnóingay:“Ô,HoàiNamvươngquảnhiêntạophản!”,Hạ

HầuAnhngạcnhiên: “Tại sao tiên sinhnói nhưvậy?”, Tiết côngđáp: “AnhBố tạophản làchuyệntấtnhiênthôi!” HạHầuAnhkhóhiểu:“Nghĩalàsao?”,TiếtCôngđáp:“TriềuđìnhtrướcsauđãgiếtHoàiÂm

hầuHànTínvàLươngvươngBànhViệt;AnhBốtựngẫmmìnhcũngcócôngkhaiquốcnhưhaivịkia,ắtsẽđếnphiênmìnhbịxửtrí,nênphảitạophản.” HạHầuAnhthánphục,tiếncửôngvớiLưuBang.LưuBangmừngrỡ:“Vậykhanhhãyđưa

ngayngườiấylêngặptrẫm.” Tiếtcôngvừatới,LưuBangliềnhỏi luôn:“KhanhcóthểdẹpyênloạntặcAnhBố?”,Tiết

Côngquảquyết:“Chắcchắn.AnhBốchỉcó3cáchhànhđộng,phântíchkỹthìsẽbiếtngaykếtquả”. LưuBanghỏi:“VậyAnhBốsẽsửdụngbacáchgì?”

TiếtCôngliềnđáp:“NếuAnhBốdùngthượngsách,phíađôngchiếmNgô,phíatâybìnhSở,

phíabắclấyTềvàLỗ,rồitruyềnhịchđòiYên,Triệuhàngphục,sauđócốthủnhữngđịakhudomìnhkhốngchế,thìtoànbộdãyđấtphíađôngHànSơnsẽkhôngcònlàcủabệhạnữa.NếuAnhBốdùngtrungsách,đôngchiếmNgô,tâychiếmSở,bìnhHànlấyNguỵ,bảođámcókholương,tậptrungbinhlựcởThànhCao,chặnđứngđườngracủaQuanTrung,thìthắngbạikhóđoántrước”. LưuBanghỏi:“Cònhạsách?”,TiếtCôngtrầmgiọngđáp:“NếuAnhBốdùnghạsách,đông

chiếmNgô,tâylấyThái,chỉcốthủởđịakhuHoàiNam,thếthìAnhBốđãthànhcánằmtronglưới,bệhạcóthểantâmngủngon!” LưuBangnóiluôn:“Cứtheoýkhanh,hẳnAnhBốsẽdùnghạsách?”,TiếtCôngđáp:“Bệhạ

đoánđúng!AnhBốnguyênlàmộttùnhâncủaLySơn,tuylàmchúamộtphương,songlúcnàocũngchỉmưulợichocánhân,khôngnuôichílớn,chắcchắnhắndùnghạsách”. LưuBanggậtgù: “Hay!Khanhnóiđúng lắm!”.Hômsau,LưuBangban thưởngchoTiết

Côngrấthậuvàphongchotướchầu,hưởnglộcngànhộ. ĐúngnhưTiếtCôngdựđoán,saukhiAnhBốdấybinhphảnHán,quảnhiêntrướctiêntiến

sangphíađôngđánhbạiKinhvươngLưuGiảlàngườiđượcphongchođấtNgô,sauđóđemquânvượtHoàiThủy,đánhbạibađạoquâncủaSởvươngLưuGiao,sauđóđembinhtiếnsangphíatây. Tháng10nămấy,HánCaoTổLưuBangđíchthânđem12vạnquânxuấtchinh,đếnKỳTây

(huyệnTúctỉnhAnHuy)thìgặpquânAnhBố.LưuBangthấyquânAnhBốtuyíthơnquânmìnhnhưngtinhnhuệ,liềntạmthờichưagiaochiến.CònAnhBốvừagặpquânHánđãbàytrậnmuốnđánhngay,quâncủaAnhBốmấylầnkhiêuchiếnkhôngthành,nhuệkhísuygiảm. LưuBangthấythờicơchínmuồi,liềnđembinhxuấtchiến,đánhbạiquânAnhBố.AnhBố

đemtànquânchạyxuốngGiangNam,bịTrườngSavươngNgôNhuếgiết. “Vịchiếnnhimiếubấtthắnggiả,đắctoánthiểudã”

Chưalâmchiếnmàđoánkhôngthểthắng,làdokếsáchkhôngchuđáo,điềukiệnthắnglợi

chưađủ.

TầnVươngthuatrậnởHàmĐan ThángChínnămChuNoãnvươngthứ55(260trướcCôngNguyên)đạitướngTầnlàBạch

KhởisaukhiđạipháquânTriệuởTrườngBìnhmuốntiếptụctấncôngđôthànhHàmĐancủaTriệu.TểtướngPhạmThưvìghentứcvớiBạchKhởi,liềntâuvớiTầnChiêuvương:“Quântađãmỏimệt,khôngnênđánhtiếp”.ThếlàTầngiảnghoàvớiTriệu. Nămsau,TầnChiêuvươnglạimuốncấtbinhđánhTriệu.LúcnàyTriệuđãhồisức.Bạch

Khởichorằngđãmấtthờicơliềncáobệnh,khôngxuấtchinh.TầnChiêuvươngliềncửNgũđạiphuVươngLănglàmđạitướngđiđánhHàmĐan.QuândânnướcTriệutrêndướiđồnglòngchốngTần. Năm258trướcCôngNguyên,thấyquâncủaVươngLăngvâyHàmĐanđãlâuvẫnkhônghạ

nổi,tổnthấtkhánặng,TầnChiêuvươngmuốncửBạchKhởiđithay,BạchKhởiphântíchtìnhhình,nói:“TầntuythắngTriệuởTrườngBình,nhưngdốccạncảkho,binhsĩthươngvongquánửa.ViễnchinhvâyđánhđôthànhnướcTriệu,chưhầuắtsẽđếncứuTriệu,trongngoàigiápcôngthìnhấtđịnhquântasẽthấtbại”.TầnChiêuvươngnghevậyimlặng. TểtướngPhạmThưchủtrươngđánhTriệunênviệnranhiềulýlẽ.ThếlàTầnChiêuvương

nhất quyết cửBạchKhởi xuất chinh. BạchKhởi lại cáo bệnh không thể ra trận. TầnChiêuvươngđànhcửVươngHộtđithayVươngLăng.PhạmThưcũngtiếncửTrịnhAnhBìnhlàmđạitướngcùngVươngHộtcấtquânđánhTriệu. HàmĐanbịbaovây,tuyquândânđồnglòngquyếttử,nhưngbịvâyđãquálâusợkhógiữ

nổi.VuaTriệuliềncửemtrailàBìnhNguyênquânTriệuThắngsangcầucứunướcSở. TriệuThắnglàmộttrongbốncôngtửthờiChiếnQuổc(3ngườikialàMạnhThườngquân,

XuânThânquânvàTínLăngquân),mônhạcómấyngànthựckhách.Ôngmuốnchọn20ngườivănvõkiêmtoàntheomìnhsangSở,nhưngchỉchọnđược19người,cònthiếu1.Có1vịtênlàMaoToạitựtiếncửmình,xinđượcsangSở. TriệuThắngđếnnướcsở,bànchủtrươngliênhợpchốngTần.VuaSởsợquânTầnhùng

mạnh,rướchọavàothân,nênchầnchừkhôngđápứng. MaoToạithấyvuaSởmãikhôngchịuxuấtquân,liềncầmkiếmbướclênthềm.VuaSởcả

giận,nhưngMaoToạihùnghồnnóirằngSởđãmấylầnbịnhụcvìđạibạivớiTần,nayliênhợpvớiTriệukhôngchỉvìnướcTriệu,màchínhlàcólợichoSở.VuaSởcholàphải,liềncửXuânThânquânHoàngYếtđembinhsangcứuTriệu.TriệuThắngkhâmphụckhípháchcủaMaoToại,từđócoiMaoToạinhưthượngkhách,nhấtnhấtnghetheokếcủahọMao.

HàmĐanbịvâyđãbanăm.Câycỏtrongthànhcũngđãbịdùnglàmthứcănhếtsạch,songquândânvẫnquyếttâmkhángTần.VươngHộtchẳngcáchgìtiếnđánhđược. TínLăngquânNguỵVôKỵcủanướcNguỵcóngườichịlàvợcủaBìnhNguyênquânTriệu

Thắng,đãmấylầnviếtthưthúcgiụcnênNguỵVôKỵđãmấylầnthỉnhcầuvuaNguỵxuấtbinh,songchưađượcchuẩnyvìvuaNguỵnhậnđượcthưvàlễvậtcủaTầnChiêuvương.Trongthưnóirõ:“NếuNguỵủnghộTầnđánhTriệu,saukhidiệtTriệusẽđượcchiađất.NếucứuTriệuthìngóivỡngọctan”.Dođó,mườivạnquânNguỵdođạitướngTấnBỉchỉhuyđóngtrạiởbiêngiớiNguỵ-Triệu,nhưngđượcmậtlệnhcủavuaNguỵvẫnánbinhbấtđộng. NguỵVôKỵchiêuhiềnđãisĩ,đượcthuộchạkínhmến.CóngườilàHầuDoanhbàykếcho

ônglấytrộmhổphùcủanhàvua.Ôngliềnytheokếđó.ÔngvốncóơnvớichacủanàngGiaCơđượcvuaNguỵsủngáinênliềnnhờnàngGiaCơlấytrộmhổphùcủavua,rồiđemtheolựcsĩChuHợirờiĐạiLương. ĐếnquândoanhcủađạitướngTấnBỉ,ôngchìahổphùra,nhưngTấnBỉkhôngtin,đòicử

ngườivềtrựctiếpxinlệnhcủavuarồimớigiaobinhquyền.NguỵVôKỵsaiChuHợigiếtTấnBỉ,đoạtbinhquyền.Sauđó,NguỵVôKỵchonhữngngườilínhgiàyếuvềquênhà,còn8vạntinhbinhthìgấprútkéotớiHàmĐan. CácđạoquânchưhầucứuviệnlầnlượtđếnnướcTriệu.QuânSởdoHoàngYếtchỉhuycũng

đãtớichânthànhHàmĐan.VợchồngBìnhNguyênquânTriệuThắngđemquândânnướcTriệuhộisưvớiTínLăngquânNguỵVôKỵ,chuẩnbịquyếtchiếnvớiquânTần. QuânTầnxanhàđãlâu,khôngcóýchíchiếnđấu,lạibịcácđạoquânmãkéotớivâyđánh,

rốtcuộcđạibại.ĐạitướngTầnlàTrịnhAnBìnhvốnngườinướcTriệu,thấytìnhcảnhđóliềnđem2vạntinhbinhđầuhàngTriệu.BinhlựccủaVươngHộtcàngsuyyếu,đànhgiảivâyHàmĐanvàrútvềTần. TinquânTầnbạitrậntruyềnvềHàmDương.VõAnquânBạchKhởingẩngmặtlêntrờithở

dài:“Khôngnghelờita,đểđếnnỗinày!”. VuaTầnbiếtBạchKhởicólòngoántrách,cảgiận.TểtướngPhạmThưcònđổthêmdầuvào

lửa.VuaTầnralệnhchoBạchKhởiđemquânđitrảthù.BạchKhởilạiviệnlýdobệnhnặng,kiênquyếtchốitừ.VuaTầncànggiậnthêm,liềntướcbỏtướcvịcủaBạchKhởigiánglàmthứdân,đuổikhỏikinhthành.BạchKhởiuấtứclậptứclênđường.TểtướngPhạmThưkhôngantâm,liềnthưavớivua:“Trướckhiđi,BạchKhởivẫncònoánthánbệhạrấtnhiều.Đểhắnsốngedihọa.”.VuaTầnbènralệnhchoBạchKhởiphảitựsát.BạchKhởimớiđitớiĐỗBưuởphíatâybắcHàmDương,thìsứgiảcủavuaTầnđuổikịp,đọcchiếuchỉvàđưakiếm.BạchKhởiphảitựsát.Mộtvịtướnganhdũngvôsongbịchếtoanuổng! Ítlâusau,doTrịnhAnBình,ngườiđượcPhạmThưtiếncử,đầuhàngTriệuvàviệcVươngKê

thôngđồng với chưhầu, PhạmThư cũngbị giáng làm thứdân. TrậnHàmĐanđã làm chotươngquanlựclượnggiữaTầnvàcácnướcchưhầutrởthànhngangnhau.

THIÊNII:TÁCCHIẾN Phàmdụngbinhchipháp,trìxathiêntứ,cáchxathiênthặng,đổigiápthậpvạn,thiênlíquỹ

lương;tắcnộingoạichiphí,tânkháchchidụng,giaotấtchitài,xagiápchiphụng,nhậtphíthiênkim,nhiênhậuthậpvạnchisựcửhĩ. Kỳdụngchiếndãquýthắng,cửutắcđộnbinhtỏanhuệ,côngthànhtắclựckhuất,cửubạo

sưtắcquốcdụngbấttúc.Phùđộnbinhtoảnhuệ,khuấtlựcđànhoá,tắcchưhầuthừakỳtệnhikhởi,tuyhữutrígiả,bấtnăngthiệnkỳhậuhĩ.Cốbinhvănchuyếttốc,vịđổxảochicửudã.Phùbinhcửunhiquốclợigiả,vịchihữudã.Cốbấttậntridụngbinhchihạigiả,tắcbấtnăngtậntridụngbinhchilợidã. Thiệndụngbinhgiả,dịchbấttáitịch,lươngbấttamtải,thủdụngưquốc,nhânlươngưđịch,

côquânthựckhảtúcdã. Quốcchibầnưsưgiảsưgiảviễnthâu,viễnthâutắcbáchtínhbần.Cậnsưgiảquýmại,quý

mạitắctàikiệt,tàikiệttắccấpưkhưudịch.Lựckhuãt,tàiđàn,trungnguyênnộihưưgia,báchtínhchiphíthậpkhứkỳthất;cônggiachiphí,pháxabãimã,giáptrụthínỗ,kíchthuẫntếlỗ,khiíungưđạixa,thậpkhứkỳlục. Cốtritưởngvụthựcưđịch,thựcđịchnhấtchung,đươngngônhịthậpchung,kyhãnnhất

thạch,đươngngônhịthậpthạch. Cốsátđịchgiả,nộdã;thủđịchchilợigiả,hoádã.Cốxachiến,đắcxathậpthặngdĩthượng,

thưởngkỳtiênđắcgiả,nhicanhkỳtinhkỳ,xatạpnhithừachi,tôtthiệnnhidưỡngchi,thịvịthắngđịchnhiíchcường. Cốbinhquýthắngbấtquýcửu.

Cốtribinhchitưởng,dânchitưmệnh,quốcgiaannguychichủdã.

Dịchnghĩa:

Phàmdùngbinhtácchiếnphảitheomộtqui luật:phảihuyđộnghàngngànchiếnxulớn

nhỏ,hàngchụcvạnbinhsĩ,lạicònvậnchuyểnquânlươngxahàngngàndặm,nhưvậykinhphíởtiềnphươngvàhậuphươngđềutốnkém,nàochiphíkhítàichiếnđấu,nàochiphíduytuxecộ,quân trang,nào tiếpđãikháchkhứa,mỗingày tốnhàngvạn lượngvàng,mớihuyđộngđượcmươivạnquanđichiếnđấu. Dùngmộtđộiquânnhưvậyđichiếnđấu,ắtđòihỏiphảithắngnhanh,kéodàisẽkhiếnquân

độimỏimệt,nhuệkhísútkém,đánhthànhsẽhaotổnbinhlực,quânđộiởlâubênngoàisẽ

làmchonềntàichínhnướcnhàkhốnđốn.Nêuquânđộimỏimệt,nhuệkhísútkém,binhlựchaotổn,kinhtêđấtnướccạnkiệt,cácnướckhácthừacơtiếnđánh,thìdùngườicóđamưutúctrícũngkhóbềcứuvãn.Chonênvềmặtquânsự,chỉnghenóidùngbinhcóthểvụngvềnhưngthắngnhanh,chứchưahềthấychỉhuygiỏimàlạiđánhdâydưa.Dùngbinhlâungày,daidẳngmàcólợichođấtnướcthìthựclàxưanaychưatừngcó.Chonên,ngườikhônghiểuhếtcáihạicủaviệcdùngbinhthìkhônghiểunổicáilợicủaviệcdùngbinh. Ngườigiỏidùngbinhkhôngtrưngbinh2lần,khôngtảilươngnhiềuđợt,vũkhítrangbịthì

dùngcủamình,lươngthựcthìlấycủađịch,nhưthếlươngthảocủaquânđộimớiluônluônđầyđủ. Nướcnghèolàdodùngbinhnhiều,càngđemquânđixathìcàngkhókhăn.Quânđộicàngđi

đánhxathìtrămhọcàngkhốnkhổ.Gầnnơiđóngquânvậtgiásẽđắtđỏ,vậtgiáđắtđỏsẽkhiếntài chínhquốc gia cạnkiệt.Tài chínhquốc gia cạnkiệt, ắt phải tăng thuếmá.Ngoài chiếntrườngthìquânlựchaotổn,ởhậuphươngthìnhànghèotúng.Tàisảntrămhọmườiphầnchỉcònba,tiềncủaquốcgiadoxehư,ngựaquè,khígiớichiếncụphảibổsung,nênmườiphầncũngchỉcònbốn. Bởithế,tướnglĩnhkhônngoannuôiquânbằnglươngthựclấycủađịch.Lấycủađịchmột

hộcgạobằngtaphảitiếptế20hộc,lấyđược20xecỏcủađịchbằngtaphảicắt20xecỏnuôingựa. Muốnquânđộianhdũngchiếnđấu,phảikhíchlệsĩkhí,muốnquânđộiđoạtlấylươngthảo

củađịch,phảihậuthưởngchohọ.Vĩvậytrongchiếnđấu,đoạtđược10chiếnxatrởlênthìphảithưởngchongườichiếmđượcchiếnxatrước,rồichothayhiệukỳmànhậpvàođoànxecủata,ưuđãicáchàngbinhvàsửdụnghọ,đólàcáchvừathắngđịch,vừacólợichota. Dođó,dùngbinhquýởtốcchiếntốcthắng,chứkhôngnênkéodàidaidẳng.

Tướnglĩnhhiểuđượccáchdùngbinhlàthầnhộmạngcủadânchúng,làmchủsựannguy

củađấtnướcvậy. Tómtắtnộidung:

Trongthiênnày,Tôntửchủyếuluậnvềchiếnlượctiếncôngđánhnhanhthắngnhanhvà

tínhtấtyếukháchquancủanó. Tôntửphântíchmộtcáchhệthống,toàndiệnquanhệmậtthiếtgiữachiếntranhvớinhân

lực,vậtlựcvàtàilực.Mốìquanhệnày,trongđiềukiệnlịchsửnhấtđịnh,khitrìnhđộsảnxuấtcònthấpkém,quymôvàphươngthứcchiếntranhtheolốicổxưa,hoàncảnhtácchiếnkhicócácnướcchưhầudòmngó,ắtphảitheochiếnlược“tốcchiếntốcthắng”đểtránhnguyhạicủachiếnlượckéodàidaidẳng.Tôntửđịnhrõchủtrương,tưtưởngchỉđạotácchiến“binhquýthắng,bấtquýcửu”đểtránhlâmvàotìnhthếnguykhốnchođấtnước. Đểbảođảmphươngchâmchiến lược tốc chiến tốc thắngvà thực thi cho thuận lợi, giải

quyếtmâuthuẫngiữaphítổnlớnlaocủachiếntranhvớikhókhănvềhậucần,Tôntửđềxuấtviệcđoạtlươngthảocủađịchthànhnguyêntắcchủyếu,lấylươngthảocủađịchbổsungchoquânmình,giảmbớtchiphítàichínhvàđảmphụcủanhândân.ĐồngthờiTôntửcònchủtrươngthôngquaviệckhenthưởngquânđộivàđốiđãivớitù,hàngbinhmàpháttriểnlựclượngcủamình,nhắm“vừathắngđịch,vừalàmchotamạnhlên” “Kỳdụngchiếndã,thắngcửutắcđộnbinhtoảnhuệ,côngthànhtắclựckhuấtcửubạosưtắc

quốcdụngbấttúc.Phùđộnbinhtoảnhuệ,khuấtlựcđànhoá,tắcchưhầuthừakỳtệnhikhởi,tuyhữutrígiã,bấtnăngthiệnkỳhậuhĩ”. Dùngmộtđộiquânnhưvậyđichiếnđấu,ắtđòihỏiphảithắngnhanh,kéodàisẽkhiếnquân

độimỏimệt,nhuệkhísútkém,đánhthànhsẽhaotổnbinhlực,quânđộiởlâubênngoàisẽlàmchonềntàichínhnướcnhàkhốnđôn.Nếuquânđộimỏimệt,nhuệkhísútkém,binhlựchaotổn,kinhtếđấtnướccạnkiệt,cácnướcchưhầuthừacơtiếnđánh,thìdầucóngườiđamưutúctrícũngkhóbềcứuvãn.

TềDẫnVươnggâychiênliênmiền,tựchuốclấythấtbại GiữathờiChiếnQuốc,hainướcmạnhlàTềvàTầnđốiđầunhauởhaiphíađôngtây.Năm

ChuNoãnvươngthứnhất(năm314trướcCôngNguyên),TềthừacơnướcYêncónội loạntranhgiànhngôivua,liềntiếnđánhKếđôcủanướcYên(naylàtâynamBắcKinh),giếtTiềnYênvươngKhoáicùngđứacontrai4tuổicủaôngta. QuânTềchémgiếtvàcướpđoạtcủacải,làmdânYênphẫnnộ,nhiềunơinổidậykhángcự.

CácnướcchưhầuởTrungnguyêncũngchuẩnbịcứuYên,quânTềbuộcphảirútvề. QuýtộcYênđưaTháitửBìnhlênlàmvualấyhiệulàYênChiêuvương.Saukhilênngôi,Yên

Chiêuvươngbềngoàiphục tùngnướcTề,nhưngngầmtrọngdụngcáchiềnsĩnhưTôTần,NhạcNghị,cảicáchnộichính,muốnbáothùnướcTề. YênChiêuvươngvàTểtướngTôTầnbímậtbànsáchlượcđánhTề:phảilàmchoTề“phía

tâybịmệtvớiTốngphíanambịmỏivớiSở”,phảitácchiếnvớicảhaiphía,khiđãtiêuhaonặngnề,YênsẽthừacơđánhTề.Năm301trướcCôngNguyênYênChiêuvươngcửTôTầnsangTềthihànhmưukếđó. TềDẫnvươnghiếuchiến,lạicóTôTầnxúigiục,ngaynămđóliênhợpvớiTần,HànvàNguỵ

đánhSở,giếttướngSởlàĐườngMuội,chiếmTrọngKhưu.VuaSởđưaTháitửHoànhsangTềlàmcontin,hainướctạmthờihoàhoãn. NămChuNoãnvươngthứ17(298trướcCôngNguyên),TềDẫnvươnglạiliênhợpvớiHàn,

NguỵđánhTần,sau3nămchiếmđượcảiHàmCốc,nướcTầnphảicầuhoà.SaukhiliênquânTề,Nguỵ,HànrútkhỏiTần,lạithừathắngtấncôngYên,đánhbạiquânYên,bắtsống2tướngđạithắngtrởvề. TềDẫnvươngmấylầnthắnglợi,ngàycàngkiêungạo,tựxưngbáchủ.YênChiêuvươngbàn

vớiTôTần.TôTầnchorằngmuốnđánhTề,trướchếtphảiphávỡliênminhTề,Hàn,NguỵđểcôlậpnướcTề.MuốnnhưvậythìkinhđôĐịnhĐàocủaTốnglàđôthịphồnhoanhấtởTrungnguyên,cácnướcnhòmngóđãlâu,nếudụTềDẫnvươngdiệtTống,thìcácnướcắtsẽkéođếntranhgiành,nhưvậyTềsẽphảiđốimặtvớimấyđịchthủcùnglúc. Năm288trướcCôngNguyên,TôTầnlạiđượccửsangTề.Khiôngđến,vừalúcsứthầncủa

Tầncũngsang.LúcnàyTầnChiêuvươngtựxưnglàTâyđế,muốnlôikéoTềnênpháisứsangTềtônlàĐôngđế,rồihaibênliênquânđánhTriệuchiađấtvớinhau. TềDẫnvươnghỏiýkiếnTôTần.TôTầnnói:“Tề,Tầncùngxưngđế,thìcácnướcchưhầusẽ

chỉtôntrọngTầnchứkhôngcoitrọngTề.NếuTềkhôngxưngđế,thiênhạsẽthânvớiTềmàxalánh nước Tần, hơn nữa, đánh Triệu không lợi bằng chiếm Tống”. Tô Tần khuyên Tề DẫnvươngliênhợpđánhTần,lợidụngthờicơcácnướcđánhTầnmàthôntínhnướcTống.TềDẫnvươngtưởngbằngcáchđóvừalàmchoTầntừmạnhhoáyếu,vừacóthểchiếmđượcTống,bènkhôngxưngđếmàliênhợpcácnướcđểđánhTần. NămChuNoãnvươngthứ28(287trướcCôngNguyên),5nướcTề,Triệu,Hàn,Nguỵ,Sở

đánhTần.YênChiêuvươngthấyTềDẫnvươngđãsavàobẫycủaTôTần,mộtmặtpháibinhđiđánhTần,mộtmặtcửbinhgiúpTềđánhTống.TềDẫnvươngtưởngnướcYêntrungthành,bènrútquânởbiêngiớivớiYênmàdốctoànlựcđểđánhTần,Tống.NướcTầnthấythếliênhợpcủacácnướckiaquámạnh,đểgỡnguy,buộephảibỏhiệuxưngđế,trảlạiđấtcủaNguỵvàTriệumàTầntừngchiếmđoạt. Nămsau,TềlạicấtquânđánhTống,diệtđượcnướcTống.TềDẫnvươngsaukhiđánhbại

TầnvàdiệtTốngcàngkiêungạo,lạichiếmđoạtHoàiBắc(naylàdảiđâtbờbắcsôngHoài,tỉnhGiangTô)vốncủanướcSở,2lầncấtbinhbứcHàn,Nguỵ,Triệu,cácnướcnhỏởlưuvựcTứThủyđềubuộcphảithầnphụcTề.Cácnướcmuốntựvệ,đềunuôichíphảnTề.NướcTềdochinhchiếnliênmiên,quốclựchaotổn,dânchúngoánthánvôcùng. YênChiêuvươngthấythờicơđánhTềđãđến,triệuđạitướngNhạcNghịđếnbànkếsách.

NhạcNghịnói:“NướcTềhùngmạnh,đấtrộngngườiđông.YênkhôngthểđơnđộcđánhTề.CầnliênhợpvớiTriệu,SởvàNguỵmớicóthểthànhcông”. YênChiêuvươngnghelờikhuyêncủaNhạcNghị,pháisứgiảsangliênkếtvớiNguỵ,Sở,sau

đó,lạicửNhạcNghịsangTriệu,nhờkhuyênTầnđánhTề. Năm284trướcCôngNguyên,YênChiêuvươngcửNhạcNghịlàmnguyênsoáichỉhuyliên

quân6nướcYên,Tần,Sở,Hàn,Triệu,NguỵđánhTề.TềDẫnvươngcửXúcTửlàmđạitướngchỉhuyđạiquânnghênhchiến. QuânTềđánhnhauđãnhiềunăm,sứclựcmỏimệt;tinhthầnsasút.TềDẫnvươngthân

chinhđốcthúcquânlính,cònsaingườiđếnbáovớiXúcTửrằngnếuhọkhôngchịuđánhtrậnthìsẽbịchémđầuvàđàophámảtổcủahọ.TướngsĩquânTềcàngnghecàngnản,khôngmuốnchiếnđấu.ChỉmộttrậnTếTây,quânTềđạibại,XúcTửbỏquânchạybiệttích. NhạcNghịthừathắngchỉhuyliênquântruykích,chiếmkinhđôLâmTricủaTề.TềDẫn

vươngbỏchạyđếnđấtCử.NướcSởpháiNáoXỉđembinhvàođấtTề.TềDẫnvươngtưởnglầmcóthểnhờquânSởchổnglạiquânYênbènủynhiệmNáoXỉlàmTểtướng.NáoXỉnhânđógiếtTềDẫnvương, lấy lạiđấtHoàiBắc.NướcTềbịNhạcNghị chiếmhơn70 thành, cơhồmấtnước. “Binhvănchuyếttốc,vịđổxảochicứudã”

Vềphươngdiệnquânsự,chỉnghenóidùngbinhcóthểvụngvềnhưngthắngnhanh,chứchưa

thấychỉhuygiỏimàlạiđánhdâydưalâudài.

TấnLệCôngđánhnhanhdiệtquânTần NămChuGiảnvươngthứ8(578trướcCôngNguyên),nổratrậnMaTuỵ(naylàhuyệnKim

Dương,tỉnhThiểmTây)giữaTầnvàTấn.Trướctrậnnày,Tấnđãchuẩnbịđầyđủ;bắtđầutừTấnCảnhCôngđếncontrailàTấnLệCông,côngviệcchuẩnbịkéodài10năm,nhằmtiếncôngnướcTầnởphíaTây,dựngnghiệpbá. Trướchết,TấnCảnhCôngdùnglễhậutiếpđãiquýkháchnướcTềtừphíađôngtớivàtrảlại

choTềvùngđấtTềtừngcắtnhượngchoTấn,khiếnTềCảnhCôngcảmkích,liềnbỏkếhoạchliênminhvớiSởchốngTấn. Tiếpđó,TấnCảnhCônglạidùngsáchlược“liênNgôchếSở”,cử1đơnvịquânđộivàchiến

xalặnlộixuốngnướcNgôởvùngduyênhảiphíanamđểhuấnluyệngiúpNgôcáchdùngbộbinhvàchiếnxa,nhằmlàmquânNgômạnhlênmàkhốngchếnướcSở,lánggiềngcủaTấn. Thứ3,saukhithựchiệnthànhcôngsáchlượcliênTề,liênNgôchếSở,liềndùngkếgiảitán

liênminhTầnSở,đánhbạitừngnước.KhiđãkhiếnNgôquấynhiễuSởrồi,TấnCảnhcôngliềnthảtướngChungNghicủaSởtừngbịbắtngàytrước,làmquanhệTấnSởtrởnênhoàhoãn. Trảiquathêmvàinămngoạigiao,sứthầnhainướcTấnvàSởgặpnhautạikinhđônước

Tống,đôibênướchẹn:“Khôngxâmphạmlẫnnhau,nướcnàohạiSở,Tấnsẽtrừngphạt,nướcnàohạiTấn,Sởsẽtrừngphạt”. Năm580trướcCôngNguyên,TấnLệCônglênnốingôi,thửthămdònướcTần,liềnhộikiến

vớiTầnHoàncôngởLệnhHồ.QuanđạiphunướcTấnlàSĩNhiếpnóiriêngvớiTấnLệcôngrằngTầnHoàncôngkhôngcóchútthànhýnào. QuảnhiênTầnHoàncôngvềnướcliềnnuốt lờihứa,pháingườisangSởvàtộcĐịchbày

mưuđánhTấn.NhưngSởcựtuyệtđềnghịcủaTầnHoàncôngvàbáochoTấnbiết.Năm579trướcCôngNguyên,nướcTầnướchẹnvớitộcĐịchtiếncôngTấn.NướcTấnđãgiảitrừđượcsựuyhiếpởphươngnamlànướcSở,cóthểtoànlựcchốngliênquânTần-Địch.ỞGiaoCương,TầnđánhbạiTầnvàĐịch.Sauđó,TấnLệcôngchorằngthờicơđánhTầnđãtới,nêncửquanđạiphuLãTươngsangTầntuyênbốtuyệtgiaovớiTầnvàđọcbảntuyênngônthảophạtdàinhấtlịchsửthờiXuânThu. Saukhibiếtnộidungbảntuyênbố,Sởquyếtđịnhkhôngcanthiệp.Năm578trướcCông

Nguyên,trướckhicấtquân,TấnLệcônghọpbànchuđáovớiquầnthần.Thứ1,cácnướcliênminhvớiTấnởphíađôngnamkhônglấygìlàmchắcchắn,nhấtlànướcSởvốnhữuhảovớiTần,naytạmhoàhoãnvớiTấnchỉlàđểđốiphóvớiNgô.Thứ2,cầnliênhợpquânđộitámnướcliênminhnhưTề,Tống...đểđánhTần.Thứba,phảiđánhTầnchotriệtđể,nhằmdiệttrừ

hiểmhọaởphíatâynướcTấn.Dovậy,phảiđánhnhanhthắngnhanh,khôngthểkéodài. Tháng5,quânTấnvàliênquân8nước,tổngcộng20vạnngười,đánhTần.Tầnđiềuđộng

toànbộbinhlựcđượcvàivạnngười,vượtsôngKinhđếnMaTuỵthìgặpquânTấn. QuânTầnmớisangsôngđãbịquânTấntriểnkhaitấncông,chưađứngvữngchânđãphải

ứngchiến,nhanhchóngbịđánhbại,toànbộsốquânđãquasôngbịtiêudiệt.TrậnMaTuỵđượcghirõtronglịchsửthờiXuânThunhưlàtrậnđánhđiềuđộngbinhlựcrấtlớn,dùngbinhthầntốc. “Bấttậntridụngbinhchihạigiả,tắcbấtnăngtậntri“dụngbinhchìlợidã”

Ngườikhônghiểubiếthếtcáihạicủaviệcdùngbinh, thìsẽkhônghiểunổicái lợicủaviệc

dùngbinh.

VuaTầnthamlợi,bạiởHàoSơn TầnMụccônglênngôi,trọngdụnghiềnsĩ,nướcTầnngàymộtcườngthịnh,chỉmuốnmở

rộngbờcõi.NămChuNangvươngthứ24(628trướcCôngNguyên),TầnMụccôngmuốnnhânlúchaivuanướcTấn,Trịnhđềumớibănghà,thừacơđemquânđánhTrịnh,đểtiếnvàoTrungNguyên. TầnMụccônghỏiýkiếnquanđạiphuKiểnThúc.KiểnThúcnói:“Trịnhlànướcnhỏ,ởxata

ngàndặm.Quântaphảihànhquânxanhưvậy,hácóthểgiữđượcbímật?Muốnđánhkẻđịchcóphòngbị,thìrấtkhóthủthắng,màdùcóthủthắng,thìcáilợicũngquánhỏ.Nếulỡthấtbại,tổnthấtsẽnặngnề”.TầnMụccôngkhôngnghelờiKiểnThúc,liềncửMạnhMinhThị,contraicủaBáchLýTàovàTâyKhấtThuật,contraicủaKiểnThúclàBạchẤtBínhlàmtướng,đemquânviễnchinhsangphíađông. KiểnThúclolắng,hômquânđộixuấtphát,ôngratiễncon,khócvànói:“Taxemchuyếnnày

cácngươiđichẳngcóngàyvề.Cácngướixuấtchinh,nướcTấnắtsẽđembinhđếnHàoSơnchặnđánh.HàoSơn(phíatâybắchuyệnLạcNinh,tỉnhHàNam)cónhịlăng(ĐạiSơn),địathếhiểmyếu.Rọitasẽphảitớiđólượmxáccácngươimấtthôi”. QuânTầnlênđường,quaHàoSơn,rồiLạcẤp,đếnđịagiớinướcHoạt.Lúcnàycómộtngười

láitrâunướcTrịnh,tênHuyềnCao,biếttinquânTầnlénđánhTrịnh,liềnmạoxưnglàsứthầnnướcTrịnhtớixingặpMạnhMinhThị. HuyềnCaonóivớiMạnhMinhThị: “Quốcvươngchúng tôinghenóiquýquânmuốn tới

nướcTrịnh,đặcpháitôimangđếnmónlễvậtnhỏgồm4bộdathuộcvà12contrâulàmtặngphẩm”, ĐồngthờiHuyềnCaogấpcửngườiđikinhđôcấpbáovớinhàvuarằngquânTầnlénđem

quânđánhTrịnh,thỉnhnhàvuachuẩnbịnghênhchiến. MạnhMinhThịnghĩnướcTrịnhđãbiếttin,ắtsẽchuẩnbịứngchiến,khôngcònkhảnăng

đánhlénđượcnữa,nếutiếnquânđisâuvàonộiđịanướcTrịnh,đằngsaukhôngcócứuviệnthìkhóthànhcông,bènhạlệnhhạtrạiởđịagiớinướcHoạt. Đangtrongtìnhthếtiếnthoái lưỡngnan,MạnhMinhThịhạlệnhbanđêmtậpkíchnước

Hoạt,cướpnhiềucủacảichấtlênchiếnxamàđembinhvềnước. NướcTấnđangcótang,nghetinquânTầnvượtquaĐàoLâm,HàmCốcđôngchinh,Tấn

Nangcôngmớilênngôiliềntriệuvănvõbáquannghịsự.ĐạiphuTiênChẩnnói:“TầnMụccôngkhôngnghelờicancủaKiểnThúc,đembinhphạtTrịnh,thậtquáthamlam.Đốivớikẻ

địchthamtàn,quyếtkhôngthểthamàsinhhoạ.Quântanênchặnđánhchúng”. ĐạitướngLoanChinói:“TầnMụccôngtừngcóânsâuvớiTấnYăncông,nênhồitrướcTấn

Văncôngtừngluiquân90dặmnétránh.Naytachặnđánh,chỉetráiýTấnVăncôngvừatạthế...”. TiênChẩnnói:“Thachođịchmộtngày,sẽlưuhọađờisau.Naytalochohậuthếthìcóhổ

thẹngìvớitiênquân”.ThếlàTấnNangcôngquyếtđịnhđánhTần. Cuốitháng3nămsau(627trướcCôngNguyên)quânTấnđếnHàoSơn,maiphụcởdọchai

bênhẻmnúi,ởtrêncao,chờsaukhiquânTầnđãlọthếtvàohẻmnúisẽậpxuốngđánh. Đầutháng4,quânTầntừnướcHoạtkéovề,binhxachởnặngnênhànhquânrấtchậm.Khi

vàohẻmnúiHàoSơn,đườngchậthẹpnênđộingũtrảirarấtdài. BạchẤtBinhnóivớiMạnhMinhThị:“ChatôidặnquaHàoSơnphảihếtsứccẩnthận,chớ

đểquânđộiphântán”.MạnhMinhThịthởdài:“QuađượcHàoSơnđãtớiđịagiớinướcnhàrồi.Tôiđiphíatrướcmởđường,haivịđốcquânphíasaucốtheochokịpnhé! Điđượcmộtđoạndài,bỗngphíatrướcbịvôsốcâygỗchắnkín,MạnhMinhThịbiếtnguy,

cốtrấntĩnhhạlệnhbinhsĩdọngỗlấylốiđi.Quânđangkhiêngdọngỗ,bỗngchiêngtrốngtứbềnổilên,quânTấnàoxuổngcắtquânTầnthànhnhiềuđoạn.QuânTầnlớpbịgiết,lớpbịbắtlàmtùbinh,tanrãhoàntoàn.3tướngMạnhMinhThị,TâyKhấtThuật,BạchẤtBínhbịbắtsống. “Nhănlươngưđịch,cốquânthựckhảtúcdã”

Lươngthựcthìlấycủađịch;nhưthếlươngthảocủaquânmìnhmớiluônđầyđủ.

LưuBangdụnglươngcủađịchvàoQuanTrung Tháng9nhuậnnăm208trướcCôngNguyên,LưuBangđượcSởHoàivươngpháisangQuan

Trung,quấyrốiHàmDươnglàkinhđônướcTần(đôngbắcthànhHàmDương,tỉnhThiểmTây). LúcnàytuychủlựccủaquânTầnđangởHàBắcxaxôi,binhlựcởQuanTrungítỏi,nhưngở

cáccửaảiquantrọngđềucóquânTầncanhgiữ.LưuBangchỉcó1vạnquân,muốnđếnHàmDươngquảlàkhókhăn. Trênđườngtiếnquân,LưuBangliêntụcmộthêmlính,thanhthếlớndần.Nhưngkhitiến

côngMạoẤp(naylàphíanamhuyệnCựDã,tỉnhSơnĐông)thìbịchặnđứng.LưuBangđànhđivòngsangphíatây,đếnCaoDương(nàylàphíatâyhuyệnKhởi,tỉnhHàNam)thìcólínhvàobáo:“Có1lãonhoxưngtênLệThựcKỷmuônvàoyếtkiến”.LưuBangvốnghétcácnhànho,lúcnàyđangđượchaithịnữhầurửachân,bènnói:“Cholãotavào”. LệThựcKỷvừavào,thấyLưuBangngạomạnvôlễthìkhôngquỳ,chỉváimộtcái.LưuBang

cũngchẳngbuồnngẩngđầunhìnkhách. LệThựcKỷcaogiọnghỏi:“TúchạđemquântớiđâylàgiúpTầnđánhcácnước,haylàgiúp

cácnướckhácdiệtTầnvậy?”.LưuBangnghevậythìcảgiận:“Lãohủnhonóinăngvớvẩn,chẳnglẽthiênhạmuốndiệtTần,riêngtalạimuốngiúpTầnhaysao?”.. LệThựcKỷtiếp:“Vậythìvìsaotúchạtiếpngườilớntuổihơnmàlạivôlễvậy?Đánhtrận

khôngthểkhôngcómưusĩ,túchạkhinhmạnhiềnsĩthếnàythìcònaimuốntớihiếnkếnữa?”. LưuBangnghelờikhách,biếtkhôngphảingườitầmthường,vộingưngrửachân,chỉnhđốn

yphục,cungkínhmờikháchngồivàxinđượcchỉgiáo. LệThựcKỷnóithaothaobấttuyệtvềnguyênnhânthànhbạicủa6nước.LưuBangthán

phục,hỏilàmsaomớithắngTần.LệThựcKỷcười:“Binhmãtúchạchỉhơnvạnngười,muốntrựctiếpđánhvớiquânTần,khácnàođemdêvàotrướcmiệngcọp,cựckỳnguyhiểm!”. LưuBangvộihỏimưukế,LệThựcKỷvuốtrâuthongthảnói:“Theoýlãophu,trướchếthãy

chiếmTrầnLưu (nay làđôngnam thànhKhaiPhong, tỉnhHàNam).TrầnLưu là cụmgiaothôngquantrọngthôngvới4phía.Tiếncóthểđánh,lùicóthểgiữ,trongthànhlạinhiềulươngthảo”. LưuBangđanglolươngthảochoquânđội,vộihỏi:“TiênsinhcódiệukếgìđểchiếmTrần

Lưu?”LệThựcKỷnói:“NếutúchạmuốnchiếmTrầnLưu,lãophunguyệngiúpsức.HuyệnlệnhởTrầnLưuvốnlàchỗquenbiếtlâunămcủalãophu,đểlãophuđikhuyênyđầuhăng”.

LệThựcKỷtớiTrầnLưu,huyệnlệnhthấyngườiquencũ,mởtiệctiếpđãi.Trongbữatiệc,

LệThựcKỷđàmđạovềthờithếtrongthiênhạ,phântíchlợihạiđượcmất,huyệnlệnhnghechẳngchútđộnglòng,màcònnóilàquyếtsốngchếtgiữthành. LệThựcKỷkhôngthuyếtphụcđược,bènlảngsangchuyệnkhác.Chờđêmxuống,LệThực

KỷlénmởcổngthànhchoquânLưuBangậpvào.QuânLưuBangxôngvàophủđường,giếtchếtviênhuyệnlệnh,quângiữthànhliềnđầuhàng.LưuBangvàothành,xemxétkholẫm,thấylươngthựcchấtđầy,liềnphongLệThựcKỷlàmQuảngDãquân. QuânLưuBangđãcódưlươngthảo,ungdungtiếnsangphíatây,dọcđườngdânchúngủng

hộ,độingũlớnlênkhôngngừng.SauđóLưuBangtiếnquânthuậnlợi.ThếlànămthứnhấtHánCaoTổ(năm206trướcCôngNguyên),tháng10,gửithưchiêuhàngtớiTầnvươngTửAnh.TửAnhđànhphảiđầuhàng.VươngtriềunhàTầndiệtvong. “Sátđịchgiả,nộdã”

Muốnquânđộianhdũngchiếnđấu,phảikhíchlệsĩkhí.

TrầnThắngdựngcờkhởinghĩa Tháng7/209trướcCôngNguyên,hơn900dânnghèobịsaiđiNgưDương(huyệnGiaoMật

Vân, Bắc Kinh) phòng thủ biên cương, dọc đường bịmưa lớn phải dừng ở làng Đại Trạch(huyệnTúc,tỉnhAnHuy).Mưatonhiềungàykhôngngớt,đườngbịtắclàmhọkhóbềtớiNgưDươngđúnghạn.TheoluậtcủanhàTầnsẽbịxửtử.2trưởngcơlàTrầnThắngvàNgôQuảngbènbànkế. HômấyTrầnThắngnóivớitrưởngcơNgôQuảng:“Dânchúngđãchịucựckhổquálâubởi

vuaTần.TầncôngtửPhùTôvàtướngHạngYêncủanướcSởuyvọngrấtcao.Chúngtamượndanhnghĩacủahọđểnổidậykhởinghĩa,nhấtđịnhsẽcónhiềungườihưởngứng”. NgôQuảngnói:“Đúng!Naychạycũngchết,khởinghĩacũngchết.Đằngnàocũngchết,chi

bằngliềumộtphendựngđạinghiệp!”.. Hômsau,2ngườiđixembói.Thầybóinói:“Sựnghiệpcủahaivịnhấtđịnhthànhcông,hơn

nữacònlậpnênkỳcông,cóđiềuphảicầuquỉthầngiúpđỡ”.TrầnThắngvàNgôQuảngvộiquìlạy,xinôngthầychỉgiáo.Khônglâu,tronglúcđibắtcá,mộttốplínhthúbắtđượcmộtconcálớn,khimổbụngcá,thấybêntrongcómộttờgiấy,giởxemthìtrêngiấyviếtbachữbằngmáuđỏ:“TrầnThắngvương”.Ainấykinhdịkháonhauầmcảlên. Đêmkhuya,từmộtngôimiếuhoanggầnchỗởcứvăngvẳngvọnglạimấycâu:“HưngĐại

sở,TrầnThắngvương”nghenhưtiếnghồliainấylosợkhôngdámchợpmắt. Sánghômsau,TrầnThắngđitớiđâu,mọingườiđềunhìnchàngbằngcặpmắtkinhngạc.

Thấythờicơđãchínmuồi,NgôQuảngnhânlúc2tênquanápgiảisayrượu,bèncốýnóilà

anhemmuốnchạytrốn,viênquanliềndùngroiđánhNgôQuảng. Ngày thườngNgôQuảng làngườihiềnhậu, được anhem lính thúyêumến, thấy anhbị

đánh,ainấyphẫnnộ.Lúcấy,mộtviênquanlạirútkiếmra,NgôQuảngliềnđoạtlấykiếmvàgiếthắn. TrầnThắngchạylạigiêtnốttênquankia,đoạnchànggiơkiếmnóilớn:“Anhemchúngta

gặpmưagióđềuđãlỡkỳhạncứtheoluậttriềuđình,sẽbịxửtử.Màdùkhôngbịxửtửlàmlínhthúnơibiênảithìrồicũngbỏxácquêngười”. Anhemlínhthúxônxao,1ngườinóito:“Vậychúngtaphảilàmgì?”.TrầnThắnglớntiếng:

“Trángsĩdùchếtthìcũngphảichếtchothơm.Chẳnglẽvuachúalàdotrờisinhrahaysao?”LờiTrầnThắnghunghồn,dõngdạc,cólý,mọingườixúcđộnghôlớn:“Chúngtôinguyệntuântheosựchỉhuycủaanh!”.Sauđó,mọingườichặttrelàmvũkhí,chặtđầuviênquanápgiảitế

trời,tuyênthệvớinhau,tựxưnghiệuĐạiSở. TrầnThắngxưnglàtướngquân,NgôQuảnglàmĐôuýhôto:“Chémvôđạo,giếtbạoTần”.

CuộckhởinghĩanôngdânđầutiêntronglịchsửTrungQuốcđãnổranhưvậy. “Thủđịchchilợigiả,hoádã”

Muốnquânđộiđoạtlấychiếnlợiphẩm,phảihậuthưởngchohọ.

ThươngƯởnglậpphápthưởngcôngquânđội ThờiChiếnQuốc,nămChuHiểnvươngthứ8(361trướcCôngNguyên),TầnLýcông lên

ngôi,chuẩnbịkhuếchtrươngthếlựcvềTrungNguyên,ralệnh:“QuầnthầnvàtânkháchnàođềxuấtkếhaylàmnướcTầngiàumạnh,quảnhânsẽbanthưởngchứcquyềnvàđấtđai”. DụlệnhthunạpnhântàicủaTầnLýCôngtruyềnđếntaiVệƯởng.Ôngvộithuthậphànhlý

sangTần.ĐếnTần,VệƯởngnhờsủngthầnCảnhLâmdẫnvàoyếtkiếnTầnLýcông.Đểthămdòtháiđộnhàvua,VệƯởngcốýthaothaobấttuyệtvềđạocủatiênvương,vềnhânchínhvàlễtrị.TầnLýcôngchẳngchúthứngthú,limdimmắtnhưngủgật. VệƯởngxintáikiến.Lầnnàyôngnóivềsựpháttriểnnôngnghiệpđểđấtnướcgiàumạnh,

vềthuậtkhíchlệquâncôngđểxâydựngquânđội.TầnLýcôngchămchúlắngnghe,thếlàhaingườiđàmđạosuốt3ngàyliền. TầnLýcôngmuốnVệƯởngsoạn thảophươngphápcải cáchchếđộ, chuẩnbị thihành,

nhưngvấpphảisựphảnđốicủahầuhếtcácđạithầnquýtộc.Nhàvuacảmthấymìnhmớilênngôi,quyềnlựcchưavững,đànhtạmthờibótay. 5nămsau,điềukiệncảicáchđãchínmuồi,địavịcủaTầnLýcôngđãvữngchắc,nhàvua

liềnphongchoVệƯởnglàmTảThứTrưởng,phụtráchphápluậtvànóivớicácđạithần:“AidámphảnđốiVệUởngtứclàphảnđốitrẫm!”.Thếlàcácđạithầnkhôngaidámphảnđối. Trướckhicôngbốpháplệnh,VệƯởngchotrồngmộtcâycộtcao3trượngởcửanamkinh

thànhvànói:“Aicóthểnhổcâycộtnàymangtrồngởcửathànhphíabắc,sẽđượcthưởng10lạngvàng”.Rấtnhiềungườiđứngxem,bàntánsôinổi,khôngaitinlàchỉnhổ1câycộtmàđượcnhữngmườilượngvàng.VệƯởngthâykhôngairatay,lạituyênbố:“Ailàmviệcđó,sẽđượcthưởng50lượngvàng”.Cóngườithấyphầnthưởnglớnnhưvậy,liềnnhậnlờivànhổcâycộtđếntrồngởcửabắc.VệƯởngthưởngngay50lượngvàng.Việcnàylàmchấnđộngkinhthành,aicũngkhenVệƯởngbiếtgiữchữtín,nóilàlàm. BâygiờVệưởngmớicôngbốpháplệnhmới,chủyếugồm5điều:1.Biêntạohộtịch.2.

Huynhđệphâncư.3.Tưởngthưởngquâncông.4.Khíchlệnghềnông.5.Thiêuhủy“thi”,“thư”. Trongpháplệnhtưởngthưởngquâncôngcóquiđịnh:bấtkểchứcvụcaothấp,xuấtthân

thếnào,nếucócôngđềuđượcthưởngtướcvị.ĐịnhrõtướcvịcủanướcTầncó20cấp,gắnliềnvớisốruộngđấtvànôtỳđượchưởngtùytừngcấp. Pháp lệnhbanra, tướngsĩ trongquânđộiainấyhồhởinhưnggiớiquýtộc thìoánhận.

Theoquiđịnhcủapháplệnhmới,dùlàngườitrongvươngtộctônthấtmàkhôngcóquâncông

thìcũngkhôngđượcghivàohộtịchcônghầu,khôngđượcđãingộđặcbiệt. Pháplệnhmớicònquiđịnhcấmdânchúngđánhnhau,phàmđánhnhausẽcăncứvàotình

tiếtnặngnhẹmàtrừngphạt.Điềunàynhằmđểmọingườivìnướcmàgiếtđịchchứtuyệtđốikhôngđượcvìoánthùriêngmàtànsátlẫnnhau. NămTầnLýcôngthứtám(354trướcCôngNguyên),Nguỵ,Triệuđánhnhau.Tầnthừacơ

đemquânđánhNguỵ.Dopháplệnhthưởngcôngrõràng,chémđầu1tênđịchđượcthăng1tướcvị,thànhthửbinhsĩainấyđuanhaugiếtđịch. ChỉmộttrậnNguyênLý(naylàtâynamĐăngThành,tỉnhThiểmTây),quânNguỵthuato,

bịchém7000.Đâylàthắnglợiquânsựđầutiênsaungàycôngbốpháplệnhmới. 2nămsau(352trướcCôngNguyên),dothắnglợicủasựthayđổiphápluật,VệƯởngđược

thăng tướcĐại Lương Tạo, tương đương tướng quốc ở các nước TrungNguyên, còn kiêmnhiệmtổngchỉhuyquânđội. BấygiờcácnướcởTrungNguyênđánhnhaudữdội.VệƯởngcầmquânđánhNguỵ.Tinh

thầntướngsĩhồhởi,quânTầntiếnnhưvũbão,chiếmcựuđôcủaNguỵlàAnCấp(tâybắchuyệnHạ,tỉnhSơnTây).Đâylàthắnglợilớnthứhaisaukhibanhànhpháplệnhmới. Nămsau,VệƯởnglạiđemquânđánhDươngThànhcủanướcNguỵ.Đâylàtrườngthành

kiêncốmànướcNguỵxâydựngđểphòngTầntiếncông.LínhphòngthủDươngThànhkhôngđịchnổi,phảiđầuhàng. PháplệnhmớibiếnTầntrởthànhcườngquốcởTrungNguyên.VệƯởngvìcócônglớn,

đượcphongtướchiệuThươngquân,hưởnglộc15ấp,nêngọilàThươngƯởng. SaukhiTầnLýcôngbănghà,ThươngƯởngbịgiớiquýtộcnướcTầnsáthại,nhưngkếsách

phúquốccườngbinhcủaôngđãlàmcơsởchochínhsáchcủacảnướctừđóvềsau. “Tốtthiệnnhidưỡngchi,thịvịthắngđịchnhiíchcường”

Ưuđãivàsửdụnghàngbinhlàcáchvừathắngđịchvừalàmmạnhlên.

LýTốtrọngđãihàngtướng NămĐườngHiếnTôngNguyênHoàthứ9(năm814),TiếtđộsứChươngNghĩa(Chương

Nghĩa,HoàiNinh,đềuthuộcđạoHoàiTây,trụsởtạiTháiChâu)làNgôThiếuDươngquađời,con traiông lúcấyđang làm thứsửTháiChâu (nay làNhữNam, tỉnhHàNam) tên làNgôNguyênTếkhôngchịubáotang,dùngTháiChâulàmcăncứ,dấybinhlàmphảnđemquânđốtpháHoàiTây.ĐườngHiếnTôngchiêudụkhôngthành,mớiđiềubinhmãtrừngphạt. TháitửChiêmSựLýTốchủđộngdângthưlênĐườngHiếnTôngxinđembinhđithảophạt

NgôNguyênTế.LýTốlàcontraicủadanhtướngtriềuĐườngLýThạnh,ngàytrướctừngđượctriềuđìnhtrọngdụng,giữnhiềuchứcvụ,lậpnhiềucôngtích. ĐườngHiếnTôngbèncửLýTốlàmTiếtđộsứchỉhuyquanquânvùngHoàiTây.

NămNguyênHoàthứ12(năm817)LýTốđếnĐườngChâuthấysaunhiềulầnthấttrận,

tướngsĩcótâmlýsợtácchiếntinhthầnvôcùngsasút,quyếtđịnhtạmthờichưaxuấtkích,dùngsáchlượcdưỡngbinh,kiêntrìđồngcamcộngkhổvớihọ,luônthămhỏi,ủylạothươngbệnhbinhvàđểchobinhlínhđượcnghỉngơilấysức. Quânphiếnloạnsaukhiđánhbạihaiviêntướngcũcủatriềuđình,naythấyLýTốlàtướng

mớiđượcđiềutớichưacótiếngtămgì,lạicũngchưadámcóhànhđộngquânsựnào,nênchủquanchẳnglophòngbị. Saumấythángchỉnhđốnvànuôidưỡng,LýTốthấyquanquânHoàiTâyđãcóthểtácchiến,

liềnquyếtđịnhtiếnđánhTháiChâu. LýTốbắtđầuthựcthisáchlược“lấyđịchđánhđịch”.TrướckhiđánhthànhTháiChâu,hãy

diệttrừcáccứđiểmngoạiviTháiChâu,bắthànghoặcbắtsốngnhiềutướngsĩquânphiếnloạn,rồiđốiđãitửtếvớihọđểhọtheomình. MộthômbộtướngcủaLýTốlàMãThiếuLươnggặpthủhạcủaNgôNguyênTếlàĐinhSĩ

Lương.Đôibêndàntrậnđánhnhauácliệt.CuốicùngĐinhSĩLươngbạitrậnvàbịbắt. MãThiếuLươnggiảiĐinhSĩLươngvềdoanhtrại.Đượctinấy,nhiềutướngsĩtừngbịbại

trậnbởitayĐinhSĩLươngkéođếnxemvàđòimổbụngmoiganhọĐinhđểgiảihận.LýTốđồngý. KhiĐinhSĩLươngbịgiảiđếntrướcmặtLýTố.LýTốhỏi:“Trướckhichếtngươimuốnnói

gìkhông?”.ĐinhSĩLươngbìnhtĩnh,dõngdạctrảlời:“Đạitrượngphuchếtthìchết,khôngcầnnhiềulời!”.

LýTố tán thưởng: “Quả làbậcđại trươngphu ít có!”.Đoạnhạ lệnh cởi trói choĐinhSĩLương.ĐinhSĩLươngkhôngngờđượcđốixửnhưvậy,cảmkíchtrướctấmlòngcủaLýTố,nguyệnchiếnđấuđểbáođáp.LýTốliềntặnggiáptrụ,binhkhívàcholàmtùytướngcủamình. LúcnàyởngoạiviTháiChâucómộtcứđiểmkiêncốtrọngyếulàVănThànhSandotướng

NgôTúLâmcủaquânphiếnloạnchỉhuy.QuânĐườngtrướcđâyđánhvàonhiềulầnđềuthấtbại. ĐinhSĩLươnghiếnkếvớiLýTố:“SởdĩkhôngpháđượcVănThànhSanlàvìNgôTúChâu

đượcTrầnQuangHiệpbàymưuhiếnkế.Nếuchủtướngchophép,LươngnàyxinbắtTrầnQuangHiệpđemvề”.LýTốvuimừngchuẩny. TrầnQuangHiệptuytàitrí,nhưngcónhượcđiểmlàtựcaotựđạivàthíchđíchthâncầm

quânđánhnhau.ĐinhSĩLươnglợidụngnhượcđiểmấy,quảnhiênbắtđượcTrầnQuangHiệp. NgôTúChâumấtTrầnQuangHiệp,khôngcònaibàymưu,bịvâyítngày,đànhđem3000

quânđầuhàng.TrongsốthuộchạcủaNgôTúChâucómộtviêntướnglàLýHiểnrấtdũngcảm,LýTốbènđổitênthànhLýTrungNghĩavàcholàmtùytướngởbênmình. LýTốralệnhdichuyểntoànbộgiaquyếncủahàngbinhtạiVănThànhSanvềĐườngChâu

lànơiantoànhơn,pháibinhmãhộtốngcẩnthận.Quântriềuđìnhliêntiếpthắngtrận,sĩkhíphấnkhởi,aicũngmuốnmộttrậnthưhùngvớiphiếnquân. PhíaquânphiếnloạncũngcónhiềungườithấytìnhthếbấtlợiliềnbỏsanghàngLýTố.Lý

Tốđểchohọtựchọnởlạihoặcvềquê,aicóchamẹcònđượcôngcấpchoquầnáoấmvàlươngthựcđemvề.AinấycảmđộngđềutìnhnguyệnởlạilàmlínhchoLýTố. LýTốhạ lệnhtiếncôngcáccứđiểm,mỗikhicóhàngbinhôngđềuthânchinhtiếpđón,

thămhỏi,vìvậytoànbộtìnhhìnhquânphiếnloạnôngđềunắmrõ.NgôTúChâusaukhiđầuhàngcũngđượcLýTốtrọngdụngcholàmnhatướng.KhiLýTốbànvớiNgôTúChâucáchđánhTháiChâu,NgôTúChâunói:“TướngphòngthủHưngKiềuSan(ởphíađôngVănThànhSan)làLýHựu,mộtdũngtướngcủaNgôNguyênTế,rấtanhdũngthiệnchiến.NếuchủtướngmuốnlấyTháiChâu,phảicóLýHựumớixong!LýTốbènhạlệnhtheodõisátđộngtĩnhcủaLýHựu. MộthômthámmãvềphibáorằngLýHựudẫnbinhđicắtlúamạchtạithônTrươngSài.Lý

TốvộigọiSửDụngThànhtớidặn:“NgươimangbatrămquântớimaiphụcởcánhrừngcạnhthônTrươngSài.Sauđóngươisaingườiphấtcờhôhoán,giảbộđốtsốlúamạchmàLýHựuđãcắtđược.LýHựuvốnkhinhthườngquânta,nhấtđịnhsẽthúcngựatruysát.Lúcấyphụcbinhđổrasẽbắtsốngđượcy”.SửDụngThànhtuânlệnh,đemquânđilàmđúngtheolờidặn,bắtsốngđượcLýHựu. VìtrướcđâyLýHựutừngchémchếtnhiềuquanquântrongchiếnđấu,chonêncáctướng

đềucămhận,nhaonhaođòixửtửy.LýTốvộicanngănhọ.Chẳngnhữngkhônggiết,LýTốcònđốiđãivớiLýHựunhưthượngkhách.LýHựucảmđộng,nguyệntheochínhnghĩa,hếtlòngvì

LýTố. ChưtướngthấyLýTốthânthiếtvớicáchàngtướngmàhọcămgiậnthìmộtlàhọchưahiểu,

hailàhọkhôngphục,nênthườngsinhsựkhiếnlòngquândaođộng.BấtđắcdĩLýTốsaingườigiảiLýHựuvềtriềuđểvuaxửtội.Trướcđóôngđãgởimậtthưtâurõýđịnhcủamìnhvànóirằng:“LýHựulàmộttướngtài,muốndẹpđượcNgôNguyênTếkhôngthểthiếuLýHựu,nếugiếtLýHựu,erằngkhóbìnhđịnhTháiChâu”. ĐườngHiếnTôngrấttánthưởngcáchsửdụnghàngtướngcủaLýTố,bènhạchiếuthatội

choLýHựuvàđểLýHựuvềlàmquânchoLýTố.LýTốliềncửLýHựulàmTânbinhmãsứ,đượcphéptùyýravàodoanhtrướngcủaLýTố.Trảiquasónggióvừarồi,LýHựucàngcảmđộngvìđượctínnhiệm,đãliêntiếpbàymưuhiếnkếchoLýTố. CólầnLýTốcòngọiLýHựutớingủchungvớimình,haingườitròchuyệntâmsựvôcùng

thânmật.Cókẻlénnghetrộm,khônghiểuhọnóichuyệngì,chỉthấyLýHựukhóchuhuvìxúcđộng. CáchàngtướngkhácthấyLýTốtindùngLýHựu,đềunguyệnrasứcđềnđápơncủaLýTố.Ít

lâusau,LýTốtheokếcủaLýHựumàdẹpyênTháiChâu,bứcNgôNguyênTếphảiđầuhàng. “Binhquýthắng,bấtquýcửu”

Dùngbinhquýởtốcchiếntốcthắng,khôngnênkéodàidaidẳng.

LýTựNguyênthầntốcchiếmĐạiLương ThờiHậuĐường,tháng10nămthứnhấtĐồngQuang(năm923),saukhiquânĐườngđánh

quânLươngđạibạitạiTrungBộ(naylàhuyệnvấnThượng,tỉnhSơnĐông),bắtsốngVươngNgạnChươnglàthốngsoáiquânLương,ĐườngchúaLýTồnHúcmởđạiyếnchiêuđãitướngtá. LýTồnHúcnânglyrượuhướngsangphíaThiênbinhTiếtđộsứLýTựNguyênnói:“Chiến

côngvừaquaTiếtđộsứlàngườiđứngđầu,takínhtướngquânmộtly! ĐoạnLýTồnHúcnóitiếpvớicáctướnglĩnh:“TrướckhigiaochiếnvớiNguỵLương,chỉcó

mộtmìnhVươngNgạnChươnglàđángsợvớichúngta.NayVươngNgạnChươngđãbịbắt,hẳnlàýtrờimuôndiệtchúng.SongphíanguỵLươngcòncóĐoạnNgưngđóngquântrênsôngngănchặn,chúngtanênlàmthếnàođây?”.Cáctướngbànluậnxônxaochưarõnênlàmthếnào. LýTựNguyênđứngdậynói:“Dùngbinhquýởchỗthầntốc.TừđâytớiĐạiLương(đôthành

củaquânLương,naylàKhaiPhong,tỉnhHàNam)khôngxa,quântanêntiếngấptớiđó.KhiĐọanNgưnghaytin,thìchúngtabắtđượcLươngchúaChuHữuTrinhrồi”. LýTồnHúcnghelời,lậptứccửLýTựNguyênlàmtiênphongđembinhmãtiếnsuốtngày

đêmđếnĐạiLương. QuânđếnTàoChâu(naylàphíabắchuyệnTào,tỉnhSơnĐông),tướngcủaLươngmởcửa

thành đầu hàng. Thuộc hạ đề nghị tạmnghỉ vài ngày, Lý TựNguyện nói: “Từ đây đếnĐạiLươngchỉcònhơn200dặm,cácvịcốgắngthêmchútnữa,chờkhibắtđượcChuHữuTrinhhãynghỉngơicũngchưamuộn!”. LươngchúaChuHữuTrinhnghetinTàoChâuthấtthủ,quânĐườngđãtớigầnĐạiLương,

thìrơilệ,vộitriệutậpquầnthầnbànkế.Quầnthầncứngỡlàthầnbinhtừtrêntrờiđộtnhiênậpxuốngainấynhìnnhau,chẳngbiếtnênđốiphócáchnào. ChuHữuTrinhbènsaiTrươngHánLuânphingựa lênphíabắcbáotinchoĐoạnNgưng

đemquânvềcứunguy.TrươngHánLuânđitớiHoạtChâu(naylàphíađônghuyệnHoạt,tỉnhHàNam),biHoàngHàngăntrở,chưathểtớingayquândoanhcủaĐoạnNgưng. TrongthànhĐạiLươngchờquântiếpviệnchẳngthấytrởvềainấynơmnớplosợ.ChuHữu

TrinhcửKhaiPhongDoãnVươngToángiữthành.VươngToánkhôngcólínhđểđiềuđộngbấtđắcdĩphảibắtdânlênmặtthànhcốthủ. ThànhĐạiLươngnhưtrứngđểđầuđẳng,ChuHữuTrinhlênlầungóngtrôngvềphíabắc,

nhưngbóngquâncứuviệnvẫnmịtmùtămcá.Tronglúcnguycấp,lạichọnmộtngườithântínthưởngchonhiềuvàng,rồibảongườiấygiảlàmkẻráchrướiđemthưlênphíabắcgọiĐoạnNgưngđemquânvềgấpđểcứuđôthành. Ngườinàyrakhỏithành,nhưngthấytriềuLươngchắchẳntớingàydiệtvong,chẳngmuốn

liềuchếtlàmgì,bènbỏtrốnluôn,ChuHữuTrinhtuyệtvọng,vôkếkhảthi. Hômsau,cótincấpbáo,quânĐườngđãkéođếnchânthành,ChuHữuTrinhtựliệuhếtbề

cứuvãn,liềnhạỉệnhchoĐôsứHoàngPhốLânchémđầumình. HoàngPhốLânđànhphảivânglời,chémmộtnhát,ChuHữuTrinhgụcxuống,máuphun

nhưsuối.HoàngPhốLâncũngtựsát.ThànhĐạiLươngkhôngđánhtựmất. LúcnàyĐoạnNgưngđangdẫnbinhmãtừHoạiChâugấpvềĐạiLương.DọcđườnggặpLý

TòngKhadoLýTồnHúcpháiđichiêuhàng,nghetinChuHữuTrinhtựsát,đôthànhđãbịquânĐườngchiếm,chẳngbiếtchốngsao,liềnđầuhàng.

THIÊNIII:MƯUCÔNG Phàmdụngbinhchipháp,toànquốcvithượng,pháquốcthứchi;toànquânvithượng,phá

quânthứchi;toànlữvithượng,phálữthứchi;toàntốtvithượng,phátốtthứchi;toànngũvithượng,phángũthứchi.Thịcôbáchchiếnbáchthắng,phithiệnchithiệngiảdã;bấtchiếnnhikhuấtnhânchibinh,thiệnchithiệngiảdã. Cốthượngbinhphạtmưu,kỳthứphạtgiao,kỳthứphạtbinh,kỳhạcôngthành.Côngthành

chipháp,vibấtđắcđĩ.Tulỗphầnôn,cụkhígiới,tamnguyệtnhihậuthành,cựnhân,hựutamnguyệtnhihậudĩ.Tướngbất thắngkỳphẫnnhinghĩphụchi, sát sĩ tamphânchinhấtnhithànhbấtbạtgiả,thửcôngchitaidã.Cốthiệndụngbinhgiả,khuấtnhânchibinhnhiphichiếndã,bạtnhânchithànhnhiphicôngdã,hủynhânchiquốcnhiphicửudã,tấtdĩtoàntranhvuthiênha,côbinhbấtđônnhilợikhảtoàn,thửmứucôngchiphápdã. Cốdụngbinhchipháp,thậptắcvichi,ngũtắccôngchi,bộitắcphânchi,địchtắcnăngchiến

chi,thiểutắcnăngđàochi,bấtnhượctắcnăngtịchi.Cô'tiểuđịchchikiên,đạiđịchchicầmdã. Phùtướnggiả,quốcchiphụdã,phụchutắcquốctấtcường,phụkhíchtắcquốctấtnhưực.

cấquânchisởdĩhoạnưquângiảtam:bấttri,quânchibấtkhảdĩtiếnnhivịchitiến,bấttriquânchibấtkhảdĩthoáinhivịchithoái,thịvimiquân.Bấttritamquânchisự,nhiđồngtamquânchi chínhgiả, tắcquânsĩhoặchĩ.Bất tri tamquấnchiquyền,nhiđồng tamquânchinhậm,tắcquânsĩnghihĩ.Tamquânkíhoặcthảnghi,tắcchưhầuchinạnchíhĩ,thịvịloạnquândẫnthắng. Cốtrithắnghữungũ:trikhảđĩchiếndữbấtkhảdĩchiếngiảthắng,thứcchúngquảchidụng

giảthắng,thượnghạđồngdụcgiảthắng,dĩnguđãi;bấtngugiảthắng,tướngnăngnhịquânbấtngựgiảthắng.Thửngũgiả,trithắngchiđạodã. Côviết:tribỉtrikỷ,báchchiếnbấtđãi;bấttribỉnhitrikỷ,nhấtthắngnhấtphụ;bấttribỉ

bấttrikỷ,mỗichiếntấtđãi. Dịchnghĩa:

Phàmchỉđạochiếntranh,khiếnđốiphươngbịkhuấtphụcmàdângnướccho là thượng

sách,đánhpháđấtnướccủađốiphươnglàhạsách;khiếntoànquânđốiphươnghàngphụclàthượngsách;đánhbạitoànquânlàhạsách;khiếntoànlữđốiphươnghàngphụclàthượngsách,đánhtantoànlữlàhạsách;khiếntoàntốtđốiphươngkhuấtphụclàthượngsách;tấncôngtoàntốtlàhạsách;khiếntoànngũđốiphươngquihànglàthượngsách,phávỡtoànngũlàhạsách.Vìvậy,ngườidùngbinhtrămtrậntrămthắngchưađượcxemlàngườigiỏinhất;ngườikhôngcầngiaochiếnmàkhiếnđốiphươnghàngphụcmớilàngườidùngbinhgiỏinhất.

Thếnênthượngsáchlàdùngmưulượcđánhbạiđốiphương(phạtmưu),thứđếnlàdùngngoạigiao(phạtgiao),thứnữalàdùngquânđội(phạtbinh),hạsáchlàtấncôngthànhtrìcủađịch.Bấtđắcdĩmớicôngthành,bởiviệcchếtạovàchuẩnbịvũkhíđểtấncôngthànhtrìphảimấtvàithángmớihoànthành,lạicầnthêmvàithángnữakiếntạođịahìnhcôngthành.Tướnglĩnhvìnónglòngmàxuaquântrànlênnhưkiếnthìthànhchưalấyđượcmàsĩtốtthươngvongmất1/3.Đâychínhlàcáihọamàviệctấncôngthànhtrìđemđếnvậy.Chonênngườigiỏidùngbinhkhôngđánhmàvẫnkhuấtphụcđượcquânđộicủađôiphương,vẫnhạđượcthànhlũycủađốiphương,pháđượcđấtnướcđốiphươngmàkhôngcầnmấtnhiềungàytháng.Phảidùngchiếnlượctoànthắngmàtranhvớithiênhạ,cónhưthếquânđộimớikhôngmệtmỏisuyyếumàgiànhđượcthắnglợitoànvẹn,đâychínhlàphéptấncôngbằngmưulượcvậy. Chínhvìthế,nguyêntắcdùngbinhlà,binhlựccủatagấpmườilầnđốiphươngthìbaovây,

gấpnămlầnthìtấncông,gấphailầnthìcốgắngđánhthắng,binhlựctươngđồngthìtìmkếphântánđốiphương,binhlựcíthơnthìphòngthủvữngchắc,thựclựckémhơnnhiềuthìcầntránhgiaochiến.Chonên,quânđộiyếukémmàvẫncốchấpphòngthủắtsẽchuốclấythấtbạitrướcbinhlựchùnghậucủađốiphương. Tướnglĩnhđượcvínhưtấmmộcchechắnchoquốcgia,tướnglĩnhtậntâmtậnlựcphòtrợ,

quốcgiaắtcườngthịnh,tướnglĩnhkhôngtậnchứctậntrách,quốcgiaắtsuynhược. Cóbađiềunguyhạimàvuachúacóthểgâyrachohànhđộngquânsự:Mộtlà,khôngbiếtrõ

quânđộikhôngthểtiếnmàvẫnxuaquântiếnlên,khôngbiếtrõquânđộikhôngthểthoáimàvẫnhạlệnhthoáilui,thếgọilàtróibuộcquânđội.Hailà,khôngrõnộitìnhsựvụcủaquânđộimàvẫnthamdựvàocôngviệchànhchínhcủaquânđội,thìsẽkhiếnquânsĩhoangmang.Balà,khônghiểurõquyềnnghicơbiếntrongquânsựmàvẫncanthiệpvàosựchỉhuyquânđội,nhưthếsẽkhiếntướngsĩnghingờ.Quânđộiđãhoangmanglạinghingờắtcácchưhầuliệtquốcsẽthừacơxâmlăng.Thếgọilàlàmloạnquânmình,tựchuốclấythấtbại. Cónămđiềucóthểđoántrướcđượcthắnglợi:

•Mộtlà,biếtcóthểđánhhaykhôngthểđánh.

•Hailà,hiểuđượcphépdùngkhácnhaugiữanhiềuquânvàítquân.

•Balà,toànquântướngsĩđồnglòngnhấttrí.

•Bốnlà,lấymìnhcóchuẩnbịkỹlưỡngmàđánhđịchkhôngcóchuẩnbị.

•Nămlà,tướngcótàichỉhuymàvuakhôngtróibuộc,ápchế.

Vìthếmớinói,biếtngườibiếtmìnhtrămtrậnchẳngnguy;khôngbiếtngườinhưngbiết

mìnhhoặcthắnghoặcbại;đãkhôngbiếtngườilạikhôngbiếtmìnhthìmỗitrậnmỗinguy. Tómtắtnộidung:

Mưucông,tứclàvậndụngmưulượcđểchiếnthắngđốiphương.Trongthiênnày,Tôntử

luậnvềtưtưởngchiếnlược“toànthắng”cùngphươngphápvàđiềukiệnthựchiện. Tôntửchorằng,“Báchchiếnbáchthắng”khôngphảilàphươngphápdùngbinhhaynhất,

ngườichỉđạochiếntranhtàigiỏiphảilàmđượcđiều“bấtchiếnnhikhuấtnhânchibinh”,tứclàkhôngcầntrựctiếpgiaochiếnmàkhiếnđốiphươngphảihàngphục.ĐâychínhlàtrìnhđộlýtưởngnhấtvềnghệthuậtquânsựmàTôntửhằngtheođuổikhôngmệtmỏi,cũngchínhlàđiềumà“BinhphápTôntử”đứngvữngvàvượtquahấplựccủachiếntranh. Tưtưởngchiếnlượctoànthắng,baogồmhaiphươngdiệnchínhtrịvàkhoahọc.Vềchính

trị,Tôntửchủtrươngchiến lược“Phạtmưu”, “Phạtgiao”,khiếnđốiphươnghàngphục,vềquânsự,Tôntửcăncứvàosựkhácnhauvềlựclượnggiữatavàđịchmàlựachọnchiếnthuậtchínhxác,linhhoạt,khiếnđốiphươngkhuấtphục. Đểthựchiệnmụctiêutoànthắng,Tôntửchủtrươnggiảiquyếttốtmọiquanhệgiữatướng

soáivàvuachúa,songphươngcầnphảicósựphốihợpnhịpnhàng,gắnbó,nươngtựa lẫnnhau.Ôngcònchỉrõhậuquảtồitệcủaviệcvuachúakémcỏimàlạimuốncanthiệpvàoquânsự.ĐồngthờiTôntửtrêngócđộchỉđạochiếntranhđãquinạpvàđưaranămđiềukiệncơbảnđểthựchiệnchiếnlượctoànthắng.Cuốithiênnày,Tôntửcònđưaraquiluậtquânsựnổitiếng“Tribỉtrikỷ,báchchiếnbấtđãi”,chođếnnayquiluậtnàyvẫnbaohàmýnghĩagợimởsâuxa. “Bấtchiếnnhikhuấtnhânchibinh,thiệnchithiệngiảdã”

Khôngđánhmàkhuấtphụcđượcđốiphươngmớilàphươngsáchtốithượng.

Chỉmộtbứcthư,HànTínbìnhđịnhnướcYên NămHánCaođếthứhai(205trướcCôngNguyên),quânHánvàSởgiằngcotạiThànhCao

vàHuỳnhDương.NhằmngăncảnthếcôngcủaHạngVõ,LưuBangđãchọnsáchlượcgiữvữngchínhdiện,tấncônghaibênsườn.ÔngralệnhchoHànTínmangtheomộtphầnbìnhlực,tấncôngcácthếlựcđangcátcứởphíabắcsôngHoàngHà.Chỉ4tháng,HànTínđãdiệtNguỵ,pháĐạirồithừathắngvượtTháiHànhSơntấncôngTriệu. NướcTriệuđãtậptrung20vạnquântạicửaảiTỉnhHình(mộttrong8cửanúicủaThái

Hànhsơn)đểchuẩnbịquyếtchiếnvớiquânHán.MưuthầncủaTriệulàLýTảXahiếnkếvớichủtướnglàTrầnDưrằng:“QuânHántừxatới,quânlươngắtđisau,tôinguyệnlãnhbinhđánhchặnxechởlươngcủaquânHán,tướngquânhãytrấnthủtạiTỉnhHình,khiếnquânHántrướckhôngthểtiến,saukhôngthểthoái,khôngquá10ngàyắtphảitan”. TrầnDưlàthưsinh,khôngbiếttrậnmạc,tựcholàquânchánhnghĩakhôngdùnggiankế,

nênkhôngtheokếcủaLýTảXa.KếtquảquânTriệuđạibại,TrầnDưbịgiết. HànTínlấyđượcnướcTriệu,nhưngkhôngthấyLýTảXađâu,ôngliềnhạlệnhbanthưởng

ngànvàngchoaibắtsốngđượcLýTảXa. Vàingàysau,quảnhiêncóngườitróiLýTảXagiảiđến,tướngsĩđềuchorằngHànTínắtsẽ

chémhọLý.NàohayvừathấyLýTảXa,HànTínđãtựtaycởitróichoông. HànTínthỉnhLýTảXangồichiếutrên,cònmìnhngồidưới,nhấtmựccungkính,thỉnhcầu

LýTảXavềsáchlượctấncôngYên.LýTảXatạtừrằng:“Tướngbạitrậnkhôngthểcoilàdũng,kẻtrượngphukhinướcmấtkhôngthểmưucầusổngcòn.Tôilàtùbinhcủatướngquân,háđủtưcáchđàmluậnđạisựcùngtướngquânsao?” HànTínbèndùngcâuchuyệnBáchLýHềphòtrợTầnxưngbáthiênhạmàkhuyênLýTảXa,

ôngnói:“TiênsinhbiếtBáchLýHềtừngởnướcNgunhưngNgubịTấntiêudiệt.SauđóBáchLýHềđếnnướcTần,TầnnghetheosáchlượccủaBáchLýHềmàngàycàngcườngthịnh”. HànTínlạinói:“Ngàynay,tiênsinhcũngnhưBáchLýHềvậy.NếuTrầnDưdùngsáchlược

củatiênsinh,chỉetađãlàtùbinhcủatiênsinh.VìTrầnDưkhôngnghetheotiênsinhnêntamớicócơhộithỉnhgiáo,xintiênsinhchớchốitừ”. LýTảXathấyHànTínkínhtrọngmìnhvàthànhtâmxinchỉgiáo,nêncũngthànhthựcgiúp

HànTínphântíchrõtìnhthếquânsựđươngthời,ôngnói:“TướngquânđãtiêudiệtNguỵ,Đại,Triệu,toànquânđãmệtmỏi.NếunướcYêncốthủthànhtrì,chỉelâungàylươngthựcquânHánsẽcạn,tướngquânchớnêndùngsởđoảncủamìnhmàđốiđịchvớisởtrườngcủangười”.

HànTínchămchúlắngngherồihỏi:“Theotiênsinhthìtanêndùngkếgì?”,LýTảXanói:“Tướngquânchỉmấtnửangàyđãđánhbại20vạnđạiquânnướcTriệu,oaidanhchấnđộngthiênhạ;naytướngquânhãyvỗvềtướngsĩ,anủibáchtínhlêdânnướcTriệutrước,khilòngngườiđãquithuận,tướngquânhãypháimộtsứgiảtớiYên,nóirõlợihạivớivuanướcYên,nhưthế,tướngquânchẳngcầngiaotranhmàvẫnkhiếnYênphảihàngphục”. HànTínnói:“Được!Xinchiếutheoýcủatiênsinhmàlàm”.Nóirồiônglậptứcviếtthưgởi

chovuaYên,làTangĐồ. SauđóHànTínpháimộtsứgiảcótàibiệnluậnđitraothư,trongthưôngviếtrõưuthếcủa

quânHán,vànhữngđiềulợihạigiữahaiviệcchốngtrảvàquihàng.ĐồngthờiHànTíntheokếcủaLýTảXa,đưaquântớidàntrậnnơibiênảinướcYênravẻmuốntấncông. VuaYênvốnđãnghenóiquânHánhùnghậu,lạithấyđạiquânápsátbiêngiớithìvôcùng

kinhsợ.NaycósứgiảmangthưkhuyênhàngcủaHànTínđến,bènchấpthuậnquihàng.HànTínlấyđượcnướcYênchẳngtốnmộtmũitên,tiếptụctậptrungbinhlựctấncôngnướcTề. “Thượngbinhphạtmưu”

Thượngsáchlàđánhbằngmưulược.

ĐạithầncủaTềphátanýđồcủaTấn VuaTềlàTềHoàncôngtừngtrọngdụngQuảnTrọng,tiếnhànhcảicách,khiếnTềtrởthành

nướcmạnhnhấtthờiXuânThu.SaukhiTềHoàncôngquađời,nướcTềsuyyếu.Hơn100nămsau,khiTềCảnhcôngkếtục,trọngdụnghiềnthầnlàÁnAnhnhằmkhôiphụclạinghiệpbánhưthờiTềHoànCông. Đểquốcgiacườngthịnh,TềCảnhcôngchủtrươngkếtgiaohữuhảovớilânbang,tránhgây

chiếntranh,ổnđịnhthếcuộc.TrongthờikỳÁnAnhlàmtướngquốc,quầnthầntrídũngsongtoàn,binhlựcngàycànghùnghậu. TềngàymộthùngmạnhlàmvuaTấnlàTấnBìnhcônglongại.TấnBìnhcôngmuốnchinh

phụcnướcTề,củngcốđịavịbáchủTrungNguyêncủamình.TấnBìnhcôngpháiquanđạiphulàPhạmChiêulàmsứgiảsangthămdòthựclựccủaTề. PhạmChiêuvừatớiTề,TềCảnhcôngcửhànhđạiyến,âncầntiếpđãisứgiảthượngquốc.

Trongtiệc,TềCảnhcôngluônmờiPhạmChiêuuốngrượu.PhạmChiêutựđắc,ravẻmìnhlàsứthầnnướclớn,vàtìmcơhộithămdòthựclựcnướcTề. PhạmChiêutrắngtrợnhỏivềchínhtrị,quânsự,kinhtế...nhưngTướngquốcnướcTềlàÁn

AnhcùngcácquanđạiphucủaTềgiảiđápchẳngchútengại,khiếnPhạmChiêucảmthấythựclựccủaTềchẳngthểcoithường. PhạmChiêunóivớiTềCảnhcông:“Thỉnhquânvươngchobỉnhânmượnchungrượucủa

ngài”.Tềcảnhcônglậptứcsaibảo:“Maurótđầyrượuvàochungcủatađểchúcrượusứgiảthượngquốc!PhạmChiêunânglyrượucủaTềcảnhcônglênuốngcạn,đắcýnhìnkhắplượtquầnthầnnướcTề.Ngườihầulạivộirótrượuvàocáichungyvừauống. ÁnAnhthấysứthầnnướcTấnquángạomạn,bènkhảngkháicấtgiọngkhinhmiệtnóivới

ngườihầurượurằng:“Hãyvứtchungrượuđóđivàmangmộtcáichungsạchchođứcvuacủata!”. PhạmChiêulúngtúng,cảmthấyvịđạiphuănvậngiảndịnàythựcđánggờm,bènchaumày,

vờsayđứnglênmúamaytrướctiệc.Múađượcvàiđường,PhạmChiêunóivớinhạcsưnướcTềrằng:“HãytấukhúcnhạcThànhChuchotamúa,đểtạotửuhứngchocácvị”. NhạcsưnướcTềvốnđãkhôngưagãsứthầnthượngquốcnày,nói:“Tôibấttài,khôngbiết

tấukhúcnhạcThànhChu”.PhạmChiêuthấyquầnthầnnướcTềkiêntrungbấtkhuấtnhưthếbènmượncớsayrượumàcáolui,trởvềDịchquán. TềCảnhcôngthấysứgiảthượngquốctứcgiậnbỏđithìlolắng,nóivớiquầnthần:“Quả

nhânmuốncóquanhệhữuhảovớilânbang,hácóthểchọcgiậnsứgiả,nếucóbấthoàchỉesẽảnhhưởngtớibáchtínhlêdân”. ÁnAnhđãcóýtừtrước,mỉmcườinói:“PhạmChiêuchẳngphải làkẻkhônghiểulễtiết.

Hômnayyhạnhụcvuatôichúngtalàmuốnthămdòthựclựccủata,dovậychúngthầncốýchọctức,khiếnyphảiengại”.Nhạcsưcũngnói:“KhúcnhạcThànhChulàkhúcnhạcchỉdànhchothiêntử.PhạmChiêuchỉlàmộtsứthầnmàlạimuốndùngnhạccủathiêntửđểnhảymúa,hạthầnsaocóthểdiễntấuchoyngheđược?” NhữnglờikhuyêncancủaÁnAnhvànhạcsưkhiếnTềCảnhcônganlòng.ÁnAnhlạitiếp:

“ChắcchắnngàymaiPhạmChiêusẽtạtộivớibệhạ.Hạthầnmuốnđưayxemtoànbộtìnhhìnhquânđộicủachúngta...”,TềCảnhcôngđồngý. Sánghômsau,quảnhiênPhạmChiêutớitạlỗicùngTềCảnhcông,việncớsayrượumàthất

lễ,xinvuaTềkhoanthứ.SauđóPhạmChiêuđượcÁnAnhđưađithamquancácdoanhtrạiquânđộicủaTề.SaukhiđãbiếtrõhưthựccủaTề,PhạmChiêuvềnướcvàbáocáovớiTấnBìnhcôngrằng:“NướcTềhiệnnayvuatôiđồnglòngnhấttrí,tachưathểthôntính”.TấnBìnhcôngbỏýđịnhchinhphạtTề. “Kỳthứphạtgiao”

Thứđếnlàdùngngoạigiaođánhbạiđốiphương.

TrườngTônThànhchiamạnhhợpyếu,đánhĐộtQuyết ChuTịnhđếĐạiĐinhnguyênniênthờiNamBắcTriều(năm581),tướngquốcnướcChulà

TùyvươngDươngKiên lấydanh“nhườngngôi”,phếChuTịnhđế làmGiớicông, tự lập làmhoàngđế,thiếtlậpmộttriềuđạimới,đổiquốchiệulàTùy. Buổi đầu dựng nước, lãnh thổ nhà Tùy nhỏ hẹp chỉ có hơnmột ngàn huyện tại Trung

Nguyên,vớigần3triệungười.VùngđấtđairộnglớnởgiữatừphíabắcTrườngThànhđếnphíanamTrườngGiangdoxứĐộtQuyếthùngmạnhvànướcTrầnngàymộtsuytànchiếmcứ. DươngKiênsaukhilênngôi,vàotháng9nămthứnhẩtnhàTùy,pháiTảBộcXạCaoCảnh

lãnhbinhchinhphạtnướcTrần.ĐộtQuyếtthừacơliênhiệpvớiThứsửDoanhChâulàCaoBảoNinhởphíabắcTrungNguyênxâmphạmbờcõinướcTùy,tấncôngvâyhãmcửaảiLâmDu(SơnHảiquan),chuẩnbịđánhxuốngphíanam. DươngKiênbịbứcphảiluiquân,biếtcườngđịchđangởphíabắc,nếukhôngđánhbạiĐột

QuyếttrướcthìchẳngnhữngkhôngthểthốngnhấtTrungNguyênmàcònnguyhiểmchoquốcgia. ĐộtQuyếtlàtộcdumụcnổilênởphươngbắcvàothờimạtNguỵ.Vìcókỵbinhthiệnchiến,

căncứđịalạiởthảonguyênmênhmông,nênhànhđộngmaulẹ,đếnđikhônlường,thườngtấncôngchớpnhoáng,đánhxongrútngay,nétránhgiaotranh,rấtkhóđốiphó. Tháng12năm1TùyKhaiHoàng(năm581),ĐộtQuyếtĐàBátKhảHãnmắcbệnhchết,nội

bộbắtđầutranhgiànhquyềnlực.CuốicùngcháucủaĐàBátlàNhiếpĐồlênlàmthủlĩnh,lấyhiệulàSaBátLượcKhảHãn,dựng“NhaTrướng”(tứcđạibảndoanhcủaKhảHãn)tạiĐôCậnSơn(HàngÁisơnthuộcMôngCổ). LúcnàyTrườngTônThànhlàquancủatriềuBắcChucũ,naymớinhậmchứcđôuý,dâng

thưchovuaTùynói:“ĐộtQuyếttươngđốimạnh,naykhôngphảilàlúcđểthảophạt.Nhưngquanhệgiữathúcđiệthuynhđệcủahọngàymộtbấthòa,chúngtanênthừacơnàydùngsáchlược“viễngiaocậncông,licườnghợpnhược”(xathângầnđánh,chiamạnhhợpyếu),khiếnnộibộxứĐộtQuyếthiềmnghiganhghétlẫnnhau,từđómàtựsuyyếu”.DươngKiênxemthưxongcảmừng,triệuTrườngTônThànhvàocunghỏihan,vàchấpthuậnsáchlượccủaTrườngTônThành. SauđóDươngKiênpháiTháiBộcNguyênHuyraYNgô(huyệnCápMật,tỉnhTânCương),

mangtheolễvậtkếtgiaovớiĐiếmQuyếtKhảHãn.KhisứgiảcủaĐiếmQuyếtđếnTùy,DươngKiêncốýđemđịavịcủasứgiảĐiếmQuyếtđặttrênsứgiảcủaNhiếpĐồnhằmlôikéoĐiếm

Quyết,đồngthờichiarẽnộibộcủahọ. DươngKiêncửTrườngTônThànhlàmXaKỵtướngquân,raHoàngLongĐạo(thànhphố

TriềuDương,tỉnhLiêuNinh),mangtheovàngbạctặngthủlĩnhcácbộlạcHề,Tập,KhiếtĐanvàyêucầuhọđưađibáikiếnvớiXửLaHầu,đồngthờigàitâmphúclạiđó,dụXửLaHầuquithuậnnhàTùy.HaithếlựckhámạnhcủaxứĐộtỌuyếtđãbịnhàTùylôikéo,đủsứckiềmchếNhiếpĐồ.NộibộĐộtQuyếtcàngthêmmâuthuẫn.NhiếpĐồKhảHãnbuộcphảichiabinhlàmhaicánhquâncanhgiữlãnhđịacủamình,đềphòngKhảHãnkháctậpkích. Tháng5nămTùyKhaiHoàngthứhai(năm582),NhiếpĐồthống lĩnh40vạnquânxâm

nhậpTrườngThành,đếntháng12đãtiếnsâutớiVõUyThiênThủy,KimThành(CamTúc,LanChâu),DiênAn.NhiếpĐồcònmuốnđánhtiếpxuốngphíanamnhưngĐiếmQuyếtKhảHãnmượncớkhôngtheo,luibinhvềYNgô. TrườngTônThànhnhâncơhộinàyphaotinquacontraicủaNhiếpĐồrằng:“ThiếtLặc

(nằmởhaiphíađôngtâyngoàibiêngiớiphíabắccủaMôngCổ)muốnlàmphản,sẽtậpkíchNhaTrướngcủaNhiếpĐồ”.NhiếpĐồengạivộirútquânvề. TùyKhaiHoàngnămthứ3(năm583)NhiếpĐồlạicùngĐạiLaTiệnkhởibinhnamtiến,

nhưngdomâuthuẫnnộibộsâusắc,lạithêmtrongnướcliêntụcbịhạnhánvàdịchchâuchấuhoànhhành,nêncuốicùngcũngchỉxâmlấnbiêngiớinhàTùyvàilầnmàthôi. Tháng4nămTùyKhaiHoàng thứ3,DươngKiên sau3nămchuẩnbị thực lựcgia tăng,

muốndiệttrừhọaĐộtQuyêt,màxứĐộtQuyếtlúcnàynộibộxâuxélẫnnhauthựclựcsuyyếurấtnhiều,vìthếDươngKiênhạlệnhkhởibinhtấncôngtoàndiệnĐộtQuyết. DươngKiênbổnhiệmVệvươngDươngSảnglàmNguyênsoáihànhquân,thốnglĩnh20vạn

binhmãđánhvàobamụctiêucủaĐộtQuyết;HàGiánvươngDươngHoằngcùngTổngQuảnHạChâuĐậuLồTíchthốnglĩnh7vạnquânkỵbinh,bộbinhchủlựctấncôngNhiếpĐồtạivùngHàSáo;TổngQuảnTầnChâuĐậuVinhĐịnhvàTổngquảnUChâuAmThọchialàmhaicánhquântấncôngĐạiLaTiệnởphíatâyvàCaoBảoNinhởphíabắc,phốihợpcùngquânchủlựchànhđộng. DươngSảngxuấtbinhgặpNhiếpĐồtạiBạchĐạo(vùngtâybắcthànhphốHôHoàHạoĐặc

thuộcnộiMôngcổ).TổngQuảnquânTuỳlàLýSungdẫn5000kỵbinhtinhnhuệthừacơNhiếpĐồkhôngphòngbị,độtnhiêntậpkích,đánhbạiquânĐộtQuyết.NhiếpĐồphảivứtbỏgiápbào,trốnvàotrongcỏmàchạy.Tànbinhcònlạikhôngcònchủtướng,hếtlươngthựclạithêmbệnhdịchlantràn,ngườichếtvôsố. Phíađông,ÂmThọxuấtbinhđánhHòaLong(thànhphốTriềuDương,LiêuNinh),CaoBảo

NinhbỏthànhchạyđếnKhiếtĐan,bịthuộchạgiếtchết,ÂmThọchiếmlĩnhHoàLong.Phíatây,quâncủaĐậuVinhĐịnhđánhbạiquânĐạiLaTiệntạiCaoViệtNguyên(tâybắcVõUy,tỉnhCamTúc).NhàTùyxuấtbinhlầnnàygâythiệthạinặngchoNhiếpĐồkhiếnnộibộĐộtQuyếtvìthấtbạimàtráchcứlẫnnhau,mâuthuẫncàngsâusắc.DươngKiêntiếptụcthihànhsáchlược“lycườnghợpnhược”,khiếnnộibộĐộtQuyếtliêntụcchémgiếtlẫnnhau.

TrườngTônThànhnhândịpnàypháingườitớithươngthuyếtvớiĐạiLaTiện:“NhiếpĐồ

khôngchỉđemthấtbạilầnnàyquitộichongàimàcònthừacơthihànhkếhoạchđịnhsẵncủaôngtalàhủydiệtbảndoanhởBắcNhacủangài.Ngàinênsớmphòngbịmớiđược”. ĐạiLaTiệnbènpháingườitớigặpTrườngTônThành,TrườngTônThànhnóivớisứgiả

rằng:“ĐiếmQuyếtđãgiaohảovớinhaTùyNhiếpĐồchẳngthểlàmgìđược;nếuĐạiLaTiệnkếtgiaovớiTùythìlựclượngcàngmạnh,cònsợgìNhiếpĐồtráchtộivàlàmnhụcnữa?”.Saukhisứgiảtrởvềbáocáo,ĐạiLaTiệnbènkếtgiaocùngnhàTùy. NhiếpĐồnghetinĐạiLaTiệnkếtgiaovớiTùythìvôcùngtứcgiậnđemquântậpkíchBắc

Nha,giếtmẹcủaĐạiLaTiện,cướpđirấtnhiềungườivàsúcvật. ĐạiLaTiệntrởvềkhôngchốnnươngthân,bènchạyvềphíatâyđếnvớiĐiếmQuyết.Điếm

Quyếthaytinthìcảgiận,bènđểĐạiLaTiệnmangbinhtấncôngNhaTrướng,cógần10vạnkỵbinhcủacácbộlạckháctheovềvớiĐạiLaTiện.ĐạiLaTiệnxuấtbinhtấncôngNhiếpĐồ,đánhđâuthắngđó,thulạiđấtđaiđãmất. Từđótrởđihaibênkhôngngừngchémgiếtlẫnnhau,cảhaicùngpháisứgiảđếnTrường

AnthỉnhcầuvuaTùyviệntrợ,DươngKiênliêntiếptừchối,khiếnđôibêntiếptụcđánhnhau,mâuthuẫncàngthêmsâusắc,lựclượngcàngsuyyếu. ThángHainămTùyKhaiHoàngthứtư(năm584)ĐiếmQuyếtKhảHãnđầuhàngnhàTùy.

ThángChíncùngnăm,vìliêntiếpthấtbạinênNhiếpĐồKhảHãncũngxinkếtgiaohoàhiếu.ThiênKimcôngchúatựxinđổihọDương,làmcongáivuaTùy,DươngKiênđềuchấpthuậnvàcảiphongchoThiênKimcôngchúathànhĐạiNghĩacôngchúa. NămKhaiHoàngthứnămđờinhàTùy(năm585),NhiếpĐồvừabịĐiếmQuyếtvâyhãm,lại

sợKhiếtĐantậpkíchhậuphươngnênvàotháng7saisứgiảcấpbáovớinhàTùyxinđưabộlạctớivùngMạcNamBạchĐạoXuyên(tâybắcthànhphốHôHoàHạoĐặc,NộiMông)lánhnạn. LúcnàyĐạiLaTiệnvìđượcTùytrợgiúp,thếlựcngàycànglớnmạnh,cácbộlạcởThiếtLặc,

YNgô,QuiTừ(huyệnKhốXa,TânCương)đềutheophò,ĐạiLaTiệnxưnghiệulà“TâyĐộtQuyết”,rấtcóchiềuhướngthaythếNhiếpĐồđểtrởthànhthủlĩnhĐộtQuyết. Chínhvìlẽnày,DươngKiênchấpthuậnthỉnhcầucủaNhiếpĐồ,cungcấpythực,banchoxa

mãcùngcáctàivậtkhácvàpháiTấnvươngDươngQuangphátbinhviệntrợ. NhiếpĐồđãcóchỗdựavữngchắcliềntấncôngvàđánhtanĐạiLaTiện.LúcấynướcABát

thừacơđếncướpvợconcủaNhiếpĐồ.DươngKiênhạlệnhtấncôngABátđoạtlạivợconchoNhiếpĐồvàđemtoànbộchiếnlợiphẩmbantặngchoNhiếpĐồ. NhiếpĐồvôcùngcảmkíchbènlậpước, lấyLũySaThạchlàmbiêngiới,dângbiểurằng:

“HoàngđếđạiTùylàvịthiêntửchânchính,từnayvềsau,tiểunhânkhôngdámdấybinhcậy

hiểm,trộmdùngdanhhiệu,nguyệncúiđầuquìgối,làmtôitớsuốtđời”. Nhưvậy,thếlựcuyhiếpphíabắcnhàTùyđãtạmthờibịtiễutrừ,DươngKiêntậptrung

toànlựctiêudiệtnướcTrần.ViệcbìnhđịnhĐộtQuyếtđãmanglạicụcdiệncólợichonhàTùy,TrườngTônThànhcócônglớn. “Kỳhạcôngthành”

Đánhthànhtrìlàhạsách.

CaoHoanđánhthànhNgọcBích,trítậnlựckiệt CuốithờiNamBắcTriều,dònghọTháiBạtthuộctộcTiênTidựngnêntriềuNguỵ,chiara

làmĐôngNguỵvàTâyNguỵ.ĐôngNguỵdoThừatướngCaoHoancầmquyền,TâyNguỵdoThừatướngVũVănTháiđứngđầu,đôibênkhôngngừngtranhgiànhquyềnlựcvớinhau. Nămthứ4VõĐịnhĐôngNguỵ(năm546),CaoHoanthốnglĩnhtoànbộbinhmãvượtThái

HànhSơntiếnvềphíađông,baovâyyếuđịacủaTâyNguỵlàthànhNgọcBích(tâynamLâmPhần,tỉnhSơnTây).CaoHoanmuốndẫndụVũVănTháimangbinhtớisẽđánh. VũVănTháiánbinhbấtđộng,lệnhchoViHiếuKhoanlàThứsửTânChâutrấnthủNgọc

Bích,giữvữngkhôngnghênhchiến.CaoHoantoànlựccôngthành,liềnmấyngàyđêm,ViHiếuKhoantùycơứngbiến,phòngthủvữngvàng. TrongthànhNgọcBíchkhôngcónguồnnước,trồngtrọtchủyếunhờvàosôngPhầnThủy.

CaoHoanhạlệnhchobinhlínhlênthượngdusôngPhầnđắpđêkhiếnsôngđổidòng,khôngchochảygần thành.ViHiếuKhoan thấyvậybènhạ lệnhchobinhsĩvàdânphuđàogiếngtrongthành,sợbịđốiphươngcắtmấtnguồnnước. CaoHoanlạisaiquânđàođấtđắplũyởphíanamthànhNgọcBích,đắpsaochocaoquá

tườngthànhnhằmtiệnchoviệccôngthành. ĐầuthànhNgọcBíchvốncóhaivọnglâu,ViHiếuKhoanhạlệnhchobinhsĩvậngỗlớnlàm

chovọnglâucaolên.Ngoàithànhnúiđấtcaomộtthước,trongthànhvọnglâucaohơnmộtđoạn,từtrêncaonémđábắntênxuốngkiềmchếđốiphương. ĐôngNguỵkhôngchiếmđược lợi thế,CaoHoanpháingườinóivớiViHiếuKhoanrằng

“Ngươiđãdựnglầulêntrời,tasẽđàoxuốngđấtđểtấncông”.Nóirồi,CaoHoanchỉhuybinhsĩđàomườiđườnghầmvàotrongthànhNgọcBích,chỉcầnđịađạovừathông,sẽlậptứccôngthành. ViHiếuKhoanbìnhtĩnh,ônghạlệnhchobinhsĩtrongthànhđàomộtđườnghàodàidưới

chânthành.Địađạovừatrổratớibênhào,quânlínhtrongthànhchờsẵntrênhàolaotớigiếtsạchnhữngbinhlínhđốiphươngnàoxuấthiện.Sauđólạiđốtlửatạicửađịađạorồiquạtlửavàkhóivàotrongđịađạo.Địađạobiếnthànhhầmlửa,quânĐôngNguỵquánửachếtngộpvìkhói. CaoHoanlạithaycáchkhác,dùngxechởgỗlớn,phátườngthành,phàmtườngthành,chỗ

nàobịxegỗđụngvàođềulởtừngmảnglớn.Chỉvàingày,tườngthànhNgọcBíchgầnsậphẳn. ViHiếuKhoansaingườidùngvảigaimaythànhnhữngtấmlớn,treolơlửng.Xegỗlaotới

thìbuôngvảichặnlại,xegỗcáithìbịtrùm,cáithìbịnhấchẳnlên,khôngthểpháthuyhếtuylực. CaoHoanvộisaibinhlínhcầmsào,trênđầuquấnvảicótẩmdầu,đốtlửagiơlêncao,vừa

đốtcáctấmvải,vừathiêuvọnglâu. ViHiếuKhoanchongườichế tạo thậtnhiềucâu liêm, lưỡi câumài thật sắc.Khibinhsĩ

ĐôngNguỵgiơsàolênđốtthìdùngcâuliêmcâugãy.LửaởđầusàorơixuốngđầuquânĐôngNguỵkhiếnkẻchết,kẻbịbỏngnhiềukhôngkểxiết. CaoHoanlạisaingườiđàohàodướichânthành,đóngcọcvàorồichâmlửađốthàngcọc

cháyhếtthìtườngthànhcũngmuốnsập. ViHiếuKhoanchongườitíchtrữgỗlớn,đóngthànhtừngmảngđợichỗtườngthànhnào

sắpbịđổliềndựngmảnggỗlên,chắnlại,quânĐôngNguỵkhôngthểthừacơtấncông. Ngoàithànhnghĩmọicáchđểtấncông,trongthànhdùngcácmưukếđểchốnglạihiệuquả.

ViHiếuKhoanlạinhânđêmtốidùngkỳbinhđánhúp,chiếmlấycáclũyđấtcủaquânđịch. CaoHoanvôkếkhảthi,pháiTổĐìnhlàmsứgiảvàothànhduthuyếtnóivớiViHiếuKhoan

rằng:“Ngàicốthủđộcthànhcuốicùngcũngkhóbảotoàn,chibằnghàngsớmthìcònđượcphúquý”. ViHiếuKhoankhảngkháiđáp:“Thànhtrìcủatakiêncốbinhnhiềulươngđủ.HiếuKhoan

nàyđườngđườnglànamnhiđạitrượngphu,hácóthểđầuhàngđểhưởngvinhhoaphúquý?”.TổĐìnhbiếtkhôngthểthuyếtphụcđược,nêncáobiệtmàvề.Khirờithành,ykhẽhỏiquânsĩtrấnthủrằng:“ViHiếuKhoanđượchưởngtướcvịbổnglộcnênmớicamnguyệnlấythânbáoquốc,sĩtốtbinhlínhđâucóđượcsungsướnggì,cớsaophảixôngvàonơinướcsôilửabỏng?”.CácbinhsĩtrấnthủimlặngkhônglưutâmđếnlờinóicủaTổĐình. Dụhàngkhôngđược,ĐôngNguỵviếtcáothịtreothưởng,bắnvàothành,cáothịviết:“Ai

chémđầuViHiếuKhoanrahàngsẽđượcphonglàmquantháithú,tướcvịkhaiquốcquậncôngthưởngvạnsúcgấm”.ViHiếuKhoanchongườithuthậptấtcảcáccáothịlại,rồiđíchthânviếtlênmặtsaurằng:“AichémđượcCaoHoancũngthưởngnhưthế”.Sauđóđemcáothịbắnrangoàithành,chọctứcCaoHoan.CaoHoanxemxongnổigiậnlôiđình. ViHiếuKhoancóngườicháulàViThiênsốngtạiĐôngNguỵ,CaoHoanbắtViThiênđến

dướithànhNgọcBích,kềđaovàocổ,uyhiếpViHiếuKhoanrằng:“Nếukhôngđầuhàng,chémngaytứckhắc”.ViHiếuKhoanchẳngchútdaođộng,vẫnthảnnhiêncùngcácmưusĩbànkếgiữthành.Binhsĩtrongthànhthấyvậyrấtcảmđộng,nguyệnsốngchếtcũngphảigiữvữngthànhtrì. SaugầnhaithángtấncôngthànhNgọcBích,rốtcụcĐôngNguỵkhôngchiếmđược.Bìnhsĩ

chếtvì chiến trậnvàbệnh tậtđến7vạnngười, xácphơikhắpchốn.Vìquánhiềuxác chếtkhôngthểchuyểnđihết,nênquânĐôngNguỵđào1hốlớn,nhặtxácbỏxuốngrồichôncùng1

huyệt. CaoHoankhôngnghĩrađượckếnàođểcôngthànhnữa,vừalovừagiậnchẳngbaolâusau

thìđổbệnh.QuavàingàyCaoHoanđànhhạlệnhrútquânvề.ViHiếuKhoangiữđượcthành,triềuđìnhTâyNguỵphonglàmPhiêuKỵđạitướngquân,KhaiPhủNghịTamTi(tươngđươngtamcông,đượcquyềntựchọnthuộchạ),thăngtướcKiếnTrungQuậncông. “Thiệndụngbinhgiả,khuấtnhânchibinhnhiphichiếndã”

Ngườigiỏidùngbinh,khôngđánhmàvẫnkhuấtphụcđượcquânđịch.

TrầnTháikhôngđánhmàthắngKhươngDuy ThángGiêngnămthứ10niênhiệuNguỵChínhThủy,TưMãÝphátđộng“CaoBìnhLăngsự

biến”,giếtđạitướngquânTàosảng,cướpchínhquyềnTàoNguỵ. TướngNgụylàHạHầuBátừngcóquanhệgiaohảovớiTàoSảng,sợtaihọachạysangđầu

hàngđạitướngnướcThụclàKhươngDuy.KhươngDuyđưaHạHầuBáđếnyếtkiếnvuaThụcvànóirằagnhânkhinộibộnướcNguỵđangrối loạnnênchiếmTrungNguyên, thốngnhấtTrungQuốc,vuaThụcđồngý.KhươngDuyvàHạHầuBá liền tớiHánTrungbànviệckhởibinh. KhươngDuypháiCẩuAn,LýHâmđếnKhúcSơn(đôngnamhuyệnMân,tỉnhCamTúc)xây

dựnghaithành,CẩuAngiữthànhphíađông,LýHâmgiữthànhphíatây.KhươngDuycònchongườiliênlạcvớingườiKhươngchuẩnbịrờiTâyBìnhtiếnvềUngChâu. ChinhTâytướngquânnướcNguỵlàQuáchHoàihaytinKhươngDuyxuấtbinh,bènthương

nghịkếsáchứngphóvớiThứsửUngChâulàTrầnThái.TrầnTháinói:“HaithànhtạiKhúcSơntuyvữngchắc,nhưngcáchThụcquáxa,côlậpkhôngviệnbinh.Tachỉcầnbaovây2thànhlàcóthểlấymàkhôngtốnxươngmáu.NgườiKhươngsợlàmphudịchchoKhươngDuychưachắcđãnghetheo”. QuáchHoàidùngkếcủaTrầnThái,pháiTháithúNamAnlàĐặngNgảicùngTrầnTháiđem

quânbaovây2thànhởKhúcSơn.TrầnTháichặnđườngvậnchuyểnlươngthựctừKhúcthànhđếnHánTrung,cắtđứtnguồnnướcởngoàithành,khiếnquânThụcbịđóikhát. CẩuAnvàLýHâmmuốnxuấtthànhquyếtchiếnnhưngTrầnTháichọnnơihiểmyếumà

phòngthủkhôngchoquânnghênhchiến.CẩuAn,LýHâmvôkếkhảthi,đànhrútvàothành. Khúcthànhthiếulươngcạnnước,binhsĩđóikhátvôcùng.Maymàtrờiđổtuyếtnênquân

Thục lấy tuyếtđunchảy thànhnước,gắnggượngquangày.Vìquábứcbách,LýHâmđànhmangtheomấychụcquân,liềuchếtphátrùngvây,vềHánTrungcầucứuKhươngDuy. GiữađườngLýHâmgặpquânlínhcủaKhươngDuyvộiđemhếtnộitìnhtrongthànhthuật

lại.KhươngDuynói:“VìquânKhươngkhôngtớinêntađếntrễ”. KhươngDuynóitiếp:“NayKhúcSơntìnhhìnhnguycấpđợiquânKhươngtớiekhôngkịp.

ChibằngchúngtavượtquanúiNgưuĐầu(phíanamhuyệnLũy,tỉnhCamTúc)vòngvềphíasaulưngUngChâu,QuáchHoàivàTrầnTháitấtphảiđicứuUngChâu,KhúcSơntựnhiênsẽthoátvây” KhươngDuykéoquântớinúiNgưuĐầu.TrầnTháihaytinbènnói:“Binhphápquýởchỗ

khôngcầnđánhmàvẫnkhuấtphụcđượcđốiphương.KhươngDuyvượtquanúiNgưuĐầu,chúngtachỉcầntớiđócắtđứtđườngvềcủay làxong!”.NóirồiTrầnTháibènsaisứmờiQuáchHoàiđemquânđếnnúiNgưuĐầu. QuáchHoàitheokế,đemquânđếngầnsôngThaoởphíatâybắcnúiNgưuĐầu.

KhươngDuyđembinhvượtquanúiNgưuĐầu.TrầnTháimangquânchặnđường,Khương

DuyphóngngựavungthươngđịnhbắtTrầnThái.Sauvàihiệp,TrầnTháigiảthua,rútbinhvàolũy. TrầnTháitrấnthủnơihiểmyếu,KhươngDuyvôkếkhảthi.

LúcnàybinhlínhtiềntiêutrởvềbáovớiKhươngDuyrằng:QuáchHoàiđãmangquânxuất

pháttừsôngThaotiếnvềphíaNgưuĐầuSơnđểcắtđứtđườngvềcủaquânThục.KhươngDuythởdài, than thở: “Nếuđường về bị cắt đứt, quân khôngđánh cũng tự loạn”. KhươngDuykhôngcònkếnàocứuthànhKhúcSơnnữa,đànhhạlệnhluibinh. CẩuAnkhôngđợiđượcviệnbinhđànhmởcửathànhhàngNguỵ.TrầnTháidùngkế,không

haotổnmộttênlínhmàhạđược2thànhởKhúcSơncủaThụcvàbứcKhươngDuy,HạHầuBáphảiluibinhnênđượcTưMãÝyêuquý.SaukhiQuáchHoàichết,TrầnTháikếnhiệmchứcChinhTâytướngquânkiêmĐôđốcquânsựtạiUngChâu. “Bạtnhânchithành,nhiphicôngdã”

Chiếmđượcthànhcủađịchmàkhôngcầnphảiđánh.

TưMãChiêuvâylâuđánhchậm,hạthànhThọXuân SaukhiđượchoàngđếnướcNguỵlàTàoMaophonglàmĐạiđôđốc,TưMãChiêunắmđại

quyềntrongtay,thanhthếcànglớn. GiaCátĐảnvốnđãchánghétviệcTưMãChiêuchuyênquyền,mộtmặttậpkếthơn10vạn

ngườiởLưỡngHoàivàgần5vạnbinhmãmớichiêumộtạiDươngChâu,mộtmặttíchtrữlươngthảochuẩnbịcốthủtạiThọXuân(huyệnThọ,tỉnhAnHuy). GiaCátĐảncònsaibộhạlàNgôCươngđemconmìnhlàGiaCátTịnhsangĐôngNgôlàm

contin,tựnguyệnđầuhàngĐôngNgôvàcầuĐôngNgôđembinhviệntrợ. ĐôngNgôvuimừng,phongGiaCátĐảnlàmThọXuânhầu,phái4tướnglàToànĐoan,Toàn

Dịch,ĐườngTư,VươngTộđem3vạnquândotướngVănKhâmchỉhuyđicứuviệnThọXuân. Biếttin,TưMãChiêuđíchthânchỉhuy26vạnquânđánhThọXuân.

Thoạt tiên,VươngCơcùngbộ tướngmuốncông thành,TưMãChiêuchorằngThọXuân

thànhtrìkiêncố,quânnhiềunếuthựcsựtấncôngthìthươngvongrấtlớn,nếuĐôngNgôlạipháithêmviệnbinhthìtrướcsauđềuthùđịch,rấtnguyhiểm.Duychỉcóvâythành,diệtviệnmớicóthểhạđượcthành,bắtđượcGiaCátĐản. QuảnhiênĐôngNgôlạipháiChuDịđem3vạnbinhmãtớiĐồnAnPhong(phíađôngnam

cốThủy,tỉnhHàNam),làmngoạiviệnchoVănKhâm! Khônglâusau,TônSâmlàđạitướngquâncủaĐôngNgôđíchthânđemđạiquânraĐồn

HoạchLý(huyệnSào,tỉnhAnHuy)vàlạipháiChuDịđcmquângiảicứuThọXuân.ChuDịbịthuarồilạilàmtráiquânlệnh,bịTônSâmgiết.TônSâmluibinhvềKiếnNghiệp(NamKinh,tỉnhGiangTô).TưMãChiêusaingườiphaotinđồnrằng:“ViệnbinhcủaĐôngNgôsắptới,màlươngthảocủaquânNguỵsắphết,nênquânNguỵđãđemmộtphầnbinhmãtớiHoàiBắc,đâylàlúcsắpđượcgiảivây”. GiaCátĐảnhay tin tưởng thật, nênkhônghạn chếdùng lương thảonữa.Chẳngbao lâu

trongthànhbắtđầuthiếulươngmàviệnbinhmãikhôngthấytới. HaitướngtâmphúccủaGiaCátĐảnlàTưởngBanvàTiêuDikiếnnghịrằng:“TônSâmgiết

ChuDịvàluiquân,thựctếđãbótay.Trướcmắttrongthànhthiếulương,khôngthểtrấnthủlâu,chibằngnhânkhilòngquânổnđịnh,taquyếtmộttrậntửchiếnvớiquânNguỵ.Tuykhôngthểtoànthắng,nhưngvẫnhơnlàngồichờchết”.

VănKhâmphảnđối,chorằngĐôngNgôsẽpháiquâncứuviện,Tưởng,Tiêuhaingườicứ

giữýkiếncủamình,đôibêntranhchấp.GiaCátĐảncảgiậnmuốngiếtTưởng,Tiêu.HaitướngsợhãitrèorakhỏithànhđầuhàngquânNguỵ. Lúcnày,cháucủatướngNgôToànDịchlàToànHuyvàToànNghịởKiếnNghiệpphátsinh

mâuthuẫnvớigiatộc,nênhaingườibènđemtheomẹchạyđếnhàngTưMãChiêu.TưMãChiêuliềnbímậtviếtmộtphongthưmangdanhnghĩaToànHuy,ToànNghị,rồisaithuộchạthântíncủaToànHuyvàothànhtraochoToànDịch,nóiĐôngNgôvìkhông lấyđượcThọXuânnêngiậndữmuốngiếthếtgiatộchọToànởKiếnNghiệp,nênhaingườimớibỏchạy. ToànDịch,ToànĐoanvộiđemhơnmộtngànquânmãrađầuhàngquânNguỵ.Lòngngười

trongthànhThọXuânbắtđầudaođộng. VănKhâmnóivớiGiaCátĐản:“Tưởng,Tiêuchorằngchúngtakhôngthểphávây,Toàn

Đoanlạiđãrahàng.Đâylàlúcđốiphươngchủquan,lơilỏng,tacóthểthừacơphảncông”. GiaCátĐảnvàtướngNgôlàĐườngTưcũngchorằngthờicơđãtới,vìthếrờithànhphá

vây,liền6ngàyđêmchiếnđấuliêntục,chiếntrậnrấtácliệt.QuânNguỵleolêncaolănđávàhắntênxuốngnhưmưakhiếnquânNgôchếtvôsốkểthâyphơithànhnúi,máuchảythànhsông.VănKhâmvàGiaCátĐảnđànhluibinhvềthành. LươngthựctrongthànhThọXuânsắpcạn,vàivạnngườiđãrờithànhđầuhàng.VănKhâm

chorằngđểtiếtkiệmlươngthảonênđưadânchúngrờithành,chỉgiữquâncủaGiaCátĐảnvàviệnbinh lại cố thủchờquânĐôngNgô tới.GiaCátĐảnkhôngnghe theo,vì thếsinhmâuthuẫnoánhậngiữahaingười. Ngàynọ,VănKhâmđếnbànviệcquân,GiaCátĐảnbấtngờtuốtgươmgiếtVănKhâm.Con

củaVănKhâm làVănƯơng,VănHổhay tinđịnh tụ tập thuộchạbáo thù,nhưng thuộchạkhôngtheo,haingườibènrờithànhđầuhàngquânNguỵ. CáctướngNguỵmuốnxửtửVănƯơng,VănHổ.TưMãChiêunói:“VănKhâmtộiácđầytrời,

concủaytheolýcũngbịxửtử.NhưngVănƯơng,VănHổvìcùngđườngmàtớihàng,hơnnữachưahạđượcthànhmàđãgiếthàngtướng,sẽkhiếnquântrongthànhchốngcựđếncùng”.Nóirồi,TưMãChiêuhạlệnhthachoVănƯởng,VănHổ,phongtướcQuanNộihầu.2ngườibáitạ,phóngngựaxungquanhthành,nóilớn:“BọntađãđượcđạitướngquânnướcNguỵthatội,bantước,cácngươisớmđầuhàngđi!”.Lòngquântrongthànhdaođộng,lạithêmđóikhátainấyđềucóýđầuhàng. TưMãChiêuđíchthânđếnsátbênthànhquansáttìnhhình.Quângiữthànhtuycầmcung

nhưngkhôngbắn.TưMãChiêunóivớicáctướngcủamìnhrằng:“Tađãcóthểtấncôngthànhtrì!”thếlàquânNguỵcôngthành. ThànhThọXuânbịphá.GiaCátĐảnkhốnquẫnphávâyvượtra,gặpngaythuộchạcủaTư

MãÝlàHồPhấn,liềnbịchémchết.

TướngNgôlàĐườngTư,VươngTộthấyGiaCátĐảnbịgiếtbènrahàng,tớiđâyquânNguỵ

đãthắng.VìTưMãChiêuchỉđạođúngđắn,nêngiànhđượcthắnglợitolớnmàkhôngtrảgiáđắt. “Hủynhânchiquốcnhiphicửudã”

Pháđượcnướcngườimàkhôngmấtnhiềungàytháng.

TưMãViêmchỉmộttrận,diệtTônHạo Nămthứ4CảnhNguyênNguỵNguyênđế(năm263),NguỵdiệtThục,thaythếtamquốc

chânvạcthànhthếsonglậpNguỵ-NgôNamBắc.TướngquốcnướcNguỵlàTấncôngTưMãChiêuđượcphonglàmTấnvương. DiệtxongThục,địavịthốngtrịtrongchínhquyềnTàoNguỵcủahọTưMãcàngvữngchắc.

NămthứhaiNguỵHàmHy(năm265)tháng8,conlàTưMãViêmkếvịTấnvương. Tháng12cùngnăm,phếtruấtNguyNguyênđếTàoHoán,tựlậplàmvua,lấyquốchiệulà

Tấn,thayniênhiệulàTháiThủy. ĐôngNgôtừsaukhiBaThụcbịdiệt,tìnhthếnguyngập.Nămthứ7NgôVĩnhAn(năm264),

NgôcảnhđếTônHưubệnhchết,cháucủaTônQuyềnlàTônHạolênlàmvua,TônHạochìmtrongtửusắc,xaxỉvôđộ.TônHạoyêunịnhthần,tinlờithầybói,giếtnhữngaidámcangiánhoặcđắctộivớimình.Trongtriềuainấylosợ. NămTháiThủythứtám(năm272),tìnhhìnhtạmổn,TưMãViêmliềntriệuDươngHựutới

bànviệcchinhphạtĐôngNgô.DươngHưuchorằngnămxưaTàoTháonamchinhthấtbại,nguyênnhânvìthiếuthủyquân,chếtạochiếnhạm,khốngchếmiềnthượngdu,mộtkhithờicơchínmuồi,cóthểtấncôngtheonhiềuđường,thủylụcquâncùngtiến,độtnhiêntậpkíchmớidiệtđượcNgô. TưMãViêmbímậtlệnhchoThứsửÍchChâulàVươngTuấnhuấnluyệnthủyquântạiBa

Thục,đồngthờichếtạochiếnthuyền. VươngTuấntậptrunghơnmộtvạnbinhsĩcùngthợđóngthuyềnởcácquậntạiBaThục,

trong1nămđãđóngđủsốthuyềncầndùng.Thuyền lớncóthểtảihơn2ngànngười, trênthuyềncóđườngđichongựa.ĐâylàchiếnthuyềnlớnnhấttừxưatớiđờinhàTấn. DươngHựuthựchànhsáchlượcmềmmỏngtạiKinhChâu,giảmthiểuquântuầntrathủbị,

tiếnhànhkhaipháruộngđất.Khimớiđếnquânkhôngđủlươngtrămngày,sauvảinămđãtíchquânlươngđủdùng10năm. DươngHựulạiđốixửtốtvớingườiNgô,quânTấnkhônghềxâmlấnđấtNgô.Khiđisăn,

cầmthúbắnđượcđềuchiacho thợsănngườiNgô.NhữnghànhđộngnàycủaDươngHựuđượclòngngườiNgôvàlàmmấtđitinhthầncảnhgiáccủahọ. NămTấnTháiThủythứmười(năm274)danhtướngnướcNgôlàLụcKhángbệnhchết,

quânđộidoôngnắmquyềndonămcontraicủaôngthốnglĩnh.ViệcphòngthủtrungvàhạducủaTrườngGiangvìmấtđi1tướngtàinêncànglỏnglẻo.

DươngHựuchorằngthờicơdiệtNgôđãtới,bèntâuvớiTưMãViêm:“TônHạobạongược

đãnhiều,naydiệtNgôđãcóthểkhôngcầnđánhcũngthắng,nếuTônHạochẳngmaymắcbệnhmàchết,nướcNgôlậpnênmộtvịminhquânthìerằngTấnkhólòngdiệtNgô”. TưMãViêmtánđồng,muốnpháiDươngHựuthốnglĩnhcácđạiquândiệtNgô,DươngHựu

lấycớcaotuổikhướctừ,vàtiếncửĐỗDựthaymình. Chẳngbao lâu sau,DươngHựubệnh chết,TưMãViêmphongĐỗDự làmTrấnNamđại

tướngquânkiêmđôđốcquânsựKinhChâu. CuốinămthứnămTấnHàmNinh(năm279),TưMãViêmtậptrunghơn20vạnngườichia

làmsáulộquânchinhphạtĐôngNgô.6lộquântậptrunglạiGiangBắc,cácnơiphòngthủbênsôngcủaNgôtrảidàitừDươngChâutớiGiangLăngđềubịquânTấntiếncông.Đểtiệnchoviệcthủy,lụcquânhợpđồngtácchiến,quânTấnquiđịnhtừBaThụcthuậnxuốngGiangLăngthuộcvềthủyquân,saukhitớiKiếnBình,doĐỗDựchỉhuy,khitớiKiếnNghiệp,doAnĐôngtướngquânlàVươngHỗnchỉhuy. ThángGiêngnămTấnTháiKhangthứnhất(năm280),cáclộquânthủylụccùngxuấtphát,

thanhthếmạnhmẽ,quânNgôkinhsợvôcùng. ThủyquânVươngTuấn,binhgiápđầysông, cờxí rợp trời,àoào thuậndòngmàxuống,

vượtCùĐường,quaVuHiệp,côngpháthànhĐanDương(phíaphíađôngTỉQui,tỉnhHồBắc)bắtsôngĐanDươnggiámThịnhKỷ. CùnglúcVươngTuântiến,quânĐỗDựcũngmangbinhtiếpứng,pháibộtướnglàChuChỉ

mang800quânkỳbinh,nhânkhiđêmtốivượtsôngmaiphụctạiLạcHương(đôngbắchuyệnTùngTừ,tỉnhHồBắc).QuâncủaVươngTuântớiLạcHương,đôđốcquânNgôlàTônHâmsaiquânrờithànhứngchiến.VừagiaochiếnquânNgôđạibại,thoáilui. Chu Chỉ cùng 800 quân kỳ binhmai phục ngoài thành cùng theo bại quân củaNgô vào

thành,TônHâmcònhoảnghốtthìđãbịhắtsống. QuânthủylụccủaVươngTuấnvàĐỗDựhợpcôngGiangLăng,NgũDiêntướngquân,trấn

thủGiangLănggiảđầuhàngmaiphụctinhbinhtrongthànhdụquânĐỗDựvàorồiđánhúp.ĐỗDựbiếtmưunày,bỗnghạlệnhtấncôngchiếmGiangLăng,chémchếtNgũDiên. BinhmãvùngthượngdusôngTrườngGiangđánhđâuthắngđó,bứctướnggiữthànhởVõ

Xương(NgạcThành,tỉnhHồBắc)phảiđầuhàng,giànhthắnglợihoàntoànvàchấmdứtcuộcchiếnmiềnthượngdu.QuâncủaVươngHỗnởhạduđãtiếntớiHoànhGiang(đôngnamhuyệnHòa,tỉnhAnHuy),mởrộngđườngquasông. Đểcứuvãntìnhthếnguycấp,TônHạopháiThừatướngTrươngĐễđemquânquasông

nghênhchiến.KhiquânđếnNgưuChử(ởTháiThạchphíabắcĐươngĐồ,tỉnhAnHuy).TháithúĐanDương làThẩmAnhkiếnnghịnênthủvữngởđâyđểphòngquânthủycủaVương

Tuấntừphíađôngkéoxuống. TrươngĐễnói:“QuânthủycủaVươngTuấntớiđâythìđãmỏimệt,tanàocósợgì,naynếu

tasangsôngquyếtchiếnmaymàthắngđượcthìuythếcàngtăng,sauđóđánhlênphíatâynghênhchiếnvớiquânthủycủaVươngTuấntạidọcđường”.NóirồiTrươngĐễhạlệnhtoànquânvượtsông,tìmquânVươngHỗnmàquyếtchiến. QuânNgôtạiDươngHà(têncầuởhuyệnHoà,tỉnhAnHuy)gặpquântiênphongcủaVương

HỗndoTrươngKiềuchỉhuy.TrươngĐễliềnbaovây.TrươngKiềuthấycôthếkhóđịchbènxinhàng. QuânNgôtiếntớiBảnKiều(bắcDươngHà)thìgặpquânchủlựccủaVươngHỗn.ThẩmAnh

mangnămngàntinhbinhxônglêngiaotranhmấylầnliềnđềubịquânTấnđánhtan,ThẩmAnhvàhaiđạitướngchếttrận. QuânNgôluibinh,quânTấnthừathắngphảnkíchđánhbạiquânNgô.LúcnàyTrươngKiều

từphíasaucũngđánhtới.QuânTấntiềnhậugiápcông,quânNgôtanrã.TrươngĐễbịgiết. LúcnàylụcquâncủaTấnđãđếnbênsông,quânthủycủaVươngTuấnđãtớiTamSơn.Tôn

Hạophái tướngquânTrươngTượng chíhuyhơnmột vạnquân thủy, tiến lên chặnVươngTuấn,TrươngTượnglạixinhàngquânTấn. ĐạitướngĐàoTuấnmàNgôpháiđidẹploạnvừahayvềtớiKiếnNghiệp.TônHạovộivời

tới,hỏiĐàoTuấncócáchgìchốngquânTấn,ĐàoTuânhuênhhoang:“Thầnchỉcầnhaivạnbinhmãcùngchiếnthuyềnxuấtchiếnthìcóthểdiệtđịch”. TônHạoliềntraohếtquânquyềnchoĐàoTuấn, lệnhchoyhômsaumangquânnghênh

chiến. QuânNgôbiếttinnày,ngayđêmđóliềntranhnhauđàongũ.

TônHạokhôngcònbinhmã,cácviênquannướcNgôcũngđềukéonhauquasônghàng

Tấn.TônHạobènnghetheokếsáchcủaTrungthưlệnhHồSung,dângthưxinhàngcùngmộtlúcchocảbangườiVươngHỗn,VươngTuấn,LangNhaVươngTrụ,muốnbangườiđóvìtranhcôngmàkhiếnquânTấnnộiloạn.VươngHỗntiếpđượchàngthưbènmờiVươngTuấnđếnGiangBắcbànbạc,VươngTuấnmượnlờitruyềnrằng:“Gióto,khôngthểdừng”,nóirồigiươngbuồmtiếnthẳngđếnKiếnNghiệp. Ngày15/3,VươngTuấnđem8 vạnquân thủy tiến vàoKiếnNghiệp,TônHạođầuhàng

VươngTuấn.Nhưvậychỉ2tháng,TưMãViêmđãdiệtchínhquyềncátcứgần60nămcủaTônNgô. “Tấtdĩtoàntranhvuthiênhạ”

Phảidùngchiếnlượctoànthắngđểtranhthiênhạ.

KếsáchtoànthắngcủaGiaCátLượngởLongTrung NămKiếnAnthứ12(năm207),mùađông,LưuBịkhôngquảnkhónhọc,3lầntớilềutranh,

GiaCátLượngmớiđồngýtiếpđón.LưuBịnói:“HiệnnaynhàHánsuyvi,gianthầnchuyênquyền,quầnhùnghỗnchiến.Tạihạkhôngtựlượngsức,muốnbanbốđạinghĩakhắpthiênhạ.Nhưng,trímưuthiểncận;naytớibáikiếntiênsinh,thỉnhcầuchỉgiáo”. ThànhýcầuhiềntàicùngtháiđộthànhkhẩnkhiêmnhườngcủaLưuBịkhiếnGiaCátLượng

cảmkích.Ôngđembảnđồhìnhthếthiênhạrathuyếtgiải. GiaCátLượngnói:“MuốnhưngphụcnhàHán,thìkẻđịchchínhtrướcmắtlàTàoTháo.Hiện

yđãcóvàichụcvạnquân,lạiépthiêntửhạlệnhcácchưhầu,nêntạmthờikhôngthểđốimặttrựctiếpvớiyđược. TônQuyềnchiếmcứGiangĐôđã3đời,nơiđóđịathếhiểmyếu,lòngdântheovề,nhântài

chísĩnhiều,vìthế,nênliênhiệpvớiTônQuyềnmàkhôngnênthôntính”. GiaCátLượngchỉhaivùngKinhChâu,ÍchChâu,nói:“KinhChâuphíabắcdựavàoHánThủy,

MiếnThủy,phíanamthôngvớiNamHải,phíađôngliềnvớiNgô,Hội(quậnHộiKê),phíatâygầnBa,Thục,lànơidụngvõthuậnchocảcônglẫnthủ. ĐángtiếcLưuBiểutàihènchíđoản,nhunhược,đốkỵngườitài,khôngthểđươngđầuvới

sựchinhphạtcủaTàoTháo,TônQuyền!Đâylàmảnhđấttốtmàtrờidànhchotướngquân,lẽnàotướngquânkhôngmuốnnó?” GiaCátLượngthấyLưuBịtrầmtư,bèntiếp:“CòncóÍchChâu,địathếhiểmyếu,dễthủkhó

công,nơiđóđấtđaingàndặmtừxưađãđượcgọiỉà“thiênphủchiquốc”.NhưngLưuChươngbấttàivôdụng,nàocóaixemỉàminhquân!” LưuBịnghenóibấtgiácđộnglòng,nhưngvẫnnói:“Tạihạtàihènđứcbạc,trímưunông

cạn,naylạigặpthấtbại,muônlàmđượcviệclớnchỉekhólắm”.. GiaCátLượngnói:“Tướngquânchớquákhiêmtốn,ngàilàhậuduệnhàHán,thiênhạngười

ngườiđềukhâmphục,chỉcầnngàichiêuhiềnđãisĩ,hàokiệtkhắpnơisẽđuanhautheovề.Tướngquânnênnắmthờicơ,trướcchiếmKinhChâu,saukhicónơianthân,hãylấyíchChâu.Sauđógiữvữngnơihiểmyếu,củngcốlựclượng,chiếmcứmộtphương,nhưvậy...”.LưuBịbấtgiácbuộtmiệngnói:“ThìcóthểnoitheoCaoTổ,mưuđồxưngbáTrungNguyên”. GiaCátLượngnói:“MuốnxưngbáTrungNguyên,còncầnhoàvớitộcNhungởphíatây,Di

Việtởphíanam,ngoàiliênkếtvớiTônQuyền,trongtuchỉnhchínhtrị,chờthờicơthuậnlợi.

Mộtkhithờicơchínmuồi,thìhạlệnhcho1đạitướng,đemquâncủaKinhChâutiếnđếnLạcDương,ngàitựmangquânởÍchChâuđếnlấyTháiXuyên,đếnlúcđó,nhàHáncóthểhưngphục”. NhữnglờiphântíchvềchiếnlượcvạntoàncủaGiaCátLượngkhiếnLưuBịvuimừng,và

hậnrằngđãgặpnhauquámuộn.Ôngthànhkhẩnnói:“Tiênsinhtàinăngcáithế,khôngthểsốngẩncưmãinơinày,nhữngmongtiênsinhvìlođếnsựannguycủanhàHánmàgiúpBịnàymộttay!” GiaCátLượngtuyẩncưnhưngluônquantâmđếnsựthayđổicủahìnhthếchínhtrịxãhội,

vàtìmkiếmchomình1đấngminhquân.NayLưuBịchínhlàmộtvịminhquân,dovậyGiaCátLượngmừngrỡ. SaukhiGiaCátLượngrờikhỏiLongTrung,chiếutheosáchlượcđãđịnh,trongtrậnXích

Bích,cùngliênhợpvớiTônQuyềnđánhbạiTàoTháo,lấyđượcKinhChâu,sauchiếmBaThục,hìnhthànhthếchânvạcNguỵ,Thục,Ngô. “Thậptắcvichi,ngũtắccôngchi,bộitắcchiếnchi”

Binhlựcgấpmườithìbaovây,gấpnămthìtấncông,gấphaithìnỗlựcđánhđịch.

ĐàmQuandùng3quânhợpvâydiệtgiặcOa Đầuthếkỷ16,Nhậtnộichiếnliênmiên.1sốtànbinhvàvõsĩphongkiếncâukếtvớihảitặc

TrungQuốc,liêntiếpxâmphạmduyênhảiđôngnamTrungQuốc,trămhọgọilà“OaKhấu”,tứchảitặcNhật. ChínhtrịtriềuMinhlúcấythốinát,quânđộiyếukém,nêngiặcOahoànhhànhbạongược.

Chúngrấttànbạo,giếtngườiđốtnhàtànác,trămhọkhổcựcvôcùng. TriềuMinhliêntiếppháiDuĐạiDu,TrươngKinh,ĐàmQuan,ThíchTụcQuangđidẹpgiặc

Oa,đánhliềnmấytrận,quétsạchgiặcOaởduyênhảiSơnĐông,ChiếtGiang. ThíchTụcQuanglàngườihuyệnBồngLai,tỉnhSơnĐông,vốnlàthuộchạcủaDuĐạiDu,

sauđượcđiềutớitrấnthủbaphủNinhBa,ThiênHưng,ĐàiChâucủatỉnhChiếtGiang.ThíchTụcQuangchiêumộquânmãtạiKimHoa,NghĩaÔ,huấnluyệnnghiêmminh,đánhthắngmấytrận,đượcgọilà“ThíchGiaQuân”. ThángGiêngnămGiaTĩnh42(năm1563),giặcOanghetinThíchGiaQuânsắptiếnvào

Mânliềngiếthếtdântrongthành,rồibỏthànhrútvềBìnhHảiVệ(BìnhHải,PhúĐiền)nhằmxâythành lũycố thủ.BìnhHảiVệ tọa lạc trênmộtbánđảonhỏ,nằmgiữa2vịnhBìnhHải,HưngHoá. CáclộquâncùngtiếnvàoPhúcKiến,triềuđìnhpháiĐàmQuanlàmquantuầnsátPhúcKiến

kiêmđềđốcquânvụ,thốngnhấtchỉhuycáclộquânliênhiệpdẹpgiặcOa. DuĐạiDumang6000quântừGiangTâytiếnđếncửasôngHưngHoá,hộiquânvớiLưu

HiểnlàTổngbinhQuảngTây,vâykhốngiặcOatạiBìnhHảiVệ,dựngràochắn,đàohàongăn,khôngchochúngchạytrốnlênđấtliền.DuĐạiDucònpháiHứaChiêuQuangđituầnngoàibờbiểnBinhHảiVệ,ngăngiặcOachạyrabiển.2lộbinhmãcùngchờThíchTụcQuangtiếntớinhằmliênhiệpbinhlựctấncôngsàohuyệtgiặcOa. SaukhinhậnlệnhdẹpgiặcOaởđấtMân,ThíchTụcQuanglạitớiNghĩaÔchiêumộbinhmã,

vừahànhquânvừaluyệnbinh,đến13/4thìtớiPhúcThanh,PhúcKiến.ThíchTụcQuangviếtthưbáocáotìnhhìnhchoĐàmQuan,xinĐàmQuankếthợp3cánhquâncùnghànhđộng. GiặcOabiếtquânMinhđãtới,bènsaingườihộtốngphầnlớntàivậtđãcướpđượcchởvề

nước,đồngthờiđiều3000quântớiHứaGiaThônthuộcChưLâm.BánđảoBìnhHảiVệgiốngmộtcáichânduỗirabiểnmàChưLâmlàcổchân,địahìnhhiểmtrở,làyếthầucốthủcủaBìnhHảiVệ. ĐàmQuanbiếtrõkhókhăntronglầntácchiếnnày,quânMinhnhiềuhơngiặcOasáu,bảy

lần,hợpvớibinhpháp“thậptắcvichi”(gấp10lầnthìbaovây). ĐàmQuantriệutậpThíchTụcQuang,DuĐạiDu,LưuHiểntớibànkếsáchtấncông.Mọi

ngườiđềuchorằng,giặcOatuy ítquânnhưngchiếmcứnơihiểmyếu,có thể lấymộtchọimười,quânMinhcầnphảitốcchiếntốcthắng. ThíchTụcQuangnguyệnđảmđươngtrọngtráchchủđộngđitiênphong,hộihợpvớihai

cánhquâncủaLưuHiểnvàDuĐạiDu. ĐàmQuanquyếtđịnhngàyhômsausẽtấncôngBìnhHảiVệ,lấyThíchTụcQuanglàmquân

tiênphong,đảmtráchviệc tấncôngchínhdiện;DuĐạiDu làmhữuquân,LưuHiển làmtảquân,đảmnhiệmbaovây2cánh,dùngtinhbinhlâmchiếnnhằmgiếthếtgiặcOa. Mờsánghômsau,ThíchTụcQuanglấyquâncủaHồThủNhânlàmquântiênphong,chia

binhtheobalộ,gấptiếnquân,khiđếndướichânnúiNgũĐảngSơn,trăngcònchưaxuốngnúi,binhmãnghỉngơichờthờicơ. Trờivừarạngsáng,ThíchTụcQuangchỉhuybinhmãtiếnsátđồnluỹgiặcOa.2000quân

giặcOavớihơn100kỵbinhtiênphong,tiếnranghênhchiến. ThíchGiaQuânphónghoảkhiđánhchặn,tiếngnổlongtrời,lửathiêungậpđấtkhiếnchiến

mãgiặcOakinhhoàngchạylồng,độihìnhtánloạn.NhưngbộbinhgiặcOavẫnngoancốchốngcự,vungđaomúakiếm,hòhétxônglên.ThíchGiaQuânkhôngsợ,đánhgiáplácàvớigiặcOa. Khicuộcchiếnđếnhồiácliệt,haicánhquâncủaLưuHiểnvàDuĐạiDucùngxôngtrận.

GiặcOatứbềgặpđịch,mấthếttinhthầnchiếnđấu,bịgiếtsạch.TànquângiặcOachạyvềHứaGiaThôn.3cánhquânMinhthừathắngtruykích,baovâygiặcOatạiHứaGiaThôn. ThíchTụcQuangquansáthướnggiórồidùnghoảcông,trongnháymắtsàohuyệtgiặcOa

biếnthànhbiểnlửa,giặcOakinhhãibỏchạy. Trậnnày,quânMinhtậptrungtoànbộưuthếvềbinhlực,dướisựchỉhuythốngnhấtcủa

ĐàmQuan,dùngchiếnlượcđộtkíchchínhdiệnbaovâyhaicánh,chỉtrongvàigiờđãgiếthơn2000giặcOa,cứuhơn3000tùnhânbịgiặcOagiamgiữ. Ngàyhômsau,ThíchTụcQuangpháibinhquétsạchsàohuyệtgiặcOa,lấylạiBinhHảiVệ.

QuânMinhthừathắngtiếnbinh,toànhộgiặcOaởphíanamPhúcKiếntanrã. “Địchtắcnăngphânchi”

Binhlựctươngđươngthìphảitìmcáchphântánbinhlựcđốỉphương.

LýCaodụđịchchiaquân,chiếmTháiSơn CuốinhàĐường,triềuchínhthốinát,quanlạichuyênquyền,cácphiêntrấnnổiloạn.Đại

Đườngbắtđầusuythoái.Nămthứ14ĐườngThiênBảo(năm755),tiếtđộsứPhạmDươnglàAnLộcSơn làmphản,mởmànbinh lửa liênmiên.Nămthứ3ĐườngĐứcTôngKiếnTrung(năm782)tháng11,tiếtđộsứLưLonglàChuThao,NguỵBácTiếtđộsứlàĐiềnDuyệt,HằngDựcĐôđoànluyệnquansátsứVươngVõTuấnvàTựlĩnhTriThanhquânvụLýNạpcùngănthềphảnĐườngxưngvương. ChuThaolàmthủlĩnh,tựxưnglàDựcvương;ĐiềnDuyệtxưngNguỵvương;VươngVõTuấn

xưngTriệuvương,LýNạpxưngTềvương.4ngườilôikéothêmLýHiLiệtlàTiếtđộsứHoàiTây(lưuvựcHoàiHàcủaHoãnBắc,tỉnhDựĐông). ThángBa,GiangTâyTiếtđộsứLýCaochémchếtbộtướngcủaLýHiLiệtlàHànSươngLộ

tạiHoàngMai(nayởphíatâybắchuyệnHoàngMai,tỉnhHồBắc)vàtiếnpháHoàngChâu. LúcnàyLýHiLiệtdờisàohuyệtvềTháiSơn(phíatâynamhuyệnHoàngMai,tỉnhHồBắc)

xẻgỗđàođất,đắpthànhcốthủ. VáchnúiTháiSơndựngđứng,hìnhthếhiểmtrở,mặttâynamgiápvớiTrườngGiang,vách

núilởmchởm,dốcđứng.Chỉcó1conđườngnhỏởphíađôngnamngoằnngoèodẫnlên.LýHiLiệtsaiquântrấngiữtạiđây. LýCaolàngườiđamưutúckế,giỏitùycơứngbiến.Đứngtrướctìnhthếkhókhănnày,nếu

đánhmạnhsẽthươngvonglớnmàkhôngchắcthắngnổi.Hiểnnhiênphảitìmcáchphântánlựclượngquânđịchrồitiếnđánhmớicóthểthủthắng. DođóLýCaosaingườicốýtiếtlộtintức,nóirằngôngsẽtấncôngphíatây,chiếmKỳChâu

(nayởphíabắchuyệnKỳXuân,tỉnhHồBắc)đồngthờiôngcôngkhaithumuathuyềnbèluyệntậpthủyquântrênsôngTrườngGiang,làmnhưmuốnthựcsựtấncôngphíatây.Vàingàysau,tấtcảđượcchuẩnbịxong.LýCaohạlệnhchocácchiếnthuyềnxuấtphátđồngthờitậphợpbộbinhởphíanamTháiSơntheoquânthủytiếnvềphíatây. LýHiLiệtnghebáo,nhưngeKỳChâubịmất,bởinơinàychỉcó1ítbinhsĩtrấnthủ,nêny

đíchthânmangquânđuổitheo.QuânLýHiLiệtsaumấyngàytruyđuổiđãrờixaTháiSơnhơn300dặm.LýCaothấyLýHiLiệttrúngkế,lệnhchobộbinhlênthuyền,thuậndòngquayvềTháiSơn. Lúcấychỉcòn1ítquânLýHiLiệtởlạigiữTháiSơn,bịquânLýCaotấncôngđãđầuhàng.

LýHiLiệtthấyquâncủaLýCaolênthuyềnmàvềmớibiếtmìnhmắcmưu,vộichoquân

quayvềcứuTháiSơnnhưngTháiSơnbịLýCaochiếmrồi. LýCaokhôngđểquânLýHiLiệtnghỉngơi,lậptứctấncông,đánhtanbọnchúng.Đâylàmột

trongnhữngchiếndịchlớntrongcuộcthảophạtLýHiLiệtcủaquânnhàĐường. “Thủsắcnăngtoảchi”

Quâníthơnđịchthìphảicốthủ.

VuKhiêmcốthủBắcKinh,đuổiNgõaThích QuyềnquânchínhtrongnhữngnămChínhThốngthuộctriềuAnhTôngnhàMinhbịquan

đạithầnVươngChấnthaotúng,nềnthốngtrịsuythoái.MôngcổNgoãThíchởphíabắcđãthốngnhấtđượccácbộlạcMôngcổkhác,lựclượngrấtlớn,khôngngừngquấynhiễubờcõinhàMinh. NămChínhThốngthứ14(năm1449),tháng7,thủlĩnhbộtộcNgõaThíchlàDãTiênchia

binhlàm4đường,xâmlấnbờcõi.QuânchủlựcdoDãTiênchỉhuytiếncôngĐạiĐồng(TpĐạiĐồng,tỉnhSơnTây),cácthànhngoàibiênảiđềubịNgoãThíchchiếm. VươngChấncaongạotựđại,văndốtvõdát,điềuđộng50vạnquân,cùngAnhTôngthân

chinh,BinhbộthịlangVuKhiêmcùngcácquanđạithầnhếtsứcngăntrởcũngvôhiệu. DãTiênchỉhuybinhmã,trungtuầnthángTámđãvâyhãmquânMinhtạiThổMộc(đông

namHoàiLai,tỉnhHàBắc),50quanđạithầnnhàMinhbịgiết,AnhTôngbịbắt,quânMinhthảmbại.VươngChấnbịhộvệtướngquânPhànTrunggiếtchết. Tin tức truyền tớikinh thành, triềuMinhhoảngsợ.Cácđại thần tranhcãikịch liệt, cuối

cùngchiathànhhaiphe,mộtphedoHànlâmthịgiảngTừTrìnhđứngđầuchủtrươngdờiđôxuốngphíanam,mộtphedoBinhbộthịlangVuKhiêmđứngđầuchủtrươngcốthủ. HoàngTháihậulệnhchoThànhvươngcoiviệctriềuchính,VuKhiêmlàmThượngthưbộ

binh,gánhtrọngtráchbảovệkinhthành. VuKhiêmchorằngsautrậnđánhtạiThổMộc,50vạnquânMinhtanrã,nhưngquânNgoã

Thíchcũngbịthương,ắtphảinghỉngơi,rồichúngmớitấncôngcácảitrọngyếu,chiếmlấyBắcKinh.Chỉcầnlòngngườinhấttrí,nắmvữngthờicơ,sẽgiữđượckinhthành.Đểổnđịnhcụcdiện,thốngnhấtýchí,VuKhiêmlậptộitrạngcủaVươngChấn,trừngtrịphecánhcủay. CưDungquanvàTửKinhquanlàhaiảimàquânNgoãThíchtừhướngtâybắcvàtâynam

tấncôngBắcKinhcầnphảiqua.VuKhiêmlệnhchoViênNgoạibộbinhLangLaThôngcùngBinhKhoacấpsựtrungTônTườngtrấnthủhaiảinàyvàchônđịalôitạicácnơihiểmyếu,ngănchặnđườngtiếncủaquânNgoãThích. Vớisựđồnglòngcủatướnglĩnh,quândân,VuKhiêmtổchứclựclượng,tăngcườngđàohào

đắplũy.Ôngcòntậphợpthợthủcôngngàyđêmchếtạovũkhí,trongvàingàyđãlàmđượcmấyvạnbộáogiáp,hơn1000chiếnxa,hơn2vạnkhẩusúnghoảmai,44vạnmũitên. VuKhiêmlệnhvậnchuyểnmấytrămvạnthạchlươngthảotừcácchâuhuyệnlâncậntới

BắcKinh.Lúcnàyquânsĩcònlạitrongthànhchỉcòngần10vạn,phầnđônglàbinhsĩgiàyếu,

VuKhiêmlệnhchoĐôđốcThạchHưởngchỉnhđốnlạiquânngũcùngtướnglĩnh.Qua1thángchuẩnbị,thaoluyện,chiêumộ,quânsốlên22vạn,cáctướngsĩđềucóvõkhí,khiêngiáp. Tháng10nămấy,quânchủlựcdoDãTiênchỉhuyđượcHỷNinhlàquantriềuMinhbịbắt,

dẫnđường lénvượtnúi,quaảiNamQuan, tấncôngTửKinhquan(nayở trênđỉnhnúiTửKinh,huyệnDịch,tỉnhHàBắc).TônTườngchếttrận,quânNgoãThíchtiếngầntớiBắcKinh. VuKhiêmpháicáctướngchỉhuyquânsĩbàytrậnởbênngoàiCửuMôn,BắcKinh,ôngtự

mìnhchỉhuyquântrấnthủtạiĐứcThắngMôn.Khicáccánhquânbàibinhbốtrậnxong,VuKhiêmlệnhđóngcửathành,biểulộquyếttâm“khôngthắngkhôngvề”. DãTiênđemquân tớidưới thànhBắcKinh,bàibinhbố trậnởngoàiTâyTrựcMôn.Vu

KhiêmpháiĐôđốcCaoLễ,MaoPhúcThọđemquânnghênhchiến,đánhbạiquântiênphongNgoãThíchtạiphíabắcthổthànhChươngNghiMôn.Trậnđầuthắnglợi,tinhthầntướngsĩlêncao.Ngayđêmấy,VuKhiêmlạipháibinhtậpkíchdoanhtrạiNgoãThích,cứuhơn1000tùbinh. QuânNgoãThíchchuyểnhướngsangtấncôngĐứcThắngMôn.Vừamaytrờiđổmưalớn,

HữuđôđốcThạchHưởngtheolệnhcủaVuKhiêmpháimộtítquânkỵbinhđinghênhchiếnrồivờthuadụđịch.Hơn1vạnkỵbinhNgoãThíchtruykíchtớibênthành,VuKhiêmhạlệnhphảncông,quânmaiphụcđổrachémgiết,ThầnCơDoanhdùnghoảpháooanhkích.Tiềnhậugiápcông,kỵbinhNgoãThíchthảmbại,emtraiDãTiênlàBộtLachếttrận. Dã Tiên 2 trận đại bại, chuyển sang tấn công Tây TrựcMôn. Vì các cửa đều phòng thủ

nghiêmngặt,tướngsĩđồnglòng,quânNgoãThíchtấncôngkhôngnổi,lạihaotổnnhiềuquân. Ngày14/10,DãTiênlạitấncôngChươngNghiMôn.VuKhiêmpháiphótổngbinhVõHưng,

đôđốcVươngKinh,dùngquânđemsúnghoảmai làm tiênphong,quâncungđao làmhậuquân. 5 vạnquânkỵ khác củaNgoãThíchbao vây tấn côngCưDungquan (tâybắchuyệnXươngBình,tỉnhBắcNinh).LaThôngtrấngiữởđâylợidụngthờitiếtchuyểnlạnhđộtngột,lệnhquânsĩđổnướclêntườngthành,khiếnCưDungquanbiếnthànhmộttoàbăngthành,quânNgoãThíchkhôngtấncôngđược.LaThôngnhânkhiquânđịchkhôngphòngbị,xuấtthànhtậpkích,đánhbạiýđồmuốnchiếmCưDungquancủaDãTiên. CuộcchiếnbảovệBắcKinhkéodài5ngàyliền,DãTiênsợcôngthànhkhôngđược,màcòn

khôngcóđườnglui,cuốicùngnhânđêmtối,nhổtrạiluibinh.VuKhiêmquânítnhưngkiêntrìcốthủ,bảovệđượcBắcKinh. “Bấtnhượctắcnăngtịchi”

Yếuhơnđịchthìtránhgiaochiến.

BanSiêucốthủđánhluiquânNguyệtThị KhiBanSiêuđisứTâyTạng,nướcNguyệtThịtừngpháibinhgiúpđỡsứgiảnhàHánđánh

bạinướcXaSư,nênquốcvươngnướcNguyệtThịgởithưtớiBanSiêuvớiýđịnhxinlấycôngchúanhàHánlàmvợ.Khôngcóchiếuchỉcủatriềuđình,BanSiêuđãtừchốilờithỉnhcầunày. QuốcvươngNguyệtThịthẹnquáhoágiận,lệnhphóvươngchỉhuy7vạnquân,tấncôngBan

SiêuvàonămVĩnhNguyênthứhaithờiĐôngHán(năm90). BanSiêuđóngquânlạithànhSơLặcchỉcóvàingànquân,khihaytinđạiquânNguyệtThị

sẽtấncông,binhsĩđềulosợ. BanSiêuthảnnhiên,triệutậpbộhạvànói:“ThếquânNguyệtThịtuymạnh,nhưngphải

vượtThôngLĩnhởphíađông(têngọichungcủacaonguyênBạcMễNhĩvàsơnmạchCaLạtcủanúiCônLuân),đườngxangàndặm,khôngcólươngthảotiếpviện,saođánhlâuđược?Nếutacốthủtrongthành,địchkhóchịunổiđóikhát,khôngđánhcũngphảilui”. Thuộchạ củaBanSiêu theo lệnh, đemhết lương thảo của trămhọbênngoài vào trong

thành,tổchứcphòngthủ. PhóvươngNguyệtThịtựthịkiêudũnglạiỷbinhnhiều,ngàyngàytớitrướcthànhkhiêu

chiến.BanSiêuđềubỏngoàilai,chỉhạlệnhchoquânsĩcốthủ. PhóvươngNguyệtThịtấncôngmấylầnkhôngđược,dolươngthảosắphết,đànhphảichia

quânrabốnphíatìmkiếmlươngthảo. XungquanhthànhSơLặc,bốnphíađềulànơihoangdã,khôngtìmđâuralươngthảo.Thấy

tìnhhìnhbắlđầunguyngập,phóvươngNguyệtThị lòngnhư lửađốt.Khôngcòncáchnàokhác,phóvươngđànhchosứgiảmangvàngbạcchâubáutớinướcKhâuTừ(nayởhuyệnKhốXa,TânCương)đểcầuviện. BanSiêutínhtrướcđiềunày,nênsaiquânmaiphụcgiữađường,đợikhisứgiảNguyệtThị

tới,đổragiếtvàbắthếtbinhtướngNguyệtThị. BanSiêuđemđầusứgiảNguyệtThịbêutrướccổngthành,Phóvươngkinhhãi,đếnbước

đườngcùngđànhsaisứgiảcầuhoàvớiBanSiêu,xinôngchomộtconđườngđểtrởvềcốquốc. “Tiêuđịchchikiên,đạiđịchchicầmdã”

Binhđãyếumàcứcốthủsẽbịquânđịchlớnmạnhbắthết.

CôngTônTánbỏmạngvìtửthủcôthành CuốỉthờiĐôngHán,cườnghàocátcứcácnơi,quanhnămbinhlửa,nămHưngBìnhthứhai

(năm195)CôngTônTánchiếmUChâu,bịtướngKhúcNghĩacủaViênThiệuchỉhuyliênquânđánhbại,mấthơn2vạnquân,phảiluivềcốthủtạiDịchKinh(tâybắchuyệnHùng,tỉnhHàBắc). Lúcấyhạnhán,dịchchâuchâuxảyra,lươngthựcthiếuthốn,CôngTônTánphảithựchiện

kếhoạch“tíchtrữlươngthực,cốthủDịchKinh,chờthờithế”. NămKiếnAnthứba(năm198),ViênThiệupháiđạiquânbaovâyDịchKinh,CôngTônTán

biếtmìnhthếcôsứcyếu.nếuđểlâuắtsẽbịViênThiệuđánhbại.ÔngliềnpháicontrailàCôngTônTụcđếnnhờquânkhởinghĩanôngdânởHắcSơn(namTháiHànhSơn,tỉnhHàBắc)cứuviện,cònmìnhchuẩnbịđembinhphávây,tiếnvềTâySơn(TháiHànhSơn),dựavàoquânkhởinghĩaởHắcSơnđểchuyểnvềDựcChâu,cắtđứthậulộcủaViênThiệu. QuanTịnh,hộtướngcủaCôngTônTánlạican:“Naytinhthầnchiếnđấucủaquânsĩđãmất

hết,sởdĩcóthểcốthủởđây,làvìmọingườiđềulochongườithânởquê,nênmớinươngnhờngài.Nếungàirờikhỏiđây,erằngkhócókếtquả!”. CôngTônTánđãcókếhoạchđứngđắnlạinghelờicansai lầmcủaQuanTịnhmàbỏkế

hoạchphávây,quyếttâmcốthủchờviệnbinh.ĐạiquâncủaViênThiệungàycàngtớigầntoànhộquânsĩcủaCôngTốnTánđềusợ,chỉcòncáchđắpthêmthànhlũychochắcđểtửthủ. Mùaxuânnămsau,lãnhtụquânkhởinghĩaởHắcSơnlàTrươngYêncùngCôngTônTục

mang10vạnquânđếnchiviệnchoDịchKinh.Đạiquâncònchưatới,CôngTônTánnóngvộisaisứgiảtớiliênlạc,hẹnsẽđốtlửalàmhiệu,nộingoạigiápcôngđánhViênThiệu. Nàongờ,sứgiảbịquântrinhsátcủaViênThiệubắtđược.ViênThiệutươngkếtựukế,theo

đúngướchẹnmànổi lửa.CôngTônTán tưởngquânchiviệnđã tới,bènrời thànhnghênhchiếnvớiViênThiệu,trúngquânmaiphụccủaViênThiệu. CôngTônTánđạibại,vộiluiquânvàothành.ViênThiệutăngcườngtấncông,saingườiđào

địađạodướichânthànhrồichogỗvàođốt,tườngthànhđổxuống.ViênThiệutấncông.Đếnđây,CôngTônTánmớihốihậnvềviệcnghetheolờikhuyênsailầmcủaQuanTịnh,ôngbiếtngàytànđãtớibènchémhếtgiaquyếnrồi tựthiêu.ViênThiệuđánhthắngCôngTônTán,chiếm4châu:Dực,U,Tịnh,ThanhvàtrởthànhthếlựccátcứlớnnhấtTrungNguyênlúcbấygiờ. “Bấttriquânchibấtkhảdĩtiếnnhivịchitiến,bấttríquânchibấtkhảdĩthoáinhivịtrithoái,

thịvịmiquân” Khôngbiếtrõquânkhôngthểtiếnmàvẫnxuaquântiếnlên,khôngbiếtrõquânđộikhôngthể

thoáimàvẫnhạlệnhthoáilui,nhưthếgọilàtróibuộcquânđội.

ĐườngHuyềnTôngtróitayquânđội,đểmấtTrườngAn Tháng11nămĐườngThiênBảothứ14,AnLộcSơnlấydanhnghĩathảophạtDươngQuốc

Trung,chỉhuyhơn10vạnquân,tiếngầptừPhạmDươngxuống,hòngchiếmTâykinhTrườngAn(TâyAn,tỉnhThiểmTây),ĐôngkinhLạcDương(LạcDương,tỉnhHàNam). Mùng8thángChạp,AnLộcSơnchiếmHuỳnhDương,choquântiênphongđánhLạcDương.

ĐườngHuyềnTôngluônyêuvìAnLộcSơn,hoàntoànbấtngờtrướcviệcnày,ônglệnhTiếtđộsứAnTâylàPhongThườngThanhcùngHữukimngôđạitướngquânCaoTiênChichiêumộbinhmãnghênhchiến. PhongThườngThanhcókinhnghiệmtrậnmạc,saukhitớiLạcDương,chỉ10ngàyđãchiêu

mộđược6vạnquân.Nhưngquânchiêumộchưađượchuấn luyệnđãvộinghênhchiến,bịthiếtkỵcủaAnLộcSơnđánhtan,phảirútvềphíaTây,đếnngày12,AnLộcSơnchiếmđượcLạcDương. ĐểđảmbảoantoànchoTrườngAn,PhongThườngThanhvàCaoTiênChiluiquânvềthủ

tạiảiĐồngQuan(tỉnhThiểmTây),nơinàyđịathếhiểmyếu,dễthủkhócông.AnLộcSơnchưathểcôngphá. NhưngĐườngHuyềnTônglạinghelờixiểmnịnhcủagiámquântháigiámBiênLệnhThành

màghépPhongThườngThanhvàCaoTiênChivàolội“làmlòngquândaođộng,bỏmấytrămdặmđấtThiểm,ănbớtquânlương”màgiết2đạitướng. Tiếp đó, ĐườngHuyền Tông phái Tiết độ sứHà Tây LũngHữu là Ca ThưHàn làm phó

nguyênsoáibinhmã,chỉhuy8vạnquânhợpvớiquânsốcũcủaCaoTiênChi,tiếnđónglạiĐồngQuan,chờcơhộiđánhbạiquânphảnloạn. ThángGiêngnămThiênBảothứ15,quânAnLộcSơnphíatrướcbịchặntạiĐồngQuan,sau

lưngbị cắtđườngvề, lòngquânbấtan.AnLộcSơnkhông thể chờ thêm,vội xưngĐạiYênHoàngđếtạiLạcDương,vàthươngnghịvớicáctướngviệcrútluivềPhạmDương. LúeấyquyềnquânchínhtrongtriềudoTểtướngDươngQuốcTrungthaotúnghoàntoàn.

DươngQuốcTrungchỉsợCaThưHànluibinhvềTrườngAnđoạtquyềncủamình,nêntâuvớiĐườngHuyềnTônghãyhạlệnhchoCaThưHànrờiải,tấncôngquânphảnloạnnhằmlấylạiThiểmChâu,LạcDương. Saukhihaytin,CaThưHànbèntâuvớiĐườngHuyềnTông:“AnLộcSơnvốngiỏidùngbinh

nêndùngkếgiảthuadụta.Quânphảnloạntừxamàtới,lợivềđánhnhanh,quântaphòngthủ

nơihiểmyếuchờthờicơ.Nayquângiặctìnhthếquẫnbách,tựsẽrốiloạn,đếnkhiấytathừakếtấncông,chẳngcầnđánhtacũngbắtđượcAnLộcSơn”. QuáchTửNghi,LýQuangBậtcũngtâu:“NêndẫnquântớilấyLạcDương,quấynhiễusào

huyệtAnLộcSơn.ĐạiquântạiảiĐồngQuannêncốthủ,đólànơihiểmyếu,khôngnênvộitấncông”. DươnaQuốcTrungthấycáctướngphảnđối,chorằnghọliênkếtđểchốngmình,yliềntâu:

“Quầngiặckhôngphòngbị,màCaThưHànkhôngtấncông,sẽbỏlỡcơhội”. ĐườngHuyềnTôngmùquángchỉtinDươngQuốcTrung,đồngthờicũngmuốnphảncông,

nênbỏquaýkiếnđúngđắncủacáctướng,pháisứgiảtớigiụcCaThưHàntấncông.CaThưHànkhôngdámtráilệnh,đànhdẫnquânrờiảitấncông, Lúcnày,ThôiCànHựuchỉhuymộtcánhquânphảnloạnđóngtạiLinhBảo(tỉnhHàNam),

vàTâyNguyên(cáchLinhBảo50dặm).TâyNguyênphíanamdựavàonúi,phíabắccóHoàngHàngăn,ởgiữacó1đườngđộcđạodài70dặm.ThôiCànHựumaiphụcởnhữngnơihiểmyếu,chờquânCaThưHàntới. ĐầuthángSáu,haiquânsắpđánh.CaThưHàn,ngồithuyềnquansáttrậnthếquânđịch,

thấyquâncủaThôiCànHựukhôngquá1vạn,chỗdàychỗmỏng,hỗnloạnkhôngthànhtrậnthế. CaThưHàntiếnquân,chođại tướngVươngTưLễdẫn5vạnquânđi tiênphong, tướng

BàngTrungmang10vạnquânđiđoạnhậu,tựmìnhchỉhuy3vạnquânởphíabắcHoàngHà. Haihênvừagiaophong,quânphảnloạnđãcuốncờnhưmuốnbỏchạy.QuânCaThưHàn

tưởngthậtliềntruykíchtheođườngđộcđạo,đúngnhưdựđịnhcủaThôiCànHựu.ThôiCànHựulệnhquânmaiphụctrútgỗđátừtrênnúixuống,xôngrachémgiết,quântriềuđìnhchếtvôsố. Vìđườnghẻmchậthẹp,bộbinhkhólòngtácchiếnquântriêuđìnhbènđeogiápchongựa,

dùngxeđitrước,tấncôngquânđịch.ThôiCànHựulạidùngmấychụcxecỏchặnlại,sauđónổilửa,trongnháymắtlửakhóibốcmịtmù,ọuântriềuđìnhkhôngthểtiếnđược.QuântriềuđìnhlạichorằngquânAnLộcSơnvẫntậptrungtrongkhóilửa,bèndùngcungbắnloạn.Chotớichiềutốikhóilửatắthết,quântriềuđìnhmớiphátgiácrằngtrướcmặtchẳnghềcóquânphảnloạn. Lúcnày,ThôiCànHựuchokỵbinhtinhnhuệtừphíanamđánhvuhồivàosaulưngquân

triềuđình,quanquântrướcsaugặpđịch,chẳngđánhtựtan,quânsĩvứtbỏvũkhítrốnvàosơncốcvànhảyxuốngsôngHoàngHà. Quânphảnloạnthừathắngtấncông.BàngTrungthấyquântiênphongcủaVươngTưLễrút

về,chẳngđánhcũngtựtanrã,quânlínhHàBắcdoCaThưHànchỉhuythấyvậycũngtranhnhaubỏchạyvềĐồngQuan.ThôiCànHựutruykích,chiếmảiĐồngQuan.CaThưHànsợbị

ĐườngHuyềnTôngchémđầunhưPhongThườngThanh,CaoTiênChi,nênđầuhàngquânphảnloạn. TrậnĐồngQuanđạibại,TrườngAnkhógiữ,ĐườngHuyềnTôngvộibỏkinhđômàchạy,tự

lãnhchịuhậuquảnặngnềdotinDươngQuốcTrungmà“tróitay”tướnglĩnhnơimặttrận. “Bấttrilamquânchisự,nhiđồngtamquânchichính,tắcquânsĩhoặchĩ.Bấttrítamquân

chiquyền,nhiđồngtamquânchinhậm,tắcquânsĩnghihĩ.Tamquâncáihoặcthảnghi,tắcchưhầuchinạnchihĩ.Thịvịloạnquândẫnthắng”. Khônghiểu sự vụ trongquânđộimà lại can thiệp vào thì sẽ khiến tướng sĩ hoangmang;

khôngbiếtsựquyềnbiếntronglĩnhvựcquânsựmàcanthiệpvàoviệcchỉhuyquânđội,sẽkhiếntướngsĩnghingờ.Quânđộiđãhoangmanglạinghingờ,ắttaihọadocácchưhầuxâmphạmsẽtới.Thếgọilàtựlàmloạnquânmình,tựchuốclấythấtbại.

NgưTriềuÂntựlàmloạnquânmình ThángChínnămChíĐứcthứhaiđờiĐườngTiêuTông(năm757),quanquântriềuđìnhliên

tiếpđánhbại quânphản loạn củaAnKhánhTựvà lấy lại TrườngAn, LạcDương. Lúcnày,ĐườngTiêuTông lại long trọng tiếprướcĐườngHuyềnTôngvề triều,banthưởngchocáccôngthần,khôngsaibinhtruykíchquânphảnloạn,tạochochúngcơhộiphụchồilựclượng. AnKhánhTựsaukhichạytớiNghiệpThành(bắcAnDương,tỉnhHàNam),liềnthuthậptàn

binh,chiêumộquânmãđượcthêm60vạn,thếquânlạihùngmạnhnhưtrước. Quanquânphảncôngthắnglợi,mốimâuthuẫngiữaAnKhánhTựvàSửTửMinhngàymột

sâusắc,SửTửMinhtừngcólúcquihàngtriềuĐường,nhưngcảhai lạicùngnhauliênhiệpchốnglạinhàĐường, ThángChínnămCànNguyênthứnhất(năm758)ĐườngTiêuTônglệnhchoSócPhương

TiếtđộsứlàQuáchTửNghi;HàĐôngTiếtđộsứLýQuangBậtcùng9Tiếtđộsứkháctậptrungmấychụcvạnquân,thảophạtAnKhánhTự. ĐườngTiêuTônghẹphòi,đanghi,sợđịavịvàthanhthếcủaQuáchTửNghi,LýQuangBật

quálớnsẽuyhiếpmìnhnênlầnxuấtquânnày,ôngkhôngcửailàmthốngsoái,màpháicậnthầnNgưTriềuÂn-1ngườikhônghiểugìvềquânsựlàmQuândungTuyênuýsửtrísứ,9vịtiếtđộsứchỉhuymấychụcvạnquânđềuphảitheolệnhhọNgư. AnKhánhTựchỉhuy7vạnquân,tiếpchiếnvớiquanquântạiVệChâu(huyệnCấp,tỉnhHà

Nam),QuáchTửNghiđánhhạiAnKhánhTự,giếthơnbavạnquân,bứcAnKhánhTựphảibỏVệChâutháoluivềNghiệpThành. Quanquânbao vâyNghiệpThành, đồng thời chia quân tấn công và chiếm lấy các quận

huyệnlâncận,NghiệpThànhnguyngập. AnKhánhTựvội saingườiđếnLạcDương (nayở tâynamTpBắcKinh)cầucứuSửTử

Minh,chỉcầnSửTửMinhchịuxuấtquân,AnKhánhTưsẽnhườngngôihoàngđếnướcYêncho.SửTửMinhcũngsợquanquândiệtmấtAnKhánhTựthìysẽmấtđithếlựchậuthuẫn,liềndẫn30vạnquâncứuNghiệpThành. Tháng12,saukhiSửTửMinhtấncôngvàchiếmNguỵChâu,thángGiêngnămCànNguyên

thứhai,SửTửMinhtựxưnglàĐạithánhYênvương,đóngquânđợithờicơ. LýQuangBậtphântíchtìnhthếvổícáctướng:“SửTửMinhánbinhbấtđộnglàmuốnquân

talơlàcảnhgiác,sauđóythừacơtậpkích.NếutachiaquânuyhiếpNguỵChâu,SửTửMinhsẽkhôngdámkhinhxuất.NghiệpThànhhẳnsẽphảiđầuhàng,đến lúcđó ta sẽ tập trung lực

ỉượng,dễdàngđánhbạihọSử”. NgưTriềuÂn lạikhôngchấpnhậnkếsáchnày ,màhạ lệnh toànquândốcsức tấncông

NghiệpThành,bỏmặcchoSửTửMinhthừacơhànhđộng. QuanquântriềuđìnhdẫnnướcsôngtrànvàoNghiệpThành,AnKhánhTựtửthủchờcứu

viện.Vìquanquânkhôngcóthốngsoái,nênthiếusựchỉhuythốngnhất,tiếnthoáikhôngtheochiếnlược.Dođó,vâythànhmấythángmàkhônghạđược. Quanquânmệtmỏi,SửTửMinhthấythờicơđãchínmuồi,bènđemquântớicáchNghiệp

Thành50dặmhạtrại,gióngtrốngphấtcờhưtrươngthanhthế.SửTửMinhsaitrángsĩgiảlàmlínhtriềuđìnhcướpvàđốtlươngthựccủaquanquân.Quanquânthiếulương,lòngquâncàngdaođộng. TạisôngAnDươngởphíabắcNghiệpThành,SửTửMinhlậptrungquântinhnhuệtấncông

mãnh liệt,quanquânkhôngcóchủsoái,không thểphốihợpcáccánhquân,mẩychụcvạnquânmãbịnămvạntinhbinhcủaSửTửMinhđánhbạiđànhrútvềLạcDương. SaukhitiếnvàoNghiệpThành,SửTửMinhdùngkếgiếtchếtAnKhánhTựvàcáctướng

thântíncủahọAnrồithâutómtoànbộbinhlựccủaAnKhánhTự.ThángTưnămCànNguyênthứhai,SửTửMinhtựxưnglàhoàngđếĐạiYên,đổiLạcDươngthànhYênKinh. ThángChíncùngnăm,SửTửMinhtựmìnhmangquânchia4cánhtiếnxuốngphíanam,

vượtquaHoàngHà,tấncôngvàchiếmBiệnChâu,sauđóthừathắngtiếnvềphíatây. LýQuangBậtkhôngđủbinhlực,bènbỏLạcDương,luiquânvềHàDương(nayởphíađông

namhuyệnMạnhtỉnhHàNam)bỏngỏđườnglớn,nhưngdễtiếnthoái,cóthểgiámsátđượcphíasaulưngSửTửMinh.LýQuangBậtgọiđâylàthế“cánhtayvượn”. SaukhitiếnvàoLạcDương,chiếmđượcthànhtrống,SửTửMinhthấyLýQuangBậtthủtại

HàDương,bấtkỳlúcnàoycũngcóthểbịtậpkíchsaulưngvàbịcắtđứtđườngvề,bènđóngquânởphíanamBạchMãTựxâythànhtrì,đốỉđầuvớiquanquân. ThángMười,SửTửMinhnhiềulầntấncôngHàDươngđềuthấtbại,ymuốndụLýQuang

BậttớiLạcDươnghộichiến,nhưngLýQuangBậtánbinhbấtđộng,SửTửMinhbịthế“cánhtayvượn”chếngự. ThángChínnămThượngNguyênthứnhất(năm760),ĐườngTiêuTôngmuốnnhâncơhội

SửTửMinhđanggiằngcovớiLýQuangBật,hạlệnhchoQuáchTửNghimang7vạnquântừSócPhươngđếnchiếmLạcDương,nhưnglạibịNgưTriềuÂncảntrở,mấtđicơhội. ThángHainămThượngNguyênthứhai,SửTửMinhsaingườivàoTrườngAntungtinđồn

rằng:tướngsĩquânSửđánhlâumuốnvề,trêndướikhôngđồnglòng,nếuquanquângấpđánhsẽthắng.NgưTriềuÂndốtnáttinngay,nhiềulầntâuvớiĐườngTiêuTôngđểLýQuangBậtxuấtbinhphảncôngLạcDương.

LýQuangBậttâurằng:“Thếgiặcđangmạnh,khôngthểtiếncông”.NgưTriềuÂnvuchoLýQuangBậttộimuốnlàmloạn. CốHoàiÂnlàSócPhươngTảsươngbinhmãsứ,cóhiềmkhíchvớiLýQuangBậtcũngphụ

hoạthêm:“NayđãđếnlúccóthểlấyđượcĐôngKinh”.ĐườngTiêuTôngnghelời,lệnhchoLýQuangBậtphảixuấtkích.LýQuangBậtphảinghelệnh,hẹncùngcáccánhquântấncôngLạcDương,NgưTriềuÂncũngxuấtbinhcùnglúc. QuanquânđánhnhauvớiquântiênphongcủaSửTửMinhtạinúiMangởphíatâybắcLạc

Dương.LýQuangBậtđềnghịdựavàonúibàytrận,NgưTriềuÂnkhôngnghe,chỉmuốnbàibinhbốtrậnởđồngbằng.LýQuangBậtnhẫnnạigiảithích:“Nếutadựavàonúicóthểtiếnthoáinhưý.Nếubàỵtrậntrênđồngbằng,chẳngmaythấtlợithìnguyhiểmchotoànquân,SửTửMinhlàtướngthiệnchiến,tachớkhinhthị”.Nóirồiônghạlệnhchođạiquândựavàonúikếttrận.Nhưngđạiquânvừahànhđộng,NgưTriềuÂnquát:“Khôngcólệnhcủata,cấmkhôngđượctựýhànhđộng”. SửTửMinhthấytrậnthếcủaquanquânrốiloạnhènthừacơtấncông.

Quanquânđạibại, tửthươngmấyngànngười.SửTửMinhthừathắngchiếmHàDương,

HoàiChâu(TẩmDương,tỉnhHàNam).Trongcuộcchiếnnày,quanquânchiếmưuthếtuyệtđối,nhưngtoànthua,vìngườicầmquânkhônghiểuviệcquân,khôngbiếtdùngngườinêncuốicùngthảmbại. “Tríkhảdĩchiếndữbấtkhảdĩchiếngiảthắng”

Ngườibiếtđánhđượchaykhôngcóthểgiànhthắnglợi.

ACốtĐảthiệnchiếndùngítthắngnhiều NướcLiêutừNgũĐạitớiBắcTốngluônlàmộtcườngquốcphươngbắc,cùngtồntạivớicác

nướcTrungNguyên.TừkhiTốngĐạoTônglênngôi,nướcLiêungàymộtsuyyếu.Năm1101,cùngnămkhiTốngHuyTôngkếvị,ThiênTộđếnGiaLuậtDiêuHỉcũngkếvịngaivàngnướcLiêu.ThiênTộđếhoangdâmvôđạo,ngàycàngápbứcbóclộtcáctộcdânmìnhcaiquản. TộcNữChânbịápbứcnặngnhất,cưtrútạiBạchSơnHắcThủy(địakhuhànhchínhĐông

Bắc),mỗinămphảitiếncốngvàngbạcchâubáungựavà“HảiĐôngThanh”chonướcLiêu.HảiĐôngThanhlàmộtgiốngchimưng,sinhsốngtạimiềnduyênhảiNhật.NgườiNữChânmuốncóđượcHảiĐôngThanhphảiluônchiếnđấuquyếtliệtvớicácbộlạckhác. Mỗinăm,sứthầnnướcLiêutớiđòicốngvậtđềumuốncómỹnhânhầuhạ,ngaycảphụnữ

cóchồngcũngphảitớiphụcdịch.NgườiNữChânvôcùngoánhận. NămChínhHoàthứbađờiTốngHyTông(năm1113),NữChânTiếtđộsứÔNhãThưbệnh

chết,emtraiônglàACốtĐảlênthay. NămChínhHoàthứtư(năm1114),ACốtĐảmộtmặtpháingườidòlathựchưtriềuLiêu,

mặtkháctriệutậpcácbộlạcsởthuộclạixâydựngthànhlũy,trấngiữnơihiểmyếu,chếtạobinhkhí,tăngcườngchuẩnbịchiếntranh. VuaLiêubiếtACốtĐảđangchuẩnbịchốnglạimình,lệnhchothốngsoáiTiêuThácBốcGia

đóngquântrấngiữchâuNinhGiang(đôngnamCátLâm,PhùDư)đềphòngbấttrắc. ACốtĐảnóivớitướngsĩ:“Chúngtanêntấncôngtrướcđểchiếmthượngphong”.Ôngtập

trunghơn2500quânmãtiếnvềphíachâuNinhGiang.KhiquânsắptớibiêngiớinướcLiêu,ACốtĐảpháibộ tướng làTôngCánđốc thúcbinhsĩmauchóngvượtquahào lũyquânLiêudựnglên.ACốtĐảvừadẫntoànquânvượtquahàolũythìtaongộvớiquânBộtHảicủaLiêu.QuânBộtHảiđánhmạnhvàocánhtráiquânTôngCán,TôngCánkhôngđịchnổi,từtừthoáilui. ACốtĐảlệnhchocáccungthủbắntênyểmhộchoTôngCán.TướngLiêulàGiaLuậtSắc

Thựcbỗngngãngựa,thuộchạcủayxônglêncứu. ACốtĐảdùngtênbắnchếtthuộchạcủaGiaLuậtSắcThựcvàbắnbịthươngGiaLuậtSắc

Thực.KỵbinhquânLiêuxôngtớiđềubịbắngục,GiaLuậtSắcThựcnhổtênmàchạy,cáccungthủbắnđuổi,GiaLuậtSắcThựcchếtdướitrậnmưatên. QuânLiêumấttướngnhưrắnmấtđầu,tranhnhaubỏchạy.ACốtĐảhạlệnh:“Giếthếtquân

địch”.QuânLiêuđạibại.ACốtĐảthừathắngtiếncôngvàvâyhãmchâuNinhGiang.

Lúcnày,ThiênTộđếcủanướcLiêuđangđisănởKhánhChâuthuộcvùngtâybắcThượng

Kinh,khôngbiếtquânNữChântiếncông,khihaytinchâuNinhGiangthấtthủ,mớiđiều7000quânđếnđóng tại XuấtHàĐiếm (tâyhuyệnTriệuNguyên, tỉnhHắc LongGiang). XuấtHàĐiếmởphíabắcsôngÁpTử,haibênđốìđầunhau.Tháng11,AcốtĐảnhânkhiđêmtốimangquânvượtsôngÁpTử,tậpkíchquânLiêu,giànhthắnglợi. SautrậnđánhbạiquânLiêutạiXuấtHàĐiếm,lựclượngACốtĐảcàngmạnh,cácbộlạcở

phíabắcnướcLiêuđềutheohàngNữChân.ACốtĐảmuốnthiênhạquiphụcnênnămTốngChínhHoàthứnăm(năm1115)nhằmTếtNguyênĐánlênngôihoàngđế,lấyquốchiệulàĐạiKim,đổiniênhiệulàNguyênThụquốc. Saukhilênngôi,ACốtĐảxuấtquântiếnđánhÍehChâu(nayởphíađôngbắcCátLâm,Nông

An).QuânLiêubỏthànhrútvềphủHoàngLong. VuaLiêuhaytinbènpháiĐôthốnghànhquânlàGiaLuậtNgạcNhĩĐamang20vạnkỵbinh,

7vạnbộbinhtậpkếttạithànhĐạtLỗCổ(đôngnamXuấtHàĐiếm)chờquânKimtấncôngphủHoàngLongthìđánhtậphậuvàochâuNinhGiang.ACốtĐảbiếttin,tậptrungbinhlựcvềthànhĐạtLỗCổnghênhchiến. QuânKimđếnĐạtLỗcổ,ACốtĐảthấyquânLiêuđóngrảiráckhắpnơi,tinhthầnủrũ,bèn

nóivới thuộchạ rằng: “QuânLiêunhiềunhưng lòngquân rối loạn, thấyquân tađếnđã tựkhiếpsợ,chúngtahãynắmlấycơhộinàymàtấncông”. Liềnđóôngtruyềnlệnhchocáctướngbàytrậntrêncaonguyên,lệnhchoTôngHùngmang

kỵbinhtiếnđánhvàosườntráiquânLiêu. TôngHùngchỉhuykỵbínhtấncông,quânLiêuởsườntráiđịchkhôngnổiphảitháochạy,

nhưngsườnphảivẫnngoancườngchốngcự.TôngHùngbèndùngtoànlựctấncôngsườnphảiđánhtanquânLiêu,rồitruykích,baovâydoanhtrạiquânLiêu.Sángsớmngàythứhai,quânLiêuphávâymàchạy.ACốtĐảtruykích,giếtsạchquânLiêu. Tháng8,ACốtĐảlạitiếnquântớiphủHoàngLong.ACốtĐảthấyphủHoàngLongthànhtrì

kiêncốlạicótinhbinhtrấngiữ,nênhạlệnhvâymàkhôngcông.Tháng9,quântrongthànhmấthếttinhthầnchiếnđấu,quânKimđánh1trậnđãhạđượcthành. ThiênTộđếđượctinphủHoàngLongthấtthủthìvôcùngsợhãi,tháng11,vuaLiêuđích

thânchỉhuy70vạnđạiquânphânbalộ,tiếntớiphủHoàngLongcôngkíchquânKim. ACốtĐảthấyThiênTộđếđíchthânchỉhuyđạiquânthìcốthủkhôngra.Sauvàingàyquân

KimbắtsôngđượcmộtviênquancủaLiêu,biếttinsaukhiThiênTộđếxuấtchinh.GiaLuậtTrươngNôđịnhmưuphản,ThiênTộđếbắtđầuluibinh.ACốtĐảxuaquântruysát. KhiquânKimtớiHộBộĐápCương,ACốtĐảnói:“Địchnhiềutaít,khôngthểchianhỏquân

ra.TathấybinhmãquânLiêu,trungquânmạnhnhất,Liêuchúaắtởtrongđó,chỉcầnđánhbại

cánhquânnàythìcóthểthắnglợihoàntoàn”. Vìthếônglệnhchohữuquântấncông,tảquânhợpcông.TrungquâncủaLiêuvừathua,3

quânđãrốiloạn,quăngvũkhímàchạy. Sautrậnnày,ThiênTộđếmấthếtlựclượngthảophạtACốtĐả.QuânKimcàngđánhcàng

hăng,chỉvàinămsauchiếmđượcĐôngKinh,ThượngKinh,chiếmlĩnhmiềnđôngbắc. "Thứcchúngquảchidụnggiả,thắng”

Biếtđượccáchdùngbinhnhiềuítkhácnhau,thìcóthểgiànhthắnglợi.

VươngTiễndiệtnướcSở VươngTiễnlàmộtdanhtướnggiỏicủaTầnsauthờiChiếnQuốc,trongcácchiếndịchlớn

nhỏkhiTầnthôntínhTamTấn(Hàn,Triệu,Nguỵ),VươngTiễnlậpnhiềuchiếncôngnổidanhvềcáchdùngbinhlấyítthắngnhiềunênđượcTầnvươngChínhrấttrọngdụng. Nămthứ21TầnvươngChính(226trướcCôngNguyên)TầnchuẩnbịđánhSở.Tầnvương

ChínhhỏitướngquânLýTín:“TấncôngSởcầnbaonhiêubinhmã?”,LýTíntướngtrẻ,háothắng,đáp:“Cần20vạnlàđủ”.TầnvươngChínhlạihỏicâunàyvớiVươngTiễn,VươngTiễnđáp:“Sởlànướcmạnhmàchỉdùng20vạnquânắtthấtbại.Theothầnphảicó60vạnmớiđủ”.Tầnvươngthanthầm:“VươngTiễngiàrồi!” TầnvươngliềnphongLýTínlàmđạitướng,MôngĐiềmlàmphótướng,chỉhuy20vạnbinh

mãđánhSở.VươngTiễnthácbệnhvềquêdưỡnglão. Nămthứ22thờiTầnVươngChính(225trướcCôngNguyên),LýTíntấncôngvàchiếmBình

Dư,toànquânđềuhứngkhởi. Sởvươngđượctin,phongHạngYênlàmđạitướngchỉhuy20vạnquân,cùngtiếnbằnghai

đườngthủy,bộchặnđánhLýTín.Khigiaochiến,bảylộbinhmãdoHạngYênmaiphụccùngđánhúp,LýTínbạitrậnhỏchạy. HạngYêntruysátmấyngàyđêm,quânTầnthươngvongvôsố.MôngĐiềmtâulạitoànbộ

tìnhhìnhcuộcchiếnchoTầnVươngChính.TầnVươnghốihậnvìkhôngnghelờiVươngTiễnnênđíchthânđếngặpVươngTiễnvànói:“Quảnhânkhôngnghetướngquân,LýTínquảnhiênlàmnhụcuydanhnướcTần.NaynghenóiquânSởtừphíatâykéotới,tướngquântuybệnh,lẽnàolạinhẫntâmkhônggiúpquảnhân”.VươngTiễntừchối,TầnVươngthỉnhcầumấylầnnữa,VươngTiễnnói:“Nếuđạivươngthựcmuốnhạthầncầmquânthìphảicấpđủ60vạnbinhmãmớiđược”. Tầnvươnghỏivìsaocầndùngnhiềuquânnhưvậy,VươngTiễnđáp:“Dùngbinhnhiềuhay

ítđềuphảitheotìnhhìnhthựctế”.TầnVươngChínhđồngý,phongônglàmđạitướngquân,giaocho60vạnquânchinhphạtSở. NămTầnvươngChínhthứ23(năm229trướcCN)VươngTiễnchỉhuy60vạnquân,thếnhư

chẻtre,chiếmmộtvùngrộnglớncủaSởtừTrần(HoàiDương,tỉnhHàNam)chotớiBìnhDư.SởvươnghuyđộngtoànbộbinhmãtrongnướcchốngTần. VươngTiễnđóngquân,doanhtrạidàihơn10dặm,cốthủkhôngra,HạngYênngàyngàysai

người khiêu chiến,Vương Tiễn không ra đánh. Hạng Yên nghĩ: “Vương Tiễn già rồi nên sợ

khôngrađánh”. VươngTiễnlocảithiệnbữaănchobinhlính,chohọnghỉngơi,cùngănuốngchungvớihọ.

Cáctướngcảmđộng,luônxinchiếnđấu,nhưngVươngTiễnkhôngnóigì. Cứthếgiằngcomấytháng,quânSởmỏimệt.VươngTiễnhạlệnhtấncông.QuânSởbịđánh

bấtngờ,hốthoảngứngchiến.QuânTầndưỡngbinhtrămngày,dùngbinhmộtgiờ, lấymộtđịchmười,quânSởtanrã. QuânSởbỏchạy,quânTầnliêntụctruyquét,đếntậnKỳNamgiếtchếtHạngYên.Chẳng

baolâusau,tấncôngvàokinhđôThọXuâncủaSở,bắtsốngSởvương,phếlàmthứdân. “Thượnghạđồngdụcgiảthắng”

Toànquânđồnglòngnhấttríthìgiànhđượcthắnglợi

QuânHánđồnglònggiữvữngSơLặc MùađôngnămVĩnhBìnhthứ17đờiĐôngHán(năm74)MinhđếLưTrangpháiPhụngxa

ĐôuýĐậuCố,KỵĐôuýLưuTrương,PhòmãĐôuýCảnhBỉnhchinhphạtnướcXaSưởTâyVực(thuộchaihuyệnThổLỗPhiênvàCátLâmTátNhĩtỉnhTânCương). ThángBanămVĩnhBìnhthứ18,HungNôsaiTảLộcLãivươngmang2vạnkỵbinhtậpkích

nướcXaSư.CảnhCungsaiTưMãmang300quânđinghênhchiến,vìquânsốquáítnênbịHungNôđánhbại,giếtsạch. HungNôthừathắngtấncông,giếtchếtHậuvươngAnĐắc,baovâythànhKimBồ.

CảnhCungcốthủtrongthành,dùngtênđộcbắnranhưmưa.QuânHungNỏtrúngtênđộc,

vếtthươngbỏngrát,thịtdarơitừngmảng,kinhhãi,ngỡlàlênthần.Vừahaytrờiđổmưato,HungNôđànhluiquân. ĐểphòngbịHungNôtấncôngnữa,CảnhCungrờiquânđếnthànhSơLặc,cạnhđócómột

consuốilớn,vàtăngcườngphòngbị. ThángBảy,HungNôquảnhiênlạikéotới,chúnglấpkínkhesuốihòngcắtđứtnguồnnước

cungcấpchothànhSơLặc.CảnhCungđíchthânchỉhuyquânsĩđàogiếnglấynước,nhưngđàosâugần20trượngvẫnkhôngcónước,binhsĩvìquákhátđànhlấynướcđáingựamàuống. CảnhCungkhôngnảnlòng, tiếptụcsaingườiđàogiếng,chẳngbao lâuđãcónướcdùng,

CảnhCunglệnhchoquânlínhmangnướcđổrangoàithànhchongườiHungNôthấy,ngườiHungNôrấtngạcnhiên,ngỡrằngquânHáncótướngnhàtrờigiúpđỡ,nênlạisợhãiluiquân. Tháng11quânHungNôdoYênKỳ,QuiTừtấncông,giếtchếtTrầnMục,BắcHungNôsai

quânvâycôngQuangSungtạithànhLiễuTrung,quânđộicủanướcXaSưvốnđãquihàngnhàHánnaycũnglàmphản,câukêtvớiHungNôvâyđánhCảnhCung. Lúcấy,doHánNinhđếbănghànênquântiếpviệnđếnchậm.Trongtìnhthếhiểmnghèo

này,CảnhCungvẫnbìnhtĩnh,độngviênbinhlínhcốthủthànhSơLặc. Mấythángtrôiqua,việnbinhchưatớimàlươngthựctrongthànhđãcạn,binhlínhluộcda

lấytừcungnỏraănchođỡđói.VìCảnhCungđồngcamcộngkhổvớihọnênbinhlínhdùkhổđênđâucũngkhôngmộtlờioánthán,trêndướimộtlòngquyếttửthủthành. HungNôĐơnVu phát hiện binh lính trong thành ngày càng ít đi, nên phái sứ giả sang

khuyênCảnhCungđầuhàng,sẽphongcholàmBạchỐcvươngvàđemcongáimìnhgảchoCảnhCung.

CảnhCungchémđầusứgiảHungNô,biểulộquyếttâmthàchếtkhôngđầuhàng.

HungNôĐơnVutứcgiận,tăngcườngbinhlực,tấncôngthànhSơLặc.ThànhSơLặcnhỏbé

tuysắpsập,nhưngCảnhCungvàbinhlínhvẫnkiêncườngchiếnđấu,quânHungNôvẫnchưachiếmđượcthành. ThángGiêngnămKiếnSơthứnhấtHánChươngđế,việnbinhcủatriềuđìnhđãtới, thấy

tướngsĩtrongthànhquầnáoráchrưới,thânhìnhtiềutuỵ,ainấyđềurơinướcmắt.CảnhCungdẫnquântheoviệnbinhrờiSơLặc,khiluivềtớiNgọcMônquan,toànquânchỉcòn13người. TrungLangtướngTrịnhChúngdângthưlênHánChươngđế,đềnghịvuabanthưởngcho

cảnhCungvàcácthuộchạcủaông.HánChươngđếphongCảnhCunglàmKỵĐôuý,cácbinhsĩkhácđềuđượcphongthưởng. “Dĩnguđãibấtngugiảthắng”

Ngườibiếtlấymìnhcóchuẩnbịkỹđốiđịchvớiquânthùkhôngchuẩnbị,cóthểgiànhthắng

lợi.

LâmTắcTừlấychuẩnbịđánhkhôngchuẩnbị,thắngquânAnh Từđầuthếkỷ19,thựcdânAnhcâukếtvớiquanlạihủbạitriềuThanh,chuyểnrấtnhiều

nhaphiếnvàoTrungQuốc,đầuđộcnhândân,cướpđoạttàinguyên. TổngđốcHồQuảnglàLâmTắcTừ,dangthưlênhoàngđếĐạoQuang,nóirõtáchạicủanha

phiến.ĐạoQuangđếlệnhLâmTắcTừlàmkhâmsaiđạiIhầnđếnQuảngChâuđiềutravàcấmnhaphiến. ThángBanămĐạiQuangthứ19(năm1839),LâmTắcTừđếnQuảngChâu,vớisựgiúpđỡ

củatổngđốcLưỡngQuảnglàTrịnhVĩnhTrinh,ralệnhđiềutravàcấmnhaphiến,côngviệcthuđượchiệuquảtốt,rồihủynhaphiếnởHổMôn.NhưngLâmTắcTừbiết,ngườiAnhsẽdùngưuthếquânsựđểuyhiếp.Vìvậyôngbắttaychuẩnbị. DoÁoMônlànơingườiphươngTâytụhội,đãbịngườiBồĐàoNhachiếm,LâmTắcTừcho

ngườiđếnÁoMônmuabáochícủaphươngTâyđểtheodõitìnhhìnhmớinhất.Ônglập1vănphòngởQuảngChâu,chuyêndịchnhữngtàiliệuvềchínhtrị,lịchsử,địalýthếgiớivàsoạnthànhcácsáchnhư:“HoaSưDiNgôn”,“TứChâuChí”... Quacáctàiliệunày,LâmTắcTừphầnnàonghiêncứucóhệthốngvềưukhuyếtđiểmcủa

ngườiAnhtronglĩnhvựcquânsựđểđặtrachiếnlượcchiếnthuậtthíchứngvớitìnhhình. Nhằmvàođặcđiểmđịchmạnhtayếu,LâmTắcTừđềraphươngchâmchiếnlượclà“Lấy

thủlàmcông,dưỡngquântamạnh,đánhquânđịchmệt”.Ôngtổchứclựclương,bốtríphòngvệ,trưngtậpthuyềnbè,chỉnhđốnthủyquân.CònAnhcũngtăngcườngkếhoạchxâmlược. Tháng11nămĐạoQuangthứ19,AnhyêucầunhàThanhchongườiAnhcưtrútạiÁoMôn.

LâmTắcTừbiếtđâylàhànhđộngcheđậymưuđồxâmlượcnêncựtuyệt.Ônglệnhcho10chiếctàuAnhphảirờikhỏiLãoVạnSơn(nayởhuyệnTrungSơn,tỉnhQuảngĐông). TàuAnhrờikhỏiLãoVạnSơn,nhưngvẫnquanhquẩnởvùngduyênhải,chờcơhộiđột

nhập.LâmTắcTừbànbạcvớiQuanThiênBồi,tướngchỉhuythủybĩnh:“NếukhôngtrụcxuấttàuAnhsẽđểlạihậuhọa,cầnhànhđộngtriệtđể”. ThángGiêngnămĐạoQuang20(1840),dướisựchỉhuycủaLâmTắcTừ,vàomộtđêmtối

trời,nhânkhithủytriềuxuống,thủyquânchialàm4lộ,tấncôngtàuAnh.NgườiAnhkhônghềđềphòng,bịtâpkíchbấtngờ,vôcùnghoảngsợ,thủyquânthừacơthiêuhủy23tàu,rấtnhiềungườiAnhbịchếtđuối,cáctàucònlạivộivãbỏchạy.

ThángTưnămđó,Anhchohơn30chiếnthuyềnxâmphạmbờbiểnQuảngĐông,dùngđạihácbắnvàocácthuyềnđánhcávàcưdânmiềnduyênhải.LâmTắcTừđềrakếhoạch“dùnghoảcôngđốtcháychiếnthuyềnAnh”vàtuyểnchọnnhữngtướngsĩthủyquânưutúđểhuấnluyện. Mộtđêmtháng5,thủyquânTrungQuốcđùnghỏathuyềntiếnsáthạmđộiAnh.QuânAnh

đangngủsay.Quânsĩnhanhchóngtrèolêntàugiặc,châmlửađốt,hơn10chiếnthuyềnđãbốccháy,binhlínhAnhhoảngloạntháochạy.Thủyquânlạidùnghỏathuyềntấncông10chiếnhạmkháccủaAnhởngoàivùngbiểnKimTinhMôn,LãoVạnSơn. VớisựchỉđạođúngđắncủaLâmTắcTừ,quândânQuảngĐôngtíchcựcphòngbị,anhdũng

chiếnđấu,khiếnquânAnhkhôngdámxâmphạmvùngduyênhảiQuảngĐông. “Tướngnăngnhiquânbấtngưgiảthắng”.

Tướngsoáigiỏimàkhôngbịvuakiếmchế,cóthểthắng.

CamMậuướchẹnvớívuatrướckhixuấtbinh Nămthứ7ChuNoãnvương,TầnVõvươngpháiTảthừatướngCamMậuđisứnướcNguỵ,

ướchẹnvớiNguỵTươngvươngcùngcấtbinhđánhHàn,choHướngThọlàmphósứ.CamMậuvốntàitríhơnngười,đưựcTầnHuệvươngyêu,phonglàmtướng. TrongcôngcuộcbìnhđịnhHánTrung,ôngđãcórấtnhiềucônglao.SaukhiTầnHuệvương

chết,TầnVõvươngkếvị.ThụcHầuquânthừacơlàmphản,VõvươngsaiCamMậumangquânvàodẹp.Dẹpxongtrởvề,CamMậuđượcphonglàmTảthừatướng.LầnnàyTầnVõvươnglạipháiCamMậuđisứ,đặthếthivọngvàoông. CamMậutớikinhđôĐạiLươngnướcNguỵ.SaukhicùngNguyTươngvươngthươnglượng

xongviệcthảophạtnướcHàn,ôngnóivớiphósứHướngThọ:“ÔnghãyvềtrướcbáochođạivươnghayNguỵvươngđãđồngýcùngTầnphạtHàn,nhưngtôilạimuốntakhôngphảinhọcsứctấncôngHàn”. TầnVõvươngsaukhingheHướngThọbáocáocảmthấykhóhiểu,bènthânchinhđếnTức

Nhưỡng(địadanhcủaTần)gặpCamMậu,hỏirõnguyêndo.CamMậuđáp:“TầnvàNguỵcáchnhauquáxa,đườngsáxaxôihiểmtrở,tácchiếnxangàndặmthựckhólắmvậy”. TầnVõvươngkinhngạc.KhiCamMậuvàoThụcdẹploạnsoracòngiankhổhơnphạtHàn

gấpbộimàchưahềngheCamMậuthankhó,saohômnayôngtanóivậy,hẳnphảicóthâmý.CamMậunói:“Thầncómộtcâuchuyệnmuốnkểchođạivươngnghe.Xưakia,TăngSâmlàhọctròKhổngPhuTử,khicònnhỏ,nướcLỗcóngườicùnghọtêngiếtngười.CóngườiđibáochomẹcủaSâmbiết,mẹSâmkhôngtin,thảnnhiênngồidệtvải.Mộtlúcsaulạicóngườiđếnnói:“TăngSâmgiếtngười!”MẹSâmvẫnkhôngtin,thảnnhiênngồidệtvải.Sauđóngườithứbabướcvàonói:“TăngSâmgiếtngười!”.MẹSâmhoảngsợquẳngcảthoimàchạy.NgườicóđạođứcnhưTăngSâmchỉvìcóbangườinóiônggiếtngườimàđếnngaycảmẹôngrấthiểuconcũngphảinghingờ.NaythầnđạođứcchẳngbằngTăngSâm,màđạivươngtínnhiệmthầncũngchẳngbằngmẹtincon,trongtriềuquyếtkhôngchỉcóvàibangườinghingờthần,chỉeđạivươngsẽ...” TầnVõvươngnói:“TachẳngphảilàmẹTăngSâmnênsẽkhôngnghenhữnglờisàmtấu”.

CamMậuchỉcườirồilạikể:“Nămxưa,NguỵVănhầulệnhchoNhạcDươngmangquântấn

côngnướcTrungSơn,banămmớichiếmđược.KhiNhạcDươngtrởvềluậncông,NguỵVănhầubèngiaochoNhạcDươngmộtcáihòm.Mởraxemchỉthấybêntrongtoànnhữngsớtấucủaquầnthầngièmphaôngsuốt3nămqua. NhạcDươngchợthiểura,khấuđầuquìlạynói:“Thắnglợilầnnàychẳngphảidocôngcủa

thần,màtoànnhờsựgiúpđỡcủađạivương!”. CamMậutiếp:“NaythầnlĩnhmệnhphạtHàn,nếuđạivươngtinlờicácđạithầntrongtriều,

giữađườngbỏdở,chẳngnhữngđạivươngphụlòngNguỵvươngmàngườiHànsẽoánhậnthần”.TầnVõvươngnói:“Ngươiantâm,taquyếtkhônglàmthế”.ĐểkhiếnCamMậuanlòng,TầnvươngcònlậpđàntếtrờiởTứcNhưỡng.SauđóđemtoànbộgiaquyếncủaCamMậuvàocung.LúcấyCamMậuthựcsựantâm... KhiCamMậuchỉhuyđạiquânxuấtchinh,Tầnvươngđitiễnnói:“Ngươicứanlòngmàđi,

tasẽkhôngkiềmchếđâu”. LiênquânTầnNguỵhợpvâyNghiDươngcủaHàn,đánhhơnmộtthángmàchưahạđược,

trongtriềuTầnnổilêndưluậnphỉbáng,hoàinghi.Tầnvươngchỉcườikhôngnói. 3thángtrôiqua,CamMậuvẫnchưahạnổithànhNghiDương.QuânHàncốthủtrongthành

đánhbạicáccuộctấncôngcủaliênquânTầnNguỵ.NghiDươnglànơitrọngyếucủaHàn,binhnhiềulươngđủ.CamMậubènthayđổichiếnlược,vâymàkhôngđánh,chờthờiđợibiến. Tạitriềuđình,vuaTầnbắtđầulolắng.LúcnàyHữuthừatướngThưLýTử,CôngTônThích

cũngcólờigièmphaCamMậu. ĐợihơnnămthángvẫnkhôngcótinCamMậuthủthắng,TầnVõvươngtiếpnhậnýkiếncủa

quầnthần,hạchiếuthưlệnhchoCamMậuluibinh. CamMậunhậnđượcchiếuchỉ,khôngvộibãibinhmàchosứgiảmangthưvề,trongthư

nhắctớilờithềướctạiTứcNhưỡng,Tầnvươnghiểura,khôngbãichiếuchỉ,màcònchoquânchiviệnCamMậu. CamMậucóthêmviệnbinh,đíchthânxuấttrậnchỉhuychiếnđấu.CuốicùngcôngpháNghi

Dương,giànhthắnglợi.HànvươngthấyquânTầnthếthịnh,đànhpháiThừatướngTrọngXỉcầuhoàvớiTần.CamMậubãibỉnhtrởvề,TầnVõvươngcàngtínnhiệmông. “Tribỉtrikỷ,báchchiếnbấtđãi”

Biếtngườibiếtta,trămtrậnkhôngthua.

HànTínbiếtngườibiếtta,bìnhđịnhTamTần ThángHainămHánCaoTổthứ1(206trướcCôngNguyên)HạngVũtựxunglàTâySởBá

vươngđóngđôtạiBànhThành(TừChâu,tỉnhGiangTô),đồngthờiphongvươngcho18chưhầu.PhongchoLưuBang làmHánTrungvương, caiquảnBaThục,HánTrungxaxôi,đemQuanTrungphongchobahàngtướngcủaTamTầnlà:ChươngHàm,TưMãHânvàĐổngẾnhằmkềmgiữkhôngchoLưuBangtiếnvềphíađông. SaukhiHạngVũphongvươngchocácchưhầu,HànTínbỏSởtheoHán,cùngLưuBangđến

NamTrịnh.TuyđượcĐằngCôngHạHầuAnhvàthừatướngTiêuHànhiềulầntiếncử,HànTínvẫnchỉlàm1chứcquannhỏlàTrịtúcĐôuý.HànTínbènbỏđitìmđườngkháctiếnthân. TiêuHàhaytinHànTínbỏđi,liềnvộiđuổitheomàkhôngkịpbáochoLưuBangbiết,Tiêu

HàđuổimấychụcdặmmớitheokịpHànTín,TiêuHànói:“HánvươnglàngườitrọngnhântàihãyđểtatiếncửngươivớiHánvươnglầnnữa,hãychờthêmvàingàyrồicóđicũngchẳngmuộn”.HànTínthấyTiêuHàthànhkhẩnmớitheoôngtavềNamTrịnh. LưuBangtheoýTiêuHà,dựngđànbáitướngrồiđíchthânlênđàncửhànhnghithứcbái

HànTín làmđại tướngvàtruyền ỉệnhchohaquân:“Kẻnàokhinhthị tướngquân, làmtráimệnhlệnhsẽxửphạttheoquânpháp”. Nghithứchoàntất,LưuBanghỏi:“Tiêuthừatướngmấylầnliếncử,hẳntướngquâncódiệu

kế?”.HànTínnói: “Đạivươngmuốntranhthiênhạ, thửtự ỉưựngmìnhcódũngmãnhbằngHạngvươngkhông?”.LưuBanglặngthinhhồilâuđáp:“Takhôngbằng”. Hàn Tín nói: “Thần cũng thấy vậy. Hạng vương quátmột tiếng, cả ngàn người kinh sợ,

nhưngykhôngbiếtdùngngười,cũngchỉlàcócáidũngcủakẻthấtphu.Dùcóngườilậpđượccônglớnđángphongtướcvị,ycũngkhôngchịu”. “Hạngvươngkhôngdựngđô tạinơidễ công thủnhưQuanTrung,màđóngđô tạiBành

Thành,lạiphongvươngchưhầutheothânsơ,tướngsĩrấtbấtbình.QuânSởđitớiđâucướpcủagiếtngườitớiđó,trămhọbịbứcphảiquiphục.HạngvươngdanhlàmBávương,thựcmấtlòngngười,vìvậythếlựcsẽmauchóngsuyyếu”. “HạngvươngphongvươngchoHàm,Hàn,Ế,họđềulàhàngtướngcủaTần,nămxưaHạng

vươnggiếthơn20vạnhàngbinhcủaTần,chỉcó3ngườinàymaymắnsốngsót,dânTầnthảyđềuoánhậncảbangườiấy”. “Màđạivươngtừkhitớiđây,phếbỏphápluậthàkhắccủaTần,dânTầnthảyđềuquiphục.

Nếuđạivươngcấtbinhtiếnvềđông,phátcáothịthìcóthểbìnhđịnhđượcTamTần”.

LưuBangvôcùngmừngrỡliềnquyếttâmđôngchinh.Từđótrởđi,HànTínngàyđêmhuấnluyệntướngsĩ,đíchthântruyềnthụcáctrậnpháp,chẳngbaolâuquânHánbinhlựcngàymộtmạnhmẽ,tinhthầnchiếnđấutăngcao. Lúcấy,cáctướngcủaHạngVũlàĐiềnVinh,TrầnDưtừnglậpcônglớntrongchiếntranh

thảophạtTầnnhưngkhôngđượcphongvươngnênrấtbấtmãn,vàothángNămnămHánCaođếthứ1cảhailàmphản.HạngVũvộicấtbinh,trướchếttấncôngĐiềnVinh-đangtựxưnglàTềvương. LưuBangthấythờicơđãtới,đíchthândẫnđạitướngHànTín,thốnglĩnh10vạnquânngầm

rờiCốĐạo,tậpkíchđấtUng. TrungtuầnthángTám,quânHánđãlớiTrầnThương(đôngBảoKê)ChươngHàmcảkinh,

vộimangquânứngchiến. QuânHánxaquêđãlâunênvừatiếpchiếnliềnliềumìnhxônglên.QuâncủaChươngHàm

phầnlớnlàdânđầtTần,vẫnchưanguôihậncũvớiHạngVũnênbỏvũkhítháochạy. ChươngHàmcùngtànquânrútvềthủởHiếnChi.QuânHánbắcthangcôngthành,Phàn

Khoáidẫnquânđiđầu,chémgiếtquângiữthành.ChươngHàmvộibỏthànhchạyvềPhếChâu,kinhđôđấtUng,HànTínkhôngđểmất thời cơ, pháiChuBột,QuanAnh công chiếmHàmDương,cắtđứtđườngluivềphíađôngcủaChươngHàm,sauđócấtbinhvâycôngPhếChâu. PhíatrướcmặtPhếChâulàsôngVịThủy,HànTínlệnhchoPhànKhoáichặndòngchảytại

hạlưu,nướcsôngdânglênngậpthành,ChươngHàmthấynguyvộirờicửabắcmàchạy.HànTínhạlệnhtruykích,ChươngHàmgắnggượngchiếnđấu,cuốicùngthuatrận,rútkiếmtựvẫn. ĐịchvươngĐổngÊ,TáivươngTưMãHânhaytinChươngHàmthuatrậntựsát,tựbiếtkhó

chốngđỡnênđầuhàngHánvương.Nhưvậy,đấtTamTần,nhưHànTíndựliệu,trong20ngàyđềulọtvàotayHánvươngLưuBang. “Bấttribỉ,bấttrikỷ,mỗichiếntấtđãi”

Đãkhôngbiếtngười,lạichẳnghiểuminh,trậnnàocũngthua.

VươngChiêuViễntrậnnàocũngthua NămthứbảyChuHiềnĐức(năm960),thủlĩnhcấmquânTriệuKhuôngDẫnphátđộngbinh

biếntạiTrầnKiều(đôngbắcKhaiPhong,tỉnhHàNam),đoạtchínhquyềnthayChuxưngđế,dựnglêntriềuTống,đóngđôtạiBiệnLương(KhaiPhong,tỉnhHàNam). TriệuKhuôngDẫntíchcựctrùhoạchđạinghiệpthốngnhất.Nămthứ4saukhiôngkếvị,

ôngbắtđầuviệcthốngnhấtphíanam.SaukhibìnhđịnhHồBắc,HồNam,ôngchuẩnbịdiệtHậuThục. MạnhSưởngkếvịngôivuaHậuThục,chỉbiếtvơvétsảnvậtBaThục,khônglotriềuchính,

quầnthầnengại,nhândânoánthán. Khi quân Tống diệt xong LưỡngHồ, tướng Thục là LýNgô nói vớiMạnh Sưởng: “Triệu

KhuôngDẫnxưngđế,dựng lênnhàTống,khôngnhưBắcHán,HậuChuchỉbiết an cưmộtphương,thờicơthốngnhấtbốnbểđãtới.NayTốngđãbìnhđịnhLưỡngHồ,theoýthầnthìtanêncùngTốnggiaohảođểbảotoànBaThục”. TrikhumậtviệnsựVươngChiêuViễncựclựcphảnđối:“ChibằngliênhợpvớiBắcHán,

ướchẹncùngvượtsôngtiếnxuốngphươngnam,quântarờiTíNgọcốc(namTâyAn,tỉnhThiểmTây)tiếpứng,thànhthếgọngkìm.Nhưvậy,TriệuKhuôngDẫnbuộcphảiluivềTrungNguyên,khôngdámxâmphạmBaThục”. VươngChiêuViễnluônsánhmìnhvớiGiaCátLượng,nhưngychỉbiếtnóisuôngchứkhông

biếtlàm.HâuThụcvốnchẳngquenluyệnbinh,BắcHántựthânkhóbảotoàn.VươngChiêuViễnđềramộtkếhoạchnhưvây,vốnchỉlàkhoáclác,nhưnglạiđượcMạnhSưởngđồngtình,pháiQuânhiệuTriệuNhanThaođisứBắcHán. TriệuNhanThaobiếtrõkếhoạchnàykhóthànhcông,liềnmangthưmậtcùngbảnđồđịa

hình của Ba Thục tới Biện Lươn". Triệu KhuôngDẫn lệnh cho Vương Toàn Bân làmHànhdoanhđôbộthuộc,LưuQuangNghĩa,ThôiNhanTiếnlàmphótướng,đemhaiquânthủy,bộbinhđichinhphạtThục. MạnhSưởngđượctincấpbáo,hoảnghốtsaiVươngChiêuViễnlàmHànhdoanhđôthống,

đemquânchốnglạiTống;lệnhchotểtướngđặttiệcrượungoàithànhtiễnVươngChiêuViễn. Rượungàsay,ChiêuViễnkhoáclác:“Lầnnàythầnxuấtchinhchẳngnhữngđánhđuổiđược

quânTốngmàcònthừathắngtruykích.Vớithần,việclấyTrungNguyêndễnhưtrởbàntay”. VươngChiêuViễnnghenóiquánTốngđãcôngchiếmHưngChâu(LượcDương,tỉnhThiểm

Tây),bènsaiHànBảoChính,LýTiếnmang5ngànquânnghênhchiến.

HaingườiđemquântớiTamTuyền(tâynamhuyệnMiễn,tỉnhThiểmTây)thìgặpquân

tiênphongcủaTốngdoSửDiênĐứcchỉhuy. SửDiênĐứccóbiệthiệulàThầnTí(cánhtaythần),giaochiếnmộthồi,đãbắtsốngLýTiến,

HànBảoChínhxônglạicứucũngbịSửDiênĐứcbắtsống.QuânThụcbỏchạy. VươngChiêuViễnhaytinhai tướngbịbắt,khôngdámtiếnnữa,đóngquântạiLợiChâu

(QuảngNguyên,tỉnhTứXuyên).LợiChâuởbờđôngsôngGiaLăng,núinonbaobọc,địathếhiểmtrở.làconđường“yếthầu”đểvàoThục.VươngChiêuViễnmuốnđợiquânTốngởđây,nhờđịahìnhhiểmyếumàgiànhthắnglợi. SửDiênĐứcsaukhibắtsônghaitướng,khôngchủquan,biếtđạiquâncủaVươngChiêu

ViễnđóngtạiLợiChâu,ôngbènđóngquântạiTamTuyền,đợiquânchủlựctới.VàingàysauVươngToànBân,ThôiNhanTiếnmangquântới.NghexongtìnhhìnhdoSửDiênĐứcbáolại,VươngToànBânquyếtđịnhtiếnquântớiLợiChâu. QuânTốngnhanhchóngcôngphátrạiTiểuMạnThiênởphíabắccáchthànhLợiChâu40

dặm.TừxanhìnlạithấyquânThụcdựavàonúisôngdựngnhiềudoanhtrại,cờtrốngnghiêmchỉnh. ThôiNhanTiênthấytrênsôngcócầumàquânThụckhôngchặtbỏ,chỉpháimộtsốtướng

sĩgiữtạiđầucầu,ThôiNhanTiếnnóivớiSửDiênĐức:“Lạthật,saoVươngChiêuViễnkhôngphácầu”.SửDiênĐứcnói:“HọVươngngudốtmàtựđại,cólẽycốýmuốnhưtrươngthanhthếvớita!”. ThôiNhanTiếnmuốnthửxemthựclựcđốiphươngthếnào,nênsaiTrươngVạnHữumang

mộtngànquânđicướpcầu.QuânTốngxôngđếncầugiếtsạchquâncanh,cướpđượccầu.ĐiềunàychứngthựcquânThụcchẳngcóbaonhiêulựclượng. VươngToànBânsaukhihạtrạiđóngquânbênsôngliềnchiaquânthành3lộgiápcôngtrại

ĐạiMạnThiên(cáchQuảngNguyên35dặmvềphíađôngbắc). ĐịathếtrạiĐạiMạnThiênrấthiểmtrở,khótấncông.VươngToànBân,ThôiNhanTiếnhạ

lệnhchoquânsĩđứngtrướctrạichửi,khíchchoVươngChiêuViễnrađánh. QuảnhiênVươngChiêuViễnnổigiận,ỷvàonhiềuquân,dốctoànlựcxuấtchiến.ThôiNhan

TiếnthấyVươngChiêuViễnsaibộtướngmangquânxuốngnúi,nênranghênhchiếnrồivờthuachạy. VươngChiêuViễnthúcquânđuổitheo.Đuổihơn3dặm,bỗngquânmãcủaSửDiênĐứcđổ

rachémgiết,SửDiênĐứcvừađánhvừanói:“Ngươicònchưachịuđầuhàng,địnhđểtachémđầuhaysao?”. Đánhmộtlúc,SửDiênĐứcphóngkiếmvềphíatướngThục,nói:“Ngươitựđánhmộtmình

đì!”NóirồiSửDiênĐứcvỗngựabỏchạy,tướngThụcnổigiậnthúcquântruykích.

VươngChiêuViễnbỗngthấymìnhrờitrạiquáxa,vộimuốnthuquântrởvề,đãthấyquân

Tốngtừbamặtậptới.VươngChiêuViễnbịlọtgiữatrùngvây,chẳnglogìđếntướngsĩ,vộiđàotẩuvàotrongnúi. Maymàyvốnthôngthạođườngnúiởđây,nênchạythoátvềthànhLợiChâu.QuânTống

thừathắngchiếmĐạiMạnThiên,thunhiềulươngthựcvàkhígiới.Ngàyhômsau,VươngToànBân,ThôiNhanTiếnđuổiđếnphíabắcthànhLợiChâu. Đánhchẳngbaolâu,quânThụcthuachạy.Nhưthếchỉsaubatrận;VươngChiêuViễnđã

mấthếtquânchủlựcbènvượtsôngtrốnvềBảoKiếmMôn. VươngToànBânkhôngtruykíchmàtruyềnlệnhhạtrại,chờtincánhquânphíađôngcủa

LưuQuangNghĩatớimớiquyếtđịnhhànhđộng. CánhquânphíađôngcửaLưuQuangNghĩatiếntớiQuìChâu,theokếhoạchđịnhtrước,bỏ

thuyềnlênbộcáchToảGiangPhùKiều30dặm,theođườngbộtấncôngQuìChâu. QuìChâulàcửaảiđườngthủyquantrọngnhấttạiThục,tướnggiữthànhlàCaoNhanTrù,

VõThủKhiêmkhôngngờquânTốngtấncôngtheođườngbộ,vộivãnghênhchiến,lấptứcbạitrậnrútvàothủtrongthànhQuìChâu. Quân Tống đoạt được cầu nổi trên sông, tiến thẳng đến trước thành Quì Châu. Võ Thủ

Khiêmmuốnrời thànhnghênhchiến,CaoNhanTrùngăn lại: “QuânTống từxa tới, chủvềđánhnhanh,tacứthủchắclàđược”. VõThủKhiêmkhôngnghe,chỉhuyhơnngànquânkỵrờithànhnghênhchiến.Yđánhvới

tướngTốnglàTrươngĐìnhHànđượcmộtlúc,khôngchốngnổi,thuatrậnrútvàothành. QuânTốngthừathắngđuổivàotrongthànhQuìChâu,CaoNhanTrùmangquânđánhtrả,bị

đánhbại,chạyvềphủ,châmlửatựthiêu. KhiđãbìnhđịnhxongcácquậnhuyệntạiHiệpTrung,LưuQuangNghĩabáotinchoVương

ToànBân.VươngToànBânđượctin,tiếnquânchiếmÍchQuang(ChiêuHoá,tỉnhTứXuyên).ÔngđượcmộthàngbinhchobiếtphíađôngcóđườngtắtđếnKiếmMôn.VươngToànBâncảmừng,saihàngbinhdẫnđường. VươngChiêuViễnđượctinquânTốngđãchiếmđượcÍchQuang,bènchobộtướngởlạigiữ

KiếmMôn,cònmìnhluivềHánNguyên(nayởphíađôngbắccáchKiếmCác30dặm).NàongờchưatớiđượcHánNguyênđãhaytinKiếmMônthấtthủ,VươngChiêuViễnbỏchạy. ChạytớiĐôngXuyên,VươngChiêuViễntrốnvàomộtthươngxa,quânTôngđuổiđến,bắt

sốngVươngChiêuViễnvàTriệuSùngThao. ThángGiêngnămCànĐứcthứba(năm956)MạnhSưởngnghetintoànbộtướnglĩnhthua

trậnthìkinhsợ,bènphânphátvànghạc,chiêumộquânmã,saitháitửMạnhHuyềnTriếtlàm

nguyênsoái,LýĐìnhKhuê,TrươngHuệAnlàmphósoáidẫnquântiếpviệnchoKiếmMôn. MạnhHuyềnTriếtkhôngquenviệcbinh,LýĐìnhKhuê,TrươngHuệAncũnglàhạnghèn

kém.Dọcđường,MạnhHuyềnTriếtđemtheo tì thiếpmúahát tốingày,khi tớiMiênChâu(MiênDương,tỉnhTứXuyên),ngheKiếmMônđãmất,liềnkéoquânchạy.Dọcđuờngcònđốtnhà,cướpcủa.Vàingàysau,haicánhquânTốnghợplạibaovâyThànhĐô.MạnhSưởngdângbiểuxinhàng.Tốngchỉmất66ngàybìnhđịnhBaThục.

THIÊNIV:HÌNH Tíchchithiệnchiếngiả,tiênvibấtkhảthắng,dĩđãiđịchchikhảthắng;bấtkhảthắngtạikỷ,

khảthắngtạiđịch,cốthiệnchiếngiả,năngvibấtkhảthắng,bấtnăngsửđịchchitấtkhảthắng.Cốviết:thắngkhảtri,nhibấtkhảvi. Bấtkhảthắnggiả,thủdã;khảthắnggiả,côngdã.Thủtắcbấttúc,côngtắchữudư.Thiệnthủ

giả,tàngưcửuđịachỉhạ;thiệncônggiả,độngưcửuthiênchithượng,cốnăngtựbảonhitoànthắngdã. Kiếnthắngbấtquáchúngnhânchisởtri,phithiệnchithiệngiảdã;chiếnthắngnhithiênhạ

viếtthiện,phithiệnchithiệngiảdã.Cốcửthuhàobấtviđalực,kiếnnhậtnguyệtbấtviminhmục,vănlôiđìnhbấtvithôngnhĩ.Cổchisởvịthiệnchiếngiả,thắngưdịthắnggiảdã.Cốthiệnchiếnchithắngdã,vôtrídanh,vôdũngcông,cốkỳchiếnthắngbấtthắc;bấtthắcgiả,kỳsởthốtấtthắng,thắngdĩbạigiảdã.Cốthiệnchiếngiả,lậpưbấtbạichiđịa,nhibấtthấtđịchchihạidã.Thịcố thắngbinhtiênthắngnhihậucầuchiến,bạibinhtiênchiếnnhihậucầuthắng.Thiệndụngbinhgiả,tuđạonhibảopháp,cốnăngvithắngchibạichính. Binhpháp:Nhấtviếtđộ,nhịviếtlượng,tamviếtsố,tứviếtxứng,ngũviếtthắng.Địasinhđộ,độ

sinhlượng,ỉưựngsinhsố,sốsinhxứng,xứngsinhthắng.Cốthắngbinhnhượcdĩdậtxứngthù,bạibinhnhượcdĩthùxứngdật.Thắnggiảchichiếndândã,nhượcquyếttíchthủyưthiênnhậnchikhêgiả,hìnhdã. Dịchnghĩa:

Từxưa,connqườiđánhtrậntrướchếtphảilàmsaokhôngđểđịchđánhbại;sauđóchờcơ

hộigiànhthắnglợi.Quyềnchủđộngkhôngđểđịchđánhbạilàởtrongtaymình,còntacóthểthắngđịchhaykhônglàdođịchcósơhởkhông.Chonênngườigiỏiđánhtrậncóthểtạonênđiềukiệnđểđịchkhôngthểđánhbại,chứkhôngthểlàmchokẻđịchsẽbịtađánhbại.Vivậymớinói,thắnglợicóthểdựkiến,chứkhôngthểcưỡngcầu. Nếukhôngmuốnbịđịchđánhbại thìphải tranh thủphòngngự.Nếumuốnchiến thắng

địch,thìphảitranhthủtiếncông.Tranhthủphòngngự,làvìbinhlựccủađịchcóthừa;tranhthủtiếncông,làvìbinhlựccủađịchthiếuhụt.Ngườigiỏiphòngthủthìgiấukínbinhlựccủamìnhnhưchônsâudướichínlớpđất.Ngườigiỏitiếncông,triểnkhaibinhlựccủamìnhnhưtừtrêntrờigiángxuống.Chonênvừabảotoànđượclựclượngcủamình,lạivừagiànhthắnglợitrọnvẹn. Dựkiếnthắnglợikhônghơnđượchiểubiếtcủanhiềungười, thìchưaphải làngườigiỏi

nhấttrongsốnhữngngườigiỏi.Đánhthắngtrận,dùthiênhạđềukhengiỏi,cũngchưađượccoi làngườigiỏinhất.Việcđóchẳngquagiốngnhưviệcbứtchiếc lámùathu,chưaphải là

khoẻmạnh,nhìnthấymặttrờimặttrăngkhôngphảilàtinhmắt,nghethấytiếngsấmchưaphảilàthínhtai.Đờixưa,ngườitagọingườithiệnchiếnlàngườithắngkẻđịchdễthắng.Dođó,ngườithiệnchiếnmàthắngtrậnthìkhôngcóchiếnthắngkỳlạ,khôngcótiếngtămvanglừng,cũngchẳngcóchiếncônganhdũng.Sởdĩhọthắnglợi,làvìkhôngphạmsailầm.Sởdĩhọkhôngphạmsailầm,làdohọxâydựngphươngántácchiếntrêncơsởtấtthắng,làđánhthắngkẻđịchđãởvàođịavịthấtbại.Ngườithiệnchiếnluônđặtmìnhởvàochỗkhôngthểđánhbạimàkhôngbỏlỡcơhộiđánhbạiđịch.Chonênđộiquânchiếnthắnglàquânđộitrướchếtphảinắmchắcthắng lợi,sauđómớitìmđịchgiaochiến.Độiquânbại trận luônmạohiểmgiaochiếnvớiđốiphươngtrước,sauđómớicầumaythủthắng.Ngườigiỏichỉđạochiếntranhắtphảitusửachínhtrị,kiệntoànphápchế,đểcóthểnắmchắcquyềnquyếtđịnhthắngbại. Có5nguyêntắccơbản:

•1làĐộ,tứcxácđịnhdiệntíchđấtđaivàkhảnăngsảnxuấttrêndiệntíchấycủađôibên

(tavàđịch). •2làLượng,tứcxácđịnhsảnvậttàinguyêncủađôibênnhiềuít.

•3làSố,tứcsotínhquânsốđôibênnhiềuít.

•4làXứng,tứccânnhắcthựclựcquânsựcủađôibênmạnhyếuthếnào.

•5làThắng,làxácđịnhkếtcụccuốicùngcủachiếngiữađôibênxemaithắngaibại.

Diệntích(Độ)khácnhausẽdẫnđếntàinguyên(Lượng)khácnhau.Tàinguyên(Lượng)

khácnhausẽsinhraquânsố (Số)khácnhau.Quânsố (Số)khácnhausẽdẫnđến thực lực(Xứng)khácnhau.Thựclực(Xứng)khácnhausẽdẫnđếnkếtcục(Thắng)khácnhau.Chonênquân thắngnhư lấydật (nặng) cân với thù (nhẹ) quân thuanhư lấy thù (nhẹ) cân với dật(nặng).Kẻchiếnthắngcóthựclựcquânsựhùngmạnhthìchỉhuytácchiếngiốngnhưtháonướcchứatừtrêndòngtháccaovạntrượngđổxuống,đógọilà“hình”củathựclựcquânsự. Tómtắtnộidung:

Thiênnàychủyếubànvềviệccăncứvàođiềukiệnvậtchấtcủađôibên(tavàđịch),thực

lựcquânsựmạnhhayyếumàlinhhoạtcơbiếnsửdụnghaiphươngthứccôngvàthủ,nhằmđạtmụcđíchbảovệmình,tiêudiệtđịchtrongchiếntranh. Tôntửlànhàquânsựvĩđại,nhậnthứcrõrằnglựclượngsosánhkhácnhaugiữatavàđịch

cóảnhhưởngtolớntớikếtcụcchiếntranh.Ôngchủtrươngtronghànhđộngquânsự,trướchếtphảilàmchomìnhởvàovịthếkhôngbịđánhbại,sauđómớitìmcáchlợidụngsơhở,nonyếucủađốiphương,lấyưuthếápđảomàgiángchođịchnhữngđòntrímạng,giànhthắnglợitrọnvẹn. Đểtrongtácchiếncóthểxác lậpđịavịưuthếchomình,Tôntửđềramột loạiđốisách

chínhxácvàthíchhợp.1làtusửachínhtrị,kiệntoànphápchế,2lànhậnthức,đánhgiáđúng

thựclựccủađôibên,trêncơsởđómàphântích,dựbáoviễncảnhcủachiếntranh,3làcăncứvàosựbiếnhoátìnhthếchiếntrườngmàtranhthủphòngngựhaytiếncông.Tôntửchorằngchỉcầntrướchếtnắmchắcphầnthắng(“tiênthắng”),sauđóhãygiaochiếnvớiđịch,thìgiốngnhưtháonướctừtrêncaovạntrượngđổxuống,cuốicùngsẽthựchiệnđượcýđồtácchiếnbảovệđượcmình,giànhthắnglợitrọnvẹn. “Tiênvibấtkhảthắng,dĩđãiđịchchikhảthắng”

Trướchếtphảilàmsaokhôngđểđịchđánhbại,sauđómớichờcơhộigiànhthắnglợi.

LýMụckiềmchếHungNô LýMụclàdanhtướngnơibiênảiphươngbắcnướcTriệusauthờiChiếnQuốc.Nhữngnăm

giữathếkỷ3trướcCôngNguyên,ôngtrấngiữtạiNhạnMônquan(vùngđôngbắc,tỉnhSơnTây)chặnquânHungNôtrànxuốngphíanam. LýMụcgiỏitrịquân,thờibìnhthườngchuẩnbịtớicácphươngánchiếnđấu;căncứthựctế

đểtốchứcquânđội;thuthuếtrongvùngcaiquản,lấyđólàmnguồncungcấplươngchoquânđội. Ôngchủtrươngphòngngự,bảotoànlựclượng,kiềmchếđịchlâudàinênlệnh:“Dùquân

HungNôtới,cũngphảimauchónglùagiasúcvềrồinghetheolệnhchỉhuy.Nếuaidámcảganxuấtkíchhayđibắtquânđịch,sẽchémkhôngtha”. Cứgiằng conhưvậyvớiHungNômâynăm,vùngđấtphíabắcnướcTriệukhôngbị lấn

chiếm,binh sĩ vẫnbảo tồnđược lực lượng.NhưngHungNô lại cho rằngLýMụckhiếp sợ,khôngdámgiaochiến,ngaycảmộtsốbinhsĩcủaLýMụccũngnghĩnhưvậy. VuaTriệunghenóiLýMụcchỉphòngthủ,bènsaingườitráchcứvìsaokhônggiaochiến.

NhưngLýMụckhôngIhayđổi.VuaTriệucảgiận,hạchiếurútôngtừbiênảivềvàsaingườikhácthay. SaukhiLýMụcrútvề,mỗilầnHungNôtới,quânTriệuđềuxuấtchiếnnhưngđềubịthấtlợi,

thươngvongvôsố;hơnnữavùngbiênảivìquanhnămbinhlửanênviệctíchtrữlươngthựccũnggiảmsúthẳn. VuaTriệuđànhthỉnhLýMụctrởlại.LýMụcthácbệnhởnhà,vuaTriệuhạchiếubuộcông,

ôngnói:“Nếubệhạmuốndùngthần,bệhạphảiđểthầnthựchiệnsáchlượcphòngthủvốncó”.VuaTriệuđànhđồngý. LýMụctrởlạibiênảiphíabắc,tăngcườngphòngthủvàchuẩnbịchiếnđâu.Cứthếmấy

nămHungNôkhônglàmgìđược,nhưngvẫncholàLýMụckhiếpsợ. QuânsĩcủaLýMụcđượchậuđãi,thườngđượckhenthưởng,lạikhôngcócơhộigiếtđịch,

nênýmuốngiaochiếnvàtinhthầnchiếnđấungàycàngtăng,ngườingườiđềutỏýquyếttửchiếnvớiHungNô. NămTriệuLýThànhvươngthứ21(năm245trướcCôngNguyên)chuẩnbịxongxuôi,Lý

Mụcsaingườilùagiasúcrathảonguyên.HungNôthấyvậybènchomộtbộphậnnhỏquânlínhđidothám.LýMụcvờthuabỏchạy.TướngHungNôlạitưởngôngkhiếpsợ,liềnđíchthânchỉhuyđạiquântiếnđánh.LýMụcdùnghaicánhquântảhữutấncông,quânsĩdũngcảmxông

trận,đánhbại10vạnkỵbinhHungNô.Saumấyphenđánhnhauto,trong10nămHungNôkhôngdámxâmphạmbiêngiớinướcTriệu,tiếngtămcủaLýMụccànglẫylừng. “Thiệnthủgiả,tànvucửuđịachihạ”

Ngườigiỏiphòngthủ,giấubinhlựccủamìnhkỹnhưchônsâudướichínlớpđất.

ViênSùngHoánphòngthủchắc,đánhquânHậuKim CuốitriềuMinh,tộcNữChânởvùngđôngbắcdựnglênnhàHậuKimnăm1616.Thủlĩnh

HậuKimlàNỗNhĩCápXích-giỏidùngbinh,thấynhàMinhngàycànghủbại,biêngiớibỏngỏ,đãxuaquântấncông.Đếnnăm1622,HậuKimchiếmnhiềuđấtngoàibiênải,uyhiếptriềuMinh. Lúcđótriềuđìnhđangbếtắcvềviệccửairabiêngiớiđểchỉhuy, thấyViênSùngHoán

nguyệngánhvácliềnđồngý,phongchoôngchứcThiêmSự,pháiđichỉhuyquânsựtạiSơnHảiquan. Saukhinhậmchức,ôngcómâuthuẫnýkiếnvớiKinhlượcLiêuĐônglàVươngTạiTấnvề

kếsáchchốnggiặc,ôngchorằngnêntíchcựcphòngthủ,giữvữngngoàiảiđểbảovệtrongải.Ông chủ trương xây dựng tuyến phòng thủ kiên cố tại cứ điểm quân sựNinh Viễn (HưngThành,tỉnhLiêuNinh)ởngoàiSơnHảiquan,nhằmngănquânKimtrànxuốngphíanam. NhưngVươngTạiTấnlạichủtrươngxâydựngtuyếnphòngthủngoàiảicáchSơnHảiquan

8dặmvàđềrakếsách“bảovệSơnHảiđểbảovệkinhđô”.Trướctìnhhìnhđó,ViênSùngHoánđànhviết thưbáochotriềuđìnhvàchỉrõnhữngsai lầmcủaVươngTạiTấntrongkếsáchphòngngự.TriềuđìnhpháiThượngthưbộbinhTônThừaTôngraSơnHảiquanxửlý. TônThừaTôngtớiSơnHảiquantiếnhànhđiềutra,khảosát,ủnghộchủtrương“thủvững

bênngoài,bảovệbêntrong”củaViênSùngHoánvàpháiViênSùngHoánmangquântớiđóngtạiNinhViễn. NămThiênKhảithứbađờiMinhHiTông(năm1623),thànhNinhViễnđượctusửaxong,

ViênSùngHoánlạiđặtcácloạihỏapháotrêntườngthành.ThànhNinhViễntrởthành1cứđiểmquânsựkiêncốvàtrọngyếu. ThànhNinhViễnvừađượctusửa,dânchúngvà thươngnhânkéotới làmăn.Vì thế,chỉ

trongmộtnămcôngthươngnghiệppháitriển,đượcmọingườigọilà“mảnhđấttốtvùngquanngoại”. Tháng9nămThiênKhảithứ4(năm1624),TônThừaTôngtheoýViênSùngHoánphái

quântrấngiữCẩmChâucùngcácvùngphụcậnnhưTùngSơn,HạnhSơn,HữuĐồn...làmliềnvệchoNinhViễn,tạothànhtuyếnphòngthủtừNinhViễntớiCẩmChâu. Vào lúcViênSùngHoánđang tíchcựcchuẩnbị, triềuđìnhpháiCaoĐệ tới thay thếTôn

ThừaTông.CaoĐệnhunhượcbấttài,nghĩkhôngthểchốnggiữnổivùngđấtquanngoại,nên

vừatớinhậmchứcliềnralệnhrútluitoànbộlựclượngtrấngiữtạiCẩmChâu,HữuĐồnvềgiữSơnHảiquan. ViênSùngHoántuyphảnđốinhưngvẫnphảitheolệnh,đemtoànbộbinhlựctạiCẩmChâu

rútvềtrongSơnHảiquan.Dânchúnglạigặpcảnhchạynạnthốngkhổ.Trongkhichạynạn,nhiềungườichết,tìnhcảnhthêlương. NămThiênKhảithứ6(năm1626),ngày14/1,đượctintriềuMinhthayđổichủtướngcủa

tướngphòngthủLiêuĐông,rútquânvềSơnHảiquan,NỗNhĩCápXíchdẫn13vạnquântiếncông. LúcấylựclượngtrấnthủthànhNinhViễnchỉcóhơn1vạnquân,nhưngViênSùngHoán

chọnkếsáchcốthủ,đemgiấukínbinhlựccủamình,đưahếtdânvàothành,sauđóđốthếtnhàcửangoàithànhkhiếnquânđịchkhôngchỗtrúthân. Đểkhíchlệbinhsĩ,ViênSùngHoántríchmáuviếtsớ,tỏrõquyếttâmgiữthànhchốnggiặc

củamình.Quândântoànthành1lòngquyếtcốthủthànhtrì,hăngháigiếtgiặc. Ngày23/1,quânHậuKimtớidướithànhNinhViễn,vàsaiquânvượtquathànhNinhViễn

hơn5dặmđóngquânhạtrạiởkhuvựcgiữaSơnHảiquanvàthànhNinhViễn. Ngày24,NỗNhĩCápXíchhạlệnhtấncôngthànhNinhViễn.QuânKimquentrèolênthành

tấncông,nhưnglầnnàythấtbại,bởiViênSùngHoánchongườiđổnướclênthành,đúnggiữamùađông,nướcđóngthànhbăng,quânKimtrèolênđềurớtxuống. QuânHậuKimlạidùngthangvàxecôngthành,NỗNhĩCápXíchđíchthânđốcchiến.Quân

Kimchekhiênmộctrênđầuxônglên,ngườitrướcngãxuống,ngườisautiếnlên.QuânMinhdoViênSùngHoánchỉhuy,dùngcungtên,gỗđávàcácloạihỏakhítấncôngquânKim. TuyquânMinhngườingườiđềuhăngháichiếnđấu,nhưngcácloạivũkhítrongthànhcũng

cóhạn,lạikhôngthểhivọngCaoĐệpháibinhchiviện.TrướctìnhthếnàyViênSùngHoánthấyquânMinhlợivềđánhnhanhthắngnhanh,ônglệnhchocácpháothủcủamìnhnhắmvàonơiquânKimtậptrungnhiềunhấtmàbắn. Khói lửangút trời,quânKimchếtvôsố,NỗNhĩCápXích thấybinhsĩ thươngvongquá

nhiềulạithêmtrờisắptối,đànhhạlệnhthubinh. Sangngàythứhai,NỗNhĩCápXíchthayđổicáchđiềuđộngbinhlực,chọnnhữngchiếnbinh

caolớnmìnhmặcgiáp,đầuchekhiên,chiathànhmườimấyngả,tấncôngNinhViễn. Thoạtđầu,quânKimbắntênvàothànhnhưmưa,liềnsauđóbinhmãởcácngảxônglên.

CáctướnglĩnhquânMinhđềurấtnónglòng,muốnViênSùngHoánhạlệnhphảncông.ViênSùngHoánvẫnthảnnhiênkhôngchonổsúng. TớikhiquânHậuKimsắptớichânthành,ôngmớiphấtcờlệnh,hôlớn“Bắn!”.Chỉtrong

chớpmắttiếngpháonổvangtrời,quânKimtrúngđạnchếtrấtnhiều,sốcònlạiđềuhốthoảng

tháochạykhiếnđộingũhỗnloạn.NỗNhĩCápXíchbịthươngnặngnênđànhluibinh. ViênSùngHoánchỉhuytướngsĩthừathắngxôngratruykíchhơn30dặm,giếthơn1vạn

quânKimmớitrởvềthành.CuộcchiếntạituyếnphòngthủNinhViễnkếtthúc.SauđóViênSùngHoánđượcthăngchứclàmHữuThiêmĐôNgựsử. “Thiệncônggiảđộngvucửuthiênchithượng"

Ngườigiỏitấncông,triểnkhaibinhlựccủamìnhnhưtừtrêntrờigiángxuống.

LạiVănQuangdụngbinhnhưthần,diệtquânThanh Tháng2nămThanhĐồngTrịthứba(1864),đôthànhThiênKinh(naylàNamKinh)của

TháiBìnhThiênQuốclâmnguy.PhùvươngTrầnĐắcTài,TuânvươngLạiVănQuangdẫnquânTâyBắcTháiBìnhngàyđêmhànhquân,cứuviệnkinhđô. Dọcđường,tướnglĩnhcủaNiệpquân(quânkhởinghĩanôngdânvùngbắcAnHuyvàHà

Nam)làTrầnĐạiHi,TrươngTôngVũ,NhậmHoaBanđềumangquânđếnhộihợp,lạithêmsựgianhậpcủanôngdânởmộtsốnơi,quânchiviệntănglênvàichụcvạn,rầmrộkéovềThiênKinh. TriềuThanhchỉsợkếhoạchvâycôngThiênKinhthấtbại,gấplệnhchoBìnhNiệpKhâmsai

đạithầnTăngCáchLâmTẩmdẫnkỵbinhMôngcổ,đồngthờirútquântừNgạc,Dự,HoãnđếnNgạcĐôngchặnđánhnghĩaquân. Liềnmấytháng,nghĩaquânliêntiếpthấtbại.Tháng11,trongtrậnđánhtạibếnHắcBạch

(huyệnHoắcSơn,tỉnhAnHuy),quânTháiBìnhthảmbại,chủtướngTrầnĐắcTàitựsát. TuânvươngLạiVănQuangcùng1sốtướngcủaNiệpquândẫnquânđộtphátrùngvây,trốn

trongvùngrừngnúitạiđịagiớicủaDựvàNgạc,bốnbềbịquânThanhvâychặt. Tìnhthếnguyngậpkhiếncáctướnglĩnhđềuhiểuranguyênnhândẫntớithấtbạiliêntiếp

củaquânTháiBìnhvàNiệpquânlàkhôngcósựlãnhđạothôngnhất.ThủlĩnhNiệpquânlàTrươngTôngVũ,NhậmHoáBangtớitrướngcủaLạiVănQuangthỉnhcầuônghợpnhất2đạoquânvàchỉhuyhọ.LạiVănQuangnhậnlời,cùng2ngườiuốngmáuănthề,cùngsốngcùngchết,hưngphụcThiênquốctiêudiệtquânThanh. Nhằmthíchứngvớichiếnthuậttậpkíchvềsau,LạiVănQuangthựchiệnsáchlược“thaybộ

binhbằngkỵbinh”,trongbộbinhcũngtăngcườngthêmngựa,lừa,lacácloại. Chỉnhđốnxong,LạiVănQuangchỉhuytoànquânxungphátrùngvâyphongtoả,tiếnthẳng

tớiTươngDương.TừsaucuộcchiếntạibếnHắcBạch,TăngCáchLăngTẩmchủquanchorằngquânTháiBìnhvàquânNiệpđãtanrã,chỉcần1ítbinhmãcũngbìnhđịnhđược.Nênykhướctừsự tiếpviệncủa2cánhquânSương,Hoài,1mìnhđemquântấncôngcăncứquânkhởinghĩa. NàongờquânThanhđềugặpthấtbại tại2 trậnởTươngDương,TrịnhChâu,TăngCách

LâmTẩmbuộcphảirútvềthànhTrịnhChâu.QuânNiệpnhanhchóngtiếnlênphíabắctheođườngNamDươngphủ(NamDương,tỉnhHàNam)đếnđịakhuLỗSơn.

Giữatrưangày18thángGiêngnămĐồngTrịthứ4(năm1865),quânThanhtớimộtvùng

đấtcáchLỗSơn10dặm,đãthâyquânNiệpdàntrậnđợisẵn. Đôibênvừatiếpchiến,quânNiệpđãbỏtrậnthoái lui,TăngCáchLâmTẩmhạlệnhtruy

kích.Suốtđọcđường,quânThanhnổsúngvangtrời,quânNiệpkinhsợ,tranhnhauvượtquasôngTriThủy.ChỉhuycánhtảquânThanhlàHằngLinh,sợquânNiệpchạymất,bènhạlệnhvượtsôngtruykích.KỵbinhMôngCổhòhétvượtsông.SaukhiquânThanhvượtsôngđượcmấydặm,vừatớimộtngọnđồinhỏ,quânThanhphíasauvừanhìn,lậptứcbànghoàng:kỵbinhquânNiệpđôngnhưkiếncỏđangầmầmlaotới.TrongnháymắtbinhmãquânNiệptừbốnphươngtámhướngđổtới,cờchiếnphấpphới,đaokiếmchóiloà. TướnglĩnhquânThanhđềulàdanhtướngtừngtrảitrămtrậnchưakhinàothâytrậnthếvĩ

đạinhưvậynênhoảnghốtkhôngbiếtphảilàmthếnào. QuânThanhcảkinh,quayngựađàotẩu,quânNiệpthừathếxôngthẳngvào.TăngCáchLâm

TẩmởphíasaumaycóTổngbinhTrầnQuốcTuỵliềumìnhtớicứumớiphávâyđàotẩuđược. Chiều tới, Tăng Cách Lâm Tẩm tập trung lực lượng tiếp viện, quay lại chiến trường, đã

khôngthấyquânNiệpđâu,chithấy1vùngchiếnđịa,máuchảythànhsông,thâyphơikhắpnúi.TăngCáchLâmTẩmtứcgiậnnói:“Bấtluậnngàyđêmphảimautruykích,khôngdiệtphỉNiệp,quyếtchẳnglàmngười!”.SauchiếnthắngởLỗSơn,quânNiệptheosáchlượcthắngđượcthìđánh,khôngthắngđượcthìchạy.Đếncuốitháng3,quânNiệptừthànhKhảoởHàNamtiếnvàođịagiớiSơnĐông.TăngCáchLâmTẩmsaukhibổsunglựclượng,luôntruyđuổiphíasauquânNiệp.QuânThanhvôcùngmỏimệt,tướnglĩnhoánthánkhôngngớt. TăngQuốcPhiênkhônngoanlãoluyệnthấyđượchiểmhọatrongcuộctruyđuổinhưvậy

bènnói:“Đấylàđiềutốikỵtrongbinhpháp”.NhàThanhcũnghạchiếunhắcTăngCáchLâmTẩm.NhưngTăngCáchLâmTẩmchorằngquânNiệpchỉlàđámthổphỉnênkhôngchịuthuquân. SaukhitiếnvàoSơnĐông,quânNiệplạihànhquângần2thángnữa,khichạylúcđánh,tiếp

tụckhiếnquânThanhmỏimệt.Binhsĩchếtvìđóikhátlêntớimấytrămngười.TăngCáchLâmTẩmmấymươingàykhôngrờiyênngựa,tayrunchẳngcầmnổicung,phảidùngvảibuộcnângtaylên. LạiVănQuangthấythờicơchínmuồibènmaiphụctạitrạiCaoLâuởbờnamsôngHoàng

Hà(cách40dặmphíabắcTpHàTrạch, tỉnhSơnĐông)chờquânThanh.QuânThanhcuốicùngđuổikịpquânNiệptạiđịakhuGiảiNguyênTậpởphíanamtrạiCaoLâu,TăngCáchLâmTẩmlậptứchạlệnhcôngkích. QuânNiệpvừađánhvừachạy,dụquânThanhtiếnsâuvàovùngtrạiCaoLâu.TăngCách

LâmTẩmchorằngNiệpquânđãrơivào“tửđịa”bởi trướcmặt làquânThanh,sau lưng làHoàngHà,khôngcònđườngchạynữa.TăngCáchLâmTẩmđắcý,saingườitruyềnlệnhchoTriphủTàoChâu(TPHàTrạch)chuẩnbịsẵntrâu,bò,lợn,dêđểkhaothưởngquanquânthắng

trận. Ngườitruyềnlệnhcònchưakịpxuấtphátđãnghepháolệnhvangtrời,từtrongrừngliễu

dàimấychụcdặmbênsôngHoàngHà,vôsốquânNiệptrànratấncông. LạiVănQuangphấtcờlệnh,quânNiệpphânthành3cánhcôngkích.QuânThanhhunghãn

nhưthútớiđườngcùng.2bênđánhhơn2h,cánhquânphíatâycủaquânNiệpyếuthếvừahaycánhquânNiệpởgiữađãđánhbạiquânThanh,lậptứcchiviệnchocánhtây.Cánhquânphíatâyliềnphảncông,2lộgiápcông,tiêudiệthếtcánhtảquânThanh.Cùnglúc,cánhhữuquânThanhcũngbịđánhtan.LạiVănQuanggiơcaođạiđaodẫnbalộbinhmãnhấttềtấncônghậuquânquânThanh,khắpvùngchiếnđịavangrềntiếnghòreo:“BắtsốnggiặcTăng”. TăngCáchLâmTẩmhoảngsợ,vộidẫntànquânrútvàomộtcáitrạibỏhoangcótênlàHà

Mật.QuânNiệpvâykín trạiHàMật, sauđóđàohàobênngoài, canhgiữcẩnmậtnhằmđềphòngTăngCáchLâmTẩmtrốnmất.Canhbađêmấy,TăngCáchLâmTẩmliềuchếtdẫnquânphávây.QuânThanhphầnlớnbịgiết,TăngCáchLâmTẩmdẫnbộhạthântínbỏchạy. KhiTăngCáchLâmTẩmchạyđếnNgôgiađiếmởphíatâybắccáchHàTrạch15dặmthìbị

mộtchiếnbinhquânNiệppháthiệnvàchémchếttrongruộnglúa. “Thiệnchiếngiảchithắngdã,vôkỳthắngvôtrídanh,vôdũngcông”

Ngườithiệnchiếnmàthắngtrậnthìkhôngcóchiếnthắngkỳdị,khôngcótiếngtămvanglừng

cũngchẳngcóchiếncônganhdũng.

MặcTửkhôngđánhmàcứuđượcnướcTống CuốithờiXuânThuSởvươngdùngCôngThâuBan(tứcLỗBan)chếtạoracâuliêmđánh

bạinướcViệt,dovậyCôngThâuBanđượctrọngdụng.NămđóCôngThâuBanphátminhrathang,SởvươngquyếtđịnhđùngthangtấncôngTống,cảnướctrêndướiđâuđâucũngnghetiếngmàiđao,Sởvươngthấythắnglợiđãnằmtrongtay,lòngvôcùngđắcý. TintứctruyềntớitaiMặcTử,ôngrấtphẫnnộtrướchànhđộngỷmạnhhiếpyếunàycủaSở

nênlênđườngtớiSở,đểthuyếtphụcCôngThâuBan,khuyênSởvươngbãichiến. GặpCôngThâuBan,MặcTửnói:“Ởphíabắccóngườilàmnhụctôi,tôimuốnnhờngàiđi

giếthắn!”.CôngThâuBankhôngđápMặcTửtiếp:“Tôixintặngngàingànlượngvàngđểtạơn”.CôngThâuBancảgiậnđáp:“Takhônggiếtngười!”.MặcTửnói:“Ngàinóiđúng,chẳngquatôinghengàichếtạothangđểtấncôngTống,vậyTốngcótộigìchăng?”. CôngThâuBanngẩnngười,nói:“Thangđãlàmrồi,nhưng...”,MặcTửtiếplời:“Ngàikhông

muốngiếtmộtngười,nhưnglạimuốngiúpSởvươngtấncôngmộtnước,giếtvôsốngườivậygọilànghĩachăng?”.CôngThâuBannghẹnlời.MặcTửkhuyênnênngưngchiến,CôngThâuBanlúngtúng:“Nhưng,tôiđãhứavớiSởvương,nhàvuađãquyếtđịnhđánhTống”.MặcTửxinCôngThâuBanđưamìnhtớigặpSởvương.CôngThâuBanđànhlấyquầnáosạchchoMặcTửthayrồidẫnôngtớigặpSởvương. MặcTửgặpSởvương,Sởvươngnói::“Tiênsinhcứnói”.MặcTửnói:“Trướckiacó1người,

khôngcầnxeđẹpmàlạiđitrộmxenátcủahàngxóm,khôngcầngấmlạilấytrộmáoráchcủahàngxóm,khôngcầngạothịtlạilấycắpcámnhàhàngxóm.Sởvươngbậtcườinói:“Ngườinàyhẳnmắcbệnhăncắpvặt”. MặcTửnói:“ĐấtSởrộng5000dặm,đấtTốngchỉcó500dặm,đấtSởdângiàunướcmạnh,

đấtTốngthiêntaiquanhnăm,chẳngkhácnàolàgạothịtvớitrâucám...Theothần,đạivươngtấncôngTốngcũnggiốngvậy”,Sởvươnggậtđầutánđồng,nhưngnói:“Thangđãlàmxong,dùsaocũngphảithử”. MặcTửnói:“Thànhbạithựckhónói,nếuđạivươngkhôngtin,thìcóthểthửngaytạiđây”,

Sởvươnghiếukỳ,bènsaingườiđilấymấychụcphiếngỗmàMặcTửcần,MặcTửlạicởidâylưngra. Mấychụcphiếngỗchialàmhai,mộtnửachoCôngThâuBan,mộtnửachoMặcTử,làmcông

cụcôngvàthủthành.Dâylưnguốnthànhhìnhvòngcunglàmtườngthành.CôngThâuBantấncôngtrước.Haingườinhưđangđánhcờ,bênnàytiến,bênkiathoái.

Cảhaiđấuhồilâu,nhưngSởvươngkhônghiểugìcả,chỉthấysaucùngCôngThâuBandừngtay.MặcTửlạithayđổihướngdâylưng,lầnnàyôngtấncông.Cáchthứccũnggiốngnhaumàđánhmộthồi,phiếngỗcủaMặcTửđãtiếnvàobêntrongvòngcung.Sởvươngvẫnkhônghiểu,chỉthấyCôngThâuBanđặtgỗxuống,sắcdiệnkhócoithìbiếtôngtacôngthủđềuhỏng,Sởvươngcũngcảmthấymấthứng. MặcTửtrầmtĩnh,cấtgiọngnói: “Tôibiết làmsaođểcó thể thắngôngvàcũngbiếtông

muốngìđểcóthểthắngtôinhưngtôikhôngnói”.CôngThâuBanlộvẻngượngngập,Sởvươngngạcnhiên:“Cácôngđangnóicáigìvậy?”,MặcTửquaylạiđáp:“CôngThâuBanmuốngiếtthần;ôngtachorằnggiếtđượcthầnthìcóthểtấncôngnướcTống”,Sởvươngkinhngạc. MặcTửtiếp:“Nhưngthầnđãđemcáchnàydạychocácđệtửcủathần.NaytạiTốngcóCầm

HoạtLyvà300ngườicầmvũkhícủathầnđểgiữthành.Chonêngiếtthầncũngvôích”. Sởvươngnghexongtứcgiậnnói:“VậythìkhôngđánhTốngnữa”.MặcTửtrảlạiyphụccho

CôngThâuBan,mặclạibộquầnáoráchnátkhitớiđây,vuimừngquayvềnướcLỗ. NàongờMặcTửvừabướcchânvàođịagiớinướcTống,thìbịquânsĩnướcTốngnghilà

giánđiệpmàđuổiđi.MặcTửcứunướcTống,nhưngngườiTốngkhôngaihaybiếtMặcTửđộimưagióvềtớinướcLỗ,ốmmộttrậnliệtgiường. “Thiệnchiếngiả,lậpvubấtbạichiđịa,nhibấtthấtđịchchibạidã”

Ngườithiệnchiến,luônđểmìnhởnơikhôngbạimàkhôngbỏ1ỡcơhộiđánhbạiquânđịch.

LýTựThànhkhôngbỏlỡcơhộiđánhthắngquânMinh ThángTưnămSùngTrinhthứ15(năm1642)quânkhởinghĩanôngdândoLýTựThành

làmthủlĩnh,saukhichiếmtrấnChuTiên, lạikéovềvâythànhKhaiPhong.ChưvươngChuCungHiếukhôngcònviệnbinhbènđộngviênđịachủhàophútrongthànhtổchứcvõtrangcốchốngcự. ThànhKhaiPhongtườngcaohàosâu,LýTựThành2lầncôngthànhthấtbạinênchọnsách

lượcchỉvâykhôngđánh. KhiquânLýTựThànhmớibắtđầuvâythành,vuaMinhChuDoKiểmhạlệnhchoBinhbộ

thịlangTônTruyềnĐình,tổngđốcThiểmTâyđiềuđộngbaphíabinhmãtớicứuviệnKhaiPhong,TônTruyềnĐìnhvìchưatậptrangđủquânnênkhôngđếnkịp.HạtuầnthángChín,dotriềuđìnhbứcbáchnênhọTônmớivộidẫnquânrờiảiĐồngQuan. Tháng10,TônTruyềnĐìnhhànhquântớihuyệnHiệp(tỉnhHàNam)trờiđổmưato,xe

lươngngậptrongbùnkhôngtheoquânđược,binhlínhđànhháitráixanhănchođỡđói.LúcnàykỵbinhtrinhsáttớibáoLýTựThànhđãmangquântới,TônTruyềnĐìnhlệnhchotổngbinhNgưuThànhHổđemquândụđánh,chỉđượcthua,khôngchothắng. YcònlệnhchotổngbinhCaoKiệt,ĐặngGiaĐống,TảNhươngchỉhuybacánhquântrung,

hữu,tảmaiphụctạiđườngnúi.NgưuThànhHổgiaochiếnkhônglâugiảthuarútlui,LýTựThànhchỉhuycáctướngtruykích.Đuổigần2dặm,chợthaibênnúitiếngtrốngvangrền,haicánhquânmaiphụccủaTảNhươngĐặngGiaĐốngđổrachémgiết. LýTựThànhbiếtmìnhmắcmưu,nhưngbìnhtĩnhnghĩkếđánhlại.Ônglệnhcáctướngchia

quânnghênhchiếncònởgiữabìnhtĩnhchỉhuy,cuộcchiếnđangácliệt,phíatrướctiếngtrốnglạivanglên.CaoKiệtcùngquânmãcủayđánhthẳngvàotrongtrận.NgưuThànhHổlúcnàycũngquaylạiphảnkích. TônTruyềnĐinhđứngởtrêncaođốcchiến,chỉhuybốncánhquânhợpđồngtácchiến.Lý

TựThànhcùngquânsĩdốcsứcchiếnđấu.Cuốicùngđịchnhiềutaít,khógiànhđượcthắnglợi,LýTựThànhbiếtquânMinhnhịnđóiđánhtrận,đãrấtmệt,ôngliềnhạlệnhluiquânvềhướngĐôngvàđemrảiquầnáo,lươngthựccùngvàngbạcchâubáutrênđường.QuânMinhthấyvậybèntranhnhaucướplấy,độihìnhliềnhỗnloạn. LýTựThànhchẳngđểmấtthờicơ,chỉhuynghìnquânquaylạiphảnkích.Lúcnày,LaNhữ

Tàicũngchỉhuynghĩaquânđếnkịp,phốihợpcùngLýTựThành,giápkíchquânMinh.QuânMinhđộingũrốiloạnkhôngthểứngchiến.CánhquândoTảNhươngchỉhuytanrãtrước,các

cánhquâncònlạicũngtháochạy. LýTựThànhtrongkhoảnhkhắcbấtlợi,đãlợidụngnhượcđiểmcủađịchkhiếnchúngsai

lầm,đãkhôngbỏlỡcơhộiđánhbạiđịch.Nghĩaquângiànhhếtthắnglợinàytớithắnglợikhác. “Thắngbinhtiênthắngnhihậucầuchiến”

Quân chiến thắng là quân trướcnhất phải nắm chắc thắng lợi, sauđómới tìmđịch giao

chiến.

TùyVănĐếlấyyếuchốngmạnh,diệtnướcTrần NămĐaiĐịnhthứnhấtthờiBắcChu(năm581),tướngquốcChulàDươngKiênlấydanh

“đượcnhườngngôi”,tựlậphoàngđế,dựngnêntriềuTùy.DươngKiênmuốnthôntínhnướcTrầnởGiangNam,thốngnhấtthiênhạ.Nhưng,ĐộtQuyếtởphươngbắckhôngngừngquấyrối,uyhiếpTrungNguyên,vìthếTùyVănđếđềrasáchlượctrướcđánhĐộtQuyết,saudiệtnướcTrần. KhinhàTùyđánhpháĐộtQuyết,DươngKiêngiảýhữuhảovớiTrần,bắtđượcgiánđiệp

củaTrần,khônggiếtmàcòntặngáo,thưởngngựachovề. Sauvài lầnbịTùykhônkhéo lừa,TrầnHậuchúa lơ làcảnhgiác,chorằngGiangNamcó

TrườngGianghiểmyếulàmchỗdựa,quânTùykhôngthểvượtmàtiếnxuốngphíaNam,chonênchìmđắmtrongtửusắc,khôngmàngtriềuchính.Chuyệnnướcnhàđềuđểtháigiámxửlý. SaukhiđánhbạiĐộtQuyết,nhàTùychuẩnbịdiệtTrần.DươngKiênhỏiThượngthưTảbộc

xạCaoCảnhcókếgìdiệtTrần,CaoCảnhnói:“ĐấtGiangBắckhíhậulạnhlẽo,nênviệcthuhoạchluônchậmhơnGiangNam,tacóthểtậptrungđiềuđộngbinhlựctuyênchiếnkhiGiangNamthuhoạchmùamàng.Đốiphươngắtphảichiêumộbinhlính,nhưthếsẽphảibỏphếviệcthuhoạch.Saukhibinhmãđốiphươngđượctậptrung,chúngtaliềnthubinhgiảigiáp.Cứthếvàilần,quânTrầnchođólàviệcthường,khitathựcdùngbinh,đốiphươngcònnghihoặc,khichúngdodự,quântabấtngờvượtsông.KholươngởGiangNamphầnnhiềubằngtretrúc,tacóthểchongườiđiđốt,đợichúngsửaxongrồilạiđốt,cứthếvàinăm,nướcTrầnsẽkiệtquệ”. DươngKiêncảmừng,liềnthựcthikếsáchnày.Từđóvềsau,việcthuhoạchmùamàngcủa

nướcTrầngiảmđi,kinhtếsuyyếu,quốclựckiệtquệ. Vìyêucầuvượtsôngtácchiến,DươngKiêntừlâuđãsaiDươngTốlàmtổngquảnTínChâu

(PhụngTiết,tỉnhTứXuyên),huấnluyệnquânthủy,chếtạochiếnhạm.Chiếnhạmđóngthànhloạilớnđượcgọilà“Ngũnha”cóthểchứa800người,chiếnhạmcỡtrunggọilà“Hoànglong”cóthểchứatrămngười.DươngTốcòncốýđemphếliệuthảtrôixuốngnhằmdọangườiTrầnkhiếnlòngquânkhiếpnhược.TổngquảnChâuNgôlàHạNhãBậtđóngbinhbênsôngcũngchọnsáchlượclàmmỏimệtquânTrầnbằngcáchmỗilầnđổigácđềukéocờlớn,bàibinhbốtrận.QuânTrầntưởngquânTùysắpvượtsôngbènvộiđiềuquânchuẩnbị. QuânTrầnsaukhibiếtđốiphươngđổigác,vừamớianlòng,lạithấybênbờGiangBắcbụi

đấtbaymùmịt,ngườingựareohívangtrời,quầnTrần lại lầnnữachuẩnbịnghênhchiến.KhônglâusaulạicótinbáođólàHạNhãBậtmangquânđisăn.Cứnhưthế,quânTrầnkhôngcảnhgiáctrướchànhđộngcủaquânTùynữa.

Tìnhhìnhbiêngiớicăngthẳngnhưvậy,màTrầnHậuchúavẫnchìmđắmtrongtửusắc,khônglưutâmtriềuchính.TháithịlệnhChươngHoaliềuchếttâulên,ôngkểlạicônglaovĩđạicủatổtiênNamTrần,chỉtríchTrầnHậuchúatingianthần,phếbỏtrungthần,nếukhôngtỉnhngộ“thầnkiếnmilộcphụcduvuCôTôhĩ!”(tạmdịch:“thầnthấyconnaivàconhươulạivềvớiCôTô!-CâunàytríchdẫnlờiNgũTửTưcangiánNgôvươngPhùSaithờiXuânThu,ýnóinếuTrầnkhôngđổimới,thìsẽbịdiệtvongnhưNgôvậy).TrầnHậuchúacảgiận,lệnhchémđầuChươngHoa. NămKhaiHoàngthứ8(năm588)nhàTùy,DươngKiênchorằngđãchuẩnbịđầyđủvà

thắnglợiđãnắmchắctrongtay,bènchọnsáchlược“Tiênthanhhậuthực”(nóitrước,đánhsau),côngkhaihạchiếuthư,nóirõ21lộicủaTrầnThúcBảo,inthành30vạntờrảikhắpGiangNam,tranhthủsựủnghộcủaquândânGiangNam. Tháng10cùngnăm,TùyVănđếDươngKiênlệnhchoTấnvươngDươngQuảng,Tầnvương

DươngTuân,ThanhHàcôngDươngTốlàmnguyênsoáihànhquân,doDươngQuảngchỉhuycácquân.TảbộcxạCaoCảnhlàmTấnvươngnguyênsoáitrưởngsử,chỉhuy51vạntámngànquânthủy,bộnhấttềchialàm8lộtấncôngnướcTrầntừthượng,trung,hạdusôngTrườngGiang. Trướckhixuấtquân,TùyVănđếsailínhgiamlỏngsứgiảnướcTrầnđềphòngbímậttiếtlộ.

Tháng11,ôngđíchthântớiĐịnhThànhtuyênthệtrướckhixuấttrận,tuyênbốđánhTrần. ThángChạp,cáclộquântậpkếttạibờbắcTrườngGiang.Cùnglúc,pháinhiềugiánđiệplọt

vàonướcTrầntiếnhànhpháhoại,quấynhiễukhiếnquândânnướcTrầnngàyđêmkinhsợ.DươngTốthốnglĩnhthủyquânxuấtchiến,cờxíchiếnhạmđầysông,thuậndòngtớithẳngbếnLưuĐầu.TướngTrầnlàThíchHânđẫnhơn100chiếnhạmThanhLongtrấngiữlạibếnLangVĩHùngHạdu.BếnLangVĩđịathếhiểmtrở,dễthúkhócông.DươngTốnói:“Thắngthualàởđây,banngàytấncôngdễbịquânTrầnbiếtrõhưthực;chibằnghãyđánhbanđêm”. Đêmhômsau,VươngTrườngTậpmangbộbinhtừbờnamtậpkíchdinhphủcủaThích

Hân,đạitướngquânLưuNhânÂnmangkỵbinhtừbờbắccôngkíchquântrấnthủbếnLangVĩ.DươngTốchỉhuymấyngànchiếnthuyềnHoànglonglặnglẽxuôidòng. Sángsớm,quânTùygiápkích,thủylụcđềucông,quânTrầnbịbắtlàmtùbinhtoànbộ,chỉ

cóThíchHânchạythoát.Saukhinghingơimộtngày,DươngTốlạidẫnhơn1000chiếnthuyềnlớnnhỏtheodòngmàxuống.Nàongờ,hạmđộiđếnKỳĐìnhthìbịNamKhangnộisứLãTrọngTiêugiăngxíchsắtdướisôngchặnlại,đôibênđánhnhaumườimấytrậnnhưngquânTùyvẫnchưavượtquanổi.DươngTốvàLưuNhânÂnchỉhuymộtphầnbinhlựcbênbờ,phốihợpvớithủyquân,tấncôngquânTrầnởbờbắccuốicùngvàothángGiêngnămKhaiHoàngthứ9,quânTrầnbịđánhbại,hạmđộicủaDươngTốlạitheodòngmàxuống. TintứcquânTùytấncôngtruyềnvềkinhđônướcTrầnnhưngđềubịThiVănKhánh,Thẩm

KháchKháchgiữchứcchươngquảncơmậtgiấukín.CảhainóivớiTrầnHậuchúarằngquânTùyquấynhiễulàsựthường,tướngsĩbiênảicóthểứngchiến.

KhigiánđiệpquânTùyhoạtđộngkhắpnơi,cóngườiđềnghịnêntăngcườngphòngthủKinhKhẩuvàTháiThạchthìTrầnThúcBảonói:“Vươngkhíởđâyđangvượng,BắcTề3lầntấncông,BắcChu2lầnxâmphạmcònthấtbại,huốnghồlàDươngKiên!”.ThượngthưKhổngPhạmđứng cạnh cũngnói: “TrườngGiangmênhmông, từ xưa tớinayngăn cáchnambắc,chẳnglẽmấycáithuyềnnátcủaquânTùycóthểbayquađượcư!TrầnHậuchúađắcýcườilớn.Rồivẫnuốngrượungâmthơ,chẳngmàngtớichínhsự. Mùng1thángGiêngnămKhaiHoàngthứchín(năm589),DươngQuảngtớiLụcHợpchỉ

huyquânTùyvượt sông,HạNhãBật từQuảngLăng,HànCầmHổ từHoànhGiangnhất tềmangquânvượtsông.QuânTrầnnhândịpnămmớiđềuuốngrượusaymèm,khôngthểchốngcự,quânTùydễdàngchiếmlĩnhKinhKhẩuvàTháiThạch,haicánhquânHạNhãBậtvàHànCầmHổgấphànhquân,đôngtâygiápkíchKiếnKhang.QuânTùyvùngthượngducũngchiađườngmàxuống,thànhKiếnKhangbịcôlậphoàntoàn.. LúcnàyTrầnHậuchúamớihoảngsợ,tuyquânđộicònhơn10vạnbinhmã,nhưngchỉbiết

thanthởcảngàymàkhôngbiếtứngphóthếnào.Ngày20thángGiêng,TrầnThúcBảohạlệnhxuấtchiếnkhichưatínhtoánkỹvàchưaxácđịnhrõthốngsoáichihuyquânđội.HạNhãBậttậptrungbinh lựcđánhmộtphầnquânTrầntrước,cáccánhquâncủaTrầnhànhđộngtùytiện,mộtcánhtanrãtoànquântheođótanrã.QuânTùythừathắng,đánhthànhKiếnKhang.Cùnglúc,HànCầmHổcũngthắngtrậntạiChuTướcmôn,dẫnquânvàothành.TrầnHậuchúadắtáiphitrốnvàogiếngcạn,bịquânTùypháthiệnbắtlàmtùbinh. TùyVănđếkhôngquá4thángđãthốngnhấtTrungNguyên.

“Bạibinhtiênchiếnnhihậucầuthắng”

Quânbạitrậnluônmạohiểmgiaochiếnvớiđịchtrước,rồisauđómớicầumaythủthắng.

MinhAnhTôngđánhgiặccầumay,bịbắtlàmtùbinh MùathunămMinhChínhThốngthứ14(năm1449)thànhBắcKinhchợtcótincấpbáotừ

biênảitrởvề,rằngquânNgoãThíchxâmlăng.Lúcnày,NgoãThíchđãthốngnhấtMôngcổ,binhlựchùngmạnh,thườngbấtngờxâmchiếm. TạiTửCấmthành,MinhAnhTôngvôcùnglolắng,vộithỉnhTiLễgiámtháigiámVương

Chấntớibànbạc.VươngChấnnguyênlàngườiUấtChâu(huyệnUấttỉnhHàBắc)đượctriệuvàocunglàmquan,vìtàigiỏinênTuyênTônghoàngđếsaiđihầuhạtháitửChuKỳTrấn.KhiAnhTôngChuKỳTrấnkếvị,mới9tuổinênmọisựđềunhờVươngChấn.VươngChấntừtừthâutómquyềnlựcquốcgia. NayChuKỳTrấnđã23tuổimàvẫnnghetheomọisựsắpđặtcủaVươngChấn.VươngChấn

trướcmắtmuachuộc lòngtincủaAnhTông,sau lưngthìbuônquanbántước,kếtbèphái,khiếntriềuchínhrốìloạn.NhưngChuKỳTrấnvẫntintưởng,kínhtrọngy. VươngChấnvàocung,thấyAnhTôngbuồnrầuthìcườilớn,nói:“QuânNgoãThíchítỏicó

gìđángngại. Chỉ cầnhoàng thượngngựgiá thân chinh,đạiquân thiên triềuvừa tới,NgoãThíchsẽkhiếpsợbỏchạy”. ChuKỳTrấntưởngthật,quyếtđịnhxuấtchinh.Cácquannghetinnàyđềukinhngạc,cho

rằngnhưthếquámạohiểm.NhưngAnhTôngchỉnghetheolờisàmtấucủaVươngChấn,chorằngmìnhđíchthânchỉhuy50vạnquân,đánh1trậncóthểthắnglợi,vìthếhạlệnhchémđầunhữngaidámcangián. 50vạnquânđềulàquânmớichiêumộ,tướngkhôngbiếtquân,quânchẳngquenvũkhí.Khi

hànhquânđộingũtánloạn.MinhAnhTônglạichorằngmìnhđíchthânchỉhuy,quânNgoãThíchắtsẽhoảngsợmàchạy,dođó,cùngVươngChấnsánhvaimàtiến. ĐạiquânrờikhỏiảiCưDungđivềphíatây,tiếnvàovùngnúi,đườngsákhúckhuỷulạithêm

mưagiósuốtngày,tướngsĩvộivãchiêutập,chưakịpchuẩnbịáolạnhnênvừarétvừađói. Râtnhiềuđạithầntớicanngănthỉnhcầukhôngnênliềutiến.VươngChấnkhônghiểuviệc

quân,chẳngnhữngkhôngnghe,lạicòngiậndữtráchphạt.ThủlĩnhNgoãThíchlàDãTiênhaytinquânMinhtiếnvềphíabắc,liềnchọncáchdụđịchvàosâu,giảrútquânđi,chờđợicơhội. AnhTôngchẳngcóchủkiến,đểmặcVươngChấnsắpđặt,khiquântớiĐạiĐồng,chưakịp

nghỉngơiđãhạlệnhtiếptụchànhquânvềphíabắc.Lúcnàylươngthảotrongquânđãcạn,nhiềubinhsĩchếtđói,toànquânhỗnloạn.DãTiêndòbiếttìnhhìnhnàyliềnmaiphụctạihẻm

núibaovâyquânMinhđitiênphong.TâyNinhhầuChuAnhvàVõTiếnbáChuMiệnmangquântiếpviệnlạitrúngmaiphục,toànquântanrã. Tinthấttrậntruyềntới,AnhTôngsợhãi,VươngChấncũngkinhhãi.Yvốnchorằngđại

quânvừatớithìquânNgoãThíchsẽkhiếpsợ,nàongờDãTiênlạitấncông.TâmphúccủaVươngChấn,quan trấn thủ tạiĐạiĐồng làQuáchKính thấyvậybènngầmbáo choVươngChấn,đềnghịluiquân.VươngChấnvộihạlệnhrútquânvềUấtChâu. UấtChâulàquêhươngcủaVươngChấn,mấynămnayyđãđùngtiềnthamnhũngxâydựng

cungđiệntạiđây,ymuốnmờiAnhTôngtớinhàđểkhoekhoanguythế.BinhmãrờikhỏiĐạiĐồngđược40dặm,VươngChấnchợtnghĩ50vạnđạiquânđiquaUấtChâuắtsẽlàmhỏngruộngvườnnênđổiý,hạlệnhtiếnvềphíabắc,rồitừphíabắctrởvềkinhđô. TrờiđangthángTám,khíhậukhôhanh.50vạnquânđãcạnlương,đóikhát,chếtvôsố.Dã

TiênhaytinquânMinhrútlui,vộimang2vạntinhkỵbinhvượtTrườngThànhtruykích.KhitớiTuyênPhủ(TuyênHoá,tỉnhHàBắc)thìđuổikịp.VươngChấnhoảnghốtsaiThànhquốccôngChuDũngmang3vạnkỵbinhchôngtrả,bịquânNgoãThíchđánhtan,ChuDũngtửtrận. LúcnàyquânMinhđãtớiThổMộccáchthànhHoàiLai20dặm.VươngChấnpháthiệnhơn

mộtngànxetàivậtmàyvơvétởĐạiĐồngchưatới.LiềnhạlệnhtoànquânhạtrạiđóngquântạiThổMộc.ĐịathếquanhThổMộckhácao,khôhạn,nguồnnướcngoài15dặmđãbịquânNgoãThíchchiếm.Tướngsĩhànhquânngàndặmđềuvôcùngđóikhátlạikhôngcónướcuốngnênrủnhauđàogiếng,nhưngđàoliềnmấycáicũngkhôngkiếmra1giọtnước. ThượngthưbộbinhQuảngDãđượctinDãTiênđem2vạnkỵbinhtớiThổMộcvàbắtđầu

tiếnđánh,thìchỉsợAnhTônggặpchuyệnkhôngmay,2lầnthỉnhcầuAnhTôngrútvàothànhHoàiLaiđềubịVươngChấngiấunhẹmkhôngbáo.QuảngDãthấytìnhthếnguycấp,liềnxôngvào,VươngChấnsaingườichặnlạivàquát:“Hủnhokhônghiểuviệcquânlạidámnóixằngkhiếnlòngquânbấtan,lậptứcchémđầu”.QuảngDãcùngvàivịtrungthầnômđầuthankhóc.Sángsớmhômsau,DãTiênchỉhuykỵbinhtấncôngThổMộc.ĐôchỉhuysứQuáchMậuliềuchếtchốngcự.Ngày15/8,DãTiênvờrútquân,saisứxingiảnghoà.AnhTông,VươngChấncảmừngvộisaisứbànđịnhcácđiềukhoảnnghịhoàvớiDãTiên,tiếpnhậnvôđiềukiệnmọiyêucầucủaDãTiên. VươngChấnthấyDãTiênđồngýgiảnghoàliềntưởngthật,truyềnlệnhnhổtrạitìmnước

uống.MấychụcvạnquânMinhđược lệnh tranhnhauchạy tớibờsông.DãTiên thấyquânMinhhỗnloạn,liềnhạlệnhtấncông.KỵbinhtinhnhuệcủaNgoãThíchnhưhổđóigiữađàncừu,mặcsứcchémgiết.ThổMộcvàchânnúiLangSơnbiếnthànhbểmáu.HộvệtướngquânPhànTrungthấyquânMinhtanrã,cảgiậnquát:“Tavìthiênhạmàchudiệtgiantặcnày!”rồibổchùyvàođầuVươngChấn.AnhTôngkhôngthểđàotẩubènngồixuốngquaymặtvềphíanam,bịquânNgoãThíchbắtsống. TrậnThổMộc,VươngChấnlàmmấtnước,khinhsuấttiếnquânkhiếnAnhTôngbịbắt,mấy

chụcvạnquânbịgiết,hơn50đạithầntửnạn.Lịchsửgọitrậnnàylà“biếncố"ThổMộc.

THIÊNV:THẾ Phàmtrịchúngnhưtrịquả,phânsốthịdã;đấuchúngnhưđấuquả,hìnhdanhthịdã;tam

quânchichúng,khảsửtấtthụđịchnhivôbạigiả,kỳchínhthịdã.Binhchísởgia,nhưdĩđoạnđầunoãngiả,hưthựcthịdã. Phàmchiếngiả,dĩchínhhợp,dĩkỳthắng,cốthiệnxuấtkỳgiả,vôcùngnhưthiênđịa,bất

kiệtnhưgianghà.Chungnhiphụcthủy,nhậtnguyệtthịdã.Tửnhiphụcsinh,tứthờithịdã.Thanhbấtquángũ,ngũthanhchibiến,bấtkhảthăngthínhdã.Sắcbấtquángũ,ngũsắcchibiến,bấtkhảthăngquandã.Vịbấtquángũ,ngũvịchibiến,bấtkhảthăngthườngdã.Chiếnthếbấtquákỳchính,kỳchínhchibiến,bấtkhảthăngcùngdã.Kỳchínhtươngsinh,nhưhoànchivôđoan,thụcnăngcùngchi? Kíchthủychitật,chíưphiêuthạchgiả,thếdã;chíđiểuchỉtật,chíưhủychiếtgiả,tiếtdã.

Thịcôthiệnchiếngiả,kỳthếhiểm,kỳtiếtđoản.Thếnhưhoắcnỗ,tiếtnhưphátcơ. Phânphânvânvân,đấuloạnnhibấtkhảloạndã;hỗnhỗnđộnđộn,hìnhviênnhibấtkhảbại

dã.Loạnsinhưtrị,khiếpsinhưdũng,nhượcsinhưcường.Trịloạn,sốdã;dũngkhiếp,thếdã;cườngnhược,hìnhdã.Cốthiệnđộngđịchgiả:hìnhchi,địchtấttòngchi;dữchi,địchtấtthủchi.Dĩlợiđộngchi,dĩtốtđãichi. Cốthiệnchiếngiả,cầuchiưthế,bấttráchưnhân,cốnăngtrạchnhânnhinhiệmthế.Nhiệm

thếgiả, kỳ chiếnnhândã,nhưchuyếnmộc thạch.Mộc thạchchi tính, an tắc tĩnh,nguy tắcđộng,phươngtắcchỉ,viêntắchành,cốthiệnchiếnnhânchithế,nhưchuyểnviênthạchưthiênnhậnchisơngiả,thếdã. Dịchnghĩa:

Điềukhiểnsốđôngcũngnhưđiềukhiếnsốít,đólàvấnđềtổchứcbiênchếquânđội.Chỉ

huysốđônghaysốít,đólàvấnđềhiệulệnhchỉhuy.Thốnglĩnhtoànquânmàgặpđịchtấncôngkhôngbịbạitrận,ấylànhờthuậtbiếnhoákỳchính.Dùngbinhđánhđịchnhưlấyđáchọitrứng,ấylànhờbiếtvậndụngchínhxáctránhthựcchọnhư. Phàmviệctácchiến,dùngchínhbinhđốiđịch,dùngkỳbinhthủthắng.Chonên,ngườigiỏi

dùngbinhsẽbiếnhoáphéptácchiếnnhưtrờiđấtkhôngbaogiờcùng,nhưsôngbiểnkhôngbaogiờcạn.Lặnrồilạimọc,nhưlàmặttrăngmặttrời;quarồilạitái,giốngnhư4mùathayđổi.Âmnhạcchẳngquacó5âmgiai,nhưngbiếnhoácủaâmgiainghesaochohết;sắcmàuchẳngquacó5màu;nhưngbiếnhoácủa5sắcnhìnsaochotận;vịchẳngquacó5vị,nhưngbiếnhoácủa5vịnếmsaochođủ.Chiếnthuậtchẳngquacókỳvàchính,nhưngbiếnhoácủakỳvàchínhlàvôcùng.Kỳchínhchuyểnhoálẫnnhaugiốngnhưvòngtrònkhôngđầukhôngcuối,nàoaicóthểlầnrađầumối?

Nướclũchảyxiếtcuốnphăngphiếnđá,lànhờthếnướclũ.Chimưngchỉ1cúvồđãxénát

conmồi,ấylànhờtiếtchớpnhoáng.Nênngườichỉhuygiỏibiếttạonêncáithếhiểm,cáitiếtchớp nhoáng thế hiểm giống như cung đã giương hếtmức, tiết chớp thì giống như lấy nỏphóngtên. Tronglúctácchiến,ngườingựarốirenmàkhôngđểchobộđộirốiloạn.Hỗnđộnmùmịt

màvẫnđâurađấy,vẫnduytrìđượcthế,tiết,đểkhôngbịbại. Khiếnđịchhỗnloạnlàdotacótổchứcchặtchẽ;khiếnđịchkhiếpsợlàdotacólòngdũng

cảm;khiếnđịchsuyyếulàdotacóbinhlựclớnmạnh.Chặtchẽhayhỗnloạnlàdotổchứcquyếtđịnh;dũngcảmhaykhiếpsợlàdoưuthếtạonên;lớnmạnhhaysuyyếulàdothựclựcđốisáchlộra.Tướnggiỏibiếtđiềuđộngkẻđịch,nguỵtrangđểdụđịchkhiếnkẻđịchdichuyểntheoýmuốncủata;dùnglợinhỏmàdụđịch,địchắtđếnđểchiếmđoạt.Dùngcáchđómàđiềuđộngkẻđịchđếnnộpmạng. Ngườigiỏitácchiếnlàbiếttạonêntìnhthếcólợi,chứkhôngtráchcấpdưới,biếtchọnlựa

vàsửdụngnhântàimàlạolợithế.Ngườigiỏilácchiếnvàtạothếgiốngnhưlăngỗđá.Đặctínhcủagỗđálàởchỗbằngphẳngthìnằmnên,ởchỗnghiêngdốcthìxêdịch,vuôngthìdừng,trònthì lăn.Chonênngườigiỏichỉhuytácchiếngiốngnhưlănhònđátròntừtrênnúicaovạntrượngxuốngchânnúivậy.Đóchínhlàtạothếvậy! Tómtắtnộidung:

Trongthiênnày,Tôntửchủyếubànvềviệctrêncơsởthựclựcquânsựlớnmạnhhãyphát

huytàinăngchỉhuytácchiếncủatướngsoái,tíchcựcsángtạovàvậndụngtìnhthếcólợiđểđánhbạikẻđịch. Chữthếlàbinhthế,nghĩalàngườichỉđạochiếntranhcăncứvàoýđồtácchiếnnhấtđịnh

màbiếnđổiđúngđắnchiếnthuậtvàsửdụnglinhhoạtbinhlựcđểtạonêntìnhthếtácchiếncólợi.Tôntửchỉrarằngtrongtácchiếnđốiđịch,dùlàtiếncônghayphòngthủ,đềuphảibiếtcáchbiếnđổibinhlựcvàvậndụngkỳchính.Tôntửnói:“Thếchẳngqualàkỳvàchính,đánhtrậnthìphảidùngchínhbinhđốiđịch,dùngkỳbinhthủthắng”. Đồngthời,quanhệgiữachínhvàkỳlạilàhưthựckhóđoán,biếnhoákhônlường,vềmặt

vậndụngchiếnthuật,đólàvấnđềđánhchínhdiệnvàđánh2bênsườn:vềsửdụngbinhlực,đólàdùngchínhbinhđốiđịchvàdùngkỳbinhthủthắng;vềchỉhuytácchiến,đólàsửdụnglinhhoạt“thườngpháp”và“biếnpháp”.Chỉcótướnggiỏimớicóthểcăncứvàotìnhhìnhchiếntrườngmàlinhhoạtvậndụng.Dođó,Tôntửđềcao“nhiệmthế”,đòihỏiquânđộiphảitạo“thếhiểm”nhưnướclũvàápsátđốiphươngmàchớpnhoángdiệtđịch(“tiếtđoản”).Tôntửcũngchỉrõthủđoạnchủyếucủa“nhiệmthế”,làthôngquanguỵtrangvàđánhlừamàđiềuđộngkẻđịchtheoýta.LuậnđiểmcủaTôntửvề“thế”đầytínhchấtbiệnchứng,cógiátrịcaovềtriếthọcquânsự. “Tamquânchichúng,khảsửtấtthụđịchnhivôbạigiả,kỳchínhthịdã”

Thốnglĩnhtoànquânmàkhigặpđịchtấncôngkhôngbịbạitrận,ấylànhờthuậtbiếnhoákỳ

chính

NgôLânđánhbạiHôSan ThờiNamTống,tháng8/1114(nămTốngCaoTôngThiệuHưngthứ10),nướcKimphái2

tướngHôSanvàĐịchBốLộcđemhơn5vạnquânđánhbiêngiớiphíatâynhàTống,hạtrạitạiLưuGiaKhuyên. PhóxứXuyênThiểmHồTếTươngvộitriệuTảhộquânđôthốngNgôLân,XuyênThiểmđô

thốngDươngChính,KhumậtviệnđôthốngQuáchHoạttớibàncáchđốiphó.NgôLânnóirằngnếugiaochoông3vạntinhbinh,ôngcóthểđánhbạiquânKim. HồThếTươnghỏiNgôLândùngcáchgìđểđánhbạikẻđịch,NgôLânđáp:“Dùngđiệptrận

mớitập luyệnxongđểnghênhchiến,nếukhôngthànhcông, tôinguyện lấycáichếtđểbáoquốc”. Điệptrậnlàdùngkỳbinhở2bêncánh,phíatrước,đằngsaudànđộitrườngthương,đội

cungnỏ,bốtríchặtchẽ,khitácchiếnphốihợpănývớinhau,đãđánhlàkhiếnđịchkhôngkịptrởtay. HồThếTương liềngiaochoNgôLânhaivạntámngàntinhbinhđinghênhchiến; lạicử

DươngChínhđemquântớiThượngNguyênvàQuáchHoạtđemquântớiThươngChâuđểhỗtrợkhicần. NgôLânkéoquântớiTầnChâu,DươngChínhcũngtiếnvàođịagiớiLũngChâu,bàytrậnđối

diệnvớiquânKim. 2 tướngKim làHôSan thì thiệnchiến,ĐịchBốLộc thìnhiềumưu,cảhaidùngbinh lão

luyện,sớmđãchiếmđịahìnhcólợi,bốphòngnghiêmngặt.Phíatrướccónúicaochechắn,đằngsaucóthànhLạcGialàmchỗdựa.ChúngchorằngquânTốngkhôngdámliềulĩnhtấncông. NgôLânbànkếsáchvớicáctùytướng.BộtướngDiêuTrọngnói:“Chiếmđượcchỗcaothì

thắng,chờdướiđồngbằngtấtbại”.NgôLâncholàphảiliềnlệnh2tướngDiêuTrọng,VươngNgạnnửađêmphảibímật chiếm lĩnhđiểmcao trênnúi, sauđónổi lửa làmhiệu tậpkíchdoanhtrạiquânđịchvàpháibộtướngTrươngSĩLiêmđemquântheođườngnhỏkhốngchếthànhLạpGiavàdặn:“CơsởcủađịchlàthànhLạpGia,nếuchúngbạitrận,ắtsẽchạyvềđấy.Ngươicầnchặnkhôngchochúngchạyvềthành”. HôSanvàĐịchBốLộcchorằngchúngđãchiếmđượcđịahìnhcólợi,ngàymaiquânTống

đếngiaochiếnkhácnàolấytrứngchọiđá,chonênđêmđóchúngkhôngphòngbịgì. DiêuTrọngvàDươngNgạnnhậnlệnh,đemquânđingaytrongđêm.Đêmấytrờiđầysương

mù,quânTốngdễdàngchiếmlĩnhcácđiểmcaotrênnúixongxuôi,liềnđốtvôsốđốnglửalàmđỏrựccảvùngnúi. NgôLânnghĩ:“ĐịchBốLộcđamưu,tấtđoánbiếtýđịnhquânTốngmuốnđánhnhanh,sẽ

khôngliềulĩnhxuấttrận.NhưngHôSantừngbáchchiếnbáchthắng,sẽkhôngđồngývớiĐịchBốLộc”.DovậyNgôLândùng1ítbinhmãkhiêuchiếnởchínhdiệnđểnhửđịchkéoquânra.HôSanquảnhiênxuấtchiến.NgôLânchỉhuybộđộidùngđiệptrận,đôibênđánhnhauácliệt. Giữalúcấy,1tướngbáovớiNgôLân,rằngđịchởtrêncaotrànxuống,quântaởđịathếbất

lợi,nênluivềphíađồngbằngrộnglớnrồitáichiến,mayracóthểthắng.NgôLânngắtlời:“Quântaluitứclàđịchthắng.Hiệntạiquânđịchđãbắtđầuthuarồi,quyếtkhôngđượchoảngsợ”. Kỵbinh,bộbinh,trườngthương,cungnỏcủaquânTốngphốihợpchặtchẽ,nhưtừngđợt

sóngđánhậpvàoquânKim.QuânTốngtrêncaođiểmcũngtậpkíchphíasau,quânKimtrướcsauđềugặpđịch,cuốicùngthấtbại.QuânTốnggiết630tên,bắtsống700tên.HôSanbiếtNgôLânlợihại,dẫntànbinhchạyvềthànhLạpGia. QuânTốngtruykích,bắtthêmmấyngàntên,bứchànghơn1vạn.NhưngTrươngSĩLiêm

chưakịpđemquânngănchặnthànhphíaLạpGia,thànhthửhaichủsoáicủaquânKimrútchạyvàođượctrongthành.QuânTốngvâychặtLạpGia,ngàyđêmcôngphá.Quânđịchtrongthànhvôcùnglosự,chỉngàymộtngàyhaisẽthấtthủ. BâygiờtriềuđìnhlệnhNgôLângấpđemquântrởvề.Nếukhông,hẳnNgôLânđãđạithắng,

nhờdùngkỵbinhlấyítthắngnhiều. “Binhchisởgia,nhidĩđoạnđầunoãngiả,hưthựcthịdã”.

Dùngbinhđánhđịchnhưlấyđáchọitrứng,lànhờbiếtvậndụngchínhxáctránhthựcchọn

hư.

ChuĐệtránh“thực,chọn“hư”chiếmKimLăng NămMinhHồngVõthứ31(năm1398)TháiTổChuNguyênChươngquađời,HoàngThái

TônChuDoãnVănnốingôi,nămsauđổiniênhiệuthànhKiếnVăn.CácthânvươngtừngđượcTháiTổphongđấtliềndấybinhđedọatriềuđình.ChuDoãnVănliềntheokếsách“tiêuđoạtchưphiên”(tiêudiệttừngthânvương)củaBinhbộthưTềTháivàTháithườngkhanhHoàngtửTrừng. Trongnửanăm,có5thânvươngbịphếbỏ.YênvươngChuĐệthấycácthânvươngkhácbị

hại,liềnlấydanhnghĩa“trừngphạtgianthầnTềTháivàHoàngtửTrừngđểthanhlọctriềuđình”.Tháng7/1399ChuĐệdấybinh,giươngcờ“Quândẹpnạn”chốnglạitriềuđình. ChuĐệchỉhuyquânYêntrướcsauđánhbại2thốngsoáiMinhtriều làCảnhBínhvàLý

Cảnh Long, tiến quân vềTếNam, những tưởng thừa thắng có thể dễ dàng chiếmTếNam,khôngngờthànhTếNamphòngthủkiêncố,đánh3thángchưahạđược.ChuĐệtínhluiquânvềBắcBìnhtạmnghỉngơi,quântrongthànhchorằng“Quândẹpnạn”đãkiệtsứclạixôngratruykích.QuânChuĐệthiệthạinặng,kinhhoàngbỏchạy. ThángChạpnămsau,quânYênvớiquântriềuđìnhlạiđánhnhau1trậnlớnởĐôngXương

(LiêuThành,tỉnhSơnĐông).YênvươngChuĐệbịphụcbinhvâychặt,mayđượctùytướngcứu,nhưngchủtướngTrươngNgọctửtrận,quânYênbịtổnthất3vạnngười. NămKiếnVănthứba,quânYênlạitiếnxuốngphíanam,giaochiếnvớiquânMinhtriều.Đôi

bênbấtphânthắngbại. “Quândẹpnạn”đãtácchiến3năm,ChuĐệthườngxôngphatrậntiềnlàmgươngchobinh

sĩ,nhiềuphennguyhiểm,vậymànhữngthànhấpchiếmđượcsaukhiluiquânlạibịquântriềuđìnhđoạtlại,naychỉcònchiếmlĩnh3phủBắcBình,BảoĐịnh,VĩnhBình.ChuĐệcảmthấysâusắcrằngphảicókếlâudài. VừahaylúcấycóngườibịtriềuđìnhgiángchứcđếnxinhàngChuĐệvànói:KimLăng(tức

NamKinh,đôthànhcủatriềuMinh)đangbỏtrống,nênthừacơtiếnchiếm”.ThếlàChuĐệquyếttâmđánhKimLăng. ThángChạpnămđó,ChuĐệđemquânrờiBắcBình,vòngquathànhTếNamkiêncố,tránh

nhữngnơiphòng thủnghiêmmật, tiến vềKimLăng.Tháng5năm sau, quânYên liên tiếpchiếmcácthị trấnquantrọngởphíabắcTrườngGiangvàtậptrungchiếnthuyềnchuẩnbịxuốngbờnam. Tháng6,quânYêndànhếtthảychiếnthuyềnlớnnhỏthuđượccủađịchthànhhàngchữ

nhấtởbờbắcTrườngGiang,trênthuyềnchởđầybinhsĩ,phấtcờgióngtrốngthềnamtiến.QuânYênvừasang,quân triềuđìnhđãchạy tán loạn.Tướnggiữ thànhTrấnGiangmởcửathànhđầuhàng. TinTrấnGiangthấtthủbáovềKimLăng.ChuDoãnVănbốirối.Vănvõđạithầnlosợ,người

tínhbỏchạy,kẻđịnhđầuhàng,bànbạchồilâuvẫnkhôngcókếtquả. ThịGiảnghọcsĩPhươngLýNhũđềnghịcốthủkinhthànhchờviệnbinh.ChuDoãnVăn

nghetheo,hạlệnhtháodỡtấtcảcácnhàdânởbênngoài,manghếtgỗvàotrongthànhđểquânYênkhôngcóchỗdựa,khóbềđánhlâu.Quândânphảidỡnhà,khiênggỗcựckhổ,đóikhát,chếtvôsố.Trămhọngoàithànhoánhận,bènnổilửađốtnhàđểkhỏiphảikhiênggỗvàothành.Lửacháyđùngđùng,lanrộng,làmsạtlởcảgócthànhphíatâynamvàđôngbắc.Thếlàbinhlínhlạibắtdânphảiđiđắplạitườngthành. PhươngLýNhũlạihiếnkếgiảbộpháiTàoquốccôngLýCảnhLongđếngặpChuĐệcầuhoà

tronglúcchờviệnbinh.ChuDoãnVănnghetheo. LýCảnhLongvốnlàbạitướngdướitayChuĐệrụtrètrìnhbàyýmuốncắtđấtcầuhoàvới

ChuĐệ,chưanóihếtlờiđãbịChuĐệthấyrõýđồ.TrướckhiravềChuĐệgiaochohắn1tờgiấyviếtrằngnếuKiếnVănđếđemnhữngtêngianthầnliệtkêtronggiấynàyđếngiaochoChuĐệ,thìChuĐệsẽlậptứcluibinh. LýCảnhLongliếcquatờgiấydàyđặcnhữngtênhọ,thấyngaytrêncùngcótênmình,cũng

chẳngxemkỹbêntrongviếtgìvộinhétngayvàotrongáovàcáolui.HắnvừaravềthìChuĐệcũnglậptứcchỉhuybinhmãtiếnvềphíaKimLăng. ĐếndướichânthànhKimLăng,chưakịpphátlệnhtấncôngđãcóngườiđếnbáorằngLý

CảnhLongđãmởcổngKimXuyênnghênhđónquânYênvàokinhthành.ChuĐệmỉmcười,biếtLýCảnhLongmuốnlậpcôngchuộctội. ChuĐệtiếnvàothành.CáccổngthànhkhácthấycổngKimXuyênđãmở,cũngkhôngchống

cựmàmởrộngthêm.1sốquantrongtriềunghetincũnglụctụcđầuhàng. Lúcnàyhoàngcungbốccháy,KiếnVănđếChuDoãnVănmấttích,ChuĐệtrởthànhhoàng

đế,chínhlàMinhThànhTổ. “Phàmchiếngiả,dĩchínhhợp,dĩkỳthắng”

Phàmviệctácchiến,dùngchínhbinhđốiđịch,dùngkỳbinhthủthắng.

TầnVươngdùngchínhbinhvàkỳbinhthắngtrậnTrườngBình TầnChiêuvươngmuốnhoànthànhnghiệpbá,dùngsáchlược“viễngiaocậncông”(giao

hảovớinướcxa,tiếncôngnướcgần)doPhạmThưđềxuất,phíanamgiaohảovớiSở,phíađôngbuộcNgụyhàngphục.NămChuNoãnvươngthứ50(năm265trướcCôngNguyên)TầnChiêuvươngđemđạibinhđánhHànlànướcgầnTầnhơncả.HànHuệvươngkinhsợ,pháisứthầnsangTần,nguyệnhiếnThượngĐảngđểcầuhoà. QuậnThượngĐảngcóđịagiớitiếpgiápvớihainướcTriệu,Ngụy.TháithúThượngĐảng

củaHànlàPhụngĐìnhmuốnchĩamũinhọntiếncôngcủaTầnsangTriệu,bènpháingườisangbáovớiTriệuvươngrằngmìnhsẵnsànghiếnquậnThượngĐảngchoTriệu,mờiTriệuvươngcửbinhsangchiếm17thànhấpcủaThượngĐảng. NướcHànđãhiếnThượngĐảngchoTần,khôngngờbịTriệunuốt,TầnChiêuvươngcảgiận.

PhạmThưnói: “Sởdĩbệhạchưahoànthànhbánghiệp làvìcòncóTriệuchưahàngphục.NhânthờicơnàynêncấtbinhchiếmThượngĐảngrồitiếnsangphíađôngdiệtTriệu”. Tần Chiêu vương nghe theo, lệnh cho Tả thứ trưởng Vương Hột đem quân tiến đánh

ThượngĐảng.QuânTriệuởđâynonyếu,khôngđịchnổiquânTần,phảirútvềTrườngBình. TriệuvươnghaytinquânTầntiếnsangphíađông,liềncửlãotướngLiêmPhađembinhđến

mặttrậnTrườngBìnhngănchặn.Tháng4/260trướcCôngNguyên,quânLiêmPhatớiTrườngBình,gặpđộitiênphongcủaquânTần.NgaytrậnđầutiênquânTriệuthua,phótướngGiatửtrận.Tháng6,Triệumất2thành,4đôúybịgiết. Triệuvươnghaytinđịnhthânchinhratiềntuyếnquyếtchiến,quanĐạiphuLâuXươngcho

rằngkhôngnên, khuyênTriệu vương cửmộtđại thầnquan trọng sangTần cầuhoà.TriệuvươngliềncửđạithầnTrịnhChusangTần.TầnvươnggiảbộtrọngđãiTrịnhChu,nhưngngầmkhẩntrươngchuẩnbịdiệtTriệu. NghetinTầnTriệugiảnghoànhau,quânTriệukhôngcònýchíchiếnđấunữa,2nướcSở

NgụycũngbỏýđịnhliênhợpvớiTriệuđểcứuTriệu.NướcTầnđãloạitrừđượcnguycơchưhầuliênminhvớinhau,thẳngtayđánhTriệu. Saukhigiảnghoàkhônglâu,quânTầntừTrườngBìnhlạimấylầnđánhxuốngphíanam,

quânTriệuthua,thêm2đôuýbịgiết.Tháng7,quânTầnchiếmTâyLũy(phíabắcCaoBình,tỉnhSơnTây). LãotướngLiêmPhathấyTầnmạnhTriệuyếu,liềnhạlệnhdựavàođịahìnhhiểmyếu,đào

hàođắplũycốthủ,khôngragiaochiến,chờquânTầnmỏimệt.Đôibêngiằngcohơn4tháng,tướngTầnVươngHộttìmđủcáchkhiêuchiếnnhưngLiêmPhakiênquyếtcốthủ,khôngchịuđánh.VươngHộtđànhphảibáovớiTầnvương. TầnvươnghỏiPhạmThư.PhạmThưđáp:“PhảidùngkếloạitrừLiêmPhathìmớitiếnquân

được”.ĐoạnPhạmThưtrìnhbàycụthểcáchdùngkếphảngián.TầnvươngkhenlàdiệukếliềnchoPhạmThưxuấtngânkhố,dùngrấtnhiềulễvậtchongườiđikhắpnướcTriệumàtungtinđồn,rằngnướcTầnchỉsợnướcTriệucửTriệuQuátlàconcủaMãPhụcquânTriệuXalàmđạitướngchứkhôngsợLiêmPhađãgiàyếunaymaisẽhàng”.TinđồnlantớikinhđôHàmĐancủaTriệu. CácđạithầnvốnghenghétLiêmPhaliềntâuvớiTriệuvương.Triệuvươngvốnkhônghài

lòngvềviệcLiêmPhalâunaycứcốthủkhôngchịugiaochiến,tưởnglãotướngđãkhiếpsợ,naytinlờiđồnlàthực,bèncửTriệuQuátđếnTrườngBìnhthayLiêmPha. QuanThượngkhanhLạnTươngđangdưỡngtrọngbệnhởtưdinhnghevậylậptứcvàotriều

tâuvớiTriệuvương:“TriệuQuátchỉgiỏilýluậnsáchvở,khôngbiếtvậndụng,chớnêndùng”. Triệuvươngkhôngnghe.MẹcủaTriệuQuátcũngtâuvớivualàconmìnhkhôngđủtàilàm

tướng.Vuahỏivìsao,bàđáp:“HồiTriệuXacònsốngtừngbảorằngchiếntrậnlàđạisự,liênquanđếnsựtồnvongcủaquốcgia,màTriệuQuátlạicholàviệcquádễdàng.NếunướcTriệutacửnólàmtướng,chắcchắnsẽthấtbại”.Triệuvươngnói:“TrongnướcchẳngcònaicóthểlàmtướngbằngTriệuQuát.Ýtrẫmđãquyết,ngươiđừngnhiềulời”. TriệuQuátđemviệnbinhtớiTrườngBìnhvừanhậmchứcđãtựthịlậptứcloạibỏtoànbộ

cáchbốphòngcủaLiêmPhavàchuẩnbịtiếncôngđểđánhbạiquânTần. TầnChiêuvươngđượctinTriệuQuátthayLiêmPhathìcảmừng,bímậtpháiVõAnquân

BạchKhởi làm thượng tướng lẳng lặngđếnTrườngBình chỉ huy thay choVươngHột, cònVươngHộttrởthànhtùytướng.TầnChiêuvươngralệnh:aiđểlộtinnàysẽbịnghiêmtrị. Tháng8,TriệuQuátxuấtbinhđạiquimô.BạchKhởibiếtTriệuQuátkhinhđịchvàhiếu

thắng,bèndùngkếdụđịchvàosâuđểbaovâytiêudiệt.QuânTầnvừagiaochiếnđãgiảbộchạy.TriệuQuátthừathắng,chẳngsuyxétthựchư,thúcquântruykích.Đượcmộtquãng,cótướngcanngăn:“QuânTầnsaolạidễdàngthuachạyvậy,ecógiankế”.TriệuQuáttựđắc,thúcđạiquânđuổitheođếntậnđạidoanhcủaquânTần.TớiđâyquânTầnnhờcóhàosâubênngoàidoanhtrại,nêndừnglạichốngcự. QuânTriệuphíatrướcbịhàoluỹchắnđườngtiến,phíasaubịkỳbinhchặnđánh,bịbaovây

ởgiữa,đườngtiếptếlươngthảobịcắtđứt.TriệuQuátmấylầntổchứcphávâyđềuvôhiệu,buộcphảidựngthànhlũycốthủ,chờviệnbinh. Đếntháng9,quânTriệuQuátđãthiếulươngthực46ngày,doanhtrạikhôngcòngìđểăn,

nộibộđãcócảnhngầmgiếtnhauvìmiếngăn.Tuyệtvọng,TriệuQuátmặcáogiápdày,đíchthândẫntinhbinhphávây.NhưngmớitiếnrađãbịloạntiễncủaquânTầnbắnchết.Toànbộ

40vạnquânTriệuđóikhátphảiquihàng. "Thiệnchiếngiả,kỳthếhiểm,kỳtiếtđoản”

Ngườichỉhuygiỏibiếttạonêncáithếhiểm,cáitiếtchớpnhoáng.

LýTịnhmauchóngquétsạchquânThổDụcHồn NămTrinhQuanthứ8(năm634),tộctrưởngKhảHãnPhụcDoãncủadântộcThổDụcHồn

tuổigiànhưnglạiưakhuấyđảo,nhiềulầnđemquânxâmnhậphànhlangHàTây,cắtđứtconđườngTơlụatừTràngAnđiTâyVực. PhụcDoãncòncốýgâysự,giamsứthầncủanhàĐườnglàTriệuĐứcCôn.ĐườngTháiTông

LýThếDânhàngchụclầnpháingườiđếngiaothiệpđềuvôhiệu.ĐườngTháiTôngcửTảKiêuvệđạitướngquânĐoànChíHuyềnlàmtổngchỉhuyđạoquânTâyHải,đembinhmãchinhphạtThổDụcHồn. ĐoànChíHuyềntuygiànhđượcvàithắnglợi,nhưngkhôngthểtiếnsâu,ThổDụcHồnchưa

bịtổnthấtnhiều.ThổDụcHồnlàdântộcdumục,đạiquântiếnđánhthìbỏchạy,đạiquânvừarútđilạikéotớiquấyphá. ĐườngTháiTôngnghĩngayđếndanhtướngLýTịnhtừnglậpnhiềukỳcông,nhưngnayLý

Tịnhđãngoài60tuổi,đangdưỡngbệnhởnhà.LýTịnhbiếtđượctâmýcủaĐườngTháiTông,liềnmặcgiáptrụvàotriềuxinratrận.ĐườngTháiTôngliềncửônglàmThốngchếđạoquânTâyHải,ThànhvươngLýĐạoTông,BinhbộthượngthưHầuQuânTậplàmphó,đemquânchinhphạtThổDụcHồn. Năm635,thángTưnhuận,quânĐườngtớiThiệnChâu,PhụcDoãnđemquânchạyvềphía

tây.LýĐạoTôngđượccửlàmtiênphongđemquântruykích,đếnKhốSơnthìPhụcDoãndựavàođịathếhiểmyếumàtửthủ. ChiếnthuậtcủaLýTịnhlà“đánhliêntục,đánhnhanhthắngnhanh”.KhiđạiquântớiKhố

Sơn,từsaulưngtậpkíchPhụcDoãn.PhụcDoãnbịđánhtừhaiphía,thuato,chạytiếpsangphíatây.PhụcDoãnralệnhđốtcháyđồngcỏ,rồichạyvềsamạc. QuânĐườngtruyđuổimộtchặng,khôngthấyđịchđâu,chỉthấytrướcmắtlàcácbãitrovà

samạctrảidàitrămdặm.NgựachiếncủaquânĐườngkhôngcòncỏăn,đóimệt.Nhiềutướngchorằngkhôngnênđuổitiếp,tạmrútvềThiệnChâu,đợikhicỏmọchãylạitiếncông. HầuQuânTậpnói:“Khôngđược.TrướcđâyquânĐoànChíHuyềnvừarútvềThiệnChâu,

quânđịchđãbámtheosátgót.NayquânThổDụcHồnđãchạyloạnnhưchimvỡtổ,nhưchuộtrờihang,dễdàngtiêudiệt.Nếukhôngtruykíchsaunàyhốikhôngkịp”. ÝcủaHầuQuânTậprấthợpvớitưtưởng“đánhliêntục,đánhnhanhthắngnhanh”củaLý

Tịnh.LýTịnhchiaquânlàmhaiđạonambắcthâmnhậpvàođịaphậnquânđịchthànhthếgọngkìmmàđuổitheođịch.LýTịnhchỉhuycánhquânbắc,thếnhưchẻtre,saukhiđánhbại

quânThổDụcHồnởMànĐầuSơn,lạiđánhbạiđịchởNgưuTâmĐôivàXíchThủyNguyên. HầuQuânTậpvàLýĐạoTôngchỉhuycánhquânnam,vượt2000dặmsamạchoangvu,

ngườiphảiănbăng,ngựaphảiăn tuyết, cựckhổđóikhátnhưngkhôngngừng truyđuổikẻđịch.Tháng5,họđếnĐiểuHảimớithấydoanhtrướngcủaquânThổDụcHồn,liềnxôngtớichémgiết.PhụcDoãnômđầutháochạy.QuânĐườngbámriết,quânThổDụcHồnphầnlớnbịgiếthoặcđầuhàng.PhụcDoãnphảichạysâuvàosamạc,địnhtrốntớiĐiền. LýTịnhđượctin,quyếtđuổiđếncùng.ĐếnĐộtLuân,thìđuổikịpPhụcDoãnlúcđóđịnh

dựnglềunghỉquađêm.Tướngsĩậptớichémgiếthơn1000quânđịch,bắthơn20vạngiasúccácloại.ContraiPhụcDoãnđầuhàng.PhụcDoãnđemmấychụckỵbinhchạysâuvàosamạc.Hơn10ngàysauthìcảbọntanrã,PhụcDoãntựsát. LýTịnh chỉmất2 tháng, tiến sâuvào samạchàngngàndặm, thắng lợihoàn toàn, khai

thônghànhlangHàTâyphụchồiconđườngtơlụanổitiếng. “Loạnsinhưtrị,khiếpsinhưdũng,nhượcsinhưcường”

Khiếnđịchhỗnloạnlàdotacótổchứcchặtchẽ,khiếnđịchsuyyếulàdotacóbinhlựclớn

mạnh.

MạoĐốngiảsợ,diệtĐôngHồ Năm209trướcCôngNguyên,chúaHungNôĐầuMànĐơnVuvìyêuconthứmuốnphếcon

trưởnglàtháitửMạoĐốn.MạoĐốnbiếtvậytạmchônmốihậntronglòng.Nhânmộtbuổicùngchađisănthừalúcchakhôngđềphòng,MạoĐônbắn1mũihưởngtiễn(1loạitênphátratiếngkêu).ThuộchạcủaMạoĐốnvốnđãquenbắntheomũitênđó,nênĐầuMànĐơnVubịloạntênmàchết.Giếtchaxong,MạoĐốnnốingôi. NướclánggiềngĐôngHồhaytinMạoĐốngiếtchacướpngôi,khinhytrẻtuổi,liềnpháisứ

giảđếnkhiêukhích,đòilấyconthiênlýmãcủaMànĐầuĐơnVu.ConthiênlýmãcủaMànĐầuĐơnVulà1tuấnmã,dovậyMạoĐốnhỏiýkiếnquầnthần.Quầnthầnđồngthanhphảnđối:“ĐólàngựaquýcủaHungNô,khôngthểgiaochoĐôngHồ”.MạoĐốncười:“ChúngtavớiĐôngHồlàlânbang,hácóthểvì1conngựamàmấttìnhhữuhảo!”.Rồigiaothiênlýmãchosứgiả. VuaĐôngHồnghĩrằngMạoĐốnnhátgan,mấyhômsaulạipháisứgiảsangHungNôđòi

MạoĐốnhiếnáiphicủaMạoĐốnchoĐôngHồ. MạoĐốnlạihỏiquầnthần.QuầnthầnnguyềnrủaĐôngHồkhinhngườiquáđáng,đềnghị

đembinhđitrừngphạt.MạoĐốnvẫnlắcđầu:“Khôngnênvìmộtngườiđànbàmìnhyêuthíchmàlàmtổnthươnghoàkhí2nước!”ĐoạnlạigiaoáiphichoĐôngHồ. GiữaHungNôvàĐôngHồcómộtdảiđấthơnmộtngàndặmvuôngkhôngaicưtrú.Đông

HồthấyMạoĐốnkhiếpnhược,muốnchiếmdảiđấtđó.LiềnpháisứgiảsangHungNôđòi.MạoĐốnhỏiýkiếnquầnthần.Cóngườinói:“Đấylàvùngđấthoangvucằncỗi,chohaykhôngcũngvậy”. LầnnàyMạoĐốncảgiận,lớntiếngnói:“Đấtđailàcănbảncủaquốcgia,saocóthểdângcho

người!”.Đoạnquáttảhữuchémđầusứgiảvànhữngkẻnóilàcóthểđemchodảiđấtkia.MạoĐốnlệnhtiếnđánhĐôngHồ,lênngựadẫnđầu,cònralệnh:“Trongnướccókẻnàochậmtòngquân,lậptứcchémđầu”.ĐạiquântrànsangĐôngHồ,thếnhưdờinonlấpbiển. VuaĐôngHồđượcngựaquývàmỹnhânthìcoikhinhHungNô,chẳngchútđềphòngnên

khiquânMạoĐốnàoàotiếnđến,vuaĐôngHồvộiứngchiến,nhưngđạibại,phảitháochạy.MạoĐônđuổitheo,giếtchếtvuaĐôngHồ,bắtnhiềudânvàgiasúccủaĐôngHồ,thắnglợitrởvề. QuầnthầnHungNôbấygiờmớibiếtMạoĐốnhiếnngựaquý,áiphikhôngphảivìsợ,màcố

ýgiảbộkhiếpnhượcđểĐôngHồmấtcảnhgiác,rồiđánh1trậntiêudiệthoàntoàn.TừđóthếlựcHungNôtrởnênhùngmạnh,MạoĐốnchỉhuytướngsĩrongruổichinhchiếnkhắpnơi.

“Trịloạn,sốdã” Chặtchẽhayrốiloạnlàdotổchứcbiênchếhaydởquyếtđịnh.

NgụyThưthayđổibiênchế,thắngbộlạcTuấtĐịch CuốithờiXuânThu,phíabắcnướcTấngiápvớibộlạcTuấtĐịch.Bộlạcnàytụcưởvùng

núi,dũngmãnhhunghãn,khôngchịutrồngtrọt làmăn,haykéoxuốngcướpphámiềnbắcnướcTấn. NămTấnBìnhcôngthứ17(năm541trướcCôngNguyên),TấnHầupháinguyênsoáiTuần

NgôđemquânlênphíabắcchinhphạtbộlạcTuấtĐịch.TuầnNgôdùnghơn1000chiếnxatấncông Thái Nguyên (gần ThảoNguyên, tỉnh Sơn Tây) là vùng ngụ cư của bộ lạc Tuất Địch.Nhưngđạiquânvừatiếnvàođịagiớicủabộ lạcTuấtĐịchthìđườngsánhỏhẹp, lạchsuốingangdọc,ngườivàxevấtvả,sơýchútđãđổxechếtngười.BinhlínhTuấtĐịchđãlợidụngđịahìnhhiểmtrở,thấylợithìđánh,bấtlợithìlánh,nênquânTấnhoàntoànbịđộng,độingũrốiloạn,tướngsĩlosợ. NguyênsoáiTuầnNgôđangbế tắc, thìđại tướngNguỵThưhiếnkế: “Vùngnàyđịahình

phứctạp,40ngườitheomộtchiếnxamàvẫnkhóxoaysở.Chibằngmỗichiếnxachỉchọn10binhsĩtinhnhuệphốihợptácchiếnthìhơn”.TuầnNgôchấpthuận.NguỵThưliềnchỉhuychiếnxađãđượcbiênchếlạimàtácchiến,quảnhiênthắngtrận. Bộ lạcTuấtĐịchbại trận, rútvàorừngsâu.ChiếnxacủaquânTấnkhôngthểđuổi theo.

NguỵThưlạiđềnghịbỏchiếnxa,đểxabinhphốihợpvớibộbinhmàtácchiến.TuầnNgôthấycó lý, chophépNguỵThư trôngcoi thayđổibiênchếđộingũ. SongxabinhcủaTuầnNgôkhôngchịuchấphànhviệcrờixeđánhnhaunhưbộbinh.NguỵThưlệnhchémđầumấyxabinhđầutiêntráilệnh.Thếlàtoànquânphảinghiêmchỉnhchấphành.QuânTấnbỏchiếnxa,biênchếthành5ngườimộtngũ.Mỗingũlàđơnvịtácchiếnnhỏnhất. NguỵThư lạihuấn luyệntrậnphápbộbinh, tổchứccácngũthànhthếtrậnứngviện lẫn

nhau.Khitácchiến,phíatrướcbốtríhaingũ,phíasaunămngũ,sườntráibangũ,sườnphảimộtngũ,thànhtrậnthếhìnhvuôngtrướcyếu,saumạnhgiữatrống.Tiếpđólạitổchứcthànhcácthiên,mỗithiênmườingũlàmlựclượngđộtkích.Cáchbốtríđộihìnhnhưvậyvừadễvàorừng,vừadễchiviệnlẫnnhau. Biên chế xong, quân Tấn tiến vào rừng sâu. Quân Tuất Địch thấy đối phương không xe

khôngngựa,phântánrảirác,thìcườihahả,chẳngcầnbàytrận,xôngngayrađánh.QuânTấnđánh1lát,giảbộrútlui.QuânTuấtĐịchcoithườnglậptứctruyđuổi. LúcnàyquânTântừ3phíađộtnhiênậplạichémgiếtchiacắtđịchthànhtừngtốpmàvây

đánh.QuânTuấtĐịchkhôngđềphòng,trởnênhỗnloạn.LoạnbinhbỏchạynhưngbinhsĩTấnởphíatrướcđãbốtríchặnđườngrúílui,chémgiếtvôsố.

Đốiphươngvộichạytảnrahaibên,lậptứcbịcácngũquânTấnở2phíatảhữuchặnđánh,hếtđườngthoáithân,đànhbótaychiutrói. QuânTấnthắngtrậnnày,lậptứcápdụngtrậnpháptươngtựđểtiếnđánhcáctrậnkhácđều

thànhcông.Trongmộtthờigiandàitừđótrởđi,bộlạcTuấtĐịchkhôngdámquấynhiễuvùngphíabắcnướcTấnnữa.TronglịchsửchiếntranhTrungQuốc,bắtđầutừđócácnướcTrungNguyênchuyểntừxachiếnsangbộchiến. “Dũngkhiếp,thếdã”

Dũngcảmhaykhiếpsợlàdoưuthếtạonên.

HoànÔnhợpnhấtlựclượng,chiếmThànhĐô ThờiĐôngTấn,nămVĩnhHoàthứnhất(năm345),MụcđếTưMãĐạmmới2tuổi,phảido

Tháihậuẵmralâmtriều.Nămđó,đôđốcquânsự7châulàChinhtâytướngquânDữuDựcbịbệnhquađời.TháihậuphongHoànÔnlàmAnTâytướngquân,chỉhuyquânsự6châuKinh,Tư,Ung,Ích,Lương,Ninh,kiêmthứsửKinhChâu,gầnnhưthốngchếquânđộicảnước. Saukhinhậmchức,HoànÔnchiêubinhmãimã,huânluyệnthủyquânvàlụcquân,cóchí

tâytiếnsangThụctiêudiệtThànhHán. NămVĩnhHoàthứhai,đầumùađông,HoànÔnnhânkhiTrườngGiangnướccạn,điềuđộng

đạiquân,cửViênKiềulàmtiênphong,thânchinhxuấtbinhmentheoTrườngGiangtiếnsangphíatây.ChúathànhHánlàLýThếỷvàonúinonhiểmtrở,rấtítphòngbị;đạiquâncủaHoànÔnđếnnơimớibiết,quânHánkẻđầuhàng,kẻbỏchạytrướcthếthắngnhưchẻtrecủađốiphương. Mùaxuânnămsau,quâncủaHoànÔnđãđênBànhMô,cáchThànhĐô200dặm.HoànÔn

họpcùngcáctướng.Mọingườiđềnghịchiabinhlàmhaiđạocùngtiến,cóthểphântánbinhlựccủaquânHán.DuytướngtiênphongViênKiềutrầmmặckhôngnói. HoànÔnhỏiýkiếnViênKiều.ViênKiềunói:“Hiệntạiquântađãthâmnhậpvàođấtđịch

hàngvạndặm;thắngthìlậpđạicông,thuathìkhósốngtrởvề.Nếuchiarahaiđạo,lòngquânkhông đồng nhất, ắt đại sự hỏng cả. Vậy nên hợp nhất lực lượng làmmộtmà giành chiếnthắng”.HoànÔntánthưởngýkiếncủaViênKiêu,rồitiếp:“Cổnhândạybinhvàochỗchếtmàvẫnsống.Chúngtagắnglênchútnữa,nhấtđịnhhạđượcThànhĐô”.HoànÔnchocácbinhsĩốmyếuở lạiBànhMô trôngcoiquânnhuvànhững thứnặng, còn toànbộquân tinhnhuệmangtheo3ngàylươngkhô,trangbịgọnnhẹ,tiếnthẳngtớiThànhĐô.DọcđườngtướngđịchLýQuyềnngănchặn,bịđánhbatrậntảtơiphảichạyvềThànhĐô. GầnThànhĐô,LýThếcònnhiềuquân.Ythânchinhratiềntuyến,bàytrậnởdảiTạcKiềuđể

chốngquânĐôngTấn. QuâncủaHoànÔntrậnđầubịbấtlợi,1tướngtửtrận,quânHánthừathắngxônglên,vạn

mũitêncùngbắnra,cómũitênbaytrướctớiđầungựacủaHoànÔn,nhưngmặtôngkhônghềbiếnsắc. Độitiênphongbắtđầurốiloạn,cómấyngườibắtđầurútchạy,tảhữukhuyênHoànÔntạm

thờilùibước,nhưngHoànÔnkhôngnghe,lớntiếnggọi:“Viêntướngquânđâurồi?”,ViênKiềuđáplờiphingựatới.HoànÔntraokiếmchoViênKiềunóilớn:

“Hợpnhấtlựclượnglàmmột,thắngbạilàởtrậnnày,quântatừxatới,nếurútluitấtbại.Tướngquânhãythaytađốcchiến,kẻnàobỏchạy,chém!”.ViênKiềuvânglệnhchémđầumộtquanquânbỏchạyrồitruyềnđạtmệnhlệnhcủaHoànÔn,thếtrậnlậptứcổnđịnh,bắtđầuphảnkích.Tiếngtrống;trậntiếnghôchémgiếtvangđộngcảgóctrời. LýThếthấytìnhthếbấtlợi,liềnrútvàotrongthành.HoànÔnchihuycôngpháThànhĐô.

Ôngsailínhphónghoảđốtcổngthành.QuânHánnơmnớplosợ,mấttinhthầnchiếnđấu.LýThếthấyquântađãmấttinhthầnchiếnđấu,nửađêmmởcửađôngthànhchạychốn.QuânĐôngTấnlậptứcchiếmthành.LýThếchạyđếnHàMinh,chỉcònvàingườithâncậnbênmình,hếtcáchcứuvãn,đànhtựtróimìnhđisaumộtcỗquantàiđếnđầuhàngHoànÔn. HoànÔndiệtxongthànhHán,giảiLýThếvàhơnmườitônthấttrởvềkinhđôKiếnKhang.

TháihậuhỏiônglàmcáchnàochỉtrongvàithángđãdiệtxongnhàHán,HoànÔnđáp:“ĐólàcôngcủatướngtiênphongViênKiều,hợpnhấtlựclượnglàmmộtmớithắng”. “Cườngnhược,hìnhdã”

Mạnhhayyếulàdothựclựcđốisánhlộra.

KhangHylấymạnhđánhyếu,chiếmlạiĐàiLoan ĐờinhàThanh,nămThuậnTrịthứ18(năm1661)tướngTrịnhThànhCôngđemquânbao

vâyĐàiLoanbuộcThốngsứHàLanđầuhàng.ĐàiLoanlạithuộcvềTrungQuốc. SaukhithuphụcĐàiLoan,TrịnhThànhCôngđềraquihoạchpháttriểnkinhtếĐàiLoan,

nhưngkhôngmay,vìnhiềunămchinhchiếngiankhổ,ônglâmbệnhnặngmàmất.Vịanhhùngdântộcrađiởtuổi38. Saukhiôngmất,nộibộquânđộinảyramâuthuẫn.NhữngtướngủnghộTrịnhThànhCông

lậpemtraiônglàTrịnhThếTậplênlàmvua.ContrưởngônglàTrịnhKinhđangtrấnthủHạMônliềnđemquântớiĐàiLoanđánhbạinhữngngườiủnghộTrịnhThếTập, lên làmvua.TrịnhKinhtổchứcpháttriểnsảnxuất,didânlậpấp,sau7,8nămkinhtếĐàiLoanđãphụchồi.NhưngTrịnhKinhtừbỏýchíthốngnhấtTổquốccủachamình,muốntựlập1nướcriêng.Lúcnày, triều Thanh, Khang Hy đế Huyền Diệp đang tại vị, Ngô Tam Quế, Cảnh Tinh Trung,Thượng Chi Tín... nổi loạn, TrịnhKinh nhân đó, đánh chiếmHạMôn, Tuyền Châu, ChươngChâu,TriềuChâuv.v... NămKhangHythứ16(năm1677),HuyềnDiệp2lầnpháisứgiảraĐàiLoanchiêudụ,song

TrịnhKinhchorằngquânThanhkhôngthếvượtbiểntácchiếnđãcựtuyệt.NămKhangHythứ17(1678),nhàThanhcơbảnkhốngchếchiếncuộc,liềntăngcườngchuẩnbị:cửtướngDiêuKhảiThánhlàmTổngđốcPhúcKiến,VạnChinhSắclàmThủysưđềđốcPhúcKiến,đóngchiếnhạm,luyệnthủyquân,xâydựngcácđồntrạiởnơihiểmyếuvàbốtrílínhtrấnthủ.HuyềnDiệpcònthôngquaDiêuKhảiThánhpháimộtsốngườichuivàonộibộquânTrịnhKinhmàhoạtđộnglygián. Từtháng6-tháng11nămKhangHythứ17(năm1678),cóhơn1200quanlạivà11600

binhsĩrahàng.Tiếpđó,tướngDươngNhấtBáođem3vạn1ngànquânquithuậntriềuđình. Năm1680,ThủysưđềđốcVạnChínhSắcđemchủlựctấncôngchiếmQuyênChâu,HạMôn,

HảiTrừng,đưaquanbinhđầuhàngtớicácđảovenbiểnkhaikhẩn,chuẩnbịđánhĐàiLoan. Tháng Giêng năm 1861, Trịnh Kinh ốm chết, con trưởng Trịnh Khắc Tạng kế vị. Thị vệ

PhùngTíchPhạmbànmưuvớivợcủaTrịnhThànhCông,giếtTrịnhKhắcTạng,đưaconthứlàKhắcSángcònnhỏtuổilênngôi. MộttânkháchcủaquânTrịnhlàTuyTruyền,làmthámbáochoquânThanh,bímậtgửithư

vềnói:“ChúcháuhọTrịnhđanggiếtlẫnnhau,báquanvănvõkhôngbiếtlàmgì,mỗingườimộtývuacònnhỏtuổi,đấtnướctrốngrỗng,bêntrongrốiloạnbênngoàibấtan,khóbềđứngvững”.

HuyềnDiệpthấythờicơđãđến,điềuVạnChínhSắclàmĐềđốclụcquân,cửThiLanglà

ngườitrídũngsongtoàncónhiềukinhnghiệmhảichiếnlàmThủysưđềđốcPhúcKiến,đemchiếnthuyềntấncôngBànhHồ,ĐàiLoan. NgườichấpchínhởĐàiLoanvừamuốnduytrìngôivuavàquvềnlực,vừamuốntranhthủ

thờigianchuẩnbịchốngquânThanh,pháisứgiảđếntriềuđìnhxinxưngthầnnộpcống,bãibinhhòađàm,choĐàiLoanđộclậpvớiTrungHoa.ThựclựccủaHuyềnDiệplúcnàyđãmạnhhơntrước,ôngquyếtthốngnhất,nêncựtuyệtsứgiả,lệnhThiLangtiếncông. ThiLangnguyênlàtùytướngcủaTrịnhThànhCông,hiểurấtrõquânTrịnh.Ôngđemlực

lượngđôibênrasosánh,thấyquânmìnhhơnhẳnđốiphươngcảvềsốlượnglẫnchấtlượng.ỒngchorằngĐàiLoanlàhònđảotrơtrọingoàibiển,rấtdễbịbọnthựcdânxâmlấn,cầnphảiđượcthốngnhấtvớiđấtliềnvàtăngcườngquảnlý,pháttriểnmọimặtchínhtrị,quânsự,kinhtế.Dođó,khinhậnđượclệnh,ônglậptứckhẩnưươnghuấnluyệnthủyquân. ThiLangchọntiếtgiónồm,giữathángSáunămKhangHythứ22(năm1683),bắtđầutiến

công.Vàothờigiannày,giónhẹsóngyên,banđêmyêntĩnh,cóthểtậptrungchiếnthuyềntrênbiển,tìmchỗyếucủakẻđịchmàbốtrítiếncông. BànhHồlà1quầnđảogồm36đảolớnnhỏ.TướngTrịnhtrấnthủBànhHồlàLưuQuốcHiên

đãsớmdựngthànhlũythấpdài20dặm,bốtríhỏapháophòngthủnghiêmmật.NghetintriềuđìnhpháiThiLangđemđạiquântiếncông,Lưuchuẩnbịđốiphó. HạmđộitiênphongcủaquânThanhthuậngióxôngvàogiữahạmđộiđịch,bịhạmđộiđịch

vâychặt,ThiLangdẫnhạmđộichủlựctiếpcứu,trongđánhrangoàiđánhvào,trậnácchiếnkéodàisuốtmấyngàyvẫnbấtphânthắngbại.ThiLangbịthươngvàomắtphải,suýtnữagụcngã.Ôngquyếtđịnhchiaquânralàmbamũitấncông:TổngbinhNguỵMinhvàTrầnMãng,mỗingườiđem50chiếnhạmđánh2đảoNgưuTâmLoanvàKêLung. LamMinhtiếptụctiếncôngBànhHồ.ThiLangchỉhuyhạmđộichủlựcgồm56chiếnhạm

tiếnvàotrunglộ.Qua1ngàyhảichiếnácliệt,quânTrịnhthuato.QuânThanhchiếmtoànbộquầnđảoBànhHồ. LưuQuốcHiênchạyraĐàiLoanlàmtậpđoànhọTrịnhhoảngloạn,ngườibảođánh,kẻbào

chạy,ngườilạibảođầuhàng. SaukhichiếmBànhHồ,ThiLangápdụngbiệnphápchiêuhồi:đốixừtốtvớicáchàngbinh,

cấppháttiềnlương,chạychữachongườibịthương,cấpthuyềnchongườimuốnhồihươngvềĐàiLoan.Chínhsáchnàycóảnhhưởngrấtlớn,mộtsốthànhviêncủatậpđoànhọTrịnhđãmấthếtýchíchiếnđấu,chỉmongquântriềuđìnhsớmđếnđểđầuhàng. KhangHyđếHuyềnDiệpnhânđóchiêudụhọTrinhhãyngửngchốngcự,từbỏýđồphân

liệt,sẽđượckhoanhồng,hưởngquyềnlợivốncó.Nhàvualạicòntuyênbố:“Chỉdụnàycónhậtnguyệtchứnggiám,trẫmquyếtkhôngnuốtlời”.

Đồngthời,ThiLang,LamLýthừalúcnướctriềudângcaosươngmùdàyđặcbuổisớmtrên

biển,chỉhuyhamđộibaovâyĐàiLoan.NgườichấpchínhcủahọTrịnhthấyđảobịbaovây,đạithếchẳngcòn,cuốicùngchấpnhậnquithuậntriềuđình. TrịnhKhắcTạngđemấntínvàbảnđồdângnộp,ThiLangtiếpnhận,pháitướnglĩnhđiuý

lạotrămhọvàcửngườiđemtinchiếnthắngvềtriều.KhangHyđếHuyềnDiệpphongThiLanglàmTịnhHảihầu,lệnhđưaTrịnhKhắcTạngvềkinhphongtướcHảiTrừngcông;banthưởngchonhữngngườicócông.Từđây,ĐàiLoanlạivềthốngnhấtvớiTrungHoa. “Thiệnđộngđịchgiả,hìnhchi,địchtấttòngchi;dữchi,địchtấtthủchi.Dĩthủđộngchi,dĩtốt

đãichi” Tướnggiỏibiếtđiềuđộngkẻđịch,nguỵtrangđểdụđịchkhiếnkẻđịchdichuyểntheoýmuốn

củata;dùnglợinhỏmàdẫndụkẻđịch,địchắtđếnđểchiếmđoạt.Dùngcáchđómàđiềuđộngkẻđịchđếnnộpmạng.

TônTẫndụBàngQuyêntớichỗchết NămChuHiểnvươngthứ27(năm342trướcCôngNguyên),NgụyHuệvươngsaiđạitướng

BàngQuyênđembinhđánhHàn.2nămtrước,NgụyHuệvươngtừnglấytưcáchbáchủtriệutậpchưhầuhộiminh,triềukiếnthiêntử,lúcấynướcHànkhôngđến.LầnnàyNgụycấtbinhlấycớlàtrừngphạtHàn. VuaHànnghĩnướcmìnhnhỏyếu,khóbềchốngđỡ,vộicửsứgiảsangTềcầuviện.TềUy

vươngtriệutậpquầnthầnthươngnghị. TônTẫnnói:“TanênnhậnlờicứuđểHànrasứcchốngNgụy,nhưngtakhôngnênvộicất

binhmàchờkhilựclượngNgụybịtiêuhaonặng,tahãyđemquâncứuHàn;nhưvậyvừatránhtổnthấtchota,vừalàmchonướcHàntônkínhta”.VuaTềcholàphải,trảlờiđồngýcứuviện.NướcHànđãcóTềlàmchỗdựa,dốctoànlựcchốngNgụy,nhưngvìsứcyếu,5trậnthuacả5.Cầmcựđượcngótmộtnăm,nướcHànthấykhógiữđược, lạipháisứgiảsangTềcứuviệnngay. TềUyvương lệnh cửĐiềnKỵ làmchủ tướng,TônTẫn làmquân sưđemquân cứuHàn,

nhưngtheokếcủaTônTẫn,khôngđemquânsangHàn,màtiếnthẳngđếnkinhđôĐạiLươngcủaNgụy. NgụyHuệvươngthấyđạiquânđangởbênnướcHàn,quâncònlạitrongnướckhôngđịch

nổiquânTề,saingườihoảtốcsangHàngọiBàngQuyênmangbinhvềcứu.BàngQuyênđembinhtrởvềthìquânTềcũngvừavượtquabiêngiớitiếnvàođấtNgụy.NgụyHuệvươnghuyđộng10vạnbinhmãtoànquốc,cửtháitửThânlàmthượngtướng.BàngQuyênlàmđạitướng,quyếtchiếnvớiquânTề. ĐiềnKỵhỏikếTônTẫn.TônTẫnnói:“QuânNgụyhunghãn,coithườngquânta,nếuquânta

giảthuarútchạy,quânNgụyắtsẽliềulĩnhđuổitheo.Binhpháptừngdạy,chạymộttrămdặmđểtranhlợithìđạitướngcũngsẽlâmngay.Nhưvậyquântacóthểdụđịchmàđánh”.TheokếTônTẩn,ĐiềnKỵralệnhchoquângặpgiặcchỉđánhsơrồichạy.QuânNgụyđuổitheo. Trênđườngluiquân,ngàythứnhấtĐiềnKỵlệnhchoquânđắpbếpnhưcho10ngườiăn.

Ngàythứhai,sốbếpgiảmcònmộtnửa.Ngàythứba,sốbếpgiảmchỉcònđủcho2vạnngười. BàngQuyênđemquântruyđuổi3ngày,thấysốbếpquânTềngàymộtgiảm,kiêungạonói:

“TabiếtquânTềkhiếpnhược,khôngdámchiếnđấu.Lầnnàychúngmớitiếnvàonướctađượcvàingàymàsốbinhsĩđàongũđãquánửa”.RồiBàngQuyênlệnhbỏbộbinh.Chỉđemlínhkhinhkỵđuổigấpchokịp.

QuânTềrútluivềđếnbiêngiớirồi,lạicốýbỏlạicácxenặng.QuânNgụytranhnhaucướp.BàngQuyêncàngchorằngquânTềđãrốiloạnhoàntoàn,thúcquântiếnsâuvàođấtTề. QuânTềlùiđếnMãLăng(đôngnamhuyệnĐạiDanh,tỉnhHàBắc),đườngsánhỏhẹp,địa

hìnhhiểmtrở,dừnglạimaiphục. TônTantínhlộtrìnhcủaquânNgụy,đêmnaysẽđếnMãLăng,bènsaibócvỏmộtcâylớn

bênđường,rồiviếtlênthâncâydòngchữ:“BàngQuyênbỏmạngdướigốccâynày”.TiếpđóTônTẫnlạinóiĐiềnKỵbốtríphụcbinh,pháicungthủmaiphụcgầnchỗcâycóhàngchữnọvàdặn:“Trongđêmtối,khithấycólửasángthìlậptứcbắnlênvàođó”. Tốihômđó,BàngQuyênquảnhiêndẫnquântớiMãLăng,tiếnvàoổphụckíchcủaquânTề.

BàngQuyênđangđi,chợtthấytrênthâncâytrăngtrắngbênđườngcóviếttênmìnhliềnsaingườiđốtđuốclênđọcchorõ. BàngQuyênchưakịpđọchếtchữ,hàngvạnmũitênđãbắntới.QuânNgụykhôngkịpđề

phòng,nháonháchỗnloạn.BàngQuyêntảxunghữuđộtđịnhmởđườngmáu,nhưngđịathếhiểmyếu,quânTềlạivâychặt,nhốtquânNgụyvàotrongmộtcáitúi,khôngsaothoátnổi.BàngQuyênsứccùnglựckiệt,tựbiếtkhôngphảiđốithủcủaTônTẫn,cảmthấyhổthẹn,liềntựsát. QuânTề thừa thắngphản côngđánh tanquânNgụy, bắt thái tửThân,diệt10vạnquân

Ngụy.Sauthảmbạiđó,nướcNgụỵkhônggượngdậynổi. “Thiệnchiếngiả,cầuchiưthế,bấttráchưnhân,cốnăngtrạchnhânnhinhiệmthế”

Ngườigiỏitácchiếnbiếttạonêntìnhthếcólợi,chứkhôngtráchcấpdưới,biếtchọnvàsử

dụngnhântàimàtạolợithế.

TàoTháochọnngườitàigiữđượcHợpPhì ThángGiêngnămKiếnAnthứ18(năm213)TàoTháođem40vạnquânđánhĐôngNgô.

TônQuyềnchỉhuy7vạnbinhmãchốngcự,đôibênđánhnhauhơnmộttháng.TàoTháothấychiếnthuyềncủaTônQuyềntrướcsauvẫnđộingũchỉnhtề,khen:“ƯớcgìtacóđượcmộtđứacontrainhưTônQuyền!”rồihạlệnhrútquân. TàoTháođểcáctướngTrươngLiêu,NhạcTiến,LýĐiểnởlạigiữtrọngtrấnHợpPhì,lạigiao

chohộquânTiếtĐễ1mậtthư,dặnkhinàoTônQuyềnđemquânđếnđánhmớiđượcbócra. NămKiến An thứ 20 (năm 215) tháng Ba, Tào Tháo đem quân đánh Trương Lỗ ởHán

Trung.Quảnhiêntháng8nămđó,TônQuyềnđem10vạnquânđánhHợpPhì.QuângiữHợpPhìchỉcóhơn7000,tìnhthếthậpphầnnguycấp. TiếtĐễvàcáctướngvộibócmậtthưcủaTàoTháo,thấytrongviết:“NếuquânTônQuyền

tới,TrươngLiêu,LýĐiểnđemquânđánh,NhạcTiếngiữthành,khỏicầnthamchiến”. TrươngLiêunguyênlàtùytướngcủaLãBố.SauthấtbạicủaLãBố(năm198),TrươngLiêu

đầuhàngTàoTháo,15nămqualậpnhiềuchiếncông,đượcTàoTháotindùng,phongtướcĐôđìnhhầu.TrươngLiêuđãhiểuđượcýđồcủaTàoTháotrongmậtthư. Mấytướngkianghĩmãikhôngra:“Quântachưa=1/10quânTônQuyền,giữthànhchưa

xong,nóigìđếnviệcđemquânrađánh?”. TrươngLiêunói: “TàoCôngviễnchinh,khôngthểđemquâncứuviện,nêndặnchúngta

phảichủđộngđánhđịchkhichúngchưavâykínthành,đểlàmchúngmấtnhuệkhívàđểquântaantâmchốngcựthìmớicóthểgiữđượcHợpPhì”. TrươngLiêuthấycáctướngcòndodự,liềnnói:“Thắngbạilàởtrậnnày,nếucácvịcònnghi

ngại,Trươngmỗnguyệnmộtmìnhxuấtchiến!”.LýĐiểnnói:“Tôicùngđivớitướngquân”. ThếlàTrươngLiêuchọn800quântinhnhuệ,giếtbòkhaothưởngđểđếnsánghômsau,

cùngLýĐiểndẫnquânratấncông.TrươngLiêuphóngngựadẫnđầu,xưngtotênhọ,xôngvàotrậnđịch,chémchếtluônhaiviênđạitướng,tiếnthẳngtớidoanhtrướngcủaTônQuyền.TônQuyềnbịtậpkíchbấtngờ,cảkinh.Cáctướnglúngtúng,rútlênchỗcao,dùngtrườngthươngtửthủ.TrươngLiêuquátlớn,gọiTônQuyềnraquyếtchiến.TônQuyềnnhấtthờichưadámvọngđộng. Sau thấy Trương Liêu chỉ có vài trăm người ngựa, Tôn Quyền bèn điều quân vây chặt.

TrươngLiêutảxunghữuđột,ácchiếntừsángđếntrưa,làmnhụthẳnnhuệkhícủaquânTônQuyền.

TrươngLiêudẫnmấychụckỵbinhphávâythoátra,nhưngthấycòncóquânmìnhchưa

thoátrađược,ônglạixôngvàocứunốt.QuanquâncủaTônQuyềnkhôngaicảnnổi. TrươngLiêutrởvềthành,tăngcườngphòngthủ.Cáctướnglĩnhvôcùngthánphụcông,sĩ

khídângcao.TônQuyềnvâyđánhhơn10ngàykhôngđược,đànhkéoquânravề.TrươngLiêuthừathếtruykích,khithấyđạibộphậnquânđịchđãlùivềbờnamsôngTiêuDao(đôngbắcHợpPhì),màTônQuyềncònởbờbắc,ôngliềnthúcngựaxôngtới. CáctướngbảovệTônQuyềnluitớibờsông,thấycầuđãgãy,quânđịchđuổiphíasaulưng,

đànhthúcngựalộiquasôngmớithoáthiểm. TàoTháođượctinTrươngLiêulàmđúngnhưmậtthưcủamình,dũngcảmxuấtchiến,đánh

luiTônQuyền,liềnphongchoTrươngLiêulàmChinhđôngtướngquân. Nămsau,TàoTháoxuốngHợpPhì,thămlạisatrườngnơiTrươngLiêuhuyếtchiến,cảm

thánhồilâu,đoạnnóivớicáctướng:“QuânTônQuyềnđônggấpbội,tưởngmìnhtấtthắngmàsanhkiêungạoTrươngLiêudũngcảmđánhđịchmàgiànhchiếnthắng.Nhờđómớigiữđượcthànhvậy!”.

THIÊNVI:HƯTHỰC Phàmtiênxửchiếnđịanhiđãiđịchgiảdật,hậuxửchiếnđịanhixuchiếngiảlao.Cốthiện

chiếngiả,trínhânnhibấttríưnhân. Năngsửđịchnhântựchígiả,lợichidã;năngsửđịchnhânbấtđắcchígiả,hạichidã.Cốđịch

dậtnănglaochi,bãonăngcơchi,annăngđộngchi.Xuấtkỳsởtấtxu,xukỳsởbấtý.Hànhthiênlínhibấtlaogiả,hànhưvônhânchiđịadã;côngnhitấtthủgiả,côngkỳsởbấtthủdã;thủnhitấtcốgiả,thủkỳsởbấtcôngdã. Cốthiệncônggiả,địchbấttrikỳsởthủ;thiệnthủgiả,địchbấttrikỳsởcông.Vihồvihồ,chí

ưvôhình;thầnhồthầnhồ,chíưvôthanh,cốnăngviđịchchitưmệnh.Tiếnnhibấtkhảngựgiả,xungkỳhưdã;thoáinhibấtkhảtruygiả,tốcnhibấtkhảcậpdã.Cốngãdụcchiến,địchtuycaolũythâmcâu,bấtđắcbấtdữngãchiếngiả,côngkỳsởtấtcứudã;ngãbấtdụcchiến,hoạchđịanhithủchi,địchbấtđắcdữngãchiếngiả,quaikỳsởchidã. Cốhìnhnhânnhingãvôhình,tắcngãchuyênnhiđịchphân.Ngãchuyênvinhất,địchphân

vithập,thịdĩthậpcôngkỳnhấtdã,tắcngãchúngnhiđịchquả,năngdĩchúngkíchquảgiả,tắcngôchisởdữchiếngiả,ướchĩ.Ngôsởdữchiếnchiđịabấtkhảtri,bấtkhảtritắcđịchsởbịgiảđa,địchsởbịgiảđa,tắcngôsởdữchiếngiảquảhĩ;cốbịtiềntắchậuquả,bịhậutắctiềnquả,bịtảtắchữuquả,bịhữutắctảquả;vôsởbấtbị,tắcvôsởbấtquả.Quảgiả,bịnhângiảdã;chúnggiả,sửnhânbịkỷgiảdã. Cốtrichiếnchiđịa,trichiếnchinhật,tắckhảthiênlínhihộichiến.Bấttrichiếnđịa,bấttri

chiếnnhật,tắctảbấtnăngcứuhữu,hữubấtnăngcứutả,tiềnbấtnăngcứuhậu,hậubấtnăngcứutiền,nhihuốngviễngiảsổthậplí,cậngiảsổlíhồ?Dĩngôđộchi,việtnhânchibinhtuyđa,diệchềíchưthắngtai?Cốviết:thắngkhảvidã.Địchtuychúng,khảsửvôđấu. Cốsáchchinhitriđắcthấtchikế,tácchinhitriđộngtĩnhchilý,hìnhchinhitritửsinhchi

địa,giácchinhitrihữudưbấttúcchixứ.Cốhìnhbinhchicực,chíưvôhình;vôhình,tắcthâmgiánbấtnăngkhuy,trígiảbấtnăngmưu.Nhânhìnhnhithốthắngưchúng,chúngbấtnăngtri;nhângiaitringãsởdĩthắngchihình,nhimạctringôsởdĩchếthắngchihình.Cốkỳchiếnthắngbấtphục;nhiứnghìnhưvôcùng. Phùbinhhìnhtươngthuỷ,thủychihành,tịcaonhixuhạ;binhchihình,tịthựcnhikíchhư.

Thủy nhân địa nhi chế lưu, binh nhân địch nhi chế thắng. Cố binh vô thường thê, thủy vôthườnghình.Năngnhânđịchbiếnhoánhithủthắnggiả,vịchithần. Cốngũhànhvôthườngthắng,tứthờivôthườngvị,nhậthữuđoảntrường,nguyệthữutử

sinh.

Dịchnghĩa: Phàmđếnchiếnđịatrướcmàđợiđịchlàchủđộngannhàn,đếnchiếnđịasaumàứngchiến

làbịđộngmỏimệt.Chonên,ngườichỉhuytácchiếngiỏicóthểđiềuđộngkẻđịch,chứkhôngtheosựđiềuđộngcủađịch. Làmchođịchtựđếnnơitađịnhtrướclàkếtquảcủaviệcdùnglợinhỏmàdụdịch;làmcho

địchkhôngthểđếnnơinómuốn,làdotacảnnó.Dovậy,địchđangnghỉngơi,taphảilàmchonómỏimệt,địchđầyđủlươngthực,taphảilàmchúngđóikhátthiếuthốn,địchđóngtrạiyênổn,taphảilàmchochúngdiđộng,đólàvìnơitatấncông,địchắtphảiđếnứngcứu.Tađingàndặmmàkhôngmệtmỏi,làvìtađếnnhữngnơikhôngcóđịchngăntrở;tađánhmàchắcthắnglàvìtatiếncôngvàonơiđịchkhôngthểphòngthủ;taphòngthủvữngchắc,vìtabiếttrướcnơiđósẽbịđịchtấncông. Chonênngườigiỏitiếncôngthìđịchkhôngbiếtđâumàphòngthủ;ngườigiỏiphòngthủ

thìđịchkhôngbiếtđâumàtiếncông.Vidiệuthay!vidiệuđếnmứckhôngtrôngthấy.Thầnkỳthay!Thầnkỳđếnmứckhôngnghetiếng!Bởivậytacóthểnắmvậnmạngđịchtrongtayvậy.Tatiếncôngmàđịchkhôngngănnổi,vìtanhưđánhvàochỗkhôngngười;tathoáiluimàđịchkhôngthểđuổitheo,vìtahànhđộngmaulẹ,địchchẳngđuổikịp.Chonên,tamuốnđánh,dùđịchcólũycaohàosâucũngphảigiaochiếnvớita,bởivìtađánhvàonơiđịchbuộcphảiứngcứu;takhôngmuốnđánh,vạchđấtmàphòngthủ,địchcũngkhôngthểtiếnđánhta,vìtalàmchochúngphảithayđổihướngtiếncông. Talàmchođịchbộclộlựclượngmàtathìnhưvôhình,nhưvậytacóthểtậptrungbinhlực,

cònđịchthìphântánlựclượng.Tatậptrungbinhlựcởmộtnơi,địchphântánlựclượngở10nơi,tứclàtadùng10đánh1,nhưthếtađông,địchít,cólợihẳnchota.Dùngnhiềuquânđánhítquân,tươngquantađịchrõràngtathắng.Nơitamuốntiếncông,địchkhôngthểbiết,khôngthểbiếtắtđịchphảiphòngbịnhiềunơi,đãphòngbịnhiềunơi,ắtởnơitamuốnđánhsẽítđịch.Chonênđịchgiữđượcmặttrướcthìmặtsauyếumỏng,giữđượcbêntráithìbênphảiyếumỏng,giữđượcbênphảithìbêntráiyếumỏng,phòngbịởkhắpnơithìnơinàocũngyếumỏng.Binhlựcyếumỏnglàvìphảiphòngbịkhắpnơi,binhlựcdồidàolànhờbuộcđịchphảiphòngbịkhắpchốn. Chonên,biếttrướcđịađiểmvàthờigiangiaochiếnthìdùxangàndặmcũngcóthểgiao

chiếnvớiđịch.Khôngbiếtsẽđánhởđâu,đánhlúcnào,thìcánhtảkhôngthểcứucánhhữu,cánhhữukhôngthểcứucánhtả,mặttrướckhôngthểcứumặtsau,mặtsaukhôngthểcứumặttrước,huốnghồxahàngngàndặm,gầntrongvàidặmthìsao?Theoýta,vượtngườivềquânsốđâucóíchgìchotatrongviệcthắngbại.Chonênthắnglợicóthểdotatạothành,quânđịchtuyđông,cóthểlàmchochúngkhôngthểđọsứcvớita. Chonênphảilậpmưutínhkế,phântíchkếhoạchtácchiếncủađịch;khiêukhích1chútđể

nắmđượcquiluậthoạtđộngcủađịch,trìnhsáttìnhhuốngđểxemchỗnàocólợi,chỗnàobấtlợiđánhthửmộtchútđểxembinhlựccủađịchhưthựcmạnhyếu.Chonêntanguỵtrangthậtkhéokhiếnđịchkhôngnhậnratungtích,khôngnhậnratungtích,thìdùgiánđiệpcóchuisâu

cũngkhôngbiếtkĩđượcquânta,kẻđịchkhônngoanmấycũngchẳngbiếtcáchđốiphóvớiquânta.Căncứvàosựthayđổitìnhhìnhbênđịchmàvậndụnglinhhoạtchiếnthuật,dùcóbàysẵnthẳnglợitrướcmắtmọingườimàngườitacũngkhôngnhậnbiếtsựảodiệucủanó.Ngườitachỉbiếttadùngcáchnàothắngđịch,chứkhôngbiếttađãvậndụngphươngphápấynhưnào.Chonênchiếnthắnglầnsaukhônglặplạiphươngthứclầntrước,màlànhờthíchứngvớitìnhhuốngmới,biếnhoávôcùng. Quyluậtdùngbinhgiốngnhưdòngchảycủanước.Nướcchảytừcaoxuốngthấp.Thắnglợi

củachiếntranhlàdotránhchỗcứng,chothựccủađịchmàđánhvàochỗmềmchỗhưcủađịch.Nướctùyđịahìnhcaothấpmàđịnhhướngchảy,tácchiếnthìcăncứvàotìnhhìnhkẻđịchmàquyếtđịnhcáchđánhkhácnhau. Chonên,dùngbinh tácchiếnkhôngcóhình thếchiến trườngcốđịnh,khôngcóphương

thứctácchiếncốđịnh.Dựavàobiếnđổicủatìnhhìnhđịchmàchiếnthắngthìgọilàdụngbinhnhưthần. Ngũhànhtươngsinhtươngkhắc,khôngcóhànhnàoluônthắng,4mùanốitiếpthaynhau,

khôngcómùanàocốđịnhmãi,bóngmặttrờicólúcngắnlúcdài,vànhtrăngcókhitrònkhikhuyết. Tómtắtnộidung:

Ởthiênnày,Tôntửphântíchmốiquanhệthốngnhấtđốilậpgiữa“hư”và“thực”tronghoạt

độngquânsự,luậngiảitoàndiệnphươngpháptrọngyếuvànguyêntắccơbảncủaviệcgiànhquyềnchủđộngtrongchỉhuytácchiến.Tôntửhếtsứcđềcaoviệcnhậnthứctoàndiệnvànắmvữngđầvđủquanhệbiệnchứnggiữa“hư”và‘'thực”,việctíchcựcgiànhlấyquyềnchủđộngtácchiến“điềuđộngkẻđịchchứkhôngbịđộngtheosựsắpđặtcủađịch”. Thựchiệnnguyêntắc“tránhthựcđánhhư”vàothựctếnhưthếnào?Tôntửchorằngtrong

hànhđộngtácchiến,tấtphảicụthểhoáởnămđiểmsauđây: •Buộcđịchbộclộlựclượng,mêhoặcvàđánhlừakẻđịch,khiếnchúngbộclộchỗyếurồi

mớiđánhvàođó. •“Dùng10đánh1”,tậptrungưuthếbinhlực,quyếtđịnhđịađiểmgiaochiếnvớiđịch.

•Căncứvàosựbiếnđổicủađịchmàthủthắng.Trongquátrìnhtácchiến,tùytìnhhình

địchthayđổimàđiềuchỉnhbốtrílựclượngvàthayđổiphưưngthứctácchiếncủata,trướcsauvẫngiữđượcquyềnchủđộng. •Biếttrướcđịađiểmvàthờigiangiaochiến,trinhsátđịahìnhchiếntrường,nắmđược

thờitiếtởchiếntrường,toànbộtìnhhìnhđịch. •Đánhvàonơiđịchphảiứngcứu,tứclàchọnđúnghướngchủcông.

Tôntửchorằngchỉcầnxácđịnhđúngtưtưởngchỉđạotácchiếnvàthựcthiphươngthức

tácchiếnthíchhợp,thìthắnglợichẳngnhữngcóthểthấytrước,màcòncóthểtạonên(“thắngkhảvidã”) “Phàmtiênxửchiếnđịanhiđãiđịchgiảdật,hậuxửchiếnđịanhixuchiếngiảlao”,

Phàmđếnchiếnđịatrướcmàđợiđịchlàchủđộngannhàn,đếnchiếnđịasaumàứngchiếnlà

bịđộngmỏimệt.

LýTựThànhchiếmtrậnđịatrước,diệtquânMinh NămMinhSùngTrinh thứ15(năm1642),nghĩaquânLýTựThành tạiNangThành(Hà

Nam),saukhitiêudiệttổngđốcUôngKiềuNiên,liênhợpvớinghĩaquâncủaLaNhữTài,ViênThờiTrung,chiếm29châuhuyệnquanhKhaiPhong,quânsốhơntrămvạn,hoàntoànnắmquyềnchủđộngchiếntrườngởHàNam,cuốithángTư,lạivâyđánhKhaiPhonglần3. KhaiPhonglàthủphủtỉnhHàNam.SùngTrinhhoàngđếChuDoKiểmmấylầnhạlệnhđiều

độngbinhlựctoànquốcđếncứuviệnchoKhaiPhong. Từtháng5,tháng6,ĐôđốcĐinhKhảiDuệ,TổngđốcBảoĐịnhDươngVănNhạc,Tổngbinh

TảLươngNgọc...làcáctướngnhàMinhđem40vạnbinhmãlầnlượttớiChuTiên. TrấnChuTiênlàcửangõtrọngyếucủaphủKhaiPhong,tiệnđườngthủybộ.Trướcthếcông

củaquântriềuđình,LýTựThànhchỉđểmộtbộphậnnhỏbinhmãkhốngchếquânđịchtrongphủKhaiPhong,còntựmìnhdẫnchủlựctớitrấnChuTiêntrước,chiếmđồicaophíatâynam. LýTựThànhsaiquânlấpkínphíathượnglưudòngSaHàđểcắtđứtnguồnnướccủaquân

Minh.Đườnggiaothôngphíatâynamlạixẻđườngsâu,rộnghàngtrượngvàđàomộtcáihàodàihàngtrămdặm.Nhưvậycóthểcắtđườngvận lươngcủađịch,vừangăncảnđườngrútchạycủaquânđịchvềphíaNangDương.LýTựThànhcònchoxâycácụpháonhưnhữngpháođài,xungquanhcóchiếnhàokhásâu,bêntrongmaiphụctinhbinh. Hạtuầntháng6,cácđạoquântriềuđìnhđãtậptrungởThủyBatập,phíađôngtrấnChu

Tiên,doanhtrạinốinhaudàihơn20dặm,đốidiệnvớidoanhtrạicủanghĩaquânởphíatâynam.Hômsau,TổngđốcBảoĐịnhDươngVănNhạcchođạibácnổsúngtấncôngtrước.NghĩaquântrênđồicaothìpháokíchxuốngdoanhtrạicủaTáLươngNgọcmàquânhọTảkhôngthểbắntrảđược. Saumấyngàygiaochiến,quânMinhkiệtnướcuống,thiếulươngăn,đạnpháocònít.Dương

VănNhạchyvọngquântrongphủKhaiPhongkéoranhưngcổngthànhvẫnđóngimỉm. ĐinhKhảiDuệthúcgiụccáctướnghiệpđồngxuấtkích.Nhưngđâylàbinhmãtứxứdồnvề,

tướngnàocũngcótínhtoánriêng,chẳngaichịungheai. TảLươngNgọckhônghềthôngbáogìchoĐinhKhảiDuệ,lặnglẽhạlệnhluiquânvềphía

nam.Bộbinhđitrước,kỵbinhđisau,rútvềNangDương.ĐạoquâncủahọTảlàcánhquânmạnhnhất,tớimườivạnbinhmã.Thấyđạoquânnàyrútlui,cácđạokháccũngdaođộnglầnlượtluiquân. LýTựThànhthấyquânhọTảdichuyểnvềphíanam,chorằngđạoquânấysẽliềumạngtử

chiến,khôngnênngănchặn.Nhưngđểbộbinhđiquarồihãyđánhđuổiphíasauthìnhấtđịnhthắnglợi.Nghĩaquânđểbộbinhđiqua,cònvớikỵbinhgiaochiếnnghĩaquânđãluilại,giảbộnonyếu. TảLươngNgọctưởngnghĩaquânkhiếpsơ,khôngdámtruyđuổi,cóthểantâmđàothoát,

bảo tồn lực lượng, thế làkhôngngầnngại rútvềNangDương.Điđược80dặmthìđếnnơinghĩaquânđãđàohàodàitừtrước.Lúcnày,ngườingựađãmệt,lũlượtdắtngựaxuốnghàođểvượtqua. LýTựThànhdẫnđạiquânđộtnhiêntừsaulưngtràntới.Quântriềuđìnhthấyhọthìhoảng

hốtàoquahào,hàngngũrốiloạn,ngườingựangãchỏngchơ,lớpsauđèlớptrước,thâylấpđầycảđườnghào.NghĩaquândoLýTựThànhphâncôngchặnphíatrướccũngvừatới,giếtnốtnhữngkẻvượtđượcquahào. TảLươngNgọcnhìnbốnbềthấytoànlànghĩaquân,đànhvứtbỏđộingũ,đemmấychục

thântínchạyvềhướngNangDương.Nghĩaquânthừathắngđuổitheocácđạoquânkhác,tiêudiệtphầnlớnquântriềuđình.ĐinhKhảiDuệ,DươngVănNhạctháochạyvềphíaNhữNinh(NhữNam,tỉnhHàNam),dọcđườngvútbỏcảvănthư,ấnkiếm.QuânMinhởtrấnChuTiênthảmbại. “Thiệnchiếngiả,chínhânnhibấtchiưnhân”

Ngườichỉhuytácchiếngiỏicóthểđiềuđộngkẻđịch,chứkhôngbịđộngtheosựsắpđặtcủa

địch.

CảnhYểmnhiềuphenđiềuđộngquânđịch,diệtTrươngBộ VươngtriềuĐôngHántừsaukhikiếnlập(năm25)trởđi,QuangVõđếLưuTúmuốnthống

nhấttoànquốc,liềnbắtđầuchiếntranhtiêudiệtcácthếlựcđịachủcátcứởcácnơi. NămKiếnVõthứnăm(năm29)thếlựccátcứởvùngQuangĐôngchỉcòncóTrươngBộ.

Tháng10nămđó,LưuTúlệnhchođạitướngCảnhYểmđemquânđánhTrươngBộ. TrươngBộnghetinCảnhYểmtiếncông,vộibốtríbinhlực:đạitướngPhíẤpđóngquânở

LịchHạ,ChúcA,lạilậpmấychụcdoanhtrạivenChungThànhvàTháiSơnđểphòngthủ. CảnhYểmdẫnquântớibờtâyHoàngHà,chỉhuyquânvượtHoàngHàvàTếThủy,trướchết

côngpháChúcA.CảnhYểmchừamộtgócChúcAđểchoquâncủaTrươngBộchạyvềChungThành.QuânphòngthủChungThànhthấyquântừChúcAthuachạyvềđóliềnbỏthànhchạyluôn.PhòngtuyếncủađạitướngPhíẤpxâydựngtanvỡ. PhíẤpliềncửPhíCảnchỉhuymộtbộphậnbinhmãkhốngchếthànhCựLý(đôngbắcLịch

Thành,tỉnhSơnĐông)ởphíađôngLịchHạ,đểchặnquânHántấncông. CảnhYểmcốýtuyênbốchotoànquânnghỉngơibangàychỉnhđốnhàngngũ,rồisẽtập

trungbinhlựcđánhCựLý,đoạnngầmthảmộtsốtùbinhđểhọmangtinđóvềbáochoPhíÂp.PhíẤpđượctinnàyquảnhiên3ngàysauđemquânđếncứuviệnCựLý,CảnhYểmđãmaiphụctinhbinhởgầnCựLý,đợiPhíÂptớiàorachémchếtPhíẤp,đánhtanđạoquânđó. PhíCảnsợkhônggiữnổiCựLý,đemquânchạyvềhuyệnKịch,quânHánphátanhơn40

quândoanh,chiếmTếNam. HuyệnKịchlàthủphủcủaTrươngBộ,phíatâycóTrươngLam,emcủaTrươngBộchỉhuy

hơn2vạntinhbinhđóngởTâyAn,lạicóhơn1vạnquânphòngthủLâmTri,khoảngcáchgiữahaithànhchưađầy40dặm.CảnhYểmsaukhichiếmTếNam,đemquânđếnHoạchTrungnằmgiữaTâyAnvàLâmTrirồiphântíchtìnhhìnhphòngngựcủađốiphương,chorằngthànhTâyAnnhỏnhưngkiêncố,lạicónhiềutinhbinhphòngthủ;cònLâmTrituylớnnhưngphòngthủsơsài,dễđánh,bèntiếnđánhLâmTri.NhưngtùytướnglàTuầnLươngchorằngnếuđánhLâmTrithìTâyAnsẽđếncứu;đánhTâyAnthìLâmTrikhôngđámcứu,dođónênđánhTâyAn.CảnhYểmliềnnói:“Địchcódámcứuviệnkhông,làdotađiềuđộngđượcchúnghaykhông.NếuquântalàmchođịchởTâyAntựlochomìnhchưaxong,tấtsẽkhôngdámcứuLâmTri.ĐợiquântahạxongLâmTri,sẽcắtđứtliênhệgiữaTâyAnvớihuyệnKịch,làmchoTâyAnbịcô lập.TâyAnbịcô lập, tấtđịchsẽbỏ thànhmàchạy.Ngược lại,nếuquântađánhTâyAntrước,tấtđịchsẽcốthủ,tabịthêmthươngvong.Dùcóđánhphá,sẽbứcTrươngLamrútvề

LâmTri,liênhợpvớiquânởLâmTrimàđánhta,sẽkéodàithờigiantácchiến.Quântaởlâutrênđấtđịchsẽgặpnhiềubấtlợi”. Thế là các tướng thống nhất ý kiến với CảnhYểm, tung tin 5 ngày sau sẽ đánhTâyAn.

TrươngLamnghetin,đêmngàytăngcườngphòngthủ. Đếnnửađêmngàythứtư,CảnhYểmlệnhchotoànquânănno,canhnămthìbấtngờtiến

đánhLâmTri,chỉmấtnửangàyđãchiếmđượcthành.TrươngLamthấyLâmTrithấtthủ,sợbịcôlập,liềnđemquânrútvềhuyệnKịch,CảnhYểmungdungchiếmTâyAn. BịmấtLâmTrivàTâyAn,TrươngBộcảkinh,đíchthâncùngTrươngLam,TrươngHoằng

đem20vạnquântớiphíađôngLâmTribàytrậnđánhquânHán. Đểđiềuđộngquânđịchrờikhỏitrậnđịamàtiêudiệt,CảnhYểmđãbốtrítrướcchủlựctinh

binhởtrongthànhLâmTrivàphâncônghaitướngLưuHâmvàTrầnMụcđóngquânởngoàithành. CảnhYểmlạiđíchthândẫn1bộphậnbinhmãchủđộngkéotớiTriThủybàytrận.Đôibên

vừagiaochiến,CảnhYểmcốýtỏrayếuthế,dẫnquânrútchạy.TrươngBộliềnthúcquântruykích,đếnchânthànhLâmTrithìgặpLưuHâmvàTrầnMụcraứngchiến. CảnhYểmlậptứcchỉhuytinhbinhquânHánđánhmạnhvàocạnhsườnquânTrươngBộ.

TrươngBộkhôngkịpđềphòng,bịthiệthạinặng.CảnhYểmđãtínhtrướcviệcTrươngBộbịđánhnhưvậy,ắtphảirút,nênbốtríphụcbinh.Tốingàythứba,quảnhiênquânTrươngBộbắtđầurút.QuânHánmaiphụcàorađánhgiết,truyđuổiđếntậnsôngCựVị.QuânTrươngBộthảmhại,thươngvongnặngnề,mấthơnhaingànxequânnhu. QuânHánđuổiquânTrươngBộđếnhuyệnKịch,CảnhYểmchorằngthủphủcủaTrươngBộ

khôngcònbinhlựcđểgiữ,khôngcầnđánh,cũngkhỏicầnvây,mộtlầnnữađiềuđộngkẻđịchtheomìnhmuốn.Quảnhiên,tànquâncủaTrươngBộlũlượtkéonhaurútchạyrakhỏicửathànhphíađông.TrươngBộchỉcònmấychụctướngsĩchạyđếnBìnhThọ.CảnhYểmđuổitớiBìnhThọ,bứcTrươngBộđầuhàng. CảnhYểmdohiểurõtìnhhìnhđịch,tranhthủchủđộng,chỗnàocũngđiềuđộngđượcquân

địchtheoýmình,cuốicùngđãtiêudiệthoàntoànthếlựccátcứởvùngQuanĐông. “Năngsửđịchnhânchígiả,lợichidã”,

Làmchođịchtựđếnkhuvựctađịnhtrướclàkếtquảcủaviệcdùnglợinhỏmàdụđịch.

TrươngHiếnTrungdùnglợinhỏđụđịch,chiếmNhạcChâu ĐờinhàMinh,nămSùngTrinhthứ16(năm1643),TrươngHiếnTrungchỉhuyquânkhởi

nghĩanôngdânđánhchiếmNhạcChâu,(thịtrấnNhạcDương,HồNam),cắtcửquanlạiđịaphương,sauđólạiđemquânxuốngphíanamđánhTrườngSa. Nghĩaquânđikhônglâu,quanquântriềuđìnhnhâncơhộiNhạcChâubỏtrống,liềnchiếm

lại.NhạcChâuởphíađôngbắcHồNam,gầnhồĐộngĐình,cóvịtríđịalýquantrọng.ViệcthấtthủNhạcChâurấtbấtlợichohoạtđộngcủanghĩaquântạiHồNam. Tháng11nămđó,TrươngHiếnTrungcử4đạitướngchiếmlạiNhạcChâu.Trướckhihọ

khởihành,TrươngHiếnTrungrỉtainóimậtkếvớihọ;nghexong,cảbốnviênđạitướngđềulộvẻvuimừng,tintưởngxuấtphát.NghĩaquânlặnglẽtiếngầnvềNhạcChâu,cáchthànhkhôngxathìdừnglại.Cáctướngbànbạcrồichianhauhànhđộng. Hômsau,chỉthấymộtchiếcthuyềncựclớnchởđầylươngthựclữnglờxuôidòng.Đồng

thờivôsốthuyềnnhỏđãẩnnấpởcácbãilausậyvensông.Haibênbờlạicóphụcbinhchờsẵn. Chiếcthuyềnlớnxuôidòng,tớigầnthànhNhạcChâuthìbịquanquânpháthiện.Cácphó

tướngVươngThếTháivàDươngVănPhúvộiđembangànbinhsĩ lênhạmthuyềntiếnra.Chiếcthuyềnlớnthấyvẩyvộiquaymũichạyngượclại.Quanquânthấytrênthuyềnrấtnhiềuvậttưhànghoá,háchịubuôngtha,liềnđuanhauđuổitheo. Nghĩaquânchèochốngmộtđoạn,thấyquânđịchđãlọtvàoổphụckích,liềngiảbộđuốisức

chèothuyềnchạytrốn,nhảycảxuốngsôngđàothoát.VươngThếTháivàDươngVănPhúlệnhchobinhsĩmauchóngtiếpcậnvàleolênthuyềnlớn.Chúngthấytrênthuyềnchấtđầyhànghoáthìcảmừng.Nhưngvìbánhláicủathuyềnđãgãy,khôngđiềukhiểnđượcnữa,VươngThếTháihạlệnhchuyểncácbaohàngxuốngcáchạmthuyền.Quanquânthamlamvôđộ,thuyềnnhỏnhưngcốchấthàngchonhiều,nênchiếcnàocũngmấpménước,chỉchaođộngmạnhsẽchìm. Chínhlúcquanquânchuẩnbịvềthành,thìmộttiếngpháolệnhnổvang,vôsốthuyềnnhỏ

củanghĩaquânẩnnáuởbờsônglaora,Quanquânluốngcuốnghếtbềchốngđỡtrướcnhữngláthuyềnnhỏnhẹ,cựckỳlinhhoạt.Quanquânlớpbịgiết,lớpbịchếtđuốivôsố. Nhữngtênlộiđượclênbờlạibịphụcbinhđónsẵn,tiêudiệtnốt.Trậnnàyquântriềuđình

bịgiếthơn2000,mất200chiếnthuyền,maymàhaitướngVương,Dươngchạythoát.Dochủlựcbịdiệt,quanquântrongthànhsợhãibỏthànhchạytrốn.Thếlànghĩaquânchiếmlạiđược

NhạcChâu. “Năngsửđịchnhânbấtđắcchígiả,hạichidã”

Làmchođịchkhôngthểđếnnơinómuốn,ấylàdotangăncảnnó.

LýTịnhthảthuyềncảnđịch,chiếmGiangLăng ĐườngCaoTổ,nămVõĐứcthứba(năm620),tronglúctranhgiànhTrungNguyên,LýUyên

đãcử2tướngLýHiếuCung,LýTịnhquảnlýBaThục,huấnluyệnthủybinh,chờcơhộitiếnđánhthếlựccátcứlớnnhấtởGiangNamlàtậpđoànTiêuTiển,lấyquốchiệu“Lương”. NămVõĐức thứ4, saukhiLýThếDângiành thắng lợiquyếtđịnhởTrungNguyên, liền

chuẩnbịtiếnxuốngphíanamtiêudiệtTiêuTiển.LýTịnhnhắmvàonhữngchỗyếucủatậpđoànTiêuTiển,nhưnộibộhủhoá,cáctướngcậycông,lụcđụcbấthoà...màđịnhrakếhoạchquânsựmườiđiều,trìnhlêntriềuđìnhxinđánh. LýUyêncảmừng,chuẩnykếhoạchđó,cửLýHiếuCunglàmTổngquảnQùyChâu,LýTịnh

làmTổng quản hành quân kiêmNhiếp hành quân trưởng sử, đóng thuyền, luyện tập thủychiến,chuẩnbịxuấtkíchđánhGiangLăng,đôthànhnướcLương. LýHiếuCungtuylàtônthấtnhàĐường,nhưngítcầmquân,nênđểLýTịnhtoànquyềnchỉ

huybaquân.LýTịnhthấythờicơchưachínmuồi,nênnhậnlệnhtừthángHaiđếnthángBảyvẫnánbinhbấtđộng. Phútchốcđãtớitháng9,nướcsôngTrườngGiangmùanàydângcao,chảycuồncuộn,đi

thuyềnrấtnguyhiểm.TiêuTiểnchorằngmùanàyquânĐườngquyếtkhôngthểxuấtbinh,thếlàantâmchobinhlínhnghỉngơi,khônghềphòngbị. LúcnàyLýTịnhmớitậptrungđạiquânrờiQùyChâutiếnđánhTiêuTiển.Đạiquânđến

TamHiệp, thấynướcsôngchảycuồncuộn,hunghiểm,đậpvàováchđábọtsóng tung toé,tiếngréoầmầm.Cáctướngđềuxintạmdừng,chờnướcrúthãytiến.LýTịnhnói:“Binhquýởthầntốc,thờicơkhôngđượcbỏlỡ.Nayquântatậpkếtxuấtbinhrồi,TiêuTiểnvẫnchưahaybiết.Tanênthừalúcnướcdângcaonàyxôngthẳngđếndướithànhcủachúng,nhưvậygọilàsétđánhngangtai,đánhlúcđịchkhôngngờ,thìchắcchắnthắnglợi”. LýHiếuCungvàcáctướngcholàphải,thếlàquânĐườngvượtquaTamHiệp,tiếnđếnDi

Lăng. TùytướngcủaTiêuTiểnlàVănSĩHoằng,mộtviêndũngtướng,bàytrậnchốngcự,nhưng

dokhôngchuẩnbị,ngaytrậnđầuđãbịtổnthấthơn300chiếnthuyền. QuânĐườngtiếnđếnBáchLýChâu,tiếnđếngầnGiangLăng,TiêuTiểnkhôngkịpđiềubinh,

đànhdùngmấyngànlínhtúcvệxôngratiếpchiến.LýHiếuCungnônnóngmuốnthắngnhanh,địnhxuấtchiến.LýTịnhcan:“Đâylàbọnliềuchết,khôngnênđánhngay.Hãyđợi1,2ngày,khichúnggiảmnhuệkhí,hãyđánhcũngchưamuộn”.LýHiếuCungkhôngnghe,1mìnhdẫnquân

xuấtkích.QuảnhiênLýHiếuCungthuato.QuânĐườngsợhãibỏthuyền,quăngvũkhí,củacảichạylênbờnam. QuânTiêuTiểntranhnhauthunhặtchiếnlợiphẩm.Tênnàocũngtayxáchnáchmangđủ

thứ,độingũchệchchoạc,lộnxộn.LýTịnhnắmlấythờicơ,hạlệnhxuấtkích.BạibinhcủaLýHiếuCungthấyviệnbinhtớicũngquaytrởlạihiệpđồngtácchiến.LúcnàyquânTiêuTiểnđãchẳngcònthiếtđánhnhau,chỉcốtchạymauchothoát.QuânĐườngchuyểnbạithànhthắng,chémgiếtvàlàmchếtđuốingót2000quânđịch,thu400chiếnthuyền.RồithừathắngchiếmngoạithànhGiangLăngvàvâychặtthànhnày. LýTịnhsaibinhsĩthảtrôitoànbộchiếnthuyềnthuđượccủađịch.Cáctướngkhônghiểu,

nói:“Cácthứchiếnlợiphẩmnàyrấttốt, tạisaokhôngdùng, lại thảtrôinhưvậy?”,LýTịnhmỉmcườiphântíchvớicáctướng:“ThuộcđịacủaTiêuTiểnrộnglớn,phíanamquáLĩnhBiểu,phíađôngđếnhồĐộngĐình,Quântamộlmìnhtiếnsâuvàođây,nếuhạthànhchưaxongmàviệnquân củađịch từ tứphía kéođến, thì quân ta sẽ tiến thoái lưỡngnan, lúc ấy giữ lắmthuyềnphỏngcóíchgì?”. LýTịnhlạitiếp:“Naychúngtađemthảtrôisốthuyềnnày,khiviệnquânnhìnthấy,sẽcho

rằngGiangLăngđãthấtthủ,khôngdámtiếngấp,phảidòxéttìnhhình.ThếlàchúngtacóngótnửathángungdungđánhthànhGiangLăng,vậymớichắcthắng!”.Cáctướngđềuthánphục,thếlàsaukhithảthuyền,rasứcđánhthành. CácđạoquântiếpcứuchoGiangLăngđangtiếngấpvensông,thấythuyềnchởcủacảitrôi

đầysông,cáinổicáinửachìm,quảnhiêntưởngrằngGiangLăngthấtthủđềudừnglại,chotrinhsátđithămdò.TiêuTiểnmongngóngviệnbinhchẳngthâytới,bịquânĐườngcôngphámãnhliệt,đànhpháingườisangxinhàngquânĐường. LýTịnhkéoquânvào thành,hạ lệnh tuyệtđốikhôngxâmphạmđếndânchúng,hậuđãi

hàngbinh.Kẻnàoviphạmsẽbịchémđầu. Quâncứuviệntứphươngkéođến,thấyGiangLăngđãthấtthủ,lạithấyquânĐườngđốiđãi

nhânnghĩa,đều lần lượtxinhàng.SauđóLýTịnhkéoquântớiđâu,cácnơiđềuqui thuận,khôngchốngcự.ToànbộđịakhuLĩnhNamrộnglớnđềuquinhậpĐườngtriều.Docócônglớn,LýTịnhđượcphonglàmTổngquảntoànbộđịakhuLĩnhNam. “Địchdậtnănglaochi”

Địchđangnghỉngơi,taphảilàmchochúngmệtmỏi.

ChuĐứcUylàmđịchmệtmỏi,đạithắngởBáHương ThờiNgũđạiHậuLương,TháiTổChuÔnmuốnthôntínhnướcTriệu,việncớgiúpTriệu

chốngYên,thángChạpnămKhaiBìnhthứtư(năm910),dẫnquânđếnđóngở2châuThâmvàKý,rồiđóngcửathành,giếthếtquanlại,binhsĩtrongthànhmàchiếmlấycảhaichâuđó. NướcTriệuvỏnvẹncó4châuTrấn,Triệu,Thâm,Ký,naymấtmộtnửagiangsơn.Vương

DunglolắngvộicửsứgiảsangcầuviệnnướcTấn.VuaTấnlàLýTồnHúcnghĩnếuLươngdiệtTriệu,thìphíađôngnướcTấnsẽphảiđốiđầuvớiLương,nênđồngýcứuviện,cửlãotướngChuĐứcUyđembinhxuấtpháttừTỉnhHìnhtiếnsangchâuTriệu. ChuÔnhaytinquânTấnđếncứunướcTriệu,liềnsai2tướngVươngCảnhNhân,HànKính

đemquânnghênhchiến.QuânLươngđóngđạidoanhtạiBáHương.VuaTriệulàVươngDungthấyChuĐứcUyítquân,echẳngđịchnổiquânLương,cầucứuvuaTấn.LýTồnHúcthấyđâychínhlàcơhộikhốngchếVươngDung,bènthânchinhdẫnđạiquânsangchâuTriệu,hộihợpvớiChuĐứcUy. SauđóLýTồnHúcđếnhạtrạicáchBáHương30dặmvàsaiChuĐứcUyđem3000kỵbinh

tớidoanhtrạiquânLươngkhiêuchiến.QuânLươngbiếtChuĐứcUylàdanhtướnglẫylừng,nênbốphòngnghiêmmật,khôngragiaochiến. LýTồnHúchaytin,hạlệnhnhổtrạitiếngầnthêm25dặm,chỉcòncáchquânLương5dặm,

mớihạtrại.LýTồnHúclạisaiChuĐứcUyđếntrướcdoanhtrạiquânLươngkhiêuchiến.Kỵbinhcủalãotướngcứphóngngựaquanhtrạimàbắntênvào,vừakhôngngớtchửirủađốiphương. ThốngsoáiquânLương làVươngCảnhNhân thoạtđầucònngồi trong trướngungdung

uổngrượu,bấtchấp,nhưngsaungheChuĐứcUychửibớimãi,sợlàmmấtsĩkhíquânmình,liềncửđạitướngHànKìnhđiểm3vạnbộkỵxôngraứngchiến. Chỉ thấyquânLươngchia làmbađạo tả, trung,hữuquân,giáp trụsáng loáng,hàngngũ

chỉnhtề,khíthếoaihùng,ChuĐứcUynóivớiphótướngđứngbêncạnh:“XemchừngquânLươngchưađịnhđánhthực,chỉmuốndiễuvõgiươngoaimàthôi.Nếu takhông làmgiảmnhuệkhícủachúng,ekhógiữvữngtinhthầnquânta”. ChuĐứcUydẫn1000kỵbinhtinhnhuệđánhvào2cánhtả,hữucủaquânLương,tảxung

hữuđột,giếtvàbắthơn100tênđịch.LýTồnHúcđemquântớitiếpứng,quânLươngphảiluivàotrongdoanhtrại.

ChuĐứcUynóivớiLýTồnHúc:“QuânLươngđôngđảo,cókhíthế,takhôngnênđemcứngchọicứng.Xinđạivươngánbinhbấtđộng,chờnhuệkhíđịchgiảmsút,mệtmỏihãytácchiến.Quântadựavàokỵbinhlàchính,phảiởnơirộngrãimớitunghoànhđược.Nayápsáttrạiđịch,khôngthểpháthuyưuthếcủakỵbinh.Đấylàchưanóiđịchđông,taít,nếuchúngbiếtrõthựclựcquânta,erằngtaihọạkhótránh”. ChuĐứcUychỉloLýTồnHúckhôngnghe,vộiđếngặpGiápquânTrươngThừaNghiệp,nói:

“Đạivươngmớithắngmộttrậnnhỏmàkhinhđịch,khôngtựlượngsức,cứmuốnđánhnhanh.Naycựlygiữatavàđịchquágần,nếukhôngchuẩnbịđầyđủmàdốctoànlựctấncông,quântasẽbịtiêudiệthoàntoàn.TôithấynênluivềCaoẤpdụđịchrakhỏidoanhtrại.Địchratalui,địchrútvàotalạiđếnquấyphá, làmchochúngmỏimệt.Tapháikỵbinhnhẹđingănchặnđườngvậnchuyểnlươngthảocủađịch,thìkhôngquá1thángcóthểđánhbạichúng”. TrươngThừaNghiệpchorằngýkiếncủaChuĐứcUyrấtđúng,vộitớitrìnhbàylạivớiLý

TồnHúcvànóithêm:“Chulãotướngtinhthôngphépdùngbinh,khôngthểxemnhẹýkiếncủavị lão tướng”.LýTồnHúcnói: “Ô, trẫmcũngđangnghĩđây”.VừahaykhiđóbắtđượcmộtthámbáocủaquânLương.HỏicungthìbiếtquânLươngđượclệnhdốctoànlựcchuẩnbịmộtphenquyếtchiến.LýTồnHúckhenChuĐứcUycótàitiênliệu,lậptứchạlệnhnhổtrạilùivềCaoẤp. VươngCảnhNhânnghebáotin,cườibảocáctướng:“Thấychưa,tasớmliệurằngquânTấn

khôngdámđốiđịch.ChuĐứcUyvốnmuốnđánhnhanhvớita,tavừathịuy1lần,chúngđãphảirútchạy.ĐủthấyLýTồnHúcmuốnthắng,nhưnglínhcủahắnkhôngdámđánh.Chờítngàynữachúngmấthếttinhthần,tasẽxuấtkích!”. BáHươngxưanaykhôngcócácbãicỏchănnuôi,quânLươngphảisailínhraxadoanhtrại

cắtcỏchongựa.ĐạidoanhcủaquânTấntuyđãluivềCaoẤp,nhưnghàngngàycứpháitừngtốpkỵbinhnhẹliêntiếpđếntậpkíchcácnhómquânLươngđicắtcỏ,đánhxonglạirútngay. Cứthế,quânLươngkhôngdámrangoàicắtcỏ.ChuĐứcUylạiđemkỵbinhđếndoanhtrại

bắntênvàchửibới,quânLươngsợcóphụcbinh,cũngchẳngdámxôngra. ThấyquânmìnhbịquânTânquấyphá,làmchomệtmỏi,VươngCảnhNhâncảgiậnlệnhcho

HànKìnhđemtoànbộbinhmãxuấttrạitácchiến. KỵbinhquânTấnvừađánhvừalùi,dụquânLươngtớigầnsôngDãởphíanamCaoẤp.Trên

sông cómấy cây cầu nổi do tướng Lý Tồn Chương của quânTấn bắc và canh giữ, Lý TồnChươngđểquâncủaChuĐứcUy,SửKiệnĐường,LýTưNguyênrútquasôngrồichặnđánhquânLươngđãđuổitới. QuânLươngtràntớiđôngnhưkiến.LýTồnChươngchỉhuyquânsĩcốthủ,nhưngtrướcthế

côngcủađịchquámạnh,sắpbạiđếnnơi.LýTồnHúcởtrêngòcaoquansát, thấyvậybảotướngLýKiệnCập:“Nếuđểđịchquacầusẽkhóđánhlạichúng!”,LýKiệnCậpliềnchọn200línhtinhnhuệ,mỗingườicầmmộtcâytrườngthương,laotớihỗtrợchoLýTồnChương.

Bênthủbêncông,đôibênácchiếnđếngiữatrưa,bấtphânthắngbại.LýTồnHúcnóivớiChuĐứcUy:“Quânsĩđôibênđãxápchiến,thếkhôngthểlùi.Sựtồnvongcủaquântalàởlúcnày.Trẫmnguyệnxôngratrận,monglãotướngtheotrẫmquyếtchiến”. ChuĐứcUygiữcươngngựavua lại,nói: “QuânLươngquáđông,không thể thắngchúng

bằngsức.Tốtnhấtlàtacứtheokếlàmchochúngmỏimệthãyđánh.Bâygiờtasẽpháikỵbinhtấncông,chắcchắnđạithắng”. Trờitốidần,quânLươngchưakịpănvìđánhnhausuốtmộtngày,lúcnàyđãmộtmỏi,bắt

đầurútlui.ChuĐứcUychỉhuyquânlínhdũngmãnhxônglên,đánhvàocánhphíađôngcủaquânLương.LýTưNguyêndẫnthuộchạđánhvàocánhquânphíatây.QuânLươngtháochạytánloạn. LýTồnChươngdẫnbộbinhbámtheosau,miệngquát:“Đầuhàngsẽđượcsống!”.Thếlà

quânLươnglầnlượtquăngvũkhíđầuhàng. BinhsĩcủavuaTriệuởhaichâuThâm,KývốncămhậnquânLươngchiếmđóngvàcướp

phá,nênhọrasứcchémgiếtnhữngtốpquânLươngbỏchạy.TinhbinhquânLươngbịtiêudiệtgầnhết.TừsôngHàđếnBáHươngngổnngangthâygiặc.QuânLươngchỉcònchủtướngVươngCảnhNhâncùngHànKìnhdẫnvàichụckỵbinhchạytrốn. QuânTấnkéođếnBáHươngthìdoanhtrạiđịchkhôngcònmộtbóngngười,lươngthực,vũ

khí,quânnhuquânđịchbỏlạingổnngang.LýTồnHúcthubinhđóngtạichâuTriệu,địnhnghỉngơi,sauđótiếnđánh2châuThâm,Ký.KhôngngờquânLươngởhaichâuấychưađánhđãchạy. TrậnBáHương,TấnthắngLươngthua,chủyếunhờtướngChuĐứcUybiếtđánhgiátình

hình,mấyđộhiếnkếhaylàmđịchmỏimệt,lấyítthắngnhiều. “Annăngđộngchi”

Địchyênổn,phảilàmchochúngxáođộng.

TháiBạtĐàodụđịchrakhỏithảnh,chiếmThốngVạn ThờiNamBắctriều,TháiVõđếcủaBắcNgụylàTháiBạtĐàolàvuathứbacủadântộcTiên

TikiếnlậpchínhquyềnBắcNgụy.TháiBạtĐàocótàithaolược,nuôichíchấmdứtcụcdiện16nướcnhỏchianhaucátcứthờiấyđểthốngnhấtphươngbắcTrungQuốc. NămTháiVõđếThủyQuangthứ4(năm427),TháiBạtĐàolệnhchoTưđồTrườngTôn

Hàn,ThườngSơnvươngTháiBạtTốvàNamDươngvươngTháiBạtPhụcđem9vạn3ngànquântiếncôngThốngVạnđôlàthànhnướcHạ,TháiBạtĐàothânchinhđitừkinhđôcủaBắcNgụylàBìnhThành,dẫnbinhvượtbếnQuânTửvượtquaLânSơn(Môngcổ). Dựngtrạixongxuôi,TháiBạtĐàotínhđểcácxelươngởlại,chỉdẫnbavạnkỵbinhnhẹtiến

gấp ngày đêmđến đánh thành nhưng quần thần can ngăn: “ThànhThốngVạn rất kiên cố,khôngthểhạnhanh,chúathượngkhôngnênmạohiểm”. TháiBạtĐàocườiđáp:“Thuậtdùngbinh,đánhthànhlàhạsách.Nếutađembộbinhcùng

đủthứlỉnhkỉnhliếntheo,địchắtcốthủtrongthành,đợitađánhlâukhôngxong,lươngthựccạnkiệt,tiếnthoáivôlộ,chúngmớixôngrađánhthìtachốnglạisaonổi!Naytađem3vạnkỵbinhđitrước,khôngđánhthành,màchỉmaiphụcởngoài,chỉchomộtlựclượngnhỏtớithànhnhửđịchra,cóphảilàdễtiêudiệtchúngkhông?”.Quầnthầnnghenóiđềuthánphục. TháiBạtĐàodẫnkybinhmaiphụcởhẻmnúi,chovàingànlínhtớibênthànhkhiêuchiến.

VuaHạtrongthànhlàHáchLiênXươngchongườiđếnTràngAnmờianhmìnhlàHáchLiên

ĐịnhđangđánhTràngAncủaNguỵđembinhvềcứuviện.HáchLiênĐịnhtrảlờirằngHáchLiênXươnghãycốthủđừngra,chờychiếmxongTràngAnsẽđemquânvềcứuviện.VuaHạtheovậymàlàm.KhôngdètướngĐịchTửNgọccủanhàHạchạyrađầuhàngquânNguỵ,nóirõtinđó. TháiBạtĐàobiếtvậy,liềnhạlệnhlậptứcluibinh,nhằmdụđịch.Đãthế,đốivới1sốbinhsĩ

rútluichậmtrễlạiđánhđậpchửibới,cốýđểhọchạytrốnvềphíaThốngVạn. Quảnhiên,mấybinhsĩđóbáochovuaHạviệcrútchạycủaquânNguỵ,nóirằngquânNguỵ

nayđãhếtlương,phảiănraucỏ,vìxelươngvàbộbinhởmãiphíasauchưađếnkịp.HáchLiênXươngtưởngthậtđem3vạnbộbinhvàkỵbinhrakhỏithànhđuổiđánhquânNguỵ. TháiBạtĐàohạlệnhvừađánhvừarút,dụđịchđuổitheo.QuảnhiênquânHạchia2cánh

tứctốcđuổitheo.Đượcchừngnăm,sáudặm,độtnhiênmưatogiólớn,cátbụimùmịt,trờiđấttốităm.

CậnthầncủavuaNguỵlàTriệuNghêamhiểuphápthuật,liềnnóivớinhàvua:“Trờiđất

này,địchđượcthuậngió,còntabịngược,hẳnlàtrờibảotachạychonhanh”,khôngnêngiaochiếnmàbấtlợi”. QuanTháithườngThôiKhiết lậptứcquát:“Ngươinóinănglungtunggìvậy?Quântatừ

ngàndặmtớiđâylàđểquyếtthắng.Nayđịchđangđuổitheo,đãcáchbiệthẳnvớihậuquâncủachúng,chínhlàlúctaphảnkích.Chuyệnmưagióthấtthườngđâucóthayđổichủýcủachúngta!”.TháiBạtĐàokhenphải,lạidụquânHạvàosâuhơnnữatronghẻmnúi,rồimớichonổihiệutrống,quânmaiphụcnhấttềđổra,đôibêncậnchiến.TháiBạtĐàothúcngựaxôngthẳngvàogiữađộihìnhđịch. TướngHạlàHộcLêVăncầmgiáodàiđâmtới,TháiBạtĐàodùngkiếmgạt,khôngngờcon

ngựabịvấpchântrước,khuỵuxuống,làmchovuaNguỵngãnhào.HộcLêVănthúcngựatớiđâmnhàvua,maycótướngNguỵlàTháiBạtTềchặnlại.VuaNguỵthoáthiểm,nhânlúcHộcLêVănchưakịpquayngựa,liềnphithânbậtdậychémchếtHộcLêVăn,rồithúcngựaxôngxáo,chémgiếthơnmộtchụctênđịchnữa.Thuộchạthấychúacôngbịtrúngmấymũitênmàvẫnkhôngngừngchiếnđấuthìcànghănghái.QuânHạđạibại,emtraivuaHạlàHáchLiênMãn,cháuruộtlàHáchLiênMônglầnlượttửtrận. HáchLiênXươngđịnhchạyvềthành,nhưngTháiBạtĐàotếngựachặnđầu,nênphảibỏ

chạyvềhướngThượngQuê(ThiểmTây).QuânNguỵđánhvàothànhkhôngcònvua,bắthếthoàngtộc,báquan,phitầnđếnhơnvạnngười,thuvôsốcủacảitrongkho.TừđónhàHạsuysụp,vàinămsauthìdiệtvong. “Hànhthiênlýnhibấtlaogiả,hànhưvônhânchiđịadã”

Đingàndặmmàkhôngmệtmỏi,làvìtađếnnhữngnơikhôngcóđịchngăntrở.

TrươngHiếnTrungthayđổiđịabàntácchiến,chiếmNangDương ĐờiMinh,nămSùngTrinhthứ12(năm1639),tháng5,TrươngHiếnTrung,LaNhữTàichỉ

huynghĩaquân,đánhbạiquântriềuđìnhdoTảLươngNgọckéođếnđànáptạiLaÁnhSơn. Thờigianđó,LýTựThànhđiđâukhôngrõ,nghĩaquândoTrươngHiếnTrungvàLaNhữ

Tàichỉhuylàlựclượngkhởinghĩamạnhnhất.HoàngđếSùngTrinhliềnsaiLễbộkiêmBinhbộ thượng thưDươngTưXương làmđốcsư,cácđại tướngTảLươngNgọc,HạNhânLong,MãnhNhưHổ...đemquânchủlựctriềuđìnhtriểnkhaicuộctruyquétđạiquimô. Mùathunămsau(1640),TrươngHiếnTrungvàLaNhữTàiliềnrờikhỏiHồBắclànơitập

trung quân chủ lực của triều đình, tiến vàoTứXuyên.DươngTưXương lệnh cho quânTứXuyênngăncản,cònmìnhchỉhuyđạiquânđuổitheo. TrươngHiếnTrungdùngchiếnthuậtvậnđộngvừatránhvừađánhđịch,trong4thángrong

ruổimấyngàndặmởTứXuyên.MấychụcvạnquâncủaDươngTưXươngcứloanhquanhđuổiIheonghĩaquân,kếtquảlàquámệtmỏi,hếtcảnhuệkhí. ThángGiêngnămsau (năm1641),nghĩaquân tiếnđến thànhHoàngLăng.Vùngnàygò

đốngnhấpnhô,địahìnhhiểmyếu.TrươngHiếnTrungbốtrímaiphụcchờquânMinhđến. TổngbinhMãnhNhưHổvàmấyđạoquânkháckéođếngầnthànhHoàngLăngthìngười

ngựađãmệt,lạigặpngaymộttrậnmưalớn,giólạnhthấuxương.MãnhNhưHổbấtchấpmỏimệtđịahìnhhiểmtrở,hạlệnhtấncôngtoàndiện. Đôibêntiếpchiến,đánhnhaudữdội,TrươngHiếnTrungởtrêncaoquansát,thấyquâncủa

HạNhânLongkhôngđánhmàluidân,quâncủaTảLươngNgọcánbinhbấtđộng,lậptứcchớpthờicơ,hạlệnhchokỵbinhtinhnhuệxuấtkích,mộtcáchreohòxôngthẳngvàotrận.QuânMinhnúngthế,chốngkhôngnổinhưngkhôngcóđườngrút.LưuSĩKiệt,MãnhTiênTiệp,MãnhTrungTiệplầnlượtbỏmạng. MãnhNhưHổ tảxunghữuđột,bỗngchiếnmãbị thươngkhiếnchủngãxoài xuốngđất.

Nghĩaquânxúmlạibắtsống.Maycótùytướngxôngtớicứu,đặtMãnhNhưHổvắtnganglưngngựamàphávâychạythoát,nhưngcờlệnhvàấntíncủaMãnhNhưHổphảivứtbỏhết. TrươngHiếnTrungthắngtrận,diệtcánhquâncủaMãnhNhưHổ,nhưnglạitránhquâncủa

DươngTưXươngmàrờiTứXuyên,chuyểnsangHồBắc. KhitiếntớihuyệnĐangĐương,tỉnhHồBắc,TrươngHiếnTrungđíchthândânkỵbinhnhẹ

ngàyđêmvượt300dặmtớigầnNangDương,làcăncứđịacủaDươngTưXương.TrươngHiếnTrunglệnhchođạitướngLýĐịnhQuốcdẫn28kỵbinhgiảlàmquânMinh,nguỵtranghộtốngngânquĩchoquânMinhtiếntớichânthànhNangDương. LýĐịnhQuốcđưaquânphùvàvănthưbắtđượccủaquânMinh,quancoithànhxemxong

liềnmởcổngthànhchovào.TrươngHiếnTrungdẫnbinhmãào tớichiếmthành.Toànbộ5000quângiữthànhđầuhàngmànghĩaquânkhôngtốnmộtmũitên.NangDươnglàtrọngđịaphongvươngcủatriềuđìnhnhàMinh,NangvươngChuDựcMinhkhôngkịpbỏtrốn,bịnghĩaquânbắtsống. TrươngHiếnTrungngồitrênđạisảnhcủavươngcung,đưachénrượuchoChuDựcMinhbị

tróidướithềm,nói:“Hômnaytamượncáiđầucủangươi,đểDươngTưXươngởđấtThụcxaxôisẽphảiđềntộitiếpsau(TheophápluậtcủatriềuMinh,thốngsoáithủthànhbấtlực,đểngườiđượcphongvươngnơiđóbịgiết,sẽbịxửtử).Vậyngươihãycạnchénnày”.ĐoạnsaiđemChuDựcMinh,QuýDương vươngChuThườngPháp vàmột số quan chức cao cấp rachém. TrươngHiếnTrungđem15vạnlượngvàngvàlươngthựcraphânphátchodânnghèotrong

thành,ainấyhoanhỉ. DươngTưXươngkhibiếtnghĩaquânrờiTứXuyên,đembinhđuổitheo.NhưngLaNhữTài

dẫnnghĩaquânđiđoạnhậuđãphácầu,xẻđường,khiếnquântriềuđìnhvôcùngvấtvảmàvẫnkhôngđuổikịp. KhiNangDươngthấtthủ,DươngTưXươngmớitớiDiLăng,mớibiếttinChuDựcMinhđã

bịchémđầu.DươngTưXươngcảsợ,dângsớchịutộivớitriềuđình. Hômsau,vừatớithịtrấnSaĐầuởKinhChâu,DươngTưXươnglạinghetinnghĩaquâncủa

LýTựThànhđãchiếmLạcDương,giếtPhúcvươngChuThườngTuần.Theo luậtnhàMinh,Dươngbiếtkhôngkhỏitộichết,liềnrútgươmtựsát.Từđây,khởinghĩanôngdâncuốitriềuMinhbướcsangthờikỳmới. “Côngnhitấtthủgiả,côngkỳsởbấtthủdã”

Tađánhmàchắcthắng,làvìtatiếncôngvàonđikẻđịchkhôngcáchgìphòngthủ.

LýTựThànhchiếmthànhLạcDương ĐờinhàMinh,nămSùngTrinhthứ13(năm1640)tháng7,TrươngHiếnTrunglãnhđạo

nghĩaquânphávỡvòngvâycủaquanquântriềuđình,lánhsangTứXuyên.ThốngsoáiquânMinhlàDươngTưXươngđemtoànbộchủlựctruykích. Trongnửanăm,TrươngHiếnTrung chuyểnquân5,6ngàndặmkhắpTứXuyên,Trường

Khu,khiếnquânMinhđuổitheomỏimệt. TrongkhiquânchủlựccủatriềuđìnhtậptrungởTứXuyênđểđànápnghĩaquân,nghĩa

quâncủaLýTựThànhliêntiếpchiếmcáchuyệnNghiDương,YểnSư,TânAn,bổsungquânlênmấychụcvạnngười,quétsạchđịchởxungquanhthànhLạcDương. CốđôLạcDương làđất triềuMinhphongchoPhúcvươngChuThườngTuần,domẹcủa

ThườngTuầnlàáiphicủaMinhThầnTôngChuDuệQuân.ChuDuệQuânrấtyêuquýThườngTuần,tuykhôngthểlậpThườngTuầnlàmTháitử,nhưngbanchoynhiềucủacải.TừkhiđượcphongđấtLạcDương,ThườngTuầnsốngcựckỳxaxỉ,tráingượchẳnvớicảnhlầmthancủadânchúngHàNam. Ngày19/7/1641,LýTựThànhbắtđầuđánhphácửathànhphíabắc.Quângiữthànhlâu

naybấtmãnvớiChuThườngTuần,cóngườicôngkhainóilớnngoàiđường:“Vươngphủchấtđầyvàngbạc,thahồănchơiphèphỡn,naybắtchúngtađóikhátđichếtthaychohọư?Nghĩaquânđãtớichânthànhmàbinhsĩtrongthànhnhiềungườikhôngmuốnđánh,thậmchícóngườicònhoannghênhnghĩaquân. ChuThườngTuầnđếnlúcnàyvẫnchỉquantâmđếngiatàicủamình,saithânbinhbảovệ

các kho của, chẳng hỏi gì đến tình hình phòng thủ cố đô. Các tướng đề nghịmấy lần, ChuThườngTuầnmớichoxuấtkho3000lượngbạcđểchichoviệcphòngthủ,nhưngsốbạcđóbịTổngbinhVươngThiệuVũbỏvào túi riêng.ChuThườngTuầnbấmbụngxuất thêm1000lượngbạcnữa, lầnnàycũngchẳngđếntayquânsĩ.Họnổigiận,hắttróiBinhbịđạovươngDoãnXương,địnhgiếtchohảgiận. Donghĩaquânkhíchlệ,quânsĩliềngiếttướnggiữthành,đốtlầuthành,mởrộngcửaphía

bắcchonghĩaquântrànvào.TổngbinhVươngThiệuVũbỏthànhchạytrốn.Nghĩaquântiếnvàovươngphủmởkholươngphânphátchodânnghèo. Phúc vươngChuThườngTuần to béo, nặnghơn300 cân, cải trang trốn ra ngoài thành,

nhưngthânthểphụcphịch,khôngđixađược, trốnvàochùaNghênhÂn,cuốicùngcũngbịnghĩaquânbắtlại.

DânchúngnghetinbắtđượcChuThườngTuầnvàLaDuyKỳliềnđềnghịxétxửcôngkhai,côngbốtộitrạng.LýTựThànhđápứng,đểquầnchúngxửtộichémđầu2tênđóchohảgiận.MọingườitrongthànhLạcDươngvuimừnghoanhỉ. “Thủnhitấtcốgiả,thủkỳsởtấtcôngdã”

Taphòngthủvữngchắc,vìbiếttrướcnơiđóđịchsẽtiếncông.

ThiếtHuyềnphòngthủTếNam,chốngChuĐệ ThờiMinh,nămKiếnVănthứnhất(năm1399),HoàngthúcYênvươngChuĐệmượndanh

nghĩa thanh lọcbọnphản trắc trong triều, cấtquânởBắcBình(BắcKinh) tiếnxuốngphíanam.KiếnVănđếđặcpháilãotướngcảnhBínhVănđemquântrừngphạt.CảnhBínhVănđemquânlênphíabắc,đếnsôngHôĐàgiaochiếnvớiquânYên,bịthua. KiếnVănđếnghetinCảnhBínhVănthấttrận,vôcùnglolắng.TháithườngkhanhHoàngtử

TrừngtiếncửLýCảnhLong.KiếnVănđếphongLýcảnhLonglàmđạitướngđembinhbắcphạtvàthânchinhđưatiễn.LýCảnhLongđếnHàGián,lạibịquânYênđánhbại,chỉcòníttànbinhchạyvềĐứcChâu. ChuĐệthânchinhdẫnđạiquântruykích.QuânYênchưatới,LýCảnhLongđãchạytrước.

ChuĐệkhôngtốn1mũitênđãchiếmĐứcChâu. Lúcnày,quanThamchínhSơnĐônglăThiếtHuyềnđangchỉhuyvậnlươngđếnĐứcChâu,

haytinLýCảnhLongbạitrận,bènquyếtđịnhchuyểnhướngtrởvềTếNam,bànvớiThamquânCaoNguy.2ngườichorằngYênvươngđãlấyđanhnghĩathanhlọctriềuđìnhthìmụctiêusẽlàKimLăng(NamKinh).TếNamnhấtđịnhsẽbịYênvươngtiếnđánh,phảitửthủ. ThiếtHuyềnvàCaoNguy cùngvớihai tướnggiữ thànhTếNam làThịnhDungvàTống

Thamchỉnhđốnbinhmã,đắpsửathànhlũy,chuẩnbịchuđáoviệcphòngthủ. Mấyngàysau,quảnhiênquânYênkéođếnTếNamvâythành,ThiếtHuyềnmộtmặtchỉhuy

cốthủ,mộtmặtcấpbáovềKimLăng.KiếnVănđếthấyĐứcChâuthấtthủ,TếNambịvây,vôcùnglolắng,vộihạchiếuchoTảđôđốcThịnhDungchủtrìquânvụ,thăngThiếtHuyềnlàmBốchínhtưsửSơnĐông. QuânYênrasứcpháthành,cònbắntênmangthưlênthànhđòiquântrongthànhđầuhàng,

ThiếtHuyềnxemxongxévụn,némrangoàithành.Yênvươngcảgiận,hạlệnhpháđậpnướcchotrànvàothành.Dântrongthànhkinhhoảng.Tươngkếtựukế,ThiếtHuyềntriệutậpmấytrămphụlão,chotướngsĩtràtrộnvàorakhỏithànhxinhàng. Yênvươngđíchthânraxemxét.Cácphụlãophủphục,vừakhócvừanói:“Đạivươngcất

binhlàđểdiệttrừgianthần,chỉnhđốnkỷcươngtriềuđình,tạophúcchodân.Đạivươngvốnlàhoàng thúc, còn thứdân chúng tôi làdân củaCao tổhoàngđế.Nếuđại vương thật lòngthươngdân,thỉnhngàicưỡingựavàothành,chúngdânxinnghênhđón”.Yênvươngthấydânchúngủnghộmìnhnhưvậy,rấthàilòng,nói:“Ngàymaitasẽvàothànhcácngươichuẩnbịđóntiếpchotốt”.ThiếtHuyềnnghebáolậptứcsaimấytrămtrángsĩtreomộttấmsắtnặngngàncânởlốivàocổngthànhvàchomấytrămtrángsĩmaiphụcbêntrongchờYênvươngtới.

Hômsau,Yênvươngchỉđemtheovàikỵbinhthongthảcưỡingựaquacầutreo.Thấycổng

thànhmởrộng,bêntrongcónhiềubôlãovàsĩtốtđứngchờ,hoanhôvạntuế.Yênvươngvừagiụcngựatiếnvàothì“sầm”1tiếng,tấmsắtngàncântừtrêncaolaothẳngxuống,giángtrúngđầungựa,Yênvươngngãnhào,maymàvệsĩvộiđỡdậyđược,đưatrởrathoátchết. Yênvươnggiậnlắm,thềpháđượcthànhTếNam,lệnhchotoànquântậnlựccôngphá.Thiết

Huyền,ThịnhDung,CaoNguyvàTốngThamchỉhuyphòngthủnghiêmmật.Nhờlươngthựcđầyđủ,trêndướiđồnglòng,suốt3thángvẫngiữvữngthành.Tronglúcđó,KiếnVănđếđãcử20vạnquânchiếmlạiĐứcChâu. YênvươngthấyĐứcChâuthấtthủ,sợđườngtiếplươngbịcắtđứt,saulưngcóđịch,vộilui

quân. ThànhTếNamlànơiYênvươngphảilấymớiđếnđượcKimLăng,songThiếtHuyềnđãgiữ

được thành,buộcYênvươngphải rútquânvềBắcBình.KiếnVănđế liềnphongchoThịnhDunglàmLịchThanhhầu,thăngThiếtHuyềnlàmBinhBộthượngthư. “Thiệncônggiả,địchbấttrikỳsởthủ”

Ngườigiỏitiếncôngthìđịchkhôngbiếtđâumàphòngthủ.

MộDungThùychiaquânnghibinh,đánhTâyYên ThờiĐôngTấn,nămLýVõđếTháinguyênthứ19(năm394),thángHai,chúaHậuYênlàMộ

DungThùydẫnđạiquânđánhchúaTâyYênlàMộDungVĩnhởTràngTử. MộDungThùychiabinhmã làmbađạo,địnhrõngàyxuấtphát từbanơiPhủKhẩu,Hồ

Quan,SaĐình.ChúaTâyYên làMộDungVĩnhnghetin,vộichiaquânđiphòngthủcácnơihiểmyếu,tậpkếtlươngthảotạiĐàiBích,pháiChinhđôngtướngquânTiểuDậtĐậuQuyđemhơn1vạnquânbảovệkholương. BađạoquâncủaMộDungThùyđếnvịtríquiđịnhđềuánbinhbatđộnghơnmộttháng.

MộDungVĩnhbiếtMộDungThùygiỏidùngbinh,nghirằngMộDungThùyđịnhdươngđông

kíchtây,hẳnsẽtừChỉQuanxâmnhập.LiềnđiềubinhlựccácnơitậpkếtởChỉQuan,chỉđểmộtbộphậnởĐàiBích. MộDungThùythấychúaTâyYênđãtrúngkế,liềnhuyđộngbaquânvượtquaPhủKhẩu

tiếngấptớiĐàiBích. TướngphòngthủĐàiBíchlàTiểuDậtĐậuQuyvộiphibáovớiMộDungVĩnh,MộDungVĩnh

liềncửĐườnghuynhĐạiDậtĐậuQuyđicứuviện,bịbộtướngcủaMộDungThùylàBìnhQuyđánhbại,phảirútchạy. TiểuDậtĐậuQuykhôngđượcviệnbinh,đangcùngcáctùytướngVươngThứĐavàLặcMã

Câuliềuchếtchốngcự.BìnhQuytấncôngdữdội,nhưngđôibênbấtphânthắngbại. LúcnàyhaicánhquâncủaHậuYênlầnlượtkéođến,khíthếngúttrời.TiểuDậtĐậuQuy

biếtkhôngđịchnổi,vộithubinh,nhưngđãbịvâychặtphảicốmởđườngmáuthoátra.Hơnmộtvạnquânbịthươngvongsáu,bảyphần.VươngThứĐabịbắt,LặcMãCâubịgiết. QuânHậuYênvâychặtkholươngĐàiBích.TiểuDậtĐậuQuytửthủ,chờviệnbinh.

ThấyĐạiDậtĐậuQuythuachạytrởvề,MộDungVĩnhvộiđiềuquânkhỏiChỉQuanvàđích

thândẫn5vạnbinhmãđicứuĐàiBích.MộDungThùythấyMộDungVĩnhđemđạiquântớicứuviện,liềnbàytrậnởphíanamĐàiBíchvàchomộtngànkỵbinhmaiphụctronghẻmnúi. Hômsaugiaochiến,MộDungThùythânchinhrakhiêuchiến.Đôibênđánhnhauácliệt.

Đượcmộthồi,MộDungThùytếngựabỏchạy,quânsĩquẳnggiáochạytheo.MộDungVĩnhmúađaoxônglêntruyđuổivềphíahẻmnúi,khíthếnhưsắpnuốtchửngkẻđịch.Đuổiđượcmộtquãng,bỗngcó2mãnhtướngHậuYêntừhaicánhùarachémgiết,MộDungThùycũngquayngượctrởlạỉ.ThếlàMộDungVĩnhbịđánhtừbaphía,khôngđịchnổiđànhbỏchạy.Bất

ngờlạicóhơnngànkỵbinhtừhẻmnúiùarachặnđường.ThếlàquânTâyYênđạiloạn,lớpbịgiết,lớpbịbắt,MộDungVĩnhdẫntànquânchạythoátvềTràngTử. MộDungThùykéoquânđếnvâyTràngTử,bộtướngcủaĐạiDậtĐậuQuymởcửathànhđầu

hàng.MộDungVĩnhbịbắt.ThếlàTâyYênbịHậuYêntiêudiệt. “Thiệnthủgiả,địchbấttrikỳsởcông”

Ngườigiỏiphòngthủthìđịchkhôngbiếtđâumàtiêncông.

ĐặngNgảigiỏiphòngthủ,thắngKhươngDuy ThờiTamQuốc,mùathunămNguỵGiaBinhthứnhất(năm249)VệtướngquânThụcHán

làKhươngDuyđemmấyvạnbinhmãđánhNguỵđểhoànthànhdinguyệncủaThừatướngGiaCátLượng,đồngthờiđểliênkếtvớibộlạcKhươngmàtiếnđánhUngChâu. TạiCúcSơn,KhươngDuybịcáctướngNguỵlàQuáchHoài,TrầnTháivàĐặngNgảiđánh

bại,phảirútvềphíanam.QuânThụctổnthấtvàingànngười,haitướngCâuAn,LýHâmbịbứchàng. QuáchHoàithấyKhươngDuyrút lui, liềnbànvớicáctướng:“BộlạcKhươngđãmấylần

giúpquânThụcxâmphạmnướcta,nayQuânThụcđãrútchạy,tanênthừathắngtiếnsangphíaTâydiệtKhươngmàtrừhậuhọa,ýcácvịsao?” ĐặngNgảitrầmngâmmộthồi,rồinói:“LầnnàyquânThụctổnthấtchưanặngmàphảirút

lui, hẳnKhươngDuy chưa chịu thua.Hiện tại hắn chưađi xa.Nếuquân ta tây tiến, có thểKhươngDuysẽkéoquântrởlại.Chúngtanênđểlạimộtcánhquânđềphòngbấttrắc”. QuáchHoàithấycólý,bèncửĐặngNgảicùngquânbảnbộởlạicònmìnhthìđemquânchủ

lựctiếnsangphíatây. ĐặngNgảiđóngtrạitạibờbắcBạchThủy,hạlệnhchuẩnbịthậtnhiềucungtên,củngcố

doanhtrại,đềphòngquânThụctậpkích. KhươngDuyrútluiquáBạchThủynăm,sáuchụcdặm,khôngthấyquânNguỵđuổitheo,liền

chohạtrạinghỉngơi,rồisaiquândothámđộngtĩnhcủaquânNguỵ. Hômsau,quândothámvềbáotin:“ChủlựcquânNguỵđãkéosangphíatây,ĐặngNgảiởlại

hạtrạibênbờbắcBạchThủy;thànhThaoởcáchdoanhtrạiĐặngNgải60dặmvềmạnbắcchỉcóítquânphòngthủ”.KhươngDuycảmừng, lệnhchotướngLiêuHoáđemmộtcánhquânquaytrởlạihạtrạibênbờnamBạchThủy;cácbộphậncònlạichuẩnbịsẵnsàng. ĐặngNgảihạtrạiđãbangày,đangbànbạcvớicáctùytướng,chợtcóngườivàobáo:“Phía

bờnambụibaymờmịt,cólẽquânThụctrởlại”.ĐặngNgảiliềnlệnhtướngsĩchuẩnbịnghênhchiến. ĐặngNgảilênchòiquansát,nhìnsangbờnamthấycờlớncủaquânThụctreocao,quân

tiênphongđãtớibờsông.ĐặngNgảihạlệnhđánhtrống,reohòvangđộngđểthịuy. QuânThụcđếnbờsôngchẳngthèmđểýđếnquânNguỵhòreo,cứungdunghạtrại,không

cóbiểuhiệngìlàsẽvượtsông.

ĐặngNgảithấyvậy,truyềnlệnhngừnggióngtrốngreohò,dặntướngsĩchămchútheodõi

độngtĩnhbênquânThụcrồitriệutậpcáctướng,nói:“QuânThụcđộtnhiênquaylại,biếtquânta ítmàchúngkhôngvượt sông,chỉđóng trạiđốidiệnvới ta.XemraKhươngDuycóýđồkhác”. ĐặngNgảinghĩrồitiếp:“KhươngDuypháiLiêuHoáởđâynhằmkhốngchếquânta,hắn

biếtbinhlựccủataởthànhThaoít,chắcsẽtớiđánhthành”.Cáctướngcholàphải.ĐặngNgảiliềnbốtrícácbộphậnđâurađấy,rồingayđêmấydẫntinhbinhrờiđạidoanh,lặnglẽhànhquângấpnămsáuchụcdặm,kínđáovàothànhThao. Saukhivàothành,ĐặngNgảiralệnhcáctướngsĩẩnnấpnghỉngơitạichỗ,chỉdùnglương

khô,cấmnổilửanấuăn. Hômsau,đúngnhưĐặngNgảidựđoán,KhươngDuydẫnquânThụctớibờnamThaoHà,

thấythànhThaobênbờbắcchẳngcóđộngtĩnhgì,tưởngquânNguỵkhôngphòngngự,liềntruyềnlệnhvượtsông. QuânThụcsangđếngiữasông,ĐặngNgảinổihiệulệnh,quânNguỵtrongthànhnhấttềbật

dậy, bắn tênnhưmưa.QuânThụcnhiềungười trúng tên rớt xuống sông, tổn thất nghiêmtrọng. KhươngDuythấyĐặngNgảiđãđếnthànhThaotrướcmình,nếuđánhtiếpchỉe thương

vongcànglớn,đànhthubinh.ThếlàquânThụcbạiliền2trận,khócònbinhlưcvàýchítiếncôngTrungNguyênnữa.ĐặngNgảilậpcông,đượcNguỵđếphongtướcQuanNộihầu. “Tiếnnhibấtkhảngựgiả,xungkỳhưdã”

Tatiếncôngmàkẻđịchkhôngngănnổi,vìtanhưđánhvàochỗkhôngngười.

ĐặngNgảiđiđườngtắtvàoTứXuyên,diệtLưuThiện NămNguỵCảnhNguyênthứnhất(năm260),NguỵđếTàoMaobịhại,TướngquốcTưMã

ChiêulậpTàoMiễnmới15tuổilênngôi,cònmìnhnắmgiữtoànquyền.ChínhtrịnướcNguỵổnđịnh,kinhtếpháttriểnmạnhmẽ. ThụcHánlúcnàyngàymộtsuyyếudoHậuchủLưuThiênbấttài,đểchohoạnquanHoàng

Hạochuyênquyềnloạnchính.ĐạitướngKhươngDuyxinvuagiếtHoàngHạokhôngđược,lạibịcáchchức,phảimượncớđóngđồnlàmruộng,rờikinhđôđếnĐạpTrung(vùngtâybắcChuĐiển,phíanamhuyệnMân,tỉnhCamTúc)đểtránhhọa. Năm263,TưMãChiêuquyếtđịnhnhântìnhhìnhThụcHánrối loạn,cấtbinhdiệtThục.

Mùathunămđó,bađạoquânNguỵtiếnđánhThục,ChinhtâytướngquânĐặngNgảidẫnbavạnquântừĐịchĐạotiếnvàoĐạpTrungđểkhốngchếKhươngDuy.ThứsửUngChâuGiaCátTựđembavạnquântiếnsangKiềuĐầuđểchặnđườngluicủaKhươngDuy,ChungHộidẫnchủlực12vạnvượtTàCốc,LạcCốc,TửNgưuCốtiếnthẳngđếnHánTrung,độtnhiênđánhThục. KhươngDuyởĐạpTrungthấyĐặngNgảikéoquântới,lạinghetinChungHộiđãtiếnvào

HánTrung,sợDươngAnQuanbịmất,sẽnguyđếnKiếmCác,nếumấtKiếmCác,thìkinhđôkhóbềchốngnổi,liềnquyếtđịnhnétránhĐặngNgải,tiếnsangDươngAnQuanởphíađông. ĐặngNgảithấyKhươngDuyluisangphíađông,bènđemquântruyđuổi.QuânGiaCátTự

cũngvừatớiÂmBình(tâyhuyệnVăn,tỉnhCamTúc),chặnđườngluicủaKhươngDuyởKiềuĐầu. KhươngDuyliềnđánhvàosaulưngGiaCátTự,GiaCátTựsợbịchặnđườngrút,liềnlùilại

30dặm.KhươngDuynhânđóvượtquaKiềuĐầu,hộihợpvớiLiêuHoávàTrươngDực từThànhĐôphíabắckéoxuốngchiviện. KhươngDuyđịnhtớiDươngAnQuannghênhchiếnvớiChungHội,naynghetinDươngAn

QuanđãbịChungHộichiếmmất,liềnđemquântrởlạiKiếmCác,dựavàothếnúihiểmyếumàcốthủ. KiếmCáccòncó lên làKiếmMônSơn(bắcKiếmCác,tỉnhTứXuyên),do2ngọnnúiĐại

KiếmvàTiểuKiếmhợpthành,đỉnhnúinhọnhoắtcaochọctrời,ởgiữachỉcómộtđườngđộcđạo.KhiChungHộitiếnđến,KhươngDuyđãkhốngchếhẻmnúi,chặnđứngmườimấyvạnquânNgụy.

ChungHộimấyphendồnsứctấncôngđềuvôhiệu.Đôibêncầmcựcảtháng,quânNguỵđãcạnlương,ChungHộisợbấttrắc,chuẩnbịrútlui. ĐặngNgảiởÂmBìnhbiếtChungHộiđịnhluibinh,vộitâuvớiTưMãChiêu:“Cóthểbímật

phái1cánhquântinhnhuệtheođườngmòntiếnđánhhuyệnBồi(đôngMiênDương,tỉnhTứXuyên), nơi đó chỉ cáchThànhĐô300dặm.KhươngDuyởKiếmCác ắt sẽ đemquân cứuhuyệnBồi.KhiđóChungHộicóthểsátcánhvớiđạoquâncủaĐặngMỗmàtiếncông”.TưMãChiêu tán thành. Thế làĐặngNgải quyết địnhđemquân vượt đườngmòn. TừÂmBìnhđihuyệnBồichỉcómộtlốimòn,hầunhưkhôngmấyaivượtquanổi. Bâygiờ tháng10, con traiĐặngNgải làĐặngTrungxindẫn tinhbinhđi tiênphongmở

đường.ĐặngNgảidẫnbinhmãtheosau,chỉmanglươngkhôvàdâythừng,tiếnvôcùnggiannannguyhiểm,mỗingàychỉđiđượchai,bachụcdặm.Cứthếhơn20ngày,đi700dặmđường.HômấyđếnchânngọnMaThiênLãnh,đườngquáhẹp,ĐặngNgảiphảilệnhbỏngựalại.Lênđếnđỉnhnúi,ĐặngNgảithấyconmìnhlàĐặngTrungđangngồicùngkhócvớiđộitiênphongmởđường,hỏivìlẽgì,thìĐặngTrungthưa:“Bâygiờbốnbềlàváchđádựngđứng,hếtchỗmởđường,lươngănlạicạn,thấybaocônglaobỏracảthángnayuổngphí,nênmọingườihếtsứcđaulòng”. ĐặngNgảilấychănquấnquanhngườimàlănxuốngchânnúi.Mộtsốkhácthấyvậycũng

làmtheo.Nhữngngườikhôngcóchănthìbệncácloạidâythừng,dâymâymàthongthảleoxuống. TướnggiữthànhlàMãMạcthấyquânNgụynhưtừtrêntrờikéoxuống,quáhoảngsợ,liền

mởcửathànhđầuhàng.TừGiangDuđếnThànhĐô,chỉcòn2cửaảilàhuyệnBồivàMiênTrúc. HậuchủLưuThiệnnhàThụcHánnghetinĐặngNgảivượtnúichiếnGiangDuthìkinhhãi,

liềnlệnhchocontraicủaThừatướngGiaCátLượnglàGiaCátThiêmđemquântừThànhĐôđingăncảnquânNgụy. SaukhiquânThụctớihuyệnBồi,GiaCátThiêmhạlệnhdừnglại,chuẩnbịcốthủtạiđây.Bộ

tướngHoàngSùngmấylầnkiếnnghịvớiGiaCátThiêm:“Quântanêntiếngấp,chiếmđịahìnhcólợimàphòngthủ,nếuđểquânNgụygiànhđượcvùngđấtbằngphẳng,thìchúngtakhóbềchốngđỡ”.GiaCátThiêmdodự,khôngnghetheo,lạichuẩnbịquyếtchiếnvớiĐặngNgảiởvùngđấtbằng, SaukhitậpkếtởGiangDu,quânNgụytiếngấpvềphíahuyệnBồi,đánhbạicánhquântiên

phongcủaThụcHántạithànhBồi,chiếmhuyệnBồi.GiaCátThiêmphảirútvềMiênTrúc. ĐặngNgảipháingườimangthưsangkhuyênGiaCátThiêmđầuhàng;GiaCátThiêmnổi

giậnchémngườiđưathư,rồibàytrậnngoàithànhMiênTrúcđểquyếtchiếnvớiquânNgụy. ĐặngNgảilệnhchocontraiĐặngTrungtừcánhphải,bộtướngTưMãSưtừcánhtráiđánh

vàoquânThục.

GiaCátThiêmcùng con trai làGiaCátThượngnghênh chiến,đánh luiquânNgụy.ĐặngTrung,TưMãSưbạitrậntrởvề,nóivớiĐặngNgải:“KhôngthểthắngđượcquânThục!”,ĐặngNgảinổigiận,ngắtlời:“Sốngchếtmấtcònlàởtrậnnày,tạisaolạibảokhôngthểthắng!”,lệnhchémđầuhaingườiấy;cáctướngxúmlạixin,ĐặngNgảimớihạlệnhchohọphảitáichiến. HaingườilạidẫnquântiếncôngquânThục,ĐặngNgảicũngđembinhthamchiến.Quân

ThụckhôngchốngnổiđòntiếncôngmạnhmẽcủaquânNgụy,thươngvongvôsố.ChaconGiaCátThiêmvàHoàngSùngtửtrận.QuânThụcbỏthànhmàchạy. Tháng11nămNgụycảnhNguyênthứtư,LưaThiệndẫntháitửvàhơn60quầnthầnđến

thànhđôđầuhàngĐặngNgải.Thếlàsau43nămgâydựng,ThụcHánnaybidiệtvong. “Ngãdụcchiến,địchtuycaolũythâmcâu,bấtđắcbấtdữngãchiếngiả,côngkỳsởtấtcứudã”

Tamuốnđánh,dùđịchcólũycaohàosâucũngphảigiaochiếnvớita,bởivìtađánhvàonơi

địchbuộcphảiứngcứu.

MãToạiđánhvảonơiĐiềnDuyệtphảiứngcứu ThờikỳĐạiTôngtriềuĐường,Tiếtđộsứcácđịaphươnsnắmđạiquyềnquânchính,không

theopháplệnhcủatriềuđình,chứctướctruyềntừđờichachođờicon.Cáctiếtđộsứhoặcđánhnhauliênmiên,hoặcliênkếtvớinhauchônglạitriềuđình,tạonêntìnhtrạng“cátcứphiêntrấn”vôcùnghỗnloạn.VươngtriềuĐườngtồntạichẳngquachỉtrêndanhnghĩa. NămĐạiLịchthứ14(năm779),vuaĐườnglàĐạiTôngbănghà,ĐườngĐứcTôngLýQuát

kếvị.LýQuátmuốnphụchưngtriềuĐường,chấmdứttìnhtrạngcátcứphiêntrấn. NămKiếnTrungthứhai(năm781),TiếtđộsứThànhĐứclàLýBảoThầnquađời,contrai

làLýDuyNhạctâubiểuxinLýQuátchuẩnychohắnlàmTiếtđộsứkếtụctướcvịcủacha. LýQuátvốnmuốnhủybỏlệcũ,liềnnóivớiquầnthần:“Nhữngtặcthầntừngnhờđượctrẫm

phongđất,rồimượndanhnghĩatriềuđìnhmàtụtậpthuộchạ.Trướcđâycàngđápứngthỉnhcầucủachúng,chúngcàngphảnloạn.Naytiếptụcphongtướcsẽkhôngđủđểtrừloạn,tráilạicònlàmloạnthêm”.Dođó,LýQuátkhôngchuẩnyphongtướcchoLýDuyNhạc. TiếtđộsứNgụyBác(HàBắc)làĐiềnDuyệtvàTiếtđộsứTríThanh(SơnĐông)làLýChính

bènpháingườiđếngặpLýDuyNhạcmậtbànchốngtriềuđình.ChúnglạiliênkếtvớiTiếtđộsứSơnNam(HồBắc)làLươngSùngNghĩacùngcấtbinhchốngtriềuđình,hìnhthànhcuộc“bạoloạn4trấn”.Năm781,ĐiềnDuyệtcử8000quânbaovâyHìnhChâucònmìnhđíchthânđemmấyvạnquânbaovâyLâmMinh. Tháng7,LâmMinhcấpbáotinnguy,triềuđìnhcửTiếtđộsứHàĐônglàMãToạivàTiếtđộ

sứChiêuNghĩa làLýBảoChânđcmquâncứuviện.Quân triềuđình lần lượtđánhbạiĐiềnDuyệttạiHìnhChâuvàLâmMinh,giếthơnmộtvạnbinhmã,giảivây2nơi. TiếtđộsứcủahaitrấnThànhĐứcvàTriThanhthấyĐiềnDuyệtbạitrận,liềncấtquâncứu

viện,hợpvớiĐiềnDuyệtthànhđộiquânliênhợpbatrấn,luivềhạduHoànThủy(sôngAnDương,tỉnhHàNam)màphòngthủ. ThángChạpcùngnăm,triềuđìnhcửMãToạilàmTriệuthảosửNguỵBác.Mùaxuânnăm

sau,MãToạivàLýBảoChânxuấtquântiếnđếnbếnChươngThủy. MãToạitiếnquânvàobatrấnphảnloạnởHàBắc,nhưnglươngthảochưachuyểnđếnkịp,

MãToạibiếtphảiđánhnhanhthắngnhanh,nếukhôngsẽrấtnguyhiểm.ĐiềnDuyệtcũngbiếtquântriềuđìnhthiếulương,nênlệnhchobinhlínhcốthủ,khônggiaochiến. MãToạilệnhmangtheo10ngàylươngtiếnsâuvàovùngsaulưngđịchlàThươngKhẩu,đối

diệnvớiquâncủaĐiềnDuyệtởbờbênkiaHoànThủy.TiếtđộsứLýBảoChânhỏiMãToại:

“Quântađãthiếulươngthảo,tạisaocòntiếnsâuvàosaulưngđịch?”,MãToạiđáp:“Chínhvìthiếulương,mớiphảiđánhnhanh.Nayliênquân3trấncủađịchcốthủkhônggiaochiếnlàcốtlàmchoquântakiệtsức,khôngđánhphảithua”. QuanquânbàytrậnbênhờHoànThủy.MãToạicho làmbacâycầunổi,ngàyngàysang

sôngkhiêuchiến,nhưngĐiềnDuyệtvẫncốthủkhôngđánh. Mấyngàytrôiqua,lươngthựccủaquanquânđãcạn.Mộthômnửađêm,MãToạiđộtnhiên

hạlệnhbaquândậyăn,rồilặnglẽrờidoanhtrại,mentheotriềnsôngtiếnđánhsàohuyệtcủaĐiềnDuyệtlàNguỵChâu(đôngbắcĐạiDanh,tỉnhHàBắc). MãToại để vài trămkỵbinhở lại, liên tụcđánh trống, rúc tù.Đợi khi toànquânđã lên

đường,sốngườiởlạimớingừngđánhtrống,mànổilửađốtdoanhtrại. Sánghôm sau, quândo thámbáo tin quanquânđã tiến gấp vềhướngNguỵChâu.Điền

DuyệthạlệnhđuổigấpđểcứuNguỵChâu.Tớimộtdòngsông,thấyquanquânđãđốtmấtcầunổi,ĐiềnDuvệtphảichobắccầulạimớiđemđược4vạnlínhvàkỵbinhquasông.Đuổihơnmườidặm,thấyquanquâncòncáchkhôngxaphíatrước.Đồngcỏmùathukhôhéo,lạigặpgióthuận,ĐiềnDuyệtlậptứchạlệnhphónghoảvàtheolửamàtiếncông. MãToạithấyĐiềnDuyệtđãtrúngkế,bènhạlệnhtoànquândừngchân,bàythànhthếtrận,

dọnsạchcỏphíatrướchơntrămbước,lặnglẽchờđịchtràntới. QuânĐiềnDuyệtkéotới,thấylửalớnđãtắt,binhsĩainấymệtnhoài.MãToạikhôngbỏlỡ

cơhội,ralệnhtiếncôngtừbamặt.Vừađánhđượcmộtlát,haicánhquânhênsườnđãrútluivìkhôngđịchnổi. MãToạichỉhuycánhgiữaliềuchếtxốngvào,khôngaicảnnổi.Quânhaicánhthấyvậycũng

quaylạiđánh.ĐiềnDuyệtkhôngchốngđỡđược,phảibỏchạy. ĐiềnDuyệtdẫnbạiquânchạyvềbênsôngHằngThủy,thìcầubắctạmđãbịkỵbinhcủaMã

Toạimaiphụcđốtcháy.QuânĐiềnDuyệtđànhnhảyđạixuốngsông,bịchếtđuốinhiềuvôkể.Nhữngkẻkhôngchạykịphoặcbịgiếthoặcbắtsống,tổngcộnghơnhaivạnbangànngười.Phiếnquântannát.ĐiềnDuyệtchỉthuthậpđượchơn1000línhtrốnvềNguỵChâu. “Ngãbấtdụcchiến,hoạchđịanhithủchi,địchbấtđắcdữngãchiếngiả,quaikỳsởchidã”

Ta khôngmuốnđánh, vạch đấtmàphòng thủ, địch không thể đến đánh ta, vì ta làm cho

chúngphảithayđổihướngtiếncông.

LưuBangbuộcđịchphảichuyểnhướng,chiếmThànhCao NămthứhaiHánCaoTổ(năm205trướcCôngNguyên),trongtrậnđánhlớngiữaHánvàSở

tạiBànhThànhvào thángTư,quânchủ lực củaLưuBangbị tiêudiệt, vì các chưhầu từnghưởngứngLưuBangthảophạtHạngVũlầnlượtphảnlạiHánmàhàngSở.LưuBangthuthậptànbinh,nghetheolờikhuyêncủaTrươngLương,luivềHuỳnhDươngvàThànhCao(phíabắcHuỳnhDương,tỉnhHàNam),vừahiểmyếulạinhiềulươngthực. HạngVũlúcnàyđãbiếtLưuBanglàđốithủchủyếucủamình,đemđạiquântruyđuổiđến

tậnHuỳnhDương,khôngchoLưuBangcóthờigianlấylạisức. HạngVũcắtđứtđườngvậnlươngcủaquânHán,vâyđánhHuỳnhDương.Tháng5nămsau,

HuỳnhDươngnguyngập.Đại tướngKỷTínxingiả làmLưuBangrađầuhàngđểLưuBangthừacơđemvàichụckỵbinhmởcửathànhphíatâychạyvềThànhCao. KhiHạngVũphát giácmìnhbị lừa, liềnđuổi theođếnThànhCao, chémchết tướnggiữ

thành,chiếmThànhCao.VềQuanTrung,LưuBangnhanhchóngtổchứclạiđộingũ,chuẩnbịlấylạiThànhCao. MưusĩViênSinhchorằngđánhthẳngsangphíađôngkhôngphảilàthượngsách,liềnhiến

kếvớiLưuBang:“HánđãcầmcựvớiSởởHuỳnhDươngmấynămtrời,quânHánthườngbịnguykhốn.LầnnàyđạivươngnênxuấtquântừVõQuanởphíanam,nhưvậyHạngVũắtsẽdẫnquânxuốngphíanam.Khitađếnchiếnđịa,sẽcốthủkhônggiaochiến,nhưvậyquântaởphíaHuỳnhDương, ThànhCaođượcnghỉ ngơi;mặt khác, ta pháiHànTín bìnhđịnhnướcTriệu,đấtYên,đấtTề,sauđóđạivươnghãyđánhHuỳnhDương,ThànhCao.Lúcđó,quânSởđãbịphântán,quânHánđãđượcnghỉngơinayđánhđịchmệtmỏi,quyếtchiếnmộttrậnsẽđạithắng”. LưuBangnghecólý,liềncấtbinhxuốngphíanam,từVõQuantiếnquânđếnUyểnvàDiệp.

HạngVũnónglòngdiệtLưuBang,nghetinđóliềnchỉđểmộtlựclượngnhỏởlạigiữThànhCao,cònđíchthândẫnchủlựcđuổitheo.QuânHántạiThànhCao,HuỳnhDươngđượcnghỉngơi. LưuBangthấyHạngVũkéoquântớithìlệnhchotướngsĩdựavàolũycaohàosâumàcố

thủ,bấtkểquânSởkhiêuchiêncáchnàocũngkhôngragiaochiến.ĐồngthờisaikỵmãtứctốcđếngặpBànhViệtởhậuphươngquânSở,truyềnlệnhtiếnđánhkinhđôSởlàBànhThành.BànhViệtđượclệnh,lậptứctiếncôngHạPhicắtđườngvậnlươngcủaquânSở,uyhiếpBànhThành.

HạngVũđượctincấpbáokinhthànhnguyngập,bấtđắcdĩhạlệnhngừngtiếncôngLưuBang,đemquânsangphíađôngđánhBànhViệt. ChủlựcquânSởrútsangphíađôngrồi,LưuBangthừacơhợpbinhvớiAnhBốtiếnlênphía

bắcđánhbạiquânSở,mộttrậnlấylạiThànhCao. ThángSáu,HạngVũđánhbạiBànhViệtthìnghetinThànhCaothấtthủ,lạiđemquânnguợc

vềphíatây,dốctoànlựcđánhpháHuỳnhDương,rồiđếnvâyThànhCao.LưuBangthấyquânHánkhôngthểcảnnổiđòntiếncôngmãnhliệtcủatinhbinhHạngVũ,liềnrútkhỏiThànhCao.HạngVũtuychiếmThànhCao,nhưngđạiquânrongruổisangđôngvềtây,vôcùngmệtmỏi. LưuBangsaulầnthứhaibịmấtThànhCao,vượtquaHoàngHàđếnTiểuTuVõ,đạidoanh

củaHànTín.ĐếnTiểuTuVõ,LưuBanglấyquâncủaHànTín,cộngvớiquânHánởhuyệnCủngđểngănchặnHạngVũtiếnsangphíatây. LưuBangralệnhTrươngNhĩgấptrởlạitrấnthủkinhđônướcTriệu,HànTínlàmTểtướng

chiêumộbinhlínhnướcTriệu,tổchứclạiquânđộiđánhnướcTềđểuyhiếpbênsườn,vàsaulưngquânSở.CònLưuBangđíchthânởhuyệnCủngchỉhuyquânHánđắplũycao,đàohàosâu,kiêntrìcốthủđểtiêuhaoquânSở,đồngthờilạipháiLưuGiả,LưHánđem2vạnbộbinhvàmấytrămkỵbinhlặnglẽvượtHoàngHà,tiếnsâuvàođấtSởđốtphákholương,phốihợpvớiBànhViệttăngcườngquấynhiễuhậuphươngquânSở. Saukhiđượcchiviện,BànhViệtvàotháng8tiếnđánhNgoạiHoàng...,tổngcộng17thành,

cắtđứtquânSởvớihậuphương.Chỉ1tháng,hậuphươngquânSởrốiloạn,liêntiếpbáotinnguycấp.HạngVũnổigiận,quyếttiếnsangphíađôngtiêudiệtBànhViệt,bènđểĐạitưmãTàoCữuởlạigiữThànhCao,lệnhkhôngđượcxuấtchiến,chờHạngVũtrởvề,lạicửđạitướngChungLyMuộiphòngthủHuỳnhDương,cònmìnhthânchinhkéođạiquânsangphíađông. HạngVũđirồi,LưuBangtứckhắcvâyđánhThànhCao,dùngkếkhiêuchiếnTàoCữu,dụ

địchrakhỏi thànhgiaochiến,đánhchoquânSởđạibại.Saukhichiếm lạiThànhCao,LưuBanglệnhchotướngsĩđếnvùngnúiQuảngVõdựavàođịathếhiểmyếumànghingơi,chờquânHạngVũ. HạngVũnghetinmấtThànhCao,vộikéoquântrởlại.QuânHándựavàođịahìnhhiểmtrở,

chỉphòngthủchứkhônggiaochiến.QuânSởthìsaubaophendichuyểnnayđãmệtnhoài. LúcnàyHànTínđãđemquânvàođấtTề,đánhmộttrậnchiếmngaykinhđôLâmTri(Sơn

Đông),khiếnHạngVũbuộcphảichiabinhđicứuTề.BinhlựccủaHạngVũởchínhdiệndođótrởnênthiếuhụt,đànhphảingừngtiếncôngởnúiQuảngVõmàhạtrạiđốidiệnvớiquânHánởđóđểcầmcự.Mấythángsau,lươngthựcquânSởđãcạn.NhiềukholươngcủaquânSởởphíanamđềubịquânHánđánhphá,khôngthểbổsung.HạngVũđánhkhôngđược,rútkhôngxong,đãmấthếtưuthế.LúcđóHànTínlạiđánhthắngliênquânTề-Sở,tiếnđếnThànhDương,sátsaulưngquânSở,hoànthànhthếbaovâyquânSở.HạngVũtựbiếttrícùng,lựckiệt,đànhcầuhoà,luiquânvềphíađông.

TrongcuộctranhđoạtThànhCao,LưuBangmấyphenkhốngchếbinhlựcquânSở,khiếnquânSởkhôngthểtậptrunglựclượngđánhởchínhdiện,từđóLưuBangchuyểntừyếusangmạnh,giànhđượcýnghĩatrọngđại. “Hìnhnhânnhingãvôhình,tắcngãchuyênnhiđịchphân;ngãchuyênvinhất,địchphânvi

thập,thịdĩthậpcôngkỳnhấtdã,tắcngãchúngnhiđịchquả,năngdĩchúngkíchquảgiả,tắcngôchisởdữchiếngiả,ướchĩ”. Talàmchođịchbộclộlựclượngmàtathìnhưvôhình,nhưvậytacóthểtậptrungbinhlực,

cònđịchthìphântánlựclượng.Tatậptrungbinhlựcở1nơi,địchphântánlựclượngở10nơi,tứclàtadùng10đánh1,nhưthếtađông,địchít,thếcólợihẳnchota.Dùngnhiềuquânđánhítquân,tươngquantađịnhrõràngtathắng.

NộNhĩCápXíchtậptrungbinhlực,đánhQuânMinh CuốitriềuMinh,thủlĩnhbộlạcNữChânởKiếnChâulàNộNhĩCápXíchdầnthốngnhấtbộ

lạc,năm1616tuyênbốxưngHãn(vua),dựngđôHáchĐồALạp(thànhTâyLão,LiêuNinh)lấyquốchiệuKim,lịchsửgọilàHậuKim. LúcnàyNộNhĩCápXíchđãcó8kỳ(cánhquân)thiệnchiến,quyếtđịnhthừacơtriềuMinh

tranhgiànhngôivị,phòngthủsơsài,màcấtquânđánhchiếm. Tháng4/1618,NộNhĩCápXíchtuyênthệrửa7mốihậnlà“hậntriềuMinhhãmhạitổphụ,

hậntriềuMinhgiúpđỡDiệpHách,hậntriềuMinhbắtgiữsứthần,vânvân”đểkhíchlệýchíchiếnđấucủangườiNữChân. Ngayđêmấy,NộNhĩCápXíchdẫn2vạnquânđánhnhàMinh,ngàythứ3vâythànhPhủ

Thuận.TướnggiữthànhlàLýVĩnhPhươngthấyquânKimhunghãn,losợmởcửathànhđầuhàng. TổngbinhQuảngNinhlàTrươngThừaÂmvộiđem1vạnquâncứuviện.Đôibênđanggiao

chiếnkịchliệt,bỗngcógióđôngthổimạnh,quânKimthuậngióxôngthẳngvàogiữatrậnquânMinh.QuânMinhđánhkhônglại,TrươngThừaÂmtửtrận,quânsĩchếtnhiềuvôkể. NộNhĩCápXíchliêntiếpgiànhthắnglợi,làmchấnđộngBắcKinh.Đểổnđịnhbiêncương,

MinhThầnTôngChuDựcQuânmờilãotướngDươngCảođãnghỉhưutrởlạilàmKinhlượcLiêuĐông,điềuquânTrùHưởng,sauhơnnửanămchuẩnbị,tháng2/1619,tậptrung8,8vạnquân,cộngvớiquânDiệpHáchvà1sốquânTriềuTiênởsôngÁpLục,tổngcộng11vạn. QuânMinhlấyđôthànhcủaHậuKimlàmmụctiêu,doTổngbinhMãLâmlàmchỉhuyBắclộ

quân,ĐỗThôngchỉhuyTâylộquân,LýNhưBáchchỉhuynamlộquân,LưuĐĩnhchỉhuyĐônglộquân,từcácnơikéođếnhợpnhaumàđánh.DươngCảoởThẩmDươnglàmTổngchỉhuy. Ngày21/2,cáctướngcaocấpcủaquânMinhtuyênthệtạiThẩmDương,địnhngàyxuất

quânvàhẹn15ngàysausẽhộiquântạiđườngĐạiTuyếtPhongđểcùngtiếncông.NhưngquânMinhchưađithìquânKimđãbiết.CápXíchnắmđượccáchbốtrítácchiếncủaquânMinh,chorằnghailộNam,Bắcvìhànhquânđườngnúihiểmtrở,sẽkhôngđếnsớmnơihẹn,bènquyếtđịnhsáchlược“địchđếntừmấylộ,tachỉđi1đường”.CápXíchchỉphái500quânđichặnLưuĐĩnh(Đônglộquân),cònmìnhdẫn10vạnbinhmãtiếngấpđếnđánhTâylộquâncủaĐỗThông. ĐỗThônghữudũngvômưu,kiêungạokhinhđịch,vìmuốntranhcông,nênmỗingàyđốc

quânđihơntrămdặm,khivượtquasôngHỗnđểtớiTátNhĩHứa,khôngthèmhợpđồngtácchiếnvới3lộquânkhác,quânchưatớichỗhẹn,đãchialàm2đạo,1hạtrạiởdướichânnúiTátNhĩHứa,1doyđíchthânchỉhuytiếnđánhđèoCátLâm,chiếmcaođiểmnàyđểkhốngchếchiếntrường.NhưvậyĐỗThôngđãtựphântánlựclượngvàrơivàothếbấtlợi.ĐèoCátLâmtuychỉcó1ítquânKimphòngthủ,nhưngđèocao,dốcđứng,ĐỗThôngđánhmấylầnkhôngđược. TướngKimlàĐạiThiệnđitiênphongtớiTátNhĩHứa,chuẩnbịchiaquânlàm2lộ,1chi

việnchođèoCátLâm,1tiếnđánhquânMinhhạtrạiởdướichânnúiTátNhĩHứa. CápXíchdẫn8kỳchủlựctới,hỏi:“QuânMinhđông,cóthểphântántácchiến;quântaít

hơn,khôngthểchiađôilựclượng.TrướchếtphảiphátanquânđịchđóngtrạidướichânnúiTátNhĩHứa,đạoquânnàytanrãthìđạoCátLâmtấtsẽsợmàtan”.CápXíchchỉhaitướngĐạiThiện,HoàngTháidẫn2kỳtiếntớiCátLâm,cònmìnhchỉhuy6kỳđánhquânMinhởTátNhĩHứa. QuânMinhởTátNhĩHứavừahạtrại,bịtấncôngbấtngờ,vộidùngmộtsốchiếnxadàn

trận,nhưngbịkỵbinhquânKimxôngxáođánhdữ,trậnthếmauchóngrốiloạn,bịtiêudiệthoàntoàn. ỌuânKimphòng thủđèoCátLâmthấyviệnbinhđã tới, liền từ trêncao trànxuống.Đỗ

Thôngtrướcsaubịđánh,khóbềchốngđỡ.Giữalúcấy,CápXíchlạidẫn6kỳbinhmãtiếntới.QuânKimđánhácliệt,quânMinhbịtiêudiệthoànloàn,ĐỗThôngtửtrận.Ngayđêmđó,NộNhĩCápXíchlạidẫnquânlênphíabắcđónđánhBắclộquândoMãLâmchỉhuy. QuânMãLâmđếnđèoThượngGián,cáchTátNhĩHứahơn30dặmvềphíatâybắc,biếtĐỗ

Thôngbạitrận,dừnglạiđàohàobatầngxungquanhtrại,bốtríhoảpháoởbênngoài,tiếpđếnkybinh,phòngvệnghiêmmật.LạilệnhchohaibộtướngPhiênTôngNhanvàCungNiệmToạimỗingườiđemhơnmộtvạnquânhạtrạiliềnmấydặmởbênngoàiđểngănchặnkỵbinhđộtnhập,hợpthànhthếỷdốcvớiđạidoanh. KhiNộNhĩCápXíchtớiThượngGián,quansátthếtrậnquânMinh,trướchếtchokỵbinh

đánhCungNiệmToại,nhanhchóngphávỡquâncủaToại.Sauđó,đánhdoanhtrạicủaMãLâmởThượngGián.MãLâmdựavàonúibàytrận,dẫnquânnghênhchiến.NộNhĩCápXíchphái1nhómkỵbinhvòngraphíasaurồi2phíagiápcông,đánhchoMãLâmthuato,chiếmđượcđèoThượngGián.MãLâm1mìnhđộtphávòngvây,rờibỏtrậnđịa.NộNhĩCápXíchlậplứcchuyểnsangđánhPhiênTôngNhanvànhanhchóngtiêudiệtcánhquânnày. QuâncủaDiệpHáchhẹnsẽphốihợpvớiBắclộquân,naygiữađườngnghetinquânMinh

đạibại,hoảngsựquaylui. ĐônglộquândướiquyềnchỉhuycủaTổngbinhLưuĐĩnh,1vịtướngdũngmãnh,chuyênsử

dụngmộtcâyđaolớnnặnghàngtrămcân,nênôngđượcgọilà“LưuĐạiĐao”,từngđánhhàngtrămtrậnlớnnhỏ,lừnglẫytiếngtăm.

NộNhĩCápXíchbiếtLưuĐĩnhuymãnh,quảnlýquânsĩnghiêmchỉnh,Đônglộquânđượctrangbịđầyđủ,khôngthểcoithường,nêntậptrungchủlựctạidãynúiABốĐạtLýmaiphụcởđó. DùngkếpháingườigiảtranglàmlínhđưathưcủaĐỗThôngnóiĐỗThôngđãtớigầnHách

ĐồALạp,mongLưuĐĩnhtiếngấp.LưuĐĩnhtưởngthật,lậptứchạlệnhchotướngsĩtrangbịgọnnhẹ,hànhquângấprút. Vìđườngnúinhỏhẹp,quânđộichỉcóthểtiếnlầnlượttừngtốpmột.LưuĐĩnhdẫnmộtbộ

phậnđitrước.ĐếnnúiABốĐạtLýthìquânKimmaiphụctừtứphíabấtngờxôngrachémgiết. LưuĐĩnhđãsẵnsàngquyếtchiến,nhưngkhóchốngđỡvòngvâytầnglớpdàyđặcđaokiếm

củaquânKim,cuổicùnganhdũngtửtrận.NộNhĩCápXíchthừathếđánhlanlựclượngđisaucủaLưuĐĩnhvàbứchànglựclượngquânđộiTriềuTiêntớitrợchiếnvớiquânMinh. Saukhi4lộquânxuấtphát,KinhlượcLiêuĐônglàDươngCảongồiởThẩmDươngnóng

lòngchờtinchiếnthắng.Nàongờtinthấttrậnliêntiếpbáovề,3lộquânđãbịtiêudiệt. DươngCảovộihạlệnhchoNamLộquâncủaLýNhưBárútlui.LínhthámbáocủaquânKim

ởtrênnúipháthiện,hòreoầmĩ.LýNhưBángỡlàchủlựcquânKimtớitấncông,hoảnghốttháochạy,tướngsĩgiẫmđạplênnhau,thươngvonghơncảngànngười. TrậnTátNhĩHứavỏnvẹn5ngàyđãkếtthúc.Trong4lộđạiquânMinh,chỉcó1lộchạy

sớm,ditảnnhanhmớitránhđượctaihọabịtiêudiệthoàntoàn. NộNhĩCápXíchbiếttậptrungbinhlựcvào1mũi,liêntiếpdiệt3lộquânMinh,giết5vạn

người,thuvôsốchiếnmã,giáptrượng,hoảpháo,màquânKimchỉtổnthất2000người.Sựchênhlệchvềtổnthấtítcótronglịchsửchiếntranh.Từđótrởđi,HậuKimnắmtoànquyềnchủđộngởchiếntrườngLiêuĐông. “Ngôsởdữchiếnchiđịabấtkhảtri,bấtkhảtri,tắcđịchsởbịgiảđa,địchsởbịgiảđa,tắcngô

sởdữchiếnquáhĩ” Nơitamuốntiếncông,địchkhôngthểbiết,khôngthểbiết,ắtđịchphảiphòngbịnhiềunơi;đã

phờngbịnhiềunơiắtởnơitamuốnđánhsẽítđịch.

NhàKimkhôngphòngthủbiêncương,bịđánhbại NămthứnhấtNguyênTháitổ(nămKimTháiHoàthứsáu1206),ThànhCátTưHãnđược

bộlạcMôngCổcửlàmthủlĩnh.BộlạcnàyvốnlàdânKim,bịápbức,khinhbỉnênrấtcămthùtriềuđình.ThànhCátTưHãnbànvớicácđạithầncáchđánhKim,nhưngKimlànướclớnởTrungNguyên,muốnvượtquasamạcmênhmôngnamtiếnđểđánh,thìMôngcổchưađủlựclượng,nênThànhCátTưHãnbềngoàithầnphục,bềtrongngầmchuẩnbịđánhKim. ThànhCátTưHãntrảinhiềunămchinhchiến,thốngnhấtcácbộlạcMôngcổ,năm1209

đemquânđánhTâyHạlàthuộcquốccủatriềuKim,bứcTâyHạthầnphục,đểdiệttrừnỗilophíasau. TriềuKimcũngtăngcườngphòngthủbiêngiớiphíabăc,nhưngsựphòngthủấychỉcóthể

ngănchặnsựxâmnhậpcủakỵbinhchứkhôngthểchặnđạiquânMôngCổtiếncông.TướngKimlàNạpCápMãiTrúdòbiếtđạiquânMôngcổsắpđánhxuốngphíanam,vộivềtriềutâuvớihoàngđếnhàKimlàHoànNhanVĩnhTếnhưngHoànNhanVĩnhTếnói:“Bọnchúngsaodámgâyhấn!”,lạichorằngNạpCápMãiTrúkhôngdưngsinhchuyện,đemnhốtNạpCáplại. Đại tướngĐồKhắcThảnDậtchorằng lực lượngphòng thủcủaquânKimquáphân tán,

khôngđủngăn chặnquânMông cổ tiến xuốngphíanam, nên tâu vớiHoànNhanVĩnhTế:“QuânMôngCổtậptrungbinhlựcđánhta,quântaphântánphòngthủ,tấtthảmbại.Chibằngnêntậptrungbinhmãvàonhữngnơitrọngyếuthìhơn”. NhưngThamChínhLươngThamnói:“Saotựdưngthuhẹplãnhthổcủamìnhnhưvậy?”

HoànNhanVĩnhTếkhôngnghetheo.Tháng2,ThànhCátTưHãntuyênthệđánhKim,đem10vạnquânđánhxuốngphíanam. Tháng3,quânMôngcổđếnUôngCổĐôởbiêngiớiphíabắctriềuKim,thủlĩnhMôngCổở

đâyhợpvớiquântiênphongvừatới,dẫnđườngnamtiếnđánhKim. Tháng4,độitiênphongcủaMôngcổđánhchiếmĐạiThủyLạcvàPhongLợi.Thờitiếtnóng

bức,binhmãkhôngquennênquânMôngcổrútvềUôngCổĐô,đợiđếnmùathutáichiến. HoàngđếnhàKimnghetinđạiquânMôngCổtiếnđánhthìvôcùngsợhãi,mộtmặtthảNạp

CápMãiTrú,mộtmặtcửsứgiảsangMôngcổxinhoà. ThànhCátTưHãnkhôngchấpnhận.HoàngđếtriệugấpThứsửchâuBìnhĐịnhlàTriệu

BỉnhVănvềbàncáchứngphó.TriệuBỉnhVănkiếnnghị:“NênpháimộtđạoquântậpkíchsâuvàotrongđấtMôngcổ,nơikhônscólựclượngđịch.Nhưvậycóthểgiảitrừsựuyhiếp.Binhphápgọiđólàcáchbấtngờđánhvàonơimàbuộckẻđịchphảiứngcứu”.HoàngđếKimsợnhư

vậysẽphântánlựclượng,mấtantoànbêntrong,nênkhôngnghetheo. Tháng7,quânMôngcổđãnghỉngơi,vỗbéongựa,lạixuấtpháitừUôngCổĐôđánhxuống

đôngnam.PhòngluyếntrảingangngàndặmcủaquânKimlàmsaongănnổithiếtkỵcủaquânđịch.Quânphântánchốngquântậptrungkhácnàođemtrứngchọiđá.TướngKimhoặcđầuhàng,hoặcbỏchạy.QuânMôngCổthếnhưchẻtre,àoạttiếnđếnTrungĐô(BắcKinh). TrungĐôkiêncố,quânKimngoancườngchốngcự,quânMôngCổthươngvongrấtnhiều.

ThànhCátTưHãnngheđồnquânKimcònhơn20vạn,nênvộirútquânluivềphươngBắc. “Trichiếnchiđịa,trichiếnchinhật,tắckhảthiênlínhichiến”

Biếttrướcđịađiểmvàthờigiangiaochiến,thìdùxangàndặmcũngcóthểđánhđược.

TấtTáiNgộbấtngờchiếmTứChâu ThờiNamTống,nămKhaiHithứ2(năm1206),đạithầnHànThácTrụdângbiểulênhoàng

đếNamTốngnóiKimbênngoàibịquânMôngcổquấyphá(xembàitrước),bêntrongliêntiếpmấtmùa,lòngdândaođộng,thòicơđánhlênphíabắcđãchínmuồi.TốngNinhTôngbènhạchiếuphongĐiệnsoáiQuáchNghêlàmTriệuphủsửSơnĐôngvàKinhLạc,chuẩnbịBắcphạt.QuáchNghêquyếtđịnhtrướcđánhTứChâu(bắcHuDi,GiangTô)đểthămdò,sauđómớidẫnchủlựcvượtsôngHoàiHàlênphíabắc.Thắngbạicủatrậnđầutiênnàyrấthệtrọng.QuáchNghêcửVõNghịđạiphuTấtTáiNgộvàTrấnGiangđôthốngTrầnHiếuKhánhđembinhđánhTứChâu. TấtTáiNgộlàcontraicủatướngTấtTiến,nguyêntùytướngNhạcPhi.TáiNgộvõnghệhơn

người,trídũngsongtoàn,từngđượcTốngLýTôngtriệukiếnvàbanthưởng. TứChâucó2thànhphíađôngvàtây,địathếhiểmyếu,phòngthủkiêncố.QuânKimnghe

tinTấtTáiNgộsẽđếnđánh,liềnđóngchặtcửathành,canhgiữnghiêmngặt. TấtTáiNgộđượctin,nóivớiTrầnHiếuKhánh: “Địchđãbiết trướcngàyquânta tớiTứ

Châu.Việcbinhphảibấtngờmớithắng,vậychúngtanênđếnsớm1ngàymớixong”.TrầnHiếuKhánhkhenphải.TấtTáiNgộliềntriệutậptướngsĩ,chohọănno,hiệutriệutinhthầnchốngKimbáoquốc,thuphụcTrungNguyên.NhiệthuyếtcủaquânTốngtràodâng,hồhởixuấtphát,đigấpngàyđêmtớigầnTứChâu. TấtTáiNgộdặnTrầnHiếuKhánhdànchiếnthuyềndọcbờsôngvàlậptứccôngpháthành

phíatây.ChỉhuyquânKimgiữthànhkhôngngờquânTốngđếnsớmvậy,vộiđiềubinhtậptrungphòngthủbênthànhphíatây. TấtTáiNgộđíchthândẫnđộicảmtửquânvàlínhbảnbộlặnglẽlênbờ,vượtquaĐồSơn,

vònglạithànhphíađông.Đếngócnamthànhphíađông,quânTốngđộtngộttiếncông.QuânKimbịđánhbấtngờ,hoảnghốtmởcổngthànhchạy. Hạxongthànhđông,TấtTáiNgộlạikéoquânsangthànhtây.QuânKimcốthủ.TấtTáiNgộ

đứngdướichânthành,cầmlácờlớnnóito:“TấttướngquâncủađạiTốngởđây,bàcontrămhọTrungNguyênsẽkhôngphảibánmìnhchoKimnữa,cácngườihãymauđầuhàng!”. Quânthànhtâythấythànhđôngđãmấtquánhanh,lácờthêuchữ“Tất”đangbayphầnphật

thìchẳngcònbụngdạnàochốngcự,viêntrihuyệnmởcổngthànhđầuhàng.Thếlàcả2thànhcủaTứChâuđềuđãrơivàotayquânTống. ĐiệnsoáiQuáchNghêđếnthămtướngsĩ,đemthẻbàithứsửbằngngọcquýtặngthưởng

TấtTáiNgộ,nhưngôngkhướctừ,nói:“Cònnhững81châu,naymớilấyđược1châuđãbanchứcthứsử,sauchiếmđượccácchâukhácthìbiếtphongthưởngthếnào?”.SauđóquânTốngliêntiếpđánhchiếmcáchuyệnBaoTín,huyệnCông...tintứcbáovềkinhthành,sĩkhíhồhởi,HànThácTrụliềnđềnghịTốngNinhTôngchínhthứchạchiếuBắcphạt. “Địchtuychúng,khảsửvôđấu”

Quânđịchtuyđông,cóthểlàmchochúngkhôngthểđọsứcvớita.

ChuHoànlấyítđánhnhiềuthắngTàoNhân ThờiTamQuốc, tháng9/222, tướngChuHoàn, chỉhuyphòng thủ trậnđịa tiền tiêucủa

ĐôngNgôlàNhuTu.ĐạiTưMãTàoNhânđemmấyvạnquânđánhĐôngNgô. ChuHoàn,tựHưuMục,làviêntướngthântíncủaTônQuyền,nhiềumưu,thiệnchiến,mấy

lầnlậpchiếncông,đượcphongtướcThànhĐìnhhầu.NhuTulàđườngquânNguỵphảiđiquakhitiếnxuốngphíanam,nênChuHoàntiếnhànhchuẩnbịtácchiến. TàoNhânbiếtChuHoànmưutrínêncốýphaotinsẽtiếnđánhTiễnKhêởphíađôngNhu

TuđểđánhlừaquânNgô.ChuHoànnghetinđó,bèntách1lựelượngđităngviệnchoTiễnKhê. TàoNhânbiếtvậycảmừng,lậptứchạlệnhtoànquântiếnđánhNhuTu.

Lúcnày,trongthànhchỉcó5000quân,ChuHoànmuốnđiềuquânđiTiễnKhêquayvềthì

đãmuộn,nêncáctướngainấythấtsắc.ChỉriêngChuHoànnóivớicáctướng:“Xưanayđôibêngiaochiến,thắngbạikhôngphảiởchỗquânnhiềuhayít,màởchỗngườichỉhuygiỏihaykém.TàoNhânlàkẻvốnkhôngcótàithaolược,tướngsĩdướiquyềnlạisợđánhtrận,huônghồtừngàndặmtớiđây,ngườingựađềumỏimệt.Quântacốthủtrongthành,lấykhoẻđánhmệt,lấychủkiềmchếkhách,đólàcáithếbáchchiếnbáchthắng”.Sauđó,ChuHoànhạlệnhcuốncờimtrống,giảbộyếukémđểlừađịch. LúcnàyTàoNhânsaiconlàTàoTháiđemquânđánhthànhNhuTu,lạisai2tướngThường

ĐiêuvàVươngSongđem1cánhquânđithuyềntớitậpkíchgiaquyếncủaquânNgôởTrungChâu. TàoTháikéoquânđếnphíangoàithànhNhuTu,chỉthấyđầuthànhvắnglặngnhưkhôngcó

người,chorằngquânNgôkhôngcònlựclượngphòngthủ,mấthếtcảnhgiác.TàoTháivừahạlệnhtiếnđếnsátchânthành,độtnhiêntrênđầuthànhtrốngtrậndồndập,tiếngreohòvangđộng1góctrời,cácthứcungtên,gỗđábắnxuốngđầuquânNgụynhưmưa.QuânNgụyhốthoảngchạygiạtrathươngvongvôsố. Cùnglúcấy,ChuHoàndẫnmộtđộitinhbinhtừtrongthànhxôngrachémgiết.QuânNgụy

đạiloạn,chếtnhưrạ.ChuHoànđốtcháydoanhtrạiđịchrồithắnglợitrởvàothành.BộtướngcủaChuHoàncũngtiếncông2tướngThườngĐiêuvàVươngSong,giếtThườngĐiêu,bắtsốngVươngSong,diệthơn1000quânNgụy. TàoTháivàGiaCátKiềudẫn2tốptànbinhchạyvềđạibảndoanhởChaCao.TàoNhân

thấyquânmìnhthảmbại,đànhrútquânvề.

TônQuyềnnghetincảmừngnóivớitảhữu:“ChuHoànlâmnguymàkhôngrunsợ,lấyítthắngnhiều,đúngnhưTôntửnói:“Địchtuyđông,cóthểlàmchochúngkhôngđọsứcnổivớita”.ĐoạnthăngtướcchoChuHoàn. “Hìnhbinhchicực.chíưvôhình;vôhình,tắcthâmgiánbấtnăngqui,trígiảbấtnăngmưu”

Tangụytrangthậtkhéokhiếnđịchkhôngnhậnratungtích;khôngnhậnralungtích,thìdù

giánđiệpcóchuisâucũngkhôngbiếtkỹđượcquânta,kẻđịchkhônngoanmấycũngchẳngbiếtcáchđốiphóvớiquânta.

TrươngTuầndùngmưuđánhquânphảnloạn ĐườngHuyềnTông,nămThiênBảothứ14(năm755),tháng11,AnLộcSơnởPhạmDương

dấybinhchốngtriềuđình;khônglâusautiếnđánhLạcDương,ĐôngKinh. ThángGiêngnămsau,phảnquâncủaTrươngThôngNgộđánhTốngChâu.Phảnquânđitới

đâuđềugâytaihọachodânchúngnơiđó.GiảBônởĐơnPhụdẫnbinhđánhphảnquân,giếtTrươngThôngNgộ,sauđódẫn2000ngườitiếnvềphíaUngKhưu. Lúcnày,tháithúquậnĐườngTiêu(huyệnBắc,AnHuy)làDươngVạnThạchđầuhàngphản

quânAnLộcSơnvàdụdỗhuyệnlệnhThânNguyênlàTrươngTuầncùngđầuhàngđểnghênhđónphảnquân. TrươngTuầncựtuyệt,dẫnquanlạiđếncúngbáitôngmiếucủaHuyềnNguyênHoàngđếở

huyệnChâuNguyên,rồiđem1000tinhbinhtiếnvềphíaUngKhưuđểhợpvớiquânGiaBôn.NguyênhuyệnlệnhUngKhưulàLệnhHồHồđãđầuhàngphảnquân,phảnquânsaihắnđembinhđánhlạiquanquântriềuđình. LệnhHồHồcólựclượngkhámạnh,đãbắttróihơn100quanquân,giamhọởUngKhưu,

sauđórờihuyệnđiyếtkiếncấptrêncủaphảnquân,địnhtrởvềsẽđemrahànhhình. GiảBônnhâncơhộiđó tiếnquânvàoUngKhưu.Quanquânbịgiamgiữ tựcởi trói cho

nhau,giếtbọncaingụcrồiranghênhđónGiảBôn, Vàihômsau,binhmãcủaTrươngTuầncũngkéotớiUngKhưu.LệnhHồHồnghetinđịa

bàncủamìnhđãbịđánhchiếm,bèndẫntinhbinhtrởvềđánhchiếmlại.GiảBôndẫnquânragiaochiến,bịLệnhHồHồgiếtchết.TrươngTuầnđcm1000tinhbinhhợplựcvớibinhmãcủaGiảBôn,đánhvớiLệnhHồHồphảiluilạimộtchút,rồithuquânvàothànhcốthủ. Mấyngàysau,LệnhHồHồđiều4vạnbinhmãbaovâyUngKhưu.

TrươngTuầntriệutậpbinhsĩ,nóivớihọ:“Phảnquânhunghãn,khinhthườnglựclượng

nhỏyếucủata.Chúngtaphảibấtngờđánhchochúngmộtphenkinhhoàng,thìsauđómớigiữthành”.TrươngTuầnđể1000ởlạigiữthành,đíchthândẫn1000tinhbinhmởcổngthànhxôngra,tảxunghữuđộtchémgiết,quânđịchkhôngchuẩnbịnênhốthoảngthốilui. Hômsau,phảnquânápsátchânthành.LệnhHồHồchỉhuylínhdùngthangleolên.Trương

Tuầnđãchuẩnbịtrước,cholínhnémcácbócỏtẩmdầurồiđốtxuốngdưới,khiếnphảnquânbịchếtcháynhiềuvôkể. Ớtrongthànhcósáuquanviênvốnănkhôngngồirồi,thamsốngsợchết,nóivớingườinày

ngườinọ:“Quânđịch4vạn,tacó2000,nayhoàngthượngsốngchếtrasaochảrõ,chibằngđầuhàngthìhơn”.TrươngTuầnnghethấy,nhưngvẫnlặngthinh. Sánghômsau,TrươngTuầnđemtreobứctranhlớnvẽĐườngHuyềnTôngởđạisảnh,cùng

quanlạivàovái,rồinghiêmgiọngkhiểntrách6quanviênkiavềtộiloantinđầuhàng,đemchúngrachémđầu.Mọingườithềquyếttửgiữthành. Sauđó,cứvàingày,mỗikhithấyđịchsơhở,TrươngTuầnlạiđộtngộtdẫnquânxôngra

chémgiết.Hoặcđêmkhuyacửdũngsĩthảdâytuộtxuống, lẻntớiđánhdoanhtrạiđịchbấtngờ,khiếnquânđịchlúcnàocũngnơmnớplosợ.Tinhtrạngnhưvậykéodàihơn60ngày. Mộthôm,TrươngTuầnđượctinLệnhHồHồtậptrungmấytrămchiếnthuyềnchởgạovà

muốichoquânlínhđãtớigầnUngKhưu.Đêmđó,TrươngTuầnchobốtríởphíanamthànhdụđịchtớiđánh.LệnhHồHồquảnhiêntưởngTrươngTuầnmuốnphávây,bèntậptrungbinhmãtớiđó.Nhưngđềubịtừngtrậnmưatênàoàobắntới,khóbềtớigần. Cùnglúcấy,TrươngTuầncửcácdũngsĩtớibờsông,lặnbơiracướpvàđốtsạchthuyền

lươngcủađịch,sauđóthắnglợitrởvềthành.Trậnnàylấyđượchơnngànthạchgạovàmuối,đủdùngchoviệcgiữthành,nhưngtênnỏđãcạn.TrươngTuầnbànbạcvớitướngsĩrồinói:“Hãylàm1sốhìnhnhânbằngrơm,mặcáođenbênngoài,chờđêmtốithảxuốngchânthành,đểquânđịchbắntênvàođó...” Saumấylầnnhưvậy,quânđịchthấykẻtrúngtênchẳngkêuthétgì,mớibiếtlàbịlừa,thì

quântrênthànhđãkéongườirơmlên,rútrađượcngót1vạnmũitên. Đêmhômsau,TrươngTuầnhạlệnhtướngsĩmặcgiáptrụrồidẫnhọcùngxuốngdướichân

thành.Quânđịchlạingỡhọchỉlàngườirơmnhưđêmtrước,nênkhôngbắn.Vàiđêmliềncứnhưvậy. CuốicùngTrươngTuầnphái500dũngsĩ,thảhọxuốngchânthành.Lầnnàyhọnhanhchóng

xôngtớichémgiếtquâncủaLệnhHồHồ.Phảnquânbịbấtngờ,nhốnnháohỗnloạn.Látsau,lửanổilêntứphía,địchkhôngbiếtcóbaonhiêuquanquântấncông,vộikéonhautháochạy.TrươngTuầnlúcấymớimởcửathànhdẫnquânđuổitheohơnmườidặm,giếtrấtnhiềuđịch.UydanhđộiquângiữthànhUngKhưulừnglẫykhắpnơi. “Nhânhìnhnhithốthắngưchúng,chúngbấtnăngtri,nhângiaichingãsởthắngchihình,

nhimạctringôsởdĩchếthắngchihình.Cốkỳchiếnthắngbấtphục,nhiứnghìnhưvôcùng”. Căncứvàosựthayđổitìnhhìnhbênđịchmàvậndụnglinhhoạtchiếnthuật,dùcóbàysẵn

thắnglợitrướcmắtmàngườitavẫnkhôngnhậnbiếtsựảodiệucủanó.Ngườitachỉbiếtlàdùngcáchnàothắngđịch,chứkhôngbiếttađãvậndụngcáchđórasao.Chonênchiếnthắnglầnsaukhônglậplạiphươngthứclầntrước,màlànhờthíchứngvớitìnhhuốngmới,biếnhoávôcùng.

TấtTáiNgộthíchứngvớitìnhhình,yểmhộtoànquân ThờiNamTống,nămKhaiHi thứ2(năm1206), tháng4,TấtTáiNgộ,TrầnHiếuKhánh

đánhchiếmTừChâu,cáccánhquânkháccũngthắnglợi,quyềnthầnHànThácTrụcảmừng,xinHoàngđếhạchiếucửbinhđánhKim. Nhưngmấytrậnđầuđềubất lợi.MãquântyThốngchếĐiềnTuấnMại,TrìChâuPhóđô

thốngQuáchTrácvâyđánhthànhTúcChâutrướcsauđềukhôngthành,phảirút lui.QuáchTrácphảiléntróiĐiềnTuấnMạinộpchoquânKimmớikhỏibịquânKimđuổiđánhđếncùng. ĐiệnsoáiQuáchNghêlệnhchoTấtTáiNgộđánhTừChâu.TấtTáiNgộdẫn487kỵbinhlàm

độitiênphongđếnTừChâu,tớihuyệnCôngthìgặptànquâncủaQuáchTráctừTúcChâuchạyvề.QuáchTrácbảoTấtTáiNgộ:“Quântathấttrận,thốngchếĐiềnTuấnMạiđãbịđịchbắtsống”. TấtTáiNgộkhôngvìvậymàdừngchân,ngượclại,còngiụcbinhsĩtiếngấplênphíatrước,

đếnsátLinhBích(LinhBích,tỉnhAnHuy).ĐếnLinhBích,tạinúiPhượngHoàng,TấtTáiNgộgặpcánhquâncủaTrầnHiếuKhánh.TrầnHiếuKhánhthấyởTúcChâubịthuatrận,1mìnhlẻloi,chuẩnbịrútvềphíanam. TấtTáiNgộ thảnnhiênnói vớiTrầnHiếuKhánh: “Quân ta tuy thuaởTúcChâu,nhưng

thắngbạilàchuyệnthườngtìnhcủangườidùngbinh,saolạitựlàmmấtnhuệkhí?TôiphụngmệnhtiếncôngTừChâu,dùchếtcũngsẽchếtởcửathànhphíabắc,chứkhôngởcửathànhphíanam!”. 2ngườiđangnóichuyệnthìTrầnHiếuKhánhđượclệnhcủaQuáchNghêphảirútquânvề.

TấtTáiNgộnói:“QuânQuáchTrácrútchạyrồi,quânKimtấtsẽđuổitheo.Tôinguyệnđemkỵbinhcủamìnhcốthủởthànhnày”. Đúngnhưdựđoán,quâncủaTấtTáiNgộvừachuẩnbịhạtrại,hơn5000kỵbinhquânKim

chialàm2cánhhunghăngtràntới. TấtTáiNgộđể20quâncảmtửgiữcửathànhphíabắc,cònmìnhdẫnsốbinhcònlạivỏnvẹn

467ngườixôngthẳngvàogiữaquânđịchmàchémgiết. QuânKimthấylácờlớnthêuchữ“Tất”lạithấyquâncủaôngdũngmãnhvôsongthìkêuto:

“Tấttướngquânđếnđó,chạymau!”,thếlàchúnglũlượttháochạy. QuânTốngthừathắngtruykích.TấtTáiNgộmúa2câyđao,đuổiđịchhơn30dặm,giếtvô

sốđịch,máuloangđỏcảchiếnbào.1tướngKimsửdụngvũkhílàđôisonggiảnlaotớichỗTấtTáiNgộ,TấtTáiNgộthúcngựanghênhchiến,quátlớnmộttiếng,taytráidùngđaogạtsonggiảncủahắn,tayphảivungđaochémhắnngãngựa. TấtTáiNgộđạithắngtrởvềthành.CáccánhquânTốngkhácđềulầnlượtquaLinhBíchrút

luivềphíanam,chỉriêngkỵbinhcủaTấtTáiNgộlàvẫnungdungởlạithànhnày. ChờkhitấtcảquânTốngđãrútxavềphíanam,cáchLinhBíchtrên30dặm,TấtTáiNgộ

mớihạlệnhđốtthành.LửakhóingúttrờiLinhBích. Tướngsĩkhônghiểutạisao,hỏiông:“Tạisaotướngquânkhôngđốtthànhvàobanđêm,

màlạinổilửagiữabanngày'?”,TấtTáiNgộđáp:“Quântiếnlênthìdễmàrútđithìkhó.Đâychínhlàmẹoluiquâncủata.Nếuđốtthànhvàobanđêm,kẻđịchdễpháthiệntarútchạy.Còntađốtvàobanngày,lửakhóimùmịtsẽyểmhộchoquântarútluiantoàn”.Mọingườinghevậygậtđầuthánphục.QuânKimthấykhóilửachemờcảthànhLinhBích,quảnhiênkhôngdámtiếnquân.Đợikhikhóitan,xôngvàothành,thìtrướcmắtchỉlàcảnhtanhoang,không1bóngngười. Trọngchiếndịchnày,tấtcảcáccánhquânđềuthua,duychỉTấtTáiNgộvừathắngđịch,

vừarútluiantoàn.ÔngđượcthănglênchứcTảKiêuvệtướngquân. “Binhchithắng,tịthựcnhikíchhư”

Thắnglợicủachiếntranhlàdotránhchỗcứng,chỗthựccủađịch,màđánhvàochỗmềm,chỗ

hưcủađịch.

TừĐạttránhthựcđánhhư,chiếmTháiNguyên NămMinhHồngVõthứnhất(năm1368),đạitướngTừĐạtvàThườngNgộXuânnhậnlệnh

kéoquânlênphíabắcđánhquânNguyên.MinhTháiTổmuốn2tướngtiếnthẳngđếnkinhđônhàNguyên.Haitướngbàntínhrồichỉhuyquânsĩtiếnnhưvũbão.Tháng7nhuậnđãchiếmThôngChâu,tiếngầnđếnĐạiĐônhàNguyên(BắcKinh). NguyênThuậnđếthấythếlớnchẳngcòn,hếtbềchốngđỡvộiđemhậuphi,tháitửvà1đội

binhmãbỏkinhthànhchạyvềKhaiBình(tâybắcĐaLuân,NộiMông).TừĐạtdễdàngchiếmkinhđônhàNguyên. MinhTháiTổChuNguyênChươngnghetinchiếnthắng,hạchiếuđổitênĐạiĐôthànhphủ

BắcBình,chỉcửđôđốcTônHưngTổđóngquântạiBắcBình,cònTừĐạtvàThườngNgộXuândẫnchủlựctiếptụctiếnđánhSơnTây. QuânMinhtiếnquânthắnglợi, thếnhưchẻtre, tướngNguyênthủthànhTháiNguyênlà

KhoáchThiếpMộcKỷ(còngọilàVươngBảoBảo)bấtngờxuấtquânđánhchocánhquâncủatướngnhàMinhThangHóađạibại.KboáchThiếpMộcKỷthừathắngđánhNhạnMônQuan,địnhchiếmBồQuanlàmbànđạpđểtiếnđánhBắcBình. TừĐạtnghetinKhoáchThiếpMộcKỷđangởtìnhthếbấtlợimàđánhbạiđượcThangHóa,

tiếnquânxuốngBắcBìnhvôcùngngạonghễ,thìbănkhoănkhôngbiếtnêntiếptụctiếnvềSơnTâyhaytrởlạicứuBắcBình.Ôngnhớcổnhânđãtừng“vâyNgụycứuTriệu”,dùngtiếncôngđểchốngtiếncông,tránhthựcđánhhư;bèntriệucáctướnglạiphântích:“KhoáchThiếpMộcKỷđemquânđixa,TháiNguyêntấtnhiênkhôngcólựclượng.BắcBìnhđãcóđôđốcTônHưngTổphòngthủchắcvẫnantoàn.Naytanhânđịchkhôngđềphòng,đánhTháiNguyên,phásàohuyệtcủachúng,khiếnđịchđánhBắcBìnhkhôngthắng,hếtchỗlùivềphòngthủ,đólàcáchtránhthựcđánhhư.NếuKhoáchThiếpMộcKỷcóđemquânvềcứuTháiNguyên,thìvìđườngsáquáxaxôi,quântađãnghỉngơiđánhquânmệtmỏi,chiếmđượcđịahìnhcólợi,ắtmộttrậnsẽtoànthắng”. Cáctướnggậtgùkhenhay.ThếlàTừĐạtchỉhuykỵbinhtiếngấpđếnTháiNguyên.

KhoáchThiếpMộcKỷkéobinhđếnBảoAnthìđượctinquânMinhđangtiếnthẳngđếnThái

Nguyên,vộiđemquântrởvề.QuânNguyênvềđếngầnTháiNguyênthìgặpquânMinh. LúcnàytrongtrạiquânMinh,ThườngNgộXuânbànvớiTừĐạt:“Quântamớicókỵbinh

đếnđây,bộbinhcònrớtlạiphíasau.Nếutrựcdiệngiaochiến,địchđôngtaít,ắtsẽthươngvonglớn.Vậyđêmnaytabấtngờđánhvàodoanhtrạiđịchkhiếnchúngtrởtaykhôngkịp”.TừĐạttánthành.

Đanglúcđó,bộhạvàobáo:“BộtướngcủaquânđịchlàKhoátTịMãpháingườiđếnxinlàm

nộiứng”.TừĐạtcùngThườngNgộXuânphântíchtìnhhìnhchorằngviệcKhoátTịMãxinhànglàthật,cửngườiliênhệvớiKhoátTịMã. Đêmấy,trờiđầymâyuám,TừĐạtsai1tốpkhinhkỵlẳnglặngtiếngầnđếndoanhtrạiđịch.

Chỉthấybêntrongcómộttốpkỵbinhlẳnglặngtiếnra,nhậnđúngámhiệu,liềndẫnquânMinhxôngvềphíatrướngcủachủtướng. Lúcđólàcanh2,KhoáchThiếpMộcKỷđangngồitrongtrướngnghĩcáchđánhquânMinh

để tiếnvàoTháiNguyên,chợtnghecó tiếngchânngựavà tiếnghòreovangđộng.KhoáchThiếpMộcKỷbướcraxemcóchuyệngì,chỉthấydoanhtrạikhóilửangúttrời,quânMinhnhưtừtrêntrờiậpxuốngđangchémgiếttrongdoanhtrại. KhoáchThiếpMộcKỷvộinhảylênmộtconngựagầycùng18thủhạthântínliềuchếtmở

đườngmáuchạyvềphíabắc.KhoátTịMãdẫnquânMinhchạyđếndoanhtrướngcủaKhoáchThiếpMộcKỷthìđãchẳngthấyai,chỉhậnlàđãđếnchậmmộtbước,liềnđem4vạnbinhmãđầuhàngquânMinh.TừĐạthạlệnhthừathắngtruykíchđếnchânthànhTháiNguyên.QuânNguyênsợhãibỏthànhmàchạy.TừĐạtdễdàngchiếmTháiNguyên, thừathắngđánhcácchâuhuyện,bìnhđịnhtoànbộSơnTây. “Năngnhânđịchbiếnhoánhưthủthắnggiả,vịchithần”

Dựavàobiếnđổicủatìnhhìnhquânđịchmàchiếnthắngthìgọilàdùngbinhnhưthần.

ChuĐệcăncứtìnhhìnhđịchđánhtanquânThátĐát SaukhivươngtriềunhàNguyêndiệtvong,giaicấpquýtộcMôngCổchạylênphíabắc,phân

liệtlàm2bộlạclàThátĐátvàNgoãThích.ThátĐátlàđốithủchínhởbiêngiớiphíabắccủatriềuMinhmớirađời.SaukhiYênvươngChuĐệgiànhquyềnthốngtrịtriềuMinh,liềngiaohảovớiThátĐátđểđượcyênbiêngiới. Tháng7/1409(nămVĩnhLạc),ChuĐệpháiđặcsứQuáchKýmangnhiềulễvậtđếnThát

Đátcầuhoàhiếu.ThátĐátKhảHãnlàBổnNhãThấtLýcóýđồkhôiphụcsựthốngtrịcủatriềuNguyên,saichémđầuQuáchKý,đưaquânxuốngphíanamquấynhiễu. ChuĐệquyếtđịnhchoquântrừngphạtThátĐát,cửkỳquốccôngKhưuPhúclàmChinhLỗ

tướngquân,đemmườivạnbinhmãbắctiến,nhưngKhưuPhúckhinhđịch,mạohiểmđểquântiênphongbịquânNguyêntiêudiệt,hậuquânphảirútvề. Saugầnnửanămchuẩnbị,tháng2nămsau,ChuĐệthốnglĩnh50vạnquânbắctiếnchinh

phạtThátĐát.Đạiquântiếnmộtmạchnửatháng,đếnHưngHòathìdừng lạinghỉngơi10ngày,rồitiếptụchànhquân.Đầutháng5,quânMinhtớibờnam,thuộctrungdu,sôngLưCù.ChuĐệbiếtnộibộThátĐátphânliệt,BổnNhãThấtLýthìchạyvềphíatây,ALỗĐàithìchạysangphíađôngđểtránhquânMinh. ĐâylànơinămtrướcKhưuPhúcvìmạohiểmmàphảibỏmạng.ChuĐệphântíchtìnhhình,

quyếtđịnhtậptrunglựclươngtiêudiệttừngđốiphươngmột,trướchếtlàđuổitheoBổnNhãThấtLý. KỵbinhthámbáotrởvềtâurằngBổnNhãThấtLýđãchạytớisôngNgộtCổNhiTrát.Chu

Đệlorằngnếuđemđạiquântheo,hànhquânchậmchạp,địchsẽchạythoátlênphíabắc,bènđểlạinhữngthứcồngkềnh,chỉđem2vạnkỵbinhnhẹvà20ngàylươngkhôđuổigấp. 10ngàysauđuổitớisôngNgộtCổNhiTrát,songBổnNhãThấtLýđãchạylênphíabắc.Chu

Đệquyếtkhôngnghỉ,màtứctốcđuổitiếp.Cuốicùng,đếnbờnamsôngNgạcNộnngàynaythìđuổikịp.BổnNhãThấtLýkhôngthểnétránh,đànhứngchiến.QuânThátĐátchưabàytrậnxong,quânMinhđãtràntới.QuânMinhdũngmãnh,quânThátĐátđịchkhôngnổi,BổnNhãThấtLýkinhsợbỏchạy,cùng7thuộchạlộiquasôngđàothoát. ChuĐệhạlệnhphóngthíchtoànbộtùbinh,nhữngkẻđầuhàngcònđượccấplươngthựcvà

giasúc.ĐoạnkéoquântrởvềdoanhtrạibênsôngLưCùnghỉngơichỉnhđốnvàingày. Đầutháng6,quânMinhđếnkhePhiVân,đôngbắcsôngNgạcNộn.ChuĐệchỉhuyquân

vượtnúi.Đạiquânkếtthànhtrạimàđi,2cánhtảhữucáchnhauhàngchụcdặm,baovâyquâncủaALỗĐài.ALỗĐàithấyquâncủaBổnNhãThấtLýđãbịdiệt,quânmìnhlạibịvây,hếtđườngchạythoátvôcùnglosợ,liềnpháingườisanggặpChuĐệxinhàng. ChuĐệsợđịchgiantrá,lệnhchochưtướngcanhphòngcẩnmật,pháitrinhsátđidòxem

hưthực.Khônglâutrinhsátvềbáotướngsĩbênquânđịchkhôngcóýkiếnthốngnhấtkẻchủtrươngđầuhàng,kẻquyếtchiến,dođóALỗĐàidodự.ChuĐệchođâylàthờicơquyếtđánhgiànhthắnglợi,bènsaimấytrămkỵbinhtiếnlênphíatrướckhiêuchiến. KhiALỗĐàitiếnranghênhchiến,ChuĐệđíchthândẫnhơn1000kỵbinhtinhnhuệxông

thẳngvàotrạiđịch.QuânThátĐátđạibại,thươngvongvôsố.ALỗĐàiđemgiaquyếnvàtoànbộgia tộcchạy lênphíabắc.QuânMinhthừathắngtruykíchhơn100dặm,giết thêmmấytrămtướngsĩThátĐátnữa. Bâygiờđanggiữamùahè,quânMinhthiếulươngănvànướcuống,ChuĐệhạlệnhngừng

truykích,đemquânkhảihoànvềkinh.

THIÊNVII:QUÂNTRANH Phàmdụngbinhchipháp,tướngthụmệnhưquân,hợpquântụchúng,giaohoànhixá,mạc

nanưquântranh.Quântranhchinangiả,dĩvuvitrực,dĩhoạnvilợi.Cốvukỳđồnhidụchidĩlợi,hậunhânphát,tiênnhânchí,thửtrivutrựcchikếgiảdã. Cốquân tranhvi lợi,quân tranhvinguy.Cửquânnhi tranh lợi, tắcbấtcập,ủyquânnhi

tranhlợitắctruytrọngtổn.Thịcốquyểngiápnhixu,nhậtdạbấtxử,bộiđạokiêmhành,báchlínhitranhlợi,tắccầmtamtướngquân,kínhgiảtiên,bãigiảhậu,kỳphápthậpnhấtnhichí.Ngũthậplínhitranhlợi,tắcquệthượngtướngquân,kỳphápbánchí.Tamthậplínhitranhlợi,tắctamphânchinhịchí.Thịcốquânvôtruytrọngtắcvong,vôlươngthựctắcvong,vôủytíchtắcvong. Cốbấttrichưhầuchimưugiả,bấtnăngdựgiao;bấttrísơnlâm,hiểmtrở,thưtrạchchi

hìnhgiả,bấtnănghànhquân;bấtdụnghươngđạogiả,bấtnăngđắcđịalợi.Cốbinhdĩtrálập,dĩlợiđộng,dĩphânhợpvibiếngiảdã.Cốkỳtậtnhưphong,kỳtừnhưlâm,xâmlượcnhưhoả,bấtđộngnhưsơn,nantrinhưâm,độngnhưlôichấn.Lưựchươngphânchúng,quáchđịaphânlợi,huyềnquyềnnhiđộng.Tiêntrivutrựcchikếgiảthắng,thửquântranhchiphápdã. “QuânChính”viết:“Ngônbấttươngvăn,cốvikimcổ;thịbấttươngkiến,cốvitinhkỳ.Phù

kimcổtinhkỳgiả,sởdĩnhấtnhânchinhĩmụcdã;nhânkýchuyênnhất,tắcdũnggiảbấtđắcđộctiến,khiếpgiảbấtđắcđộcthoái,thửdụngchúngchiphápdã.Cốdạchiếnđahỏacổ,trúchiếnđatinhkỳ,sởdĩbiếnnhânchinhĩmụcdã. Cốtamquânkhảđoạtkhí,tưởngquânkhảđoạttâm.Thịcốtriêukhínhuệ,trúkhínọa,mộ

khíqui.Cốthiệndụngbinhgiả,tịkỳnhuệkhí,kíchkỳnọaqui,thửtrịkhígiảdã.Dĩtrịđãiloạn,dĩtĩnhđãihoa,thửtrịtâmgiảdã.Dĩcậnđãiviễn,dĩdậtđãilao,dĩbãođãicơ,thửtrịlựcgiảdã.Vôyêuchínhchínhchikỳ,vậtkíchđườngđườngchitrận,thửtrịbiếngiảdã. Cốdụngbinhchipháp,caolăngvậthướng,bốikhưuvậtnghinh,dươngbắcvậttòng,nhuệ

tốtvậtcông,nhịbinhvậtthực,quisưvậtát,visưtấtkhuyết,cùngkhấuvậtbách,thửdụngbinhchiphápdã. Dịchnghĩa:

Phàmphépdùngbinh,tướngsoáinhậnlệnhvuamàtrưngtậpdânchúng,tổchứcquânđội,

saumớibàytrậnđốiđịch.Trongquátrìnhđó,khónhấtlàquântranh,nghĩalàgiànhlấylợithế.Cáikhónhấtcủaviệcgiànhlợithếlàphảibiếnđườngvòngthànhđườngthẳng,biếnbấtlợithànhcólợi.Chonên,tuyđiđườngvòng,songlấylợinhỏmàdụđịch,mớicóthểxuấtphátsaukẻđịchmàlạitớitrướcyếuđịacầnchiếm,nhưthếlàhiểuđượcphươngphápbiếncongthànhthẳng.

Chonênquântranhvừacócái lợi,vừacócáinguyhiểm.Nếuđemtoànquâncótrangbị

nặngđitranhlợi, thìkhôngthểđếnnơidựđịnhđúngthờigian;nếubỏlạitrangbịnặngđitranhlợi,thìtrangbịnặngsẽbịtổnthất.Dovậy,cuốngiáptiếngấp,ngàyđêmkhôngnghỉ,đitrămdặmmàtranhlợi,thìtướnglĩnhbaquâncóthểbịbắt,línhkhoẻtớitrước,línhyếutớisau,cuốicùngchỉcó1/10binhlựcđếntrước.Đi50dặmtranhlợi,tướnglĩnhtiềnquânsẽbịngănchặn,chỉcómộtnửabinhlựctớitrước.Đi30dặmtranhlợi,chỉcó2/3binhlựctớitrước.Dovậy,quânđộikhôngcótrangbịnặngắtthua,khôngcólươngthựcắtchết,khôngcóvậttưắtkhósống. Chưahiểuýđồchiếnlượccủacácnướcchưhầu,khôngthểtínhviệckếtgiao;chưathông

thạođịahìnhsôngnúi,đầmhồ,khôngthểhànhquân;khôngdùngngườidẫnđườngkhôngthểchiếmđượcđịa lợi.Chonêndùngbinhđánh trậnphảidựavàobiếnhoágiả trámớimongthànhcông,phảicăncứvàochỗcólợihaykhôngmàhànhđộng,tùysựphântánhaytậptrungbinh lựcmà thayđổichiến thuật.Chonên,quânđộihànhđộng thần tốc thìnhanhnhư lốccuốn,hànhđộngchậmrãithìlừnglữngnhưrừngrậm,khitấncôngthìnhưlửacháy,khiphòngthủthìnhưnúiđá,khiẩnnấpthìnhưbóngtối,khixungphongthìnhưsẩmsét.Chiếmđượclàngxã,phảiphânbinhđoạtlấy;mởrộnglãnhthổ,phảiphânbinhtrấngiữ;cânnhắclợihại,đượcmấtrồimới tùycơhànhđộng.Trướchếtphảihiểurõphươngphápbiếncong thànhthẳngđểgiànhthắnglợi,ấylànguyêntắcquântranh. “QuânChính”nói:“Khitácchiếnmàdùnglờinóichỉhuyenghekhôngđược,nêncầnđến

chiêngtrống;dùngđộngtácenhìnkhôngthấy,nêncầnđếncờxí.Chonênđánhtrậnbanđêmphầnnhiềudùngchiêngtrống,đánhbanngàydùngcờxí.Chiêngtrống,cờxídùngđểthốngnhấthànhđộng của toànquân.Toànquânđãhànhđộngnhất trí, thìngười línhdũng cảmkhôngthểtiến1mình,ngườilínhnhútnhátcũngkhôngthểlùi1mình,đólàphươngphápchỉhuytoànthểbộđộitácchiến. Đốivớiquânđịch,cóthểlàmtiêutannhuệkhícủachúng;đốivớitướngđịch,cóthểlàm

daođộngquyếttâmcủahọ.Sĩkhícủaquânđộilúcmớigiaochiếnthìhănghái,sau1thờigiandầnsuygiảm,cuốicùngtiêutan.Chonênngườigiỏidùngbinhphảitránhnhuệkhícủađịchkhichúngmớitới,chờkhinhuệkhíđótiêutanmàđánh,đólàcáchnắmchắcsĩkhíquânđội.Lấysựnghiêmchỉnhcủaquântađốiphóvớisựhỗnloạncủađịch,lấysựbìnhtĩnhcủaquântađốiphóvớisựhoangmangcủađịch,đólàcáchnắmvữngtâmlýquânđội.Lấygầnchờxa,lấynhànchờmệt,lấynochờđói,đólàcáchnắmchắcsứcchiếnđấucủaquânđội.Khôngđichặnđánhkẻđịchđangcóhàngngũchỉnhtề,chặtchẽ;khôngđánhđịchcóthếtrậnvàlựclượnghùngmạnh,đólàcáchnắmvữngbiếnhoácơđộng. Chonên,nguyêntắcdùngbinhlà:địchchiếmnúicaothìkhôngđánhlên;địchdựavàogò

đốngthìkhôngnênđánhchínhdiện;địchgiảvờthuachạythìkhôngnênđuổitheo;địchtinhnhuệthìchưanêntiếnđánh;địchchoquânranhửmồithìhãymặcthâychúng;địchrútvềnướcthìkhôngnênchặnđường,baovâyđịchnênchừa1lốithoát;địchđãcùngkhốn,khôngnênquábứcbáchchúng.Đólàphépdùngbinh.

Tómtắtnộidung: Thiên “Quân tranh” chủ yếu nói về qui luật cơ bản để giànhđiều kiện có lợi trong tình

huốngthôngthường.Tưtưởngtrungtâmlàlàmcáchnàođểcólợi,tránhhại,bảođảmtrongquátrìnhtriểnkhaivàtiếpcậnđịch,quânđộicủamìnhchiếmđượclợithếtrước. Tôntửđềcaoviệcgiànhlấyđịavịtácchiếncólợi,lậpluậnmộtcáchbiệnchứngvềcáilợivà

cáihạicủa“quântranh”.Ôngchủtrươngtrongkhitriểnkhaiquân,phảibiết“biếncongthànhthẳng,biếnhạithànhlợi”.Đểbảođảmthắnglợicủa“quântranh”,Tôntửđềcaoviệcchuẩnbịđầyđủcácphươngdiệnvàđiềukiện,nhưphảihiểuýđồchiếnlượccủacácnước,phảithôngthuộcđịahình,phảidùngngườidẫnđường. Tôntửyêucầungườichỉhuytácchiến,trongquátrìnhvậnđộngtiếpcậnđịch,từđầutới

cuốiphảikiêntrìvàquántriệtnguyêntắcchỉđạo“dùngbinhđánhtrậnphảidựavàobiếnhoágiảtrá,phảixemxétlợihại,tùysựphântánhaytậptrungbinhlựcmàthayđổichiếnthuật”,phảinắmvữngsĩkhí,tâmlý,sứcchiếnđâucủaquânđội,phảicổvũtinhthần,thốngnhấthiệulệnh,linhhoạtứngbiến,nắmchắcthờicơđểgiànhthắnglợi. Cuốicùng,ởcuốithiên,Tôntửcòntổngkếttámphépdùngbinh,trongđókhôngtránhkhỏi

hạnchếnhấtđịnhvềlịchsử,nhưngvàothờiTôntửđangsống,đólànhữngchânlýtốicao. “Quântranhchỉnangiả,dĩvuvitrực,dĩhoạnvilợi”

Cáikhónhấtcủaviệcgiànhlợithếlàphảibiếnđườngvòngthànhđườngthẳng,biếnbấtlợi

thànhcólợi.

TônSáchbiếncongthànhthẳng,đánhVươngLãng TônSách,tựBáPhù,làanhcủachúanướcNgô-TônQuyền-thờiTamQuốc.TônSáchcótài

dùngbinhsắcsảo,mạnhmẽ, thầntốc,đánhđâuthắngđó,kế tụcsựnghiệpcủacha làTônKiên,chiếmcứGiangĐông.TuyTônSáchchếtkhimới26tuổi,nhưngđãđặtcơsởđầyđủđểsauđóTônQuyềnsánglậpnướcNgô. Năm196,TônSáchcấtquântừTiềnĐường(gầnHàngChâu,ChiếtGiang),xuôisôngTiền

ĐườngxuốngphíanamtớiđánhthànhCốLăngdoTháithúHộiKêlàVươngLãngtrấngiữ(CốLăngtrấnTâyHưng,huyệnTiêuSơn,tỉnhChiếtGiang).VươngLãngdựavàocôngsựkiêncốđểphòngthủ.TônSáchmấylầntừdướisôngđánhlênthànhđềukhôngcókếtquả. ChúruộtcủaTônSáchlàTônNghiđềnghịđivòngraphíasaulưng,phíanamcốLăng,là

TraĐộc(đôngnamTiêuSơn,ChiếtGiang)màđánhVươngLãng.TônSáchchorằngđóchínhlàphép“biếncongthànhthẳng,biếnhạithànhlợi”,liềnnghetheo. Thựchiệncáchđánhđó,TônSáchralệnh:“Mấyngàyvừaquamưaliêntục,nướcsôngđục

ngầu,binhsĩuốngvàođềubịđaubụng,hãylậptứcchuẩnbịmấytrămchumnướctrong”. Đếnđêm,trướckhikéoquânđi.TônSáchđổdầuvàocácchumnước,rồiđốtcháy,giảnhư

quânchủlựcvẫnởphíachínhdiệnthànhCốLăngđểđánhlừaVươngLãngrồingầmchiabinhtheođườngvòngđếnTraĐộcrồitừphíasaulưngtậpkíchđồnCaoThiên. VươngLãngnghetincảkinh,pháiTháithúĐanDươnglàChuHânđemquânđicứu.Tôn

Sáchsớmđãchănglướichờsẵn.QuânChuHântiếntớitrậnđịabàysẵnbịđánhtơibời,ChuHânbịgiết,tànquânbỏchạytánloạn. VươngLãngtựbiếtkhôngđịchnổiTônSách,nêntheođườngsôngrútluivềĐôngDã(Phúc

Châu).TônSáchthúcquântruykích,chiếmĐôngDã,VươngLãngphảiđầuhàng.VùngHộiKêvậylàđãđượcbìnhđịnh. “Vukỳđồnhidụchidĩlợi,hậunhânphát,tiênnhânchí”

Tuyđiđườngvòng,nhưnglấylợinhỏmàdụđịch,mớicóthểxuấtphátsaukẻđịchmàlạilới

trướcyếuđịacầnchiếm.

TriệuXadụđịchđếnYênDựtiêudiệt ThờiChiếnQuốc,nămTriệuHuệVănvươngthứ29(năm270trướcCôngNguyên),nước

TầnpháiTrungCanh(tướcvịthứ13củaTần)làHồDươngđiđánhTriệu,vượtquađịakhuThượngĐảngcủanướcHàn,baovâythànhYênDự,1vịtríhiểmyếucủanướcTriệu. VuaTriệu vời đại tướngLiêmPha vàohỏi: “Có thểđi cứuđược không?” LiêmPhađáp:

“Đườngvừaxavừanhỏhẹp,khócứu”.VuaTriệulạivờiđạitướngNhạcThừa,NhạcThừacũngtrảlờinhưLiêmPha, VuahỏithêmTriệuXa,ôngđáp:“Đánhnhauởnơiđườngxavànhỏhẹpgiốngnhưhaicon

chuộtcắnnhautronghang,connàodũngcảmhơnsẽthắng”.ThếlàvuaTriệucửTriệuXalàmtướng,cấtquânđicứuthànhYênDự. TriệuXavốnchỉlàmộtviênquanthuthuế,nhưngrấtnghiêmminh,đãgiết9giathầncủa

BìnhNguyênquânTriệuThắngvềtộichốngthuế.BìnhNguyênquâncảgiận,địnhgiếtTriệuXa,nhưngthấyônglàmộtnhântài,tiếncửvớivuaTriệu.VuaTriệugiaochoTriệuXaquảnlýviệcthuếkhóacảnước,quảnhiênkholẫmlúcnàocũngđầy,đâurađấy,vuarấtquýmến. QuânđộirờikinhđôHàmĐan,tiếnvềphíatây30dặmthìdừng.TriệuXamuốnlừaquân

Tần,truyềnlệnh:“Ngườinàotớibànviệcquân,hốithúctiếnquâncứuviện,sẽbịchémđầungay!”. QuânTầntiếnđếnVõAn(tỉnhHàBắc)hạtrại,uythếghêgớm,ngàyđêmdiễntập,thao

luyện,chiêngtrốnghòhétvangđộng1góctrời.Trongkhiđó,trongquânTriệucó1tướngkhôngnhịnđược,đềnghịTriệuXagấpđicứuVõAn,TriệuXalệnhchémđầu,kiênquyếtánbinhbấtđộng,chỉtăngcườngcôngsựphòngngựsuốt28ngày.QuânTầnpháingườisangbênquânTriệuđểdòxéttìnhhình.TriệuXabiếtvậy,tiếpđãitửtếxongmớitiễnravề. Ngườinọtrởvềnóilạitìnhhình,tướngTầnnghevậycảmừng,nói:“TriệuXamớirờikinh

đôbachụcdặmđãdừnglạiphòngthủ,xemchừngchỉvàingàynữaquântasẽchiếmđượcYênDự”. KhigiánđiệpTầnvềrồi,TriệuXalậptứchạlệnhnhổtrại.QuânTriệuhànhquânnhưlốc

cuốn,sau1ngàyđêmđãtớiYênDự.QuânTầnnghetin,biếtlàbịlừa,vộikéotoànbộbinhmãtớisau. Tìnhthếcăngthẳng,sắpxảyraquyếtchiến.TrongquânTriệubỗngcómộtngườilínhtênlà

HứaLịchliềuchếtxinvàogặpTriệuXađểbànvềtácchiến.TriệuXachophépvào. HứaLịchnói:“QuânTầntuykhôngngờchúngtalạitớiđâynhanhvậynhưngkhíthếcủa

chúngrấtmạnh,xintướngquântậptrungbinhlực,chuẩnbịtácchiến.Nếukhôngchắcchắnsẽthấtbại”. TriệuXanói:“Theoquânlệnhđãban,ngươihãychuẩnbịchịuchém!”.HứaLịchkhôngchút

runsợ:“Vậytướngquânhãychémtôiluônđi!”.KhôngngờTriệuXalạinói:“ĐóchỉlàlệnhkhimớirờiHàmĐan,hiệnkhôngthíchhợpnữa.Vậyngươinóixemnênđánhcáchnào?” HứaLịchnói:“QuântaphảinhanhchóngchiếmdãynúiphíabắcYênDự.Aichiếmđượcnơi

ấytrước,ngườiấysẽthắng”.TriệuXanghetheo,điềumộtvạnquânđichiếmdãynúiấy. QuânTầnđếnchậmmộtbước,bịquânTriệuchặnđánhquyếtliệt,tênbắnxuốngnhưmưa,

khôngsao lênđược.TriệuXa thấy thờicơđãchínmuồi, liềnhạ lệnh tổngcôngkích từbốnphươngtámhướng.QuânTầnthảmbại.HồDươngthấyquânmìnhquẳngcảáogiápvàvũkhímàchạy,ralệnhthuquân.YênDựđượcgiảivây. TriệuXakéoquânvềHàmĐan.VuaTriệuphongôngtướcMãPhụcquân,địavịngangvới

LiêmPha.HứaLịchvìcócônghiếnkế,cũngđượcthănghàmQuốcuý. “Quyểngiápnhixu,nhậtdạbấtxử,bộiđạpkiêmhành,báchlýnhitranhlợi,tắccầmtamquân

tướng” Cuốngiáptiếngấp,ngàyđêmkhôngnghỉ,đitrămdặmmàtranhlợi,thìtướnglĩnhbaquâncó

thểbịbắt.

LýQuảngLợiđemquânmệtmỏiđánhgiặc HánVõđế,nămChinhHòathứba(năm90trướcCôngNguyên),thángGiêng,HungNôđem

binhđánhpháNgũNguyên(tâybắcthịtrấnCâuĐầu,Môngcổ)vàTửuTuyền,giết2đôuýgiữthành.HánVõđếcửNhịsưtướngquânLýQuảngLợiđem7vạnquântớiNgũNguyênđánhlạiHungNô. SaukhiLýQuảngLợixuấtquânđếnbiêngiới,HungNôpháiHữuđạiđôđốcHòaVệLuật

(vốnlàtướngHánsanghàngHungNô,đượcHungNôphongtướcĐinhLinhvương)dẫn5000kỵbinhđếncửaảiPhùDươngCâu,chặnquânHán. QuânHánvàotrận,nhuệkhíđanghăng,lạichiếmưuthếtuyệtđốivềsốlượng,quânHung

Nôđạibại,phảirútchạy.QuânHánthừathắngtruykíchlênphíabắcđếntậnthànhPhạmPhùNhân.ThấyquânHánthếmạnh,HungNôbỏthànhmàchạy. EmgáicủaLýQuảngLợiđượcHánVõđếsủngái,sinhđược1contrai,đượcphongtướcAi

vương,LýQuảngLợitrướckhixuấtchinhtừngbànmưuvớithừatướngLưuKhuấtMao,đểnhàvualậpAivươnglàmtháitử. LýQuảngLợiđangtiếnquân,thìmưukếkiabịbạilộ,ThừatướngLưuKhuấtMaobịchém

đầu;giaquyếnvợconLýQuảngLợibịbắtgiam.LýQuảngLợiởxanghetinvừabuồnvừalosợ.Thuộchạcủaông làHồÁPhunóivớiông: “Giađìnhtướngquânđềubịgiamcầm,nếutướngquântrởvềthìchỉcóthểcùnggặphọtrongnhàlaomàthôi”. LýQuảngLợidodự,thầmbiếtkhôngcóđườngvề,chỉcòncáchlậpcôngchuộctội,tiếptục

giụcquântiếnlênphíabắc,đếntậnsôngChấtCư. Lúcnày,quânHungNôđãrútxahơnnữa.LýQuảngLợiđemhaivạnbinhmãvượtsôngtêi

đốidiệnvớihaivạnquâncủaTảhiềnvươngHungNô.Đôibênđánhnhaumộttrậnkịchliệtsuốtngày.TảđạitướngcủaHungNôtửtrận,quânsĩthươngvongnặngnề.QuânHáncũngtổnthấtnặng.LýQuảngLợidẫnquânđếnnúiYênNhiên. QuânHántrảiquađườngdàivạndặm,ngườingựađãmệt,nhuệkhíbảnđầuđãhết.Hung

NôĐơnVubiếtvậy,đíchthândẫn5vạnkỵbinhchặnđánh.Trảiquamộttrậnkịchchiến,đôibênđềutổnthất.QuânHáncàngmỏimệt.Đêmây,HungNôchođàomộtdảihàosâumấythướcởphíatrướcdoanhtrạiquânHán.SauđóquânHungNôvòngrasaulưngquânHánmàtấncông.QuânHánmuốntiếnkhôngđược,luikhôngxong,tứcthờirốiloạn. LýQuảngLợithấyquânsĩkhôngcònýchíchiếnđấuđànhđầuhàng.HungNôĐơnVuđem

congáicủamìnhgảchoLýQuảngLợivàquýmếnhơncảVệLuật.

VệLuậtrấtghenghétvớiLýQuảngLợi.1lần,nhânmẹcủaĐơnVubịbệnh,VệLuậtxúithầyphùthủynóilàphảigiếtLýQuảngLợiđểtếcácbinhsĩHungNôbịchếtthìmớikhỏi.ThếlàLýQuảngLợibịgiết. “Bấttrichưhầuchimưugiả,bấtnăngdựgiao”

Khônghiểuýđồchiếnlượccủacácnướcchưhầu,khôngthểtínhviệckếtgiao.

SởHoàiVươngngoạigiaosailầm,thấtbạinhụcnhã NămChuNoãnvương thứ2 (năm313 trướcCôngNguyên), saukhiuyphụcHàn,Nguỵ,

nướcTầnmưuđồđánhTề.VìTềliênminhvớicườngquốcphíanamcủaTầnlàSở,đôibênliênhệrấtmậtthiết,TầnsợđánhTềsẽbịSởđánhsaulưngmình,TầnHuệvươngpháiTrươngNghisangSởnhằmphávỡliênminhTềSở,sauđósẽđánhbạitừngnước. TrươngNghisangSở,chưavộivàoyếtkiếnvuaSở,màdùngrấtnhiềutiềncủachâubáu

đếnbáiyếtsủngthầncủavuaSởlàCậnThượngvàhoànghậuTrịnhTụsauđómớinhờCậnThượngdẫnvàogặpvuaSở. TrươngNghinóivớiSởHoàivương:“Tầnvươngkínhtrọngđạivươnghơnaihết,ướcvọng

caonhấtcủaTrươngNghinàyeữnglàmuốnđượegiúpđạivương;ngườimàTầnvươngvớiTrươngNghinàycămhậnnhấtlàvuaTề.NayđạivươnglạikếtgiaovớivuaTề,khiếnchovuatôiTrươngNghinàyvôcùngkhóxử.NếuđạivươngtinTrươngNghinày,màtuyệtgiaovớiTề,thìTầnsẽđem600dặmđấtThươngÔvàmỹnữnướcTầnhiếnchođạivương.Nhưvậỵ,đốivớiSởmànói,vừalàmyếuTề,vừakếtthânvớiTần,lạicòađượcđấtThươngÔ,khôngphảilàđược1lầncả3việctốtđósao?” SởHoàivươngcảmừng,lậptứcđồngývớikiếnnghịcủaTrươngNghi.Quầnthầnđềuchúc

mừngSởHoàivươngkhôngtốn1ngườilínhđãcó600trămdặmđất. DuychicóKháchkhanhTrầnChẩntỏvẻkhôngvui.SởHoàivươngcảgiận,hỏiduyêncớ.

TrầnChẩnthẳngthắnđáp:‘ThầnchorằngđấtThươngÔcònchưađược,thìTềđãliênminhvớiTần,lúcbấygiờsẽlàđạihọachonướcSởchúngta!” SởHoàivươngchưahiểu.TrầnChẩnlạitiếp:“NayTầnsởdĩđềcaonướcSởlàvìSởvớiTề

liênminh.NếutatuyệtgiaovớiTề,Sởsẽbịcôlập.TrươngNghivềđếnTầnnhấtđịnhsẽnuốtlờihứa,nhưvậyđấttakhôngđược,lạituyệtgiaovớiTề,liênquânTềTầnmàkéođến....SởHoàivươngbảoTrầnChẩnimvànói:“Ngươixemthườngtrẫmquá!” SởHoàivươngtraotướngânvàtặngnhiềuvàngbạcchoTrươngNghi,nhờTrươngNghivề

thuyếtphụcTầnvươngchuyểngiao600dặmđấtThươngÔchoSở,vàlệnhtuyệtgiaovớiTề. KhiTrươngNghitrởvề,SởHoàivươngpháimộttướngđitheođểnhậnđất.Aingờkhixe

đếnnướcTần,TrươngNghi giảbộ té xequè chân,3 thángkhôngvào triều.ViệcnhậnđấtThươngÔkhônghềđượcnhắctới. SởHoàivươngchorằngTrươngNghicốýkéodàilàdonghingờSởchưahoàntoàntuyệt

giaovớiTề,nênsaimộtsốquânlínhđếnbiêngiớinhụcmạvuaTề. VuaTềcảgiận,cửsứthânsangbànviệcliênminhvớinướcTần.BâygiờTrươngNghimới

lạivàotriều,giảbộkinhngạcnóivớiviêntướngsứgiảnướcSở:“Saotướngquânchưađinhậnđất?ThôiđểTrươngNghinàyđemtặngsáudặmđấtcủatachoSởvươngvậy”.Viêntướngngạcnhiên:“Sởvươngbảotôiđinhận600dặmđấtThươngÔ,saolạichỉcó6dặm?”,TrươngNghiđáp:“Tướngquânnghenhầmđấy!”. SứgiảtrởvềtâuvớiSởvương,Sởvươngcảgiận,chuẩnbịcấtquânđánhTần.

LúcnàyTrầnChẩnbướcranói:“BấygiờđánhTầnkhôngbằngcắtđấtchoTầnđểcùngTần

hợpbinhđánhTề.TatuymấtđấtchoTần,nhưngcònlấylạinướcTề,giữđượcantoànchođấtnước”. Sở vương không nghe, cử tướngKhuất Cái đem 10 vạn quân đánh Tần. Tần sớmđã đề

phòng,pháiNguỵChươngđembinhchốngcự.ĐôibênđánhnhautoởĐơnDương.Giữalúcấy,TềcửđạitướngKhươngChươngđem5vạnquângiúpTầnđánhSở. KhuấtCáikhôngđịchnổiliênquânTần-Tề,thuato.QuânTầngiết8vạn,bắtsốngKhuấtCái

vàthuộchạtổngcộnghơn70người,chiếmhơn600dặmđấtHánTrungcủaSở. Sởvươngkhôngcamthấtbại,dốctoànbộlựclượngđánhTầnlầnnữa.TrậnđánhlớnởLam

Điền,quânSởđạibại.2nướcHàn,NguỵthấySởbạitrận,thừacơliênhợpđánhThạpHàcủaSở.Sởphảirútquânvề,cắthaithànhchoTầnđểgiảnghòa. SởHoàivươngngoạigiaosailầmkhôngnhữngchủlựcbịtiêudiệt,màcònmấtvùngđất

HánTrungtrọngyếu,đểSínhĐôcũngbịTầnuyhiếp. “Bấttrisơnlâm,hiểmtrở,thủtrạchchihìnhgiả,bấtnănghànhquân”

Chưanắmđượcđịahìnhsôngnúi,đầmhồ,khôngthểhànhquân.

LýTưNguyênnắmđịahình,cứuUChâu ThờiHậuLương,tháng3nămTrinhMinhthứba(năm917),thủlĩnhKhiếtĐanlàACảoCơ

thânchinhdẫnđạiquânnamtiến,đánhbạiquânTấnởTânChâu(huyệnNhaiLộctỉnhHàBắc),thừathắngbaovâyUChâu(phíatâynamthànhBắcKinh).30vạnđạibinhKhiếtĐanvâychặtUChâu,doanhtrạisansátkhắpnúiđồivàđồngbằng. TrấnthủUChâulàLưLongTiếtđộsứChuĐứcUymộtmặtchỉhayquânchốngcự,mộtmặt

cửngườivềcấpbáovớivuaTấn. UChâulàtrọngđiểmquânsựphíabắc,ChuĐứcUylạilàThượngtướngcủaTấn,lỡcóbềgì

hậuquảkhólường,vuaTấnlàLýTồnHúclậptứctriệuquầnthầnthươngnghị. ThờiấyTấnvàHậuLươngđangđánhnhautoởHàBắc,đasốtướnglĩnhchorằngUChâucó

thànhtrìkiêncố,ChuĐứcUymưutrí,dũngcảm,tạmthờichưacầnchiabinhđicứuviện.Duycóvàibangười,nhưLýTưNguyên,dứtkhoátchủtrươngđembinhđicứucấp,LýTưNguyêntựxinlàmtiênphong. LýTồnHúcnghechưtướngbànbạc,sớmđãhạquyếttâmcứuviệnUChâu.ÝkiếncủaLýTư

Nguyêncủngcốthêmquyếttâmcủanhàvua,nênlậptứccửLýTưNguyênchuẩnbịxuấtbinh. Tháng4,LýTồnHúclệnhLýTưNguyênđitiênphong,YênBảochỉhuyhậuquân,sauđó

nhàvuasợchưađủlạipháiLýTồnThẩmđităngviện. Tháng7,bađạoquânhộihợptạiDịchChâu(huyệnĐịch,tỉnhHàBắc).Tổngcộngbộbinhvà

kỵbinhlà7vạnngười.Cáctướngbànnhaucáchtiếnquânnhưnào. LýTồnThẩmnói;“Địchđôngtaít,địchnhiềukỵhinhtanhiềubộbinh.Nếuđôibêngiao

chiếnởđồngbằng,địchdùngưuthếtuyệtđốivềkỵbinhthìquântasẽbịtiêudiệt!” LýTưNguyêntiếplời:“Tôinghĩkhôngchỉvậy.Vìđịchđãchiếmtrậnđịatrướcnênkỵbinh

địchthahồcơđộngởvòngngoài;cònquântaphảiđemlươngthựctheocùng,nếugặpđịchởđồngbằng,kỵbinhđịchsẽdễdàngcướplươngthựctathìquântakhôngđánhđãphảilui”. ThếlàLýTưNguyênquyếtđịnhtiếnquântheođườngnúi.Dùcógặpđịch,cũngcóthểdựa

vàođịahìnhhiểmtrởmàphòngthủ,khiếnkỵbinhđịchkhôngpháthuyđượcsởtrường.Vìvậy,saukhixuấtpháttừDịchChâu,quânTấnkhôngtiếnthẳngtớiUChâuởđôngbắc,màlênphíachínhbắc. 7vạnquânTấnvượtquaĐạiPhòngLãnh(tâybắchuyệnPhòngSơn,tỉnhHàBắc),theokhe

núivòngsangphíađông.LýTưNguyêncùngcontraiLýTòngKhadẫn3000kỵbinhđiởhàng

đầu.QuântiếnđếncáchUChâu60dặm,bấtngờgặpkỵbinhKhiếtĐan.QuânKhiếtĐankinhhoảng,quayngựachạy.QuânTấntứcthờichialàmhaicánhbámtheo.QuânKhiếtĐanchạytrênnúi,quânTấnđuổitheohẻmnúi.Mỗikhitớicửarừng,kỵbinhKhiếtĐanlạithừacơchặnđánh,chaconLýTưNguyênphảitửchiếnmớidẫnquântiếptụctiếnquađượe.Trảiquamấyphennhưvậy,quânTânmớiratớicửarừngcuốicùng.Nàongờhọchưakịpthởphàonhẹnhõm,thìđãlạnhngườivìđãthấyhơnmộtvạnkỵbinhKhiếtĐanởtrướcmặt! Thắngbạichínhởlúcnàyđây.LýTưNguyênthầmhạquyếttâm,rồidẫnhơn100kỵbinh

tiếntrước.Ôngquẳngmũ,chỉthẳngroingựavềphíatrướcvàdùngtiếngKhiếtĐanquátlớn:“Cácngươivôcớxâmphạmbiêncươngnướcta,TấnvươngcửtađemtrămvạnhùngbinhđếnthẳngTâyLâu(kinhđôcủaKhiếtĐannayởtrênđấtMôngcổ)đểtiêudiệtbọnbay!Nóiđoạn,LýTưNguyên thúcngựaxông thẳngvàođộihìnhquânKhiếtĐan, giếtngay1 tướngđịch.TướngsĩquânTấnthấychủsoáithầndũng,hăngháixônglêngiếtđịch. KỵbinhKhiếtĐantừtừrútdầnvềphíasau,quânTấnbámtheo,toànbộrakhỏicửarừng,

phíatrướcđãlàđồngbằngtrốngtrải. Đâyđãkhôngcònrừngnúichechở,rấtdễbịkỵbinhđịchtiếnđánh,nênLýTồnThẩmsai

bộbinhchặtcâylàmcácchạcbamỗingườimangtheomộtcái.Mỗikhidừngchân,họdùngchạccâydựngthànhbờràotrại.KỵbinhKhiếtĐanchạyvòngbênngoàithìtừbêntronghàngvạnmũitênbắnranhưmưa,quânđịchtrúngtên,xácchếtngổnngang. QuânTântớigầnUChâu,quânKhiếtĐandàntrậnchờsẵn.LýTồnThẩmhạlệnhbộbinh

chờởphíasau,đểnhữngngườiốmyếuômcỏcâylênphíatrước,dồnđốngmàđốt.KhóibaymùmịtquânKhiếtĐankhônghiểulựclượngđốiphươngnhiềuhayít. Thấygiờquyếtchiếnđãtới,LýTưNguyênphátlệnh,kỵbinhtiếntrước,bộbinhbámtheo

xôngvàotrậnđịch.QuânKhiếtĐanthuato,vứtbỏxatrường,cừungựamàchạy. LýTưNguyêndẫnquânvàothànhUChâu.ChuĐứcUyrađón,cảmđộngnướcmắt lưng

tròng,UChâubịvâykhốnđãngót200ngày,lươngthảosắpcạn,nếuLýTưNguyênkhôngđếncứuviệnkịpthời,chắckhógiữđượctrọngđiểmquânsựnày! “Bấtdụnghướngđạogiả,bấtnăngđắcđịalợi”

Khôngdùngngườidẫnđường,khôngthểchiếmđượcđịalợi.

ThànhCátTưHãntheođườngmònđánhchiếmCưDung NguyênTháitổThànhCátTưHãnlầnđầutiếncôngTrungĐô(tâynamthànhBắcKinh)của

triềuKim,dokhôngđủquân,phảirútvề,đầunămsau(1212)lạiquyếtđịnhđánhTrungĐôlầnnữa. Tháng7nămsau,ThànhCátTưHãn lạidẫnchủ lựcđánhTrungĐôcủatriềuKim.Quân

NguyênlầnlượtchiếmĐứcHưng,HoàiLai,TấnSơn(DiênKhánh,BắcKinh),tiếnđếnảiCưDung. ẢiCưDungcóhaicửacáchnhau40dặm,ởgiữalàhiệpcốc(hẻmnúi),haibênhiệpcốcvách

đádựngđứng,caongất,cựckỳhiểmtrở.QuânKimdựavàođịathếhiểmtrở,đóngchặtcổngcửaảibằngsắt,saitinhbinhtrấngiữ. QuântiênphongcủaThànhCátTưHãntớicửaảilậptứctiếncông,nhưngbịquânKimdùng

gỗ,đálănxuốngthươngvongnặngnề,đànhphảilui.QuânKimliềnmởcửaảixôngrađuổitheochémgiếtmấydặmvẫnchưathấyhậuquâncủađịchkéotới.QuânKimđịnhđuổitiếp,bỗngnghepháolệnhnổvang,quânNguyênmaiphụcùaravâychặtvàdiệtsạch. ThànhCátTưHãnkéoquânđếncôngpháảiCưDung,nhưngcửaảiđãđóngchặt,khôngtiến

lênnổi.ThànhCátTưHãnbèntriệuTátBaLặcđếnhỏi:“LàmthếnàocôngpháảiCưDung?” TátBaLặcđãnhiềuphenđisứsangtriềuKimnênthôngthuộcđịahình,đáp:“Trongrừng

saucóconđườngmòndẫntớicửaảiphíanam.Thầntừngđitheoconđườngấy”. ThànhCátTưHãnsuyxét,quyếtđịnhđểmộtbộphậnbinhlựcởlạitiếptụcđốimặtvới

quânKim,cònmìnhthânchinhdẫnđạiquânđiđườngvòngsangphíatâyđểtớiảiTửKinh(ảiTửKinh,huyệnDịch,tỉnhHàBắc).LạisaitướngChiếtBáđemkỵbinhnhẹdoTátBaLặcdẫnđườngđiđánhcửaảiphíanam.QuânNguyênđếncửanam,quânKimđipháthiện, thìđãmuộn.Cửanambịchiếm,cửabắcsauđócũngkhôngchốngnổi.ThànhCátTưHãnphái5000kỵbinhchặnđườngtiếpcứuTrungĐôvàkéođạiquântớibaovâyTrungĐô. “Binhdĩtrálập,dĩlợiđộng,dĩphânhợpvibiếngiảdã”

Dùngbinhđánhtrậnphảidựavàobiếnhoágiảtrámớimongthànhcông,phảicăncứvào

chỗcólợihaykhôngmàhànhđộng,tùysựphântánhaytậptrungbinhlựcmàthayđổichiếnthuật.

ChuNguyênChươngdụTrầnHữuLượng NămNguyênThuậnđếChíChínhthứ19(năm1359)ChuNguyênChươnglấyỨngThiên

(NamKinh,GiangTô) làmtrungtâm.LậpxongcăncứđịaGiangNam,ChuNguyênChươngquyếtđịnhtrướchãydẹpyên2tậpđoànlớnlàTrầnHữuLượngởphíatâyvàTrươngSĩThànhởphíađông,sauđósẽtiếnlênphíabắcdiệtNguyên,thốngnhấtcảnước. ChuNguyênChươnghỏimưusĩLưuCơ(LưuBáÔn)xemnênđánhtậpđoànnàotrước.Lưu

Cơnói:“TrầnHữuLượngchiếmGiangChâuluônnhòmngóta,nêndốcloànlựcdiệthọTrầntrước.Diệtxong,họTrươngcònmộtmình,dễđàngbịdẹp”. ChuNguyênChươngnghetheo,tíchcựcchuẩnbịchiếnthuyềnđểđánhTrầnHữuLượng

phíatây.TrầnHữuLượngvốncoiChuNguyênChươnglàđốithủchính,khôngđợihọChutấncông,đãđemhếtbinhlựcxuôidòngtiếnđánh.Năm1360,thángNămnhuận,TrầnHữuLượngđánhchiếmTháiBình,TháiThạch. SaukhichiếmTháiBình,TrầnHữuLượnggiếtlãnhtụnghĩaquânnôngdânTừThọHuy;lấy

miếuNgũThôngởTháiThạchlàmcungđiện,tựxưngđế,quốchiệuHạn,rồipháisứsanghẹnvớiTrươngSĩThànhcùngđánhChuNguyênChương. Bây giờ thủyquân củaTrầnHữuLượng gấp10 lần thủyquân củaChuNguyênChương,

khôngđợiTrươngSĩThànhtrảlời,TrầnHữuLượngđãchỉhuythủyquântiếnđếnỨngChâu. ChuNguyênChươngnghebáo,vộitriệucáctướnglĩnhbàncáchchốngđỡ.Cóngườiđềnghị

lậptứcđemquânnghênhchiến,cóngườichủtrươngbỏthànhluivềcốthủTrungSơn(TửKimSơn,ĐôngGiao,NamKinh).Cómưusĩchorằngnênđầuhàng.Cuộctranhluậnkéodàichưangãngũ. ChuNguyênChươngchămchúlắngnghe,thấyLưuCơlặngthinh,biếtmưusĩnàycóchủý,

tạmngừngbànluận,mờiLưuCơvàophòngbànriêng,Chuhỏi:“Địchđãtớigần,tiênsinhcócaokiếngìchăng?”,LưuCơđáp:“Nhữngkẻchủtrươngđầuhànghoặcrútchạy,cóthểđemchémđầulàmhiệulệnh.Đểanđịnhlòngquân,cóthểmởkhophânphát.Kẻđịchkiêungạo,thìnêndụđịchvàosâurồidùngphụcbinhtiêudiệt”. ChuNguyênChươngnghĩ“LàmsaođểdụTrầnHữuLượngđây?”.Saumộthồisuytính,liền

saingười triệuKhangMậuTài vốn là tướngNguyên sanghàngvà làbạn cũ củaTrầnHữuLượng. KhangMậuTàitới.ChuNguyênChươngnói:“NgươivốnlàbạncũcủaTrầnHữuLượng,nay

tamuốnngươiviếtthưtráhàngchohắn,hẹnhắnchiaquântiếnđánhỨngThiên,ngươisẽlàm

nộiứng,liệucóđượchaychăng?” KhangMậuTàiđáp: “TrầnHữuLượng làkẻkhông có tínnghĩa, đãgiếtngườibạnđồng

hươngthânthiếtcủatạihạlàTừThọHuy,tạihạđangmuốnbáothù.MậuTàinàynguyệntuânlệnhtướngquân,dùchếtcũngchẳngtừnan.TạihạcómộtlãobộcbiếtrõTrầnHữuLượng,đểngườiđómangthưđi,chắcTrầnHữuLượngsẽkhôngnghingờ”. KhangMậuTàivềphủ,viếtthưtráhàng,giaocholãobộcdặnđidặnlạiphảihếtsứcbình

tĩnh,khôngđượcđểlộbấtcứsơhớnào. TrầnHữuLượngnhậnthưcủaKhangMậuTài.Thưviết:“Xinhãychiaquânlàmbađường

đánhpháỨngThiên,MậuTàisẽđembinhởcầuGiangĐôngngoàithànhỨngThiênlàmnộiứng,mởrộngcửathành,tiếnthẳngvàosoáiphủ,cóthểbắtsốngChuNguyênChương...” TrầnHữuLượngtuytrongbụngrấtmừng,nhưngcònnghingờ,cậtvấnngườilãobộcđủ

điều.Ngườilãobộcđãđượcdặndòứngđáptrôichảy.TrầnHữuLượngnói:“NgươihãygấptrởvềbảoMậuTàirằngtalậptứcchiaquânlàmbađườngđánhỨngThiên.NhờMậuTàilàmámhiệuđúnglúc”.Lãobộcđãđi,TrầnHữuLượngcònhỏithêm:“CầuGiangĐôngmàMậuTàicanhgiữlàcầugỗhaycầuđá?”Lãobộcđáp:“Làcầugỗ”. Ngườilãobộcđirồi,tháiuý(doTrầnHữuLượngphongchức)TrươngĐịnhBiênnóivới

TrầnHữuLượng: “Chúa công liệu cóphảiKhangMậuTài trá hànghay không?”, TrầnHữuLượngđáp:“Thếquântatrúcchẻngóitan,cótháchhắncũngkhôngdám!”. Người lão bộc trở về Ứng Thiên, KhangMậu Tài lập tức báo tin tỉ mỉ với Chu Nguyên

Chương.ChuNguyênChươngcườinói:“TrầnHữuLượngchuivàotròngcủatarồi”.ĐềphòngKhangMậuTàigiảhànglàmthật,ChuNguyênChươnglệnhchotướngLýThiệnTrườngngayđêmđóthaycầuGiangĐôngthànhcầuđá. Hômsau,TrầnHữuLượngđiềuđộnghaiđạoquânthủybộ,đemmấytrămchiếnthuyền

xuôidòng.TiềnquânđếncảngĐạiThắng,gặpbộtướngcủaChuNguyênChương làDươngCảnhngănchặn,khôngthểđổbộlênbờđược. TrầnHữuLượngthấyđiđườngthủytheoTânHàthìchậthẹp,khólinhhoạttiếnthoái,hạ

lệnhtheosôngcáitiếnthẳngđếncầuGiangĐông,đểtiệnkếthợpvớiKhangMậuTàiđangchờlàmnộiứng. ThuyềntớicầuGiangĐông,thấycầubằngđá,TrầnHữuLượngbấtgiáchoàinghi,vộilệnh

chothuộchạgọitohọKhang,nhưnggọimấylầnkhôngaiđáp.TrầnHữuLượngbiếtlàtrúngkế,vộihạlệnhchoemtrailàTrầnHữuNhândẫnthủyquântiếnvềhướngLongLoan. MấytrămchiếnthuyềnlớntậptrungtrênkhúcsôngLongLoan.TrầnHữuLượngphái1vạn

tinhbinh rời thuyền lênbờ xây công sự, địnhdùng lụcquânvà thủyquân cùngđánhỨngThiên.

ChuNguyênChươngcùngchưtướngđứngtrênđỉnhnúiLưLongchỉhuytácchiến.Lúcnày,trờinắnggắt,Chuthấytướngsĩainấymồhôiròngròng,liềnsailínhbỏlọngđangchenắngchomình,cùngchịunắngvớitướngsĩlàmainấyđềucảmđộng. Độtnhiên,Chu ra lệnh chophất lá cờvàng.Đại tướngThườngNgộXuân từphía tả, đại

tướngTừĐạttừphíahữudẫnbinhxôngtớichémgiếtđámquânđịchđanglàmcôngsựtrênbờ.Quânđịchbịtấncôngbấtngờ,tứcthìrốiloạn. TrầnHữuLượngthấynguycấp,vộihétlớn:“Baquânchớhốthoảng,kẻnàobỏchạysẽbị

chémđầu!”nhưngmộtvạntinhbinhđãthươngvongquánhiều,lạikhôngcóchỉhuy,cứthếcắmđầuchạyrabờsôngđểtranhnhauxuốngthuyền. TrầnHữuLượnghoảnghồnhạlệnhnhổneo,nàongờlúcnàynướctriềuđãrút,hơnmột

trămchiếnhạmlớnđềubịmắccạn.QuâncủaThườngNgộXuânvàTừĐạtthừathắngtrànxuốngcácchiếnhạmmàchémgiết.QuâncủaTrầnHữuLượnglớpđầuhànglớpbỏchạy,lớpbịgiết,lớpchấtđuối,tannáttơibời. TrầnHữuLượngvàTrươngĐịnhBiên thấy thất bại khóbề cứuvãn, vội rời chiếnhạm,

xuốngmộtchiếnthuyềnnhỏmàchạytrốn.Chỉtrậnnày,ChuNguyênChươngđãdiệthơn5vạn,bắtsốnghơnhaivạnngườivàthuhơntrămchiếnhạmcùngvàitrămthuyềnnhỏ. ChuNguyênChươngbướclênchiếnhạmchỉhuycủađịch,thấytrongsốgiấytờTrầnHữu

Lượngbỏlại,cóthưtráhàngcủaKhangMậuTài,thìmỉmcười,nói:“TrầnHữuLượngngươiquả làngungốc!”.Trongthờigianđó,TrươngSĩThànhchỉ lophònggiữđịabàncủamình,không dám xuất binh. ChuNguyên Chương nhân đó đemquân truy kích TrầnHữu Lượng,chiếmlạiAnKhánh,TháiBình,sauđólạitiếnchiếmTínChâu(ThượngNhiêu,GiangTây)sauđótiêudiệthoàntoàncơsởphụchồicủaTrầnHữuLượng. “Dạchiếnđakimcổ,trúchiếnđatinhkỳ”

Đánhtrậnbanđêmphầnnhiềudùngchiêngtrống,đánhbanngàydùngcờxí.

LýThếDândùngnghibinh,đánhluiĐộtQuyết TùyDạngđếDươngQuảngnghekiếnnghịcủađạithầnBùiCự;dụgiếtđượcmộtthủlãnh

rấtcómưulượccủabộlạcĐộtQuyếtlàSửThụcHồTất.ThếlàthủlĩnhThủyTấtKhaHãncủaĐộtQuyếtcắtđứtquanhệvớitriềuTùy. NămTùyDạngđếDươngQuảngthứ11(năm615),mùathu,DươngQuảngdẫnquầnthầnđi

tuầndubiênthùyphíabắc,trênđườnggặpnhiềungàymưaliênmiên,đườngsálầylộikhóđilạikhôngđủtrướngmànnênphầnlớntùytùngphảigộimưangồichờtrờitạnh. ThủyTấtKhaHãnnghetinDươngQuảngđituầndubịlâmvàotìnhcảnhkhổsở,lậptức

đem10vạnkỵbinhđếntấncông. DươngQuảngbiếttinđạiquânĐộtQuyếtsắptớiđánh,vộihạlệnhchuyểngấpvàothành

NhạnMôn(phíatâyhuyệnĐại,tỉnhSơnTây). KỵbinhĐộtQuyếttớivâykínNhạnMôn.ThủyTấtKhaHãnralệnhcôngpháthànhdữdội,

têncókhirơitớicảchỗởcủaDươngQuảng. Trongthànhcócảthảy15vạnquândân,lươngthựcchiđủăntrong20ngày,tìnhthếnguy

ngập.DươngQuảngtheokiếnnghịcủaDânbộthượngthưPhanTửCáiviếtthưhiệutriệuviệnbinhbỏvàocácốngtrúc,thảxuôidòngnước. TướngVânĐịnhHưngbắtđượcthưhiệutriệucủaDươngQuảng,đemquânđigấpngày

đêmtớiNhạnMôn.ThấykỵbinhĐộtQuyếtdàyđặcxungquanhthành,VânĐịnhHưngbiếtlựclượngquáchênhlệch,khóđẩyluichúng,hỏikếLýThếDânlúcđómới17tuổi.LýThếDânđáp:“Sởdĩđịchđembinhđếnđâyvâythiêntửvìnghĩrằngtriềuđìnhkhôngthểđembinhcứuviệnkịp.Chúngtacóthểcăncứvàođómàđịnhkế”. VânĐịnhHưnggậtđầu:“Đúng,ngươinóitiếpđi!”,LýThếDânnói:“Banngàytanêndùng

thậtnhiềutinhkỳcắmliềnvàichụcdặm,banđêmthìnổichiêngtrốngkhắpnơi.Địchtưởngrằngđạiquântatớicứuviện,ắtsẽbỏchạy.Cònnếutatrựctiếpgiaochiếnvớichúng,tayếuđịchmạnh,thìtakhóchốngcựnổi”. VânĐịnhHưngtánthưởngkếnghibinhđó,lậptứcbốtríbanngàycắmcờbaoquanhsơn

cốc,liềnhàngchụcdặmbanđêmnổitrống,tùvàkhắpnơi,nhưthiênbinhvạnmãđangtruyềnhiệu lệnhchonhau.ThủyTấtKhaHãn tưởngđạiquân triềuđình tới tiếpviện,khôngdámđánhthànhnữa,phảichuyểnsangphòngngự,sợbịđánhtừhaiphía.Mấyngàysau,quânĐộtQuyết thiếu lương,đànhphảirútquânvềphíabắc.VânĐịnhHưngtruykích,bắtsốnghơn2000kỵbinh.NhạnMônthoátkhỏinguyhiểm.

“Tamquânkhảđoạtkhí” Đốivớiquânđịch,cóthểlàmtiêutannhuệkhícủachúng.

LưuBanglàmtanrãýchíquânđịchởCaiHạ Tháng8,nămHánCaoTổthứtư(năm203trướcCôngNguyên)HánSởnghịhoà,vạchHồng

Câulàmđịagiớiphânchiathiênhạ.Tháng9,HạngVũtrảchavàvợconcủaLưuBangbịbắttrongtrậnBànhThànhrồikéoquânvềphíađông. LưuBangcũngđịnhrútquânvềphíatây,nhưng2mưusĩTrươngLương,TrầnBìnhnói:

“HiệnquânSởđãquámệt,lươngthảokhôngđủ,màchúngtathìđãchiếmđược2/3thiênhạ,chínhlàthờicơdiệtSở.Nếubỏlỡthờicơnày,cókhácgìnuôihổđểhọavềsau”. LưuBanghiểura,lợidụngviệcHạngVũtheođúngthỏathuậndẫnquânvềphíađông,đem

quântruykíchHạngVũ,vàcửngườibáochoHànTín,BànhViệtxuấtbinhhợplựcdiệtquânSở. Mùađôngnămsau,LưuBangđuổitheoHạngVũđếnCốLăng(namTháiKhang,HàNam).

Đôibêngiaochiến.NhưngdoHànTín,BànhViệtkhôngđếntheoướchẹn,quânHánbịđạibại. LưuBanghaobinhtổntướng,bịbuộcphảigiữthếthủ.ThiếuhaicánhquânHànTín,Bành

Việt,quânHánkhómongchiếnthắng.LưuBangnghetheokếcủaTrươngLương,cắtđấttừphíađôngHoàiDươngHàNamđếnbiểnĐôngchoTềvươngHànTín,phongBànhViệtlàmLươngvươngvàchiađấtkèmtheo.ThếlàHànTín,BànhViệtquảnhiênlậptứccấtbinhđếnhợplực. Tháng11,LưuBanglệnhchođạitướngLưuGiảtiếnxuốngphíanam,vượtHoàiHàtiếnvào

nướcSở,baovâyThọXuân(huyệnThọ,AnHuy),đồngthờipháingườiđidụhàngChuĐoạnlàtướngSở,đangtrấngiữCửuGiang. ChuĐoạnsaiAnhBốđembinhCửuGiangliênhợpvớiLưuGiảtiếnlênphíabắc.BànhViệt

dẫnquântừđấtLươngtiếnxuốngphíanam.HànTínđemquântiếnsangphíatây,chiếmBànhThành(TừChâu,GiangTô).CuộcquyếtchiếncuốicùngHánSởtranhhùngbắtđầu. HạngVõ bị tấn công từ 4 phía,muốn lùi về BànhThành, nhưng đãmuộn, đành chuyển

hướngvềphíanam,rútđếnCaiHạ(phíanamLinhBích,AnHuy).QuânHántừ4phíađuổisáttheosau. Saukhihộiquân,quânHáncộngcảthảy30vạn,LưuBangtraotoànquyềnchỉhuychoHàn

Tín.HànTínchiatoànquânthành10đội,bàytrậnnhiềulớpliênhoàntiếpứng,chỉnhtềchặtchẽ,khíthếngúttrời. HạngVũtuykémthế,nhưngbinhmãcòn10vạn,trongđó8000quâncảmtửdođíchthân

HạngVũchỉhuythuộcloạibấtkhảchiếnbại.HạngVũcốthủtrongdoanhtrại,khôngragiao

chiến,khiếnHànTínnhấtthờichưabiếtlàmcáchgìđểđánhbại. Bâygiờlàcuốiđông,gióbấclạnhbuốt,banđêmcàngbănggiá.TướngsĩquânSởđóirét,

nhiềungườioánthán.BỗngtừphíadoanhtrạiquânHánvăngvẳngvọngratiếnghátnãonề.ĐólàbàidâncaSở,thuộcvùngCửuGiang.“Đêmđôngthánggiá,sươnglạnhtứbề.Trờicaonướcbiếc,connhạnlạcbầy.Mẹgiàcondại,vợtrẻchờmong,Thấyngườiêmấm,lòngtabồnchồn...” HạngVũnghebàidâncaSởthìcảkinh,hỏinàngáiphiNguCơởbênmình:“Khônglẽquân

HánđãchiếmhếtđấtSởhaysao,mà4doanhtrạiquânHánlắmngườiSởnhưvậy?” ThìraTrươngLươngbàykếlàmtiêutanýchíquânSởbằngcáchphâncôngbinhlínhCửu

GiangđikhắptrạidạychoquânHánhátbàidâncatrên.TiếnghátbithươnglàmchoquânSởainấynhớgiađình,quênhà,màrơilệ. HầuhếtquânSởkhôngmuốnbỏxácởnơiđây,lúcđầucònlẻtẻ,sauđótừngcánhquânrủ

nhaubỏtrốn.TướngLýBố,ChungLyMuộitừngtheoHạngVũbaonăm,naythấykếtcụcthảmbạicủaquânSởđãrõ,liềnbỏđi.ThậmchíchúruộtcủaHạngVũlàHạngBácũngsanghàngTrươngLương.Đạitướngđãbỏđi,quânsĩkhôngcònlòngdạnào.Đơnvịhàngvạnquân,naychỉcònlạihơnngànngười.QuânSởkhôngđánhtựtan. HạngVũquábuồnrầuchỉuốngrượugiảisầu,ngâmmấycâuthơcảmkhái:

Tấmthânlấpbiểnvátrời

Thanhgươmyênngựamộtđờidọcngang

Giờđâymưagióphũphàng

Anhhùngmạtlộ,giangsơntiêuđiều.

NguCơđauđớnmuônphần,nóivớiHạngVũ:“QuânHánđãvâykíntứbề.Đạivươngđã

khôngcònýchí,tiệnthiếpcònsốnglàmgìnữa".Đoạndùnggươmđâmcổtựvẫn. HạngVũnénđauthương,đem800kỵbinhlợidụngđêmtốiphávâychạyvềphíanam,cuối

cùngbịquânHánđuổikịpbênbờsôngÔGiang(đôngbắchuyệnHoà,tỉnhAnHuy).HạngVũtựsát.CuộctranhhùngHánSởđếnđâychấmdứt. “Tướngquânkhảđoạttâm”

Cóthểlàmdaođộngquyếttâmcủatướnglĩnhđịch.

TháiBạtKhuêđánhđòntâmlý,thắngquânYên CuốithờiĐôngTấn,họMộDungthuộctộcTiênTiởphươngbắcsaukhilậpchínhquyền,

thườnggâychiếnvớichínhquyềnBắcNguỵdohọTháiBạt,cũngthuộctộcTiênTikiếnlập. NămTháiNguyênthứ20(năm395), tháng5,chúaYên làMộDungThùycửThái tửMộ

DungBảo,TriệuvươngMộDungLânđem8vạnquânđánhBắcNguỵ. MưusĩTrươngCổncủaBắcNguỵkiếnnghịvớichúaNguỵlàTháiBạtKhuêrằng:“Yêndốc

quânđánhta,cóýkhinhtavậytanêncốýgiảyếutránhxađểđốiphươngthêmkiêungạo,chờchúngmệtsẽđánhthìchắcthắng”. TháiBạtKhuênghe,dẫnbộlạcvượtHoàngHàsangphíatâyhơnngàndặmđểtránhquân

Yên. QuânYêntiếnđếnNgũNguyên,bắthơnbavạnhộdânNguỵhàngphục,thuhơntrămvạn

hộclương,đemchứacảởHắcThành(trênđấtMôngcổ),tiếptụctiếnHoàngHà,đóngthuyềnchuẩnbịvượtsông. Giữatháng8,chúaNguỵTháiBạtKhuêtậpkếtbinhlực,tháng9tiếnquânsangbờbênkia

HoàngHà,nghênhchiếnquânYên. TháitửMộDungBảobàytrậnbênbờbắc,chuẩnbịvượtsông.Bấtngờtrờimưalớn,gió

đánh giạtmấy chục chiến thuyền của quân Yên sang bờ nam. QuânNguỵ thừa cơ bắt cácthuyềnđóvớihơn300quânYên,songlậptứcthảchovềbờbênkia,làmbộyếuđuốisợsệt. LúcnàychúaYênlàMộDungThùylâmtrọngbệnh.TháitửMộDungBảodẫnquânởxa,

trong lòng luôn lo lắngnghĩ tớibệnhtìnhcủacha, liềnpháisứgiảvềkinhđô làTrungSơn(ĐịnhChâutỉnhHàBắc)thămhỏi.Nhưngsứgiảtrênđườngvềkinh,bịphụcbinhYênbắtgiamgiữtrongdoanhtrạiNguỵ. Mấythángliềnkhôngđượctincha,MộDungBảocàngsốtruột.TháiBạtKhuêbènsaisứgiả

bịbắtsốngtừbênnàysônggọitosangnói:“Chacủangươiđãchết,saongươikhôngtrởvề!” MộDungBảocàngthêmlongạibồnchồn.Tướngsĩcũngdaođộng,nhụtcảnhuệkhí.

Hơn10ngàysau,bộtướngcủaMộDungLânlàMộDưTungchorằngchúaMộDungThùy

đãchếtthực,âmmưulàmloạnđểlậpMộDungLânlênngôi.Âmmưubạilộ,MộDưTungvàphecánhbịTháitửMộDungBảogiếtchết.TừđóMộDungBảosinhranghiMộDungLân,nộibộbấthòa.

Tớitháng10,MộDungBảothấyrằnglầnlữachỉthêmrắcrối,ralệnhđốtthuyềntrại,rútquân.MộDungBảochorằngmặtsôngchưađóngbăng,quânNguỵchẳngcócáchgìbayquasôngtruykíchđược,nênkhônghềđềphòngphíasau. Nàongờtrờiđộtngộtchuyểnlạnh,mặtsôngđóngbăng.TháiBạtKhuêdẫnhơn2vạnkỵ

binhnhẹvượtmặtsôngphẳngnhưgươngđuổigấpquânYên. QuânYênđếnThamHợp(huyệnPhongTrấn,NộiMông)bỗngcógiólớnthổimạnh,trờiđất

âmu,mâyđenbaotrùmdoanhtrại.Trongquâncó1ngườitừnglàđạosĩ,tênChiHuyềnMãnh,chorằngđấylàđiềmgở,đềnghịMộDungBảohãychúýđềphòng.MộDungBảocảgiậnquát:“QuânđịchthấyuydanhcủatavàsựdũngmãnhcủaquânYênhádámđuổitheo.Gãđạosĩnóinăngnhảmnhí,tộiđángchémđầu!”.Tuykhôngtinđiềmgở,MộDungBảovẫnpháimấykỵbinhquaytrởlạitrinhsát. Trinhsátđiđượcmươidặm,khíhậubấtthường,xuốngngựangồinghỉ.LúcnàyquânNgụy

đãlẳnglặngtiếnđếnphíatâyThamHợpmàquânYênkhônghềhaybiết. MộDungBảođãđịnhkhitrờisángtrởlạisẽnhổtrại,nhưngvìgiótâybắcquámạnh,đành

hạlệnhchoquânsĩtiếptụcnghỉngơi. Hômsau,quânYênvừalênđường,nghetrênnúichiêngtrốngvangtrời,tướngsĩngẩnglên

thì thấyquânNgụy từ trênàoào trànxuốngnhưnướcvỡbờ.QuânYênbủnrủnchân tay,mạnhainấychạy, tất cảchạyramặtsôngphíađông.Mặtsông tuyđóngbăng,nhưngcả1lượngngườingựađôngnhưthếtrànxuống,tứcthờibăngvỡhếtchỗnàychỗkia.QuânYênchạyđằngtrướclầnlượtchìmnghỉmxuốngsông,nhữngkẻchạysaudồnđốnglại.QuânNgụyxôngvàochémgiết,bắtsống.TháitửMộDungBảomộtmìnhphóngngựachạythoát. TháiBạtKhuêđãdùngsáchlượcgiảyếu,đểtránhnhuệkhíbanđầucủađịch,sauđólàmrối

loạnlòngquânđốiphướng,rồimớitiếncôngtiêudiệt,giànhthắnglợihoàntoàn. “Thiêndụngbinhgiả,tịkỳnhuệkhí,kíchkỳđoạqui,thửtrịkhígiảdã”

Ngườigiỏidùngbinhphảitránhnhuệkhícủaquânđịchmớitớí,đợikhinhuệkhíđótiêutan

mớiđánh,đólàcáchnắmchắcsĩkhíquânđội.

TàoQuệtránhnhuệkhí,thắngtrậnTrườngThược MùaxuânnămTềHoàncôngthứhai(năm684trướcCôngNguyên),TềHoànCôngnghetin

nước Lỗ đang chỉnh đốn quân đội chuẩn bị đánh Tề, liền quyết định chủ động đánhtrước.TướngquốcQuảnTrọng can: “Trướcmắt sức ta chưađủmạnh,đốinội cầnphảiđểichínhtrị,chỉnhđốnquânsự,đôingoạicầnphảiliênminhvớicácchưhầu.Chờkhimạnhlênthìđánhmớicólợi”. TềHoàncôngnônnóngmuốnđánhngaynênkhôngngheQuảnTrọng,cửBãoThúcNhalàm

đạitướngđemđạiquântiếnthẳngđếnTrườngThược(đôngbắcLaiVu,SơnĐông)đánhLỗ. LỗTrangcôngcònnhớbàihọcnămtrướcbịđánhbạitrênđấtTềnênrasứcluyệnbinh,chế

tạobinhkhí,tíchtrữlươngthảo.NaythấyquânTềtiếnđánh,tựcảmthấybinhlựccủamìnhcònchưađủ,liềnquyếtđịnhdốctoànbộlựclượngquyếtchiếnmộtphen. NướcLỗcómộtthườngdântênlàTàoQuệ,nghetinquânTềđánhnướcmình,tựthấymình

cótráchnhiệm,quyếttâmđếngặpLỗTrangcôngđểtrìnhbàycáchnghĩcủamình. Bàcontronglàngcanông:“Đâylàchuyệnđạisựcủaquốcgia,hãyđểcácvịđạiquancơm

noáoấmmưuhoạch,ônghàtấtphảimuadâybuộcmình?”.TàoQuệnói:“Mấyvịấythườngchỉnghiđếnlợicủariênghọ,khôngbiếtlotínhsâuxađâu”. LỗTrangcôngđangcầnngườigiúpmìnhraquyếtđịnh,lậptứcchomờiTàoQuệ.

TàoQuệthấyLỗTrangcông,liềnhỏi:“Nghenóiđạivươngđãcóquyếtsáchtácchiến,thảo

dânchưarõđạivươngdựavàođâuđểgiànhthắnglợi?”.LỗTrangcôngnói:“Lươngthực,quầnáotrẫmkhônghưởngmộtmìnhmàcóchiachothầndân.Nayquốcgiagặpnạn,thầndânsẽđồnglònggiúptrẫm”. TàoQuệlắcđần:“Nhữngthứđạivươngbanphátchỉlàchútânhuệnhỏ.Huốnghồnhữngân

huệấycũngchỉdànhchomộtsốítngười.ĐãchắcgìtrămhọchịuquyếtchiếnvớiquânTề?!” LỗTrangcônglạinói:“Trẫmtếlễthầnminhthiênđịahếtsứcthànhtâm,nhấtđịnhsẽđược

trờiđấtphùhộ”.TàoQuệlạilắcđầulialịa. LỗTrangcôngtrầmngâmmộtlát,lạinói:“Mỗinămởnướctacótrămngànvụkiệntụng,

trẫmđều thận trọng xemxétđểphánquyết cho côngbằng.Trămhọ sẽ tin cậy vàủnghộtrẫm”.ĐếnđâyTàoQuệmớigậtđầu:“Đúngvậy!Đạivươngđãtậntâmvìdân,sẽdùngđượclòngdân,vậycóthểquyếtchiếnđượcrồi!” LỗTrangcônghỏi:“NgươicócáchgìđánhthắngquânTềchăng?”,TàoQuệđáp:“Đánhtrận

phảitùycơứngbiến,khôngcócáchđịnhsẵn.Xinđạivươngchothảodântheođạivươngrachiếntrường”. ThếlàLỗTrangcôngchoTàoQuệngồicùngxevớimìnhratiềntuyếnTrườngThược.

TàoQuệthấyquânLỗchiếmcứtrậnđịaởnơivừacóthểphòngthủ,vừacóthểtiếncông,

cáchbốtríthíchhợp,tronglòngtấtvui. TàoQuệđangquansáttrậnđịacùngvớiLỗTrangcôngthìquânTềnổitrốngthúcquântiến

côngdồndập.LỗTrangcôngsợtrậnđịaquânLỗbịđánhphá,địnhhạlệnhphảnkích.TàoQuệvộican:“Kẻđịchnămngoáiđãthắnglớnmộttrận,naysĩkhíđanghăng.Nếuquântanghênhchiến,chínhlàđúngýđồcủachúng.Vậytahãycốthủ,khônghòhét,khôngxôngra,nhưngquyếtkhôngđểchochúngtiếnlênmộtbước.Kẻnàotráilệnh,xinhãychémđầu!” QuânTềhòhét,chiêngtrốngvangtrời,xôngtớinhưngkhônggặpđối thủ,phía trậnđịa

quânLỗổnđịnhchắcchắn,khôngchútsơhở,đànhthuquânvề. Vàigiờsau,quânTềlạihòhét,nổitrốngtiếnquân.BãoThúcNhagiụcquânxungphong,

nhưngquânLỗkhôngainghênhchiến.Mộtlầnnữa,quânTềlạiphảiluivề. BãoThúcNhađộngviênquânsĩ:“QuânLỗkhôngdámnghênhchiếnlàvìrunsợ,hoặcđang

chờviệnbinh.Quântaphảixungphonglầnnữa,buộcchúngxuấtchiến,mớitiêudiệtđượcchúng”.TướngsĩquânTềtuykhôngtinlắm,nhưngđànhmiễncưỡngnổitrốngtiếnvềphíatrậnđịaquânLỗ. Rõrànglầnthứbanàytiếngtrống,tiếnghòreoquânTềcókhívôlực,độingũxôngtớiđã

chệchchoạc lấy lệ.TàoQuệnóivớiLỗTrangcông:“Bâygiờlà lúccóthểphảnkích!”Lệnhphảncôngtruyềnra,quânLỗđánhrấthăng,quânTềthuato.LỗTrangcôngđịnhhạlệnhtruykích.TàoQuệnói:“Hãykhoan,đểthảodânxuốngxexemđã!”. TàoQuệxemxétvếtxecủađịch,rồilạixemxéttinhkỳcủachúng,rồinói:“Bâygiờcóthể

truykích!”.LỗTrangcôngnghelời,hạlệnhtruykíchhơn30dặm,đánhquânTềtơibời,thurấtnhiềubinhkhívàxengựa. Thắnglợitrởvề,LỗTrangcônghỏiTàoQuệvềnguyênnhânthắnglợi,TàoQuệđáp:“Đánh

trậndựavàonhuệkhí.Khiquânđịchxungphongđếnlầnthứba,nhuệkhícủachúngđãhết.Lúcấyquântamớixôngtớiđánhbạiđượcchúng.Khiđuổiđịchphảiđềphòngphụcbinh.Khithảodânthấytinhkỳcủachúngngổnngang,vếtbánhxehỗnloạnthìbiếtlàchúngthuathậtphảibỏchạy,khôngcóphụcbinh,nênmớicóthểtruykíchđếncùng!”. “Dĩtrịđãiloạn,dĩtịnhđãihoa,thửtrịtâmgiảdã”

Lấysựnghiêmchỉnhcủaquânmìnhđốiphóvớisựhỗnloạncủaquânđịch,lấysựbìnhtĩnh

đốiphóvớisựhoangmang,đólàcáchnắmvữngtâmlýquânđội.

TạNgảilâmnguykhôngloạn,thắngMaThu NămĐôngTấnVĩnhHoàthứba(năm374),vuaTriệuởphươngbắclàThạchHổsaiThứsử

LươngChâulàMaThuđem8vạnquânsangđánhnướcLươngởphíatây. TintruyềnđếnCôTạng,kinhđônướcLương(thànhVõUy,CamTúc).NướcLươngnhỏbé,

lựclượngkémxaTriệu.VuaLươnglàTrươngTrọngHoavộihọpquầnthầnbànkếđốiphó. PhúcLộcbáTạNgảinói: “Thầnxinđượcđemquânchốngđịch!”.TrươngTrọngHoacả

mừng,vìbiếtTạNgải tuy ít tuổi,nhưngmưu trí, cửTạNgải làmđại tướngđembinhxuấtchiến. TrươngTrọngHoahỏiTạNgảicầnbaonhiêubinhmã,TạNgảichỉxin3vạnquânbộkỵ

nghênhchiến.TạNgảicửphótướngTrươngXươngđemquânvòngrasaulưngđịch,tựmìnhthìngồitrênmộtcỗchiếnxarấtnhẹ,tiệndichuyển,trênđặttrốngtrận,ngườithìmặcbộáoquanvănrộngthùngthình,dẫnquânthongthảtiếnvềdoanhtrạiquânTriệu. MaThuthấyTạNgảirađánhtrậnnhưvậy,cảgiậnnói:“1gãthưsinhlạidámkhinhtavậy

sao!ĐểlàmmấtnhuệkhícủaTạNgải,MaThupháiđộikỵbinh“LongTương”thiệnchiếnxôngthẳngvềphíaquâncủaTạNgải. “LongTương”chémgiếthunghãnmộttrận,làmchotiềnquâncủaTạNgảiphảitảnra,kỵ

binhđịchxôngtớitrungquân. MaThurấtđắcý,lệnhcho“LongTương"chiếmlấycỗchiếnxacủaTạNgảicònmìnhđứng

trêngòcao,chonổitrốngtrợchiến.Độikỵbinh“LongTương”dũngmãnh,trànđầykhíthế,hòreoxôngtớiphíaTạNgải.TùytùngcủaTạNgảirấtlo,đềnghịchủtướngxuốngxe,đổingựa.TạNgảimímcười,xuốngxe,nhưngkhôngđổingựa,bảotùytùnglấymộtghếtựa,đặtdướigốccâylớntrêntriềnđồi,đoạnungdungngồixuống,lệnhkhôngđượcđánhtrốngphấtcờgìcả,cứchờlệnhchàngmàhànhđộng. Đội“LongTương”xôngtớicáchTạNgảingoàitầmtênbắn,thấyTạNgảiungdungbình

thảnnhưvậy,chorằngcóphụcbinh,khôngdámtiếntiếp.MaThucũnglấylàmkỳ,nhưngchưanắmđượcýđồcủaTạNgải,cũngkhôngdámquyếtđịnh. TạNgảithấyquânđịchánbinhbấtđộng, liềnbảotùylùnglấyrượuthịtratrướcmặtăn

uốngcườinóivuivẻ,càngkhiếnMaThukhóhiểu. LúcnàyphótướngTrươngXươngđãtớiphíasaulưngquânTriệu,liềnphátđộngcôngkích,

cốýhòreo,chiêngtrốngthậtnáođộng.MaThuđanghoangmang,giờđâylạicàngcảkinh,vộihạlệnhluiquân.Mấyvạnbinhmãnghelệnhấy,khônghiểulýdo,lậptứcrốiloạn,TạNgảithừa

cơnổitrốngtiếncông,thếnhưbạtnúilấpbiển. MaThumuốnkhốngchếcụcdiện,nhưngđãmuộn.Binhbạinhưnúi lở,8vạnquânmấy

chốcđãbịđánhtantác,MaThu1mìnhphóngngựachạytrốn. “Dĩcậnđãiviễn,dĩdậtđãilao,dĩbãođãicơ,thửtrịlựcgiảdã”

Lấygầnchờxa,lấynhànchờmệt,lấynochờđói,đóchínhlàcáchnắmchắcsứcchiếnđấu

củaquânđội.

LýThếDândưỡngnhuệkhí,tăngquânlựcđánhquânTiết CuốithờinhàTùy,quầnhùngnổilênxưngvươngchiếmđất.HiệuuýKimThành(LanChân,

CamTúc)nhàĐường làTiếtCử thừacơkhởibinhnăm617, chiếmcứđịakhurộng lớn từThiênThủyđếnLanChâu,tựxưnglàTầnđế. Nămsau(năm618),thángNăm,LýUyênxưngđếtạiTràngAn,kiếnlậptriềuĐường,đổỉ

tênlàVõĐức.TiếtCửđem30vạnquânmưuchiếmTràngAn,tháng6tiếncôngKinhChâu,tháng7tiếngầnCaoGiá. CòncáchTràngAnmộttrămdặm,kinhthànhđãchấnđộng.LýUyêncửTầnvươngLýThế

Dânlàmchủsoáiđemquânnghênhchiến.LýThếDândẫnquânsangphíatây,đếngầnthànhCaoGỉáhạtrại.HọLýchorằngTiếtCửđemquântừxađếnlươngkhôngđủ,muốnđánhnhanh,chờkhiquânđịchhếtlương,mỏimệt,mớiphảnkích. QuânTiết Cửnhiềuphen khiêu chiến, cho quân sĩ đến trước trại quânĐường chửi bới.

TướngsĩquânĐườngnhiềungườichịukhôngnổi,xinrađánh,đềubịLýThếDânkiênquyếtnghiêmcấm. Đếntháng7,trờinóngbức,trongtrạicóbệnhdịchsốt.ChínhLýThếDâncũngbịlây,người

khinóngkhilạnh,phảiủytháccôngviệclạicho2tướngLưuVănTịnhvàĐoạnKhaiSơn. LýThếDândặn:“Quânđịchvàosâuđấtta,lươngítquânmệt,chúngcókhiêuchiến,tacứcố

thủ,đừngxuấttrận”.Haitướngvângdạluira. Vềđếntrướngcủamình,ĐoạnKhaiSơnnóivớiLưuVănTịnh:“Chủsoáikhôngmuốnhaita

xuấtchiếnvìsợtakhônglàmnổiđạisựđóthôi”.LưuVănTịnhimlặngkhôngnói.ĐoạnKhaiSơnthấyLưuđãdaođộng,nóitiếp:“TiếtCửnghetinchủsoáitabịbệnh,tấtsẽkhinhđịch.Nếutanhânđóxuấtchiến,ắtsẽthắnglợi”. LưuVănTịnhvốnđượcLýThếDântrọngdụng,nhưngchưatừng lậpcông lớn,quảthực

muốnnhânlúcchủsoáibịbệnh,màchỉhuyđánhmộttrậnlớnđểlậpcôngđềnđáp.ThếlàôngcãilệnhchoquânđộibàytrậnởphíatâynamthànhCaoGiá. TiếtCửthấyquânĐườngbàytrậnxuấtchiến,màviệccảnhgiớikhôngnghiêm,chorằng

thờicơtới,liềnphaotinquânmìnhthiếulương,tướngsĩmắcbệnh,phảilậptứcrútquân.Buổichiềuquảnhiênchonhổtrại,nhưngngầmchọntinhbinhquaytrởlạivòngraphíasauquânĐường.

QuânhaibêngiaochiếntạiThiểmThủy(TrườngVõ,tỉnhThiểmTây).LưuVănTịnh,ĐoạnKhaiSơncốlậpcông,dốctoànlựcrađánh.TiếtCửthúcquânnghênhchiến,tiếnghòhétchémgiếtvangtrời.TrờitốisẫmthìphụcbinhcủaTiếtCửbấtngờtừphíasauxôngtới,quânĐườngrốiloạn,chếtmấyviêntướng,binhsĩbịchết,bịbắtquánửa.LưuVănTịnh,ĐoạnKhaiSơnđànhbỏchạy.TiếtCửtruykích,thừathắngchiếmluônthànhCaoGiá. LýThếDângắnggượngthuthậptànbinh,luivềTràngAn.LưuVănTịnh,ĐoạnKhaiSơnđều

bịgiángchức.LýThếDânnóivớihọ:“Lấygầnchờxa,lấynhànchờmệt,lấynochờđói,ấylàcáchchủyếuđểnắmchắcsứcchiếnđấucủaquânđội,monghaivịnhớkỹbàihọcnày”. Tronglúcđó,mưusĩHáchÁicủaTiếtCửlạihiênkế'“NayquânĐườngvừađạibại,tướngsĩ

bịgiết,bịbắt,kinhđôdàođộngtanênthừathắngtiếnthẳngđếnTràngAn”.TiếtCửliềntậptrungbinhỉựcchuânbịtiếnđánhTràngAn,Nhưngngaytrướchômxuấtphát,TiếtCửlănraốmchết,kếhoạchtiếncôngTràngAnphảihủybỏ. ContraiTiếtCửlàTiếtNhânQuảlênthay,để1phầnlựclượnglạigiữCaoGiá,cònmìnhvề

đóngquântại thànhTriếtGiá.QuânTiết thườngxuyênquấyđảo, thànhTràngAnmấybậnkinhđộng. Tháng9nămđó,TiếtNhânQuảđemquânbaovâyKinhChâu.Íthômsau,lươngthựctrong

thànhcạnkiệt,PhiêukỵtướngquângiữthànhlàLưuCảmphảigiếtcontuấnmãcủamìnhlấythịtchiachobinhsĩăn,cònmìnhchỉhầmxươngmúttủychođỡđói. TrườngBìnhvươngLýThúcLươngcủanhàĐườngđemquântớicứuKinhChâu.Tránhbị

đánhtừhaiphía,TiếtNhânQuảphaotinhếtlươngphảirútlui,lệnhchoquângiữthànhCaoGiáphảigiảbộđầuhàng.LýThúcLươngkhôngbiếtđólàngụykế,liềnsaiLưuCảmđinhậnthành. LưuCảmdẫnquânđến,thấycổngthànhđóngchặt,khôngcóbiểuhiệnđầuhàng,lạinghe

trênthànhcóngườinóivọngxuống:“QuânTiếtđãbỏchạytừsớm,cácvịcóthểleolênthànhmàvào”. LưuCảmcảgiận,saiquânđốtcổng.Trênthànhliềndộinướcxuốngliền.LưuCảmbiếtLý

ThúcLươngmắcphảigiankếcủađịch,vộiralệnhchobộbinhrúttrước,cònmìnhdẫntinhbinhhộvệphíasau.Lậptứctrênthànhnổilênbađốnglửa.TiếtNhânQuảthấytínhiệu,liềnkéoquântớiđánhnhaudữdộivớiquânĐườngtạiTếXuyên. QuânĐườngyếuhơnhẳn,thuato,Lưucảmbịbắtsống.TiếtNhânQuảlạitiếnđánhKinh

Châu,dẫnLưuCảmđếndướithành,bắtôngphảinói“Việnbinhđãbịđánhtan,chibằngnênsớmrahàng”.NhưngLưuCảmhétlớn:“Quângiặcđãcạnlương,sắpthuađếnnơi.Tầnvươngđãcửmấychụcvạnđạiquângấptớicứuviện.Trongthànhđừnglo…”. LưuCảmchưanóihếtlờiđãbịTiếtNhânQuảsaicắtlưỡivàtróivàochiếcgòbênthành,

chokỵbinhphingựadùngônglàmđíchmàbắntên.LưuCảmhisinhanhdũng.

LýThúcLươngvàtướngsĩtrênthànhchứngkiếncảnhđóđềuthánphụcLưuCảm,cămhậnquânđịch,hếtlònggiữthành,TiếtNhânQuảđánhnhiềungàykhônghạđượcthành. Khônglâu,LýThếDânđemquânđếncứuviện.TiếtNhânQuảpháiTôngLaHầuđẫnđội

tiênphongngănchặn.TôngLaHầumấylầnkhiêuchiến,LýThếDânvẫnkhôngxuấtchiến. Chưtướngkhônghiểu,hỏi: “LầntrướcTiếtCửđánhCaoGiá,vìhắntừxađến,khôngđủ

lương thực,muốnđánhnhanh.NayquânđịchđãchiếmCaoGiá,vì saoquân takhôngđánhnhanh?” LýThếDângiảithích:“Quântamớithuatrận,sĩkhísasút.Quângiặcđắcthắng,sinhkiêu

ngạo.Tacố thủ,chờquânđịch từkiêungạosinhchủquan,chánnản,khôngđềphòng,cònquântathìnuôidưỡngnhuệkhí,khíđóđánhmộttrậnlàtoànthắng.Chưtướnggậtđầukhenphải.LýThếDânhạlệnh:“Trongquânaidámgiụcđánh,sẽbịchémđầu!”.ThếlàquânĐườngquyếttâmphòngthủ,bấtchấpkẻđịchkhiêuchiến. Hơn60ngàytrôiqua,quânđịchcạnlương,sĩkhísasút.Thấyquânlínhtrễnải,tướngđịch

ra tayđánhđậphọ,khiến lòngquâncàngdaođộng,chánchường.Thế làngàyngàyđềucóquânsĩsanghàngquânĐườngđểđượcsống,thậmchícókhicả1đơnvịrahàng.LýThếDânđốiđãivớihọtửtế,choănuốngđầyđủ,dođómàôngnắmrõtìnhhìnhđịch,ôngchorằngthờicơđãtới,hạlệnhquyếtchiến. LýThếDâncửTổngquảnhànhquânLươngThựcdẫn5000binhmãđếnThiểmThủyhạtrại

đợilệnh.TôngLaHầuthấybinhmãLươngThựcliềndốctoànlựctiếncông.LươngThựctheođúng lệnhLýThếDân,kiên trìphòng thủ,mấy lầnđánh luiđội liênphongquânTiết, songkhôngchủđộngxuấtkích. TôngLaHầucholínhchặnđứngnguồnnước.TrạiquâncủaLươngThựcbịthiếunướccho

ngườivàngựa,songvẫnkiêntrìchịuđựng.Lúcđó,LýThếDânchorằngquânđịchđãhoàntoànmỏimệt,nóivớichưtướng:“Cóthểxuấtchiếnrồi'”.QuânĐườngsauhơnhaithángnghỉngơi,tinhthầnvàsứclựcđềudồidào,hồhởixuấtkích. Hômsau,LýThếDânpháiđạitướngBàngNgọcbàytrậnởphíanamThiểmThủy.Nơinày

không cóđịahìnhhiểmyếuđểphòng thủ.TôngLaHầu liềnbỏquânLươngThực, chuyểnhướngtấncôngquânBàngNgọc.BàngNgọccốchốngđỡ,nhưngvìlựclượngchênhlệch,phảirútdần.TôngLaHầuđuổitheoráoriết. Đúnglúcây,LýThếDândẫnquânchủlựcđãvòngraphíabắcThiểmThủy,bấtngờđánh

vàosaulưngquânTiết.TôngLaHầucảkinh,vộikéoquântrởlạiliềuchếtchốngcự.LýThếDânđíchthândẫnmấychụckỵbinhxôngtrướcvàotrậnđịchchémgiếtmãnhliệt,uythếkhóđịch.QuânĐườngtràntới,tiếnghòreovangđộng1góctrời. BàngNgọccũngtừphíanamphảncông.QuânTiếtbịđánhtừhaiphía,thuato,thươngvong

mấyngànbinhmã.TôngLaHầudẫntànbinhbỏchạy,LýThếDânchỉđemhaingànkỵbinhchuẩnbịtruykích.TổngquảnTầnChâulàĐấuQuỹgiữcươngngựalạican:"TiếtNhânQuảcòn

chiếmgiữthànhtrìkiêncố,TôngLaHầuvừathuachạy,nhưngtachưathểkhinhđịch.Xinhãytạmdừng,chờrõtìnhhìnhhãyđánhtiếp,đềphòngbấttrắc”. LýThếDânnói:“Tađãsớmnghĩtớiđiềuđó,naynênthừathắngđuổitheo,khôngthểđểlỡ

thời cơ”.ĐấuQuỹ vẫn chưa buông cươngngựa, nói tiếp: “Muốnđuổi theo, xin cửmột đạitướngcũngđược,đạivươngmìnhngọcngànvàng,xinhãybảotrọng!”.LýThếDânđáp:“Nếukhôngnguyhiểm,tacóthểdừng;nếunguyhiểm,cửngườikhácđi,takhôngnỡ!”.Đoạnraroiquấtngựaphóngđi. TiếtNhânQuảthấyTôngLaHầubạitrận,LýThếDântruyđuổi,liềnbàytrậnởngoàithành

ChiếtGiáchờđợi.LýThếDânchoquânchiếmKinhThủyđểcắtđứtđườngtiếptếlươngthựcvàđườngrútcủađịchquân.QuânTiếthoảngsợ,tướngHỗnCánđemquânrahàng.TiếtNhânQuảcảkinh,bỏtrậnvàothànhcốthủ. LýThếDânkéoquânđếnchânthành,hậuquâncũnglầnlượtkéotới,vâychặtthànhChiết

Giá.QuânTiếttrongthànhvừalosợ,vừaoántráchchủtướng,mấthếttinhthần.Nửađêm,tướngsĩmởcửathànhrahàngquânĐường. TiếtNhânQuảtuyệtvọng,bịbuộcphảiđầuhàng,quânĐườngtiếpnhậnhơnmộtvạnhàng

binh.TừđóđịakhuLũngHữurộnglớntrởthànhđấtcủatriềuĐường. Tạilễmừngcông,chưtướngchúcmừngLýThếDân,hỏi:“Saukhithắngtrậnđầu,đạivương

khôngđemtheobộbinh,chỉdẫnhaingànkhinhkỵđuổiđịchđếntậnChiếtGiá.Khiđóchúngthầnđềuchorằngkhôngthểhạđượcthành.Nhưngcuốicùngđạivươnglạinhanhchóngphátanquânđịch,khôngrõlànhờdiệukếgì?”. LýThếDânđáp:“TướngsĩcủaTôngLaHầuđềulàngườiLũngNgoại,kiêudũnghunghãn.

Tanuôidưỡngnhuệkhí,chờđịchmệtmỏimớiđánhbạihắn,nhưngthắnglợichưalớn.NếuđểhắnvàothànhChiếtGiá,họpquânvớiTiếtNhânQủathìtakhóchiếmđượcthành.TaphảiđuổigấpbuộchắnchạyvềLũngNgoại.KhiđóTiếtNhânQuảcònlạimộtmình,lòngquândaođộng,chánchường.Tamớicóthểbuộcchúngđầuhàng". “Caolănghốthướng,bốikhưuhốtnghịch”

Địchchiếmnúicaothìtakhôngđánhlên,địchdựavàogòđốngthìtakhôngnênđánhchính

diện.

ĐoànThiềuđánhtừtrênnúixuống,pháquânChu ThờikỳNamBắcTriều,nămĐôngNgụyVõĐịnhthứ8(năm550),CaoDươnglậtđổĐông

Ngụy,xưngđế,quốchiệuTề,sửgọilàBắcTề.Năm557,VũVănGiáclậtđổTâyNgụy,xưngđế,quốchiệuChu,sửgọilàBắcChu.BắcChuvàBắcTềnămnàocũngđánhnhau. BắcChutruyềnđếnđờiVũVănUng,nhiềuphenliênhợpvớiĐộtQuyếtđánhTề.NămBắc

ChuBảoĐịnhthứ3(Năm563),VũVănUnglạitriệuquầnthầnthươngnghị,quầnthầnđềnghịpháimườivạnhùngbinhlầnnữađánhTề.TrụquốclàDươngTrungnóibinhkhôngcầnnhiều,chỉcần5vạnkỵbinhtinhnhuệlàđủ. VũVănUngliềncửDươngTrunglàmsoái, lĩnhmộtvạnbộkỵxuấtpháttừphíabắc;đại

tướngĐạtHềVũdẫn3vạnquântừphíanam,hẹnsẽhợpquântạiTấnDương(tâynamTháiNguyên.SơnTây)trênđấtTề. DươngTrungliêntiếphạhơn20thànhcủaBắcTề,côngpháảiKinhLĩnh(tâybắchuyện

Đại,SơnTây),uythếlừnglẫy.BaKhaHãn(thủlĩnh)củaĐộtQuyếtlàMộcCan,ĐịaĐầu,BộLycũngđemmườivạnkỵbinhđếnhộiquâncùngtiến. ChúaBắcTềlàCaoTrạmtuyhammêtửusắc,nhưngbiêngiớibịxâmphạm,cũngkhông

ngồiyên,liềncấtquântừkinhđôNghiệpThành(tâynamLâmChương,tỉnhHàBắc)tiếnvềTấnDương. Bâygiờđang giữa thángChạp, tuyếtphủ trắngmặtđất.QuânTề gội tuyết gấpđếnTấn

Dương,lệnhchoTưkhôngHộcLuậtQuangcùngbavạnbộkỵbinhđóngtrạitạiBìnhDương(tâynamLamPhần,SơnTây),trấnthủphíanam,đểchốngquânChucủaĐạtHềVũ. DươngTrungcùngbathủlĩnhĐộtQuyếtkéoquântớidướithànhTấnDương.ChúaTềCao

Trạmlênthànhquansát,thấyquânđịchđôngnhưkiến,thếnhưnướclũ,bấtgiáctáimặtnói:“Địchmạnhnhườngkia,làmsaochốngđỡđây?!”.Đoạnvộitrởvàotrướng,đemmấyngườithântínbỏtrốn.TriệuQuậnvươngCaoDuệvàHàGiánvươngLýUyểncanngănmớiởlại. LýUyểnđềnghịcửCaoDuệchỉhuyphòngthủ,ắthiệulệnhsẽnghiêmminh.ChúaTềliềncử

CaoDuệlàmTiếtchế,ThứsửTịnhchâuĐoànThiềuphụtráchquânvụ.ĐoànThiềulàhoàngthânBắcTề,rấtcótàicầmquân. Đôibêncầmcựhơn10ngày.ĐầuthángGiêngnămsau,chúaTềlênthànhlầu,thấyquân

dungvôcùngtềchỉnh.ThủlĩnhĐộtQuyếtlàMộcCanthấyvậy,cóvẻlosợ,tráchngườinhàChu:“CácvịbảoquânTềrốỉren,suyyếu,dễdiệt,nêntamớitớiđây.Nayraxemhoàntoànkhôngphảinhưvậy.Đủthấycácvịnóingoa!”.

QuânChuchưachịu,đembộbinhtớicửathànhphíatâykhiêuchiến.TướngTềcóngườimuốnrađánh,ĐoànThiềukhôngchấpnhậnnói:“Chúngtaphảicốthủlấynhànchờmệt,đợithờicơmớihànhđộng”,rồitruyềnlệnh:“Khinàotachophấtcờgióngtrốngmớiđượcxuấtkích!Kẻnàotráilệnhsẽbịchémđầu!” QuânChukhiêuchiếnmãi,quânTềkhôngchịura,khíthếdầngiảmsút.Đúnglúcđó,quân

Tềnổitrốngdồndập,mãnhliệtxôngra,quânChubịbấtngờ,hoangmangrối loạn.DươngTrungkhôngcựnổi,chỉmongquânĐộtQuyếtđếntrợchiến.SongMộcCanlạidẫnquânlêndãynúiphíatâylogiữmình,bỏmặcquânChu.QuânChutantácchạyvềQuanTrung.BathủlĩnhĐộtQuyếtcũngrútvềphíabiêngiới. ĐoànThiềutrướcsauvẫnkhôngtruykích.QuânĐộtQuyếtrútquaKinhLãnh,hẻmnúigiá

rétthấuxương,ngựabịrụnglông,ngườithìmỏimệt.VềđếnVạnLýtrườngthànhthìngựachếthếtngườiphảichốnggậylêbước. TướngChulàĐạtHềVũởBìnhDươngvẫnchưahaytinDươngTrungbạitrận.TướngTềlà

HộcLuậtQuangcốýviếtthưgiễucợt,đạiý:“Hồnghạcđãcaochạyxabay,kẻchănglướicònchờdướibãilaulàmgìvôích!”.ĐạtHềVũđọcthư,đoánDươngTrungđãthua,ngayhômđórútquânluivề.GiữađườngbịquânTềđuổikịp,phảivừađánhvừalùimớithoátthân,mấthơnhaingànquân. HộcLuậtQuangtrởlạiTấnDương,chúaTềCaoTrạmvuiquáômlấyHộcLuậtQuangmà

khóc.Ngàyluậncông,CaoDuệđượcthănglàLụcThượngThưSự(tươngđươngtểtướng),HộcLuậtQuanglàmTưĐồ,ĐoànThiềulàmTháiSư. BắcChuđánhTấnDươngchưaxong,tháng6nămsaulạihẹnvớiĐộtQuyếttiếptụctiến

côngBắcTề.ChúaTềCaoTrạmmuốntạmngưngchiếntranh,liềnđemHoàngcôvàmẫuthâncủaTấncôngVũVănHộnhàChutừnglưulạc30nămởđấtTềtrảvềchochúanhàChuđểcầuhoàhiếu.VũVănHộđượcmẹ,muốnkếtgiaovớiTề,nhưngthủlĩnhĐộtQuyếtlàMộcCanđãtậphợpbinhmã,cứpháisứgiảtớigiụccấtbinhnhưướchẹn.ChúanhàChusợbộiướcsẽbịĐộtQuyếttrởmặt,đànhlệnhxuấtchinh. Đầutháng10nămBắcChuBảoĐịnhthứtư(564),chúanhàChulàVũVănUnglệnhVũVăn

Hộđiều20vạnbinhmãcủasáuTrụquốcvà12đạitướngđiđánhTề.VũVănUngtraothượngphươngbảokiếmchoVũVănHộvàđếntậnSaUyểnđộngviêntướngsĩ. VũVănHộđếnChươngQuan,pháiTrụquốcÚyTrìQuýnhdẫn10vạntinhbinhđánhLạc

Dương.VũVănHiến,ĐạtHềVũ,VươngHùng...hạtrạitạiMangSơn(phíatâytỉnhHàNam)thànhthếbaovây. QuânChuđắpgò,đàođịađạo, tìmđủcáchmàsuốt30ngàykhôngpháđược thànhLạc

Dương.VũVănHộhạlệnhcắtđứtđườngHàDương(tâynamhuyệnMạnh,HàNam)đểngănchặnviệnbinhcủaBắcTề. ChúaTềCaoTrạmđiềuLanLăngvươngCaoTrườngCungvàtướngHộcLuậtQuangđicứu

LạcDương.HaicánhquânnàytớigầnLạcDương,thấythếmạnhcủaquânChukhôngdámtiếnnữa.CaoTrạmchotriệuĐoànThiềuhỏi:“LạcDươngnguycâp,trẫmmuốncấtbinhcứuviện;nhưngĐộtQuyếtxâmphạmphíabắccũngphảicứu,ýkhanhthếnào?” ĐoànThiềuthưa:“ĐộtQuyếtxâmphạmlàchuyệnnhỏ,quânChuđánhLạcDươngmớilà

chuyệnlớn.Thầnnguyệncấtbinh1phenđánhbạiquânChu”.CaoTrạmmừngrỡ,cửĐoànThiềuđem1000binhkỵđitiênphong,cònmìnhdẫnđạiquânđitiếpứng. ĐoànThiềuhànhquâncấptốc,vượtHoàngHàxuốngphíanam.Vìdạonàytrờiâmu,quân

Chukhônghềpháthiện,hơnmộtngànkỵbinhcủaĐoànThiềulạicốgiữkinhànhtung,đếnngoạithànhLạcDương,ĐoànThiềuhạtrạivàdẫnchưtướnglênmộtgòcaoởMangSơnquansátthếtrậnquânChu. 3cánhquânChucủaVũVănHiến,ĐạtHềVũ,VươngHùngđềuáplưngvàocácgòđốngphía

dướiMangSơn.ĐoànThiềunhớkỹđiềuấy,khitiếnđếnhẻmnúiTháiHòahợpquânvớiCaoTrườngCungvàHộcLuậtQuang,ôngmớibốtríchốngđịch. ĐoànThiềuchỉhuyquântừtrênnúiđánhxuống,nhưngthựcrachỉhưtrươngthanhthế.

QuânChuchủyếu làbộbinh,ỷđông, tràntớiđánh.Đượcmột lúc,ĐoànThiềuquayđầu

ngựachạy,quânChubámriếtđằngsau.ĐoànThiềudụchúngvàosâutronghẻmnúi,mớihạlệnhxuốngngựa,quaylạiđánh.QuânChuđãphạmvàođiềutốikỵtrongbinhpháplà“khôngtấncônglênnúicao”,rơivàothếbấtlợi.CònĐoànThiềuthìtheođúngbinhphápdụđịchrakhỏigòđống,nơichúngdựalưng,đếnchỗkhácmàđánh.QuânTềtừtrêncaođánhxuống,thếnhưthácđổ.QuânChulớprớtxuốngvực,lớpngãxuốngkhe,tửthươngvôsố. CánhquâncủaÚyTrìQuýnhthấytiềnquânthuato,liềnbỏvâyLạcDươngmàchạy,vứtbỏ

giáptrượng,dụngcụ;suốt30dặmtừMangSơnđếnCốcThủyngổnngangđồvật. ChỉcóVũVănHiến,ĐạtHềVũ,VươngHùngcònởlạiđánhnhau.VươngHùngbịHộcLuật

Quangdùngtênbắnchết.VũVănHiếnđangđônđốcbinhlính,địnhngàymaiđánhtiếpthìĐạtHềVũnóinhỏ:“QuânvâyLạcDươngđãrút,lòngquândaođộng,nếutakhôngnhântrờitốirútngayđêmnayengàymaikhôngcònđườngvề”.VũVănHiếnralệnhchoquânlặnglẽnhổtrại,rútchạyvềphíatây. CaoTrạmđãkéoquântrởlạiLạcDương,lạiđượctinquânĐộtQuyêtđãrút,vôcùngmừng

rỡ,thăngĐoànThiềulàmTháiTể,HộcLuậtQuanglàmTháiuý,CaoTrườngCunglàmThượngThưlệnh,thưởngcôngchonhiềutướngsĩ. “Dươngbắcvậttòng”

Địchgiảvờthuachạythìchớđuổitheo.

QuáchTửNghigiảthuađánhtanphảnquân ĐườngTúcTông,năm757,vuaĐườnglàLýHưởngcửcontrưởnglàQuáchBìnhvươngLý

Thíchlàmnguyênsoái,QuáchTửNghilàmphósoái,đem15vạnquânđánhbạihaiđạophảnquâncủaAnLộcSơnvàSửTửMinh,chiếmlạihaikinhTràngAnvàLạcDương. Loạnquânbỏchạyvềphíabắc,nhómđầutiênvềtớiPhạmDương(vùngphụcậnBắcKinh)

đượcSửTửMinhthuthập.AnKhánhTựgiếtchalàAnLộcSơn,lênngôi,sợSửTửMinhlàmphảnvềvớitriềuĐường,saihaitướngtâmphúclàASửNaThừakhanhvàAnThủTrungdẫnquânđếnnhậpvớiSửTửMinh,dặnkhicócơhộithìtrừkhửSửTửMinh,SửTửMinhnghelờikhuyêncủatùytướng,bắtgiữhaitướngdoAnKhánhTựpháitới,rồiđemtámvạnbinhmã,13 quận về hàng triều đình.ĐườngTúc Tông cảmừng, phong SửTửMinh làmQuyNghĩavươngkiêmTiếtđộsứPhạmDươngvàpháihọSửđemquânđitrừngphạtAnKhánhTự. NămCànNguyênthứnhất(năm758),tháng6,đạitướngLýQuangBậtchorằngSửTửMinh

làkẻxảoquyệt,trướcsaucũngsẽlạilàmphản,tâuvớiĐườngTúcTôngchiaquâncủahọSửra.TúcTôngliềnphongÔThừaÂn,mộtngườithântíncủaSửTửMinhlàmTiếtđộphósứPhạmDương,đểÔThừaÂnchờcơtrừkhửSửTửMinh.Kếhoạchbạilộ,SửTửMinhgiếtÔThừaÂnvàlạichốngtriềuđình. LúcnàyTúcTôngđangdốctoànlựcbìnhđịnhAnKhánhTựphảitạmthờihoàhoãnvớiSử

TửMinh.Tháng9,LýHưởngmớisaiQuáchTửNghicùng7tiếtđộsứtrừngphạtAnKhánhTự,lạipháihaitiếtđộsứ,trongđócóLýQuangBậthiệptrợdẹpphảnloạn. QuáchTửNghiđemquânbảnbộđitrước,từHạnhViên(đôngnamhuyệnCấp,HàNam),

vượtHoàngHà,đánhHoạchGiá(HoạchGiá,HàNam),đánhbạicánhquâncủaAnTháiThanh. AnTháiThanhchạyvềVệChâu(huyệnCấp,HàNam).QuáchTửNghitiếnđánhVệChâu.

LúcnàycáctiếtđộsứkháccũnglầnlượtkéođếnhợpvâyVệChâu.AnKhánhTựnhậnđượccấpbáocầuviện.AnTháiThanhcậymìnhcó7quận,60thành làmcăncứ,quântinhnhuệlươngthảodồidào,liềnđem7vạntinhbinhchialàmbađạocứuVệChâu.ThượngquândoThôiCànchỉhuy,hạquândoĐiềnThừaTưchỉhuy, trungquândođíchthânAnKhánhTựthốnglĩnh. QuáchTửNghinghetinquânAnKhánhTựkéođến,phái3000cungthủmaiphụcbêntrong

lũyđất,còntựmìnhdẫnquânrađánh. Đôibêngiaochiếnkhônglâu,QuáchTửNghigiảthuachạy.AnKhánhTựmuốnbáothùhai

trậnthuatrước,thúcquânđuổitheo.QuáchTửNghidụquânAnKhánhTựtớidướichânlũyđất,độtnhiênphụcbinhvụtdậy,tênhắnnhưmưa.QuânAnđạibại.QuáchTửNghithừathắng

truykích,giếtvôsốquânAn.EmruộtcủaAnKhánhTựlàAnKhánhHòatrúngtênngãngựa,bịgiếtchết.QuântrongthànhVệChâuthấyviệnbinhbịđánhtantácthìkinhhoàngbỏchạy.QuânĐườngchiếmđượcthành.QuáchTửNghiđemquântruykíchđếntậngòSầuTưphíatâyNghiệpThành.Trongchiếndịchnày,quânĐườngdiệtcảthảyhơn3vạnquânđịch,bắtsống1000tên. “Nhuệtốtvậtcông”

Quânđịchtinhnhuệthìchưanêntiếnđánh.

BàoPhòngđánhđịchtinhnhuệ,bịthảmbại BàoPhònglàngườiChâuNang(NangPhán,HồBắc),mồcôichatừsớm,nhànghèo,nhưng

hiếuhọc,chịukhó,cuốinămĐườngThiênBảothiđỗtiếnsĩ,ralàmquanởChiếtĐông,PhúcKiến,GiangTây,cócông,đượcthăngđếnchứcCôngbộthượngthư,nhưngkhôngcósởtrườngcầmquânđánhtrận. Năm778, thángGiêng, tộcHồiHột đemquân xâmphạmbiên giới phía bắc, lúc ấyBào

PhòngđangphụtráchphòngthủdảiđấtTháiNguyên. KhiquânHồiHộttiếnđếngầnTháiNguyên,TiếtđộsứHàĐônglàLýTưLươngnóivớiBào

Phòng:“TinhbinhHồiHộttừxađến,chỉmuốnđánhnhanh.Quântakhóchốngđỡ.Chibằngnênlậphaiphòngtuyến,kiênquyếtcốthủ”.ThấyBàoPhòngimlặng,LýTưLươngnóitiếp:“QuânHồiHộtđangđầynhuệkhí,quântahãycốthủchưagiaochiến,chờđịchsasút,hếtnhuệkhímàđánh.Lúcấyhaiphòngtuyếnưướcsaugiápcôngthìsẽtoànthắng”. BàoPhònglắcđầu:“Quângiặcđitớiđâulàchémgiếtcướpbóctớiđó.TalàtướngcủaĐại

Đườnglophòngthủ,nếuđểđịchtiếnsâuvàothìcótộilớnvớitrămhọ”.ĐoạnhạlệnhchođạitướngTiêuBáDuđemquânrờithànhđigấpchặnđịch. TiêuBáDudẫnquânđi liền50dặm, tới thànhDươngKhúc(trấnDươngKhúc,bắcThái

Nguyên,tỉnhSơnTây),gặpquânHồiHộtxâmnhập.Đôibênđánhnhauto,quânHồiHộtđangđầynhuệkhí,cònquânĐườngvốnítđượchuấnluyện,vừamớitậptrungđãhànhquângấprút,mớiđánhđãthua.TướngTiêuBáDuvàhộtướngliềuchếtchốngcự,nhưngcuốicùngbịthuato,chếthơnmộtvạnngười. “Nhịbinhvậtthực”

Địchđemmồiranhửthìchớnuốt.

DươngHànhMậtthảmồidụđịch,thắngtrậnQuảngLăng ThờiĐườngHiTông,niênhiệuQuangKhải,TiếtđộsứHoàiNamlàCaoBiềntrọngdụng

nhữngquanlạitànácnhưLãDụngChikhiếnngườingườioánhận.NămQuangKhảithứba(năm887),tháng4,mượndanhnghĩatrừngphạtLãDụngChi,TảsươngđôtribinhmãsứcủaHoàiNamlàTấtSưĐạcvàQuânsứcủaHoàiNinhlàTrịnhHánChươngđemquânđánhtrịsởcủaHoàiNamlàthànhQuảngLăng(DươngChâu). TấtSưĐạccònpháibộtướngcủamìnhlàTônƯớcđemthưđếnQuansátsứTuyênChâulà

TầnNgạnđềnghịcùngcấtbinh,hứanếuhạđượcQuảngLăng,sẽđểTầnNgạnlàmthốngsoái.TầnNgạnxemxongthư,caohứngsaiTrầnTruđem3000quânđếnDươngTửhỗtrợTấtSưĐạc. TấtSưĐạcdẫnquânđếndướithànhQuảngLăng.CaoBiềnhoảngsợ,cửHứaKhamđemthư

vàrượuthịtđếngọilàđểúylạoTấtSưĐạc,nhưngHứaKhamchưakịpnóiđãbịTấtSưĐạcralệnhchémđầu. LãDụngChilàkẻxảotrá,gianác,nắmthựcquyềnởdinhTiếtđộsứ.Hắnmượndanhnghĩa

CaoBiền, cửThứ sửHộChâu làDươngHànhMật làmHànhquân tưmãđemquânđi cứuQuảngLăng.MưusĩViênTậpcủaDươngHànhMậtphân tích tìnhhình,nói: “CaoBiềnmêmuội,LãDụngChigiantà,TấtSưĐạcngỗngược,bahạngngườiấytụhợpmộtchỗ,tiệnchotadùngbinh.ĐâylàýtrờimuốnđểHoàiNamcóminhcôngđây.Xinngàicấtquânđingay”. DươngHànhMậtđemtoànbộbinhmãHộChâuvàmượnthêmlựclượngcủaThứsửHoà

ChâulàTônĐoan,cộnglạiđượcmấyngàn,tiếngấpđếnQuảngLăng.Tháng5thìtớiThiênTrường. TấtSưĐạclúcnàyđãvàođượctrongthành,bứcCaoBiềnphảicửhắnlàmTiếtđộphósứ,

Hànhquântưmã.QuansátsứTuyênChâulàTầnNgạncũngđíchthândẫnhơnmộtvạnquânthừathếtiếnđếnQuảngLăngkhôngtốnmộtmũitên.TầnNgạntựxưnglàTiếtđộsứHoàiNamcửTấtSưĐạclàmTưmãhànhquân,cửThứsửTriChâulàTriệuHoanglàmQuansátsứTuyênHấp. KhiDươngHànhMậttớiQuảngLăng,TầnNgạnkhôngbiếtthựclựccủaôngthếnào,liềnra

lệnhđóngchặtcửathànhphòngthủ.DươngHànhMậtchoxâydựng8doanhtrạivâyquanhthành,bịthếtcáclốira,chuẩnbịchiếnđấu. Trongthànhtựnhiêntụtậphàngvạnbinhmã,lươngthảotrởnênkhanhiếm.Dânchúng

phảiđemvàngbạcchâubáurađổilấylươngthựccủaquânđội,1viênngọcchỉđổiđược5

thănggạo. Đểổnđịnhlòngquân,TầnNgạnpháiTấtSưĐạcđem8000quânrathànhđánhphá,nhưng

cácyếuđạođãbịlấp,liềuchếtđánhcũngkhôngphánổi,lạitửthươngnhiều,đànhphảirútvàothành. Tháng8,quânvàdântrongthànhđềunơmnớpbấtan,thấykhóbềcốthủthêm.TầnNgạn

saiTấtSưĐạcvàTrịnhHánChươngdẫnmộtvạnhaingànbinhrabàytrậnởngoàithànhphíatây,trảidàimấydặm,khíthếkhámạnh. DươngHànhMậthạlệnhkhôngđánh,ngồinguyêntrongtrướngnóivớicáctùytướng:“Cứ

theokếhoạchđãđịnh,khinàođịchtiếnđếngầnhãybáochotabiết”.TướngLýTôngLễnói:“Địchđôngtaít,tanênrútthìhơn”bịtướngLýThọlớntiếngphảnđối:“Talấythuậnphạtnghịch,nay thắng lợigầnkề,há lại luibinh?Tôinguyện làmtiênphongđánhđịch”.DươngHànhMậtchấpnhận,nói:“ĐượcLýtướngquânđitrướcdụđịch,tasẽđemtinhbinhtiếpứng.Làmsaodụđượcquânchủlựccủađịchtớikhuvựcđểkholươngcủachúngta”. LýThọdẫnquânđi,DươngHànhMậtđemhơn1000quânmãđitheo,mớiđượcnửađường,

thấyquânLýThọthuachạyvề,đằngsaulàquânđịchđuổitheo.DươngHànhMậtđểchoquâncủaLýThọquahết,mớichỉhuybinhmãchặnđịch.Đánhđượcmộtlúc,cũngchoquânrútdần,tớigầnkholươngthìchạyvàomộtconđườngnhỏhẹp.Línhcoikhotoànlàloạigiàyếu,khôngchốngđỡnổi.Quânđịchtràntới,thấylươngthựcvàcủacảinhưnúithìtranhnhaucướpđoạt,chấtlênlưngngựahoặcđeokhoácđầymình,cảnhtượngnhốnnháo,hỗnloạnkhôngrathểthốnggì.Đúnglúcấy,DươngHànhMậtvàLýThọchỉhuyphụcbinhậptớitấncông.Hơnmộtvạnquânđịchgiàyxéolênnhaumàchạy,bịgiết,bịbắtsốngtoànbộ,tửthingổnngangtrongvòngmườidặm.TấtSưĐạcvàTrịnhHánChươngtếngựachạytrốnmớithoátchết. “Quisưvậtát”

Địchrútvềnướcchúngthìkhôngnênchặnđường.

TàoTháorútquân,đánhđịchđuổitheo ThờiĐôngHán,thángBanămKiếnAnthứba(năm198sauCN),TàoTháodẫnđạiquân

baovâyTrươngTúởThànhNhương(huyệnĐặng,HàNam). TrươngTúlàcháuTrươngTế,mộttùytướngcủaĐổngTrác,từngtheochúđánhnamdẹp

bắc,dũngcảmthiệnchiến,đượcphongKiếnTrungtướngquân,TuyênUyhầu.QuânTàođếnthànhNhương,TrươngTúxuấtthànhnghênhchiến,chửiTàoTháolàkẻvôliêmsỉ.. TàoTháocảgiận,saidũngtướngHứaChửxuấttrận.PhíaTrươngTúcó1tướngthúcngựa

xôngralàTrươngTiên.TrươngTiênkhôngđịchnổi,đượcmươihiệpthìbịHứaChửđâmngãngựa.QuânTrươngTúthuato,phảirútvàothànhcốthủ.TàoTháo lệnhvâythành.Nhưngthànhkiêncố,TrươngTúphòngthủnghiêmmật,quânTàokhôngpháđược. TàoTháolạidùnglốigiươngđôngkíchtây,giảdạngđánhphátâybắc,songđộtnhiêncông

kíchphíađôngnam,nhưngđềubịmưusĩcủaTrươngTúlàGiảHủpháđược.TàoTháohaobinhlổntướng,hếtsứcbuồnrầu. TrươngTúthấyquânTàovâymãikhôngrút,trongthànhlươngthựccóhạn,khóchốngcự

lâu,bènchọnngườiđộtphávòngvâymangthưđếnKinhChâugặpLưuBiểuxincứuviện.TrươngTúvàLưuBiểutừngliênminhđểdựavàonhau.Nhậnđượcthư,LưuBiểuliềnpháibinhđitiếpviện,chuẩnbịchặnđườngrútcủaquânTào,đểcùngTrươngTúđánhquânTàotừhaiphía. TàoTháonghetin,suyxéttìnhthế,quyếtđịnhtạmthờirútquân.TrươngTúthấyquânTào

nhổtrại,chorằngthờicơđãtới,hạlệnhtruykích. MưusĩGiảHủcan:“TàoTháogiỏidùngbinh,rútquânnhưvậyhẳncómưukế,takhôngnên

đuổitheo”.TrươngTúkhôngnghe,cứdẫnbinhtruykích. QuânTàorútluirấtchậm,mỗingàychỉđivàidặm.Tảhữukhônghiểu,hỏiTàoTháo:“Phía

trướccóquânLưuBiểungănchặn,phíasaucóTrươngTúđuổi theo,nếuhànhquânchậmchạpnhưvậy,khôngnguyhiểmlắmsao?”.TàoTháođãcóchủý,chỉmỉmcười.Tốihômấy,TàoTháogửithưvềHứaĐôchoTuânDu,trongthưviết:“Quângiặcđangđuổitheo,quântatuyngàyrútvàidặm,nhưngđãcókếhay,khiđếnAnChúng(đôngnamhuyệnTrấnBình,HàNam),sẽcóthểđánhbạiTrươngTú”. KhiquânTàođếnAnChúng,quâncủaLưuBiểuvàTrươngTúđãhộihợpvớinhau,chiếm

cứđịahìnhhiểmyếu,chuẩnbịcùngtấncông,tìnhthếquânTàovôcùngnguyngập.Chưtướnglolắnghỏi,TàoTháobìnhthảnxembảnđồ,nói:“Chờđếntốisẽrõ”.

ĐêmấyTàoTháolệnhchoquânlínhnhânđêmtốimởđườngxuyênrừngmàđi,khicácxequânnhuquahếtthìbốtríphụcbinh2bênđường. Sánghômsau,TrươngTú,LưuBiểuthấydoanhtrạiquânTàotrốngkhông,liềndốctoànlực

đuổitheo.Quâncủahọđuổisâuvàorừng,thấyhaibênlànúicao,câycốirậmrạp,biếtlàbịlừa,vộivàngtháolui,thìđãmuộn.Mộttiếngpháolệnhnổvang,phụcbinhquânTàođổrahòhétchémgiếtvanglừng.QuânLưu,Trươngđạiloạn,thươngvongvôsố. Tháng7,TàoTháovềđếnHứaĐô.TuânDuđếngặpTàoTháo,nói:“Trongthưthừatướng

viếttrướcrằngđếnAnChúngcóthểđánhbạiquângiặc,làvìsao?”,TàoTháocườiđáp:“LưuBiểu,TrươngTúđuổitheoquânta,bứcquântamộtmấtmộtcòn.Binhphápnóirằngbinhlâmtửđịatấtphảiliềuchếtđểđánhmàsống.AnChúngcónúirừnghiểmtrở,nêntabiếttrướcchỉmộttrậntạiđóđủthắng!” “Visưtấtkhuyết”

Baovâyquânđịchnênchừamộtlốithoát.

LưuGiangvâyhảitặc,chừamộtlốỉthoátđểtiêudiệtchúng NămVĩnhLạcthứ9(năm1411),đôđốcLưuGiangphụtráchphòngthủbờbiểnLiêuĐông

vìsơsuất,đểbọnhảitặcthâmnhập.MinhTháitổChuĐệcảgiận,địnhchémđầuLưuGiang,nhưngxétthấyLưuGiangthiệnchiến,lạivìsơsuất,nênchoLưuGiangđượclậpcôngchuộctội,rồisẽxétxửsau. Năm1419,LưuGianglàmđôđốc,tổngbinhLiêuĐông.Mấynămqua,ôngchịukhótuầntra

cácnơi.Hômấy,ôngtớiđồnVọngHải(đôngbắchuyệnKim,tỉnhLiêuNinh)đểthịsát. ĐồnVọngHảilàđiểmcaoởbánđảoLiêuĐông,nơinàycóthểchứahàngngànquân,bọn

hảitặcmuốnthâmnhậpđềuphảiđiquađây.ĐờiMinhTháitổHồngVõđãđắpluỹđáthànhđàiquansátngoàibiển.KhiLưuGiangtới,trinhsátbáocáođãpháthiệncóánhđènngoàibiển,phíađôngnam.LưuGiangđoánrằngbọnhảitặckéotới,liềnchotăngcườngbinhmãphòngthủ. Hômsau,quảnhiêncóhơn2000hảitặcdongthuyềntớiVọngHải,đổbộlênbờ.

LưuGiangđãbốtrímộtđộiquânmaiphụcdướichânnúi,vàchotinhbinhchặnđườngrút

củabọnhảitặc.Khichúnglọtvàomaiphục,ôngnổihiệulệnhcùngtấncông,chặnđầukhóađuôibọnhảitặc.Chúngkhôngngờ,lậptứcrốiloạn,thươngvongnặngnề. TànbinhchạytớiAnhĐàoviênlàmộtcái lôcốtbỏkhông.QuânMinhbaovâychặt.Các

tướngsĩmuốnxôngvàochémgiết,nhưngLưuGiangngănlại.Ônggiảithích:“Nếutatiếnvào,bọnhảitặccùngđườngsẽliềuchếtchốngcự,quântasẽthươngvongnặngnề”.Ônghạlệnhchừachochúngmộtlốithoát.Quảnhiên,bọnhảitặcthấycólốithoátbèntranhnhauchạyra.QuânMinhphụcởhaibênsườnnúiậpxuống,đánhbọnhảitặcđạibại,bắtsốngmấytrămtên.Tổngcộnggiếtvàbắtsốnghơnngàntên,tứclàtoànbộbọnhảitặcđổbộlênbờ. TrậnVọngHảilàthắnglợilớnnhấtvềchốnghảitặcđầunhàMinh.

“Cùngkhấuvậtbách”

Địchcùngkhốn,khôngnênquábứcbách.

MộDungKháckhôngbứcbáchđịch,chiếmđượcthành ThờiĐôngTấn,TrấnBắctướngquânĐoạnKhámđóngbinhởQuảngCố(tâybắcÍchĐô,

SơnĐông),tựxưngTềvương.Năm355,ĐoạnKhámxâmphạmbiêngiớinướcYên,viếtthưchỉtríchchúanướcYênlàMộDungTuấnxưngđế,khiếnMộDungTuấncảgiận. Tháng11nămđó,MộDungTuấnsaiemlàMộDungKháclàmđạiđôđốc,thượngthưlệnh

DươngVụlàmphóđôđốc,đemquânđitrừngphạtĐoạnKhám. MộDungKhácpháimộtcánhquânđếnbờHoàngHàtrướcđểchuẩnbịthuyềnvượtsôngvà

dòxétđộngtĩnhcủaĐoạnKhám. EmtraiĐoạnKhámlàĐoạnBì,dũngcảm,mưutrí,đềnghịvớianhmình:“MộDungKhác

giỏi dùng binh, quân đông thếmạnh, nếu để hắn vượt sông đến đây,muốn xin hàng cũngkhôngđược”.ĐoạnBìđềnghịĐoạnKhámcứcốthủQuảngCố,đểmìnhdẫntinhbinhđếnbờHoàngHàđánhquânYên,nếuthắngthìĐoạnKhámđembinhrờithànhcùngđuổiđịch,nếuthuathìxinhàngcũagchưamuộn.ĐoạnKhámkhôngnghe. ĐạiquânYênđãtớiHoàngHà.ĐoạnBìlạiđềnghịvớianhlầnnữa.ĐoạnKhámvẫngạtđi.

Tìnhhìnhquágấp.ĐoạnBìkhẩnkhoảnxinlần3.ĐoạnKhámcảgiận,rútkiếmchémchếtem. MộDungKhácđóngquânbênhờHoàngHàmấyngàychờđộngtĩnh.NaynghetinĐoạn

Khámgiếtem,biếthắnmêmuội,bấttài,liềnhalệnhvượtsông,tiếnđếnbờnamsôngTri(TriHà,SơnĐông),cáchQuảngCốhơnmộttrămdặmmớithấyĐoạnKhámdẫn3vạnquântớinghênhchiến.MộDungKhácvàDươngVụchialàmhaicánhvâychặtquâncủaĐoạnKhám.ĐoạnKhámkhôngđịchnổi,rút luidần.EmtraikháccủaĐoạnKhámlàĐoạnKhảmbịbắt,tướngchỉhuyquânlàViênPhạmtửtrận. MộDungKháctruykíchĐoạnKhámcốthủtrongthành.MộDungKháckhôngvộiđánhphá,

chỉhạtrạibaovây.Đồngthờiđưabinhđiđánhcácquậnhuyệnxungquanh.Quanquâncácvùngđólầnlượtđầuhàng.MộDungKhácchohọgiữnguyênchứccũđểgiữyênlòngngười. MộDungKhácsắpđặtmọiviệctiếnthoáiđâurađó,chỉriêngviệcvâythànhlàkhôngxúc

tiến.Cáctướngkhônghiểu,đềucùngđềnghịđánhpháchonhanh.MộDungKhácgiảnggiải:“Đạodùngbinhcókhiphảigấprút,cókhiphảithongthả.Khitươngquanlựclượnggiữatavàđịchcânbằng,địchlạicóngoạiviệnmạnh,thìphảiđánhgấpđểtránhbịđịchđánhtừphíasau.Nếutamạnhđịchyếu,địchkhôngcóngoạiviện,thìtacứthongthảbaovâychờđịchkiệtsức.Binhphápgọilà“mườivâynămđánh”làngụýnhưvậy”.

MộDungKhácphân tích thêm: “ĐoạnKhámcòncó lực lượng tươngđương,đangcố thủtrongthành,nếutatấncôngmạnhtấtsẽthươngvonglớn.Quốcgialiêntiếpdùngbinh,sĩtốtcựckhổrồi,nỡnàođẩyhọvàochỗchết?Chibằngđợiđịchkiệtquệhơnlàthamthắnglợivộivàng”.Cáctướngnghedẫngiảiainấyđềuthánphục,yêntâmcủngcốvòngvây,mộtmặtlàmruộngtínhkêlâudài. Nửanămtrôiqua,đếnnăm356,lươngtrongthànhđãcạn,ĐoạnKhámdốctoànbộbinhlực,

mởcửathànhxôngraquyếtchiến.NhưngMộDungKhácđãsớmđềphòng,cólũycaohàosâutiếpchiến,lạipháikỵbinhchặnhậuphíasauđểĐoạnKhámkhôngcònđườngrútvàothành. BinhsĩcủaĐoạnKhámđổikhác,chỉsaumộthồigiaochiếnđãthuato.ĐoạnKhámtảxung

hữuđột,cócánhcũngkhôngphánổivòngvây,đànhkéoquânrútvàothành.KhôngngờbịkỵbinhquânYêntrànrachặndường,tiếnthoáiđềuhếtlối,ĐoạnKhámphảiliềuchếtmởđườngmáumớivàođượctrongthành.QuânYênkhôngđuổitheohắn,chỉtiêudiệtbộphậncònởngoàithành. ĐoạnKhámthấytinhthầnquânsĩhoàntoànsasút,pháitùytướngĐoạnÔnlénrờithành

sangĐôngTấn cầu cứu. Triều đìnhĐôngTấn vốnđượcĐoạnKhámxưng thần triều cống,khôngtiệntừchối,liềnpháitướngTuânTiễnđembinhđicứu.TuânTiễnđếnLươngTàthấyquânYênquámạnh,khôngdámtiếnnữa. ĐoạnKhámchờviệnbinhmãikhôngthấy,hếtđườngchịuđựng,lạingheMộDungKháchứa

thachết,nêntựtróimìnhrahàng.

THIÊNVIII:CỬUBIẾN Phàmdụngbinhchipháp,tướngthụmệnhưquân,hợpquântụchúng,bĩđịavôxá,cùđịa

giaohợp,tuyệtđịavôlưu,viđịatắcmứu,tửđịatắcchiến.Đồhữusởbấtdo,quânhữusởbấtkích,thànhhữusởbấtcông,địahữusởbấttranh,quânmệnhhữusởbấtthụ.Cốtướngthôngưcửubiếnchilợigiả,tridụngbinhhĩ.Tưởngbấtthôngưcửubiếnchilợigiả,tuytriđịahình,bấtnăngđắcđịachilợihĩ.Trịbinhbấttricửubiếnchithuật,tuytringũlợi,bấtnăngđắcnhânchidụnghĩ. Thịcốtrígiảchilự,tấttạpưlợihại.Tạpưlợi,nhivụkhảtíndã;tạpưhại,nhihoạnkhảgiải

dã. Thịcốkhuấtchưhầugiảdĩhại,dịchchưhầugiảdĩnghiệp,xuchưhầugiảdĩlợi.

Cốdụngbinhchipháp,vôthịkỳbấtlai,thịngôhữuđĩđãidã;vôthịkỳbấtcông,thịngôhữu

sởbấtkhảcôngdã. Cốtướnghữungũnguy:tấttử,khảsátdã;tấtsinh,khảlỗdã;phẫntốc,khảvũdã;liêmkhiết

,khảnhụcdã;áidân,khảphiềndã.Phàmthửngũgiả,tướngchiquádã,dụngbinhchitaidã.Phúcquânsáttướng,tấtdĩngũnguy,bấtkhảbấtsátdã. Dịchnghĩa:

Phàmphépdùngbinh,chủtướngnhậnlệnhcủavuatậphợpquấnđội,quânnhu,khixuất

chinhthìở“phỉđịa”(đấtxấu,khôngdựngtrại),ở“cùđịa”(đấtcóđườnglớnthôngsuốt)phảikếtgiaovớinướclánggiềng,ở“tuyệtđịa”khôngnấnná,ở“viđịa”(đấtbịbaovây)phảitínhtoánmưukế,ở“tửđịa”phảiquyếtchiến.Cónhữngđườngkhôngnênđi,cónhữngđịchkhôngnênđánh,cónhữngthànhkhôngnêntấncông,cónhữngvùngkhôngnêngiành,cónhữnglệnhvuakhôngnênnghe.Vìthế,tướnglĩnhnàotinhthôngnhữngứngbiếnkểtrênmớilàngườibiết cáchdùngbinh.Không tinh thôngnhữngứngbiến ấy, dù cónắmđượcđịahình, cũngkhôngthểgiànhđượcđịalợi.Chỉhuyquânđộimàkhôngbiếtvậndụngcácứngbiếnấy,thìdùbiết“5điềulợi”,cũngkhôngthểpháthuyđầyđủtácdụngcủaquânđội. Tướnglĩnhthôngminhsuytính,tấtphảicânnhắchaiphươngdiệnlợihại.Khitìnhhuống

bấtlợi,phảipháthiệnđiềukiệncólợi,mớiđưađạisựtớithànhcông;gặptìnhhuốngthuậnlợi,phảithấyrõnhữngyếutốbấtlợi,mớigiảitrừđượctaihoạ. Muốnkhuấtphụccácnướcchưhầu,phảiđánhvàochỗnguyhạicủahọ;muốnsaikhiếncác

nướcchưhầu,phảibuộchọlàmnhữngviệchọkhôngthểkhônglàm;muốnlàmchocácnướcchưhầubịđộngchạyvạy,phảidùnglợinhỏdẫndụhọ.

Chonênnguyêntắcdùngbinhlà:đừngtrôngđợiđịchkhôngđếnđánhta,màtrôngđợivàoviệctađãsẵnkếsáchđốiphó;đừngtrôngđợihọkhôngtấncôngta,màtrôngđợivàoviệcthànhluỹcủatavữngchắc,địchkhôngthểhạnổi. Vìthế,làmtướngcó5nhượcđiểmnguyhiểm:1làliềuchếtcóthểbịgiết;2làthamsốngsợ

chếtcóthểbịbắt;3lànónggiậncóthểmắcmưuđịch;4làliêmkhiếttựtrọngcóthểkhôngchịuđượcnhục;5làthươngdâncóthểbịlobuồnbấtan.Phạm5sailầmtrênthìlàtaihọachoviệcdùngbinh.Quânbịdiệt,tướngbỏmạngđềudo5mốinguyấymàra,phảixétkỹ. Tómtắtnộidung:

Trongthiên“Cửubiến”,Tôntửchủyếunóirằngtrongquátrìnhtácchiến,phảicăncứvào

đặcđiểmthayđổi tìnhhuống, linhhoạtvềchiếnthuậtrasaomớigiànhđượcchiếnthắng.ThiênnàythểhiệnđặctrưngcơbảncủatưtưởngchỉđạotácchiếncủaTôntử. Tôntửxácđịnhrõchủtrươngtướnglĩnhphảicăncứ5điềukiệnđịalýmàchỉhuycholinh

hoạt,với5cái“không”.Tôntửyêucầutướnglĩnhphảixemxétvấnđềtoàndiện,biệnchứng,nhậnrõlợihại,thấylợinghĩđếnhại,thấyhạinghĩđếnlợiđểvậndụngcáilợi,giảitrừhọahại. Trongthiênnày,Tôntửcòntrìnhbàyrõtưtưởngchuẩnbịtácchiếnđểtránhhậuquảxấu:

khôngđượctrôngđợirằngđịch“khôngtới”,“khôngđánh”,màphảitựlochuẩnbịđầyđủ,sẵnsàng,phảixâydựnglựclượnghùngmạnhđểtrấnápđịch.Đểquántriệtthậtsựnguyêntắcchỉđạotácchiếnlinhhoạt,Tôntửđặchiệtcoitrọngviệcxâydựngđộingũ,từđónhấnmạnhyêucầuđốivớitướnglĩnhlàphảikhắcphục5nhượcđiểm,dễphạmsailầmcủangườilàmtướng(Liềuchết;Thamsống;Nónggiận;Liêmkhiết;Thươngdân),đểtránhhậuquả“quânbịdiệt,tướngbịgiết”. "Đồhữusởbấtdo”

Cónhữngconđườngkhôngnênđi.

MãViệnhànhquânsaiđường,thânbạidanhliệt ThờiĐôngHán,nămKiếnVõthứ23(năm47),dântộcthiểusốởVõLăng(tỉnhHồNam)

dấybinhchốngnhàHán.VùngVõLăngcó5dòngsuối,nêndântộcthiểusốkiabịgọikhinhmiệtlà“rợNgũKhê”(nămsuối). QuangVõđếLưuTúlệnhchoVõUytướngquânLưuThượngđem1vạnquânđànáp.Lưu

Thượngkhinhđịchmạohiểm,bịquânNgũKhêdựavàođịathếhiểmyếutiêudiệttoànbộ. Tháng7nămsau,quânNgũKhêxâmphạmLâmNguyên,PhụcBa tướngquânMãViện,

ngườitừngcónhiềuchiếncông,xinLưuTúđượcxuấtchinh.MãViệntừngnóivớimọingười:“Trangnamnhiphảichếtnơisatrường,dangựabọcthây!” LưuTúthấyMãViệntuổiđãcao,nhẹnhàngcanngăn,MãViệnnói:“Thầncònmặcáogiáp,

cưỡingựađược!”,LưuTúđểMãViệnlàmthử.MãViệnnhảyngaylênyênngựaphóngđi,xemchừngkhôngkémthờitraitrẻ.LưuTúkhen:“Lãotướngquânquảnhiênvũdũng”.LiềncửMãViệncùngCảnhThưđem4vạnbinhmãviễnchinhVõLăng. Tháng3năm49,quânMãViệnđếnLâmHương,VõLăng,đúnglúcquânNgũKhêtiếnđánh

huyệnlị.MãViệnnghênhchiến,giếthơn2000người,quânđịchcònlạibỏchạyvàorừngsâu.MãViệntiếptụctiếnquân,đếnHạTuyển,phíatrướccó2ngảđườngdẫnđếnvùngNgũKhê. MộtngảchạyquahuyệnSung,tươngđốibằngphẳng,nhưngphảiđivòngxa.Ngảthứhai

ngượcdòngsôngNguyên,quanúiHồĐầu,đithẳngvàovùngNgũKhê,nhưngnúicao,nướcxiết. MãViệnbànvớicác tướng,CảnhThưkiênquyếtđòiđiđườngvòngquahuyệnSung, có

ngườichủtrươngđiđườngsôngthẳngđếnnúiHồĐầu. MãViệnchorằngđivòngtốncôngvậnlương;chibằngđithẳng,chọcthẳngvàoyếthầu

quânđịch.ĐềnghịấygửivềtriềuđượcQuangVõđếchuẩny.MãViệnliềnlệnhchoquânsĩngượcdòngsôngNguyên.Càngngượclên,nướccàngchảyxiết,quânsĩthoạtđầudùngsàođẩy,sauphảikéothuyền,hànhquâncựckỳvấtvả. ĐếnnúiHồĐầu,quânNgũKhêchặnmấtđườngthủy,cốthủtrêncao,hiểmyếu.Đạiquân

củaMãViệntiếnthoáilưỡngnanluẩnquẩntrongrừng.Thờitiếtnóngnực,rấtnhiềubinhsĩcảmnắngmàchết.MãViệncũnglâmbệnhnặng.ĐểtránhcảmnắngMãViệnlệnhchokhoétđáhaibênváchnúimàẩnvàođó. QuânNgũKhêởtrênnúiluônhòhéttấncông,mỗilầnnhưvậy,MãViệnlạilếtraquansát.

Tướngsĩthấythếđềucảmđộng.

CảnhThưchomìnhđúnglý,gửithưvềtriềuchoanhmìnhlàCảnhYểmbáotìnhhìnhnguy

hiểmvàđổlỗihoàntoànchoMãViện. CảnhYểmtâuvớiLưuTú,LưuTúpháiTrungLangtướngquânLươngTùngđếnHồĐầu

chấtvấnMãViện.MãViệnvừalovừaứckhiếnbệnhtìnhcàngnặnglênmàchết.LươngTùngvốnkhôngưaMãViện,trởvềtâuvớiLưuTúvềthấtsáchcủaMãViện.LưuTútinlờiLươngTùng,thuhồiấntínvàtướchầucủaMãViện.MộtdanhtướnglẫylừngnhưMãViệnchỉvìchọnsaiđườnghànhquânmàdẫnđênhậuquảthảmbạinhưvậy. “Quânhữusởbấtkích”

Cónhữngkẻđịchkhôngnênđánh.

SầmBànhtiếnthẳngvàođấtThục,đánhCôngTônThuật ThờiĐôngHán,mùaxuânnămKiếnVõthứ11(năm35)QuangVõđếLưuTúlệnhchoĐại

tưmãNgôHán,ChuLỗtướngquânLưuLong,PhụUytướngquânLưuKhâm,cùngvớiChinhNamđạitướngquânSầmBànhhộiquânởKinhMôn(nằmgiữahainúiKinhMônvàHổNha,tỉnhHồBắc),tậptrung6vạnthủybinh,5000kỵbinh,SầmBànhpháitướngLỗKỳđưachiếnthuyềnngượcdòngTrườngGiang,mởđườngthủychoquânchủlựctiếnđánhnướcThục. ChúaThục làCôngTônThuậttừngpháicáctướngĐiềnTuất,NhiệmMãn,TrìnhTấnvới

mấyvạnquânchiếmcứhainúiKinhMôn,HổNha,dựngcầunổivàvọnglâutrênsôngTrườngGiang,ngănchặnquânHántâytiến. QuânHáncủaLỗKỳbâygiờlợidụnggióđôngthổimạnh,dùngchiếnthuyềnxôngthẳng

vàophíacầunổi,phónghoảđốtcháycảcầulẫnvọnglâu. SầmBànhtứcthờidẫnchủlựcthuậngiómàtiến.QuânThụcrốiloạn,bịchếtđuốimấyngàn

người.TướngNhiệmMãntửtrận,TrìnhTấnbịbắtsống,ĐiềnTuấtphảirờibỏTamHiệp,rútluivềGiangChâu. SầmBànhlệnhchothủyvàlụcquâncùngtiến.ÔngcùngTạngCung,LưuKhâmchỉhuychủ

lựcthủyquân,ngượcdòngTrườngGiang,quaTamHiệp,tiếnthẳngvàoGiangQuan.Kỷluậtnghiêmminh,đếnđâucũngđượcdânchúngủnghộ.Không lâu, thủyquânđếnGiangChâu.ThànhGiangChâukiêncố,lươngthựcđầyđủ,khóhạngay,SầmBànhcùngcáctướngquyếtđịnhkhôngđánhGiangChâu,chỉcửtướngPhùngTuấnởlạikiềmchếĐiềnTuất,cònđạiquânthìtiếntheođườngvòng,vềphíaĐiểmGiang,đánhBìnhKhúc,thuđượcmấychụcvạnthạchlương. CôngTônThuậtrấtlolắng,vộicửcácđạitướngLãVĩ,CôngTônKhôi,DiênSầmđemquân

đếntậpkếtởQuảngHánvàTưTrung,chuẩnbịđánhquânHán;pháitướngHầuĐanđemhaivạnquânphòngthủHoàngThạch,hợpvớiĐiềnTuấtởGiangChâuthànhthếỷdốc,phòngquânHánmentheosôngthâmnhậpThànhĐô. SầmBànhnắmđượctìnhhìnhđó,họpcáctướng,nóirằng:“Cónhữngkẻđịchkhôngnên

đánh”,chỉđểTangCungởlạikhốngchếchủlựccủaDiênSầmtạiQuảngHán,cònđạiquânthìvòngtrởlạiGiangChâurồingượcdònglênphíatâytậpkíchHoàngThạch,đánhbạiquâncủaHầuĐan.Tiếpđó,SầmBànhhànhquâncấptốchơn2000dặm,thâmnhậptrungdusôngMân,chiếmVõDương,cholínhkhinhkỵtiếnđánhQuảngĐô,chỉcáchThànhĐôvỏnvẹnvàichụcdặm,rồibấtngờdẫnđạiquânvòngrasaulưngchủlựcđốiphương.

CôngTônThuậtcứchorằngquânHánởBìnhKhúcnêntậptrungbinhlựcởQuảngHán,TưTrung,thấySầmBànhlạihànhquânbấlngờnhưvậy,cựckỳbốirối:“Hắnlàthầnthánhhaysao?” QuâncủaDiênSầmđóngtạiQuảngHánđộtnhiênpháthiệnquânHántậpkíchsaulưng,vô

cùnghoảngsợ.QuâncủaTangCungphíatrướccũngthừacơ,dùngbộkỵmenhaibờsôngBồitiếngấpđánhquânThục,tiêudiệthơnmộtvạn.DiênSầmbỏchạyvềThànhĐô,tướngsĩlầnlượtđầuhàng.TangCungthừathắngtiếnđánhBồiThành,MiênTrúc,giếttướngThụclàCôngTônKhôi,tiếnthẳngtớiThànhĐô. “Thànhhữusởbấtcông”

Cónhữngthànhkhôngnênđánh.

LýUyênkhôngđánhHàĐông,màvàoQuanTrung ThờiTùy,tháng5nămĐạiNghiệpthứ13(năm617),đạiquýtộcLưỡngTâylàĐườngQuốc

côngLýUyênkhởibinhtạiTháiNguyên.LýUyêndùngsáchlược“nhânQuanTrungbỏtrống,đếnđóralệnhchothiênhạ”,đcm3vạnquânđánhxuốngphíanam. Tháng8,quânLýUyênđánhtanquânTùychặnđườnggiết tướngTốngLãoSinh,chiếm

HoắcẤp,thừathắngchiếmluônmấyquận,chuẩnbịtiếptụctiếnxuốngphíanam,tiếncôngHàĐônglàmảnhđấtchiếnlược.LýUyênpháiquânchặnđườngrútcủaquângiữthành,rồichỉhuychủlựcđánhthành.ThànhHàĐôngkiêncố,dodanhtướngKhuấtĐộtThôngchỉhuymấyvạntinhbinhtrângiữ.QuânĐườngđánhmấyphendữdội,bịthươngvongnặngnề,vẫnchưahạđược. Dịpnàygặptrờimưaliênmiên,quânĐườngcànggiannan.Tiếnsangphíatâykhôngđược,

đánhthànhlâungàykhôngxong,lươngthảothiếuthốn,LýUyênsốtruộttriệutậpchưtướngbànbạc. MưusĩBùiTịchnói:“KhuấtĐộtThôngdựavàokhôngítbinh lực, lạiởtrongthànhkiên

cố,nếutabỏđâyđánhTràngAnmàkhônghạđược,thìsợbịđịchđánhsaulưng,nhưvậykhánguyhiểm.ChibằngtrướchếthãyđánhthànhHàĐông.KhuấtĐộtThôngbạithìTràngAnhạkhôngkhó”. ContraithứcủaLýUyênlàLýThếDân,làmhữuquânđôđốc,nói:“Bùicôngnhầmrồi,binh

quýởchỗthầntốc,phảinhanhchóngchiếmTràngAn,làmđịchtrởtaykhôngkịp.Tacứởmãiđây,TràngAncóđủthờigianchuẩnbị,eđạisựkhóthành!HuốnghồhàokiệtởQuanTrungđềuđãdấybinhchốngTùy,tanênsớmđếnđótậphợphọ.KhuấtĐộtThôngchẳngqualàconhổđãbịnhốtởđây,khôngđánglongại. LýUyênsuynghĩmộtlát,rồiquyết:“Cảhaingườiđềucóchỗđúng.Vậytađểmộtbộphậnở

lạitiếptụcvâythành,cònchủlựcđiđánhTràngAn”. Ngày12/9,LýUyêndẫnchủlựctừLongMônvượtHoàngHà,tiếnvàoQuanTrung.Quan

quânnhàTùyởQuanTrunglầnlượtrahàng. Ngày18,LýUyênlệnhchocontrưởnglàTảquânđôđốcLýKiếnThànhđemmấyvạnquân

đếnđóngởkhoVĩnhPhongmởkholươngphátchonghĩaquânvàdânnghèoquanhvùngđó.LýUyênlạilệnhchoquâncủaLýThếDânmenbờbắcsôngVịHàtiếnsangphíatây,đánhvuhồiTràngAn.CònmìnhthìđóngquânởTriềuẤp. KhuấtĐộtThôngthấyquâncủaLýUyênvòngsangphíatây,đểtùytướngởlạigiữHàĐông,

cònmìnhkéoquânvềcứuTràngAn.NhưngvừavượtquaHoàngHà,thìgặpquâncủaLýUyêndotướngLưuVănTịnhngănchặn. KhuấtĐộtThôngkéoquânđếnhợpbinhvớiquânphòngthủChươngQuan,nàongờnam

ChươngQuanđãbị tướngcủaLýUyên làVươngTrườngHài tậpkích,không thểvượtqua.QuâncủaKhuấtĐộtThônglâmvàotìnhthếtiếnthoáilưỡngnan. LýThếDânthuthậpquânTùyđãđầuhàngvànghĩaquânnôngdânlậpthànhmộtlựclượng

mấychụcvạnngười,trànđếnAThành. LýUyênthấycánhquâncủaKhuấtĐộtThôngđãbịchặn,khôngthểcứuviệnchophíatây,

chorằngđãđếnlúclấyTràngAn,bènlệnhchoLýKiếnThànhtiếnquânđếnBáThượng,LýThếDântiếnđếnthànhcũcủaTràngAnđểhợpvây.LúcnàytổngcộngquâncủaLýUyêntới30vạn. Ngày27/10,LýUyêntổngcôngkíchTràngAn.Lựclượngđôibênquáchênhlệch,nênLý

Uyênnhanhchóngchiếmđượcthành.KhuấtĐộtThôngthấyTràngAnthấtthủ,buộcphảiđầuhàng. “Địahữusởbấtcông”

Cónhữngvùngđấtkhôngnêngiành.

PhùSaicốgiànhTrungnguyên,thấtbạiêchề SaukhichinhphụcnướcViệt,NgôvươngPhùSainhanhchóngmởrộnglãnhthổ,thếlực

ngàycàngmạnh.PhùSaisinhrakiêungạo,nuôimộnglàmbáchủTrungNguyên. NămChuKínhvươngthứ31(năm489trướcCôngNguyên),PhùSaitấncôngnướcTrần,

đánhnướcLỗlần2,chiếmcáctiểuquốcphụcậnđểdọnđườngtiếnvàoTrungNguyên.Đồngthời,trưngdụnghàngvạndâncôngxâydựngHànThành,đàokênhHànthôngvớiGiangHoàiđểtiệnchuyểnquân. Năm484trướcCôngNguyên,PhùSainghetinTềCảnhcôngchết,quyếtđịnhđemquânlên

phíabắc,đánhTề. ĐạiphuNgũTửTưcan:“Khôngnên.ViệtvươngCâuTiễnchưahoàntoànhàngphục,người

nàychưachếtthìcònlàmốiđedọavớiNgô.NếudùngthuậtngữbệnhtậtđểnóithìvớinướcNgôta,nướcViệtlàcănhệnhtronglụcphủngũtạngcònnướcTềchỉlàvếtghẻngoàidamàthôi.XinđạivươnghãyđánhnướcViệttrước”. PhùSaikhôngnghe,chọnngàylànhcấtquânbắctiến,hợpvớiquânLỗ,đánhbạiquânTềở

NgảiLăng.ThắngtrậntrởvềPhùSaicàngkiêungạo,chorằngchỉcầntrấnápnướcTấnnữalàmìnhsẽlàmbáchủTrungNguyên. NgũTửTưlạican:“ĐánhbạiTềchỉlàmộtthắnglợinhỏ,thầnchorằngsắpcóhoạlớnđây”.

PhùSaiđangcaohứng,ngheNgũTửTưnói,nổigiận,lệnhchoNgũTửTưphảitựsát. NgũTửTưrútkiếmkhỏibao,ngẩngmặtlêntrờinói:“Xinhãykhoét2mắtcủatôinémra

cửađông,đểtôicóthểnhìnthấyquânViệtđếntiêudiệtnướcNgô”,đoạntựđâmbụngmàchết. SauđóPhùSailạitrưngdụngmấychụcvạndâncôngtiếptạcđàokênhHànđểtiếptụcvận

chuyểnchoquânđộitừTrườngGiangthôngvớiHoàngHà. Năm482trướcCôngNguyên,tháng7,PhùSaihẹnhộiminhvớiTấnvàcácnướcchưhầuở

HoàngTrìđểtranhngôiminhchủvớiTấn.TháitửHữucan:“Tướngsĩđềuxarờiđấtnướccả,đixangoàingàndặmnhưvậytốnphírấtlớn.NếuquânViệttớiđánhnướctathìvôcùngnguyhiểm”.NhưngPhùSaivẫncoithườngnướcViệtkhôngnghelờicanngănđó. PhùSailệnhchoTháitửHữu,VươngtửĐịa,VươngtônDi,ThọTừDiêuvớihơnmộtvạn

quânlínhgiàyếuởlạigiữthànhCôTô,cònmìnhthìđem3vạntinhbinhđiHoàngTrìphóhội. ViệtvươngCâuTiễnbềngoàiravẻcungkínhtriềucốngvuaNgô,nhưnglâunayvẫnngấm

ngầmchuẩnbịlựclượngphụcthù.NghetinPhùSaiđiHoàngTrì,lậptứcbànvớiđạiphuPhạmLãichiếnlượcđánhNgô. Ngày12/6,biếtPhùSaiđãtớigầnHoàngTrì,CâuTiễnđiềubốnvạnchínngànquânViệt,

chialàmhaiđạo,tấncôngNgô.PhạmLãi,HậuDungchỉhuymộtđạotheođườngthủytiếnvàoHoàiHà,chặnđườngtừHoàngTrìvềcủaquânNgô.ĐạoquânthứhaidođạiphuTrùVôDư,ÂuDươnglàmtiênphong,CâuTiễndẫnchủlực,theođườngbộtiếnthẳngđốnCôTô. Thái tử Hữu đem đám quân già yếu đến Hoằng Thượng ngăn chặn, bị quân Việt đánh

bại.Thái tửHữubị bắt.Hôm sauquânViệt thừa thắngđánhCôTô, kinhđônướcNgô (TôChâu),thuđượcrấtnhiềuchiếnlợiphẩm. PhùSaiđangởHoàngTrìtranhngôibáchủvớivuaTấn,nghetinquânViệtbắtTháitửHữu

,đốtcháyđàiCôTô...thìcảkinhthấtsắc,dùngvũlựcuyhiếpvuaTấnphảinhườngNgôlàmminhchủchưhầu,rồitứctốckéobinhvềCôTô.VềgầntớiCôTô,vừagiaochiếnvớiquânViệtcủaPhạmLãithìquânNgôđãđạibại.PhùSaiđànhpháiBáBỉsangphíaquânViệtcầuhoà.CâuTiễnbànvớiPhạmLãi,thấyhiệnchưađủsứcdiệtNgô,chấpnhậngiảnghoà,rútquânvềnước. “Quânmệnhhữusởbấtthụ”

Cónhữngiệnhcủavuakhôngnênnghetheo.

NhạcPhikhôngnghelệnhvua,tiếnvàoTrungnguyên Đầuthếkỷ12,dântộcNữChânởmiềnđôngbắcTrungQuốcnổilênthiếtlậpchínhquyền

Kim.TrướcsautriềuKimđãdiệttriềuLiêuvàBắcTống,sauđóliêntiếpxuốngquấynhiễuphíanam,gâychiếnlâudàivớiNamTống.QuânKimtànbạo,khiếndânchúngbờnamHoàngHà,địakhuGiangHoàivànamTrườngGiangphảitựlậpnghĩaquânđểchốngcự,lớntớivàichụcvạn,nhỏcũngtớivàivạnngười,tạonêncaotràokhángchiếnchốngquânKim. NhưngvươngtriềuNamTốnglạitheochínhsáchthỏahiệpvớiquânKim,nênrasứctrấn

ápcáccuộckhởinghĩanôngdânvùngGiangNam. NămThiệuHưngthứba(năm1133),TốngCaoTôngTriệuCấulệnhchoDuyêngiangthích

trìsửGiangTâylàNhạcPhiphụtráchphòngthủtừGiangLăng(GiangLăng,tỉnhHồBắc)đếnGiangChâu.NhạcPhicóhaivạnquân,kỷluậtnghiêmminh,huânluyệntốt,trong2thángmùahạnămsauđãgiànhlại6quậncóýnghĩaquânsựquantrọng. NhạcPhidângsớlênTốngCaoTông,chủtrươnglấyNangDươnglàmcăncứđịa,liênkết

vớinghĩaquânnôngdânmàgiànhlạicácvùngđấtcũởTrungNguyên.NhưngTốngCaoTôngchỉmuốngiữyênGiangNam,nênchỉchophépNhạcPhiđóngquânởNgạcChâu,KinhChâuvàNangDươngđểlàmbìnhphongchechởGiangTâyvàChiếtGiangmàthôi. Tháng5/1140,vuaKimcửNgộtThuật(TôngBật)làmnguyênsoái,chiaquânlàm4đạo

đánhNamTống:NhiếpNhiBộiđánhSơnĐông,HữuphónguyênsoáiHoànNhanCảođánhThiểmTây,PhiêukỵđạitướngquânLýThànhđánhLạcDương,NgộtThuậtdẫnquânchủlựchơnmườivạnngườiđánhKhaiPhong.TướngnhàTốngtrấnthủlàMạnhDữuđầuhàng,KhaiPhongrơivàotayquânKim. Khimớitiếnđánh,khíthếquânKimrấtmạnhmẽ,nhưngítlâusauvấpphảisựchốngcự

anhdũngcủaquândânNamTống,đặcbiệtlàcủaLưuKỳởthànhThuậnXương.LưuKỳchỉcóchưađầy2vạnquânmàchốngchọivớihơnmườivạnquânKimbuộcNgộtThuậtrútkhỏiThuậnXương,luivềphòngthủKhaiPhong. TrướctìnhhìnhcáccánhquânTốngliêntiếpchiếnthắng,NhạcPhiquyếtđịnhliênhợpvới

nghĩaquânnôngdân,lấyNangDươnglàmcăncứ,thừathắngchiếmlạiTrungNguyên. TốngCaoTôngTriệucấusợchiếntranh,tronglúcquânTốngliêntiếpthắnglợi,lạiquyết

định“việcquânkhôngthểkhinhđộng,nênrútvềlàhơn”,pháiTưNôngthiếukhanhLýNhượcHưgấpđếnphủĐứcAnđểngănNhạcPhidừnglại.

LýNhượcHưtruyềnđạtmệnhlệnhcủaTốngCaoTôngnhưngNhạcPhichorằngchỉngàymộtngàyhaisẽthuphụcTrungNguyên,khôngnênluiquân.Saukhiquansáttìnhhìnhtiềntuyến,LýNhượcHưnóivớiNhạcPhi:“Tìnhthếnàyquảthậttakhôngnênrútquân.Tộitráilệnhvua,bổnquanxingánhchịu”.Thế làNhạcPhibấtchấp lệnhvua, tiếnquânvàoTrungNguyên. Ngày12/6nhuận,quâncủaNhạcPhidoTrươngHiếuchỉhuychiếmlạiVĩnhXương,ngày

24,chiếmlạiTrầnChâu.Ngày25, tướngDươngThànhchiếmlạiTrịnhChâu.Ngày2/7,cáctướngTrươngỨng,LýThanhthuphụcLạcDương,TâyNinh. CáccánhquâncủaNhạcPhiliêntiếpbáotinthắngtrận,thànhthếđôngtâycùngtiến,thế

gọngkìmđốivớichủlựcquânKimởKhaiPhong.Khônglâusauđó,NhạcPhitậptrungchủlựcởDĩnhXương,dẫnquânkhinhkỵchiếmYểnThành,thanhthếhùngmạnh. NhạcPhitiếnquânmạnhmẽkhiếnNgộtThuậtởKhaiPhongrất losợ,vộitriệutậpchư

tướngthươngnghị.NgộtThuậtchorằng,trongcáccánhquânNamTốngchỉcóđạoquâncủaNhạcPhilàtinhnhuệhơncả,khóchốngđỡ,nayphảidụriêngđạoquânấycôlậpmộtnơirồitậptrungchủlựcmàquyếtchiến.Mồng8/7,NgộtThuậtsaiLongHổđạivươngĐộtHợpTốc,CáiThiênđạivươngHoànNhanTông,ChiêuVõđạitướngquânHànThường...đcmquânđếnsátYểnThành,chiamộtvạnrưỡikỵbinh“quảitửmã”làmhaicánh,bàytrậnnghênhchiến. NhạcPhidùngbộbinhchốngvớitinhkỵcủaquânKim,lệnhchobinhsĩlấybúarìuxông

vàotrậnđịchchặtchémchânngựa.“Quảitửmã”gồm3conngựagiằngchặtvớinhau,1conngãthì2conkiahếtbềvậnđộng. 2tướngNhạcVân(conNhạcPhi)vàDươngTáiHưngdẫnkỵbinhxôngtớigiếtmấytrăm

quânKim.NhạcPhithìchỉhuychủlựcanhdũngchiếnđấu.Đôibênđánhnhautừtrưađếntối,cuốicùngquânNhạcPhiđánhbạiquânKim.NgộtThuậtthấyquântinhnhuệcủamìnhbịtiêudiệt,đauđớnkhócrốnglên:“Từngàydấybinh,tachỉchiếnthắng,naythìhếtrồi!”.ĐoạnlệnhtăngviệnbinhđếnphíabắcYểnThành5dặm,chuẩnbịtáichiến. ChiếntrườngYểnThànhbụicuốnmùmịtmấyngày.NhạcPhithânchinhxuấtchiến,dũng

mãnhxôngtrận.Tướngsĩthấychúsoáikhôngquảnhiểmnguyxônglêntrước,thìainấytheogươngquảcảmchiếnđấu,cuốicùngđánhquânKimđạibại. NgộtThuậtháchịuthua.Hắnlạitậptrung20vạnquânởLâmDĩnh.Ngày13/7,DươngTái

HưngdẫnmấytrămkỵbinhgặpquânKimởbêncầuTiểuThương.DươngTáiHưngchỉhuybinhsĩdũngcảmchiếnđấu,giếthơn2000quânKimvàanhdũnghisinh.TướngTrươngHiếucủaNamTốngđemquântớicứu,đánhbại8000quânKim. NhạcPhiđoánrằngNgộtThuậttuythấtlợi,ắtsẽđemquânđánhDĩnhXương,bèncửNhạc

Vângấpđemkỵbinh tăngviện choVươngQuýởDĩnhXương.Ngày24/7,NgộtThuậtquảnhiêndẫnhơnmườivạnkỵbinhtấncôngDĩnhXương.QuânKimtrảidàihàngchụcdặm,khíthếghêgớm.Đôibêntriểnkhaiácchiếntừsángsớmđếngiữatrưaởphíatâythành.VươngQuývàNhạcVânchỉhuyquânsĩcảmtửđánhđịch..

NhạcVânsửdụngđôichùysắt,dẫn800kỵbinhxônglêntrước,bộbinhhaicánhtiếntheo

sau,đôibênácchiến,NhạcVânđánhchếtthượngtướngHạKimNgô(conrểcủaNgộtThuật),bắtsốnghơn2000ngườivàthu3000chiếnmã.NgộtThuậtthuachạyvềKhaiPhong.NhạcPhithừathắngđuổitheođếntậntrấnChuTiên(tâynamKhaiPhong,HàNam). NgộtThuậttậptrungmườivạnbinhmã,dựngluỹđốidiệnvớiquânNamTống.NhạcPhisử

dụngchủlựcđánhquânKimphíachínhdiện,đồngthờipháibinhvượtHoàngHàđánhvàobênsườnquânKim.NgộtThuậtkhôngđịchnổiđòngiápcông,dẫntànquânluivềKhaiPhong. QuânKimmấthếttinhthần,luônmiệngthan:“Bạtnúilấpsôngthìdễ,đánhquânNhạcPhi

quákhó”.NgộtThuậtquyếtđịnhvứtbỏmọitrangbịnặng,vượtHoàngHàrútvềphíabắc.NhạcPhitiếptụctruykích,khiđếntậnphủHoàngLong,thìđượclệnhtriềuNamTốnglệnhNhạcPhinhấtthiếtphảirútquânvề. “Trịbinhbấttricửubiếnchithuật,tuytríngũlợi,bấtnăngđắcnhânchidụnghĩ”

Chỉhuyquânđộimàkhôngbiếtvậndụng“chínđiềuứngbiến”,thìdùbiết“nămđiềulợi”,cũng

khôngthểpháthuyđầyđủtácdụngcủaquânđội.

Đánhtrậnkhôngĩhềtheosơđồđịnhsẵn ThờikỳđầutriềuBắcTống,hoàngđếđềphòngcáctướngdùngbinhtùytiệnnênmỗikhi

cầnphảidùngbinhmớichỉđịnhcácchứcquancầmquânxuấtchiến.Vịtướngnàotrướclúclênđườngcũngđềuđượchoàngđếđíchthântraochomộtsơđồbàytrận,khitácchiếnthìtướngsĩphảitheođúngsơđồđómàhànhđộng.Nếulàmđúng,màcóthuatrận,cũngchỉchịutráchnhiệmnhỏ.Nếulàmtrái,sẽbịxửtộinặng. Theoquichếấy,quânTốngtuyđông,võkhítrangbịđầyđủ,nhưngđánhvớiquânLiêuluôn

bạitrận,bởimỗilầnxuấtchiến,binhsĩđềulosợ,phảitheođúngcáchbàytrậncứngnhắc,máymóc,khôngcònýchíchiếnđấunữa. NămTôngTháibìnhhưngquốcthứtư(năm979),tháng9,HànKhuôngTưvớiGiaLuậtSa

vàGiaLuậtHưucủanướcLiêuđemquânxâmphạm,hoàngđếBắcTốnglàTriệuQuangNghĩalệnhchocáctướngdẫnquânđánhgiặc. Trướckhicáctướnglênđường,TriệuQuangNghĩatheolệtraosơđồđểhọtheođóbàytrận

tácchiếnvàchúchọthắnglợi.Cáctướngnhậnthánhdụ,cấtquânrađi.KhiđếnMãnThành,thìgặpquânLiêu.HữuLongvõtướngquânTriệuDiênTiếnlêngòcaoquansáttìnhhìnhđịch,chỉthấyquânLiêutừ2phíađôngtâylaotới,bụitungmùmịt,khôngthấyđườngchântrờiđâucả. ThôiHàncùngchưtướngvộigiởsơđồ,đemđạiquânchiathành8trận,mỗitrậncáchnhau

mộtbước.Tướngsĩvừahoàinghivừalo:binhlựcphântánnhưvậythìlàmsaochốngnổikỵbinhquânLiêutràntới? TriệuDiênTiếnquyếttâmbàytrậntheotìnhhìnhthựctế,bènnóivớiThôiHàn:“Thánh

thượnglệnhchochúngtadẫnquânđánhđịchlàcốtchiếnthắngquânđịch.Naykỵbinhđịchđôngđảothếkia,màtheotrậnđồlạibốtrílựclượngquântaphântánthếnày,nếuđịchxôngvàocácchỗtrống,quântasaođịchnổi?Hiệntạitìnhthếkhẩncấp,chỉcóhợpbinhnghênhchiếnmớigiànhthắnglợi.Tuylàmvậylàđắctội,songphảilàmvậymớikhỏimấtquân,nhụcquốc”.Cáctướngdodự:“Lỡkhôngthắngthìsao?” LúcnàyquânLiêuđãtớigần,khôngthểchậmtrễ,TriệuDiênTiếncảquyết:“Nếuthấtbại,

tôixinmộtmìnhchịutội”.ThôiHànvẫnsợtộiviphạmthánhchỉ,cònlưỡnglự.GiámquânLýTụcLongbènnói:“Dùngbinhphảibiếnhoá,saolạinhấtnhấttheosơđồđịnhtrước!Tộiviphạmthánhchỉ,đểTụcLongnàygánhmộtmìnhcho!”.ThôiHànbâygiờmớiquyết,chuyểntámtrậnthànhhaitrận,tiềnhôhậuứng,nghênhchiếnvớiquânLiêu. Đồngthờicửmộtngườisanggiảhàng.HànKhuôngTưtinlàthật.GiaLuậtHưunói:“Quân

Tống chỉnh tề thế kia, chắc kẻ này trá hàng để lừa quân ta, phải đề phòng cẩn thận”.Hàn

KhuôngTưkhinhthườngquânTống,cườikhẩykhôngnghe. Látsau,bỗngtrốngtrậnnổivang,quânTốngđộinhiênreohòxôngtớichémgiết,bụicuốn

mùtrời.QuânLiêukhôngkịpđềphòng,nhanhchóngđạibại. QuânLiêuchạytảnvềdãynúiđằngtây.QuânTốngthừathắngtruykích.Rấtnhiềuquân

Liêubịgiết.TrậnnàyquânTốngdiệthơn1vạnngười, thuhơnngànchiếnmã,bắtsống3tướnggiặc. Tinchiếnthắngbáovềkinhđô,TriệuQuangNghĩakhôngtruycứutộitráithánhchỉcủa

TriệuDiênTiến,màcònthưởng,thăngchứcchoTriệuDiênTiếnlàmHữugiámmônvệđạitướngquân. Nhưngsauđó,trongchiếntranhvớiLiêu,TriệuQuangNghĩalạitraosơđồnhưcũ.Thành

thửquânBắcTốngthắngítthuanhiều,tìnhhìnhbiêngiớivôcùngnghiêmtrọng.ThángGiêngnăm989,TriệuQuangNghĩatriệucácđạithầnvănvõtớiđiềutrầnvềsáchlượcbảovệbiêngiới.TrisửCáoĐiềnTíchnóithẳng:“Trướckhiratrậnkhôngnêntraosơđồđịnhsẵn,hãyđểcáctướngtùycơứngbiến,căncứtìnhhìnhthựctếmàbàytrậnmớimongthắnglợi’.TriệuQuangNghĩachỉcònbiếtimlặng. “Trígiảchilự,tấttạpưlợihại.Tạpưlợi,nhivụkhảtíndã;tạpưhại,nhihoạnkhảgiảidã”

Tướngthôngminhsuytính,phảicânnhắccả2mặtlợivàhại.Khitìnhhuốngbấtlợi,phải

pháthiệnđiềukiệncólợimớiđưađạisựđếnthànhcông.Khitìnhhuốngthuậnlợiphảithấyrõnhữngyếutốbấtlợi,mớigiảitrừđượchọahại.

LýHoàiQuangthấylợiquênhại,bạitrậnởNgụyChâu NămĐườngKiếnTrungthứ2(năm781),Tiếtđộsứ4trấnlàLýDuyNhạcởThànhĐức,Lý

ChínhKỷởTriThanh,ĐiềnDuyệtởNguỵBácvàLươngSùngNghĩaởSơnNamcùnghợpquânphảnĐường,ĐườngĐứcTôngLýThíchlệnhđiềubinhmãdẹp“loạnbốntrấn”. TiếtđộsứHàĐông (vùngVĩnhTế,BồChâu, tỉnhSơnTây) làMãToại,TiếtđộsứChiêu

Nghĩa(vùngTrườngTrị,tỉnhSơnTây)làLýBảoChâuvàThầnsáchtiênphongLýThànhhailầnđạipháquâncủaĐiềnDuyệt.ĐiềnDuyệt thunhặt tànquân lui về cố thủởNguỵChâu(NguỵBác).MãToạivâyNguỵChâu,đánhlâuvẫnkhônghạđượcthành. KhitriềuđìnhpháiMãToạiđánhquânĐiềnDuyệt,thìcũngpháiChuThaolàTiếtđộsứU

ChâuđánhLýDuyNhạc.LýDuyNhạcthuato,chạyvềHằngChâu(ChínhĐịnh,tỉnhHàBắc).TùytướngVươngVõTuấngiếtLýDuyNhạc,đầuhàngtriềuđình. QuâncủaLươngSùngNghĩavàLýNạp(LýChínhKỷlúcnàyđãchết,conlàLýNạpthaycha

cầmquân)cũngbịquântriềuđìnhđánhbại.LươngSùngNghĩanhảyxuốngsôngtựvẫn,LýNạpdângsớlêntriềuđìnhxinđượcthathứ.Cụcdiệndẹp“loạn4trấn”diễnbiếncólợichotriềuđình. Quântriềuđìnhnhấtthờithắngthế,cácTiếtđộsứcócôngđềuđượcphongđất.Nhưngcó

haitướnglàVươngVõTuấnvàChuThaochorằngtriềuđìnhphongđấtkhôngcôngbằng,sinhbấtmãn.ĐiềnDuyệtđangbịvâyởNgụyChâubiếtđượcđiềuđó,liềntìmcáchlygián.VươngVõTuấnvàChuThaosẵnlòngbấtmãn,thếlàbaphíacùngliênhợpphảnĐường.Mùahènăm782,ChuThao,VươngVõTuấndẫnquânđếncứuviệnĐiềnDuyệtởNgụyChâu. TriềuđìnhpháiTiếtđộsứSócPhươnglàLýHoàiQuangđemmộtvạnnămngànquântớiU

ChâutăngviệnchoMãToại. ChuThaothấyquânLýHoàiQuangđến,lậptứcxuấttrận.LýHoàiQuanghữudũngvômưu,

muốnnhân lúcChuThao,VươngVõTuấn, chưakịpdựng trạimàđánhngay.MãToại nói:“Trướchếtnênđểtướngsĩnghỉngơimộtvàingày,đợiquansáttìnhhìnhthậtrõhãyđánh”.LýHoàiQuangvẫngiữýkiếncủamình,nói:“Đợiđốiphươngdựngxongdoanhtrại thìrấtnguyhiểm.Khôngthểbỏquacơhộitốtnày.”Thếlàđemquânxuấtchiến. Đôibêntiếpchiến,quânLýHoàiQuangdũngmãnhxôngxáo,giếthơn1000phảnquân.Chu

Thaodẫnbinhthuachạy.ĐúnglúcấyVươngVõTuấndẫn2000kỵbinhxôngtớicắtđôiđộiquânLýHoàiQuang,ChuThaocũngdẫnbinhđánhngượctrởlại.LýHoàiQuangthuato,bịdồnvàokênhVĩnhTế(sôngVệHà),quânsĩgiàyxéolênnhau,chếtđuốỉvôkể.

Mã Toại muổn xuất binh ra cứu đã không kịp, vội lệnh cho phòng thủ doanh trại thật

nghiêmmật,đểtránhsốphậnnhưquânLýHoàiQuang. Tốihômđó,phảnquânlạitháonướcđểchặnđườngvậnlươngvàđườngrútcủaquântriều

đình.Ngàyhômsau,đườngngậpsâubathước,quanquânbịvâykhốn,MãToạicảkinh,cửngườisanggặpChuThaonóikhéođểcầuhoà,bảođảmsẽrútquânvàtâuvớitriềuđìnhđểChuThaolàmchủcảvùngHàBắc. Saukhiquanquânrútlui,tháng11,ChuThao,VươngVõTuấnvàĐiềnDuyệttuyênthệliên

minh,cửChuThaolàmminhchủ.CuộcbìnhđịnhlầnnàycủatriềuĐườngthấtbại. “Tấttử,khảsátdã”

Liềuchết,cóthểbịgiết.

LýTụcTânđơnđộcthọcsâu,bịtiêudiệt Tháng9nămHàmPhongthứsáu,triềuThanh(năm1856),ĐôngvươngDươngTúThanh

vàBắcvươngPhongXươngHuycủaTháiBìnhThiênQuốclầnlượtbịgiết;tháng5/1857,DựcvươngThạchĐạtKhaibỏđi;tìnhhìnhchínhtrị,quânsựcủaTháiBìnhThiênQuốclâmnguy. Saukhi chiếmTháiHồ (huyệnTháiHồ, tỉnhAnHuy), quânThanh chia làmhaiđạo:Đô

HưngAtiếntớiAnKhánh,LýTụcTânthìđánhTiềmSơn,ĐồngThành,ThưThành,rồitiếnvềtrấnTamHà,cáchThưThành50dặmphíađông,chuẩnbịđánhLươngChâu. LýTụcTânthúcquântiếngấptớiTamHà.Cótướngcan:“NaychưachiếmđượcAnKhánh,

cóthểchặnmấtđườngvề.Chibằnghãynghỉngơichỉnhđốnđộingũchờítngàyrồihãytiếnquân”. LýTụcTânnói:“QuânđịchởAnKhánhcònlochốngđỡvớiĐôHưngAchưaxong,lấyđâura

lựclượngchặnquânta?QuântađánhLưChâulúcnàylàđúng,khỏicầntính”.ThếlàlệnhtiếngấpđếnTamHà. TrấnTamHàởbờtâySàoHồ,cáchphủLưChâu90dặmvềphíanam.MuốnđánhLưChâu,

ắtphảiquađây.QuânTháiBìnhcấtgiữlươngthảo,võkhítạiđâyđểcungcấpchoLưChâuvàThiênKinh.QuânThanhmuốnchiếmvịtríquantrọngnày. NguyêntrấnTamHàkhôngcóthànhtrì.QuânTháiBìnhsaukhichiếmđược,mớixây1toà

thànhcaolớn,ngoàithànhcó9lũygạchkiêncố,phòngthủchặtchẽ.Năm1856,thànhnàybịquânThanhđánhchiếm,sauquânTháiBìnhgiànhlạiđượcvàcửNgôĐịnhQuytrấnthủ. Đầutháng11,quânLýTụcTânđếngầnTamHà,bộtướngthấyquânTháiBìnhdàntrậnchờ

sẵn,liềncan:“Quântachỉcóvàingàn,trướckhôngaidẫnlối,saukhôngcóviệnbinh,đơnđộcthọcsâu,rấtnguyhiểm”. LýTụcTânnói:“Tatừkhicầmquânđếnnay,chỉbiếttiến,khôngbiếtlùi,dùchếttrongtay

địchcũnglàbổnphậncủata.Ngàymainhấtđịnhphảipháthànhlũycủađịch,cóchếtmớidừng!”.Cáctướngkhôngdámnóithêm. Sớmngày7/11,LýTụcTânlệnhchoquânchia3cánhtấncông9lũy.QuânTháiBìnhdựa

vàocáclũygạch,kiêncườngphòngthủ,nhưngđịchtiếncôngquámạnhsuốtngày,nênđếntốihọphảirútvàotrongthànhcốthủ. LúcnàyTrầnNgọcThànhcủaTháiBìnhThiênQuốcđãchiếmđượcLụcHợp,haytinquân

Thanhcấtbinhđánhsangphíađông,liềndẫnquânđicứuviện.Trênđường,TrầnNgọcThànhnhậnđượcthưcủaNgôĐịnhQuyởTamHàbáotin“ThưThànhdãthấtthủ,TamHànguycấp”,

liềnpháingườiđemphươngántácchiến“chặnviệnbinhđịch,vâydiệtquânThanhởTamHà”vềtrìnhchoMinhThiênvương,đềnghịđiềuLýTúThànhtớiTamHàphốihợpđánhđịch.ĐúngngàyquânThanhtấncôngchínlũy,TrầnNgọcThànhđãtớitrấnKimNgưuởphíanamTamHà,tổchứcbaovây,chặnđườngrútluicủaLýTụcTân. TrầnNgọcThànhlệnhchotướngtrấnthủLưChâulàNgôNhưLýđemquânđếnKimNgưu

ngănchặnquânđịchtừThưThànhtớitiếpviện. LýTúThànhyhẹnđemquântớivùngnúiBạchThạchlàmhậuthuẫn.Lúcnày,tổngsốquân

TháiBìnhởgầnTamHàđãtới10vạn,khíthếngúttrời.LýTụcTânsavàothếbịbaovâytứphía.CáctùytướnglạikhuyênLýTụcTân:“Địchchiếmưuthếbinhlựchơnhẳnta.DuycócáchluivềĐồngThànhcốthủlàthượngsách”.LýTụcTânchíđòithắng,khôngnghe,quyếtđịnhhômsausẽđemquântậpkíchquânTrầnNgọcThànhởtrấnKimNgưu.. QuâncủaLýTụcTân tiếnđếngầnKimNgưu thìgặpquânTrầnNgọcThành.TrầnNgọc

Thànhvừađánhvừalui,dụquânđịchvàokhumaiphục.Đếnđó,lợidụngđịahìnhvàtrờimùsương,quâncủaTrầnNgọcThànhtừ4phíaậptớichémgiết.QuânLýTụcTânrốiloạn,bịgiếthơnmộtngànngười.LýTụcTânđíchthânđicứuviện,tổchức10đợtxungphongđềubịđánhbậtlại. QuâncủaLýTúThànhđóngởnúiBạchThạch,nghetiếngpháonổliêntụcởKimNgưu,biết

đãkhaichiến,liềndẫnquântiếntớiTamHàphốihợpđánhđịch.TướngNgôĐịnhQuycũngtừtrongthànhđánhthốcra.QuâncủaLýTụcTânbịđánhtừ2phía,thuato,phảibỏchạyvềđạidoanh,cốthủchờviệnbinh.MấycánhquânTháiBìnhhợplại,vâychặtquânđịch. LýTụcTânmấyphentổchứcphávâyđềuvôhiệu,biếtrằngđãhếtđườngrút,cũngchẳng

cóngoạiviện,đànhtựsát.Hơn5000ngườingựabịtiêudiệt.ThắngtrậnTamHà,ThiênKinhchuyểnnguythànhan.UythếquânTháiBìnhThiênQuốcđượcphụchồi. “Tấtsinh,khảlỗdã”

Thamsốngsợchếtsẽbịbắt.

LãBốthamsốngsợđánh,bịgiếtchết CuốithờiĐôngHán,saukhikhởinghĩaHoàngCân(Khănvàng)bịđànáp,cácthếlựcphong

kiếncátcứtranhquyềnđoạtlợi,thôntínhlẫnnhau.KiêutướngLãBốnguyênlàthuộchạcủaThứsửTịnhChâuĐinhNguyên,đãgiếtĐinhNguyên,đitheoĐổngTrác;saugiếtĐổngTrácmàtheoViênThuật,ViênThiệu.LãBốtrởmặtthấtthường,chỉthamlợitrướcmắt,khôngcóchílâudài. NămHưngBìnhthứhai(năm95),LãBốtranhđoạtDiễnChâu,bịthấtbại,chạyđếnHạBì

dựavàoLưuBị,đượcLưuBịđốixửtửtế,còngiaochođóngbinhtạithànhBái. KhôngngờkhiLưuBịkhôngchốngđỡnổicuộctấncôngcủaViênThuật,LãBốlạinghelời

ViênThuậtmàchiếmluônHạBìcủaLưuBị,đẩyLưuBịchạyvềthànhBái. LãBốvàViênThuậtmỗingườichỉtheođuổi lợi íchriêngcủamìnhmấylầnliênkếtvới

nhaurồilạiđánhnhau.NămKiếnAnthứ3(năm198),LãBốlạiliênkếtvớiViênThuật,đánhLưuBịởthànhBái.LưuBịbiếtkhôngchốngnổi2đạoquânấy,vộipháingườiđicầucứuTàoTháo. TaoTháovốnđịnhđánhbạiLãBốđểtrừhậuhoạn,dễbềquyếtchiếnvớiđốithủmạnhnhất

ởphươngbắclàViênThiệu.BởivậyTàoTháocửđạitướngHạHầuĐônđemquânđicứuviện.QuânTàođếnthànhBái,chưadựngxongdoanhtrại,bịtùytướngcủaLãBốlàCaoThuậnđánhbại.HạHầuĐônbịtrúngtênvàomắttrái.LãBốthừathắngcôngpháthànhBái.LưuBịmộtmìnhbỏchạyđếnvớiTàoTháo.TàoTháolậptứcxuấtquânđitrừngphạtLãBố. LãBốhaytinvôcùnglolắng.MưusĩTrầnCungnói:“Tanênxuấtbinhnghênhchiến,lấy

nhànđánhmệt,nhấtđinhchiếnthắng”.LãBốthấythanhthếquânTàoquámạnh,khôngdámnghênhchiến,nhưnglạinóicứng:“Cứđểchúngtớiđây,tasẽdìmchếtchúngdướisôngTứchocoi”. QuânTào tiến quân thuận lợi, chiếmBànhThành, đếnHạBì. LãBố đánh liềnmấy trận

khôngthắng,đànhrútvàothànhcốthủ.ThấytrậndoanhbênquânTàonghiêmchỉnh,giáptrụlónglánh,LãBốbấtgiáckhiếpsợ.Lúcnày,TàoTháogởichoLãBốmộtbứcthưnóirõlợihại,khuyênLãBốsớmđầuhàng. LãBốcàngsợ,địnhđầuhàng.TrầnCungkhuyên:“TàoTháođemquântừxađến,khóđánh

lâuđược.Nếutướngquândẫnbinhrangoàithànhdựngtrại,tôicốthủởtrongthành,trongngoàiphốihợpvớinhauthìkhôngquá10ngàyquânTàohếtlương.Lúcấychúngtađánhgiápcông,chắcphátanquânTào”.

LãBốcũngchorằngkếđótốt,quyếtđịnhđểTrầnCungvàCaoThuậnởtrongthành,cònmìnhđemquânrangoàichặnđườngtiếplươngcủaquânTào. Buổitối,LãBốtừbiệtvợcon.Ngườivợnói:“TrầnCungvàCaoThuậnvốnbấthoàvớinhau,

nhấtđịnhkhôngthểđồngtâmgiữthành.HuốnghồngàytrướcTàoTháođốiđãivớiTrầnCungnhưruộtthịt,màTrầnCungcònbỏTàoTháotheota,naychàngrađilạigiaotoànbộthànhtrìvàvợconchoôngta,lỡcóchuyệngì,thiếplàmsaocònlàvợchàngđượcnữa”. LãBốnghevậyliềnthayđổichủý,ởlạithành.Chỉpháisứgiảnhânđêmtốivượtquavòng

vâysangcầuviệnViênThuật.LãBốtừnghứagảcongáichocontraiViênThuật,saulạinuốtlời.ViênThuậtcòngiậnmãiviệcđó.Vìthế,naykhôngchịuchoquâncứuviện. LãBốcũngtínhViênThuậtvìchuyệncũsẽchưachịuchoviệnbinh,liềnbuộccongáivào

ngườirồinhảylênngựa,địnhnhânlúcđêmtốivượtrakhỏivòngvâyđưacongáiđếnchỗViênThuật.NhưngbịquânTàopháthiện,LãBốkhôngtàinàorakhỏivòngvâybênngoài,đànhtrởvàothành. TàoTháođềphòngLãBốvượtvòngvây,bènlệnhchobinhsĩđàohàoquanhthànhvàcanh

phòngnghiêmmật.Nhưnghaibêncầmcựlâungày,quânTàocũngmệtmỏi.TàoTháođãđịnhrútquân.MưusĩTuânDu,QuáchGiacan:“LãBốhữudũngvômưu,thấtbạidễnản.Baquântrôngchờởchủtướng,màchủtướngkhôngcóýchíchiếnđấu,thìtoànquânsẽngãlòng.TrầnCungtuylắmmưu,nhưngchậmchạp.HiệntạitanênnhânlúcLãBốchưalấylạinhuệkhí,TrầnCungchưanghĩrakếgì,hãy tăngcườngcôngphá,chắcsẽhạđược thành”.TàoTháonghetheo,chotháonướcsôngTứvàothànhHạPhi.Sauhơnmộttháng,LãBốkhôngcònýchíchiếnđấunữa.MộthômlêntrênlầuthànhhướngvềphíaquânTào,nóilớn:“Cácngươikhỏicầnbaovâytanữa.HãychotanóichuyệnvớiMinhcông”. TrầnCungđứngcạnhliềnkéoLãBốlạinói:“TênnghịchtặcTàoTháo,saolạigọilàMinh

công?Tướngquânđầuhànghắn,cókhácgìđcmdêdângmiệnghổ,hácóthểtoànmạng?” ThếlàLãBốngàyngàyuốngrượugiảisầuvàluônmiệngchửibới,độngchútđánhđậpquân

sĩ. SựtànbạocủaLãBốcuốicùngdẫntớibinhbiến.BộtướnghậuThànhbắtTrânCung,Cao

ThuậnvàđemgiaquyếnmởcửathànhrahàngTào. LãBốđượctinvộibướclênlầuHạMôn,chỉthấyquânTàođãtrànvàokhắpthành.LãBố

quásợ,bảotảhữu:“Cácngươihãygiếttađi ! .Tảhữukhôngnỡhạthủ,khuyênLãBốđầuhàng.LãBốđànhxuốnglầuxinhàng.QuânTàoliềntróilại,giảiđếngăpTàoTháo. LãBốlớntiếngnóivớiTàoTháo:“Từnaytrởđi,thiệnhạđãđịnh”.TàoTháohỏi:“Vìsao?”,

LãBốđáp:“NgườiMinhcôngengạinhấtlàLãmỗ.NayLãmỗđãhàngphục,nếuđểLãBốchỉhuykỵbinh,Minhcôngchỉhuybộbinh,thìlàmgìkhôngbìnhđịnhnổithiênhạ?”. LãBốlạiquaysangthỉnhcầuLưuBị,ngồibênTàoTháo:Nayônglathượngkhách,Lãmỗlà

tùbinhđầuhàng,bịtróichặtthếnàymàôngkhôngnóigiùmmộtlờisao?”TàoTháocười:“Tróihổcũngchăngnênquáchặt”.ĐoạnbảomởdâytróichoLãBố.LưuBịnói:“Chớlàmvậy!MinhcôngkhôngnhớyđãđốixửthếnàovớiĐinhNguyênvàĐổngTráchaysao?” TàoTháogậtđầu,lậptứcđemLãBốđichém.

LãBốsợchết,cuốicùngvẫnkhôngtránhkhỏibịgiết.Nhưvậy,TàoTháođãdiệttrừđược

mốinguyhiểmđedoạmìnhtừphíađông. Phẫntốc,khảvũdã”

Nónggiận,cóthểmắcmưucủađịch.

ĐặngKhươngápsátchiếnlũy,khíchDiêuNang ThờiĐôngTấn,nămVĩnhHòathứ8(năm352)thủlĩnhdântộcKhươnglàDiêuDặcTrọng

chếtbệnh,contrailàDiêuNangquithuậntriềuĐôngTấnởphíanam.NămsaulạiphảnTấn,đóngquânởHuDi,chiêumộdânlưuvong,khíchlệsảnxuấtnôngnghiệp,quânsốđến7vạnngười. TriềuđìnhĐôngTấnnghe tin, tháng5/354pháiquânđếnphòng thủdọcTrườngGiang.

LínhcủaDiêuNangđasốlàngườiphươngBắc,ainấykhuyênDiêuNangtrởvềphươngbắc.Thế là tháng5/355,DiêuNangrờiTrungNguyên,chiếmcứHứaXương, tựxưngđại tướngquân,ĐạiĐơnVu,năm356dấybinhđánhLạcDương,muốnkhốngchếTrungNguyên. DiêuNangđánhLạcDươnglâungàyvẫnchưachiếmđược.LúcnàyđạiđôđốcĐôngTấnlà

HoànÔnđemquânchinhphạtDiêuNang,đãtớiYThủy.DiêuNangbỏvâyLạcDương,dẫnquângiaochiếnvớiHoànÔn,bịthuato,chếtmấyngànngười,phảirútchạyvềBìnhDương. HoànÔnđuổitheoDiêuNangkhôngkịp.NguyênDươngLượngvốnlàkháchcủaDiêuNang

chạysanghàngHoànÔn.HoànÔnmớihỏiôngtaDiêuNanglàngườithếnào?DươngLượngnóirằngDiêuNangcònanhhùnghơncảTônSáchlàngườiđãsánglậpĐôngNgô.HoànÔnnghevậythìthởdài,rútquânvề. LựclượngcủaDiêuNangmạnhdần.TiềnTấnvươngPhùSinhrấtloâu.Tháng4,nămĐông

TấnThăngBìnhthứnhất,PhùSinhcửQuảngBìnhvươngHoàngMi,ĐôngHảivươngPhùKiên,cùngKiếntiếttướngquânĐặngKhươngđemquânđánhDiêuNang. QuầnTiềnTấndũngmãnhthiệnchiến.AnhtraicủaDiêuNangbịbắtlàmtùbinh.QuânDiêu

phảirútvềphíatây.Dânchúngđitheorấtđông. QuânTiềnTấnthừathắngđuổitheo.DiêuNangnghetheokếcủaTríThông,cốthủtrong

doanhlũy,khôngragiaochiến.Đốiphươngkhôngcócáchgìđểthắng.KiếntiếttướngquânĐặngKhươnghiếnkếvớiHoàngMi:“DiêuNangrấtquýdânchúng,tanênbắtdân,làmchoyrốitrí,rồiđếnkhiêuchiến,khiếnytứcgiậnmàxôngrađánh,thìcóthểbắtđượcy”. QuânTiềnTấnliềnlùabắtnhữngngườidânđitảncưtheoDiêuNangởquanhvùng,lùahết

dêcừucủahọ;tiếngkêukhócdậyđất. DiêuNangnghetinđậpbànđứngdậy,muốntửchiếnvớiquânđịch.TríThôngcan:“Đâylà

kếcủađịch,chớrađánh”.DiêuNangnói:“Takhôngthểnhìntrămhọbịnạnmàkhôngcứu”. Tháng5,ĐặngKhươngdẫn3000kỵbinhtớisátdoanhlũycủaDiêuNanghòhét,chửibới,

nhụcmạDiêuNang.DiêuNangkhôngnénnổigiận,bấtchấplờicanngăncủaTríThông,dẫn

quânxôngra.ĐặngKhươngbiếtDiêuNangđãtrúngkế,giaochiến1látđãbỏchạy. DiêuNangtứcthờiđuổitheo,trongcơnthịnhnộchẳngtínhgìhậuquả,cứthếđuổixa.Bây

giờĐặngKhươngmớiquayđầungựa,cườinói:“DiêuNang,ngươimắcmưucủatarồi!” Diêu Nang chẳng nói chẳng rằng, lao tới chém giết như đi vào chỗ không người. Đặng

Khươngcũnglàmộttaydũngtướng,đãnắmchắcphầnthắng,nênungdungứngchiến. Độtnhiên,đạiquâncủaHoàngMiậptớicắtđứtđườngrútcủaDiêuNang.QuânTiềnTấntừ

haiphíađánhgiápcông,quânDiêuNangrốiloạn,thuato.MộtmũitênphóngtớitrúngngaychiếnmãcủaDiêuNang.ThếlàDiêuNangbịbắtsống.Mộtvịanhhàochỉvìkhôngbiếtnéngiận,nênđãbịbắtvàbịgiếtchếtlúcmới27tuổi. Dânchúngnghetinđó,ainấyđềungoảnhvềphíabắcmàthankhóc.TiềnTấnvươngnghĩ

DiêuNanglàmộtdũngtướnganhhùng,đãlàmlễmaitángtrọngthểchochàng.

THIÊNIX:HÀNHQUÂN Phàmxửquân,tươngđịch,tuyệtsơnycốc,thịsinhxửcao,chiếnlongvôđăng,thửxửsơn

chiquândã.Tuyệtthủytấtviễnthủy;kháchtuyệtthủynhilai,vậtnghênhchiưthủynội,lệnhbán tếnhikíchchi, lợi;dụcchiếngiả,vôphụư thủynhinghênhkhách, thị sinhxửcao,vônghênhthủylưu,thửxửthủythượngchiquândã.Tuyệtxíchtrạch,duycứckhứvôlưu.Nhượcgiaoquânưxíchtrạchchitrung,tấtythủythảo,nhibôichúngthụ,thửxửxíchtrạchchiquândã.Bìnhlụcxửdị,nhihữubốicao,tiềntửhậusinh,thửxửbìnhlụcchiquândã.Phàmthửtứquânchilợi,hoàngđếchisởdĩthắngtứđếdã. Phàmquânhiếucaonhiốhạ,quýdươngnhitiệnâm;dưỡngsinhnhixửthực,quânvôbách

tật,thịvịtấtthắng.Khưulăngđêphòng,tấtxửkỳdươngnhihữubốichi.Thửbinhchilợi,địachitrợdã. Thượngvũ,thủymạtchí,dụcthiệpgiả,đãikỳđịnhdã.Phàmđịahữutuyệtgiản,thiêntỉnh,

thiênlao,thiênla,thiênhãm,thiênkhích,tấtcứckhứkhi,vậtcậndã.Ngôviễnchi,địchcậnchi;ngônghênhchi,địchbốichi.Quânbànghữuhiểmtrở,hoàngtỉnh,kiêmvi,lâmmộc,ếoáigiả,tấtcẩnphúcsáchchi,thửphụcgianchisởxửdã.Địchcậnnhitĩnhgiả,thịkỳhiểmdã;viễnnhikhiêuchiếngiả,dụcnhânchitiếndã.Kỳsởcưdịgiả,lợidã.Chúngthụđộnggiả,laidã;chúngthảođachướnggiả,nghidã.Điểukhởigiả,phụcdã;thúhãigiả,phúcgiả.Trầncaonhinhuệgiả,quânlaidã;tinhiquảnggiả,đồlaidã;tánnhiđiềuđạtgiả;tiềutháidã;thiểunhivãnglaigiảdoanhquândã.Từtinhiíchbịgiả,tiếndã;từcườngnhitiếnkhugiả,thoáidã.Khinhxatiênxuấtcưkỳtrắcgiảtrầndã;vôướcnhithỉnhhoàgiả,mưudã;bôntẩunhitrầnbinhgiảkỳdã;bántiếnbánthoáigiả,dụdã.Trượngnhilậpgiả,cơdã;cấpnhitiênẩmgiả,khátdã;kiếnlợinhibấttiếngiả,laodã.Điểutậpgiả,hưdã;dạhôgiả,khủngdã;quânnhiễugiả,tướngbấttrọngdã;tinhkỳđộnggiả,loạndã;lạinộgiả,quyệndã;túcmãnhụcthực,quânvôhuyềnphẫu,bấtphảnkỳxágiả,cùngkhấudã;truântruânhấphấptừngônnhậpnhậpgiả,thấtchúngdã;sácthưởnggiả,quẫndã;sácphạtgiả,khốndã;tiênbạonhihậuúykỳchúnggiả,bấttinhchichídã.Laiủytạgiả,dụchưutứcdã.Binhnộnhitươngnghênh,cửunhibấthợp,hựubấttươngkhứ,tấtcẩnsátchi. Binhphiíchđadã,duyvôvõtiến,túcdĩtịnhlực,liệuđịch,thủnhânnhidĩ.Phùduyvôlựnhi

dịđịchgiả,tấtcầmưnhân. Tốtvịthânphụnhiphạtchi,tắcbấtphục,bấtphụctắcnandụngdã;tốtdĩthânphụnhiphạt

bấthành,tắcbấtkhảdụngdã.cốlệnhchidĩvăn,tềchidĩvõ,thịvịtấtthủ.Lệnhtốhànhdĩgiáokỳdân,tắcdânphục;lệnhtốbấthànhdĩgiáokỳdân,tắcdânbấtphục;lệnhtốhànhgiả,dữchúngtươngđắcdã. Dịchnghĩa:

Khihànhquânvàhạtrạiởnhữngdạngđịahìnhkhácnhauvàkhiphánđoántìnhhìnhquân

địch,phảichúý:ởvùngnúi,phảidựavàosơncốccónướcvàcỏ,hạtrạiởchỗcao,hướngvềánhsáng.Nếuđịchđãchiếmchỗcaothìkhôngđánhngượclên.Đólàcáchkhôngxửlýởvùngnúi.Khivượtsông,nênhạtrạixabờ.Nếuđịchvượtsôngđánhta,takhôngnênđánhởdướisông,chờđịchsangđượcmộtnửahãyđánhthìđượclợi.Nếumuốnquyếtchiếnvớiđịch,bàytrậnsátbờsông.Nếuhạtrạiởbênbờsông,cũngphảichiếmchỗcao,đónánhsáng,khôngnênngượcdòngđánhđịch.Đólàcáchxửlýởvùngsôngnước.Nếugặpđịchởvùngđầmlầynướcmặn,ởđồngbằng,phảichiếmlĩnhnơirộngrãi,bêntayhữucógòcao,phíatrướcthấp,phíasaucao.Đólàcáchxửlýởvùngđồngbằng.Nhờcáilợicủa4cáchxửlýnóitrênmàhoàngđếđãchiếnthắng4ôngvuakhác. Phàmhạtrạinênởnơicaoráo,tránhvùngẩmthấp;ởnơisángsủa,tránhchỗtốităm,ởnơi

gầnnướcvàcỏ,đườngvậnchuyểnquânnhutiệnlợi,tướngsĩkhôngbịnhiễmbệnh,đólàbảođảmchiếnthắng.Hànhquânởvùngnhiềugòđống,đêđiều,tấtphảichiếmlĩnhphíacaoráosángsủa,chủyếudựavàophíabênhữu.Cáilợicủacáchdùngbinhnàylàcóđịahìnhhỗtrợ. Phíathượngdumưalớn,nướcsôngđộtnhiêndângcao,nhấtthiếtkhôngđượcvượtsông,

phảichờnướcrút.Hànhquânquanhữngvùng“thiêngiản”(khesuốihiểmtrở),“thiêntỉnh”(tứphíaváchcaovâybọc),“thiênlao”(bamặtbịvâybọc,dễvàokhóra),“thiênhãm”(đấtthấplầy,khóvậnđộng),“thiênkhích”(hẻmnúi,khehở),tấtphảigấprútrờixa,khôngnênđếngần.Tanênlánhxa5loạiđịahìnhấy,đểchođịchởgầnđó;tanênhướngmặtvềphíađịahìnhấy,đểđịchquaylưngvàođó. Hànhquânquanhữngnơi2bênsườncónhiềuchỗhiểmtrở,aohồ,lauláchumtùm,câycối

rậmrạp,tấtphảithậntrọngdòxét,vìđấylànhữngnơiđịchcóthểmaiphục. Địchđãđếngầnmàvẫnyêntĩnhlàchúngđãchiếmđượcđịahìnhhiểmyếu.Địchởxamà

đếnkhiêuchiếnlàchúngmuốndụtatiếnlên.Địchđóngquânởnơibằngphẳnglàđãchiếmđược địa thế thuận lợi. Cây cối xao động là địch đang lặng lẽ tiến đến. Trong cỏ có nhiềuchướngngạivậtlàđịchcốýbàynghitrận.Chimxớnxácbaylên,làbêndướicóphụcbinh.Thúkinhhãibỏchạylàđịchkéoquânđếnđánhúp.Bụibốccaomànhọn,làchiếnxađịchtới,bụibaythấpmàtảnrộng,làbộbinhđịchtràntới.Bụibaytảnmáclàđịchchiaquânđikiếmcủì.Bụibayítmàlúccólúckhônglàđịchđangdựngtrại.Sứgiảcủađịchnóinăngkhiêmnhườngmàđịchlạităngcườngchuẩnbị,tứclàđịchsắptiếncông.Sứgiảđịchnóicứng,lạilàmbộtiếnlên,tứclàđịchđangchuẩnbịrútlui.Chiếnxahạngnhẹchạyrahaibênsườnlàđịchđangbàythếtrận.Địchchưathuamàtớicầuhoà,tứclàcómưugìđó.Địchgấprútbàybinhbốtrậnlàđãđịnhkỳhạntấncông.Nửatiếnnửalùilàđịchmuốndụquânta.Quânlínhchốngbinhkhímàđứngdựalàđangđói.Línhđịchđilấynướcmàuôhgtrướclàđịchđangkhát.Địchthấvlợimàkhôngtiếnlêntranhđoạtlàđangmỏimệt.Chimchócđậutrêndoanhtrạiđịchlàdoanhtrạibỏtrống.Đangđêmđịchhốthoảnggọinhaulàbiểuhiệnhoảngsợ.Quânlínhtrongdoanhtrạinhiễuloạnlàtướngđịchkhônguynghiêm.Cờxíngảnghiênglộnxộnlàđộingũquânđịchđãrốiloạn.Quanquândễnổigiậnlàtoànquânđãmệtmỏi.Dùnglươngthựcchongựaăn,giếtngựaănthịt,thudọndụngcụnấuăn,línhkhôngtrởvềtrại,làđịchđãkhốncùng,địchliềuchết

phávây.Quânlínhxìxàobàntánlàtướngđịchkhôngđượclòngquân.Liêntiếpkhaothưởngquânsĩlàđịchkhôngcóbiệnpháp;liêntiếptrừngphạtcấpdướilàquânđịchđangquẫnbách.Mớiđầuhungdữ,saulạisợsệtcấpdưới,làtướngđịchquádốtnát.Pháisứgiảđếntặngquàvànóinăngmềmmỏnglàđịchmuốnngưngchiến.Giậndữkéoquânđếnbàytrậnđốidiệnvớitamàrấtlâuvẫnkhôngtiếnkhônglùi,thìtaphảithậntrọngxétkỹeđịchcómưukế. Đánh trậnkhông cốtởquânđông, khôngnênkhinhđịch tiến liều,mà cần tập trung lực

lượng,phánđoántìnhhình,tranhthủsựtínnhiệmvàủnghộcủacấpdướilàđủ.Kẻđãkhôngnhìnxatrôngrộng,lạicònkhinhđịch,thìắtsẽbịđịchbắtlàmtùbinh. Chưacóânđứclàmchỗdựachoquânsĩmàđãvộirauytrừngphạtthìquânsĩkhôngphục.

Quânsĩđãkhôngphụcthìkhóbềsaikhiếnhọ.Đãcóânđứcđểquânsĩlàmchỗdựamàkhôngápdụngquânkỷquânpháp thì cũngkhông thể saikhiếnhọ.Chonênphảimềmmỏng,độlượngđểlàmchoquânsĩđộnglòng;dùngquânphápnghiêmminhđểlàmchoquânsĩchỉnhtềnhấttrí, thìmớicóthểkhiếnhọkinhsợvàphụctùng.Thờibìnhmàmệnhlệnhđượcchấphànhnghiêmchỉnhthìchứngtỏtướngđãthuphụclòngquân,trêndướihoàhợp! Tómtắtnộidung:

Thiên“Hànhquân”chủyếubànđếnhaiphươngdiện:mộtlà“xửquân”tứclàcăncứvào

điềukiệnđịahìnhkhácnhaumàhànhquântácchiếnvàhạtrại;hailà“tươngđịch”,nghĩalàphảiquansátvàphánđoántìnhhìnhđịchnhưthếnào. Tôntửchỉrõ,phàmhànhquântácchiến,việc“xửquân”liênquantớiđạicụcthắngbại,tất

phảibiếtxửlýchođúng,vớinguyêntắcchunglàbiếtlợidụngđịahìnhcólợi,nétránhđịahìnhbấtlợi.Tôntửnêurõ4cách“xửquân”khácnhaukhigặp4loạiđịahình:núinon,sôngnước,đầmlầy,đồngbằng;vớiyêucầucơbảnvềlợidụngđịahìnhlà“phàmhạtrạinênởnơicaoráo,tránhvùngẩmthấp,nênởnơisángsủa,tránhchỗtốităm,ởnơicónước,cỏvàlươngthực”.Đólà1tổngkếtmangtínhkhoahọccuaTôntửvềlợidụngđịahìnhtrongchiếntranhtừxưađếnthờiTôntử. Saukhi“xửquân”thìđiềutrọngyếulà“gặpđịch”.Tôntửchủtrươngphảiquansátkỹtình

hìnhđịch,trêncơsởphánđoán,phântíchmàcócáchđánhđịchthíchhợp.Ôngkháiquátkinhnghiệmchiếnđấuthànhhơn30cáchphánđoántìnhhìnhđịch,trongđóđiệumấuchốtlàquahiệntượngnhậnrabảnchất. ĐiềunàythểhiệnquanđiểmbiệnchứngcủabinhphápTôntử.

TrongthiênnàyTôntửcònđềramộttưtưởngchỉđạotácchiếnrấtquantrọng.Ôngchủ

trương“tịnhlực”(tậptrungbinhlực),“liệuđịch”(phánđoánchínhxáctìnhhìnhđịch),“thủnhân” (tranh thủ lòngngười),phảnđối cungcáchkhinhđịch tiến liều, vômưu,không tínhtoán,vềmặtquảnlýquânđội,Tôntửchủtrương‘hợpchidĩvăn,kềchidĩvõ”,thưởngphạtphânminh,vừakhoandungđộlượngvừanghiêmnghị,đểđạtđượcmụcđíchtrêndướiđồnglòng.

“Tuyệtthủytấtviễnthủy;kháchtuyệtthủynhilai,vậtnghênhchiưthủynội,lệnhbántếnhikíchchi,lợi” Khivượtsông,nênhạtrạixabờ.Nếuđịchvượtsôngđánhta,takhôngnênđánhởdướisông,

chờđịchsangđượcmộtnửahãyđánhthìđượclợi.

CầuPhủpháđậpdìmchếtquânĐường GiữađờiĐườngHuyềnTông,vùngChiếtĐôngcócuộckhởinghĩanôngdândoCầuPhủlàm

thủlĩnh.Thoạtđầunghĩaquânchỉcómấytrămngười,rasứctíchtrữlươngthực,chếtạobinhkhíxâydựnglựclương. ĐếnđờiĐườngYTông,thángGiêngnămHàmThôngthứnhất(năm860),QuansátsứChiết

ĐônglàTrịnhKỳĐứcpháiphósửLưuHình,phótướngPhạmCưThựcđem300quânphốihợpvớiquanquânĐàiChâuđitiêudiệtnghĩaquân.QuanquânđánhnhauvớinghĩaquânởhuyệnThiênĐài,bịthuato,tướngPhạmCưThựctửtrận,LưuHìnhmộtmìnhtếngựachạythoát. CầuPhủthừathắngđánhchiếmhuyệnDiệm,mởkholẫmchiêumộtrángsĩ,quânđộiphát

triểnlênthànhmấyngànngườithanhthếlớnmạnh. BâygiờquânnhàĐườngởChiếtĐông,chưađến300người,lâungàykhôngluyệntập,vũkhí

hưcũ.TrịnhKỳĐứcvộichiêubinh,nhưngquanmộbinhlạiănhốilộ,nênbinhlínhtoànlànhữngngườigiàyếuđóinghèo. Tháng2nămấy,TrịnhKỳĐứcpháitiểutướngThẩmQuânTúng,phótướngTrươngCông

Thự.VọnghảitrấntướngLýKhuêdẫnhơn100tânbinhtiếnđánhnghĩaquânởhuyệnDiệm. CầuPhủnghetinquanquânkéođến,bènlệnhchomộtcánhnghĩaquânmaiphụcởbờnam

consôngnhỏTamKhê,cònphầnlớnbinhmãthìbàytrậnởphíabắcTamKhê. Lạilệnhcho1đơnvịnghĩaquânởphíabắc(thượnglưu)đắpđậpngăndòng,đểphíahạlưu

nướcnông,cóthểlộiquađược. Quanquânvừa tiếnđến,nghĩaquânmớigiaochiếnđãvờ thuachạy,đụđịchđuổi theo.

Quanquântrúngkế,lộiquasôngtruykích.Đúnglúcquanquânđãquasôngquánửa,nghĩaquânphíatrênbấtngờpháđậpchonướctrànxuốngnhưthác,nhấnchìmquánửaquânđịch. Nghĩaquânmaiphụcphíabờnamthừathếxôngratiêudiệttoànbộquânđịch.3tướng

Thẩm,Trương,Lýđềubỏmạng.Nghĩaquânkhôngtơhàocáikimsợichỉcủadân.Dânchúngđemheocừuđếnủnghộ,nghĩaquânchiachiếnlợiphẩmvớidânchúng. Khônglâusaunghĩaquânpháttriểntớibavạnngười,CầuPhủtựxưnglàThiênhạđôtri

binhmãsử,Kiếnnguyênlabình,lừnglẫyTrungNguyên. “Thịsinhxửcao,vônghênhthủylưu,thửxửthủythượngchiquândã”.

Nếuhạtrạiởbênbờsông,cũngphảichiếmchỗcao,khôngnênngượcdòngđánhđịch.Đólà

cáchxửlýởvùngsôngnước.

TiềnTruyềnQuánchiếmthượnglưu,giànhtoànthắng ThờiNgũđạiHậuLương,thángTưnămTrinhMinhthứ5(năm919)hoàngđếHậuLương

làChuThiến(nguyêntênlàChuHữuTrinh)cửNgôViệtvươngTiềnLưuphátbinhtrừngphạtnướcNgôởHoàiNam. TiềnLưu lệnhchoconmình làTiềnTruyềnQuán làmChưquânđôchỉhuysứ,đem500

chiếnthuyềntừĐôngChâutiếnraphíabiểnrồingượcdòngTrườngGiangđiđánhNgô. NướcNgônghe tin liềnpháiThứsửThưChâu làBànhNgạnChươngvàphó tướngTrần

Phầnđemthủyquânxuôidòngsangphíađôngchốngcự. ChiếnthuyềncủaTiềnTruyềnQuánsaukhivàoTrườngGiangthìdongượcdòng,lạigặp

giótâythổimạnh,nêndichuyểnkhókhăn.TiềnTruyềnQuánnghetinthủyquânnướcNgôđangxuôidòngtràntới,liềnhạlệnhchuẩnbịsẵnvôibột,cátsỏi,ngôđậu. Thủy quân đôi bên gặp nhau ở phía nam Lang Sơn, lập tức triển khai chiến đấu. Chiến

thuyềnvừagiaochiến,TiềnTruyềnQuánhạlệnhchotốpđầutránhsanghaibênbờ,nhườngkhoảnggiữadòngchoquânđịch. ThuyềnNgôgặptrởngại,cứthếxuôidòng,chẳngmấychốcđãtớiđoànthuyềnsaucủaNgô

Việt.TướngNgôlàBànhNgạnChươngđứngtrênđàichỉhuycủathuyềnchínhcảcườinhìnthủyquânđốiphươngkhiếpsợ,chưađánhđãchạygiạt.Nàongờtiếngcườichưadứt,chiếnthuyềncủaNgôViệtđãlạitậptrungởgiữadòngdàntrậnđuổitheophíasau. BànhNgạnChươngthấyvậyliềnhạlệnhquaythuyềnlạigiaochiến.Lúcnày,thủyquânNgô

chiếmphíathượnglưu,thuậngió,hoàntoàncólợi.TiềnTruyềnQuánphấtcờ,thủyquânNgôViệttứcthờithuậngiótungvôibộtvềphíathuyềnđịch.Vôirớtxuốngsông,bốckhóimịtmù.TướngsĩquânNgôcómắtkhómở,cómiệngkhóhá,bụivôixộcvàomắt,vàomũi,khiếnhọchảynướcmắtnướcmũi,hosùsụ,trênthuyềnrốiloạn. Đếnkhigióthổibạtkhóivàvôibột,TiềnTruyềnQuánhạlệnhtungcátsỏi,đậungôsang

thuyềnđịch,khiếnquânNgôtrênthuyềnđiđứngloạngchoạng,đứathìngãxuốngsông,đứanàocònđứngđượcthìtrúngtên,hầunhưtêliệtkhảnăngchiếnđấu;trongkhiquânNgôViệthànhđộngmaulẹdễdàng. BànhNgạnChươngbấtchấphiểmnguy,xôngxáochỉhuy,nhưngquânsĩthươngvongquá

nặng,đànhhạlệnhchocácchiếnthuyềngiạtvàobờ.

TiềnTruyềnQuánkhôngbỏlỡthờicơdiệtđịch,liềnhạlệnhlựagióphónghoảđốtthuyềnđịch.QuânNgôrốiloạn.BànhNgạnChươngmộtmặtsailínhcứuhỏa,mộtmặttiếptụcchiếnđấu.BànhNgạnChươngkhôngcóvũkhí,phảinhặtmộtcâygậyđểgạttênbắntới,ngườibịthươnghàngchụcchỗvẫncốnhịnđauđểchỉhuy.Lửagặpgiólanmỗilúcmộtmạnh.MấytrămchiếnthuyềnquânNgônằmtrongbiểnlửa,quânsĩnhảyxuốngsôngmongthoátchết. PhótướngquânNgôlàTrầnPhầnthấyBànhNgạnChươngthuatolạikhôngcứuviện,tựrút

quânvề.BànhNgạnChươngtuyệtvọngtựsát.TrầnPhầnvềđếnnướcnhàthìbịxửtử. TrậnnàyTiềnTruyềnQuánchỉhuythủyquânNgôViệtđạithắngtiêudiệt400chiếnthuyền

giặc, bắt sống 70 tì tướng, giết hơn 1000 tên địch, chủ yếu là nhờ khôn khéo chiếmđượcthượnglưutrongthủychiến, “Phàmquânhiếucaonhiốhạ”

Phàmhạtrạinênởnơicaoráo,tránhvùngẩmthấp.

BàngSưCổhạtrạiởvùngđấtthấptrũng,bịnhấmchìm CuốiđờiĐường,quyềnlựctriềuđìnhchỉcòntrêndanhnghĩacácphiêntrấnđềutựđem

binhthôntínhlẫnnhau,chiếnsựliênmiên,loạnlạckhôngdứt.ĐờiĐườngChiêuTông,tháng9nămCànĐinhthứtư(năm897),ThứsửTừChâu,TuyênVũTiếtđộsứChuToànTrungđemđạiquânđiđánhDươngHànhMậtđangchiếmcứHoàiNam. ChuToànTrunglệnhBàngSưCổđem7vạnquânđánhThanhKhẩu,DươngChâu;CátTòng

ChuđóngquânởAnPhong, tiếnđánhThọChâu, cònChuToànTrung thìđóngquânởTúcChâu. 3đạoquânBiệnChâucủaChuToànTrungtiếnxuốngphíanam,thanhthếcựclớn.Tiếtđộ

sứHoàiNamlàDươngHànhMậtnghetincảsợ. DươngHànhMậtcùngChuCẩndẫn3vạnquânđếnSởChâu,hợpvớiTrươngHuấnkéoquân

từLiênThủytớiđểcùngchốngcựquânBiệnChâu. BàngSưCổđóngdoanhtrạiởThanhKhẩu,địathếthấptrũng,bộhạđềnghịchuyểnđếnchỗ

khác,songBàngSưCổkhôngnghe.BàngSưCổỷmìnhquânđôngthếmạnh,cóýkhinhđịchthườnggọitùytướngtớichơicờtiêukhiển. TướngChuCẩnchođắpđậpchặnphíathượnglưuHoàiHàchuẩnbịnhậnchìmquânđịchở

ThanhKhẩu.TrinhsátcủaBàngSưCổbiếtđượcđiềuđó,báocáovớichủtướng.BàngSưcổlạichorằngđólàlờiđồnnhảmlàmdaođộnglòngquân;lệnhchémđầungườiđưatin. QuâncủaChucẩnđãchuẩnbịxong.1ngàytháng11,ChuCẩndẫn5000kỵbinhlặnglẽvượt

HoàiHà,giảlàmquânBiệnChâu,mangcờlệnhtiếnđếndoanhtrạicủaBàngSưCổ.Khiđếntrướctrungquân,quâncủaChuCẩnbấtngờxôngvàochémgiết. QuânBiệnChâukhôngđềphòng,bịthươngvongrấtnặng.Giaochiếnkhônglâuthìquân

HoàiNampháđậpphíathượnglưuchonướctrànvàodoanhtrạiquânBiệnChâu.KỵbinhcủaChuCẩnmauchóngrờikhỏichiếntrường.QuânBiệnChâuchạykhôngkịp,chếtđuốiquánửa,doanhtrạibịnướctànphátanhoang. Nướclũtrànquarồi,nhữngbinhsĩBiệnChâusốngsótlõmbõmlộibùnmàchạythìbịđại

quâncủaDươngHànhMậtvượtHoàiHàtiêudiệtnốt.BàngSưcổtuycóthânbinhhộvệ,cũngkhôngthoátchết.CátTòngChunghetinBàngSưCổchết,vộidẫnquânrútlui.DươngHànhMậtvàChuCẩnthừathắngtruykích,đếnsôngTíHàlạiđánhtanquânđịch,maymàCátTòngChuthoátchết.ChuToànTrungnghetin2đạoquânđãbạitrận,đànhdẫnquântháochạy.

“Tuyệtthiêngiản,thiêntỉnh,thiênlao,thiênla,thiênhãm,thiênkhích,tấtcứckhứchi,vật

cậndã” Hànhquânquanhữngvùng“thiêngiản”(khesuốihiểmtrở),“thiêntỉnh”(tứphíaváchcao

vâybọc),“thiênlao”(bamặtbịvâybọc),“thiênhãm”(đấtthấplầy,khóvậnđộng),“thiênkhích”(hẻmnúi,khehở),tấtphảigấprúlrờixa,khôngnênđếngần.

ChuÁPhùđivòng,tránhnguyhiểm ThờiTâyHán,saukhiCảnhđếlênngôicửTriềuTháclàmNgựsửđạiphu.TriềuThácchủ

trươngtừngbướclàmsuyyếulựclượngchưhầuđểcủngcốquyềnlựctrungương.7nướcchưhầu,trongđócóNgô,Sở,phátđộngbạoloạnvõtrangvớidanhnghĩa“TrừTriềuThác,thanhlọctriềuđình”. ĐầunămHánCảnhđếthứ3(năm154trướcCôngNguyên),CảnhđếcửChuÁPhùlàmThái

uýthốnglĩnh36tướngđemquânđánhNgô,Sở. Chu Á Phù xuất phát từ Tràng An, chuẩn bị tới Huỳnh Dương (đông bắc huyện Huỳnh

Dương,tỉnhHàNam)đểtậptrungđạiquàn.KhiđếnBáThương,thuộchạlàTriệuThiệpngănxecủaChuÁPhùlạinói:“NướcNgôgiàucó,lâunaychiêumộđượcnhiềutrángsĩcảmtử.Lầnnàyhọbiết tướngquânđôngchinh,ắtsẽbốtríphụcbinhởyếuđạonằmgiữaHàoSơnvàMãnhTrì.Hànhquânphảicoibímậtlàmthượngsách.TướngquânnênđivòngđếnLamĐiền,VõQuan,tớiLạcDương,thìquânchưhầusẽtrởtaykhôngkịp”. ChuÁPhùthấyTriệuThiệpnóirấtđúng,liềnnghetheo,choquânđivòngtránhđườngHào-

Mãnhnguyhiểm.Tuytốnthêmhaingày,nhưngdọcđườngbìnhan,tớisátLạcDương,phávỡkếhoạchhộiquântạiLạcDươngcủa7nướcchưhầu. ĐạiquântớiLạcDương,ChuÁPhùđãhoàntoànkhốngchếđịakhutừLạcDươngsangphía

đông,ôngchohạtrạivàcửbinhđidòxétyếuđạoHào-Mãnh.Quảnhiên,bắtvềđượcmộtsốquânNgômaiphụcởđó.ChuÁPhùthăngTriệuThiệplênchứcHộquân. Tiếpđó,ChuÁPhùtiếnquânsanghướngđôngbắc,tớiXươngẤp.HạẤp(phíađôngĐãng

Sơn,tỉnhAnHuy),lậpdinhluỹ;cửCungCaoHầudẫnkỵbinhđếnHoàiTứcắtđườngvậnlươngcủaliênquânNgô-Sở. QuânNgô-SởđánhthànhTuyDươngđã lâukhônghạđược, lạichuyểnsangđánhHạẤp,

địnhquyếtchiếnvớichủlựcquânHán.NhưngChuÁPhùralệnh“cốthủ,khônggiaochiến”. Mấyngàysau,quânNgô-Sởkhôngđượctiếptếlươngthực,nhiềulầnkhiêuchiến,ChuÁPhù

đềukhônglýđến.Ônggiảithíchvớicáctướng:“Nayyếuđạohộiquâncủacácchưhầuđềubịtangănchặn,quânNgô-Sởtiếnthoáilưỡngnan,đợichúngkhốnquẫn,taắtđánhtan”.Lạitiếptụccầmcựmấyngàynữa,quânNgô-Sởhếtlương,đóikhát,thếlàđànhrútlui. ChuÁPhù lậptứcpháibinhmãtinhnhuệtruykíchđánh liênquânNgô-Sởthuato.Ngô

vươngLưuTịlợidụngđêmtốibỏchạy.SởvươngLưuMậubịbuộcphảitựsát.Trậnnàycótácdụng

quyếtđịnhtrongviệcdẹpyênsựphảnloạncủa7nướcchưhầu. “Quânbànghữuhiểmtrở,hoàngtỉnh,kiêmvi,sơnlâm,ếoáigiả,tấtcẩnphúcsáchchi,thử

phụcgianchisởxửdã” Hànhquânquanhữngnơihaibênsườncónhiềuchỗhiểmtrở,aohồ,lauláchumtùm,câycối

rậmrạp,tấtphảithậntrọngdòxét,vìđấylànhữngnơiđịchcóthểmaiphục.

HạHầuĐônkhinhđịch,rơivàoổphụckích ThờiHánHiếnđế,mùathunămKiếnAnthứ6(năm201),TàoTháođánhbạiLưuBịtại

NhữNam.QuâncủaLưuBịkhóbềkhôiphục.LưuBịdẫntànquânchạyvềKinhChâunươngnhờLưuBiểu. LưuBiểuđíchthânrangoàithànhđóntiếp,đãiLưuBịnhưthượngkhách,cònnhườngcho

LưuBịđóngquânởhuyệnTânDã,thườngluitớitròchuyệnvớiLưuBị. LưuBịchiêuhiềnđãisĩ.SaukhiđếnKinhChâukhônglâumàhàokiệtlũlượttớitheo,bỉnh

lựcmạnhdần.LưuBiểuthấyvậyrấtlo,đềnghịLưuBịđiđánhTàoTháo.LưuBịvốnnhờvảngười,bấtđắcdĩphảinghetheo. TàoTháonghe tinLưuBị tiến công, liềnphái các tướngHạHầuĐôn,VuCấmdẫnquân

xuốngphíanam,đếnDiệpDương,thìgặpquânLưuBị.Đôibênchưagiaochiến,LưuBịđãrútchạy.HạHầuĐônđuổitheođếntậnBắcVọng,LưuBịmớidừnglại,chomộtđơnvịnhỏgiaochiếnvớiHạHầuĐôn. HạHầuĐônthấyLưuBịchỉcómộtnhómbinhmãcũngđòingăntrởđạiquânmấyvạncủa

mìnhthìthậpphầnkhinhthường,thúcquânđánh.QuânLưuBịvừađánhđãrútchạyvàosâuvùnggòđồiBácVọng.HạHầuĐônhạlệnhđuổitheo.PhótướngLýĐiểncan:“LưuBịchưađánhđãchạy,ecóphụcbinh.Đườngphíatrướcnhỏhẹp,câycốiumtùm,takhôngnênđuổitheonữa”. HạHầuĐônkiêungạođáp:“LưuBịdựadẫmngườikhác,lựclượngnonyếu.Vớiquânsốcủa

hắndùhắncómaiphục10phíatacũngkhôngsợ!”.Nóiđoạn,xônglêndẫnđầuquântruykích. QuânHạHầuĐôntiếnvàođườnghẹp,tốcđộchậmchạp.HạHầuĐônsợbỏphíthờigianthì

địchchạythoát,liềnhạlệnhchặtcâyphạtbụimàtiếnchonhanh.Đúnglúcấy,pháolệnhnổvang,mộtđámphụcbinhcủaLưuBịtừtrongrừngậpra.HạHầuĐônmớinghetiếngpháolệnhthìgiậtmình,nhưngthấyphụcbinhítvềsốlượng,lạitoànnhữngkẻgiàyếu,thìlậptứcchỉhuytinhbinhnghênhchiến,chẳngmấychốcđãđánhchophụcbinhchạytánloạn. HạHầuĐôncườihahả,bảocáctướngbêncạnh:“Phụcbinhcủađịchchỉlàmấyconmuỗi!

Chúngtachẳngcầnengại.HômnaynếukhôngđuổiđếnTânDã,taquyếtkhôngthuquân!” Trờitốidần,gióngàycàngthổimạnh.TướngLýĐiển,VuCâmđangđibỗngpháthiện2bên

đườngtoànlàbãilauthìgiậtmìnhkinhsợ,vộichạytớinóivớiHạHầuĐôn:“Quântaởtrongconđườngnhỏhẹpthếnày,haibêntoànlàlausậy,nếuđịchphónghoả,gặpgiólớnthìlàmsaothoáthiểmđây?”

LúcnàyHạHầuĐônmớitỉnhngộ,vộihạlệnhgấprútlui,nhưngđãmuộn.Chỉnghesaulưngmộttiếngthét lớn, lửađãbùng lênthànhkhối lớntrongbãi lau.QuânTàongườingựahỗnloạn,nháonhàobỏchạytảnracácphía,lớpbịphụcbinhquânLưuBịgiếtchết,lớpgiẫmđạpgiàyxéolênnhaumàchếtrấtnhiều. HạHầuĐônvấtvảlắmmớivượtđượcvòngvây,điểmlạibinhmã,thấytổnthấtquánặng,

đànhrútvềHứaXương. “Địchcậnnhitinhgiả,thịkỳhiểmđịa;viễnnhikhiêuchiếngiả,dụcnhânchitiếndã;kỳsởcư

dịgiả,lợidã" Địchđếngầnmàyêntĩnhlàchúngđãchiếmđượcđịahìnhhiểmyếu.Địchởxamàđếnkhiêu

chiếnlàmuốndụtatiếnlên.Địchđóngquânởnơibằngphẳnglàđãchiếmđượcđịathếthuậnlợi.

TrịnhTrangCôngdụBắcNhungrờihiểmđịađểtiêudiệt ThờiXuânThu,dântộcthiểusốBắcNhung(hiệncưtrúởSơnTây)kiêudũngthiệnchiến,

hayđicướpbóc,cácnơinơinàochúngđếndânchúngđềubịtànhạinặngnề. MùađôngnămLỗỔncôngthứchín(năm714trướcCôngNguyên),đạiquânBắcNhung

xâmphạmnướcTrịnh,mauchóngvượtHoàngHà,tiếnxuốngphíatâyQuảnThành,cáchđôthànhTânTrịnhcủaTrịnhchỉcòntrămdặm. TừvuaquanđếnthứdânnướcTrịnhđềuchânđộng.TrịnhTrangcôngquyếtđịnhđíchthân

đemquânđiđánhgiặc.Vuahỏiquầnthầnvănvõ:“QuânBắcNhunggiỏivềđánhbộ,quântagiỏivềxachiến,nayđịchđãchiếmđịahìnhcólợi,chiếnxacủaquântakhôngcóđấtdụngvõ,quảnhânlạilođịchđánhlénvàochiếnxacủaquânta,cáckhanhcókếgìchăng?” Cáctướngkhôngainghĩđượccáchgì.ContraithứcủaTrangcônglàcôngtửĐộthiểukhá

rõvềđặcđiểmcủaquânBắcNhungliềnnói:“Concócáchlàmchođịchphảiluiquân”. TrangcôngnghecôngtửĐộtphântíchvànêukếsáchthìtánthưởngvàcholàmtheo.Quân

Trịnhphái1độicảmtửquânđitiênphong,khôngdùngxe,tớikhiêuchiến.QuânBắcNhunghạtrạidựavàothếnúi,khôngrađánh.QuânTrịnhcứthếchửibớithậmtệ.Địchchịukhôngnổi,cuốicùngđemquânrađánhnhưngquânTrịnhvừađánhvừarút,cốývứtbỏnhiềucủacải.QuânBắcNhungvốnlỗmãng,thamlam, ítmưulược,thấythắngthìvừađuổitheovừatranhnhaucướpcủa. QuânTrịnhđãbốtríphụcbinhở3nơi,chờđịchsalưới.QuânBắcNhungđãsavàotrậnđịa

phụcbinhthứ1,bịlửthươngvôsố.Chủlựcđànhtiếptụcxôngtới,lạisavàotrậnđịaphụcbinhthứhai,cuộcchiếndiễnraácliệt.Cánhquânvượtlêntrướclạisavàotrậnđịaphụckíchthứ3củaquânTrịnh.Nơiđâyđịathếbằngphẳng,chiếnxacủaquânTrịnhpháthuyhếttácdụng,baovâychặtquânđịch.QuânBắcNhungphải liềuchếtphávâykhôngnổi,cuốicùngtoànbộtiềnquânbịtiêudiệt.HậuquânBắcNhungthấytiềnquânđãbịtiêudiệt,vộivãtháolui.QuânTrịnhkhôngđuổitheonữa,kéoquânkhảihoàn. TrậnnàydựatheomưukếcủacôngtửĐột,dụđịchrờikhỏiđịahìnhhiểmyếumàgiành

toàn thắng.TrịnhTrangcôngmở tiệcănmừng, trọng thưởngcông tửĐộtvàcác tướngcócông.CôngtửĐộtsauđóđượckếvị,trởthànhTrịnhLịchcông. “Từtinhiíchbịgiả,tiếndã”

Sứgiảcủađịchnóinăngkhiêmnhường,địch lại tăngcườngchuẩnbị, tức làđịchsắptấn

công.

TriệuNguyênNgôviếtthưkhiêmnhường,dụđịchmàtiêudiệt Thời Bắc Tống, năm Tống Nhân Tông Bảo Nguyên thứ 1 (năm 1038), tháng 10, Triệu

NguyênNgô(còncótênlàLýNguyênNgô)tựxưnglàchúanướcĐạiHạ(sửgọilàTâyHạ),khôngngừngchiêunạpnhântài,thôntínhcácbộlạclâncận,rasứcmởrộnglãnhđịa. Năm1044,Liêu(nguyênlàKhiếtĐan,từnăm947đổithànhLiêu)cómộtbộlạcgồm800

hộphảnLiêuđitheoTâyHạ.ChúaLiêulàGiaLuậtTôngChânpháisứgiảsangTâyHạđòiTriệuNguyênNgôtrảlại.TriệuNguyênNgôcựtuyệt. ChúaLiêucảgiận,lệnhchoThiêntếvươngGiaLuậtTrọngNguyênđem7000kỵbinh,Hàn

quốcvươngTiêuHuệđem6vạnquântừhaiphíanambắcđánhTâyHạ.ChúaLiêuthânchinhdẫn10vạnquânrờithànhKimTúc(trênđấtMôngCổ),3đạoquânchianhauvượtHoàngHàtiếnvàođấtHạ. TriệuNguyênNgôthấyquânLiêuhungmãnh,đầutiêndẫnquânđánhđạoquânphíabắc

củaTiêuHuệ.ĐôibênđánhnhautotạiLanSơn.QuânHạthua,phảirútchạy,quânLiêuđuổitheođếnhơn400dặm.TriệuNguyênNgôthấykhóthắngđịch,bènpháisứgiảđemthưcầuhoàsangđạidoanhcủaTiêuHuệ.Đồngthờihạlệnhchuyểngấplươngthựcđixa,đốtcháycácđồngcỏxungquanh,tiếptụcrútthêmhơnmườidặm. TiêuHuệnhậnthư,thấylờilẽTriệuNguyênNgôkhiêmnhường:“QuânHạđánhliềnmấy

trậnđều thua, không còn khảnăng tái chiến, nhữngmongHànquốc vương chấpnhậnbãichiếnnghịhoà”.TiêuHuệđọcxongthìngửamặtcười,rồisầmmặtnóivớisứgiả:“Hômnaymớiđếncầuhoàthìđãquámuộn”. TiêuHuệlậptứchạlệnhtiếnthẳngđếnđạidoanhquânHạ,chỉthấydoanhtrạitrốngkhông,

xungquanhmùmịtkhói,liềnthúcquânđuổitiếp. TriệuNguyênNgôthấyquânLiêuđuổitới,lạilùithêmmườidặmvàcũngnhưlầntrước,

khôngđểlạimộtđấulương,mộtngọncỏ.Cứthếkéodàihàngtrămdặm,quânLiêucứđuổi,ngườikhôngcólươngăn,ngựakhôngcòncỏgặm,mệtvôcùng.TiêuHuệđangđịnhluivề,thìquânTâyHạđộtnhiêntràntớinhưtriềudâng.QuânLiêuhếtsứcchiếnđấu,bịthuato.QuânTâyHạthừathắngtậpkíchvàđánhthắngcảhaiđạoquânLiêukhác.ChúaLiêuchỉcònvàikỵbinhhộvệchạytrốn. “Từcươngnhitiếnkhugiả,thoáidã”

Sứgiảđịchnóicứng,lạilàmbộtiếnlên,tứclàđịchchuẩnbịrútlui.

LụcTốnrútquân,khôngmất1ngườilính ĐầunămĐôngNgô-GiaHoàthứba(năm234),GiaCátLượngcủaTâyThụctrướckhitiến

quânraKỳSơnlầnthứnăm,đãcửngườisangĐôngNgôliênhợpvớiTônQuyềncùngđánhNguỵ.Tháng5,TônQuyềnpháiLụcTốnvàđạitướngGiaCátCẩnđemhơnmộtvạnthủybinhtiếncôngNangDương.TônQuyềnđíchthânchỉhuy10vạnđạiquântiếnđánhTânThành,HợpPhì,đóngtrạithủyquânởcửaSàoHồ,phíanamHợpPhì. NguỵMinhđếTàoDuệ,đốiphóvớiliênquânNgô-Thục,ápdụngphươngchâmđánhphía

đông,thủphíatây,thânchinhdẫnđạiquântớiHợpPhìđánhnhauvớichủlựcquânNgô. Tháng7,quânNguỵđộtngộtkéotớicửaSàoHồởphíanamHợpPhì.TônQuyềnkhôngngờ

chủ lựcquânTào lạivâyđánhHợpPhì,bènnghênhchiến.TướngNguỵMãnSủngđốtcháychiếnthuyềnvàcôngcụquânNgô,giếlchếtđạitướngNgôlàTônThái.QuânNgôthuato. LụcTốnnghetinthuatrậnHợpPhì,liềnpháiHànBiểnđemthưxinTônQuyềnchỉthị.Hàn

BiểnbịquânNguỵbắtđượcgiữađường.GiaCát cẩnđang trênđường tớiNangDươnghộiquânvớiLụcTốnthìđượctinđạoquâncủaTônQuyềnbạitrận,ngườiđưathưLụcTốnbịquânNguỵbắtgiữ,vôcùngkinhhãi,liềncửngườimangthưtớiLụcTốnđềnghịrútquân. LụcTốnxemxongthưcủaGiaCátCẩnthìkhôngtrả lời, lạisaiquânsĩ lênbờtrồngrau,

trồngđậuvàgọitùytướngvàochơicờvớimình,tháiđộungdungnhưkhông. NgườiđưathưtrởvềnóilạivớiGiaCátCẩn.GiaCátCẩntuybiếtLụcTốnđamưutúctrí,

nhấtđịnhđãcóchủýriêng,songvìtìnhhìnhkhẩntrươngnênkhôngyêntâm,bènđíchthântớigặpLụcTốn.Cẩnhỏi:“Naychúacôngđãluiquân,quânđịchlạibắtgiữHànBiển,ắtsẽdốctoànlựcđốiphóvớichúngta.Vậytướngquâncódiệukếgìchăng?” LụcTốnđáp:“ThưtaviếtđãbịquânNguỵbắtđược,kếhoạchcủaquântađãbịlộ.Địchtất

nhiênđãchuẩnbịđốiphó,nếutaxuấtchiến,khóthắng.Ôngđềnghịrútquânlàđúng”. Cẩnhỏi:“Vậysaotướngquânkhôngmauđichuyển,lạiánbinhbấtđộng?”.LụcTốncười

đáp:“Hiệnđịchmạnhtayếu,khôngnênnóirútlàrútluôn,nhưthếđịchsẽchorằngtasợ,thừacơđuổitheochémgiết,quântaắtthảmbại.Ôngcóthểbímậttổchứcrútquân,cònta...”đoạnghétaiCẩnthấpgiọngmộthồi. GiaCátCẩncáotừrồi,LụcTốnlạiungdungchoquânsĩrờithuyềnlênbờ,tiếnvềphíaNang

DươngvàtungtinsẽđánhNangThành. QuânNguỵvốnbiếtLụcTốntúctríđamưu,anhdũngthiệnchiến,naynghenóiLụcTốnđã

điềuquânđánhNangDương,liềntậptrungbinhlực,chuẩnbịnghênhchiếnvớiquânNgôở

bênngoàithànhNangDương. TrongquânNguỵ cómột vài tướngnghi ngờLụcTốnkhông thật sựđánhNangDương.

Nhưnghọnghe thámmãbáo cáo rằngLụcTốn choquân trồng rau, đậubênbờ sông, chứkhôngcóýrútquân,nêncũngtinLụcTốnquảthậtsẽđánhNangDương. KhiquânNguỵđãtậptrungcảởNangDươngchuẩnbịnghênhchiến,thìquânNgôtiếnđến

nửađườngđộtnhiênđượclệnhquayngượclại,tiềnquântrởthànhhậuquân,lặnglẽrútvềphíathủytrạicủaGiaCátCẩn.LụcTốnvềđếnthủytrạiGiaCátCẩnthìởđâyđãchuẩnbịsẵnthuyềnbè.QuânlậptứclênthuyềnantoànrúthếtvềGiangĐông. QuânNguỵkhibiếtbịlừa,pháiquânđuổitheo,thìquânNgôcủaLụcTốnđãđixa,không

mất1ngườilính.QuânNguỵthánphụcdiệukếcủađốỉphương. “Vôướcnhithỉnhhoàgiả,mưudã”

Địchchưathuamàtớicầuhoà,tứclàcóâmmưu.

LýCửtráhàng,đánhbạiLưuSướng NămĐôngTấnNguyênđếKiếnVõthứ1(năm317),LưuThônglệnhchoemlàLưuSướng

đem3vạnquânđánhHuỳnhDươnglàđấtcủaTấn(huyệnHuỳnhDương,tỉnhHàNam). TháithúHuỳnhDươnglàLýCửdũngcảm,mưulược,thườnglấyítthắngnhiều,đượcTấn

NguyênđếphonglàmQuánquântướngquân.LúcnàyLýCửđóngquânởTânTrịnhHàNam,đượclệnhchốnglạiquânLưuSướng. QuânLưuSướngtiếnđếnthànhcũcủaHànvươngthìhạtrại,cáchđạidoanhcủaLýCử7

dặm,rồipháisứgiảsangchiêuhàngLýCử. ĐạiquânLưuSướngkéođếnbấtngờ,LýCửchưakịpchuẩnbị,nayquânTiềnTriệuchiêu

hàng,LýCửliềntươngkếtựukế,pháisứgiảsangtỏýđầuhàng,đồngthờihạlệnhtậptrungquântinhnhuệđợilệnh,chỉđểnhữngbinhsĩgiàyếuởlạigiữdoanhtrại.Ngoàiracònchọnrượungon,bòdêbéosangtặngLưuSướng. LưuSướngnhậnlễvật,tinLýcửkhôngcókhảnăngchốngđỡ,nênkhôngphòngbịgì.Tối

hômấy,trongtrạigiếtdêbòđãitiệctoànquân.Tướngsĩthấykhôngđánhmàthắngđềuhoanhỉmúahátvàuốngrượuthoảthích. LýCửthấyđịchtrúngkế,liềntriệutậptinhbinhvàđộngviênhọtiếnđánhđêmnay.Tướng

sĩthấyquânmìnhítỏisovớiđịch,đềulộvẻlosợ.LýCửliềndẫncáctướngsĩđếntrướcngôimiếu thờTửSản,một chínhkhách lừngdanh thờiXuânThu,màngheđồn là vô cùng linhthiêng.LýCửđãbímậtdặndòtùytướngQuáchTụngvàthầyđồngcốttừtrước.QuáchTụngliềnkhấn:“NgàitừngphòtánướcTrịnh,khiếncácloàiácđiểukhôngdámkêuloạn,kẻđịchbạo tànkhông thểxâmphạmbiêncươngnướcTrịnhmộtbước.KínhxinNgàichỉbảochochứngconbiếtlàmthếnàothắngđịchtrậnnày!”.Thầyđồngcốtliềnphán:“ThầnlinhbảorằngNgàisẽlậptứcchothầnbinhđigiúpcùng”. Tướngsĩngheđồngcốtnóiđượcthầnbinhcùnggiúpthìhăngháihẳnlên.LýCửchọn1000

dũngsĩdoQuáchTụngchỉhuynhânđêmtốibímậttớiđạidoanhLưuSướng.Khihọxôngvàotrạigiặc chémgiết, tướngsĩ củaLưuSướngvẫnchưa tỉnh rượu.QuânTấnnhưđivàochỗkhôngngười,tiêudiệtmấyngàntênđịch.LưuSướngchạythoátrangoàihạlệnhchobọncònlạirútlui. LúcnàyviệnbinhĐôngTấndoTháithúHàNộilàQuáchHiếnchỉhuycũngvừakéođến.Lý

Cửchiabinh3đạođuổiđịch,đạithắngtrởvề. “Bántiếnbánthoáigiả,dụdã”

Nửatiếnnửaluilàđịchmuốndụquânta.

TriệuPhạm,TriệuQuỳdụLýToàntiếnramàtiêudiệt ThờiNamTống,nămBảoKhánhthứ3(năm1227),thủlĩnhnghĩaquânLýToànđầuhàng

quânMôngcổ.ĐạitướngMôngCổpháiLýToànxuốngphíanamđánhTống.LýToàndùngbinhphụcMôngcổ,dẫnquântớiSởChâu.Tháng1/1230(nămThiệuĐịnhthứ3),LýToànbấtngờđemquântừSởChâutiếnđánhDươngChâu. TướngnhàTốnglàTriệuPhạmhẹnvớiemlàTriệuQùyđiềumộtvạnbốnngànquântới

DươngChâucùngchốngLýToàn.LýToànkhônghạđượcthành,tùytướngTônHùngđềnghị:“Trongthànhrấtítlươngthực,nếutadựnglũyđấtbaovây,thìsaumộtthờigiantrongthànhsẽchếtđói”. LýToànnghetheo,liềnbắtmấychụcvạnnôngdânquanhvùngcùngvớiquânlínhđắplũy,

đàohồquanhthành,đểcắtđứtmọitiếptếcủaquânTốngtrongthành. TriệuPhạmvàTriệuQùynhậnraýđồcủađịch,liềnquyếtđịnhdẫnquânrađánhbanđêm.

LýToànkhôngkịpđềphòng,bịthươngvongrấtnặng,bèndồnquânđóngởsaudảilũyđấtphíatâybắcthànhDươngChâu,chỉđểvâychứkhôngđánhvàothành. HaianhemhọTriệubànnhau:“LýToàncốthủchứkhôngđánhlàđịnhđểquântachếtđói.

Nếutađemquânrađánhrồigiảthua,hắnnhấtđịnhsẽđuổitheo...” ThếlàTriệuPhạmpháitùytướngLýHổdẫnkịbinhmaiphụcởbênthành,tựmìnhđembộ

binhtớidụđịch.LýToànquảnhiênđemmấyngànbộbinhxuấtchiến.TriệuPhạmvờthua,rútchạy.LýToànđuổiđếnbênthành,thìđộtnhiênkỵbinhphụcsẵnđổra,tênbắnnhưmưa,quânLýToànbịthươngvongnặng.QuâncủaLýToàntừphíatâybắcvộiđếnchiviện,bịhaianhemhọTriệutừtrongthànhxôngrađánhquyếtliệt,TriệuPhạmlạipháiLýHổdẫnnămtrămkỵbinhđánhvàophíasauquânLýToàn.TrậnđánhdiễnratừsángđếnchiềuthìquânLýToànđạibại. Tốỉhômấy,trinhsátcủaTriệuPhạmthấyLýToànmởtiệcănuốngởphíatâybắcthành.

AnhemhọTriệubànnhau,lợidụngsựkhinhđịchcủađốiphương,lạiđemquântiếuđánh.Sánghômsau,TriệuPhạmvàTriệuQuydẫnmấyngànquântinhnhuệgiươngcờtiếnvềphíatây,cốtchoLýToànnhìnthấy,LýToànliềnnóivớithuộchạbằnggiọngtựtin:“Hãyxemtatiêu diệt sạch quân Tống cho coi!”. Đoạn dẫn quân xông tới. Đôi bên đánh nhau kịch liệt.NhưngquânTốngdũngmãnhhơnhẳntrước.LýToànkhôngđịchnổi,địnhtrởlạilũyđất,thìlúcnàyLýHổđãchặnmấtđườngvề.LýToànđànhđemvàichụckỵbinhchạyvềphíabắc. TriệuQùydẫnkỵbinhđuổigấpđếnkhuvựcaohồmàLýToànđàongàytrước.Saynhiều

ngàynắng,nướccạnhết,trênmặtaohồlàbùnkhô,nhưngbêndướilàbùnnhão.MấychụckỵbinhLýToànsaxuốngđó,lộibìbõmtrongbùn.QuânTriệuQùyđuổitớinơigiếtvàbắtsốngtoànbộ. “Điểutậpgiả,hưdã;dạhuyêngiả,khủngdã;quânnhiễugiả,tướngbấttrọngdã;tinhkỳđộng

giả,loạndã;lạinộgiả,quyệndã;túcmanhụcthực,quânvôhuyềnphẫu;bấtphảnkỳxágiả,cùngkhẩudã”. Chimchócđậutrêndoanhtrạiđịchlàdoanhtrạibỏtrống.Đangđêmđịchhốthoảnggọinhau

làhiểuhiệnhoảngsợ.Quânlínhtrongdoanhtrạinhiễuloạnlàtướngđịchkhônguynghiêm.Cờxíngảnghiênglộnxộnlàđộingũquânđịchđãrốìloạn.Quanquândễnổigiậnlàtoànquânđãmệtmỏi.Dùnglươngthựcchongựaăn,giếtngựaănthịt,thudọndụngcụnấuăn,línhkhôngtrỏvềtrại,làđịchđãkhốncùng,địnhliềuchếtphávây.

KhíchChígiỏiquansát,thấyđượcthờicơtiếncông Tháng4nămChuDoãnvươngthứ11(năm575trướcCôngNguyên),TấnLịchcôngmuốn

tranhbáchủTrungNguyênvớiSở,bènđem500chiếnxa,5vạnquânvượtHoàngHà tiếnxuốngphíanam,vềphíaYênLăng(tâybắcYênLăng,tỉnhHàNam),lấydanhnghĩadiệtTrịnh,mụcđíchlàđánhSở. Trướckhixuấtphát,TấnLịchcôngliênhợpvới4nướcTề,Lỗ,Vệ,Tốngcùngkéoquânđến

YênLănghiệptrợvớiTấn,nhưngquân4nướckiađềuchậm,nênquânTấnhạtrạiởYênLăngđểchờ. SởCộngvươngnghetinTấnxuấtbinh,vộicấtbinhtiếnlênphíabắccứuTrịnh.Liênquân

Sở—Trịnhcộnglạicó530chiếcxevà9vạn3ngàntướngsĩ.SởCộngvươngmuốnnhânlúcquânbốnnướckiachưatới,đánhbạiquânTấntrước,bènhạlệnhbàytrậnsátvớidoanhtrạiquânTấn. TấnLịchcôngcùngcáctướnglênđàiquansátquânSởbàytrận.Cótướngchủtrương:hiện

tạiđịchđôngtaít,hãycốthủchưagiaochiến,chờquân4nướckiatớihãycùngđánh.TướngchỉhuytrungquânlàLoanThưchorằngsĩkhíquânSở-Trịnhđanghăng,3ngàysauắtgiảmsút,đợiquân4nướckiatớimàđánhthìchắcthắng. PhótướngKhíchChísaukhiquansátkỹthếtrậncủađịch,nói:“Theothầnnghĩ,quânđịch

có sáu điểm yếu khó khắc phục. Do đó thần cho rằng nên lập tức tiến công đánh bại đốiphương”. TấnLịchcôngvàcáctướngđềunghe.KhíchChínói:“Xinhãynhìn!Thứnhất,quânSởcó

nhiềulínhgià,línhgiàthìkhôngthiệnchiến.Thứhai,quânTrịnhbàytrậnrốiloạn,chứngtỏchưađượcluyệntập,thiếukỷluật.Thứba,quânsĩđôiphươnglớntiếngcãicọnhau,khôngcóthểthống...”.TấnLịchcôngcảmthấyKhíchChícólý,KhíchChínóitiếp:“Quânhainướccứngólẫnnhau,khôngcódũngkhí lâmtrận.Chẳngnhữngquân2nướcấysẽkhôngphốihợpvớinhau,màngaytrongnộibộquânSở,2tướngchỉhuytrungquânvàtảquâncũnghiềmkhíchnhau...” TấnLịchcôngvàcáctướngtánđồngcáchphântíchcủaKhíchChívàquyếtđịnhlậptứctấn

công.Lúcnày,1tướngSởsanghàngTấnđangđứngphíasauTấnLịchcông,vốnnắmvữngtìnhhìnhquânSở,liềnnóithêm:“BộphậntinhnhuệcủaquânSởlàởtrungquân.Nếutađánhtảquânvàhữuquântrước,rồihãyđánhtrungquân,thìchắcthắng”.TấnLịchcôngnghetheo.LoanThưhạlệnhtậptrunglựclượngtinhnhuệđánhhữuquânSởcùngquânTrịnh.Đanglúctiếncông,chiếnxacủaTấnLịchcôngbỗngbịsaxuốngbùnlầy.LoanThưthấyvậyvộitiếnlạiđểmờinhàvuachuyểnsangchiếnxacủamình.ContraicủaLoanThưlàLoanChâmlớntiếng

tráchcha:“Trọng tráchcủachalàchỉhuytoànquân,hácóthểxaolãng!”.LoanThưtỉnhngộ,liềntiếptụclo

chỉhuyđạiquântiếncông. SởCộngvươngthấyTấnLịchcôngbịsalầytrongbùn,liềndẫnquânxôngtớiđịnhbắtsống,

TướngNguỵKỵcủaTấnvộigiươngcungbắnSởCộngvương,SởCộngvươngbịtrúngtênvàomăttrái,nénđaunhổmũitên,bậtluôncảconmắtra.LúcnàychiếnxacủaTấnLịchcôngcũngđã thoátkhỏi sa lầy,nhàvuahạ lệnhđuổi theoSởCộngvương.QuânSởhay tinvuaSởbịthươngthìlosợ,lạithấyquânTấntrànđếnnhưsóngbiểnthìtưởngrằngquâncủacácnướckhácđãtới,nênlậptứcrốiloạn,thuachạyvềbờnamsôngDĩnh. NguyênsoáitrungquâncủaSởlàTửPhảnchỉnhđốnxongđộingũ,chuẩnbịđểsớmmaitái

chiến,liềnuốngrượumộtmìnhđểgiảisầu.Banđêm,SởCộngvươngtriệutậpcáctướnglạibànchiếnsự,TửPhảnsayrượuchưatỉnhnênkhôngđếnđược.SởCộngvươngthấynguyênsoáicònnhưvậy,liềnquyếtđịnhluiquânngaytrongđêm. Hômsau,quânTântiếnđếnthìthấytrongdoanhtrạiquânSởcònbỏlạirấtnhiềulương

thực, củacảikhôngmangđikịp.TấnLịchcông liềnhạ lệnhmở tiệc cùngmừngcôngngaytrongdoanhtrạiquânSở. QuânTấnnghỉngơi3ngàyrồikéoquânvềnước.TrongchiếndịchnàytướngKhíchChícó

tàiquansát;TấnLịchcôngbiếtchớpthờicơxuấtkích,mặcdùliênquânbốnnướckiachưatớicuốicùngvẫnlấyítthắngnhiều,đánhbạiSởhùngmạnh,khiếnchưhầubáiphục,củngcốđịavịbáchủcủaTấnởTrungNguyên. “Laiủytạgiả,dụchưutứcdã”

Pháisứgiảđếntặngquàvànóinăngmềmmỏng,làđịchmuốnngưngchiến.

ThượngTỳTỳtrướctheosauchống,thắngđịch ThờiĐườngVõTông,nămHộiXươngthứhai(năm842),chúaThổPhiênlàĐạtMachết.

ĐạtMakhôngcócontrai.ÁiphicủaĐạiMahọLâmlậpđứacháu3tuổicủamìnhlàKhấtLyHồlênngôi,toànhộquyềnbínhđềudoLâmthịnắmgiữ. Thừa tướngKếtĐô vào gặpKhất LyHồ không chịu hành lễ, nói: “Hoàng tôn cònnhiều

người,naylậpngườikháchọlênngôithìaichịutuânlệnhđây?”Nóiđoạnkhócầmlênvàbỏra.Lâmthịđưamắtchotảhữu,chúngliềnđuổitheobắtKếtĐôlại,đemchémđầu. LuậnKhủngNhiệtlàThảolụcsứởLạcMônXuyênnghetinấyliềnxưnglàmtướngquốc,

liênminhvớiTiếtđộsứThanhHải,cấtquânchốngLâmthị,gọiquânmìnhlànghĩabinh,thựctếmuốncướpngôi. TướngquốcThổPhiênlàThượngTưLađemquânđánhvớiLuậnKhủngNhiệtởVịChâu,bị

thua.LuậnKhủngNhiệtchiếmVịChâu. TiếtđộsứThiệnChâucủaThổPhiênlàThượngTỳTỳhaychữ,giỏimưulược,trídũng,biết

cáchcầmquân.LuậnKhủngNhiệtsợThượngTỳTỳđánhvàohậuphươngcủay, liềnquyếtđịnhtrướchếthãytiêudiệtThượngTỳTỳ. Tháng6nămĐườngHộiXươngthứba,LuậnKhủngNhiệtdẫnquânđánhThiệnChâu.Khi

quânđếnTrấnTây,độtnhiêncuồngphongnổilên,sấmchớpghêgớm,binhsĩkhóbềhànhtiến.Độtnhiênmộtlằnchớploé,đồngcỏbốccháy,mấychụcngườivàmấytrămngựa,cừubịsétđánhhoặcbịchếtcháy.LuậnKhủngNhiệtsợhãi,khôngdámtiếptụctiếnquân. ThượngTỳTỳnghetinđó,nóivớithuộchạ:“LuậnKhủngNhiệtkéoquântớiđánh,hắncoi

chúngtanhưcỏrác,khôngchịunổimộtđòncủachúng.Naygặpthiêntaikhôngdámtiếnnữa.Chúngtanêngiảhộhàngphụcchochúngkiêungạomàkhôngđềphòng,chúngtacóthờigianxâydựnglựclượng,chờthờicơhànhđộng”.Thuộchạnghevậyđềutánđồng. ThếlàThượngTỳTỳpháingườimangnhiềulễvật,dêcừuđếntặngchođịch.ThượngTỳTỳ

cònviếtthưgửiLuậnKhủngNhiệt:“Tướngquốcđemquântiêutrừquốcnạn,chỉcầncửmộtngườiđemthưđilàđủđểaicũngphảituântheo,hàtấttướngquốcphảithânchinhvấtvả,kẻhènnàychỉbiếtdămbachữ,nhữngmongđượcsốngyênlànhnơithôndã”. LuậnKhủngNhiệtthấytặngphẩmvàđọclờilẽtrongthưthìhoanhỉ,đưathưchothuộchạ

xemvànói:“ThượngTỳTỳchỉlàgãthưsinhđâubiếtcầmquânđánhtrận.Đợitalàmvua,tasẽchohắn1chứcquanlàyên”.ĐoạnviếtthưtrảlờikhenngợiThượngTỳTỳ,rồiyêntâmrútquân.

ThượngTỳTỳbiếtLuậnKhủngNhiệttrúngkế,vỗđùicười:“ThổPhiênchúngtanếukhôngcóchúa,thìquithuậnnhàĐường,chứkhinàolạithầnphụchạngdêchónhưhắn!”. ThượngTỳTỳdùngthờigianbathángđểchiêumộbinhmãvàchuẩnbịmọimặt.Đếntháng

9,cử2tướngBàngKếtTâmvàMãnhLaTiếtđem5vạntinhbinhbấtngờtấncôngĐạiHạXuyên,làđạidoanhcủaLuậnKhủngNhiệt. ĐạiquânđếnphíanamĐạtHàChâu,thìMãnhLaTiếtdẫnbốnvạnquânmaiphụctrong

hẻmnúi,BàngKếtTâmdẫn1vạnquânmaiphụctrongrừngliễu,phái1000kịbinhlênnúiphóngtênvàotrongthành.CácmũitêncógàithưlăngmạLuậnKhủngNhiệt. LuậnKhủngNhiệtcảgiận,lậptứcchỉhuymấyvạnbinhmãxôngrađuổiđánh,đếnsátrừng

liễuthìbịquânBàngKếtTâmngănchặn,thươngvongkhôngít.Saumộthồigiaochiến,BàngKếtTâmgiảbộchốngkhôngnổi,liềnchạy.LuậnKhủngNhiệtđuổingótchụcdặmvàohẻmnúi.Độtnhiênphụcbinhtứphíatrànra,tiếnghòhétchémgiếtvangđộngmộtgóctrời.QuânLuậnKhủngNhiệtbịchiacắtthànhnhiềuđoạn,hỗnloạn. Đúnglúcấytronghẻmnúibỗngnổigiólớn,đálởràorào,nướckhetrànralênhláng,quân

LuậnKhủngNhiệtđứabịgiết,đứachếtđuối,thâyphơingổnngang.ChỉcònmườimấytướngsĩhộvệLuậnKhủngNhiệtchạykhỏihẻmnúi,lạibịphụcbinhphụckích,cuốicòng,chỉcònmộtmìnhLuậnKhủngNhiệtphóngngựachạythoát. “Bìnhphiđaích,duyvôvõtiến,túcdĩtịnhlực,liệuđịch,thủnhânnhidĩ.Phùduyvôlựnhidị

địchgiả,tấtcầmưnhân” Đánhtrậnkhôngcốtởquânđông,khôngnênkhinhđịchtiếnliều,màcầntậptrunglựclượng,

phánđoántìnhhình,tranhthủsựtínnhiệmvàủnghộcủacấpdướilàđủ.Kẻđãkhôngnhìnxatrôngrộng,lạikhinhđịch,thìắtsẽbịbắtlàmtùbinh.

TiêuHuệkhinhđịch,mấthếtquân ThángGiêngnămLiêuTrọngHithứ17(năm1048),TâyHạvươngTriệuNguyênNgôqua

đời,Liêuchúapháisứgiảsangphânưu.SứgiảtrởvềbáolạirằngsaukhiNguyênNgôchết,con làLượngTộmới lênhai, toànbộquyềnhànhnằm trong tayTháihậuvà thân tộc, cáctướngbấthoà. LiêuchúaGiaLuậtTôngChânnghevậy,chorằngđâylàthờicơtiếncôngTâyHạ,cấptốc

điềuđộngbinhmãchuẩnbị. Tháng6,7nămsau,quânLiêuchialàmbađạo:HànquốcvươngTiêuHuệchỉhuyNamlộ

quân,ĐôthốngGiaLuậtĐạtHoàKhắcchỉhuyBắclộquân,LiêuchúathânchinhdẫnTrunglộquân,saiBắcviệnđạivươngGiaLuậtNhânTiênlàmtiênphong,lầnlượttiếnsangTâyHạ. NamlộquâncủaTiêuHuệcónhiềuchiếnhạmvàthuyềnlươngkéodàihàngtrămdặm,khí

thếghêgớm. TiêuHuệlàlãotướngcủaLiêu,từngtrảitrămtrận,lậpnhiềuchiếncông.5nămtrước,vì

khinhđịchtiếnquásâuvàoTâyHạ.TiêuHuệđãbịthấtbại.LầnnàyTiêuHuệphântíchtìnhhình,chorằngvuaTâyHạmới2tuổi,quyềnbínhởcảtrongtaymộtngườiđànbà,đạiquânLiêuchỉcầnquabiêngiớilàTâyHạsẽphảiđầuhàng. QuânLiêutiếnvàođấtTâyHạmấychụcdặm,vẫnkhôngthấybóngdángđốiphươngđâu.

TiêuHuệsinhnghi,pháimộttiểuđộiđitrướctrinhsát.Trinhsátlâukhôngvề.TiêuHuệnóngruột,hạlệnhchoquânđộicứtiến.Lúcnàychiếnmãphảidùngđểkéoxelương,kỵbinhphảiđibộ,hoàntoànkhôngchuẩnbịđểtácchiến.ThuộchạthấytìnhhìnhđóliềnnóivớiTiêuHuệ:“Quântatừxakéođến,chưabiếtbốphòngcủađịchrasao,thìkhôngnêntiếnsâu,mànênhạtrại,đềphòngbấttrắc”. TiêuHuệcười:“Cácngươinghĩquákỹ!Đạiquântatiếnđến,LượngTộắtsẽthânchinhra

tiếprướcxagiácủaLiêuchúavàothành,hácònthờigianđónta!Tựdưnghạtrạiđềphònglàmgìchotốncôngvôích!”,đoạnlệnhtiếptụctiếnquân. NàongờTâyHạnghetinquânLiêuxâmnhập,đãđemquânbốtríởnhữngnơihiểmyếu

chờđợiquânđịch,sẵnsàngđónđánh. TrunglộquâncủaLiêuchúaGiaLuậtTôngChânsaukhivượtsông,khônggặpđịchthủ,đã

rútquânvề.TiêuHuệkhôngbiết,cứthếthúcquântiếntới. HômđóquânTiêuHuệvừahạ trại, chưakịpbốphòng,đãđược trinhsátphibáo: “Phía

trướccóđạiquânđịch...”TiêuHuệkhôngtin,chorằngtênlínhkianóibậylàmrốilòngquân,

địnhquátđemchém,thìlúcấytiếngtrốngtrậnvàhòreocủaquânTâyHạđãvọngtới.Trongphút chốc,kỵbinhTâyHạnhưmãnhhổxôngvàođàndê,quânLiêuhốthoảngứngchiến,khôngkịpmặcáogiáp.Nhiềutướngsĩchỉkịplênngựabỏchạy.QuânTâyHạbắntêntheonhưmưa.Đượemấychụcdũngsĩhộvệ,TiêuHuệmớichạythoát.TiêuHuệthuthậptànquân,thấychỉcònnonnửa,contraicủaTiêuHuệtửtrận.TiêuHuệỷthếquânđông,khôngđoánđúngtìnhhình,lặplạisailầmchủquankhinhđịch5nămtrước. “Lệnhchidĩvăn,tềchidĩvõ,thịvịtấtthủ”

Phảimềmmỏng,độlượngđểlàmchoquânsĩđồnglòng;dùngquânphápnghiêmminhđểlàm

choquânsĩchỉnhtềnhấttrí,thìmớicóthểkhiếnhọkínhsợvàphụctùng.

ThíchTụcQuangchọnkỹ,luyệnnghiêm,quânđộítinhnhuệ CuốithờikỳMinhGiaTĩnh,miềnduyênhảiđôngnamphòngvệlỏnglẻo,binhlínhthiếuhụt,

giặcOa(hảitặcNhật)thừacơxâmnhập.VùngduyênhảiGiangChiếtgiàucóluônbịgiặcOacướpbóc,hàngchụcvạndânbịthiệthại,nơmnớplosợ. TriềuMinhtừngpháiquânđánhvàosàohuyệtgiặcOa,cũngcótrậnthắng,nhưngvìMinh

ThếTôngChuHậuThôngumê,lẫnlộnphảitrái,giếtoanngườicócôngchốnggiặcOa,nênbọnhàolýđịaphươngcâukếtvớigiặcOalàmhạidânchúng,taihọacàngtrầmtrọng. NămGiaTĩnhthứ34(năm1555),triềuđìnhcửThíchTụcQuanglàmThamtướng,chỉhuy

quânvụbaphủNinhBa,ThiệuHưngvàĐàiChâu(naylàLâmHải). QuândoThíchTụcQuangchỉhuyđượcđiềutừSơnĐông,HàBắc,QuảngTâytới,kỷluật

lỏnglẻo,kémnănglựctácchiến,nghegiặcđếnđãkhiếpsợ,nhưngvớidânthìlạiácnhưlangsói. ThíchTụcQuangđauxót trướcsựhủhạicủaquanquân,xinthượngcấpchochọn3000

trángsĩđểluyệnbinh.NămlầnbảylượtđềxuấtmớiđượcTổngđốcHồTônHiếnchấpthuậnvàonăm1559. Tháng9nămđó,ThíchTụcQuangđếnvùngNghĩaÔ,VĩnhKhangchiêumộtânbinh.Douy

tíncủaThíchTụcQuang,sốngườiđếndựtuyểnmộrấtđông.ThíchTụcQuangchọnquânrấtkỹ.Nhữngquânnhântừngbạitrận,nhữngailàmtạpdịchchoquanphủmànhiễmthóixầuquancách...đềubịloại.Phầnlớntuyểnngườilànôngdânkhoẻmạnh,dũngcảmhoặclàthợmỏ. ThíchTụcQuangtuyểnhơn4000trángsĩ,liềntiếnhànhgiáodụcvàhuấnluyện.Ôngyêu

cầubinhsĩphảibảovệdân,phảinghiêmchỉnhthựchiệnnhiệmvụ,“giữđúngquânpháp,anhđũnggiếtgiặc,khôngquấynhiễutrămhọ,thìnhấtđịnhdânsẽủnghộquânđội”.Việchuấnluyệnsátvớithựctếchiếnđấu, lậpcôngbáoquốcmớiđượccoi làvõnghệchânchính,khihuấnluvệnthìcăncứvàođộtuổi,sứcvóc,thểchấtmàgiaochosửdụngnhữngbinhkhíthíchhợp.Trongkhiluyệntậpôngbắtbinhsĩphảimangáogiáp,đeothêmvậtnặngtăngdầnđểrènthểlực,luyệnchântay.ỒngdạyhọlậpcácthếtrậnvàcáchbiếnhoánhưUyênTrươngtrận,LưỡngNghitrận,TamTàitrậnv.v...cùngcácphươngphápbảovệmình,tiêudiệtgiặc.Hiệulệnh,chiêngtrống,cờxíđâurađó,inthànhsáchphátchobinhsĩhọcthuộclòng,aiquênbịphạt.Ôngrènluyệnchohọquenchịuđựngđóirét,nghiêmcấmhànhđộngpháhoạicâycối,hoamàu,giandâm,giếthạitùbinhv.v...ThíchTụcQuangluôntựmìnhlàmgương,cùngbinh

sĩđồngcamcộngkhổ,yêucầu“quanthìphảigươngmẫu,quanquânđồnglòngvạnngườinhưmột”. Trongtácchiến,ôngthưởngphạtrấtnghiêmminh,đángđượcthưởngthìdùghétmấycũng

phảithưởng,đángbịphạtthìthânmấycũngphảiphạt.CómộtngườithântínđãtheoThíchTụcQuangnhiềunăm,nhưngtráilệnhcũngvẫnbịchémđầu. Nhờcáchquảnlý,huấnluyệnấymàsauthờigianngắn,ThíchTụcQuangđãcó1độiquân

tinhnhuệ,thiệnchiến,dũngcảm,cókỷluậtvàtổchứcchặtchẽ,đánhđâuthắngđó,khiếngiặcOatantác,chạydạtracáchoangđảo,nhândânyêumếngọiđộiquânấylà“Thíchgiaquân”. “Lệnhsáchhànhgiả,dữchúngtươngđắcdã”

Thờibinhmàmệnhlệnhđượcchấphànhnghiêmchỉnhthìchứngtỏtướnglĩnhđãthuphục

lòngquân,trêndướihoàhợp.

GiaCátLượngtronglúckhókhăn,giữđúngchữtín ThờiTamQuốc,nămKiếnHưngthứ9(năm231),GiaCátLượngnhàThụcHánchếtạotrâu

gỗchởlương,lần4cấtquânraKỳSơnđánhNguỵ. NguỵMinhđếTàoDuệthânchinhđếnTràngAnchỉhuychiếnđấu,lệnhTưMãÝcùngcác

tướngTrươngCáp,PhíVĩ,TầnLãng,QuáchHoàiđemhơn30vạnquânnghênhchiếnquânThục. TưMãÝđiềuđộngbinhmã,đểPhíVĩ,TầnLãngđóngtrạiởThượngQuê,cònmìnhdẫnđại

quânđếnthẳngKỳSơn. GiaCátLượngthấyquânNguỵđôngđảo,uythếhùngmạnhthìkhôngdámkhinhđịch,lệnh

bộđộichiếmlĩnhthếnúihiểmyếumàchờđịch.Quân2bêndàntrậnđốidiệnnhau,bênnàycóthểnghetiếngtrống,nhìnthấycờxíbênkia,tùytìnhhìnhđốiphó. Đúngvàothờikỳcăngthẳngđó, thìbênquânThụccó8vạn línhđãmãnhạnquândịch,

đangchờtânbinhđếnthaythếđểđượcvềquê.PhíaquânNguỵbinhlựcđônghơn30vạn,doanhtrạisansáthàngmấydặm.8vạnquânThụcmãnhạnnếurútvề,lựclượngquânThụcsẽmỏngđitrôngthấy,cáctướngđềulo. 8vạnbinhsĩcũnglolắng,chỉsợtìnhhìnhchiếnsựthếnàynguyệnvọnghồihươngbaolâu

naycủahọkhóđượcthựchiện.CáctướngliêntiếplêngặpGiaCátLượngđềnghịkéodàithờigiantạingũcủa8vạnbinhsĩkia,chờđánhxongchiếndịchhãychovề. GiaCátLượngkiênquyếtcựtuyệt:“Ngườichỉhuybaquânphảilấyviệctuyệtđốithủtín

làmcănbản,tahácóthểvìnhucầunhấtthờimàthấttínvớiquândân!” Ngừngmộtchút,GiaCátLượngnói tiếp: “Huốnghồanhembinhsĩmãnhạnkhôngcòn

bụngdạnàoởđây,chamẹvợconởquênhàtựacửamonghọsớmvềđoàntụ”.Đoạnhạlệnhchocácđơnvịthúcgiụcsốbinhsĩmãnhạnmauchónglênđườnghồihương. Lệnhvừabanra,sốbinhsĩkiakhôngngờsựviệcbiếnchuyểnnhưvậy,ainấycảmđộng

chảynướcmắt.Songhọkhôngchịuvề,nói:“Thừatướngđốiđãivớichúngtôiơnnặngnhưnúi,chúngtôinguyệnởlạiliềuchếtgiếtđịchbáoơn”.Rồihọtựnguyệnghitênvàodanhsáchxinởlạichiếnđấu.Cácbinhsĩkhácđượccổvũmạnhmẽbởihànhđộngđó,ainấysẵnsàngquyếtchiếnvớiquânNguỵ. Tronggiờphúthệtrọng,GiaCátLượngnhờbiếtgiữchữtínmàlệnhhồihươngkiađãtrở

thànhlệnhđộngviênchiếnđấu.ÔngliềnnghĩkếbốtríphụcbinhtạiMộcMôn.TướngtiênphongquânNguỵlàTrươngCáp,mộtdũngtướng,bịdụvàotrậnđịamaiphụcvàtrúngtênmà

chết.QuânThụcdũngmãnhtấncông,quânNguỵthuato,TưMãÝphảidẫnquânrútchạy.

THIÊNX:ĐỊAHÌNH Địahìnhhữuthônggiả,hữuquảigiả,hữuchigiả,hữuảigiả,hữuhiểmgiả,hữuviễngiả.Ngã

khảdĩvãng,bĩkhảdĩlai,viếtthông.Thônghìnhgiả,tiêncưcaodương,lợilươngđạo,dĩchiếntắclợi.Khảdĩvãng,nandĩphản,viếtquải.Quảihìnhgiả,địchvôbì,xuấtnhithắngchi;địchnhượchữubị,xuấtnhibấtthắng,nandĩphản,bấtlợi.Ngãxuấtnhibấtlợi,bỉxuấtnhibấtlợi,viếtchi.Chihìnhgiả,địchtuylợingã,ngãvôxuấtdã,dẫnnhikhứchi,lệnhđịchbánxuấtnhikíchchi,lợi.Ảihìnhgiả,ngãtiêncưchi,tấtdoanhchidĩđãiđịch;nhượcđịchtiêncưchi,doanhnhivậttòng,bấtdoanhnhitòngchi.Hiểmhìnhgiả,ngãtiêncưchi,tấtcưcaodươngdĩđãiđịch;nhượcđịchtiêncưchỉ,dẫnnhikhứchi,vậttòngdã.Viễnhìnhgiả,thếquân,nandĩkhiêuchiến,chiếnnhibấtlợi.Phàmthửlụcgiả,địachiđạodã,tưởngchichínhiệm,bấtkhảbấtsátdã. Cốbinhhữutẩugiả,hữuthỉgiả,hữuhãmgiả,hữubănggiả,hữuloạngiả,hữubắcgiả.Phàm

thửlụcgiả,phithiênchitai,tướngchiquádã.Phùthếquân,dĩnhấtkíchthập,viếttẩu.Tốtcườnglạinhươc,viếttrì.Lạicườngtốtnhược,viếthãm.Đạilạinộnhibấtphục,ngộđịchđỗinhitựchiến,tướngbấttrikỳnăng,viếtbăng.Tướngnhượcbấtnghiêm,giáođạobấtminh,lạitốtvôthường,trầnbinhtunghoành,viếtloạn.Tướngbấtnăngliệuđịch,dĩthiểuhợpchúng,dĩnhượckíchcường,binhvôtuyểnphong,viếtbắc.Phàmthửlụcgiả,bạichiđạodã,tướngchichínhiệm,bấtkhảbấtsátdã. Phùđịahìnhgiả,binhchitrợdã.Liệuđịchchếthắng,kếhiểmáchviễncận,thượngtướng

chiđạodã.Trithưnhidụngchiếngiảtấtthắng,bấttrithửnhidụngchiếngiảtấtbại.Cốchiếnđạotấtthắng,chúaviếtvôchiến,tấtchiếnkhảdã;chiếnđạobấtthắng,chúaviếttấtchiến,vôchiếnkhảdã.Cốtiếnbấtcầudanh,thoáibấttịtội,duydânthịbảo,nhilợihợpưchúa,quốcchibảodã. Thịtốtnhưanhnhi,cốkhảdữchiphóthâmkhê;thịtốtnhưáitử,cốkhảdữchicâutử.Hậu

nhibấtnăngsử,áinhibấtnănglệnh,loạnnhibấtnăngtrị,thínhượckiêutử,bấtkhảdụngdã. Tringôtốtchikhảdĩkích,nhibấttriđịchchibấtkhảkích,thắngchibándã;triđịchchikhả

kích,nhibấttringôtốtchibấtkhảdĩkích,thắngchibándã;tridịchchikhảkích,tringôtốtchikhảđĩkích,nhibấttriđịahìnhchibấtkhảdĩchiến,thắngchibándã.Cốtribinhgiả,độngnhibấtmê,cửnhibấtcùng.Cốviết:tribỉtrikỷ,thắngnãibấtđãi;trithiêntriđịa,thắngnãikhảtoàn. Dịchnghĩa:

Địahìnhcó6loại:thông,quải,chi,ải,hiểm,viễn.

•Thônglàtacóthểđi,địchcóthểđến.Ởđịahìnhnày,aichiếmtrướcchỗcao,bảođảm

đườngvậnchuyểnlươngthựcthôngsuốtmàtácchiếnthìcólợi. •Quảilànơitiếnđếnthìdễvàtrởluithìkhó.Ởđịahìnhnày,nếuđịchkhôngphòngbị,ta

cóthểbấtngờđánhthìthắng;nếuđíchcóphòngbị,tađemquânđánhmàkhôngthắng,thìkhórútvề,thậtlàbấtlợi. •Chilànơitatiếnđếnbấtlợi,địchtiếnđếncũngbấtlợi.Ởđịahìnhnày,địchdùđemlợi

nhửta,tacũngchớxuấtkích,mànêngiảthua,rútđi,nhửđịchtiếnranửachừnghãyđemquântrởlạicôngkích,thìtađượclợi. •Ảilànơiđấthẹp,ởđịahìnhnàytanênchiếmlĩnhtrướckẻđịchmàchờchúngđến.Nếu

địchchiếmtrướctamàdùngnhiềuquângiữcửaải,thìtakhôngnênđánh,cònnếuđịchkhôngnhiềubinhphongtoảcáccửaảithìtacóthểtiếnđánh. •Hiểmlànơihiểmtrở.Ởđịahìnhnàynếutachiếmlĩnhtrướckẻđịch,thìnênđóngởchỗ

cao,dễquansát,chờđịchtới;nếuđịchđãchiếmtrướcthìtanênluiquân,chớđánh. •Viễnlànơixarộng.Ởđịahìnhnàythếlựcđôibênngangnhauthìkhôngtiệnkhiêuchiến,

nếumiễncưỡngđánhthìbấtlợi. 6điềutrênlànguyêntắclợidụngđịahình,tướnglĩnhtrọngtráchkhôngthểkhôngxétcho

kỹ. Việcbinhcó6tìnhhuốngtấtbạilàtẩu,trì,hãm,băng,loạn,bắc;khôngphảidotaihọatrời

đất,màdosailầmcủatướnglĩnhgâynên. •Tẩulàđịathếnhưnhaumàlấy1chọi10,ắtphảithuachạy.

•Trìlàbinhsĩhăngháimàchỉhuynhunhược.

•Hãmlàchỉhuyhăngháimàbinhsĩnhunhược,tấtnhiênkémsứcchiếnđấu.

•Bănglachỉhuynổigiậnmàbinhsĩkhôngphục,gặpđịchcứtựýxuấtchiến,chủtướnglại

khônghiểunănglựccủabinhsĩắtsẽbạinhưnúilở. •Loạnlàtướnglĩnhnhunhược,khônguynghiêm,huấnluyệnkhôngbàibản,quanhệtrên

dướikhôngcóthểthống,bàytrậnlộnxộn,tựmìnhlàmrốimình. •Bắclàtướnglĩnhkhôngbiếtphánđoánchínhxáctìnhhìnhđịch,lấyítđánhnhiều,lấyyếu

đảnhmạnh,tácchiếnlạikhôngcólựclượngmũinhọn,ắtbại. 6tìnhhuốngấylànguyênnhândẫnđếnthấtbại,tướnglĩnhnhậntrọngtráchphảixétcho

kỹ. Địahìnhlàđiềukiệnhỗtrợchoviệcdùngbinh.Phánđoántìnhhình,giànhlấythắnglợi,

khảosátđịahìnhlợihại,tínhtoánxagần,đólàcáchmà1tướnggiỏiphảinắmvững.Nắm

vữngphươngpháprồimớichỉhuytácchiếnthìchắcthắng;khôngnắmvữngphươngphápđãchỉhuytácchiếnthìắtthua. Chonên,saukhiphântíchqui luậtchiếntranh, thấyđánhchắcthắng,dùvuabảokhông

đánh,vẫnkiêntrìđánh;thấyđánhắtthua,dùvuabảonhấtđịnhphảiđánh,cũngcóthểkhôngđánh.Tiếnkhôngcầudanhvọngchiếnthắng,luikhôngsợtộiphạmlệnh,chỉcốtbảovệlợiíchcủadânchúngvàquốcgia,tướnglĩnhnhưvậymớithựcsựlàngườiquýbáucủađấtnước. Đốixửvớisĩtốtnhưvớiconem,họsẽcùngmìnhxôngphavàonơihunghiểm;coisĩtốt

nhưconyêu,họsẽcùngsốngchếtvớimình. Hậuđãiquânsĩmàkhôngsửdụng,nuôngchiềuquânsĩmàkhônggiáodục,phạmphápmà

khôngtrừngphạt,thìhọkhácnàonhữngđứaconhưhỏng,chẳngthểdẫnđichiếnđấu. Chỉbiếtquânmìnhcóthểđánh,màkhônghiểucóthểđánhđịchđượchaykhông,thìmớicó

nửaphần thắng.Biếtđịchcó thểđánhđượcchúng,màkhônghiểuquânmìnhcóđánhnổikhông,cũngmớicónửaphầnthắng.Biếtkẻđịchcóthểđánhbạiđược,biếtquânmìnhcũngcóthểđánhnổi,màkhônghiểuđịahìnhbấtlợichoviệctácchiến,thìthắnglợicũngchỉmớinắmchắcphânnửa. Chonên,ngườibiếtdùngbinhthìhànhđộngquyếtkhôngmêmuội,sửdụngchiếnthuật

biếnhoákhôncùng.Vìvậymớinói:biếtđịchbiếtta,thắngmàkhôngnguy;nắmvữngthiênthời,địalợisẽgiànhthắnglợihoàntoàn. Tómtắtnộidung:

ThiênnàylàlýluậnsớmnhấtcủaTrungỌuốcvềđịahìnhhọcliênquanđếnquânsự.Tôntử

tậptrungluậngiảivềtầmquantrọngcủaviệclợidụngđịahình,đềxuấtnhữngnguyêntắccơbảnvềtácchiếntrongđịahìnhkhácnhau,phântíchmốiquanhệbiệnchứnggiữatìnhhìnhđịchvớiđịalíquânsự. Căncứvàoyêucầucụthểcủathựctếchiếnđấuvàcáchbàytrậncụthểtrongtácchiến

đươngthời,Tôntửtrìnhbàytườngtậnphươngphápdùngbinhthíchhợpvới6loạiđịahình.Coiđịahình làđiềukiệnhỗtrợchoviệcdùngbinh,Tôntửchủtrươngtướnglĩnhphảichútrọngquansátvàlợidụngđịahình,gắnliềnviệcphánđoántìnhhìnhđịchvớiviệclợidụngđịahình“liệuđịchchếthắng,kếhiểmdịviễncận,thượngtướngchiđạodã”. Tôntửtiếpđóluậnvềnhữngnguyênnhânkhiếnchotướnglĩnhsailầmdẫntớithấttrận.

Tôntửphântíchlụcbại,trongđócáichínhlàdongười,chứkhôngphảidoýtrời,“phithiênchitai,tướngchiquádã”.Ôngnêurayêucầunghiêmkhấcvềđạođứccúatướnglĩnh“tiếnbấtcầudanh,thoáibấttịtội,duydânthịbảo”.Trongthiênnày,Tôntửcònnóirõnguyêntắccơbảntrongquanhệgiữangườichỉhuyvớibinhsĩ,chủtrươngtướnglĩnhphảiyêumến,quantâmđếnbinhsĩ,đồngthờiphảinghiêmtrịbằngkỷluật,kếthợp“yêu”với“nghiêm”,thưởngvớiphạt.Lýluậntrịquânnhưthếlàmộttiếnbộsovớiđươngthời.

“Ảihìnhgiả,ngãtiêncưchi,tấtdoanhchidĩđãiđịch;nhượcđịchtiêncưchi,doanhnhivậttòng,bấtdoanhnhitòngchi” Ởđịahìnhđấthẹp,tanênchiếmlĩnhtrướckẻđịchmàchờchúngđến.Nếuđịchchiếmtrước

tamàdùngnhiềuquângiữcửaải,thìtakhôngnênđánh,cònnếuđịchkhôngdùngnhiềubinhphongtỏacửaảithìtacóthểtiếnđánh.

LýTiếtchiếmđườnghẹp,maiphụcđánhquânphiếnloạn SauloạnASử,triềuĐườngsuyyếuthêm,cácphiêntrấnnổilêncátcứtừngphương.Thếlực

cátcứHoàiTâycủaLýHiLiệttrongquátrinhđánhdẹp,mởrộngdầnlãnhthổ,nuôidãtâmchống triềuđình.Năm782,LýHiLiệt lại câukếtvớiquânphản loạn, tựxưngThiênhạđônguyênsoái.Năm784còntựxưnghoàngđếnướcSở,lấyniênhiệuVõThành. ĐườngĐứcTôngLýTạoliềncửdanhtướngmangđạiquânđánhdẹp,đôibênđềutổnthất

nặng.LýHiLiệtngãbệnh. Tháng4/786,đạitướngởHoàiTâylàTrầnTiênCơmuachuộcthầythuốcchữabệnh,đầu

độcLýHiLiệtchết,rồíđemquânđầuhàng,đượctriềuđìnhphonglàmTiếtđộsứHoàiTây. Tháng7,HoàiTâybinhmãsứNgôThiếuThànhtừngđượcLýHiLiệttrọngdụnglạigiết

TrầnTiênCơ,tựxưngTiếtđộlưu,rồimậtpháingườichiêuhồiNgôPhápSiêulàkẻđượcTrầnTiênCơchonắmgiữbinhmãHoàiTây.NgôPhápSiêunhậnđượcmậtthưliềncấtquânvềtheo.Triềuđìnhchoquântruyđuổi,bịNgôPhápSiêuđánhbại. TriềuđìnhlệnhchoQuansátsứLýTiếtđemquânngănchặn,khôngđểquânHoàiTâyvượt

HoàngHà.LýTiếtđượclệnh,lậptứcpháiĐườngAnhNgạndẫnbinhđếnLinhBảochặnđánh. LúcnàyquânHoàiTâyđãdàntrậnởbờnamHoàngHà,gầnLinhBảo.Đểđịchkhôngcướp

bócdânchúng,LýTiết saiquan lạiđịaphươngmang lương thựcđếnchochúng.Hômsau,quânHoàiTâyđếncáchThiểmChâu7dặm,hạtrại,rồipháibinhđánhThiểmChâuđểcướplươngthực. LýTiếtnghetin,liềnsai400dũngsĩchia2cánh,maiphụcở2phíađôngtâyconđườnghẹp

TháiNguyênlànơiquânHoàiTâysẽphảiđiqua.LýTiếtdặnhọ:“KhiquânHoàiTâyđiquađượcmườitốprồi,thìcánhmaiphụcphíađônghôgiết”,cánhphíatâyhưởngứnghô“giết”,nhưngkhôngngăncảnmàcứđểchúngrútchạy”. LýTiếtlạitậptrungthiếuniêncácthônxómgầnđómangcungtên,dáomác,gạchđábímật

theosauquânđịch,khinghetiếngthétchémgiếtcủaphụcbinhthìcũnghô“giết”ầmlên.LạicửĐườngAnhNgạndẫn1.500quândàntrậnởkhenúiphíabắc. Canhtưhômsau,quânHoàiTâyđiquađườnghẹpTháiNguyên,bỗngnghephụcbinhhai

bênhôgiết,liềnbỏchạytánloạnvềkhenúiphíabắc,bịquânĐườngAnhNgạnđánhchotantác,tướngTrươngSùngHiếnbịquânĐườngbắtsống.

LýTiếtđoánđịchsẽtheođườngnúichạyvềphíanam,liềnpháitướngYênTửSởdẫn400quânđếnTrườngThủychờsẵn. QuânHoàiTâyđã2ngàykhôngđượcăn, lạibịĐườngAnhNgạnđuổigấpphíasau,Ngô

PhápSiêuquảnhiêndẫntànbinhchạyvềphíaTrườngThủy. YênTửSởđãungdungchờsẵnởđó,xôngrachémgiếtgầnhết,kểcảchủtướngNgôPháp

Siêu.TriềuđìnhloLýTiếtthiếuquân,phái5000línhbộbinhvàkỵbinhtớităngviệnnhưngkhiviệnbinhtới,thìLýTiếtđãdiệtxongquânphiếnloạn. “Hiểmhìnhgiả,ngãtiêncưchi,tấtcưcaodươngdĩđãiđịch,nhượcđịchtiêncưchi,dânnhi

khứchi,vậttòngdã” Ớđịahìnhhiểmtrở,nếutachiếmlĩnhtrướcđịchthìnênđóngởchỗcao,dễquansát,chờđịch

tới.Nếuđịchđãchiếmlĩnhtrước,thìtanênluiquân,chớđánh.

QuáchTiếnchiếmnơihiểmtrởchặnquânLiêu ThờiBắcTống,thángGiêngnămTháiBìnhhưngquốcthứtư(năm979),saukhibìnhđịnh

phươngnam,TốngTháiTôngTriệuQuangNghĩatriệutậpquầnthầnhànkếhoạchtiếnđánhBắcHán. ChúaBắcHánlàLưuTụcNguyênxưngđếởTháiNguyênrồihàngphụcnướcLiêu.Thời

TốngTháiTổ,quânTốngmấyphentiếnđánhBắcHánđềubịquânLiêuđếncứuHán,đánhchẳngnổiphảirútvề.Vìvậyquầnthầnđêuphảnđốixuấtbinh,chỉriêngKhumậtsứTàoBân,saukhiphântíchkỹtìnhthế,chủtrươngbắcphạt. TốngTháiTôngngheTàoBânphântíchcólý,liềnquyếtđịnhthânchinhxuấtquânđánh

BắcHán,cửPhànKhươngtiếnđánhTháiNguyên,QuáchTiếnchặnquânLiêutiếpviện. LiêuCảnhTôngGiaLuậtHiềnnghetinquânTốngđánhTháiNguyên,liềnpháisứgiảđến

hỏilýdotạisaoquânTốngđánhBắcHán.TốngTháiTôngđáp:“BắcHánkhôngchịunghelệnhta, taphảiđếnhỏi tội.NếuLiêukhônggiúpHánthìhòaướcTống-Liêucònhiệu lực.Bằngkhông,nướcTốngtakhôngsợchiếntranh”.SứgiảLiêuthấyTốngTháiTôngnóicứng,đànhhậmhựcravề. ChúaBắcHánLýTụcNguyên thấyquânTốngkéođếnđánh lạidoTốngTháiTông thân

chinhđốcchiến,thìhoảngsợchongườisangcầucứuLiêu.LiêuCảnhTônglậptứcpháiTểtướngGiaLuậtSalàmđôthốngcùngDựcvươngĐápNhĩđemquângấpđicứuHán.GiaLuậtSađirồi,LiêucảnhTôngchưaantâmlạilệnhchoNamViệnđạivươngGiaLuậtTàđemquânhiệptrợ. GiaLuậtSatiếnquânđếndãynúiBạchMã,thấyquânTốngđãchiếmlĩnhcaođiểmhiểm

yếu,màgiữahẻmnúilạicómộtdòngsuốirộng,nướcchảyxiết,rấtkhóvượtqua. Gia Luật Sa định hạ trại, đợi quân phía sau đến cùng. Đáp Nhĩ ỷmình dũngmãnh nói:

“Tướngquânsaolạisợhãiđếnthế!Chúnglađượclệnhđiđánhđịch,gặpđịchthìphảiđánhchứ,kẻobịngườiđờichêcườichođó!” GiaLuậtSanói:“Phảithậntrọng.Ôngnhìnlênnúixem,tinhkỳquânTônSĩdàyđặcthếkia,

chưabiếtđịchmaiphụcbaonhiêubinhmã.Taphảidòxétthựchưrồimớiđánh,kẻosavàokếphụcbinhcủachóng!ĐápNhĩkhôngnghe,cứdẫnđộitiênphongtiếnvàohẻmnúi. LúcnàytrênđỉnhBạchMã,quânTốngdoQuáchTiếnchỉhuybốtríkỵbinhvàcungnỏ,thấy

quânLiêuvượtkhesuối,liềnphấtcờ,giốngtrốngvàlahétầmầm,nhưngkhôngtrànxuốngđánh.ĐápNhĩthấythế,chorằngquânTốngchỉhưtrươngthanhthế,nênhạlệnhgấprútvượt

khe,Nhưngmấyngàytrướcmưalớn,khesuốinướcchảyxiết,vìthếquânLiêuvượtkhevôcùngvấtvảvàchậmchạp. QuáchTiếnthấyđộingũđịchrốỉloạn,liềnphấtcờ.Mộttrậnmưatêntrútxuống,quânLiêu

tử thươngvô số.Tiếpđókỵbinh trànxuống,những tênđịch lópngópbò lênbờ lạibịhấtxuốngkhesuốichocuốnbăngđi.ĐápNhĩcùngcontraivà500tướngsĩcủayđềubỏmạngởtrậnnày. QuáchTiếnthắngtrận,viếtthưbáotinchiếnthắng.LúcnàyTốngTháiTôngmớiđếnTrấn

Châu.Nhânđượcthư,TốngTháiTôngmừngnói:“LưuTụcNguyênđãkhôngcònviệnbinh,hãymauđánhTháiNguyên!” Đầutháng5,quânTốngvâyđánhTháiNguyên,chotháonướcsôngtrànvàothành.LưuTục

Nguyênchờmãiviệnbinhkhôngtới,lạipháisứgiảsangcầucứuLiêu.QuáchTiếnchiếmảiThạchLĩnh.QuânLiêulầnnàotiếncôngcũngbịđánhlui,khôngcáchgìvượtqua. LưuTụcNguyênthấyviệnbinhkhôngđến,đànhđầuhàng.KhiNamViệnđạivươngcủa

quânLiêulàGiaLuậtTàkéoquânđếngầnTháiNguyên,nghetinBắcHánđãđầuhàng,đànhrútquânvề. "Viễnhìnhgiả,thếquân,nandĩkhiêuchiến,chiếnnhibấtlợi”

Ởđịahìnhxarộng,thếlựcđôibênngangnhauthìkhôngtiệnkhiêuchiến,nếumiễncưỡng

đánhthìbấtlợi.

MôngCaviễnchinhmấtmạng,quânmệtphảirútvề ThờiNamTống,nămThuầnHựuthứ11(năm1251),MôngCakếtụcngôivịKhảHãnMông

cổ.MôngCachỉnhđốnnộibộ,ổnđịnhquyềnlực,chuẩnbịđánhNamTống.MôngCatiếpnhậnlờidặndòcủatiềnnhântiếncôngGiangNam,quyếtđịnhdùngchiếnlượcvòngxuốngphíaTâyNamrồiđánhvuhồivàosườnsaucủaNamTống. Tháng6/1252,MôngCalệnhchoemtrailàHốiTấtLiệttiếnxuốngVânNamđánhnướcĐại

Lý. KhiquânMôngcổđãchiếmVânNamvàTứXuyên,MôngCachorằngthờicơđemđạiquân

đánhNamTốngđãchínmuồi,thếlànăm1257liềntriệuquầnthầnbànkếsáchdiệtTống. HốtTấtLiệtvừatừVânNamvề,nóiNamTốngchưađếnlúcdiệtvong,nềnkinhtếMôngcổ

chưađủmạnh,điềukiệndiệtNamTốngchưađủ,nênchủtrướngchưanênxuấtbinh.MôngCakhôngnghe. Tháng2/1258,Môngcổchia làmbađạoquân,dốctoànbộ lực lượngnamtiến.MôngCa

thânchinhdẫntrungquân,chủlực,chuẩnbịtrướcđánhTứXuyên,sauđótừQùyMônmensôngmàtiếnsangphíađông. HốtTấtLiệtcùngmưusĩvàtùytướngcủamìnhchorằngcáchtiếnquânnhưvậykhôngtốt:

chủlựctiếnvàoTứXuyên,sẽbịnúicao,khesâuhạnchế,đườngsáhiểmtrởrấtkhóvậnđộng,địchcóthểdựavàođịathếhiểmtrởmàcốthủ;hơnnữasuốtdọcđườngdâncưrấtthưathớt,khôngcólươngthựcbổsung,cóđạtđượcmụcđíchthìquânđộicũngđãkiệtsức. MôngCavẫnngoancốgiữnguyênkếhoạchhànhquâncủamình.Tháng4,MôngCadẫn4

vạnquântiếnvàoTứXuyên.KhiquaThiểmTây,cóLưuMẫnlàlãothầnđangnghỉchữabệnhtạigiađếnxinyếtkiếnMôngCavànói:“TrungNguyênđấtrộngdânnghèo,đạivươngviễnchinhchỉebấtlợi.Xinđạivươngluibinhvềthìhơn”.MôngCakhôngnghe. SaukhivàoTứXuyên,quânMôngcổliêntụctiếncôngchiếmcứcácnơimấtquánửanăm,

vôcùngmệtmỏi.Tháng2/1259mớitiếnđếnthànhĐiếuNgư. MôngCamuốnquaQùyMônởphíađôngđểhộivớiđạoquânphíanamdiệtTống,tấtphải

chiếmđượcTrùngKhánhnhưnghiệntạiđangbịthànhĐiếuNgưngăntrở.Thànhnàycóđịathếhiểmyếu, ở nơi ba dòng sôngGiá Lăng, sôngBồi và sôngCừhợp lưu, khống chếphíathượngdu,cheđỡchoTrùngKhánh.Thànhởtrênnúicao,bốnbềváchnúicheoleo,dễthủkhócông.

TrichâuVươngKiêngiữthànhquyếttâmchốngđịch.Trongthànhcó1vạnquânvà9vạn

dân.VươngKiênđộngviênquândântusửathànhquách,tíchtrữlươngthực,đàogiếngtrữnước,chuẩnbịchuđáomọimặt. MôngCathấythànhĐiếuNgưkhóhạ, liềnsaiTấnQuốcBảolàviênquanNamTốngđầu

hàngvàothànhdụđịch.TấnQuốcBảovàolàmthuyếtkháchchoquânMôngcổ,VươngKiênliềnsaitróihắnlại.ĐoạntậphợptướngsĩlôiTấnQuốcBảorachémđầu,rồituyênthệ:“Từnay,nếucókẻnàodámmởmiệngnóihàng,thìsẽchịuchungsốphậnnhụcnhãnhưhọTấnkia.Nếubảnquancóhànhviphảnbội,xincácvịcứviệcchémđầubảnquan”.Tướngsĩainấyhôto:“Nguyệncùngtướngquânbáođáptriềuđình!” MôngCathấydụhàngkhôngxong,liềnsaitùytướngUôngĐứcThầnvâyđánhthànhĐiếu

Ngư,bắthơn8vạndânchúngquanhvùng.LệnhchoNữuVũđemquântớiLânThịlàmcầunổiđểngănchặnquânTốngởhạduTrườngGianglêntiếpviện;lạithânchinhdẫnquânvượtsôngCừđếnsátthànhĐiếuNgư.VươngKiênrasứccốgiữthành. Đếncuốitháng3,quânMôngcổđãsửdụngđủmọithứkhítàiđánhthành,songkhônghạ

nổi.Tháng4,cólầnquânMôngcổsắppháđượcmộtquãngthànhđểvào,nhưngVươngKiênlợidụngđêmtốilạiđánhluiquânđịch. Sauđó,liêntục20ngàytrờimưalớn,quânMôngcổkhólòngtiếnđánh,thêmvàođóquân

Môngcổkhônghợpthủythổ,bịbệnhdịch,sứcchiếnđấugiảmhẳn. MôngCatriệutậpcáctướngbàncách.TúcvệLaiABátXíchchorằngđánhthànhbấtlợi,chi

bằngđểlạimộtlựclượngnhỏgiámsátTrùngKhánh,ĐiếuNgư,cònchủlựcthìđếnQuỳChâuhộiquânvớiHốtTấtLiệtmàđánhLâmAn.CótướngchorằngnêntiếptụcvâyđánhĐiếuNgư,cótướngchủtrươngnênrútquânvềnước.MôngCanhấtthờikhóbềquyếtđịnh. ViệcthànhĐiếuNgưđượcgiữvữngmấythángđãcổvũmạnhtinhthầnquânNamTống.

HoàngđếTốngLýTôngcửLãVănĐứclàmthứsửTứXuyên,đemquânngượcdòngTrườngGiangtừNhạcXuyênlêntăngviệnchoTứXuyên.LãVănĐứctiếnđếnBồiChâu,phávỡvòngvâyphongtoảvàcầunổicủaquânMôngCổ,đầutháng6tiếnđếnTrùngKhánh.SauđóLãVănĐứcchỉhuyhơn1000chiếnthuyềnvượtsôngGiáLăngtăngviệnchothànhĐiếuNgư,nhưngtớigầnHiệpXuyênthìbịquânMôngCổchặnđánh,phảiluivềTrùngKhánh. SaukhiđánhbạiviệnbinhcủaNamTống,MôngCalạiđốcthúcđạitướngUôngĐứcThần

chọntinhbinhbanđêmdùngthangtấncôngthànhĐiếuNgư.Đôibênthươngvongnặngnề.Sánghômsau,UôngĐứcThầnđíchthâncưỡingựađếndướithànhkhuyênhàng.Yđangnóithìtrênthànhcó1hònđálớnnémxuốngtrúngvàotayphảiy.Taytráiycầmcờcũngbuôngthõngxuống. TướnglĩnhchủyếucủaquânMòngcổbịtrọngthương,trờilạimưanhưtrút,dùngthang

đánhthànhkhôngxong,quânMôngCổđànhlui.Chiềutốihômấy,UôngĐứcThầnchếttrongtrại.Đánhmãi khônghạđược,MôngCa lo lắng, sai dựngmộiđài caođểquan sát cáchbố

phòngtrongthành. VươngKiênnghebáo,lênđầuthànhquansát,thấyMôngCađangđônđốcdựngđài,liềnhạ

lệnhchuẩnbịpháokíchđàiquansátcủađịch. MôngCacùngtùytướngvừabướclênđàicaomớidựngxong,thìđộtnhiênbịmáybắnđá

từtrongthànhnãratớitấp.QuânMôngCaởdướichânđàithươngvongnặng,chínhMôngCacũngbịthươngnặng,mấyhômsauthìchết. QuânMôngcổđànhrútvềnước.MôngCamùquángđemquânviễnchinhtrongkhikhông

cógìchắcthắng,hậuquảchínhmìnhbỏmạng,quânđộithảmbại.Nhờđó,vươngtriềuNamTốngcòntồntạithêm20nămnữa. Thếquân,dĩnhấtkíchthập,viếttẩu”

Tẩulàđịathếnhưnhaumàlấymộtchọimười,ắtphảithuachạy.

NgôHánđánhThục,trướcthuasauthắng ThờiĐôngHán,tháng10nămKiếnVõthứ11(năm35sauCN),quânHánđánhThụcliên

tiếpthắnglợi,khivàothờiđiểmquantrọngtớigầnThànhĐô,thìchủtướngSầmBànhbịchúaThụclàCôngTônThuậtcửngườiđếngiếtchết. VịtướngquantrọngthứhaicủaquânHánlàNgôHánđóngquânởQuảngĐô.Mùathunăm

sau(năm36),QuangVõđếLưuTúhạchiếunhắcnhởNgôHán:“Thànhđôcóhơn10vạnbinhmã,khôngthểcoithường.KhanhnêncốthủởQuảngĐô,chớchủđộngxuấtkích,chờquânThụctiếnđánh,khimệtmỏirồihãyxuấtkíchthìmớithắngđược”. NhưngNgôHánmuốnthắngsớm,khôngnghetheolờinhắccủaLưuTú,dẫnhơnhaivạn

quânđếndựngtrạiởbờbắcsôngCẩm,cáchThànhĐô10dặm,chuẩnbịđánhThànhĐô. NgôHán lạipháiphótướngLưuThượngđemhơnmộtvạnquânhạ trạiởbờnamsông

Cẩm,cáchdoanhtrạicủaNgôHánbênbờhắchaichụcdặm,thànhthếphânly. LưuTúnghetinđó,lậptứcpháingườimangchiếuchỉtớiNgôHán.LưuTúchorằnghai

pháiHán-Thụccóđiềukiệnđịalýnhưnhau,màquânsốThụcđônghơnhẳn,nếukhinhđịchtiếnsâunhưvậy,lạitáchhiệtvớicánhquâncủaLưuThượng,lỡquânThụcđemđạiquânvâyđánhNgôHán,đồngthờiđánhLưuThượng,thìquânHánbạichắc. Nhưngchiếuchỉchưatới,thìCôngTônThuậtđãcửhaitướngTạPhong,ViênCátđem10

vạnquântiếncôngNgôHán.CôngTônThuậtlạipháimộttướngkhácdẫnhơnvạnquânkhốngchếLưuThượng,đểngăncáchLưuThượngvớiNgôHán. NgôHánchỉhuybinhmãđánhnhaudữdộisuốtmộtngàyvớiquânThục,cuốỉcùngvìlực

lượngchênhlệchnênthuato,phảirútvàodoanhtrại.TướngThụcTạPhongchoquânbaovâydoanhtrạiquânHán. NgôHánthuatrận,vộitriệutậpchưtướnglạiđểnóirõtìnhhình:“Quântatiếnquânngàn

dặm,trậnnàocũngthắng,nayvừatiếnsâuvàovùngđịchthìlạibịbại,bịbaovâytáchrờivớicánhquâncủaLưuThượng.Trướcmắtchỉcócáchbímậtrútsangbờnam,hộiquânvớiLưuThượngđểchốngđịch,mớicóhivọngthắng.Đâylàgiờphútquyếtđịnhthànhbại”. CáctướngtánthànhchủtrươngcủaNgôHán.Thếlàđóngcửadoanhtrạiliềnbangàynghỉ

ngơi,khôngxuấtchiến.Đêmngàythứba,NgôHánhạlệnhngườingậmtăm,ngựabuộcmiệng,lặnglẽgấprútvượtsông,hànhquângấp20dặmhộiquânvớiLưuThượng. CáctướngThụckhôngquansátđượchànhđộngcủaquânHán.Sánghômsau,thấyquân

Hánbênbờbắcđãrúthếtsangbờnam,mớiđemchủlựcđuổitheo.QuânHántậptrungbinh

lựcliềuchếtkhángcự.QuânThụckhôngbiếtchủlựccủaNgôHánđãhợpvớiLưuThượng,lạichiaquânthành2cánhở2bênbờsôngCẩm,nênbịthuato,cả2tướngTạPhong,ViênCátđềutửtrận. ThếlàNgôHándẫnđạiquânluivềQuảngĐô,đểLưuThượngởlạiđốiphóvớiquânThục.

ĐồngthờiNgôHángửisớvềtriềuchoLưuTúnhậnlỗi. LưuTútrảlờiNgôHánvàdặntrongchiếuchỉ:“KhanhtrởvềQuảngĐôlàđúng.CôngTôn

ThuậtchưadámtấncôngLưuThượng.NếuCôngTônThuậtcứđánhLưuThượng,thìkhanhhãyđemquântớicứu,chờchokẻđịchmệtmỏihãyđánh,nhấtđịnhsẽthắng”. SauđóNgôHán làmtheođúngchiếuchỉcủaLưuTú,đóngquânởQuảngĐôchờcơhội

hànhđộng.Cuốicùng,8lầngiaochiếnvớiquânThụcđềucóưuthếvềbinhlực,trongđiềukiệnđịathếngangnhau,đềuchiếnthắng,chiếmđượccácvùngphụcậnThànhĐô. “Tốtcường,lạinhược,viếttrì”

Binhsĩhăngháimàchỉhuynhunhược,thìgọilà“trì”(lơilỏng).

ĐiềnBốkhôngđiềuđộngđượcquân,phảitựsát TiếtđộsứNguỵBáclàĐiềnLýAnlàmộtthếlựccátcứhùngmạnh,bấtchấpcảtriềuđình

nhàĐường.NămĐườngHiếnTôngNguyênHoàthứbảy(năm812),tháng8,ĐiềnLýAnchếtbệnh,contraicònnhỏ.BộXạđôtribinhmãĐiềnHưngthừacơlàmbinhbiến,quithuậntriềuđình;ĐườngHiếnTôngphongchoĐiềnHưnglàmTiếtđộsứđịakhuNguỵBác. Nămsau,ĐườngHiếnTôngbanchoĐiềnHưngdanhHuyềnChinh.HuyềnChinhphếbỏmột

sốchếđộquiđịnhhàkhắc,đượctướngsĩNguỵBácủnghộ.HuyềnChinhlạilậpcôngtrongviệc dẹp yên bọn phản loạn, nên triều đình phong thêm tướcKiểm hiệu tư đồ, đồng bìnhchươngsự. Tháng10/820,TiếtđộsứThànhĐứclàVươngThừaTôngchếtbệnh,emtrailàVươngThừa

Nguyênquyếtđịnhquithuậntriềuđình,chờchỉdụcủanhàvua.ĐườngMụcTôngliềngiaochoĐiềnHuyềnChinhđếnThànhĐứclàmTiếtđộsứ.ChứcTiếtđộsứNguỵBácdoLýTốtiếpnhận. ĐiềnHuyềnChinhsaukhiđếnThànhĐức,thìconcháuỷthếcủaôngmàănchơicựckỳxa

xỉ,khiếntướngsĩrấtphẫnnộ. Nămsau,thuộchạcủaĐiềnHuyềnChinhlàVươngĐìnhTấulàmbinhbiến,giếtĐiềnHuyền

Chinhcùngthuộchạvàgiaquyếnhơn300người,rồitựxưnglàmtiếtđộsứ,buộcgiámquânTốngDuyĐăngdângsớđềnghịtriềuđìnhchuẩny. TiếtđộsứNguỵBáclàLýTốnghetinđóliềnmặcđồtang,nóivớitướngsĩ:“SởdĩNguỵBác

đượcanninh,giàucónhưhômnayhoàntoànlànhờcônglaocủaĐiềnHuyềnChinh.NayĐiềnCôngbịgiếthại,chúngtanênbáođápthếnàođây?” Tướngsĩđauđớnkhóc lóc.LýTố liền lấybảokiếmtặngchoThứsửThâmChâu(huyện

Thâm, tỉnhHàBắc) làNgưuNguyênDựcvànói: “ĐiềnCông từngdùng thanhkiếmnày lậpcônglớn,tacũngđãdùngnódẹpỵênloạnquân,naytatặngkiếmnàychotướngquân,hivọngtướngquândùngnódiệttrừVươngĐinhTấu”. NgưuNguyênDựcnhậnkiếm,đáp:“Tôinguyệnhếtlòngbáođáp”.

KhiLýTốchuẩnbịcấtquân,thìđộtngộtphátbệnh,khôngthểxuấtchinh.Cácđạithầntriều

đìnhchorằngchỉcóquânNguỵBácdũngmãnhmớidẹpnổiVươngĐìnhTấu.MàquânNguỵBácchỉkínhphụcĐiềnHuyềnChinh,ĐiềnBốlàcontraicủaĐiềnHuyềnChinhcótài,vậyđểHuyềnBốđemquânxuấtchinhmớimongthắnglợi.ĐườngMụcTônghạchiếuphongĐiềnBốlàmtiếtđộsứNguỵBácvàlệnhchochànglậptứcđiNguỵBácnhậmchức.

ĐiềnBố sinh trưởngởNguỵBác, biết tướng sĩ nơi đódũngmãnhnhưngkhó sai khiến;chàngkhócmàchốitừ.NhưngĐườngMụcTôngvàquầnthầnkiênquyếtđòichàngphảiđi.Bấtđắcđĩ,ĐiềnBốđànhtừbiệtvợconlênđường. ĐiềnBốtớiNguỵBác,LýTốđangcònốmđau,bàngiaocôngviệcchoĐiềnBốvàdặn:“Quân

NguỵBáctừsaukhiquithuậntriềuđình,quenđượctriềuđìnhbanthưởnghậu,sinhrabinhkiêutướngphú,rấtkhóđiềuđộng”. VươngĐìnhTấuởThànhĐứcnghetinĐiềnBốđếnthayLýTố,vộiđiềubinhđếnvâyđánh

ThâmChâu.ThứsửThâmChâulàNgôNguyênDựcbinhlựcyếu,vộichongườiđếnNguỵBáccầucứu. ĐiềnBốchuẩnbịđembinhđicứu,nhưngtiềnlươngchotướngsĩtriềuđìnhlạichưachuyển

đếnkịp.SửHiếnThànhlàtướngtiênphonglạixúigiụcquânsĩđòiphảilĩnhlươngmớichịuđi.Thếlàviệcbinhbịtrìhoãnmấytháng,ĐiềnBốđemhếttiềnbạctrongkhoracấpchotướngsĩcũngkhôngđủ. Mùaxuânnăm822,ĐiềnBốmớicóthểcấtquânđánhVươngĐìnhTấu.Lúcnàythờitiếtvô

cùnglạnhgiá,quânsĩkhôngchịunổiđóirét,tiếnbinhrấtchậm.ĐiềnBốhạlệnhthutôthuếdọcđườngđểbổsungchoquânđội.SửHiếnThànhthừacơhỏivặn:“Chitiêucủaquânđộiphảidotriềuđìnhchucấp,nayĐiềnthượngthưlạivơvétcủadânđểvỗbéotriềuđìnhlàcớlàmsao?Dânchúngởđâycótộitìnhgì?”.ĐiềnBốkhôngbiếtnóisao. ĐúnglúcấytriềuđìnhlạihạchiếuyêucầuĐiềnBốtáchmộtphầnbinhmãchoTiếtđộsứ

ThâmChâuLýQuangNhanđểcứunguyThâmChâu.Thế làbinh lựccủaĐiềnBốcàngyếuthêmchonênvừagiaochiếnvớiquâncủaVươngĐìnhTấuđãbịđánhbại.TướngsĩngảtheoSửHiếnThànhmàkhôngtheolệnhcủaĐiềnBố. SaukhitrởvềNguỵBác.ĐiềnBốtriệutậpchưtướngbàncáchxuấtquânlầnnữa,cáctướng

nói:“Nếuthượngthưthoátlytriềuđình,thìchúngtôinguyệntheocùng,ngượclại,chúngtôisẽkhôngđiđánhnhaunữa”.ĐiềnBốđịnhnóithêmthìhọđãbỏcảrangoài. ĐiềnBốthởdài:“Chẳngnêncôngcángì!”.Đoạnviếtbiểugửitriềuđình:“Thầnthấytướng

sĩcuốicùngđềuquênơnnước.Thầnbấttàikhônglàmgìđược,nguyệnlấycáichếtbáođền...”.ĐoạngiaotờbiểuchoLýThạchrồibướcvàonộithất. ĐiềnBốtớitrướcbàivịĐiềnHuyềnChinhkhóclạy:“Conchỉcóthêdùngcáchnàyđểtạtội

vớicha”.Rồirútgươmđâmvàongựctựsát.Lúcấychàngmới38tuổi. SửHiếnThànhthấyĐiềnBốđãchết,liềntựxưngTiếtđộsứbáovềtriềuđình.Vuatôitrong

triềumêmuội,khôngtruyxétsựtình,đồngýđểSửHiếnThànhlàmtiếtđộsứ.SửHiếnThànhbềngoàiquythuậntriềuđình,thựcrangấmngầmliênkếtvớiquânphiếnloạn,cátcứmộtphương. “Lạicườngtốtnhược,viếthãm”

Chỉhuyhăngháimàbinhsĩnhunhược,tấtnhiênkémsứcchiếnđấu,gọilà“hãm”

PhùDungđơnđộcbịtửtrậnởPhìThủy PhùDunglàemútcủaTiềnTầnchúaPhùKiên,ngườidântộcĐê,từnhỏđãthôngminhhơn

người,lớnlêncóthânhìnhcaolớnsứcvócđặcbiệt,tinhthôngbinhpháp,trămngườikhóđịchnổi.PhùDunghọcgiỏi,nóinănghùnghồn,hạbútthànhthơ,quầnthầnđềukínhphụctàivănchươngcủachàng. PhùKiênvôcùngyêuquýPhùDung,cholàchàngcóthểlàmtểtướngtrongtriều,đạitướng

baquân,liềnphongchoPhùDunglàmThịtrung,trungthưgiám,đôđốctrungngoạichưquânđạitướngquân,mọiviệctrongtriềuđềubàntínhvớichàng.NămthứnhấtĐôngTấnLýVõđếtháinguyên(năm376),saukhidiệtTiềnYênnăm370,diệtTiềnLương,TiềnTầnlạicửbinhđánhTấn,chiếmNangDương,thốngnhấtphầnlớnphươngBắc,đươngđầuvớiĐôngTấnởphươngnam,thếlựcmạnhyếuđãrõ,nhưngmuốndiệtĐôngTấnkhôngdễ. Tháng10/382,nămTháinguyênthứbảy,PhùKiêntriệuvănvõbáquanvàođiệnTháiCực

bànkếsáchđánhĐôngTấnđểthốngnhấtthiênhạ,nhưngýkiếnquầnthầnmỗingườimộtkhác.PhùKiênthấtvọng,choquầnthầnluira,chỉlưulạimộtmìnhPhùDung.PhùKiênnói:“Phàmđạisựquốcgiađềudo1,2ngườiquyếtđịnh.Việcnàyphảido2anhemtaquyếtđịnhthôi”. PhùDungchủtrươngchưađánhĐôngTấn,chàngnói:“HiệntạiđánhTấncó3cáikhó.1là

nămnayUChâubịhạnháncảngàndặm,thiênthờibấtlợichota.2lànướcTấnổnđịnh,nộibộđoànkết,khôngcókẽhởđểlợidụng.3làquântachinhchiếnliênmiên,binhsĩmỏimệt,trămhọđềungạichiếntranh.Dođó,nhữngvịnóilàkhôngnênđánhTấnđềulàtrungthần,mongbệhạsuyxét”. PhùKiênsầmmặt,nói:“Tacóquântrămvạn,binhkhíchấtcaonhưnúi,lạitừngbaophen

thắngtrận,nayđiđánh1nướcđangởbênbờdiệtvongthìcógìphảisợ?”. PhùDungứanướcmắt,nói: “KinhđôhiệncóvôsốdânTiênTi,Khương,Kiệt, lànhững

ngườicómốithâmthùdiệtquốcvớita,nếubệhạnamchinh,kinhđôchỉlưutháitửvớivạnquângiàyếu,lỡxảyrabấttrắcthìcóhốiđãmuộn.Kiếngiảicủahạthầndùkémcỏi,songdingôncủaVươngthừatướngchắcbệhạchưaquên?”NghenhắcđếnVươngthừatướng,PhùKiêngiậtmình.TiềnTầncóđượcngàyhômnay,chủyếunhờcôngcủaVươngMãnh.Phútlâmchung,VươngMãnhcódặnPhùKiên:“TriềuTấntuychỉđóngởGiangNam,nhưngTấtCảnhlàngườikếthừachínhthốngTrungHoa,hơnnữanộibộchặtchẽ,saukhitôichết,chớđánhTấnvội”. PhùKiênvốncoiVươngMãnhnhưGiaCátLượng,mọikếsáchđềunghetheo,nayTấtCảnh

đãchết,PhùKiênvốnluônnghĩcáchđánhTấn,chonênbènphẩytaychoPhùDungluira.

PhùKiênnuôichí“thốngnhất4biển”từlâu,khôngdễgìbỏkếhoạchđánhTấn,bèntriệu

MộDungThùylàngườidântộcTiênTi,tỳtướngnướcYênsanghàng,vàocungthươngnghị. MộDungThùyvẫnnuôichíkhôiphụcnướcYên,đangchờcơhộinayđúnglàcầuđượcước

thấy,bènnói:“Xưanaycálớnnuốtcábélàthônglệ,bệhạcótướnggiỏibinhmạnh,mặcsứcvẫyvùng,hàtấtphảiđểcáixứGiangNamcỏnconkiachođờisauchinhphục”. MộDungThùythấyPhùKiênlộvẻvuisướng,liềnkhíchthêm:“Nếuviệcgìcũngphảingheý

kiếnmọi người thì sao thống nhất nổi TrungNguyên?” Phù Kiên cảmừng nói: “Chỉ riêngkhanhcóthểcùngtabìnhđịnhthiênhạmàthôi!” Tháng7/383(nămTấnTháiNguyênthứ8),PhùKiênlệnhđộngviêntiếncôngĐôngTấn.

Quanlạiđịaphươngrasứcbắttrángđinh,trưngthungựavàlươngthực,trămhọoánthánvôcùng. Tháng 8, Phù Kiên cử PhùDung làm chinh nam tướng quân dẫn 25 vạn quân có tướng

TrươngHào,MộDungThuỳlàmtiênphongTrunglộquânđitrướcthẳngđếnThọDương.SaithủlĩnhdântộcKhươnglàDiêuTrườnglàmLongTươngtướngquân,dẫnTâylộquânmenTrườngGiangtiếnsangphíađông.ĐônglộquânthìtừchâuU,châuKýquaBànhThànhtiếnxuốngphíanam. PhùKiênthânchinhdẫnchủlựctrungquânxuấtpháttừTràngAn.Cácđạoquântổngcộng

90vạn,gấprúttấncông,tinhkỳrợptrời,thủylụccùngtiến,khíthếoaihùng. TinPhùKiêncấtđạiquânnamhạtruyềnđếnKiếnKhang,làmtriềuđìnhĐôngTấncảsợ.

HiếuVõđếTưMãDiệuvộicửThừatướngTạAnlàmđạiđôđốctoànquyềnphụtráchquânđội. TạAnđảmlượchơnngưòi,đãchuẩnbịđốiphóvớicuộcchiếncủaTiềnTấnnênrấtbình

tĩnh.Banngàycưỡingựadạochơi,buổitốiđánhcờtớikhuya.Tướngsĩthấythừatướngungdungnhưvậy,hẳnđãcómưukế,nêndầnhọcũngyêntâm. ThựcraTạAnluôntheodõihướnghànhđộngcủađạiquânPhùKiên.KhiTạAnđãxácđịnh

rõhướngchủcôngcủaPhùKiênlàHoàiHà,còncáchướngkhácchỉmangtínhphốihợp.ÔnglệnhchoHồBânđem5000thủyquântăngviệnchiếnlượcchoyếuđịaThọDương.LạilệnhchoTạHuyềnlàmtiênphongđôđốcchỉhuy8vạn“Bắcphủbinh”doTạHuyềnchiêumộvàhuấnluyện,rấtthiệnchiến,điđónđánhPhùKiênđồngthờicửemtraimìnhlàTạThạchthaymặtmìnhchỉhuytoànquân. Tháng10,PhùDungdẫnquântiênphongđánhchiếmThọDương,bắtsốngtướngTấnTừ

NguyênHỉ.HồBânhaytinđóliềnđưathủyquânluivềthủởHiệpThạch. PhùDungvâyđánhHiệpThạch.HồBânthiếulươngthựckhógiữ.PhùDungviếtthưbáotin

vớiPhùKiênvànóithêm:“Binhlựcquânđịchrấtítcầngấprúttâncông,nếukhôngkẻđịchcó

thểchạythoát”. PhùKiênđượcthư,bịtìnhhuốngcụcbộnàylôicuốnđểlựclượngchinhởlạiHạngThành,

đíchthândẫn8000khinhkỵgấpđếnThọDươngtrựctiếpchỉhuy,địnhtiêudiệtchủlựcquânTấnởdảiThọDươngrồimớitiếnđánhKiếnKhang. PhùKiênvừabốtrítiếncôngvừapháiChuTựđếndoanhtrạiquânTấndụhàng.ChuTựvốn

làtướngĐôngTấn,4nămtrướcdothuatrậnmàsanghàngPhùKiên,lúcnàymuốnlậpcôngchuộctội.KhisangdoanhtrạiTấn,ChuTựchẳngnhữngkhôngdụhàng,màcònđemtoànbộtìnhhìnhquânTầnkểchoTạThạchbiết. TạThạchbànvớichưtướng,quyếtđịnhnhânlúc2cánhquânTầnbênsườnchưađến,chủ

lựctiếnsâubịtáchrời,màchuyểntừthủsangcông.ÔngpháimãnhtướngLưuLaođem5000ngàntinhbinhđếnLạcGian(còncótênLạcThủynằmgiữaHoàiNamvàĐịnhViễn,tỉnhAnHuy). LưuLaolặnglẽdẫnquântớiLạcGian,ngayđêmấyđộtnhiênvượtsôngLạcThủybấtngờ

tấn công doanh trại quân Tần. Tướng Lương Thành đang ngủ say, giậtmình tỉnh dậyứngchiến,bị“Bắcphủbinh”chémchết.QuânTầnmấtchủtướngtiênphongtrởnênrốiloạn,nhảybừaxuốngsôngmongthoátchết,thànhthửbịchếtđuốivôsố.Chỉ1trậnnày,quânTầnmấthơnmộtvạnrưởingười;sĩkhíquânTấnlêncao. LưuLaotoànthắng,lạidẫn“Bắcphủbinh”tấncôngHiệpThạch.HồBântrongđánhra,Lưu

Laongoàiđánhvào,quânTầnthuato.HiệpThạchđượcgiảivây. TạThạch,TạHuyềnlậptứcchỉhuytoànquânthừathắngtiếnmạnhđếnbờđôngsôngPhì

Thủy,đốidiệnvớiquânTầnởbờTây. TrongthànhThọDương,PhùKiênvàPhùDungcùnglênlầuquansát,thấytinhkỳquânTấn

nhưrừng,thếtrậnnghiêmchỉnh.NhìnvềdãynúiBátCôngởmạnBắc,rừngcâyâmu,khôngbiếtcóbaonhiêuphụcbinhtạiđó.PhùKiênbấtgiácrùngmình,nóivớiPhùDung:“Rõràngđịchrấtmạnh,saolạibảolàchúngyếu?” QuânTấnởphíabờđôngPhìThủycóvẻkhôngvộivượtsôngmàchờhậuquânđếncùng.

Thắngbạixemchừngkhóđoán.TạHuyềnlợidụngtâmlýnónglòngmuốnthắngcủaPhùKiên,liềnsaisứgiảsangkhiêukhích,nêuđiềukiệnquânTầnphải luivềphíasaumộtquãngđểquânTấnquasôngquyếtchiến. CáctướngbênquânTầnđềuphảnđối,nhưngPhùKiênchorằngnêntươngkếtựukế,chờ

khiquânTấnsangsôngrồi,sẽdùngkỵbinhtấncông.PhùDungcũngtánthànhkếđó. Đếnngàyquyếtchiến,PhùKiênnhìnsangphíabờsôngđốidiệnmộthồi,rồigiơtayrahiệu

choPhùDung.PhùDunghạlệnhchoquânTầnởbờsônglùilạichođốiphươngvượtsông. QuânTầnphầnđônglàngườicácdântộcbịbắtvàolính,họkhôngmuốnchếtthaychokẻ

thốngtrịlàdântộcĐê.Vừanghelệnhthoáilui,họliềncắmđầumàchạy,thếtrậnlậptứcrốiloạn.ChuTựởphíasauthừacơhétto:“QuânTầnthuarồi,quânTầnthuarồi!”.Quânlínhphíasaunghevậycũngtranhnhaubỏchạy. TạHuyềnchỉhuy8000kỵbinhgấprútvượtsông,trànlênchémgiết.PhíasauquânTần

hàngngũtannhưnúilở.PhùDungvộithúcngựavềphíasauđểngănchặn.Nhưngbinhsĩlúcnàykhôngchịunghelệnh,chỉlochạysaochothoát.PhùDungcảgiận,chémchếtmấyngườilínhvàquát:“Kẻnàotráilệnhphảichết!”.Songquânsĩtanvỡtràntớinhưnướclũ,PhùDungbịxôđẩyngãxuốngđất,quânsĩgiàyxéolênthânchàngmàchạy. “Bắcphủbinh”xôngtới,chémchếtPhùDung.PhùKiênđànhbỏquânmàchạy,lạibịtrúng

mộtmũitên,máuchảyướtđẫm,songvẫngụcđầuxuốngbờmngựamàchạy,vềđếnHoàiBắc,điểmlạitànquân,đãmấtbảy,támphần. ĐạiquântrămvạncủaTiềnTầnđiđánhĐôngTấnlầnnàythấtbạithảmhại.PhùKiênđau

đớnmấtemtrai,vôcùnghốihậnđãkhôngnghelờicanngănnămtrước.. “Đạilạinộnhibấtphục,ngộđịchtủinhitựchiến,tướngbấttrikỳnăng,viếtbăng”

Chỉhuynổigiậnmàbinhsĩkhôngphục,gặpđịchcứtựýxuấtchiến,chủtướnglạikhônghiểu

nănglựccủabinhsĩ,gọilà“băng”.

Cấpdướibấttrị,quânTấnthảmbạiởđấtTất GiữathờiXuânThu,nướcSởdướisựcaitrịcủaSởTrangvươngngàycànghùngmạnh.Năm

ChuĐịnhvươngthứnhất(năm606trướcCôngNguyên),SởTrangvươngđemquânvàoTrungNguyênđánhbạidântộcNhungởLụcHỗn. TrênđườngtrởvềquaLục(LạcThủy),thuộcđịaphậncủaChuvương,SởTrangvươngdàn

quânđểthịuy.ChuĐịnhvươngvộipháiđạithầnVươngTônMẫnđếnúylạo.SởTrangvươnghỏithămvềtrọnglượngcủabộcửuđỉnh(chíncáivạc)tượngtrưngchoquyềnthếcủavuaChu,cóýmuốnlấy. SaukhiđượcxembộCửuđỉnh,SởTrangvươngnghĩrằngmuốnđoạtthiênhạ,ắtphảitrước

hết tranh giành ngôi bá chủTrungNguyên với nướcTấn. Thế làmùa xuân nămChuĐịnhvươngthứ10(năm597trướcCôngNguyên),SởTrangvươnglấycớTrịnhtheoTấnchốngSởmàđemquânđánhTrịnh. NướcTrịnhlàcửangõđểTấntiếnvàoTrungNguyên,lạiđượcTấnbảohộ.Tấncảnhcông

khôngthểkhoanhtaynhìnSởkhốngchếTrịnh,liềncửTuầnLâmPhụlàmTrungquânnguyênsoái,TiênHộclàmphó;SĩHộilàmThượngquânnguyênsoái,KhíchKhắclàmphó;TriệuSóclàmHạquânnguyênsoái,LoanThưlàmphó.3quânhùngdũngtiếnđicứuTrịnh. KhiquânTấnđếnbờbắcHoàngHà,thìhaytinTrịnhđãhàngSở.TuầnLâmPhụbèntriệu

tậpchưtướngthươngnghị.Tuầnnói:“NướcTrịnhđãhàngSở,cứucũngvôích;chibằngtaluivề,chờkhiquânSởrútđi,hãytiếnđánhTrịnh”. Cáctướngtánthành,riêngtrungquânphósoáiTiênHộcnói:“NướcTấntasởdĩxưngbá

TrungNguyênlànhờdựavàoquânđộivõdũng,quầnthầntậnlực.NayđãmấtnướcTrịnh,thấykẻđịchmạnhlạikhôngdámđánh,thửhỏicócònxứngvớibốnchữvõdũng,tậnlựcnữakhông?”Đoạnđứngdậy,bỏrangoài,lệnhchoquânsĩthuộchạvượtHoàngHàđánhquânSở. TưmãHànQuyếtnóivớiTuầnLâmPhụ:“TiênHộcđơnđộctựýdẫnquânđi,ắtgặpnguy

hiểm,cấpdướikhôngnghelệnhlàlỗicủanguyênsoái,chibằnghãychotoànquântiếnlên,dùđánhkhôngthắng,thìtộiấymọingườicùnggánhchịu”. TuầnLâmPhụnghĩnếuchotoànquânxuấtkích,rấtcóthểchiếnthắng,bènhạlệnhtoàn

quântậptrungvượtsôngtạihuyệnNguyênDương,HàNam,tiếnđếnđấtTấtbàytrận. NướcTrịnhđãhàngphục,SởTrangvươngđịnhđemquânvềnước, thấyquânTấnvượt

HoàngHàkéođếnmàhiệulệnhbaquânkhôngnhấttrí,bènđóngquânởđấtQuản,tìmsơhởcủađốiphươngmàhànhđộng.

LúcnàyTrịnhNangcôngpháisứgiảđếndoanhtrạiTấnnói:“NướcTrịnhphảitheoSởlàvìthếcôsứcyếukhôngchốngnổi,chứkhôngphảilàănởhailòng.NayquânSởmớichiếnthắngđanghếtsứckiêungạo,binhsĩđãmệtmỏivìởngoàilâungàyphòngbịsơhở;nếuquânTấntiếncông,quânTrịnhhưởngứngắtđánhbạiquânSở”. SứgiảTrịnhvừavề,TiênHộcnóivớiTuầnLâmPhụ:“ĐánhbạiSở,Trịnhchínhlàlúcnày,ta

nênđánhngay”.PhósoáihạquânLoanThưnói:“NgườiTrịnhlậtlọngkhótin,họsẽngồixemhaibênđánhnhau.Tathắnghọngảtheota,tathuahọsẽtheoSở”.Cáctướngchialàmhaiphetranhcãidằngdai. TuầnLâmPhụđangdodựthìcósứgiảnướcSởtới,danhnghĩalàcầuhoà,thựcchấtthăm

dòhư thực.TuầnLâmPhụcửThượngquânnguyên soái SĩHội tiếp sứ. Sứgiả củaSởnói:“QuânSởtiếnđếnđâylàchiếutheothônglệcủatiênvương,chỉbìnhđịnhTrịnh,chứkhônghềđắctộivớiTấn,xinquânđộiquýquốckhỏicầnởlạiđấtnày”. SĩHộiđáp:“NgàytrướcChuBìnhvươnglệnhchoTấnvàTrịnhphòtánhàChu,nayTrịnhăn

ởhailòng,nênchúngtôitớihỏitội,việcnàykhôngliênquanđếnSở”.ÝnóiSởnênluibinh. TiênHộcchorằngtrảlờinhưvậyquánhunhược,caumàykhóchịu.Trongthưphúcđáp,

TiênHộcthaybằngcâu: “Đạivươngchúngtôipháichúngtôi tớiđây làđuổicácvịrakhỏinướcTrịnh”. SởTrangvươngthấynộibộquânTấnýkiếnbấtđồngrõràng,chủsoáikhôngđủnănglực

điềukhiểntướngsĩ,thì1mặtlạipháisứgiảsangcầuhoà,1mặtcho1cánhquânđánhthămdò. TuầnLâmPhụvốnbịbuộcphảivượtsôngtớiđây, thấyquânSởtớicầuhoàliềnđồngý

ngay.Đôibênvừaướchẹngặpnhaukýhoàước,thìquânSởkhiêuchiến,TuầnLâmPhụsaiquânrađuổiđichứkhôngchémgiết. 2tướngcủaTấnlàNgụyKỵ,TriệuChiênmuốnnhâncơhộilậpcông,bèngiảbộsanggiảng

hoàvớiquânSở,đượcTuầnLâmPhụchấpnhận,liềnkéoquântấncông.TuầnLâmPhụlúcbiếtthìđãmuộn,vộipháichiếnxađitiếpứng. QuânSởthấy2tướngTấnđơnđộctiếnđánh,bènnhửvàosâurồiphảnkích.NgụyKỵphải

tếngựachạytrốn,TnệuChiênbịđuổigấp,quănggiápmàchạyvàorừngmớithoátchết.KhichiếnxacủaquânTấnkéođến,thìquânSởđãtiêudiệttoànbộquâncủaNgụyKỵ,TriệuChiênvàdàntrậnchờđợi.LệnhdoãncủaSởlàTônThíchNgaonói:“Tanênchủđộngxuấtkíchthìhơnlàchờđịchtớigần”.SởTrangvươngliềnhạlệnhtấncông,đíchthângióngtrống,toànquânxungsát,nhanhchóngphátancácchiếnxacủaquânTấn,rồithừathắngtràntớidoanhtrạiđốiphương. TuầnLâmPhủđangchờsứgiảSởđếnkýhoàước,bỗngnghetiếngtrốngtrận,tiếngchém

giếtvangđộnggóctrời,vộibướcrakhỏitrướngthìthấyquânSởdàyđặctrànđếnnhưnướclũ.QuânTấnbịđịchđánhtớitrướcmặt,saulưnglàsôngHoàngHà.TuầnLâmPhụliềnhétlớn:

“AirútquaHoàngHàtrướcsẽđượcthưởng”. QuânTấntranhnhaulênthuyềnđểquasông.Nhiềuthuyềnkhôngcóngườibiếtlái,rađến

giữadòngthìbịbắt,hoặcnghiênghẳnđi.Quânlínhrơixuốngsôngvộibámlấymạnthuyềnđểleolên.Tướngsĩtrênthuyềnthẳngtaychémchếtnhữngngườiấy.QuânSởthấycảnhđócũngchẳngtruyđuổinữa,màđểchotànquânTấnrútsangbênkiasông. TrậnchiếngiữaSởvàTấnởđấtTấtkếtthúc.PhíaquânTấn,tướnglĩnhkhôngnghelệnhchỉ

huycấptrên,chủsoáilạikhôngcókhảnăngđiềukhiển,dẫnđếnthảmbại.Từđó,nướcTấnchẳngcònuytíngìvớicácchưhầuởTrungNguyên,cònSởTrangvươngthìbắtđầuxáclậpbáquyềncủamình. “Tướngnhượcbấtnghiêm,giáođạobấtminh,lạitốtvôthường,trầnbinhtunghoành,viết

loạn” Tướngỉĩnhnhunhược,khônguynghiêm,huấn luyệnkhôngcóbàibản,quanhệtrêndưới

khôngcóthểthông,bàytrậnlộnxộn,tựmìnhlàmrốimình,gọilà“loạn”

LýTòngKhakhôngtrịnổikiêubinh,đểmấtthiênhạ ThờiNgũđạiHậuĐường,nămTrườngHưngthứ4(năm933),ĐườngMinhTônglàLýTư

Nguyênchếtbệnh,conlàLýTòngHậukếvị,sửgọilàMẫnđế.Mẫnđếcònnhỏtuổi,triềuchínhđềudo2quyềnthầnlàChuHoằngChiêuvàPhùngVânnắmgiữ.Chu,Phùngchuyênquyền,dùngthủđoạnloạitrừnhữngngườikhôngăncánh,cáchchứcmộtsốtrọngthần,điềumộtsốTiếtđộsứđếnbiênải,đưangườithântínvàogiữnhữngchứcvụtrọngyếutrongtriều. TiếtđộsứkiêmThịtrungPhụngTườnglàLộvươngLýTòngKhavốntừnhỏtheoĐường

MinhTôngchinhchiếnbốnphươngcóđịavịvàuyvọnghơnhẳnChu,Phùng,tháng2/934bịđiềuđilàmTiếtđộsứHàĐông. LýTòngKhađãsớmbấtmãnvớisựchuyênquyềncủaChu,Phùng,bèndấybinhchốnglại

vàgửihịchđicácnơichuẩnbị“vềtriềudẹploạnthần”.TriềuđìnhliềncửVươngTưĐồnglàmnguyênsoáiđembinhmãđếnPhụngTườngđànáp. Khicácđạobinhmãđãtềtựu,VươngTưĐồnghạlệnhđánhthànhPhụngTường.Saumột

ngàykịchchiến,haicửathànhphíađôngvàtâyđềubịphá,quângiữthànhthươngvongnặngnề.Hôm sau,VươngTưĐồnghạ lệnh tăng cườngđánhphá.Do tường thành thấp, hào lũykhôngsâu,lạichưađượcphòngbịđầyđủ,nêntìnhthếvôcùngnguyngập. LýTòngKhathấythànhsắpbịhạ,bènleolênmặtthànhnóitoxuốngphíadướichânthành:

“Tatheotiênđếtừnhỏ,từngquatrămtrận,vàosinhratử,thươngtíchđầymình,mớisánglậpnênxãtắcnhưhômnay.Cácngươitừngtheotanhiềunăm,chắchẳnđềuchứngkiếnviệcđó!Nóiđếnđây,LýTòngKhanghẹnngào:“Naytriềuđìnhtindùngbọngianthần,sáthạingườitrungchính,tacólỗigìmàcácngươiphảigiếtta?”.NóiđoạnLýTòngKhakhócrốnglên,ainghecũngđộnglòng. TướngTrươngKiềnCươngchỉhuyđánhcửathànhphíatâyvànam,liềnrútbảokiếmthúc

sĩtốtxônglên.Sĩtốtnổigiậnxúmnhauđánhlạikhiếnyphảitếngựabỏchạy. VũLâmchỉhuysứDươngTửQuyềnnguyênlàquyềnthầncólỗivớitriềuđình,nhânlúcnày

liềnthétto:“Đạitướngcông(ngụýLýTòngKha)mớilàchủnhânthựcsựcủachúngta”.Đoạnlậptứcsaiquânsĩdướiquyềnxuốngngựa,cởibỏáogiáp,quẳngvũkhíđầuhàngLýTòngKha.DươngTửQuyềndẫnquânvàocửatây,dângLýTòngKhamộttờgiấytrắng,xinrằngsaukhiLộvươngchiếmđượckinhđô,lênlàmvuasẽphongchoôngtachứcTiếtđộsứ.LýTòngKhachấpnhận,viếtvàođóhàngchữ“TửQuyềncóthểnhậmchứcTiếtđộsứPhầnNinh”. NguyênsoáiVươngTưĐồngchưabiếttinnày,nênhạlệnhtăngcườngđánhthành.Nghiêm

vệbộquântảsươngChỉhuysứDoãnHuy lớntiếngnói:“Cánhquânphíatâyđãvàothànhnhậnthưởng.Chúngtacònliềumạnglàmgìnữa?!” Binhsĩđánhthànhnghevậyliềnquẳnggiáp,vứtkhígiớiđầuhàng.VươngTưĐồngcùng6

tiếtđộsứkhácthấytìnhhuốngđóđànhbỏchạy. Hàngbinhlũlượtvàotrongthànhđểlĩnhthưởng.LýTòngKhađangnguythànhthắng,cả

mừngdốchếtcủacảitrongkhothưởngchotướngsĩ.Khôngkhítrongthànhhuyênnáo,vuivẻdịthường. LýTòngKhahạlệnhtiếnquânvềphíađôngvàcôngbốtấtcảnhữngngườivàođượckinh

đôLạcDươngsẽđượcthưởng100xâutiền(mỗixâutiềngồm1000xu).Quânsĩvôcùngnáonức. VươngTưĐồngbạitrận,khiếnĐườngMẫnđếluốngcuống.TiếtđộsứHàDươngkiêmthịvệ

thânquânĐôchỉhuysứlàKhangNghĩaThànhgiảbộxinđemquânthịvệđiđánhLýTòngKha,thựcchấtlàđểđầuhànglĩnhthưởng. ĐườngMẫnđếkhôngrõnộitình,vộichấpthuận,lạicònđemcủacảitrongkhorathưởng

choquânsĩtrướckhixuấtphátvàhứanếudẹpđượcloạnPhụngTường,mỗingườisẽđượcthưởngthêm200xâutiền. Quân thị vệ củaKhangNghĩaThành thuộchạngkiêubinh,đã lưng túi tiền thưởng, trên

đườnghànhquâncòncôngkhaibảonhau:“ĐếnPhụngTườngmàrahàngLộvương,cònđượcthưởng nhiều hơn”. QuânKhangNghĩa Thành tới TânAn quả nhiên lần lượt xin hàng, lúcKhangNghĩaThànhxinhàngthìchỉcòncóhơn10kỵbinhđicùng. LýTòngKhathẳngđườngtiếnvàokinhđôLạcDương.TểtướngPhùngĐạodẫnbáquanra

nghênhđón.TháihậuhạlệnhphếMẫnđếxuốnglàmNgạcvương,đưaLộvươngLýTòngKhalênngôihoàngđế. LýTòngKhalậptứclệnhmởkhophátthưởngchoquânsĩ,khôngngờrằngkholẫmchẳng

cònbao,màsốtiềnthưởngphảicầntới50vạnxâutiền.LýTòngKhalệnhchoquanviênvơvétcủadân.Tiếngkêukhóccủadânvangđộngkinhđô.Nhiềungườikhôngcótiềnbịbứcquáphảitựvẫnhoặcbịbắtgiamvàongục.Quanviênvơvéttấtcảnhữnggìcóthểvơvét,kểcảđồtrangsứccủatháihậu,vươngphi,cũngchỉđượctổngcộng20vạnxâutiền,nghĩalàmớiđượcnonnửasốtiềncầncó.LýTòngKhasợkhôngđủtiềnthưởngthìquânsĩlàmloạn,nênvôcùnglolắng. ĐoanminhđiệnhọcsĩLýChuyênnóithẳng:“Sựtồnvongcủaquốcgiachủyếunhờvàoviệc

sửasangphápđộ,tạolậpkỷcương,chứkhôngphảichỉtrôngvàohậuthưởng.Chỉhậuthưởngthìdùcótiềnbạcnhưrừngnhưbểcũngkhôngthoảmãnđượclòngthamcủakiêubinh”.LýChuyêncònnóilànếutiếptụcvơvétcủadânthìsẽnguyđếnxãtắc.Naycóbaonhiêuthìchiađềubấynhiêu,hàtấtphảigiữđúnglờihứangàytrước.

LýTòngKhanghecólý,theovậymàlàm.Quảnhiênbinhsĩtuyđềuđượcthưởng,nhưngaicũngthamlam,chonhưthếkhôngđủ,họoánhậnramặt,thậmchícôngkhaibảonhau:“Mẫnđếtuynhunhược,nhưngcònkháhơnLộvương”. LýTòngKhasợcóloạn,khôngdámthiếtlậpkỷcương,tusửaphápđộ,khôngdámmạnhtay

vớisaitráicủatướngsĩ,thếlàhọluôncóhànhđộngviphạm. Năm936,saukhiLýTòngKhalênngôiđượchơn2năm,TiếtđộsứHàĐônglàThạchMẫn

ĐườngcâukếtvớichúaKhiếtĐanhợpquânđánhĐường.TriphủTháiNguyênlàTrươngMẫnĐạtdẫnbinhnghênhchiến,bịvâyởTấnAn(phíanamTháiNguyên,tỉnhSơnTây). TiếtđộsứLưLonglàTriệuĐứcĐiếuđượclệnhđemquânđếntiềntuyếnthìlạiánbinhbất

động,bỏmặcTrươngMẫnĐạtđangbịvâyhãm,đãthếTriệucònpháisứgiảbímậtsanggặpKhiếtĐan,đềnghịKhiếtĐancùngvớiTriệuchiếmđoạtthiênhạ,nhưngbịKhiếtĐantừchối. TrươngMẫnĐạtbịvâyđãmấytháng,phótướnglàDươngQuangViễnsinhlòngphảntrắc,

khuyên Trương Mẫn Đạt đầu hàng Khiết Đan, Trương không nghe, Dương liền giết luônTrương,cắtlấythủcấpmangsangdoanhtrạiKhiếtĐanxinhàng. DoLýTòngKha trịquânkhôngnghiêm,kỷ cươngkhông rõ,nênkhinguycấp,phần lớn

tướngsĩđềungảnghiêngdaođộng,kẻthìtưthôngvớiđịch,kẻthìcởigiápđầuhàng,kẻthìbỏtrốn.LýTòngKhacóđượcthiênhạbằngcáchnàothìcuốicùngbịmấtthiênhạbằngcáchđúngnhưvậy. Tháng 11/936, chúa Khiết Đan cùng ThạchMẫn Đường kéo quân xuống phía nam, dọc

đườngquânsĩHậuĐườngđềuđầuhàng.ThạchMẫnĐạtdẫnquântiếnthẳngvàokinhđôLạcDương,LýTòngKhacùngđườngmạtlộ,đànhlênlầutựthiêu.NhàHậuĐườngđếnđâydiệtvong. “Tướngbấtnăngliệuđịch,dĩthiểuhợpchúng,dĩnhượckíchcường,binhvôtuyếnphong,viết

bắc” Tướng lĩnhkhôngbiếtphánđoánchínhxáctìnhhìnhđịch, lấy ítđánhnhiều, lấyyếuđánh

mạnh,tácchiếnlạikhôngcólựclượngmũinhọn,gọilà“bắc”.

KhưuPhúcchủquankhinhđịch,bịvâykhốn ThờinhàMinh,tháng6/1409(nămVĩnhLạcthứ7),vuaThátĐátgiếtsứgiảnhàMinhcử

sanghoàhiếu.MinhThànhTổChuĐệnghetincảgiận. ChuĐệđãmuốnsớmtiêudiệttàndưquânNguyênđểtrừhậuhọaởbiêngiớiphíabắc,bèn

1mặttruyềnlệnhtăngcườngphòngthủbiêngiới,1mặtđiềubinhmãSơnTây,SơnĐông,LiêuĐôngtớiHưngHoà(TrươngBắc,tỉnhHàBắc),BắcKinhchờlệnh. Ngày3/7,ChuĐệhạchiếucửKỳQuốccôngKhưuPhúclàmChinhLỗđạitướngquân,Võ

ThànhhầuVươngThônglàmtảphótướngquân,ĐồngÂnhầuHoảChânlàmHữuphótướngquân,TịnhAnhầuVươngTrunglàmTảthamtướng,AnBìnhhầuLýViễnlàmHữuthamtướng,đem10vạnquânbắcphạt.KhưuPhúcchorằng10vạnkỵbinhtinhnhuệhoàntoàncóthểtiêudiệtquânThátĐát,lậpnêncôngtrạng. Trướckhi lênđường,ChuĐệthấyKhưuPhúccóýkhinhđịch, liềnnhắcnhở:“Dùngbinh

phảithậntrọng.TừKhaiBìnhtrởlênphíabắcdùkhôngthấyđịch,vẫnphảiluônluôncoinhưcóđịchtrướcmặtmàphòngbịngàyđêmchocẩnthận.Địchtớithìchokỵbinhxuấtkích”. Vẫnchưayêntâm,ChuĐệcòndặnthêm:“Khanhđemquânđilầnnày,chớbỏlỡthờicơ,

khôngđượckhinhđịchmàtiếnliềudễbịmắcmưucủachúng.Đánhchưathắng,thìchờcơhộiđánhtiếp,nhấtthiếtphảicẩnthận”.KhưuPhúcvângdạlênđường. Dọcđườngtiếnquân,KhưuPhúclạiliêntiếpnhậnđượcchỉdụcủatriềuđình:“Trongquân

cóngườichorằngdễdàngthắngđích,khanhnhâtthiếtphảiuốnnắn”.KhưuPhúcchorằngnhàvuaquácẩnthận. Tháng8,KhưuPhúcđã tớivùngbiênKhaiBình, liềnđích thândẫnhơnngànkỵbinhđi

trước.ĐangtiếnđếnsôngLưCùthìgặpmộttốpkỵbinhKhiếtĐan. KhưuPhúctiếncông,quânThátĐátbỏchạy.KhưuPhúcvượtsôngtruykích,bắtđượcmột

viênthượngthưThátĐát.KhưuPhúchạlệnhcởitróichoviênthượngthư,mờiuốngrượuvàhỏitìnhhìnhxemchúaThátĐátđangởđâu.ViênthượngthưvốnđượcchúaThátĐátpháiđitrinhsát,liềnnóidối:“Chúatôingheđạiquâncủangàikéođếnđãsợhãichạylênphíabắc,cáchđâychỉchừng30dặm”. KhưuPhúctinlàthật,liềnnói:“Bắtgiặctrướchếtphảitómcổtêncầmđầumớiđược”.Chư

tướngkhuyênKhưuPhúckhôngnênmạohiểmtiếnliều,đợihậuquâncùngtới,nắmchắctìnhhìnhđịchhãyđuổitheothìhơn.KhưuPhúckhôngnghe,bảoviênthượngthưkiadẫnđường,thúclínhtruykích.Đuổiđánhliềnhaingày,quânThátĐátlầnnàocũngthua,chạylênphía

bắc.KhưuPhúcchorằngđịchyếukém,chắcsẽbắtsốngđượcchúaThátĐát,thếlàrasứcđuổitheo.HữuThamtướngLýViễnphảinhắcnhở:“Tướngquâncảtinvàolờikhaicủatùbinh,đơnđộctớiđây,phảiđềphòngkẻđịchdụtavàosâu,erấtnguyhiểm”. LýViễnlạitiếp:“Naytarútắtđịchthừacơtruykích,chibằnghạtrạitựthủ.Banngàygióng

trốngphấtcờđemkỵbinhkhiêuchiến,banđêmthìđốtlửabắnpháo,khiếnđịchkhôngbiếtđâumàlường.Đợivàingày,đạiquântađếnđây,dốctoànlựcmàđánhtấtthắng,nhượcbằngkhôngthắng,thìcũngcóthểrútquânantoàn!”. KhưuPhúcngoảnhmặtlàmngơ.LýViễnnghẹnngàonói:“Khitướngquânlênđường,hoàng

thượngđãdặnđidặnlạiphảihếtsứcthậntrọng,kẻomắcmưuđịch.Lẽnàotướngquânquênrồisao?”.KhưuPhúcvẫnlàmngơ.TảphótướngVươngThôngcũngnói:“Lýtướngquânnóiđúng.Đạitướngquânkhôngnênkhinhđịchtiếnliềumàmắcmưugiặc”. KhưuPhúccảgiậnquátlớn:“Tướngdẫnquânđixa,lệnhvuacókhikhôngtheo.Quânlệnh

nhưsơn,kẻnàotráilệnhsẽchémđầu!”.ThếlàcáctướngđànhphảitheoKhưuPhúctiếptụcdấnthântiếnlên,mặcdùbiếtrằnglànhítdữnhiều. ChẳngmấychốcđộtnhiênđạiquânThátĐátkéotớivâychặtquânKhưuPháclại.Vương

Thôngchỉhay500kỵbinhcảmtửphávây,cuốicùngkiệtsứctửtrận. KhưuPhúc,HoảChân,VươngTrung,LýViễnliềuchếttảxunghữuđột,nhưnglựclượngquá

chênhlệch,cuốicùngngườibịbắt,kẻbịgiết.ToànbộđộitiênphongcủaKhưuPhúcbịtiêudiệt.Hậuquânnghetinđó,hoảnghốtquayđầutháochạy. ChuĐệhaytincảgiậnvềtộitrạngcủaKhưuPhúckhiếnmườivạntinhbinhthảmhại,liền

truấtbỏmọitướchiệucủaKhưuPhúcvàđàygiaquyếncủaôngtớibiênảixaxôiphíanam. “Phùbinhhìnhgiả,binhchitrợdã.Liệuđịchchếthắng,kếhiểmdị,viễncận,thượngtướngchi

đạodã.Trithửnhidụngchiếngiảtấtthắng,bấttrithửnhidụngchiếngiảtấtbại”. Địahìnhlàđiềukiệnhỗtrợchoviệcdùngbinh.Phánđoántìnhhình,giànhlấythắnglợi,khảo

sátđịahìnhlợihạitínhtoánxagần,đólàphươngphápmàmộttướnggiỏiphảinắmvững.Nắmvữngphươngpháprồimớichỉhuytácchiếnthìchắcthắng.Khôngnắmvữngphươngphápđãchỉhuytácchiếnthìắtthua.

NhạcPhilợidụngđịahình,thắngLýThành ThờiNamTống,mùaxuânnămThiệuHưngthứ4(năm1134),ngườiKimsaukhithiếtlập

chínhquyềnbùnhìntheolệnhmình,liềnđưatướngLýThànhtheoquânKimvềchiếm6quậnlà:ĐặngChâu,ĐườngChâu,NangDương,SínhChâu,TùyChâu,TínDương,trởthànhmốiuyhiếptolớnđốivớitriềuNamTống. LúcnàyTâylộchếtrísửGiangNamlàNhạcPhiđóngquânởGiangChâu,liêntiếpviếtsớvề

triều,đềnghịphảncông,thuhồi6quậnđãmất,vì“đólànhữngvùnghiểmyếu,làcơsởđểthuphụcTrungNguyên”. TốngCaoTôngnhậnđượcsớ,hỏiquầnthần:“ViệcnàygiaochoNhạcPhiđượcchăng?”.

ThamtrichínhsựTriệuĐỉnhđáp:“NhạcPhithôngthuộctìnhhình6quận,cóthểgiaođược”.TốngCaoTôngđànhsaiNhạcPhicấtquânđi,nhưng lạiquiđịnhsaukhi lấy lại6quậnthìkhôngđượctiếnbinhthêm. Tháng5,NhạcPhichỉhuyđạiquânhùngdũngtiếnratiềntuyến.QuânđộicủaNhạcPhicó

kỷluậtnghiêmminh,dọcđườnghànhquânkhônglàmhạidânchúng,pháhoạihoamàu.Khivượtsông,NhạcPhiđứngtrênchiếnthuyềnnóivớithuộchạ:“Nếukhôngthắnggiặc, tasẽkhôngtrởlạidòngsôngnày”. ĐạiquântiếnđếndướichânthànhSínhChâu,tướnggiữthànhlàKinhSiêucốsứckhángcự,

nhưngtướngsĩcủaNhạcPhitấncôngdũngmãnh,nhanhchóngleolênmặtthành.KinhSiêuphảiđâmđầuxuốngchânthànhtựsát. ChiếmxongSínhChâu,NhạcPhi,chiaquânlàmhaiđạo,1đạodoTrươngHiếnvàTừKhánh

chỉhuy,tiếnđánhTùyChâu.NhạcPhichỉhuyđạothứ2tấncôngthànhNangDương.TướnggiữthànhlàLýThànhngheuydanhcủaNhạcPhitừlâu,vộixuấtbinhnghênhchiến. PhíabêntráithànhNangDươnglàsôngNang,cóthểdùngbộbinhcốthủ,phíabênphảilà

đồngbằng,cóthểdùngkỵbinhtunghoành.LýThànhkhôngamhiểuđịathế,lạiđểkỵbinhgiữphíatrái,bênbờsôngcònbộbinhthìlạidàntrậnởphíađồngbằngbênphải. NhạcPhicùngchưtướnglêngòcaoquansátthếtrậncủađịch.Ôngnóiluôn:“Bộbinhnên

thủchỗhiểm,kỵbinhxôngxáochỗrộng.Đằngnàytướnggiặclàmngượclại,thìdùchúngcó10vạnquâncũngchẳng làmnổichuyệngì”.ĐoạnNhạcPhihạ lệnhcho tướngVươngQuý:“Dẫnbộbinh,dùngtrườngthươngtấncôngkịbinhđịch,cứnhèchỗhiểmcủangựamàđâm”.LạilệnhchotướngNgưuCao“dẫnkỵbinhtấncôngbộbinhđịchthậtmãnhliệt”.Haitướngnhậnlệnhngay.

Vương Quý dẫn bộ binh đột nhập trận địa bên bờ sông của kỵ binh địch, dùng trườngthươngđâmvàobụngngựa,sốchiếnmãởphíatrướcgụcngã,sốchiếnmãphíasauhoảngsợbỏchạy.Bờsônglổnnhổnđácục,địathếnhỏhẹp,ngườingựachenlấnxôđẩynhaumàngãxuốngsôngchếtvôsố. NgưuCaodẫnkỵbinhthầntốcxôngvàotrậnđịabộbinhđịchmàchémgiết,bộbinhđịch

hầunhưtrởtaykhôngkịp,hoàntoàntanrã.LýThànhthấyvậyliềnthuthậptànquânnhânđêmtốibỏchạy,NhạcPhichiếmluônNangDương,rồithừathắngtiếnquân,thuhồicácquậncònlại,đóngtrạiởNgạcChâu.TốngCaoTôngthăngchứcchoNhạcPhilàmThanhviễnquântiếtđộsứ. “Thịtốtnhưanhnhi,cốkhảdữchiphóthâmkhê;thịtốtnhưáitử,cốkhảdữchicâutử”

Đốixửvớisĩtốtnhưvớiconem,họsẽcùngmìnhxôngphavàonơinguyhiểm,coisĩtốt

nhưconyêu,họsẽcùngsốngchếtvớimình.

NgôKhởiyêulínhnhưcon,đánhđâuthắngđó ThờiChiếnQuốc,nămChuUyLiệtvươngthứ23(năm403trướcCôngNguyên)banước

Triệu,Ngụy,Hàntáchriêngrathànhtừngnướcđộclập. NgụyVânHầudùngLýKhôi làmtể tướng,chủ trương thayđổipháp luật,bỏchếđộ thế

khanhthếlộc,cấtnhắcngườitài,khuyênkhíchcanhnông,dođóđầuthờikỳChiếnQuốc,nướcNgụyhùngmạnhsớmhơncả. NgôKhởilàngườinướcVệ,từnglàhọctròcủanhànhonổitiếngTăngSâm,sauđóbỏvăn

họcvõ,nghiêncứubinhphápởnướcLỗ,trởthànhđạitướngcủanướcLỗ.NgôKhởitừngvìnhàvuamàđánhthắngmấytrậnlớn,songlạikhiếnnhàvuanghikỵ.ThếlàNgôKhởibènbỏnướcLỗ,sangxintheoNgụyVănhầu. Trong triềuđìnhNgụy,cóngườibảoNgôKhởi làkẻ tànnhẫn, thời trẻ từnggiếthơn30

mạngngười,cóngườibảoNgôKhởilàkẻbạctình,mẹchếtcũngkhôngvềchịutang; lạicóngườibảoNgôKhởithamlamvôđộ.NgụyVănhầuchưabiếtngheai,liềnvờiđạithầnLýKhắcvàohỏi,LýKhắctâu:“NgôKhởilàngườihamcôngdanh,lạirấthiếusắc.Nhưngrếtcótàicầmquânđánhtrận,thầntrộmnghĩTưmãNhươngThưcủanướcTềcũngkhônggiỏihơn”. TưmãNhươngThư từng là tướngnướcTềđãchiến thắngnướcYênvànướcTấn,danh

tiếnglẫylừngđốivớicácchưhầu.NgụyVănhầunghevậyliềndùngNgôKhởilàmđạitướngđemquânđiđánhTầnởphíatây. NgôKhởiđemquântâytiến,đườngđườnglàđạitướng,songkhôngcưỡingựamàcùngđi

bộvớilính,vaiváclươngthực,khiếnquânsĩvôcùngcảmđộng.Đếnbữaăn,NgôKhởicùngănchungmộtnồivớibinhsĩ,cườiđùavuivẻnhưtrongmộtgiađình.Banđêmthìcùngmàntrờichiếuđất,khôngquancáchchútnào. ThuộchạkhuyênNgôKhởicưỡingựachođỡmệt,NgôKhởithấytrongquâncóbinhsĩốm

yếu,liềnđưangựachongườiấycưỡi.Cómộtbinhsĩbịmộtnhọtđộcsaulưng,khôngtìmrathuốcchữa,NgôKhởikhôngngầnngạighémiệnghútmủ,cứusốngngườiđó. Chuyệnđếntaibàmẹcủangườilínhkia,bàmẹkhócrốnglênthảmthiết.Xómgiềngngạc

nhiênhỏibà:“TướngquânNgôKhởiđãcứusốngconbà,tạisaobàlạikhóclócđauđớnnhưvậy?”.Bàmẹđáp:“ChồngtôitừnglàlínhcủaNgôtướngquân,tưngbịnhọtđộcvàcũngđượcNgôtướngquâncứusốnghệtnhưthế.Chồngtôicảmcáiơnđóđãdũngcảmchiếnđấumàchết.Xemchừngcontôicũngkhótoànmạng”. NgôKhởiyêulínhnhưcon,cùnghọđồngcamcộngkhổđượcquânsĩyêuquý,nênôngbảo

họlàmgìhọcũngkhôngnềhànguyhiểm.Quâncủaôngđánhtrậnnàothắngtrậnấy,quânTầnliêntiếpthấtbại.NgôKhởihạliền5thành. NgụyVănhầunghetincảmừng.NgôKhởikhôngchỉgiỏidùngbinh,lạicònliêmkhiết,được

tướngsĩủnghộ.NgụyVănhầuliềngiaochoôngtrấngiữquậnTâyHà(ThiểmTây).Tạiđây,NgôKhởitusửathànhlũy,luyệntậpbinhmã,chốngnướcTầnhùngmạnhởphíatây,khiếnnướcTầnkhôngdámxâmphạmbờcõinướcNgụy. “Tribỉ,trikỷ,thắngmãibấtđãi,trithiêntriđịa,thắngmãikhảtoàn”

Biếtđịchbiếtta,thắngmàkhôngnguy;nắmvữngthiênthờiđịalợisẽgiànhthắnglợihoàn

toàn.

HànTíndàntrậnquaylưngvềmésông NămthứhaiHánCaoTổ(năm205trướcCôngNguyên)đạitướngHànTíndùngbèkếtbằng

chumgỗvượtsôngđánhchiếmđấtNgụysauđóhộiquânvớiTrươngNhĩtiếnsangphíađôngđánhbạiquânĐại,bắttểtướngHạDuyệt. HànTínđịnhthừathắngđánhTriệu,thìđộtnhiênđượclệnhvuaHánLưuBangđòiHànTín

điềuquânđếnHuỳnhDươnghỗtrợvớiquânHánởHuỳnhDươngđánhnhauvớiHạngVũ. HànTínđànhtrướchếtchiêumộbinhsĩđểbổsungchỗthiếuhụt,rồimớicùngTrươngNhĩ

đemmấyvạnquânđánhTriệu. VuaTriệuđangbànkếtrịquốcvớiTrầnDư,nghetinbáoliềntậptrungquânđội,đồnrằng

đôngtớihơn20vạn,đóngđạibảndoanhởcửaTỉnhKinh.TỉnhKinhnằmởphíađôngdãyTháiHànhSơn,hìnhthếhiểmyếu,làđấtxưanaynhữngngườicầmquântranhgiành,lànơiquânHánmuốnđánhTriệutấtphảiđiqua. MưusĩLýTảXahiếnkếvớiTrầnDư,khuyênTrầnDưdựavàođịathếmàcốthủ,đừnggiao

chiến,cònLýTảXaxinđem3vạnquânmãtheođườngmònchặnđánhsaulưngquânHán,cắtđứtđườngluivàtảilương,nhưvậythìtrong10ngàyquânHánắtphảilui. TrầnDưlànhosinh,chorằngđộiquânchínhnghĩakhôngnêndùngmưukếgiantrá,huống

hồlầnnàyHànTíntừngàndặmxađếnđâyđãmệtmỏi,lựclượngđãyếu,quântakhôngcógìphảilo,nênkhôngnghetheokếLýTảXa. QuânthámthínhvềbáovớiHànTíntinấy,HànTíncảmừng,liềndẫnquântiếnvàođường

hẹpTỉnhKinh,dựngtrạicáchcửaTỉnhKinh30dặm. Nửađêm,HànTínbỗngnhiêntruyềnlệnhchuẩnbịtiếnquân.Trướckhixuấtphát,chọnra

2000kỵbinhtrangbịgọnnhẹ,mỗingườimangtheomộtlácờmàuđỏ,lệnhchohọvòngraphíasaudoanhtrạiquânTriệuẩnnúp,chờkhihaibêngiaochiếnhãyykếhànhđộng. 2000kỵbinhđi rồi,HànTínsaiphó tướng truyềncho3quânăn tạm lươngkhôvàdặn

thêm:“ChờpháxongquânTriệuhãydùngbữachínhcũngkhôngmuộn”.Chưtướngđềungơngác. HànTínnóivớitùytướng:“QuânTriệuđãchiếmyếuđịa,lậphàolũy,chúngchưathấycờ

hiệucủatướnglĩnhbênta,tấtsẽchưatiếncông,chúngsợchủlựccủatasẽtảnraphòngthủởnơihiểmyếu,chúngsẽkhôngđạtđượcmụcđíchtiêudiệt”. Dovậy,HànTínsai1vạnquânrờiđườngTỉnhKinhrabàytrậnquaylưngvềmésôngCẩm

Mạn,đốidiệnvớiquânTriệu.QuânTriệuthấyvậythìcảcười,chorằngquânHànTínkhônghiểubinhpháp,dạidộtđẩymộtvạnquânvàotửđịa,tiếnkhôngđược,lùichẳngxong. Trờisáng,HànTínlệnhchothuộchạgiươngcờđạitướngquânHán,rồidẫnchủlựcgióng

trốngtiến lên.QuânTriệuchờđã lâu, thấyvậy lậptứcxôngtớinghênhchiến.Đôibênđâmchémdữdộirấtlâu. Thấyđãtớilúc,HànTínbảothuộchạquẳngcờ,giảbộthuatrận,chạyvềphíatrậnđịabày

sẵnởmésông. QuânTriệuchorằngthờicơtiêudiệtđốiphương,bắtsốngHànTínđãđiểm,liềnxuấttoàn

bộquânsĩtrongtrạiratấncông,truykích.QuânHánhếtđườngrút,đànhliềuchếtchốngcự.Lúcnày2000quânHánmaiphụcphíasaudoanhtrạiquânTriệuliềnxôngvào,thayhếtcờquânTriệubằngcờđỏcủaquânHán. QuânTriệuđánhkhôngnổiđốiphươngliềuchết,đangđịnhluiquânvềtrại,bỗngpháthiện

chiếnlũycắmđầycờquânHán,thìcảkinhthấtsắc.Thếlàđộingũrốiloạn,quânsĩtranhnhaumàchạy,tướnglĩnhhạlệnhdừnglại,chémchếtmấyngườitráilệnh,cũngkhôngcảnnổi. QuânHánthừacơgiápcôngtừhaiphía,chémchếtTrầnDư,bắtsốngvuaTriệuvàLýTảXa.

CáctướnghỏivìsaoHànTínlạichobàytrậnquaylưngvềmésông,tráivớibinhpháp.Hàn

Tínnói:“Cácngươichỉbiếtcâu“dựalưngvàonúi,quaymặtrasông”màchưahiểucâu“bịhãmvàotửđịasẽliềuchếtđểsống”.Tadùngbinhluônbiếnhoá,ngườingoàikhóđoán.Duycóđiềuchắcchắnlàlínhbịlâmvàotửđịaắtrángsứcmàđánhđểsống,nhưthếắtcóthểthắngđịch”.Cáctướngnghevậyđềuthánphục.

THIÊNXI:CỬUĐỊA Dụngbinhchipháp,hữuTánđịa,hữuKhinhđịa,hữuTranhđịa,hữuGiaoĐịa,hữuCùđịa,

hữuTrọngđịa,hữuBĩđịa,hữuViđịa,hữuTửđịa. Chưhầutựchiếnkỳđịagiả,viTánđịa.

Nhậpnhânchiđịanhỉbấtthâmgiả,viKhinhđịa.

Ngãtắcđắclợi,bỉđắcdiệclợigiả,viTranhđịa.

Ngãkhảdĩvãng,bỉkhảdĩlaigiả,viGiaođịa.

Chưhầuchiđịatamthuộc,tiênchínhiđắcthiênhạchichúnggiả,viCùđịa.

Nhậpnhânchiđịathâm,bốithànhấpđagiả,viTrọngđịa.

Sơnlâm,hiểmtrở,thưtrạch,phàmnanhànhchiđạogiả,viBĩđịa.

Sởdonhậpgiảải,sởtòngquigiảvu,bỉquảkhảđĩkíchngôchichúnggiả,viViđịa.

Tậtchiếntắctồn,bấttậtchiếntắcvonggiả,viTửđịa.

ThịcốTánđịatắcvôchiến,Khinhđịatắcvôchỉ,Tranhđịatắcvôcông,Giaođịatắcvôtuyệt,

Cùđịatắchợpgiao,Trọngđịatắclược,Bĩđịatắchành,Viđịatắcmưu,Tửđịatắcchiến. Sởvịcổchithiệndụngbinhgiả,năngsửđịchnhântiềnhậubấttươngcập,chúngquảbất

tươngthị,quýtiệnbấttươngcứu,thượnghạbấttươngthu,tốtlynhibấttập,binhhợpnhibấttề.Hợpưlợinhiđộng,bấthợpưlợinhichỉ.Cảmvấn:“Địchchúngchỉnhnhitươnglai,đãichinhượchà?”.Viết:“Tiênđoạtkỳsởái,tắcthínhhĩ”.Binhchitìnhchủtốc,thừanhânchibấtcập,dobấtnguchiđạo,côngkỳsởbấtgiớidã. Phàmvikháchchiđạo, thâmnhập tắcchuyên,chủnhânbấtkhắc.Lượcưnhiêudã, tam

quântúcthực,cầndưỡngnhivậtlao,tinhkhítíchlực,vậnbinhkếmưu,vibấtkhảtrắc.Đầuchivôsởvãng,tửthảbấtbắc.Tửyênbấtđắc,sĩnhântậnlực.Binhsĩthậmhãmtắcbấtcụ,vôsởvãngtắccố,thâmnhậptắccâu,bấtđắcdĩtắcđâu.Thịcốkỳbinhbấttunhigiới,bấtcầunhiđắc,bấtướcnhithân,bấtlịnhnhưtín;cấmtườngkhửnghi,chítửvôsởchi.Ngôsĩvôdưtài,phiốhoádã;vôdưmệnh,phiốthọdã.Lệnhphátchinhật,sĩtốttọagiảthếtriêmkhâm,yểnngọagiảthếgiaodi,đầuchivôsởvãnggiả,ChưQuệchidũngdã. Cốthiệndụngbinhgiả,thínhưsuấtnhiên;suấtnhiêngiả,thườngsơnchixàdã.Kíchkỳthủ

tắcvĩchí,kíchkỳvĩtắcthủchí,kíchkỳtrungtắcthủvĩcâuchí.Cảmvấn:“Binhkhảsửnhưsuất

nhiênhồ?”Viết:“Khả”.PhùNgônhândữViệtnhântươngốdã,đươngkỳđồngchunhitế,ngộphong,kỳtươngcứudã,nhưtảhữuthủ.Thịcốphươngmãmailuân,vịtứcthịdã.Tềdũngnhượcnhất,chínhchiđạodã;cươngnhugiaiđắc,địachilýdã.Cốthiệndụngbinhgiả,huềthủnhượcsửnhấtnhân,bấtđắcdĩdã. Tưởngquânchisự,tĩnhdĩu,chínhdĩtrị.Năngngusĩtốtchinhĩmục,sửchivôtri;dịchkỳ

sự,cáchkỳmưu,sửnhânvôthức;dịchkỳcư,vukỳđồ,sửnhânbấtđắclự.Soáidữchikỳ,nhưđăngcaonhikhứkỳthê;soáidữchithâmnhậpchưhầuchiđịa,nhiphátkỳcơ;phầnchâupháphủ,nhượckhuquầndương;khunhivãng,khunhilai,mạctrisởchi.Tụtamquânchichúng,đầuchiưhiểm,thửvịtướngquânchisựdã.Cửuđịachibiến,khuấtthânchilợi,nhântìnhchilý,bấtkhảbấtsátdã. Phàmvikháchchiđạo,thâmtắcchuyên,thiểntắctán.Khứquốcviệtcảnhnhisưgiả,tuyệt

địadã;tứđạtgiả,cùđịadã;nhậpthâmgiả,trọngđịadã;nhậpthiểngiả,khinhđịadã;bốicốtiềnảigiả,viđịadã;vôsơvãnggiả,tửđịadã.Thịcốtánđịa,ngôtươngnhấtkỳchí;khinhđịa,ngôtươngsửchithuộc;tranhđịa,ngôtươngxukỳhậu;giaođịa,ngôtươngcẩnkỳthủ;cùđịa,ngôtươngcốkỳkết;trọngđịa,ngôtươngkếkỳthực;bĩđịa,ngôtươngtiếnkỳđồ;viđịa,ngôtươngtắckỳkhuyết;tửđịa,ngôtươngthịchidĩbấthoạt,cốbinhchitình:vitắcngự,bấtđắcdĩtắcđấu,quátắctòng. Thịcốbấttrichưhầuchimưugiả,bấtnăngdựgiao;bấttrisơnlâm,hiểmtrở,thưtrạchchi

hìnhgiả,bấtnănghànhquân;bấtdụnghươngđạogiả,bấtnăngđắcđịalợi.Tứngũgiả,bấttrinhất,phibávươngchibinhdã.Phùbávươngchibinh,phạtđạiquốc,tắckỳchúngbấtđắctụ;uygiaưđịch,tắckỳgiaobấtđắchợp.Thịcốbấttranhthiênhạchigiao,bấtdưỡngthiênhạchiquyền, tín kỷ chi tư, uy gia ư địch, cố kỳ thành khả bạt, kỳ quốc khả huy. Thi vô pháp chithưởng,huyềnvôchínhchilệnh,phạmtamquânchichúng,nhượcsửnhấtnhân.Phạmchidĩsự,vậtcáodĩngôn,phạmchidĩlợi,vậtcáodĩhại.Đầuchivongđịanhiênhậutồn;hãmchitửđịanhỉênhậusinh.Phùchúnghãmưhại,nhiênhậunăngvithắngbại. Cốvibinhchisự,tạiưthuậntườngđịchchiý,tínhđịchnhấthưởng,thiênlýsáttướng,thịvị

xảonăngthànhsựgiảdã. Thịcố,chínhcửchinhật,diquanchiếtphù,vôthôngkỳsứ,lệưlangmiếuchithượng,dĩtru

kỳsự.Địchnhânkhaihạp,tấtcứcnhậpchi.Tiênkỳsơái,vỉdữchikỳ.Tiếnmặctùyđịch,dĩquyếtchiếnsự.Thịcố,thủynhưxửnữ,địchnhânkhaihộ;hậunhưthoátthố,địchbấtcậpcự. Dịchnghĩa:

Theophépdùngbinh,vềmặtđịalýcóthểchiathànhTánđịa,Khinhđịa,Tranhđịa,Giaođịa,

Cùđịa,Trọngđịa,Bỉđịa,Viđịa,Tửđịa. •ĐánhvớiđịchởđấtnướcmìnhgọilàTánđịa.

•Vàođấtđịchchưasâumàtácchiến,gọilàKhinhđịa.

•Quântachiếmđượcsẽcólợi,quânđịchchiếmđượccũngcólợi,gọilàTranhđịa. •Quântacóthểqua,quânđịchcóthểtới,gọilàGiaođịa.

•Vùngđấtgiápvớinhiềunước,aiđếntrướccóthểđượccácnướcviệntrợ,gọilàCùđịa.

•Thâmnhậpsâuvàođấtđịch,saulưngđịchcónhiềuthànhlàmchỗdựa,gọilàTrọngđịa.

•Núicao,rừngrậm,đầmlầy,qualạikhókhăngọilàBỉđịa.

•Đườngtiếnquânthìnhỏhẹp,đườngluiquânxavời,quânđịchcóthểdùnglựclượngnhỏ

đánhlựclượnglớncủata,gọilàViđịa. •Đánhmạnhđánhgấpthìsống,ngượclạisẽbịtiêudiệt,gọilàTửđịa.

Vìlẽđó,ởTánđịa,khôngnêngiaochiến;ởKhinhđịa,khôngnênnấnná;ởTranhđịakhông

nêntùytiệntiếncông;ởGiaođịaphảibốtríquângiữmốiliênlạcmậtthiếtvớinhau;tạiCùđịaphảikếtgiaovớicácnướcchưhầu;tạiTrọngđịaphảichiếmđượclươngthảo;tạiBỉđịaphảinhanhchóngvượtqua;tạiViđịaphảidùngmưukế;tạiTửđịaphảiquyếtchiếnđểsốngcòn. Ngàyxưa,ngườigiỏichỉhuytácchiếncóthểlàmchoquânđịchởtrướcvàsaukhôngchiếu

cốđượcchonhau,độiquânnhỏvàđoànquânlớnkhôngdựađượcvàonhau,cấptrêncấpdướikhôngcứuviệnđượcnhau,trêndướimấtliênỉạc,binhsĩtảnmáckhótậptrung,bàytrậngiaochiếncũngkhôngchỉnhtề.Trongtìnhhìnhđócólợichotathìđánh,khôngcólợichotathìthôi.Dámhỏi: “Nếuđịchđôngđảo, thế trậnnghiêmchỉnh,mà tấn công ta, thì taphải làmsao?”,Đáp:Tahãychiếmtrướcđiềukiệncólợinhấtcủađịch,thìbuộcchúngphảitheosựbốtrícủata”.Tìnhthế,lýlẽdùngbinhquýởchỗthầntốc,nhânkhiđịchtrởtaykhôngkịp,tiếnquânđếnnhữngchỗđịchkhôngngờ,đánhđịchởnhữngnơichúngkhôngđềphòng. Đemquânđiđánhnướcngười,thìcàngtiếnsâuvàođấtđịch,sĩkhícủaquântacàngphải

hănghái,địchmớikhôngthểđánhbạita.Phảicướpđoạtlươngthảonơiđồngbằngphìnhiêu,thìtoànquânmớiđủlươngăn.Phảichúýbồidưỡnglựclượng,khôngbắtsĩtốtkhónhọcvôích.Khílựcđãđầyđủ,talạidùngmưukếkhônkhéo,khiếnđịchkhôngthểphánđoánýđồcủaquânta.Bốtríbộđộiởtuyệtđịa,khôngcònđườngnàokhác,thìdùchếtbinhsĩcũngkhônglùi.Sĩtốtđãthàchếtkhônglùi,thìlogìhọkhôngtậnlựcchiếnđấu?Quânsĩlâmvàohiểmnạnthìkhôngsợchết,khôngcònđườngnàokhác,thìlòngquânsẽcôkết,vàosâutrongđấtđịch,tinhthầnquânđộisẽkhôngrãrời.Lâmvàotìnhthếbấtđắcdĩ,họsẽhăngháichiếnđấu.Chonên,khôngcầntuchỉnhđộingũmàhọvẫnchúýđềphòng,khôngđòihỏimàquânsĩvẫngắngsứclàmtrònbổnphận,khôngướcthúcmàhọvẫngầngũigiúpđỡnhau,khôngralệnhmàhọvẫntuântheokỷluật.Cấmmêtindịđoan,chấmdứttháiđộnghingờcủacấpdưới,thìdùchếthọcũngkhôngthoáithác.Tiềntàicủaquânsĩtakhôngdưdả,hoàntoànkhôngphảilàhọkhinhghétcủacải,khôngthamsốngsợchết,cũngkhôngphảivìhọchẳngthiếtsốnglâu.Khimệnhlệnhtácchiếnbanra,sĩtốtkẻngồinướcmắtthấmáo,kẻnằmnướcmắtướtmá,biếtđãtớiđườngcùng,ắtsẽdũngcảmnhưChuyênChư,TàoQuệvậy.

NgườigiỏichỉhuybinhsĩgiốngnhưđiềukhiểnloàirắnSuấtNhiên.SuấtNhiênlàloàirắnở

vùngnúiHằngSơn,đánhvàođầunóthìđuôiquậtlêncứuđầu,đánhvàođuôinóthìđầuquậtxuốngcứuđuôi,đánhvàokhúcgiữathìđầuvàđuôicùngcuốnvềcứukhúcgiữa.Dámhỏi:Cóthểkhiếncho3quângiốngnhưconrắnSuấtNhiênđượcchăng?Đáp“Được”.HãyxemngườinướcNgôvàngườinướcViệttuythùhậnnhau,nhưngkhicùngngồithuyềnvượtsông,họcòncứugiúpnhaunhưtaytrái,taymặt.Chonênđịnhbuộcngựa,chônbánhxebiểuthịquyếttâmtửchiếnđểổnđịnhquânsĩcũngchưađủtincậy.Phảigiáodụclàmchosĩtốtdùtrêndưới,đềudũngcảmnhưmột,dùmạnhyếu,đềucóthểpháthuytácdụng,đềuthíchnghịvớiviệc lợidụngđịahình.Chonênngườigiỏidùngbinhdẫndắtbaquânmànhưdẫndắtmộtngườiđólàtìnhthếkháchquanbuộcphảisửdụngquânsĩnhưvậy Việcchủtrìquânsựphải lạnhlùngsuyxétmưulượcmàkínđáo,quảnlýbộđộinghiêm

chỉnhmàcóđiềulý,phảilàmchosĩtốtvânglệnhnhưđiếcnhưđui,khôngbiếtchútgìvềhànhđộngquân sự.Thayđổi cáchbố trí tác chiến, cảibiếnkếhoạchđịnh trướckhiếnngười takhôngthểđoánbiếtnguyêndo.Thườngxuyênthayđôichỗở,đườngđi,cốývuhồihànhtiếnkhiếnngườitakhôngthểđoánbiếtýđồ. Chủtướngtraonhiệmvụchocấpdưới,chặnđườngvề,giốngnhưđưangườitrèolêncaorồi

rútthangđi;tướnglĩnhhạlệnhchoquânsĩtiếnsâuvàođấtđịch,giốngnhưbậtcungnỏchomũitênphóngtới;điềuquânchạytớichạyluinhưlùađàndê,họkhônghềbiếtcầnphảiđếnđâu.Tậptrungbaquânnémvàochỗnguyhiểmđểhọtửchiến,ấylàphậnsựquantrọngcủatướngsoái.Xửtríkhácnhauđốivới9loạiđịahình,biếtsựlợihại,đượcmấtcủatiếnluicôngthủ,trạngtháitâmlýkhácnhaucủatướngsĩ,đólànhữngviệctướngsoáikhôngthểkhôngxemxétcẩnthận. Quiluậttácchiếntiếncông:làcàngvàosâuđấtđịch,thìlòngquâncàngổnđịnhvữngchắc,

càngvàokhôngsâuthìlòngquâncàngdễlytán.DùngbinhvượtbiêngiớitiếnvàođấtđịchlàđivàoTuyệtđịa, cóđường thông tứphía làCùđịa;vàosâu làTrọngđịa,vàokhôngsâu làKhinhđịa;phíasaukhókhăn,phíatrướcchậthẹplàViđịa;khôngcólốiqualàTửđịa.Vìthế,ởTánđịa,talàmchoquânsĩđồnglòngnhấttrí;ởKhinhđịa,talàmchotoànquânliênlạcmậtthiếtvớinhau;tạiTranhđịa,taluônbámsátđịch;tạiGiaođịa,tacẩnthậnphòngthủ;tạiCùđịa,tacốgiaohiếuvớicácnướclâncận;tạiTrọngđịa,tagiữchoviệctiếplươngkhôngbịgiánđoạn;tạiViđịa,tabịtkínnhữngsơhở;tạiTửđịa,taphảicoinhưsẽphảichếtmàquyếttâmtửchiến;tạiBỉđịa,phảimauchóngvượtqua.Chonêntâmtrạngcủaquânsĩlà:bịbaovâysẽrasứcchốngcự,tìnhthếquánguyhiểm,bịbứcbáchthìsẽliềuchếtmàđánh;gặpnguynanthìsẽtheolệnhchỉhuy. Chưabiếtcơmưuchiếnlượccủacácnướcchưhầu,khôngthểdựtínhkếtgiao;khôngthông

thạođịahìnhnúirừng,hiểmtrở,đầmhồkhôngthểhànhquân;khôngsửdụnghướngđạo,khôngthểgiànhđượcđịalợi...Trong3điềutrêncómộtđiềukhônghiểubiết,thìkhôngthểtrởthànhquânãộicủabậcvươngbá.Phàmlàquânđộicủabậcvươngbákhiđánhnướclớnthìkhiếnchoquândâncủanướcđốiphươngkhôngkịphuyđộng, tập trung;uy thế lấnátđốiphươngkhiếncácnướcđồngminhđốiphươngkhôngthểphốihợpứngcứu.Dođó,khỏicần

tranhmốibanggiaovớichưhau,cũngkhỏicầngiatăngthếlựccủamìnhởcácnướcchưhầu,màchỉcầntriểnkhaichiếnlượccủamình,lấyuyápchếđịch,thìcóthểsanphẳngthànhấp,hủydiệtkinhđôcủađịch.Thihànhbanthưởngkháchẳnthônglệ,banbốhiệulệnhkhôngtheokhuônphép,chỉhuytoànquânnhưsaikhiếnmộtngười. Giaonhiệmvụtácchiến,nhưngkhôngnóirõcơmưuchiếnlược;giaonhiệmvụnguyhiểm,

nhưngkhôngchỉrõcáilợicủanó. Tungsĩtốtvàochỗnguy,mớicóthểchuyểnnguythànhyên,hãmsĩtốtvàotửđịa,mớicó

thểchuyểnchếtthànhsống.Quânđộilâmvàotìnhthếnguyhại,sauđómớicóthểgiànhlấythắnglợi.Chonênviệcchỉđạochiếntranhphảicẩnthậnxemxétýđểchiếnlượccủađịch,tậptrungbinhlựcvàohướngchủcông,tiếnxangàndặmmàchémtướngđịch,nhưthếgọilàkhônkhéodùngbinhđểthắng. Dovậy,vàothờiđiểmquyếtđịnhhànhđộngchiếntranhphảiphongtoảcửakhẩu,thayđổi

phùhiệuquânđội,khôngchosứgiảnướcđịchqualại,bímậtbàntínhkếhoạchởtriềuđìnhđểđịnhkếsáchchiến lược.Chờkhiđịchcósơhở, lập tức thừacơxâmnhập.Trướchếtđánhchiếmcácđịađiểmchiếnlượccủađịch,nhưngchưavộiđịnhthờihạnquyếtchiến.Tùysựứngphócủađịchmà linhhoạtquyếtđịnhhànhđộngtácchiếncủata.Chonên, trướckhinổrachiếntranhthìelệ,kínđáo,trầmtĩnhnhưgáitrinh,khiếnkẻđịchlơđãng,khôngphòngbị,đểlộchỗyếu.Khichiếntranhbùngnổthìhànhđộngmaulẹnhưthỏsổngchuồng,khiếnđịchkhôngkịptrởtaychốngcự. Tómtắtnộidung:

Thiênnàytừgócđộđịalýhọcchiếnlượcmàxemxéttoàndiệncácnguyêntắcchỉđạotác

chiến,tiếncôngtrong9loạiđịahìnhchiếnlượckhácnhau.Đặcbiệtchútrọngviệcphảicăncứvàotrạngtháitâmlýcủatướngsĩởcáckhuvựctácchiếnkhácnhauđểđinhrachiếnlượcchiếnthuậtphùhợpvớithựctế,nhằmgiànhlấythắnglợi. Trướchết,Tôntửkháiquátđặcđiểmcơbảncủa9loạiđịakhutácchiếnkhácnhautrêngóc

độhìnhtháichiếnlược,luậnchứngảnhhưởngcủa9loạiđótớitrạngtháitâmlýcủatướngsĩđềrayêucầuứngbiếnlinhhoạtcụthểmàpháthuysứcchiếnđấucủaquânđội. Thứ2,Tôn tửđềcaoviệc tậpkíchchiến lược,độtnhậpvàonướcđịchmàtiếnhànhtác

chiến,chorằngnhưthếcóthểtậndụngnhiềuưuđiểmnhưbinhsĩtuânlệnhchỉhuy,rasứcchiếnđấu. Thứ3,Tôntửđemnguyêntắcchỉđạotácchiếncơbảnquántriệtvàolýluậntậpkíchbất

ngờ,chorằngphảibiết lợidụngnhượcđiểmcủađịch,tránhchỗmạnh,đánhchỗyếu,hànhđộngmaulẹ,tậptrunglựclượng,tranhthủgiànhchủđộng. Thứ4,Tôntửkếthợpcácđặcđiểmcủahànhđộngtậpkíchchiếnlược,đềramộtsốchủ

trươngtrịquâncóýnghĩatiếnbộnhấtđịnh,nhưchínhlệnhnghiêmminh,cấmmêtíndịđoan,tinlờiđồnnhảm,coitrọngviệcđoànkếtnhấttrítrongquânđội.

Đươngnhiên,Tôntửlànhàquânsự,thuộcgiaicấpđịachủphongkiếntừhơn2000năm

trước,nên1sốchủtrươngcủaôngcòncótínhhạnchếvềlịchsử;chẳnghạnquanđiểm“Ngubinh”trongthiênnày.Ngàynaytanênchúýgiámbiệt. “Tánđịatắcvôchiến"

Ởtánđịa,khôngnêngiaochiến.

PhươngLạpbỏnơihiểmyếunênthấtbại ThờiBắcTống,nhữngnămTuyênHòa,HuyTônghoàngđếhônmê,quyềnbínhnằmtrong

tay6gianthầnlàTháiKinh,ChuDiến,VươngBồ,LýNghiên,ĐồngQuán,LươngSư.Chínhtrịhủbại,chiếnsựliênmiên,taihọađồndập,dântìnhkhổcực. Bọngianthầnxunịnhhoàngđế,bắtdânchúngvùngGiangChiếttìmđủthứcủangonvậtlạ

đemvềtriều,trămhọkiệtquệđiêulinh. Năm Tuyên Hòa thứ 2 (năm 1120) tháng 10, tại đông Bang Nguyên, huyện Thanh Khê

(huyệnThuầnAn,tỉnhChiếtGiang)cómộtđiềnchủlớnlàPhươngLạplợidạngtổchứctôngiáobímậtởđịaphươnglàMinhGiáo,liênkếthọhàngdấybinhkhởinghĩa. Cờkhởinghĩavừagiươnglên,dânchúngđãnônứchưởngứng;chỉtrongmườimấyngày;

nghĩaquânđãlêntớimấyvạn.PhươngLạpxưnglàThánhCông,đặtniênhiệuVĩnhLạc,cắtcửquanlại,tướngsĩ,chiaquânlàmsáuđạo,thanhthếrấtmạnh. ĐôgiámLươngTriếtlàTháiTôn,NghiênViênchorằngnghĩaquânsẽkhôngchịunổi1trận

đánh,đem5000quânbinhtớiđànáp.PhươngLạpkhônkhéochoquânmaiphục,diệttoànbộquanbinh.Hômsauthừathắng,chiếmhuyệnthànhThanhKhê. ĐầuthángChạp,nghĩaquânchiếmthànhMụcChâu(huyệnKiếnĐức,tỉnhChiếtGiang),sau

đóđánhchiếmcáchuyệnxungquanhnhưThọXương,PhânTủy,ĐồngLư,ToạiAnv.v. Tiếpđó,nghĩaquânchialàm2đạo.MộtđạodoPhươngBáchHoalàemgáiPhươngLạpchỉ

huy,tiếnđánhHàngChâu;đạothứ2dođíchthânPhươngLạpchỉhuytiếnsangphíatâyđánhHấpChâu(huyệnHấp,tỉnhAnHuy). HấpChâulàtrọngđiểmquânsựphíađôngnamcủatriềuTống.PhươngLạphuyếtchiếnvới

tướngcủatriềuđìnhlàQuáchSưTrung.Ngày20thángChạp,QuáchSưTrungtửtrận. Nghĩaquânđạithắng,tintứclantruyền,quanquâncácthànhnhưVụNguyên,TíchKhê,Kỳ

Môn...nghetiếngnghĩaquânđãkinhhoảngbỏchạy. PhươngLạpdẫnchủlựcquaylạiphíađông,đánhPhúDương,TânThành.Ngày29tháng

ChạpthìđạiquântớihợpvớiđộitiênphongcủaPhươngBáchHoacùngcôngpháthànhHàngChâu. PhươngLạpchonghibinhxuôidòngTiềnĐường,dụquanquânrabờsôngmàđánh,còn

chủlựcthìtheođườngnúiđánhthẳngvàocửaSungKiên.

2tướngtriềuđìnhlàTrầnKiếnvàTriệuƯớccốthủtrongthành.PhươngBáchHoatronglúcleothangđánhthành,khôngmaytrúngtêntửtrận.PhươngLạpcảgiận,đốcquâncôngphámãnhliệt,2tướngTrầnKiếnvàTriệuƯớctựtróixinhàng,bịnghĩaquânchémchết. PhươngLạpchiếmđượcHàngChâu,uydanhlừnglẫy.Nôngdâncácnơilũlượtgiươngcờ

củaPhươngLạpnổilên.TháihọcsinhLãTươngthamgianghĩaquânhiếnkếvớiPhươngLạphãynhânlúcKimLăngítlựclượngphòngbịmàchiếmKimLăng,rồitrấngiữTrườngGiangmàxâydựngcăncứđịaởvùngđôngnam. MưusĩTrầnCôDũng cũngđề xuất trướchếtnên chiếmKimLăng, sauđóvượtTrường

Giang lật đổ triềuTống.NhưngPhươngLạp lại tiến chiếmGiangNam.Dođó, chỉ phái đạitướngPhươngThấtPhậtđem1cánhquântiếnlênphíabắcvâyđánhTúChâu,cònmìnhdẫnquânxuốngphíanamđánhVụChâu. LúcnàytriềuTốngquảthựclosựPhươngLạpchiếmKimLăng,dựavàođịathếhiểmtrở

của TrườngGiangmà chống triều đình, vội cửĐàmTrắc vàĐồngQuán đem15 vạn quânxuốngphíanamvâyđánhPhươngLạp. QuânTốngvượtTrườngGiang,chiabinhgiữKimLăng,TrấnGiang,rồiphân2đạo,1sang

phíađông tăngviệnchoTúChâu,1 sangphía tây tớiHấpChâu, chuẩnbị cùngđánhnghĩaquân. Phương Thất Phật đánh Tú Châu lâu ngày chưa hạ được, thấy viện binh quân Tống tới.

Nghĩaquânbịđánhtừ2phía,phảitửchiếnphávây,vừađánhvừarút,hơn6vạnquânchỉcònlạitrên2vạn. ThángGiêngnăm1121, đại quân củaPhươngLạpđã chiếmVụChâu, CùChâu, XửChâu

nhưngtướngTốnglàVươngBẩmlạithừacơtáichiếmHàngChâu. Đầutháng3,PhươngLạptáicôngpháHàngChâu,đánhnhaudữdộivớiquânVươngBẩm,

cuốicùngbịthua,phảirútvềphíanam. Ítlâusau,MụcChâubịvây,ĐàmTrắcvàĐồngQuándùngthủyquânvàlụcquâncùngđánh.

QuânPhươngLạpbịđịchlừa,đốtmấtdoanhtrại,khobãi,phảiluivềThanhKhê. QuânTống lùngbắtgiaquyếncủacácthủ lĩnhnghĩaquânđểuyhiếpbuộchọđầuhàng.

Nhữngtướngsĩnghĩaquânvìthươnggiađìnhđànhlầnlượtrahàng,nhưMậuNhịđạivươngvàHồngTài,1dũngtướngđắclựccủaPhươngLạp.Toànbộmấychụcvạnquândướiquyềnchỉ huy củaHồngTài bị di tản, khiếnnghĩa quânđangđánhTínChâu (thànhphốThượngNhiêu,tỉnhGiangTây)ởphíanambịthấtlợi.QuânTốngđangvâyđánhPhươngLạptạivùngquêThanhKhêcũngkhỏiphảilogìhậuphương. Hơn20vạnnghĩaquânởThanhKhêđánhnhaudữdộivớiquanquân,7vạnngườỉhisinh

anhdũng,sốcònlạitantác.PhươngLạpcùngítquânrútvàohangđộngbímật.Quanquândùngngườiđịaphươngthôngthạođịahìnhdẫnđườngvâybắt,cuốicùngPhươngLạpcùng52

ngườibịbắt. Ngày24/8,PhươngLạpbịhànhhình.Từlúckhởibinh,PhươngLạpđãchiếmđược6châu,

52huyện,nghĩaquânđôngtớitrămvạn.Cuốicùngthấtbại,donhiềulído,trongđólídochínhlàvàothờiđiểmquyếtđịnhđãkhôngđiềukhiểnđượctoàncục,lạiluivềcốthủởTánđịa(đấtcủamình). “Khinhđịatẳcvôchỉ"

Tạikhinhđịa,khôngnênnấnná.

TônQuyềnkhôngnấnnáởkhinhđịa,pháHoánThành ThờiĐôngHán,mùađôngnămKiếnAnthứ14(năm209),quânTàoTháoởGiangLăng

đánhmấytrậnđềuthua,tổnthấtnặng,buộcphảirútvềphíabắc.TônQuyềnkhốngchếvùngtrungvàhạlưuTrườngGiang.LưuBịthừacơchiếm4quậnGiangNamthuộcKinhChâu,bắtđầucóchỗđứng.ThếlàhìnhthànhcụcdiệuchânvạcNgụy-Thục-Ngô(TamQuốc). Sauđó3thếlựcTào-Tôn-Lưutạmngưngchiến,rasứcpháttriểnthựclực,mởrộngđịabàn,

đểcuốicùngthôntínhnhau.LưuBịmuốnchiếmÍchChâu,chỉchờcơhộilàratay. TàoTháothấynhấtthờichưathểtiêudiệtTônQuyềnvàLưuBị,hậuphươngcủamìnhdo

chiếntranhliênmiênlạibịkiệtquệ,dồnsứckhôiphụcsảnxuất,giatăngquốclực,đồngthờichuyểnhướngsangphíaHánTrung,BaThụcđểkhuếchtrươngthếlực.ĐốivớiTônQuyền,LưuBị thì chủ yếu ápdụng sách lượcphòngngự. TạiGiangHoài, TàoTháo choquân làmruộng,nghỉngơi. TônQuyền thấy tạm thời giải trừ đượcmối đe dọa từ phương bắc, thì tích cực khuếch

trươngvềphíanam.NămKiếnAnthứ15(năm210)chiếmtoànbộGiaoChâu.Đồngthờiởmạntâybắc,TônQuyềnchờsơhởcủađốiphươngsẽxuấtbinhchiếmđấtNang,PhànvàBaThục. Tháng5/214(nămKiếnAnthứ19),suốtdảiTrườngGiangmưalớnnhiềungày,nướccác

sôngdângcao,rấtcólợichochiếnthuyềncủaquânNgôxuấtkích.TướngLãMôngkiếnnghịvớiTônQuyền:“GầnđâyTàoTháosaitháithúLưGianglàChuQuangđếnHoánThànhlàmruộng, trồng rất nhiều lúanước.ĐấtHoánphì nhiêu, đếnkỳ thuhoạch, quânNgụy sẽdồnnhiềutớiđó.Cứvậyvàinămsausẽlàmốiđedọađốivớiquânta,tanênsớmdiệttrừ”. Thế là tháng5nhuận,TônQuyềnnhân lúcnước sôngdâng cao, đemquân theoTrường

Giang,tiếnsâuvàoHoánđểđánhHoánThành.NghĩđâylàthànhnhỏcủaNgụyởgầnnướcNgô,vềphươngdiệnquânsựthuộcloạiKhinhđịa,khôngnênnấnnáởlâu,nênvừatớigần,TônQuyềnđãtriệucáctướnglạibàncáchđánh. Cáctướngmỗingườimộtý,đasốkhuyênTônQuyềnnênđắplũycaoởphía,ngoàithành,

chếtạocôngcụ,chuẩnbịđủrồihãyđánhthành.LãMôngnói:“Nếuđắplũycao,chếtạocôngcụchođủ,thìtốnnhiềungày.Trongthờigianđó,địchsẽcủngcốphòngbị,cửviệnbinhtớithìtakhóthắng.Huốnghồquântanhânmùamưamàkéoquânđếnđây,nếuchờlâu,nướcrút,ethủyquânkhócóđườngvề,tướngsĩsẽmấttinhthần.Vìvậythầnchorằngđólàđiềuđánglo.NgoàiraHoánThànhhiệnphòngbịchưakiêncố,quântađanghănghái,chỉcầndốcsứccông

phátừbốnphíathìcóthểđánhmộttrậnlàxong.Đánhxongtarútluôn,thậttiệnchothủyquân.Đómớilàkếsáchvẹntoàn”. TônQuyềngậtđầukhenphải.LãMôngđềcử thái thúTâyLăng làCamNinh làmThăng

Thànhđốcđánhthẳngchínhdiện,LãMôngdẫnbinhtinhnhuệápsátphíasau. CamNinhhăngháidẫnđầuquânsĩdùngthangxônglênthành.LãMônggióngtrốngđốc

chiến.Quânsĩhăngháixungtrậnchémgiếtquânđịchtrênđầuthành. TàoTháođượctinquânNgôtiếncôngHoánThành,liềnsaitướngTrươngLiêuđemquân

cứuviện.QuânNgôđánhtừsángđếntrưađãchiếmđượcthành,bắtsốngChuQuangvàmấyvạndântrongthành.TrươngLiêudẫnquânđigấpđếnGiápThạchthìnghetinHoánThànhđãthấtthủ,bènkéoquânvề.TônQuyềnliềnphongLãMônglàmTháithúLưGiang. “Tranhđịatắcvôcông”

Tạitranhđịa,khôngnêntùytiệntiếncông.

TrườngTônTrĩkhôngđánhtranhđịamàchiếmđượcQuanTrung ThờiNamBắctriều,mùađôngnămLươngVũđếĐạiThốngthứnhất(năm527),Tâythảo

đạiđôđốckiêmUngChâuthứsửTiêuBảoDầndấybinhphảnBắcNgụy,chiếmQuanTrung,tựxưngTềđế,cảiniênhiệuNguyênLongTự,sắpđặtbáquanởTràngAn,tuyênbốđạixá. TiếpsauTiêuBảoDần,TiếtTuNghĩavàTiếtPhụngHiềnởHàĐôngcũngdấybinhphản

Ngụy,chiếmDiêmTrì,vâyBồBản,đểhưởngứngvớiTiêuBảoDần. BồBảnởgầnkhúcquanhcủasôngHoàngHà,cóPhongLăng(naylàbếnPhongLăng)đối

diệnvớiĐồngQuanbênkiasông,làđịađiểmxungyếunốiHàĐôngvớiQuanTrung.TiêuBảoDầnđượcTiếtTuNghĩavàTiếtPhụngHiềnhưởngứng,liềnchiếmĐồngQuan,tạothànhmốiuyhiếpnghiêmtrọngđốivớitriềuBắcNgụy. Triềuđình lệnhthượngthưTrườngTônTrĩ làmHànhđài thốngsoái,đemquânđiđánh

TiêuBảoDần,đôđốcTôngChínhTrânđitrừngphạtanhemhọTiết. TrườngTônTrĩđemquântớiHằngNôngdòbiếtTiêuBảoDầnđembinhvâyđánhPhùng

Dựcvẫnchưahạđược,liềntriệucáctướnglạithươngnghị.TướngDươngKhảnhiếnkế:NgàyxưaNgụyVõđếTàoTháođánhHànToại,MãSiêutạiĐồngQuan,nghenóiHànToại,MãSiêutàinăngthuaxaTàoTháo,vậymàđôibênđánhrấtlâuvẫnkhôngthắngbại,làdoHànToại,MãSiêudựavàohìnhthếhiểmyếucủaĐồngQuan,lànơiTranhđịamàxưanayaicầmquâncũngmuốnchiếmgiữ.NayquâncủaTiêuBảoDầnđãchiếmĐồngQuan,phòngngựkiêncố,dùNgụyVõđếcósốnglạicũngchưachắcthắngnổi.Theoýtôi,tahãycứuBồBảntrước,rồivượtHoàngHàsangphíatây,đánhvàogiữahậuphươngquânTiêuBảoDần.NhưvậycóthểgiảivâychoPhùngDực,quângiặcởĐồngQuanlogiữhậuphươngsẽtựditản.Đãgiảiquyếtđượctiểutiết,thìTràngAncóthểdễdànglấylại.Nếuthốngsoáithấyngukếcủatôidùngđược,tôixinđitiênphong". TrườngTônTrĩđămchiêunói:“Kếấyhay,nhưngtangheTôngChínhTrânđiđánhanhem

họTiếtđãphảidừnglạiởNguBản.Quântalàmsaotiếnđược?” DươngKhảnmủncưdáđáp:“TôngChínhTrânvốnlàhạngtépriu,ngẫunhiênđượccửlàm

tướng,làmsaobiếtcáchhànhquân?AnhemhọTiếtchỉlàthứôhợp,chỉcầmchầnnổiTôngChínhTrânmàthôi”. TrườngTônTrĩ y theokế củaDươngKhản, phái con cả làTrườngTônTửNghiên cùng

DươngKhản tiếnquân.2ngườidẫnkỵbinh từHằngNôngvượtHoàngHà, tiếnđếnThạchChùyBíchpháingườiđicácnơituyêncáo:“Đạiquânsắpkéođến,trămhọphảilậplứctrởvề

thônxóm,đợikhiquanquânđốilửathìtấtcảthônxómphảiđốtlửahưởngứng.Aikhônglàmtheobịcoilàtheobọnphiếnloạn,sẽbịchémđầu”. Dânchúngxagầnnghetinđó lậptứctruyềnchonhau.Nửađêm,khiquanquânđốt lửa,

ngaycảnhữngngườichốngtriềuđìnhcũngphảigiảbộđốtlửahưởngứng.Ánhlửasángrựccảtrămdặm. QuâncủaanhemhọTiếtđangvâyBồBảnthấylửasángrực1góctrời,chorằngxómlàngđã

bịquanquânchiếmlĩnh,liềncảkinhbỏchạy.AnhemhọTiếtcốngănlạinhưngkhôngnổi,phútchốcdoanhtrạitrốngkhông,đànhphảiđầmhàng. DươngKhảnvàTrườngTônTửNghiênthừathắng,vượtHoàngHàtiếnvềPhùngDực.Quân

củaTiêuBảoDầnđangvâyPhùngDựckhôngđánhtựrút.ĐạoquânđangchiếmĐồngQuancũnghoảnghốttháolui.DươngKhảnchongườiphibáovớiTrườngTônTrĩđemquântruykích. TrườngTônTrĩ tức thời cấtbinhdễdàng chiếm lấyĐồngQuanvàhộiquânvớiDương

Khản.DươngKhảntiếptụctiếnsangphíatây,đếngầnTràngAn.BộtướngcủaTiêuBảoDầnlàQuáchTửKhôichặnkhôngnổi,vừađánhvừarút. BộtướngkháccủaTiêuBảoDầnlàHầuChungĐứcthấyQuáchTửKhôithuachạy,tựýkéo

quânvềTràngAmlàmphản. TiêuBảoDầnhạlệnhnghênhchiến,nhưngquânsĩđãmấthếttinhthầnchiếnđấu.TiêuBảo

DầnvộitếngựachạyvàotrongthànhTràngAn,đemvợconbỏthànhchạytrốn.TrườngTônTrĩđãkhôngđánhtranhđịaQuanTrungmàcuốicùngchiếmđượcQuanTrung.Thànhcôngnàyvềsauđượccoilàvídụkinhđiểntrongtácchiếngiànhđất. “Giaođịatắcvôtuyệt”

Tạigiaođịa,phảibốtríquâncómốiliênhệmậtthiếtvớinhau.

LýĐịnhQuốcquyếtchiếmgiaođịa,đánhQuếLâm CuốitriềuMinh,saukhithủlĩnhcủanghĩaquânnôngdânlàTrươngHiếnTrungchết,lực

lượngcònlạidướisựchỉhuycủađạitướngLýĐịnhQuốcdichuyểntừTứXuyênxuốngphíanam,đánhchiếmQuýDương,CônMinh...dầnhìnhthànhcăncứđịachốngnhàThanh,lấyVânNam,QuýChâulàmtrungtâm. ĐờiThanh,mùaxuânnămThuậnTrịthứchín(năm1625),quânĐạiTây(nghĩaquân)xuất

binhđạiphảncôngquânThanh.LýĐịnhQuốcvàPhùngSongLễdẫn8vạnquântiếnsangHồQuảng,ởphíađông lần lượtchiếmNguyênChâu,TịnhChâu,giếtTổngbinhquânThanh làDươngQuốcHuân.ChủtướngquânThanhlàChẩmVĩnhTrungluivềcốthủTươngĐàm. LýĐịnhQuốcđóngquânởVũCương,phíađôngTịnhChâu,nghetinlựclượngđịchởQuế

Lâmítỏi,quyếtđịnhtiếnxuốngphíanam,trướchếtlànhằmtiêudiệtđạitướngĐịnhNamvươngKhổngHữuĐứccủaquânThanh.LúcnàyKhổngHữuĐứcđangởđôngbắcQuếLâm,dựavàolựclượngquânphòngthủđôngđảocủaToànChâuởHồNam.GiữaToànChâuvàQuếLâmcó“giaođịa”làNghiêmQuankhôngcóquântriềuđình.LýĐịnhQuốcliềnpháiTrươngThắng,đemquânđếnchiếm,đềphòngquânThanhứngcứulẫnnhau. TrươngThắngđirồi,LýĐịnhQuốcchoPhùngSongLễlàmtiênphong,tựđemđạiquânđi

sau. PhùngSongLễtiếnquânđếnDịchHồgặphơn1vạnquânThanh.Nghĩaquânchémchết

tướngThanhlàLýHồi,thừathắngtiếncôngToànChâu. LýĐịnhQuốcnghetin,lệnhchoPhùngSongLễtạmthờichỉbaovây,chưanêntiếnđánh,

nhưnglệnhchưađến,PhùngSongLễđãchiếmđượcToànChâu.LýĐịnhQuốcđếnhộiquânvớiPhùngSongLễrồitiếnđánhQuếLâm. KhổngHữuĐứcnghetin,đưaquânđiđánh,khôngngờquânThanhđếnNghiêmQuanlại

đầuhàngTrươngThắng.KhổngHữuĐứcpháicánhquânkhácđicũnglạiđầuhàngnốt.Cuốicùngkhôngcòntướngnàođểpháiđinữa,phải thânchinhcấtquânđiđánhNghiêmQuan.TrươngThắngđemquânđimườidặmđánh lớnvớiquânThanh,saugầnmộtngày,KhổngHữuĐứcmớichịuluibinh. Hômsau,KhổngHữuĐức lạikéoquânđếnkhiêuchiến.LúcnàyLýĐịnhQuốcvàPhùng

SongLễđãtiếntớiNghiêmQuan,thếlà3đạonghĩaquânhợplại,đánhmộttrậnlớnvớiKhổngHữuĐức.LýĐịnhQuốctừngmuarấtnhiềuvoitừMiếnĐiện,huấnluyệnmộtbinhđộiđặcbiệtgọilàđội“ĐạiTượng”.Giữalúcđôibênkịchchiến,khóphânthắngbại,LýĐịnhQuốcchođộiĐạiTượngthamchiến.

Đúnglúcấytrờilạinổicơnmưalớn,sấmsétvangtrời,quânđịchđạiloạn,LýĐịnhQuốcchỉ

huyquânsĩtràntớiđâmchém.XácquânThanhngổnngangchiếntrường.KhổngHữuĐứcrútvềQuếLâmcốthủ. LýĐịnhQuốcbaovây,đốcquânngàyđêmđánhpháQuếLâm.Quânđịchtrongthànhnao

núng.BộtướngcủaKhổngHữuĐứcbímậtđầuhàng,bắntêncómangthưrangoàithànhchỉchỗvượttườngthànhmàvào.LýĐịnhQuốcchongườibắcthangtheolốiđótiếnvàothànhmàtấncông.QuânThanhtanrã.KhổngHữuĐứchếtđường,phảichâmlửađốtmìnhtựvẫn. “Trọngđịatắclược"

Tạitrọngđịaphảichiếmđượclươngthảo.

GiaCátLượngởtrọngđịagặtlúamạch,đánhTưMã Tháng2nămThụcKiếnHưngthứ9(năm231),GiaCátLượnglần4kéoquânraKỳSơn.Lúc

nàyNguyĐạitưmãTàoChâncóbệnh.MinhđếTàoTuấnlệnhchoTưMãÝcùngcáctướngTrươngCáp,PhíDiệuđembinhtâytiếnkhángcựquânThục. TưMãÝsaiPhíDiệuvàĐớiLăngđể4000quânởlạigiữThượngNhai.Cònmìnhdẫnđại

quânđếncứuKỳSơn,cửTrươngCáplàmtiênphong. KhiTưMãÝđếnKỳSơn,thấyGiaCátLượngđểmộtlựclượngnhỏởđó,bảnthânGiaCát

LượngđãđẫnquânchủlựcđếngầnThượngNhai.PhíDiệuvàĐớiLăngnghetinGiaCátLượngtới,đemquânnghênhchiến,bịquânThụcđánhthuato. GiaCátLượngđãtiếnsâuvàođấtđịch,cáchđấtThụcquáxa,đườngsábấttiện,tuyđãdùng

trâugỗvậnlương,nhưngtướngLýNghiêmphụtráchvậnlươnghoàntoànbặttin,chonêntươngthựccủaquânThụccạndần. ThượngNhainằmởlưuvựcsôngVị,tụcgọiLũngThượng,bốnphíaruộngđồngphìnhiêu.

Lúcnàyđangmùalúachínvàngrựccánhđồng.GiaCátLượngluôngiữnghiêmkỷluậtquânđội,khôngchophéptơhàocủadân.Thuộchạphảihỏithừatướngxemcóthểgặtlúangoàiđồngđể lấy lươngănchobộđộihaychăng.GiaCátLượngđáp: “Tôn tửnói “Trọngđịa tắclược”,nghĩalàkhitiếnsâuvàođấtđịch,lươngthảochưatới,cóthểthuhoạchlươngthảoởđịaphươngđểchucấp”. QuânThụctranhnhaurađồnggặtlúa,quânNguỵmớithuatrận,khôngdámđánh,đànhở

trongthànhnhìnquânThụcởbênngoàigặthếtlúachởđi. TưMãÝkhônggặpchủlựcquânThụcởKỳSơn,liềnbỏmặcKỳSơnđangbịvâymàkéo

quâncứuThượngNhai,gặpchủlựcquânThụcởphíađôngThượngNhai. TưMãÝthấytoànbộlúamạchởLũngThượngđãbịquânThụcthuhoạchhết,đaukhổ,

nhưngbiếtviệcvậnlươngcủađốiphươngrấtkhókhăn.Sốlúathuđượckiachỉcầmcựđượcítngày,chẳngthểlâudài.NênTưMãÝcốthủ,khônggiaochiếnvớiquânThục. GiaCátLượngkhiêuchiếnchẳngđược,thấylươngthựcsắpcạn,bấtđắcdĩluiquânvềKỳ

SơncốtđiềuđộngquânNguỵđểchờcơhộimàđánh. TưMãÝđemquânbámtheotớiXỉThành(tâyThiênThủy,tỉnhCamTúc),tướngtiênphong

TrươngCápxinđánh,TưMãÝkhôngcho.CáctướngNguỵbấtmãn,nóixấusaulưng“sợquân

Thụcnhưsợcọp”.Đầutháng5,TưMãÝchogiaochiếnvớiquânThục,bịđạibai,thươngvong3000,mấtnhiềuxengựa.TưMãÝlạicốthủkhôngđánh.GiaCátLượngkhôngthểchờthêm,đànhrútquânvềnước. ĐạitướngTrươngCápdẫnquânđuổitheo,đếnMộcMônthìgặpphụcbinhquânThục,bị

trúngtênmàchết.GiaCátLượngxuấtquân,lầnnàytuykhôngđạtmụcđíchđềra,nhưngbiếtvậndụngsáchlược“Trọngđịatắclược”màđượclươngănvàthuđượcphầnnàothắnglợi. “Viđịatắcmưu”

Tạiviđịaphảidùngmưukế.

LýTựThànhđùngkế,rakhỏi“viđịa”XaTương Mùa đông nămMinh Sùng Trinh thứ sáu (năm 1633) các thủ lĩnh nghĩa quân như Cao

NghinhTường,LýTựThành,TrươngHiếnTrung,nhânsôngHoàngHàđóngbăng, chỉhuynghĩaquânphávỡvòngvâycủaquânMinhởphíabờHoàngHàvàtrànxuốngvùngTrungNguyênrộnglớn. LựclượngphòngbịcủaquanbinhởHàNamtươngđốimỏng,nênchỉ1tháng,nghĩaquân

đãvượthàngngàndặm,trànngậpcáchuyệnphíatây,tỉnhHàNam.Nghĩaquânhànhđộngmaulẹ,xuấtquỉnhậpthần,pháthànhcướphuyện,khiếnquânnhàMinhkhóbềđốiphó. MùaxuânnămSùngTrinhthứ7,MinhTưTôngChuDoKiểmphongTrầnKỳDulàmtổng

đốc5tỉnhThiểm,Tấn,Dự,Sở,Xuyên,tiếnhànhcuộcvâydiệtđạiquimôvớinghĩaquân. TrầnKỳDutậptrungmườimấyvạnquânởHàNam,HồQuảng.Nghĩaquânsaumấytrận

giaochiếnsơsơvớiquanbinhbịthấtlợi,liềntránhchỗmạnh,đánhchỗyếu,trởvềcăncứcũcủamìnhởThiểmTây. TrầnKỳDuthắngmấytrận,tựđắccholànghĩaquânthuachạy,bènđuổitheo.LýTựThành

thấyquântriềuđìnhtrànvàoThiểmTây,sợnguyhiểmcholựclượngchủlực,liềnphái1cánhquântiếnđánhTứXuyên.QuanbinhởTứXuyêntớitấpbáonguy.TrầnKỳDucảsợ,lạiđiềuquânngàyđêmkéosangTứXuyên. SaukhiđiềuđượcchủlựcquanbinhsangTứXuyên,LýTựThànhlậptứcchiaquân3đạo

tiếnđánhHồQuảnglànơilựclượngtriềuđìnhmỏng. NghĩaquântiếnđếnphủHưngAn,thìgặpquanquâncủaTrầnKỳDutừTứXuyênkéolại.

Lựclượngchênhlệch,nghĩaquânanhdũngchiếnđấu,songbịđịchbaovâytứphía,buộcphảirútvàohẻmnúiXaTương.Đâylà1hiệpcốcdài40dặm,4bềnúicao,váchđádựngđứng,hầunhưkhôngcócâynàomọcđược. TrầnKỳDuthấynghĩaquânđãbịdồnvàođó, liềnsaibinhmãchặncáccửaraở4phía.

Nghĩaquânnhưbịnhốttronglồngsắtlớn.Khôngmaytrờimưalớn,nghĩaquânđànhcănglềubạttrú,chờtạnhmưasẽtính.Nàongờtrờimưaliêntụchơn70ngày,ainấyướtnhưchuột,binhsĩlănraốmgầnhết,lạithiếulươngthực,thuốcmen,mấyvạnnghĩaquânlâmvàotìnhthếtuyệtvọng. Quanbinhtừtrênđỉnhnúithườngphóngtêngắnthưxuốngkhuyênhàng.LýTựThànhlo

lòngquânsinhbiến,đứngngồichẳngyên.LúcnàymưusĩCốQuânÂnhiếnkế:“Quanquânthamlợi,muốnhưởngcông,lạisợtaliềuchếtnênchưavộiđánh.Chúngtacóthểhiếnchâu

báutráhàng...” LýTựThànhlắcđầu:“KếnàyđãdùngkhichúngtavượtquaHoàngHà,địchđâuchịutinlần

nữa?”.CốQuânÂnnói:“Vụđó,viênquanđươngsựsợtộikhôngdámtâuvềtriều,nêntriềuđìnhchưabiết.CòngiámquânlầnnàylàtháigiámDươngỨngTriều,mộtkẻthamlamvôđộ.Nếumuachuộcđượcy,việclớnắtthành”. CaoNghinhTường,TrươngHiếnTrungchorằngcólý,cứthửmộtchuyến,nếukhông,chờ

địchtiếncôngthìđằngnàocũngsẽbịđịchtiêudiệt.LýTựThànhnghĩ1lát,nói:“Vậyphiềntiênsinhvấtvảmộtphen”. CốQuânÂnracửalớntiếngđòigặpDươnggiámquân.Línhgiữảikhôngdámchậmtrễ,đưa

vàogặp.CốQuânÂnliềndângbáuvậtnói:“Sựbiếnlầntrướckhôngphảilàchủýcủa2thủlĩnhCao,Lý.Naycácthủlĩnhđềutìnhnguyệnđượcchiêuan”.Đoạncungkínhkhéonóimộthồi. DươngỨngTriềuthấyvàngbạcchâubáuthìsángmắtra,cườiđáp:“Chỉcầncácvịthành

tâm,tasẽcốthuyếtphụcTrầntướngquân”. CốQuânÂnlạiđútlótchoviênquankềcậnbênTrầnKỳDu.Quanquânvốnthamsốngsợ

chết,khôngdámliềumìnhđánhnhauvớinghĩaquân,nayđượchốilộ,nênđềunóithêmchonghĩaquânđểTrầnKỳDuthuậnchonghĩaquânnhận“chiêuan”.TrầnKỳDunghĩnghĩaquânđãcùngđường,nêntinviệcxinhànglàthật,bèngửisớvềtriều.Tháng6nămđó,ChuDoKiểmphêchuẩn,đồngýchiêuan. TrầnKỳDuliềnchokiểmđiểmquânsốnghĩaquântronghiệpcốc,cảthảy3vạn6ngàn

người.Cứmộttốptrămngườilạipháimộtquanquângiámthịđưahọvềquê. Thếlànghĩaquânđượcănnovàrakhỏihiệpcốc,Tháng8nhuận,khiđãrahếtkhỏihẻm

núi,trong1ngàyđêm,nghĩaquânbấtngờgiếtsạchquanquângiámthị,tiếnvềThiểmTây.BấygiờTrầnKỳDusựctỉnh,điềuquângấpvâydiệtnghĩaquan,vàbắtmấythuộchạchịutộithay. Nghĩaquânnhưmãnhhổvềrừng,liêntiếpđánhchiếmBảoKê,LânDu,độingũpháttriển

lêntớihơn20vạnngười.Nhiềuquanquântớitấpgửisớvềtriềubuộctội,TrầnKỳDubịcáchchứcvàhạngục. “Tửđịatắcchiến''

Tạitửđịaphảiquyếtchiếnđểsổngcòn.

TrịnhThànhCôngởtửđịaquyếtchiến,thắngquânThanh ThanhThuậnTrịnămthứba(năm1646),ngườinắmthựcquyềnquânchínhcủatriềuNam

MinhlàTrịnhChiLongđầuhàngnhàThanh.NamMinhdiệtvong.QuânThanhchorằngmiềnduyênhảiđôngnamđãđượcbìnhđịnh,liềnchuyểnmụctiêusangphíatâynamvàtrungnam. ContraiTrịnhChiLonglàTrịnhThànhCôngchạyvềNamÁolợidụngsựphòngbịcủaquân

Thanhởvùngduyênhảiyếumỏng,lấyHạMônlàmcăncứđịamàchốngThanh. Năm1652,tạiGiangĐôngKiều,TrịnhThànhCôngmaiphụctiêudiệtchủlựcquânThanh

tạiPhúcKiến,rồivâyđánhChươngChâu. QuatrậnGiangĐôngKiều,triềuThanhkhôngdámcoithườngTrịnhThànhCông,liềnphái

hơnmộtvạnquântinhnhuệ,gọilàquân“BátKỳ”tiếnvàoPhúcKiếnđểtăngviệnchoChươngChâu.QuânThanhrútkinhnghiệmthấtbạilầntrước,thayđổisáchlược.Chủlựctheođườnglớntiếncông,cho1cánhquântheođườngnhỏbênphảiđếnTrườngTháiđánhvàosauquânTrịnhThànhCông. TrịnhThànhCôngbiết tinđó, lậptứchạ lệnhrờikhỏiChươngChâu.Đầutháng10,quân

ThanhtiếnđánhnghĩaquânđangđóngởđôngnamChươngChâu.LầnnàyTrịnhThànhCôngkhôngđịchnổisứctấncôngmạnhmẽvàưuthếkỵbinhcủaquânThanh,buộcphảiluivềcốthủởHảiĐăng. HảiĐănglàcửangõcủaHạMôn.ChiếmđượcnơinàycóthểphảncôngcứđiểmThanĐầuở

đạilục,mấtnơinàysẽlàmchoHạMônbịquânThanhuyhiếp,hậuquảkhólường.TrướcmặtTrịnhThànhCônglàcườngđịch,saulưnglàbiểnlớn,nơinàygiớiquânsựgọilà"tửđịa”.Vìthế,TrịnhThànhCôngquyếttâmtửchiếnvớiquânThanh. Nghĩaquântừtrướcđếngiờquenđánhdãchiến, lấycônglàmthủ.NhưnglầnnàyTrịnh

ThànhCôngđánhvớiquân“BátKỳtheocáchđósẽkhônglợi,nênđổicáchđánh,lấyphòngngựlàmchính,chờcơhộidiệtđịch”. Thang5/1653,saukhinghỉngơivàchuẩnbịquânThanhbắtđầutấncôngHảiĐăng.Trịnh

ThànhCôngtaygiơchiếcấnlớndoNamMinhLongđếbantặngcókhắchàngchữ“Chiêuthảođạitướngquânấn”trướcmặttướngsĩmàtuyênthệ“Thàlàngọcnát,hơnlàmngóilành”độngviênmọingườianhdũngchiếnđấu,khôiphụcgiangsơnnhàMinh.Rồituyênbố:“Ngườinàocảmtửlậpcông,sẽđượcchuyểntặngchiếcấnnày?” QuânThanhhaytinnghĩaquânthayđổicáchđánhchủtrươngcố thủ,cũngtạmthờián

binhbấtđộng,địnhdùngưuthếhoảcôngngàyngàybắnpháHảiĐăng. NhiềungàythànhHảiĐăngkhóilửacuồncuộn,cáchàngràogỗvàdoanhluỹbịbắnpháđổ

nát,binhsĩthươngvongrấtnặng.Trongtìnhhìnhnguycấp,TrịnhThànhCôngđíchthânđếntừngnơixemxét,thămhỏichiếnsĩ,ralệnhlàmhầmhốchốngpháokíchđểbớtthươngvong. ChợtcótinthámbáođạnpháocủaquânThanhsắphếtchưathểbổsung.TrịnhThànhCông

đoánđịchsắptìmcáchquyếtchiến.Ônglệnh:“Nửađêmhãybímậtđemhếthoảđược(thuốcsúng) trongkhorachônởchiếnhàobênngoài thành,nốidâygiậtngầmdướiđấtdẫnvàotrongthành”.Đồngthờitriệutậpcáctướngphổbiếncáchđánh:trướchếtdụđịchtiếnvàochiếnhàongoàithành,sauđóchonổbộcphá,rồixôngradiệtđịch. Đúng nhưTrịnh Thành Công phán đoán, sớmhôm sau quân địch pháo kích dữ dội vào

thành,rồixuaquânxáptớidàyđặc. QuântiềnduyêncủaTrịnhThànhCôngnghênhchiếnđánhxáplácàácliệtvớiđịch,lúctrời

sángrõthìhọgiảthua,dụquânđịchvàochiếnhào.Địchkhôngchútphòngbị, lậptứcđuổitheo.TrịnhThànhCôngthấyphầnlớnquânchủlựccủađịchđãlọtvàochiếnhàovàquânmìnhđãrúthếtvàotrongthành,liềnhạlệnhchonổbộcphá.Phútchốcnhữngtiếngnổrungchuyểntrờiđất.Xácquânđịchbắntungtoé.Bộcphávừanổxong,nghĩaquânliềnxôngratiêudiệttoànbộnhữngtênđịchsốngsót.Nghĩaquânthừathắngtruykích,quânThanhchỉcònmộtíttànbinhchạythoát. TrongchiếndịchHảiĐăng,TrịnhThànhCôngđãxemxétkỹtìnhhình,dũngcảmchiếnđấu,

cuốicùnggiànhtoànthắngtạiTửđịa,sauđó,thừathếtiếnbinh,khốngchếhàngngàndặmduyênhải,quânsốlêntới20vạn,trởthànhlựclượngchủyếuchốngThanhthờibâygiờ. “Cổchithiệndụngbinhgiả,năngsửđịchnhântiềnhậubấttươngcập,chúngquảbấttươngỷ,

quýtiệnbấttươngcứu,thượnghạbấttươngthu,tốtlynhibấttập,binhhợpnhibấttề”. Ngàyxưangườigiỏichỉhuytácchiếncóthểlàmchođịchởtrướcvàởsaukhôngchiếucố

đượcchonhau,độiquânnhỏvàđoànquânlớnkhôngdựavàonhau,cấptrêncấpdướikhôngcứuviệnnổinhau,trêndướimấtliênlạc,binhsĩtảnmáckhótậptrung,bàytrậngiaochiếncũngkhôngchỉnhtề.

LưuTúbấtngờđánhvàochỗyếu,thắngtrậnCônDương NhữngnămVươngMãngmớicầmquyền,sưuthuếlaodịchquánhiều,lụtlộihạnhánliên

tiếp,dânchúngcựckhổ.Nhiềucuộckhởinghĩanôngdânnổilên,đậcbiệtlànghĩaquânXíchMiởSơnĐôngvàLụcLâmởTrungNguyên. CáctônthấtnhàTâyHánnhưLưuHuyền,LưaDiễn,LưuTrọng,LưuTú,…đềugianhậpLục

LâmquâncủaVươngKhuông,VươngPhụng. ThángGiêngnămVươngMãngĐịahoàngthứtư(năm23),LụcLâmquântiếnsangphía

Tây,đếnUyểnThành,1vịtríquânsựtrọngyếucủaVươngMãng. Tháng2,nghĩaquântônLưuHuyềnlênlàmHoàngđế,lậpchínhquyềnnhàHán,đổiniên

hiệulàCanhThuỷ,phongLưuDiễnlàmĐạitưđồ,LưuTúlàmTháithườngphiêntướngquân,cácđạonghĩaquânthốngnhấtgọichunglàquânHán. QuânHánchialàm2đạo,1đạochủlựcvâyđánhUyểnThành,đạokiadoLưuTúchỉhuy

tiếnvềphíanamDĩnhThủy,tháng3chiếmCônDương,ĐinhLăngvàYểnThành. Tin quânHán liên tiếp thắng trận truyền vềTràngAn, VươngMãng lo lắng, lệnhĐại tư

khôngVươngẤp,ĐạitưđồVươngTầmđiềubinhcácchâuquậnđểtiêudiệtquânHán,đồngthờichiêumộnhữngngườigiỏibinhpháptrongthiênhạlàmthammưu,chọnmộtviêntướngcóthânmìnhcaohơntrượngvàdùngcảđànvoi,hổ,báo,lêgiác-đểtrợuychoquânmình.Nhờthế,VươngMãnghuyđộngđược30vạnquân,nói thêmlên làđược100vạnquân,khihànhquânthìtinhkìrợptrời,xengựachậtđất,kéodàihàngtrămdặm. QuânHánthấythanhthếquânđịchquáhùnghậu,có1tướngkhổnglồdẫnbầydãthúhùng

hổtiếnđếnthìkinhhoàngchạyvềthànhCônDương. Cáctướnglosợchotínhmạngmìnhvàgiaquyến,đềumuốnrờibỏCônDương,tảnvềcác

địaphươngcủamình.DuycóTháiThườngphiêntướngquânLưuTúvẫnbìnhtĩnhnhưkhông. Ôngnói:“NayCônDươngbinhlực,lươngthựcítỏi,quânđịchhùngmạnh,phảitrôngcậy

vàoýchíquyếtchiếncủatấtcảmọingườimớimongthắng.Nếulạitảnđi,thìchẳngcóaicóthểtoànmạng”.LưuTúnhìncáctướng1lượtrồiphântích:“QuântachưachiếmđượcUyểnThành,nếuthànhCônDuơngnàybịquânVươngMãngđánhtan,thìchủlựcquântađangvâyđánhUyểnThànhsẽvôcùngngayhiểm.Cácôngkhônglođồngtâmhiệplựccốthủthànhnày,màchỉlochovợcon,củacảicủamình,khôngsợthiênhạchêcườisao?”.

ThànhquốcthượngcôngVươngPhụnggiậndữngắtlờiLưuTú:“Lưutướngquâncóđảmlượcgìmàdámnóinăngnhưvậy?”.LưuTúmỉmcườikhôngđáp.Vừahaycóthámmãvàophibáo:“QuânVươngMãngđãtớíphíabắcthành,độingũdàitrămdặm,khôngbiếtphíađuôidàiđếnđâunữa". Cáctướngnghexongđềutáimặt.Địchđãtớidướithành,cóchạycũngđãmuộn.Vương

PhụngnãygiờcoithườngLưuTú,nhưnglúcnguyngập,thấyLưuTúbìnhtĩnh,đànhđềnghịLưuTúbàykế.LưuTúliềnphântíchtìnhhìnhvàvạchkếhoạchhànhđộng:Lúcnàyquânsĩtrongthànhchỉngót1vạn,khôngnênxuấtchiến.Maythànhluỹkiêncố,cóthểcốthủ.VậyhãyđểVươngPhụngvàĐìnhuýđạitướngquânVươngThườngởtrongthànhcốthủ.LưuTúvàtướngLýDậtdẫnbachụckỵbinhmauchóngra cửanam, luồnrừng tớiĐịnhLăngvàYểnThànhtrưngtậpviệnbinh.Cáctướngchưanghĩrakếgìkhác,đềutánthànhýkiếnLưuTú.ĐêmấyLưuTú,LýDậtlậptứclênđường. VươngẤpvàVươngTầmdẫn10vạnquânbaovâyCônDương.TướngNghiêmVưukiến

nghịvớiVươngẤp: “CônDươngnhỏ,nhưng thànhcaohàosâu,khóhạđượcngay.MàLưuHuyền xưngđế thì hiệnđang vâyđánhUyểnThành.Nếuđại quân ta tớiUyểnThành, LưuHuyềnắtbỏchạy.BâygiờCônDươngtựkhắcsẽđầuhàng”. VươngÂpkhôngthèmngheýNghiêmVưu,chorằngmìnhchỉhuyhàngchụcvạnquân,gặp

thànhkhônghạđượcthìcòngìlàuydanh?ChonêntrướctiênphảichiếmCônDươngsauđóthừathắngtiếnquânthìmới“oanhliệt”. VươngẤpchỉhuyđạiquânbaovâyCônDươngthànhnhiềulớp,dựnghơnmộttrămdoanh

trướng,trốngtrậngióngnghevangxamấychụcdặm,thậtlàvòngvâychặtđếnmứcconkiếnkhólọtqua. LưuTúđếnYểnThành,ĐịnhLăng,muốntrưngtậpcácđơnvịnghĩaquânnơiđóđicứuviện

CônDương.Cáctướngởđâylạisợmấtcủa,chỉđịnhởlạicốthủriêngrẽ.LưuTúnói:“Nếupháđượcquânđịch,thìsốchiếnlợiphẩmthuvềsẽgấphàngtrămsốcủacảihiệncó,lạilậpcônglớn.Cònnếuđểđịchđánhbại,thìngaycảtínhmạngcủachúngtacũngkhótoàn,nóigìđếncủacải.Cònngườithìcòntấtcả”.Chưtướngnghecólý,mớichịudốctoànbộlựclượngđicứuviện. Tháng6,việnbinhtớigầnCônDương.LưuTúthânchinhdẫnhơn1000bộ,kỵtinhnhuệđi

tiênphong,đếnbàythếtrậnchỉcáchđạiquânVươngMãng4,5dặm.VươngẤpthấyviệnbinhquânHánchỉhơnngànngười,chắckhôngchịunổimộtđòn,bènsaimấyngànquânranghênhchiến.LưaTútếngựaxôngthẳngtớichémliềnmấychụctênđịch.Quânsĩ thấychủtướngdũngmãnhliềncảmthấydũngkhítràodâng,cũngdũngmãnhxônglênđánhchođịchthuato. Trậnđầuthắnglợi,tướngsĩHánhăngháihẳnlên,sẵnsànglấy1chọi10.LưuTúlạibàykế

chongườimangthưvàothànhchoVươngPhụngmậtbáorằng“LưuHuyềnđãhạđượcUyểnThành”,songlạicốtìnhđánhrơimậtthưđểchoquânđịchnhặtlấy.TinquânHánđãchiếmUyểnThànhkhiếntinhthầnquânđịchdaođộng,sasúthẳn.

LưuTúthấythờicơphảncôngđãtới,bènchọn3000dũngsĩtểchứcthànhđộicảmtử,vòngraphíatâythànhCônDương,bấtngờvượtsôngCônxộcthẳngvàođạibảndoanhchỉhuycủađịch. TrờivừasángthìđộicảmtửcủaLưuTúđộtngộtxuấthiệnởgầnđạibảndoanhquanquân,

khiếnthếtrậnquanquânrốiloạn.VươngTầm,VươngẤptrởtaykhôngkịp,vộilệnhcácđơnvịcứởnguyênvịtrí,chưacólệnhkhôngđượctựtiệnhànhđộng,đểtránhthếtrậnkhỏibịhỗnloạnhoàntoàn. Cuộckịchchiếnbắtđầu,quânHánhăngsay,dũngmãnh,cảmtử,quânđịchkhôngchống

nổi,mauchóngrốiloạnđộihình,VươngTầmbịchémchết,VươngẤpthấynguy,bỏcảquânsĩmàchạytrốn.Quânsĩmấtchủtướng,khácgìrắnkhôngđầu,bịđánhtannát.Cácđơnvịkhácvìchưacólệnhnênkhôngdámrờibỏvịtrí.Thấyđồngđộiởphíatrướcrútchạylạikhôngdámcứuviện.Chờđếnkhitantác,thìcócứucũngđãmuộn. QuânHántrongthànhthừathếmởcửathànhxôngra,phốihợpvớiviệnbinhtừbênngoài

đánhvào.10vạnquânVươngMãngtantácnhưongvỡtổ.Chúnggiàyxéolênnhaumàchạy,đúnghômấy trờisấmchớpđùngđùng,mưa trútxuốngnhưthác,nướcsôngTrĩdângcao,quânVươngMãngcàngkinhhoảng.Độidãthúvoi,hổbáo...khôngthểpháthuythầnuy,connàoconấybỏchạyvềrừng.ViêntướngkhổnglồthìchếtđuốidướisôngTrĩ.DòngsôngTrĩnhấnchìmhơnmộtvạntênđịchtháochạy,cóđoạnxácchếtlàmnghẽncảdòngchảy,VươngẤp,NghiêmVưuđạplênxácngườingựamàvọtquasôngmớithoátchết. QuânHánthukhôngbiếtbaonhiêulàchiếnlợiphẩm,chởhơn1thángvẫnchưahết.Sốcòn

lạiphảiđemthiêuhủy. LúcnàyUyểnThànhcũngbịquânHánchiếmxong.ĐạitưmãVươngẤpchỉcònmấyngàn

vệsĩchạyvềđượcLạcDương.TinbạitrậntruyềnvềTràngAn,triềuđìnhVươngMãngcựckỳlosợ.Cườnghàocácnơithừacơdấybinh,giếtquanlạiởđịaphương,maycờquânHánđểchờđónquâncủaLưuHuyềntới. Tháng9nămĐịaHoàngthứ4(năm23),quânHánđánhLạcDương.Tháng10đạiquântiến

đếnTràngAn.3thángsautrậnđánhlớnởCônDươngthìtriềuđìnhVươngMãngsụpđổhoàntoàn. “Cảmvấn:“Địchchúngdĩchỉnh,tươnglai,đãichinhượcloà?”Viết:“Tiênđoạnkỳsởái,tắc

thínhhĩ”. Hỏi:“Nếuquânđịchđôngđảo,thếtrậnlạinghiêmchỉnhmàtấncôngta,thìtaphảilàmsao?”

Đáp:“Tahãychiếmtrướcđiềukiệncólợinhấtcủađịch,thìsẽbuộcchúngphảitheosựbốtrícủata”.

LưuMiệntấncôngvàochỗdựachínhcủađịch,cứuCôngChúa ĐườngVănTông,nămKhaiThànhthứ5(năm840),tộcHồiHộtphươngBắcbịtộcHiệp

GiápTiởphíatâyđánhbại,phảichạytảnđinơikhác. MộtbộphậntộcHồiHộtchạyđếnvùngbiêngiớiThiênĐứcQuân(vùngÔLạpĐặctrênđất

Môngcổ)củanhàĐường,tháng2/341,nămĐườngVõTôngHộixươngthứnhất,lậpÔHiĐặcLặclênlàmKhảHãnÔGiới. NguyênkhiHồiHộtbịtộcHỉệpGiápTyđánhbại,thìcôngchúaTháiHoà(tứctrưởngnữ

củaĐườngHiếnTông,côruộtcủaĐườngVõTông)cũngbịHiệpGiápTibắtđi. NgườiHiệpGiápTytựxưnglàhậuduệcủaLýLăng(từnglàkỵđôuýthôiHánVõđế,từng

đemquânđánhHungNôbịthua,đầuhàngHungNôrồichếtbệnhởđó),cùng1họvớihoảngđếnhàĐường,muốngiaohảovớinhàĐường,nêntháng11nămđó(năm841),chosứgiảđưacôngchúaTháiHoàvềĐuờng. KhảHãnÔGiớihaytin,lậptứcchoquânđigiếtsứgiảhộtống,đoạtlạicôngchúaTháiHoà,

đềnghịmượnthànhChấnVõcủanhàĐườngởbiêngiới(đấtMôngcổ)làmchỗởchocôngchúavàKhảHãnÔGiởi. ĐườogVõTôngviệncớchưahềcóthônglệmượnthànhnhưvậyđểtừchốiđềnghịcủatộc

HồiHột,nhưngvìcôngchúaTháiHoàđangbịhọkhốngchế,đànhpháisứgiảđếnthămhỏivàtặngHồiHột2vạnhộclương. KhảHãnÔGíớichưachịu,thếlàtháng5nămsau,lạiđềxuấtmượnthànhThiênĐứccủa

nhàĐường,cũngbịĐườngVõTôngcựtuyệt. KhảHãnÔGiớidựavàoviệcnànhđangkhốngchếcôngchúaTháiHoà,choquânthường

xuyêncướpbócvùngđấtnằmgiữaThiênĐứcvàChấnVõ,tháng8/842lạichoquânđộtnhậpĐạiĐồngXuyên,HàĐông,màcướpphá. ĐườngVõTôngbèncửtiếtđộsứHàĐôngvàLưuMiệnkiêmnhiệmChiêuphủHồiHộtsứ

vàđịnhrõ:nếucầnsửdụngbinhlực,thìbinhmãcácđạohànhdoanhsẽđềudoLưuMiệnchỉhuy. BinhmãHồiHộtbịHiệpGiápTiđánhbại,tuycósuygiảm,nhưngvẫntựkhoeđôngtới10

vạn.Mùaxuânnăm843,KhảHãnỒGiớiđemquânxâmnhậpChấnVõ,khíthếhunghăng.

LưuMiệnchomờiThứsửLânChâulàThạchHùngvàĐôTribinhmãVươngPhùngtới,nói:“KhảHãnÔGiớihoànhhànhnhưthếlàdohắnđangnắmcôngchúaTháiHoà.NayphiềnhaiôngđemquânđếnChấnVõbấtngờđánhvàodoanhtrướngcủaÔGiớiđưađượccôngchúavềđây,thìquânHồiHộtkhắcbại”. ThạchHùngvàVươngPhùngvânglệnhđem3000kỵbinhđitrước,LưuMiệndẫnđạiquân

tiếnsau.ĐếnChấnVõ,ThạchHùngcùngchưtướnglậptứclênlầuthànhquansáttìnhhình,thấybêncạnhdoanhtrướngcủachủsoáicómấychụccỗxephủvảinỉ,ngườiravàoxeđềumặcáoxanháohồng,cóvẻlàngườiHán.ThạchHùngliềnpháimộtngườiđitrinhsátxemcôngchúaTháiHoàởtrongchiếcxenàomàdặndò:“Khiquântatiếncông,xincôngchúavànhữngngườihầucậnởnguyêntrongxegiữthân,dừngdiđộng”. Tốiđó,ThạchHùnglệnhbímậtkhoét10lỗhổnglớntrêntườngthành,đồngthờikỵbinh

chuẩnbịsẵnsàngxuấtkích.Nửađêm,ThạchHùnghạlệnh,toànthểkỵbinhthầntốcvọtquacác lỗhổng, tiếnvàodoanhtrạiđịch.Theođúngkếhoạch,ThạchHùngdẫnquânđánhvàodoanhtrướngcủaKhảHãnvàbảovệchặtchẽxungquanhxecủacôngchúaTháiHoà.ĐếnlúcnàyquânHồiHộtmớipháthiệnđịch,KhảHãnÔGiớimuốnmangcôngchúaTháiHoàđitheođãmuộn,đànhvứtbỏhếtmàchạy. ThạchHùngtruykích,đếnHồSơnthìđuổikịp,đôibêntriểnkhaiácchiến.Cuốicùngquân

HồiHột thảmbại.KhảHãnÔGiớibị trọngthương,maynhờvài trămtinhbinhhộvệ trốnthoát.TrậnnàyquânĐườngdiệthơn1vạn,bứchàng2vạnngườiHồiHột.ThạchHùngđưacôngchúaTháiHoàvềtriều. LưuMiện phái người về báo tin ThạchHùng đánh bại quânHồiHột. ThạchHùng được

phonglàmĐôphòngthứsửPhongChâu.QuânHồiHộttừđókhôngdámquấynhiễunữa. “Binhchitìnhchủtốc,thừanhânchibấtcập,dobấtnguchiđạo,côngkỳsởbấtgiớidã”

Tinhthế,lýlẽdùngbinhquýởchỗthầntốc,nhânkhiđịchtrởtaykhôngkịp,tiếnquânđến

nhữngchỗđịchkhôngngờtới,đánhđịchởnhữngnơichúngkhôngđềphòng.

TưMãÝnhanhtaybắtMạnhĐạt ThờiTamQuốc,tháng3nămNgụyMinhđếTháiHòathứnhất(năm227),Thừatướngnước

ThụcGiaCátLượngdângbiểu,đemquânđếnHánTrungchuẩnbịđánhNgụy.

NgụyMinhđếTàoDuệ(TàoTuần)nghebáo,tháng6liềncửPhiêuKỵđạitướngquânTư

MãÝđóngquânởhuyệnUyểnđồngthờichỉhuyquânmãKinhChâu,DựcChâuđềphòngquânThụctiếncông. SaukhiđếnhuyệnUyển,TưMãÝmộtmặttheodõichặtchẽđộngtĩnhcủaGiaCátLượng,

mộtmặtrấtcảnhgiácđốivớitháithúTânThànhlàMạnhĐạt.MạnhĐạtvốnlàtùytướngcủaLưuBị,sausanghàngquânNgụy,đượcNgụyVănđếTàoPhitindùng.TưMãÝtừngnóivớiTàoPhirằngMạnhĐạtkhôngcótínnghĩa,khôngnêndùng,songTàoPhikhôngnghe. TânThànhlàvùngbiênphòngtrọngyếu,phíatâynamgiápThục,phíađôngnamgiápNgô.

MạnhĐạtsaukhinhậnchứctháithúTânThành,quảnhưTưMãÝdựliệu,đãngầmliênkếtvớiThục,Ngôđểthựchiệnýđồcủamình. GiaCátLượnghậnviệcMạnhĐạtphảnThục,sợylàmhạinướcThục.NghetinMạnhĐạtcó

hiềmkhíchvớiTháithúNgụyHưngcủaNgụylàThânNghi,bèncửQuáchMôgiảhàngThânNghiđểnóivớiThânNghi làMạnhĐạtngầmcâukếtvớiThục.ThânNghiđược tinnàycảmừng,liềnpháingườiđếnUyểnThànhbáovớiTưMãÝ.TưMãÝvốnnghiMạnhĐạttừlâu,naynghetincủaThânNghi,quyếtđịnhphảidiệtMạnhĐạtđểtrừhậuhọa. MạnhĐạtnghenóiThânNghiđãtốcáovớiTưMãÝviệcmìnhcâukếtvớiThục,biếttình

thếnguycấp,bènrataytrước,giươngcờchốngNgụy. Bỗng lúcnày,MạnhĐạtnhậnđược thưcủaTưMãÝ.Trong thưnói rằngNgụyđếđã tín

nhiệmgiaotrọngtráchchoMạnhĐạtphòngvệvùngtâynam,lờicủaQuáchMôlàkhôngthểtin.MạnhĐạtxemxongthìcảmừng,đâmradodự,khôngbiếtcónênphảnNgụyhaykhông. KỳthựcbứcthưkiacủaTưMãÝchỉlàkếhoãnbinh.Samkhigửithư,TưMãÝlậptứcdẫn

binhmãđiđánhTânThành.ThuộchạcóngườinóivớiTưMãÝ:“Đâylàviệchệtrọng,ephảixinphépNgụyđếmớiđượchànhsự”.TưMãÝđáp:"TừđâyđiLạcDương800dặm,điTânThành1200dặm,nếutâuvớiNgụyđếrồimớicấtbinh,thìphảimất1tháng.Việcbinhquýởthầntốc,nếuchậmsẽhỏngviệc”. MạnhĐạtđịnhphảnNgụy;Ngô,Thụcđềuchobinhmãtiếpứng.TưMãÝpháiquânchặn

quânNgô,Thục,cònmìnhđíchthândẫnquântiếngấpngàyđêmvềTânThành.8ngàysauđã

tớigầnTânThành. MạnhĐạtnghetinquânTưMãÝtớithìcảkinhthấtsắc,thốtlên:“Saonhanhthế?”,đoạnha

lệnhcắmchông,làmhàngràogỗởthànhThượngDungđểngănchặn,3mặtđềucónướcbaobọc.TưMãÝchoquânpháchướngngạivật.ThángGiêngnăm228,TưMãÝtấncôngmãnhliệtTânThành,binhvâynửathángthìĐặngHiền(cháucủaMạnhĐạt)vàđôtướngLýPhụmởcửathànhđầuhàng.MạnhĐạtbịgiết. Trậnnày,TưMãÝdùngbinhthầntốc,bấtngờđánhtanquânMạnhĐạtphảnloạn,củngcố

cụcdiệnbiêncươngtâynamnướcNgụy. “Phàmvikháchchiđạo, thâmnhập tắcchuyên, chủnhânbấtkhắc; lượcưnhiêudã, tam

quântúcthực” Đemquânđiđánhnướcngười,càngtiếnsâuvàođấtđịch,sĩkhícủaquântacàngphảihăng

hái,địchmớikhôngthểđánhbại.Phảicướplươngthảoởđồngbằngphìnhiêu,thìtoànquântamớiđủlươngăn.

LưuDụtiếnsâucướplương,diệtNamYên ThờiĐôngTấn,tháng3nămNghĩaHythứ5(năm409)ngườinắmquânquyềncủaĐông

TấnlàLưuDụcóchủtrươngchiếnlượclàsẽlầnlượtđánhbại2địchthủchínhlàYênvàTần,khôiphụcsự thống trị củaĐôngTấnở lưuvựcHoàngHà, tiến tớixâydựngquyền lựccủamình. Tháng4,LưuDụdẫn10vạnquân,từđôthànhKiếnKhang,theođườngthủyquaTrường

Giang,HoàiThủy,TứThủy,tiếnlênphíabắc.Tháng5đếnHạPhiđểlạichiếnhạm,tiếnsâuvàođấtNamYên,tớiLươngNha.Dọcđườngxâydựngđồnluỹ,đểbinhchốtgiữ,đềphòngkỵbinhNamYêntậpkíchhoặccắtđứtđườngvề. TừLươngNhađếnđôthànhNamYênlàQuảngCốdọcNghiThủycómộtconđườngnhỏ

dẫnlênphíabắc,nhưnggiữađườngcónúiĐạiHiệnSơnhiểmtrở.LưuDụdẫnquântiếnthẳngvềhướngĐạiHiệnSơn. TrướctìnhhìnhquânĐôngTấntiếnđánh,nộibộNamYênkhôngnhấttrívềcáchđốiphó.

Chinh Lỗ tướng quân CôngTônNgũ Lâu chủ trương cố thủĐạiHiện Sơn, thực hiện vườnkhôngnhàtrống,khôngchođịchtiếnsâu,chờkhiđịchkhôngcònnhuệkhímớichoquânchặnlương.ThượngthưlệnhMộDungTrấnủnghộýkiếnđó. VuaNamYênlàMộDungSiêukhinhthuờng,chorằngđịchtừxatới,thếchẳngnênđợichờ,

mànướcmìnhgiàucó,kỵbinhlạitinhnhuệ,hãycứđểđịchtiếnsâuvàosẽdùngkỵbinhtậpkích. MộDungTrấnthấychủtrươngđúngđắnbịcựtuyệt,chánnảnnói:“Aiđờiđểchođịchthâm

nhập,ngồichờchúngvâyđánh,ắtmấtnướcbỏmạng”,MộDungSiêucảgiận,saigiamMộDungTrấnvàongục. ViệcNamYênđểchoLưuDụtiếnsâulàtạođiềukiệnthuậnlợichoLưuDụ.Tháng6,quân

ĐôngTấnđãtớiĐôngHoàn,nhanhchóngvượtquaĐạiHiệnSơn.LưuDụngoảnhlạinhìnđèonúicaolưngchừngtrời,phấnkhởinóivớithuộchạ:“Quântađãvượtquacổngtrời,cótiếnkhônglùi,tướngsĩsẽliềuchếttiếnlên”. Quađèonúiđãtớivùngđồngbằnglúachínrộ.LưuDụcười:“Ruộnglúabạtngàn,quânta

chẳnglođóinữa.Quânđịchđãbịtanắmtrongtayrồi”.Tướngsĩainấyđượccổvũ,hăngháitiếnquân.ĐạiquânnhanhchóngtớigầnLâmCù.LâmCùlàbìnhphongphíanamcủaQuảngcố.MộDungSiêuđãpháitướngCôngTônNgũLâuđem5vạnquânbộkỵtrấngiữ,thấyquânĐôngTấnkéotới,lạithânchinhdẫn4vạnquântăngviện,đôibênbàytrậnquyếtchiến.

SôngCựMiệtphíanamLâmCùlànguồnnướcquantrọngmàđôibênắtphảitranhgiành.CôngTônNgũLâuđãchiếmtrước,songtướngtiênphongcủaĐôngTấnlàMạnhLongPhùđemquângiànhlại,đôibênácchiến,cuốicùngquânNamYênbịđánhbại,mấtnguồnnước.SongMạnhLongPhùbịchếttrongtrậnnày. Chiếmđượcnguồnnước,chủlựcĐôngTấnchobộbinhđigiữa,xabinhởhaibênsườn,kỵ

binhởphíasau,baquântheotrậnthếphốihợpchặtchẽvớinhaumàtiếnmạnh. QuânNamYênlậptứcchokỵbinhđánhgiápcôngtừhaiphíatrướcsau.Nhưngcácchiếnxa

củaĐôngTấnđềuphủbạtngănchặnđượctênbắn,màvẫnbắntrảđượcđịch.Línhtrênxedùngtrườngthươngcóthểchốngđỡđượckỵbinh.ThànhthửkỵbinhNamYênkhôngpháthuyđượctácdụng. Đôibênđánhnhaunửangàychưaphânthắngbại.LưuDụtheokếcủaHồPhiên,cho1cánh

quânlặnglẽvòngrasauquânNamYêntậpkíchLâmCù.Vìtinhbinhđềuxuấttrậncả,thànhLâmCùchỉcòn1ítquânyếugiữ,nênquânĐôngTấndễdàngvâyhãm. MộDungSiêuthấyLâmCùbịcôngphá,mộtmìnhcưỡingựarakhỏithànhchạyvềphía

quândoanhcủatướngĐoạnHuy.LưuDụthừathắngtấncôngmãnhliệt,đạipháquânYên,chémchếthơn10tướng,trongcóĐoạnHuy. MộDungSiêudẫntànquânchạyvềQuảngCố.LưuDụlậptứctruykích,đếnsátchânthành,

khôngđểđịchkịpchỉnhđốn,lạitấncôngngay.MộDungSiêuphảichạyvàocốthủtrongthành.LưuDụliềnchodựngtườngbaocao3trượng,lạiđào3dòngmươngsâuđểtínhbaovâylâudài. QuânĐôngTấnthuhoạchmùamàngcủađấtYêngiàucó,lòngquânngàycàngtintưởng,sĩ

khíngàycàngcao.Cuộcvâyhãmkéodài8tháng,cuốicùngquânĐôngTấnhạđượcthành.MộDungSiêuvìkhinhđịch,khôngnghelờikhuyênđúng,kếtquảbịbắt,đemvềKiếnKhangbịxửtrảm.NướcNamYêndiệtvong. “Binhsĩthậmhãmtắcbấtcụ,vôsởvãngtắccố,nhậpthâmtắccâu,bấtđắcdĩtắcđầu.Thịcố,

bấttunhigiới,bấtcầunhiđắc,bấtướcnhithân,bấtlệnhnhitín”. Binhsĩlâmvàohiểmnạnthìkhôngsợchết,khôngcònđườngnàokhác,thìlòngquânsẽcố

kết,vàosâutrongđấtđịch,tinhthầnquânđộisẽkhôngrãrời.Lâmvàotìnhthếbấtđắcdĩ,họsẽhăngháichiếnđấu.Chonênkhôngcầntuchỉnhđộingũmàhọvẫnchúýđềphòng,khôngđòihỏimàquânsĩvẫncốlàmtrònbổnphận,khôngcầnướcthúcmàhọvẫntuântheokỷluật.

VươngTrấnỐtungquânxôngtớidiệtHậuTần Tháng8/416(nămĐôngTấnNghĩaHythứ12),thốngsoáiĐôngTấnlàLưuDụthừacơHậu

Tầncóthùtronggiặcngoài,liềnquyếtđịnhtiếnđánh.LưuDụpháitướngVươngTrấnỐvàĐànĐạoTềlàmtiênphong.HaitướngxuấtpháttừThọDươngvượtquasôngHoài,sôngPhì,tiếnvềphíaHứaXươngvàLạcDương. LúcnàyHậuTầnđangphảiđốiphóvớiquânĐạiHạxâmchiếmphíabắc,nênbinhlựccác

châuQuanĐôngyếumỏng.VìthếquântiênphongcủaVươngTrấnỐtiếnbinhdễdàng,nhanhchóngchiếmlĩnhĐươngThành,HuỳnhDương,uyhiếpLạcDương. TướngHậuTầntrấnthủLạcDươnglàDiêuQuangvộicấpbáovềTràngAn.VuaHậuTầnlà

DiêuHoằngpháihaitướngDiêmSinh,Diêuíchđemmộtvạnbangànquânđicứuviện,nhưngviệnbinhmớiđinửađườngthìDiêuQuangđãmởcửathànhđầuhàng. LạcDươngthấtthủ,nộibộHậuTầncàngrốiloạn.VươngTrấnỐthấyChươngQuansơhở,

liềnkhôngđợihậuquânLưuDụtới,màchớpthờicơhànhđộng,tháng2/417,từLạcDươngtiếnsangphíatây.NguyênđạiquâncủaLưuDụcònphảiđánhnhauvớiviệnquânBắcNguỵtạiBànhThànhnênđếnmuộn.KhiVươngTrấnỐđếnVươngQuanthìbịnămvạnquânHậuTầndotướngDiêuThiệuchỉhuyngănchặn. DiêuThiệuthấyquânĐôngTấníthơnquânmình,chorằngcóthểnhanhchóngđánhbại

đốiphương.NàongờquânĐôngTấnvôcùnghănghái,dũngmãnh,tướngsĩquảcảmxôngxáo.Chonêntuychiếmưuthếhơnhẳnvềsốlượng,quânHậuTầnvẫn,đánhmấtChươngQuan,luivềĐịnhThànhcáchChươngQuan30dặmvềphíatây.DiêuThiệusauthấtbạirồi,khôngdámxuấtchiến,màdựavàođịahìnhhiểmtrởđểcốthủ.Đôibênởtìnhtrạngcầmcựvớinhau. ViệccungcấplươngthựccủaquânĐôngTấngặpkhókhănlớn,quânsĩbắtđầudaođộng.Có

tướngđềnghịluiquânvềphíađông.VươngTrấnỐcựtuyệt,mộtmặtpháingườigấpcầucứuLưuDụ,mộtmặtđíchthânđếnHoằngNônglolươngthựckhiếnquânĐôngTấntạmgiảiquyếtđượckhókhăn,lòngquânđượcổnđịnh. ĐạiquânLưuDụliêntiếpbịquânBắcNguỵvốngiaohảomậtthiếtvớiHậuTần,ngănchặn.

PhảiquamấytrậnácchiếnđạiquânmớiđánhbạiquânBắcNguỵvàkéotớiLạcDương.SongquânBắcNguỵlạipháitướngTrườngTônCaođemtinhbinhđếnđâytậpkích.LưuDụphảilưulạiLạcDươnghơnhaithángđểcủngcốhậuphươngphíađôngLạcDương. ĐếnkhichủlựccủaLưuDụtiếntớiChươngQuan,thếcầmcựgiữađôibênTần–Tấnmới

bắtđầuthayđổi.VươngTrấnỐthấyđạiquânchưathểđậptansựngănchặncủaquânTần,liềnđềnghịnhânkhiđịchkhôngphòngbị,xindẫnthủyquântiếnvòngđếnTràngAn.LưuDụ

đồngý.VươngTrấnỐđemquânlênthuyền,theoHoàngHàtiếnvàosôngVị,ngượcdòngđếnTràngAn. HậuTầnvươngDiệuHoằnghoảngsợ,phái2tướngDiêuCườngvàDiêuNantrấnthủKinh

ThượngđểngănchặnquânTấn.TùytướngcủaVươngTrấnỐlàMaoĐứcTổtấncôngmạnhmẽ.DiêuCườngtửtrận,DiêuNanchạyvềTràngAn. LúcnàyquânTầnởvùngphụcậnTràngAncònđượcmấyvạnngười.DiêuHoằngthấyDiêu

Nanbại trậnchạyvề liền tổchức lạiviệcphòng thủvàđích thânchỉhuy trấngiữphía tâyTràngAn. NhânthắnglợicủaMaoĐứcTổ,VươngTrấnỐlậptứcdẫnthủyquântiếnnhưvũbãotheo

sôngVị.Ôngdùngtoànchiếnhạmcỡnhỏ,quânsĩnúpởtrong,nhìntừbênngoàikhôngthấybóngmộtngười.Dânchúngđịaphươngchưatừngthấyloạichiếnthuyềnnày,naythấyhàngđoànthuyềnkhôngngườitiếnnhanhtrênsông,ainấykinhngạccholàthiênthầngiálâm. VươngTrânỐđếnVịKiều,ralệnhchobinhsĩănnorồiđổlênbờ,chỉmangtheotrangbị

nhẹcầnthiếtnhất,ngoàirabỏhếtlạitrênthuyền. SôngVịnướcchảyxiết,cácchiếnthuyềnkhôngcònngườiđiềukhiểntứcthờibịcuốntrôi

băngbăng.VươngTrấnỐkhíchlệmọingười:“ĐâylàcửaphíabắccủaTràngAn,cáchquênhàvạndặm.Naychiếnthuyềntrôiđi,quầnáo,lươngthựcđềutrôitheodòngnước.Chúngtachỉcócáchquảcảmxôngtớigiànhthắnglợimớikhỏibỏmạng,mớilậpcônghiểnhách,ngượclạithìsẽphảichônnắmxươngtànởchốnnày”.Đoạnôngxônglêntrướclàmgương.Quânsĩthấychủtướngkhôngquảnhiểmnguy,biếtchẳngcònđườnglui,liềnhôvangxôngtới.TướnggiữcửabắcTràngAnlàDiêuPhivừamớigiaochiếnđãkhôngchốngcựnổitrướcđòntiếncôngmãnhliệtcủađốiphương. DiêuHoằngthấycửabắcnguycấp,vộidẫnquânđếncứu.Nhưngviệnbinhbịquânsĩbại

trậncủaDiêuPhilàmrốiloạn,cũnglậptứctháochạy.Trongcảnhhỗnloạn,quânTầnngườibịgiếtkẻbịđồngđộigiàyxéolênmàthươngvongrấtnhiều.QuâncủaVươngTrấnỐtừcửabắcđộtnhậpthuậnlợivàoTràngAn.DiêuHoằngđưavợconrađầuhàng. VươngTrấnỐvàothành,giữnghiêmkỷluậttrongquânđộinêntrămhọantâm.Sauđóđi

đónLưuDụvàoTràngAn.LưuDụthưởngrấthậuchoVươngTrấnỐvềcônglaovàkhenngợitinhthầnquảcảmchiếnđấu.VươngTrấnỐkhiêmnhườngđáp:“Đólànhờuyđứccủaminhcôngvàcônglaocủatướngsĩ.Tôichẳngquachỉcốlàmtrònbổnphậnmàthôi”.LưuDụphongchoVươngTrấnỐlàmChinhLỗtướngquântrấnthủTràngAn. “Thiệndụngbinhgiả,thínhưsuấtnhiên;suấtnhiêngiả,HằngSơnchixàdã.Kíchkỳthủtắcvĩ

chí,kíchkỳvĩtắcthủchí,kíchkỳtrungtắcthủvĩcâuchí.Cảmvấn:“Binhgiảsửnhưsuấtnhiênhồ?”.Viết:“Khả”. Ngườigiỏicầmquân,giốngnhưđiềukhiểnloàirắnSuấtNhiên.SuấtNhiênlàloàirắnởvùng

núiHằngSơn,đánhvàođầunóthìđuôiquậtlêncứuđầu,đánhvàođuôinóthìđầuquậtxuống

cứuđuôi,đánhvàokhúcgiữathìđầuvàđuôicùngcuốnvềcứukhúcgiữa.Dámhỏi:“CóthểkhiếnchobaquângiốngnhưconrắnSuấtNhiênđượcchăng?”.Đáp:“Được”.

BốTátTrungNghĩakhéobàytrậnhìnhtrănglưỡiliềm ThờiNamTống,thángChạpnămThiệuHưngthứ31(năm1161),CảnhLuậtOátHãn,người

KhiếtĐan,xưngđế,thườngxuốngphíanamxâmphạmlãnhthổnướcKim. Năm1162,KimThếTôngNhanUngcửthượngthưhữuthừaBốTátTrungNghĩalàmBình

Chươngchínhsựkiêmhữuphónguyênsoái,tặngcungtênvàngựaquý,ralệnhđemquântrừhọaởbiêncương. Tháng6,CảnhLuậtOátHãnđem4vạnbinhtiếnvàobiênHoaĐạobàytrậnđốidiệnvới

quânKimởbênkiasông.BốTátTrungNghĩanóivớithuộchạ:“Ngheđồnlũgiặcnàyvôcùnghunghãnvàthiệnchiến,nhấtthiếtkhôngđượccoi thườngchúng”,đoạnchiaquânlàmhaicánh,TôngHưởngchỉhuycánhtả,TôngTựchỉhuycánhhữu. 4vạnquânKhiếtĐanbắtđầuvượtsông,chuẩnbịtiếncôngcánhtả.TôngHưởnglệnhcho

VạnHộTrátLạpdẫn600kỵbinhxôngtớiđánhluiquânKhiếtĐanđổbộ. TôngHưởngthởphàonhẹnhõm,chorằngquânđịchsẽkhôngdámtiếncôngcánhtả,nào

ngờ4vạnquânđịchlạilaosang.Cánhtảtrởtaykhôngkịp,thếtrậnrốiloạn,thươngvongnặngnề. Tông Tự đem quân cánh hữu gấp tới cứu viện, Cảnh Luật Oát Hãnmới chịu rời chiến

trường,dùngtinhbinhyểmhộmẹ,vợvàbảnthânyluiquânvềphíatây. BốTátTrungNghĩatruykíchđếntậnHãmTuyền,NiễuLinhmớiđuổikịpquânKhiếtĐan.

Lúcnàyhơn3vạnkỵbinhKhiếtĐanđangvượtsông.BốTátTrungNghĩahạlệnhchoquân

mìnhsangchiếmtrướcbờnam,khônkhéobàytrậnhìnhtrănglưỡiliềm.LúcnàysươnggiăngmùmịtquânKimbàytrậnxongđâuđấythìtrờimớiquangđãng.Nhìnthếtrậnnhưmộtcontrănkhổnglồ,khúcgiữalàbộbinh,đầuvàđuôilàkỵbinh. QuânKhiếtĐanvượtsông,thấycánhtảquânKimcóchỗdựavữngchắcởbờphíanam,

khôngdámtiếncông,chuyểnsangđánhcánhhữu.VạnHộTrátLạpởcánhnàycóthếtrậntrăng lưỡi liềmhậuthuẫn,quânsĩhăngháichiếnđấu,khiếnquânKhiếtĐannúngthếdần,phảirútlui. BốTátTrungNghĩalậptứchạlệnhchotrậnthếchuyểndịchnhưrắnuốnkhúcmàtấncông.

QuânKhiếtĐanthuato,savàobãibùnvensông,khóbềthoátchết.Nhiềutốpbỏchạyvàorừngcũngbịbắtsống.CảnhLuậtOátHãnthấytìnhthếhếtbềcứuvãn,đànhdẫnmộttốpkỵ

binhphávâychạytrốn.BốTátTrungNghĩatruykích,cuốicùngbắtđượcCảnhLuậtOátHãn.TộcKhiếtĐanđầuhàng. BốTátTrungNghĩađãvậndụnghìnhtrănglưỡiliềm,khiếnquânđịchkhóbềxácđịnhnên

đánhvàochỗnào;thếtrậnấycóthểphốihợptoànquânmộtcáchkhéoléo,chặtchẽ,chứngtỏuylựcghêgớm,nhờđómàgiànhthắnglợihoàntoàn. Thiệndụngbinhgiả,huềthủnhượcsửnhấtnhân,bấtđắcdĩdã”

Ngườigiỏidùngbinhdẫndắtbaquânmànhưdẫndắtmộtngười,đó làdotìnhthếkhách

quanbuộcphảisửdụngquânsĩnhưvậy.

ChuNguyênChươngchặtdâybuộcthuyền,ngănýmuốntrởvềcủabinhsĩ Cuối triềuNguyên, năm1352, ChuNguyênChương, ngườiAnHuy, gia nhậpnghĩa quân

nôngdângọi làquânHồngCân.Saukhinắm1phầnbinhquyền,Chucùngthuộchạđưarakhẩuhiệu“LấyKimLănglàmcơsở,triểnkhaichinhchiến,xướngnhânnghĩa,thunhântâm,địnhthiênhạ”. Tháng6nămNguyênThuậnđếchíchínhthứ15(năm1355),đểchiếmKimLăng,Chương

cùngTừĐạt,ThườngNgộXuânđem3vạnquânHồngCântừHoàChâudùnghơnngànchiếnthuyềnvượtTrườngGiang,quaNgưuChửCơđểtiếnđánhTháiThạchCơởphíabắcMãYênSơn,làyếuđịacủaTânGiang. ChuNguyênChươngnóivới tướng tiênphongLiêuVĩnhAn: “TháiThạchCơ là trấn lớn,

phòng thủ tấtnhiênkiêncố.PhíaNgưuChửCơhướngradòngsông lớn,quânNguyênkhóphòngbị,nếutađánhphíaNgưuChửCơthìchắcthắng”.LiêuVĩnhAnylời,giongbuồmtiếnthẳngđếnNgưuChửCơ. Hômấytrờiâmu,giótosóngcả.ĐộitiênphongHồngCânvừatiếngầnđếnNgưuChửCơ

thìquânNguyênnấpởtrênbờbắntênxốixả,nhiềunghĩaquânbịthươngvong.LiêuVĩnhAnmấyphendẫnquân xông tới đềubị chặnđánh, không thểđổbộ.Vừa lúc ấy cómột chiếnthuyềntừphíasaulaotới,đứngđằngmũilàđạitướngThườngNgộXuântaytráicầmmộc,tayphảithủđao.ThườngNgộXuânhétlớnmộttiếngrồiphithânbaythẳnglênbờlấymộcchetên,vungđaochémgiết;quânNguyênđịchkhôngnổi,bắtđầuluidần. ChuNguyênChươngphấtcờhiệu,tiếngtùvàvàtrốngtrậnnổilênvangtrời,nghĩaquânào

lênbờchiếmTháiThạchCơ.QuânNguyênphảirútchạy.NghĩaquânlấynhiềulươngthựcởTháiThạchCơ.NguyêntrongsốnghĩaqụâncónhiềungườiquêởHòaChâu,màHòaChâuđangthiếuăntrầmtrọng,nêntướngsĩmuốnchởlươngthựcvềHòaChâuchứkhôngmuốntiếptụctiếnquân. ChuNguyênChươngnóivớiTừĐạt:“NếutrởvềHòaChâu,việctáichiếmGiangĐôngsẽrất

khókhăn.MàkhôngchiếmđượcGiangĐôngthìđạisựkhóthành”.TừĐạtgậtđầukhenphải. Đểngănchặnýmuốntrởvềcủabinhsĩ,ChuNguyênChươnghạ lệnhchặtđứtdâybuộc

thuyền.Thế là trongchốc lát, cảngànchiến thuyền trôixuôidòngnướckhôngcòn lạimộtchiếc.Quânsĩtrốmắtngơngácnhìntheođoạnnhaonhaohỏiduyêncớ. ChuNguyênChươngtậptrungtướngsĩnói:“Chúngtamuốndựngnghiệplớn,khôngthểan

hưởngnhấtthời.TháiBìnhđãởtrướcmắt,chúngtaphảichiếmTháiBìnhlàmchỗđứngchân,

sauđótiếnđánhKimLăng”. Quânsĩthấykhôngcònđườnglùi,thìđồnglòngnhấttrítheoChuNguyênChươngtiếncông

Thái Bình. Đại quân đến chân thành lập tức đánh luôn. TướngNguyên giữ thành thấy đốiphươngdũngmãnhdịthường,hoảngsợbỏthànhchạy.NghĩaquânchiếnTháiBìnhdễdàng.TrọngđiểmphíanamcủatriềuNguyênlàKimLăngđãlâmvàotìnhthếnguyngập. “Tướngquânchisự,tĩnhdĩu,chínhdĩtrị”

Việcchủtrìquânsựphảilạnhlùngsuysétmưulượcmàkínđáo,quảnlýbộđộinghiêmchính

màcóđiềulý.

TônTrạchdùngnhànhạlàmyênlòngngười,đánhquânKim ThờiBắcTống,nămTuyênHòathứhai(năm1120),TốngHuyTôngthấynướcKimmới

quậtkhởiđãmấylầnđánhbạiquânLiêu,địnhmượnlựclượngquânKimlấylạicácchâuYênVânnênướcđịnhvớiKimđánhLiêu.TrongquátrìnhdiệtLiêu,KimthấysựthốngtrịcủatriềuTốnghủbại,phòngbịsơhở,nênkhidiệtLiêuxongliềncấtquânđánhTông(mùađôngnăm1125). TriềuBắcTônghủbại,khôngthểchốngđỡ,chỉmuốncầuhòa.Mùađôngnăm1126,quân

KimđánhkinhđôTốnglàBiệnChâubắtsống2hoàngđếHuy,Khâm,tháng4/1127thìgiải2hoàngđếcùnghếtthảytônthất,quanviênlênphươngbắc. Tháng 5/1127 (nămKiến Viêm thứ nhất củaNamTống), Cao Tông Triệu Cấu lên ngôi,

muốncầuhòavớiKim,bịtriềuthầnphảnđối,mớilấylạiBiệnKinh,cửthủlĩnhpháichủchiếnlàLýCươnglàmTểtướng,đồngthờinghetheochủtrươngcảicáchquânchínhcủaLýCương,trướclophòngngự,đợicơhộiđánhKim. TểtướngLýCươngtiếncửTônTrạchlàmLưuthủBiệnKinh.LúcnàythànhBiệnKinhbị

tànphá,đổnát,dânvớilínhởlẫnlộn,trộmcướpnhưrươi,dântìnhthấpthỏmbấtan.TônTrạchlậptứcbắttaychỉnhđôn.Trướchếtnghiêmtrịbọntrộmcướp,hạlệnh“trộmcướp,bấtkểnặngnhẹ,đềubịxửtheoquânpháp”.Khônglâutệnạnấyđượcdẹpyên,dânchúngdầnantâm,ổnđịnh. TiếpđóTônTrạchchiêumộnghĩasĩ,chỉnhđốnquânđội,chếtạo1200cỗ“chiếnxaquyết

thắng”,xâydựngbênngoài thànhBiệnKinh24chiến lũykiêncố,vensôngcó lũycao.TônTrạchlạipháingườiliênkếtcácdânbinhchốngKimởHàĐôngvàHàBắc,trongmộtthờigianngắnđãtậphợpđượchơn100vạnngườicóvũtrangchốngKim. Đếnđây,lựclượngchốngKimởcácđịaphươngvàcáctướnglĩnhchủchiếncàngtíchcực

thêm,côngcuộcphòngvệchốngKimngàymộtvữngchắc. TiếcrằngtrongtìnhthếkhángKimhữuhiệunhưvậy,tháng10/1127,TốngCaoTôngTriệu

CấunghetinquânKimtiếnxuốngphíanam,lạidichuyểntriềuđìnhvềDươngChâu.QuânKimthấyvuaNamTốngbỏchạy,bènchiaquânlàm3đạotiếngấp,trong3thángđãchiếmnhiềuvùngquantrọng,phíatâyđếnTầnChâu,phíađôngđếnThanhChâu,ápsátBiệnKinh. SaukhiTốngCaoTôngchạyxuốngphíanam,TônTrạchvẫnkiênquyếtgiữBiệnKinh.Năm

1128,quânKimtiếngầnđếnBiệnKinh,từxaxavẳnglạitiếngtrốngcủaquânđịch,khiếnmọingườiđêmngàythấpthỏm.MộtsốthuộchạcủaTônTrạchlolắngkéovàodinhTônTrạch.

Thấy trongdinh không khí yên tĩnh, TônTrạch vẫnungdungngồi chơi cờ vâỵ vớimột vịkhách,tựahồkhôngbiếtquânđịchtớingoàithành. TônTrạchngẩngđầu,thấythuộchạnghihoặc,lolắng,thìcườihỏi:“Vìsaophảihoảngloạn

nhưvậy?Chẳnglẽcácvịđãquênmọinỗlựccủachúngtatronghơnnửanămvừarồihaysao?Phải có lòng tự tinmớiđược!”.Đoạnôngnói tiếp: “HiệnquânKimđônghơnhẳn tavề sốlượng,lạiđanghănghái,chúngtakhôngthểchốngchọi,mànêndùngkếmêhoặcchúng,chờthờicơphảnkích.Cácvịhoảngloạnnhưvậythìlàmsaoquânsĩvàtrămhọcóthểyêntâm?” TheosựsắpđặtcủaTônTrạch,mọingườitrongthànhBiệnKinhtiếptụclàmănbuônbán,

cướihỏi,diễnkịchnhưthường,cảnhtượngđườngphốhếtsứctấpnập. QuânKimđếndướithành,chỉchờhiệulệnhlàtấncông,nhưngthấycảnhtượngancưlạc

nghiệptrongthànhthìdodự,khôngdámtùytiệnhànhđộng.QuânKimtừngbịbàihọcvềchiếnthuậtthầnkỳcủaTônTrạch.Chúngbànvớinhau,chorằngtrongthànhắtcómưukếgìđây,khôngdámtùytiệnhànhđộng.Tronglúcấy,TônTrạchđãchọnmấyngàntướngsĩtinhnhuệbímậtvòngramaiphụcphíasauquânKim. 3ngàysau,tướngLưuDiễnchỉhuytinhbinhbấtngờxôngratriểnkhaiácchiếnvớiquân

Kim.Giữalúcđôibênbấtphânthắngbại, thìTônTrạchđứngtrênđầuthànhpháttínhiệu,mấyngànquânmaiphụcphíasauquânKimtrànraphốihợptácchiếnvớiLưuDiễn.QuânKimhoàntoànbịbấtngờtrướcđòntiếncôngnày,trởtaykhôngkịp,nhuệkhítiêutan.QuânTốngcàngđánhcànghăng.QuânKimđạibại,tranhnhautháolui. Từđó,quânKimkhôngdámxâmphạmBiệnKinhnữa,vôcùngkinhsợuydanhcủaTôn

Trạch. “Tụtamquânchichúng,đầuchivihiểm,thửvịtướngquânchisựdã”

Tậptrung3quânnémvàochỗnguyhiểm,đểhọtửchiến,ấylàphậnsựquantrọngcủatướng

soái.

HạngVũđậpnồiđụcthuyềnđánhCựLộc Tháng7nămTầnNhịThếthứnhất(năm209trướcCôngNguyên),TrầnThắng,NgôQuảng

khởibinhởĐạiTrạch,dựngnênchínhquyềnnôngdân“TrươngSở”.NhữngnướctừngbịTầntiêudiệtcũnglũlượthưởngứng,khởibinhcátcứ.Tháng9,bộtướngcủaNgôQuảnglàChuVânkéoquânđếngầnHàmDươnguyhiếptrungtâmthốngtrịcủaTần. TầnNhịThếcảsợ,hạlệnhthảcáctùnhân,phátvũkhíchohọ,cửđạitướngChươngHàmđi

đànápnghĩaquânvàcácchưhầulàmphản. ChươngHàmdũngmãnh,giỏidùngbinh,đánhđâuthắngđó.Tháng9nhuậnnămTầnNhị

Thếthứ2(năm208trướcCôngNguyên)pháHàmĐan,vâyvuaTriệuởCựLộc.VuaTriệupháingườisangSởcầucứu.LúcnàyTrầnThắngđãchết.HậuduệcủatướngsởHạngYênlàHạngLươngcũngtửtrận.SởHoàivươngdờiđôđếnBànhThànhthựclựcrấthùnghậu. SởHoàivươngpháiTốngNghĩalàmthượngtướngquân,cháucủaHạngLươnglàHạngVũ

làmthứtướng,PhạmTănglàmmạctướng,đemquânđicứuTriệuchốngTần. Mùađôngnăm207trướcCôngNguyên,quâncủaTốngNghĩađếnAnDươngánbinhbất

động46ngày.SáchlượccủaTốngNghĩalàđểTriệuTầnđánhnhau,đợiquânTầnyếuđimớitớiđánh,theokiểungưôngđắclợi.Cứubinhnhưcứuhỏa,thứtướngHạngVũchủtrươngtứcthờivượtsôngChươngtiếnlênphíabắcđánhTần:“Sởtừngoàiđánhvào,Triệutừtrongđánhra,chỉ1trậnlàchiếnthắngquânTần”. TốngNghĩakhôngchấpnhận,cònchỉtríchHạngVũ:“Xungphonghãmtrận,tôikhôngbằng

ông,nhưngtínhtoánkhônngoanthìôngkhôngbằngtôi”.HạngVũđịnhnóithêm,TốngNghĩabènhạlệnh:“Nếukẻnàotùytiệnhànhđộng,dámlàmtráilệnhlậptứcchémđầu!”.TốngNghĩachẳngnhữngkhôngxuấtbinh,màcònđếnthànhVôDiêmmởtiệclinhđình,tiễncontraisanglàmTểtướngnướcTề,đểkhuếchtrươngthếlực. Bâygiờđanglàgiữamùađông,mưarétdầmdề,quânsĩhạtrạingoàiđồng,vừađóivừarét,

sinhhoạtkhamkhổ,ainấykhôngngớtlờioánhận.HạngVũthấyvậy,bànvớicáctướngthântínrằng:“TầnđánhTriệu,TầnmạnhTriệuyếu,nếuTầnthắngTriệusẽcàngmạnhhơn,bấtlợichoSở.Vìthếtakhôngthểchờnữa,phảiquyếttâmhànhđộng”. Sớmhômsau,HạngVũ tới gặpTốngNghĩađềxuấtýkiến củamình.TốngNghĩakhông

thèmnghe.HạngVũđượccáctướnghỗtrợ,giếtluônTốngNghĩarồituyêncáovớiquânsĩ:“TốngNghĩacâukếtvớinướcTềphảnsở.VuaSởralệnhgiết”.SauđóSởHoàivươngphongHạngVũlàmthượngtướngquân,chỉhuytoànquân.

HạngVũtứcthờipháidũngtướngAnhBốHòaBồdẫn2vạnquânđitiênphongvượtsông,cắtđườngvậnlươngcủaquânTần.AnhBốHòaBồanhdũngchiếnđấu,cắtđượcđườngvậnlươngcủaquânTần,nhưngvẫnchưagiảivâyđượcchoCựLộc.Triệulạichongườiđếncầucứu. HạngVũthânchinhdẫntoànquânvượtsôngChương,sangđếnbờbắc,ralệnhđụcthủng

hếtthuyền.Cáctướngngạcnhiênđịnhhỏi,nhưngthấysắcmặtnghiêmlạnhcủachủtướng,thìkhôngdámnhiềulời. HạngVũlạihạlệnhchuẩnbịbangàylươngkhô,rồichopháhủyhếtmọinồichảo;cáctướng

cuốicùngđãhiểuchủtrươngquyếttâmhoặcchiếnthắng,hoặchisinh,ainấyhăngháichờlệnh. TrướckhiquânSởtới,quânđộimấynướcchưhầuđãtớigầnCựLộc,nhưngsợquânTần

dũngmãnh,chưadámtiếnquân.NaythấyquânSởtới,họtứcthờithamchiến,tiếnghòreodậyđất,hăngháigiếtquânTần,đánhđâuthắngđó.HạngVũthừathắngtiếnquân.ChươngHàmđạibại.TrậnnàylàmtiếngtămquânSởlừnglẫy.HạngVũtriệukiếncáctướnglĩnhchưhầu,khôngaidámvắngmặt.TừđóHạngVũđảmnhiệmthượngtướngquâncủaliênquâncácnước,tiếnthẳngđếnkinhđôHàmDươngcủaTần. “Tínkỷchitư,uygiaưđịch,côkỳthànhkhảbạt,kỳquốckhảhủy”

Chỉcầntriểnkhaiýđồchiếnlượccủamình,lấyuyápchếđịch,thìcóthểsanphẳngthànhấp,

hủydiệtkinhđôcủađịch.

NướcTầndùnguyápchế,diệtnướcTề NămChuNoãnvươngthứ31(năm284trướcCôngNguyên),Tầnliênhợpvới5nướcYên,

Ngụy,Triệu,Hàn,SởđánhbạinướcTềhùngmạnhởTrungNguyên.NướcTềsauđóphụchồi,TềNanvươnglênngôi,nhưngthếlựcngàymộtsuyyếu. NướcTầnkhôngngừngbànhtrướng,năm279trướcCôngNguyên,đemđạiquânđánhSở,

nămsauchiếmkinhđônướcSởvànhiềuđấtđai,trởthànhnướcmạnhnhấtthờiChiếnQuốc. Năm265trướcCôngNguyên,TềvươngĐiềnKiếnnốingôi,cònnhỏtuổimọiviệc trong

triềuđềudoTềTháihậuquyếtđịnh.TềTháihậucầuan,chorằngchỉcầnthầnphụcTầnthìsẽyênbờcõi,hoàntoàntuântheoTần. Năm260trướcCôngNguyên,TầnmuốnđánhTriệu,đemquânđánhTrườngBình.Tềvới

TriệuvốnướcđịnhhợpsứcchốngTần,nhưngTềkhôngdámcấtbinhcứuTriệu. Triệuthiếulươngthực,pháisứgiảsangTềcầuviện.TềvươngĐiềnLuậtsợđắctộivớiTần,

liềncựtuyệt.MưasĩChuTửvộican:“TriệulàláchắncủaTề,Sở.NayTriệumấtthìhọasẽậpđếnTề,Sở”.ĐiềnLuậtcũngkhôngnghe. TrậnTrườngBình,Triệumất40vạnquân.NướcduynhấtcókhảnăngchốngTần từđó

khôngngóclênđượcnữa. SaukhiTềTháihậuchết,HậuThắnglàmtướngquốc,hamlợinhỏ,khônglođạicục,ngầm

ănhốilộcủaTần,khuyênvuaTềrútkhỏiliênminh,khônggiúp5nướcđánhTần.ĐiềnLuậtvốnsợTần,làmtheokiếnnghịcủaHậuThắng.Thếlàlựclượngcácnướcngàymộtsuyyếu.NướcTầnthấyliênminhkiatanvỡ,liềntiếnthêmmộtbước,đánhYên,chiếmHàn,diệtNgụy. Cácnướclánggiềngliêntiếpbịdiệt,vuaTềvẫnchưalấyđólàmgương,khôngchịutăng

cườngquânbị,ngượclại,mỗikhiTầndiệtxongmộtnướclạicửsứgiảsangchúcmừng. MỗilầnsứgiảTềđến,vuaTầnniềmnởtiếpđãi,đemvàngbạcrabantặng.Sứgiảvềnước

cứluônmiệngcatụngvuaTần.ĐiềnLuậtchorằngnhưvậylàkếsáchcủamìnhhay,thahồhưởnglạc,khôngchochuẩnbịđốiphó. NămTầnvươngChínhthứ25(năm222trướcCôngNguyên),TầnpháitướngVươngBôn

đemquânchiếmnốtphầncònlạicủaYên.QuânYênbạitrận,vuaYênbịbắt. VươngBônkéoquânvề,tiệnđườngdiệtluônnướcĐại.Thếlà5nướchoàntoàndiệtvong.

SựdiệtvongcủanướcTềđãthànhtấtyếutrongngàymộtngàyhai.

NămTầnvươngChínhthứ26(năm221trướcCôngNguyên)quânTầntránhthựcđánhhư,từphíabắcnướcTềtiếnthẳngtớikinhđôLâmTricủaTề.MấychụcvạnquânTầnnhưđivàochỗkhôngngười. VuaTềĐiềnLuậtbótayhếtcách,nghelờiHậuThắng,đầuhàngTần.Tầnkhốngtốnmột

ngườilínhmàdiệtnướcTê.Chiếmhếthơn70thành. Vua Tần hạ lệnh: “Vì Điền Luật luôn qui phục, nay tha tội chết, cho đến cư trú ở Cộng

Thành”.VươngBônlậptứcchogiảiĐiềnLuậtcùnghoàngtộcđiCộngThành. HậuThắngtựchomìnhcócông,chờđượcphongtặng.NàongờVươngBônlớntiếngnói:

“Đạivươngcólệnh,HậuThănglàhạnggianthầnđêhèn,phảichémđầulàmgươngchođờisau”.Binhsĩliềnđemyraxửtrảm. VuaTềĐiềnLuậttớisốngởvùngphụcậnCộngThành,trongmấygiannhàtranhẩmthấp,

tốităm,ănkhôngđủno,mặcchẳngđủấm.Khônglâusauthìchếtcùngngàyvớihoànghậu.Nhữngkẻđitheotứtán.NướcTềsợhãi,nịnhbợkẻđịch,bịdiệtvonghoàntoàntừđó. “Đầuchivongđịanhiênhậutồn,hãmchitửđịanhiênhậusinh.Phùchúnghãmưhại,nhiên

hậunăngvithắngbại” Tungsĩtốtvàochỗnguy,mớicóthểchuyểnnguythànhan,hãmsĩtốtvàotửđịa,mớicóthể

chuyểnchếtthànhsống.Quânđộilâmvàotìnhthếnguyhại,sauđómớicóthểgiànhthắnglợi.

HáchLiênBộtBộtphábăngchônxe,chốngtruykich ThủlĩnhHungNôHáchLiênBộtBộtnguyên là thuộchạcủavuaTầnDiêuHưngthờikỳ

mườisáunước,năm407khởibinhtựlậpxưnglàĐạihạThiênvươngĐạiĐơnVu,quốchiệu“Hạ”. HáchLiênBộtBột thânhình cao lớn,mặtmày tuấn tú, tính tìnhhungbạo, trị quân rất

nghiêm,khônngoanmưulược,đánhtrậnnàothắngtrậnnấy. Tháng10/407,HạvươngHáchLiênBộtBộtpháisứgiảđếncầuhônvớivuanướcNam

LươnglàĐồiPhátNộcThiện(tộcTiênTi),bịNộcThiệncựtuyệt.HáchLiênBộtBộtcảgiận,tháng11liềnđem2vạntinhkỵtấncôngNamLương. QuânHạtiếnvàođấtNamLương,từDươngPhiđếnChiVươngdàihơn300dặm,thảsức

cướpbóc,giếthàngvạnngười,bắt2vạn7ngànnhânkhẩuvà10vạnbòngựarồirútquânvề. ĐồiPhátNộcThiệnđembinhđuổi theo, tướngTiêuLãng tâu: ‘HáchLiênBộtBột khôn

ngoan,trịquânnghiêmminh,khôngthểxemthường.Tanêntránhmũinhọncủađịch,hãytừÔnVivượtsông tiến lênphíabắc, chiếmVạnHộc,hạ trại chặnđườnghuyếtmạch thìmớimongchiếnthắng”. ĐạitướngGiaLiênphảnđối:“BinhmãcủaBộtBộtlàhạngquânôhợp,bạitướngtànbinh,

hàtấtphảinétránh?Quântađầynhuệkhí,cầnđuổiđánhgấp!”. Haingườitranhcãinhau,ĐồiPhátNộcThiệnnói:“Kếđuổiđịchtađãquyết,kẻtráilệnhsẽ

bịchémđầu!”.Đoạnhạlệnhchoquântiếnnhanh. HáchLiênBộtBộtchọnhẻmnúiDươngVõlàmnơiquyếtchiếnvớiquânNamLương.Ông

thấyquânHạmangtheovôsốcủacải,dêcừu,khóbềchốngđịchtruykích.Chỉcòncócáchđẩyhọvàotửđịađểtìmđường,họmớiliềuchếtđánhđịchmàthôi.ThếlàBộtBộthạlệnhphábăngtronghẻmnúiđểquânkhôngthểvượtqua,đồngthờichấtcácxecồngkềnhchắnhếtthôngđạođểquânkhông có lối rút về, chỉ còn cách liều chết chốngđịch truykíchmới cóđườngsống. QuảnhiênNộcThiệndẫnquânđuổi tới.QuânHạquay lạichốngtrảkịch liệt.BộtBột tế

ngựaxông lên,bịcungnỏcủaquânHạbắnnhưmưa, trúngvàovai trái,nhưngBộtBộtbấtchấp,cứxungphonghãmtrận.Quânsĩhăngháichiếnđấu.QuânNamLươngthuato,phảichạydàihơn80dặm,thươngvongnặngnề,mất20dũngtướng.NộcThiệnđượcmấykỵsĩhộvệmớichạythoátvềNamSơn.

BộtBộtthudọnchiếntrường,saichấtthâyđịchthànhmộtđốngcaonhưnúigọilà“Độc

LâuĐài”(Thápđầulâu)đểghinhớchiếncôngcủamình.Rồitrởlạiđườngcũ,lúcđónhữngchỗbăngbịpháthủngđãlạiđầykín,thôngđạođượcdọndẹp,binhmãthắngtrận,chởchiếnlợiphẩmtrởvềphươngbắc. “Vibinhchisự,tạiưthuậntườngđịchchiý,tinhđịchnhấthướng,thiênlýsáttướng,thịvịxảo

năngthànhsựgiảdã” Chỉđạochiếntranhphảixemxétcẩnthậnýđồchiếnlượccủađịch,tậptrungbinhlựcvào

hướngchủcông,tiếnxangàndặmmàchémtướngđịch,nhưthếgọilàkhônkhéodùngbinhđểgiànhchiếnthắng.

Trongđêmbãotuyết,LýTốđánhchiếmTháiChâu MùađôngnămNguyênHoàĐườngHiếnTôngthứ11,tháitửchiêmsựLýTốnhậnlệnhlàm

TiếtđộsứTùy,Trịnh,Đường,đếnHoàiTâychỉhuybìnhđịnhquanquânphảnloạndoNgôNguyênTếcầmđầu.Trướcđó,NgôNguyênTếchiếmTháiChâu,đãđánhbạihaitướngtiềnnhiệmcủatriềuđình. Mùaxuânnămsau,khiLýTốtớiđươngnhiênđãtranhthủbồidưỡngsĩtốt,tiêudiệtmộtsố

cứđiểmngoạivicủađịch,đốiđãitửtếvớitướngđịchđầuhàng,khiếnsĩkhícủaquanquânlêncao,lòngquânổnđịnh,làmyếulựclượngđịch,tăngcườngsứcmạnhquânmình. Tháng3,quanquâncủaLýQuangNhanởtuyếnphíabắctiếncôngquânphiếnloạn,đánh

thắngmấytrận,NgôNguyênTếphảidồnlựclượngtớiđóđốiphó. LýTốđượctinấy,chorằngphảitậndụngthờicơ,triệuLýHựuvàcáctướngtớibàncách

đánh.LýHựunguyên làdũng tướngcủaNgôNguyênTế,đãquihàngLýTố,đượchậuđãi,muốnlậpcôngbáođáp.LýHựuđềnghị:“TinhbinhTháiChâuhiệntậptrungởHồiKhúcvàbiêncảnhphíatây,trấngiữTháiChâuchỉtoànlàtànbinhgiàyếu;tanênđánhngayTháiChâuthìcóthểbắtđượcNgôNguyênTế”.ÝkiếncủaLýHựuvừaphântíchtìnhhìnhđịch,vừađưaracáchhànhđộng,LýTốthấycólý,liềnquyếtđịnhkếhoạchtậpkíchTháiChâu,nhưngđểgiữbímật,ôngkhôngnóinửalờichotướngsĩhaybiết. Ngày15/10nămNguyênHòathứ12(năm817)giótuyếtmạnh,LýTốđộtnhiêntậphợp

toànbộtướngsĩ,phátlệnhtiếnquân:LýHựu,LýTrungNghĩadẫn3000quânđitiênphong,LýTốđíchthândẫn3000línhlàmtrungquân,LýTiếnThànhdẫn3000ngườilàmhậuquân.ToànquântừVănThànhbímậtxuấtphát.CáctướnghỏiLýTốtiếnquânđiđâu,LýTốđáp:“Cácvịkhôngcầnhỏinhiều,cứtiếnsangphíađônglàđược!”. Quântiếngấp,đêmấytớithônTrườngSài,bấtngờtiếnđánhvàtiêudiệtbọnlínhđóngở

đólàmnhiệmvụđốtlửabáohiệutìnhhìnhnguycâp.LýTốchotướngsĩnghỉngơiănuống,sauđóđểlại500ngườigiữTrươngSàiđểchặnviệnbinhđịchtừhướngLăngSơnvàtừhướngHồiKhúccóthểđếncứuTháiChâu.Rồiđốcquântiếngấpngaytrongđêmvềphíađông.Cáctướnglạihỏibâygiờđiđâu,LýTốmớituyênbố:“ĐếnTháiChâubắtNgôNguyênTế!” Ainấyvừangheđềukinhngạcbiếnsắc.Giámquâncủatriềuđìnhchorằngnhưthếlàđâm

đầuvàochỗchết,bènkhóclớn:“VậylàtrúnggiankếcủaLýHựurồi!”. LýTốchẳngbuồnđểýtớiđiềuđó,hạlệnh“Tiếngấp!”.Lúcnàyđãquánửađêm,giómạnh,

tuyếtbayđầytrời,nhiềucâycờbịgãycảcánvìgiómạnh,dọcđườngcóngười,ngựangãgục.QuanquânlạichưabiếtđườngtừthônTrườngSàiđếnTháiChâunênhànhquânrấtvấtvả.

Rất nhiều người cho rằng trận này cầm chắc cái chết, nhưng vì mệnh lệnh của Lý Tố rấtnghiêm,khôngaidámviphạm.Tuyếtcànglúccàngrơidữdội. KhithấylờmờthànhTháiChâuthìvàokhoảngcanhtư.Bênđườngcómộtcáihồcórất

nhiềuvịt.LýTốsailínhđuổivịtchochúngkêuầmĩđểáttiếngvóngựahànhquân.Đếnchânthànhthìnghetiếngtrốngđiểmcanh,línhcanhvẫnkhôngbiếtgì.LýHựuvàLýTrungNghĩaleo lêntườngthành,độicảmtửbámtheo.Trướchết,họgiếtsạchnhữngtên línhcanhgáccổng,chỉlưulạimấytênđánhtrốngcanh,lệnhchochúngcứđánhtrốngđiểmcanhnhưkhôngcóchuyệngìxảyra.Đoạnhọmởtoangcổngthànhchođạiquântiếnvào.Trongthànhvẫnkhôngaihaybiếtgì. Gàgáysángthìtuyếtngừngrơi.LýTốdẫnquânđếndinhcủaNgôNguyênTế.Bấygiờmới

cóngườipháthiệnquanquântậpkích,vộicấpbáovớiNgôNguyênTế.NgôNguyênTếđangngủngontrongchănấm,nghebáothìcườinói:“Đấylàmấytênlínhtriềuđìnhbịbắtlàmtùbinhđịnhgiởtrònhiễuloạn,đểsángmaitasẽralệnhchémchếtchúng!” Nàongờlờivừadứt,lạicóngườichạyvàocấpbáo,NgôNguyênTếvẫnchưatin:“Chắclà

binhsĩtừHồiKhúcvềnhậnquầnáorétthôi”.Đoạntrởdậymặcquầnáo,bướcra.Chợtnghethấyhiệulệnhlạcủatướngsĩquanquântriềuđình,mớitinlàthực,vộithétlínhkhángcự, QuânLýTốđãbaovâychặt.NgôNguyênTếhếtđườngcứuvãn,đànhxinđầuhàng.Hôm

sau,ybịgiảivềkinhđôđểtrịtội. LýTốnói:“NgôNguyênTếởđâychỉmongtướngĐổngTrọngChấttrấngiữHồiKhúcđem

quânvềcứu.LiềnsaingườitìmgiaquyếncủaĐổngTrọngChấtởtrongthànhTháiChâumàvỗvềanủi,rồichocontraicủaĐổngTrọngChấtmangthưtayLýTốviếtđếnHồiKhúc. ĐổngTrọngChấtnhậnđượcthưchiêuhàngcủaLýTố,mộtmìnhcưỡingựavềhàng.Sauđó,

hơnhaivạnquânphiếnloạnởThânChâu,QuangChâuvàcácnơikháclầnlượtđầuhàng. LýTốdễdàngkếtthúccuộcchiếnbìnhđịnhTháiChâuđãkéodài4năm.Dotàichỉhuy

quânsựcủaông,LýTốđượcĐườngHiếnTôngphonglàmTiếtđộsứSơnNamvàtướcLươngQuốccông. “Thủynhưxửnữ,địchnhânkhaihộ;hậunhưthoátthố,địchbấtcậpcự”

Trướckhinổrachiếntranhthìe lệ,kínđáo,trầmtĩnhnhưgáitrinh,khiếnkẻđịchlơlãng

khôngphòngbị,bộc lộ chỗyếu.Khi chiến tranhbùngnổ thìhànhđộngmau lẹnhư thỏ sổngchuồng,khiếnđịchkhôngkịptrởtaychốngcự.

ĐiềnĐơnđánhlừađịchgiànhđạithắng ThờiChiếnQuốc,nămChuNoãnvươngthứ31(năm284trướcCôngNguyên),Chiêuvương

nướcYênliênminhvớinămnướcTriệu,Sở,Tần,Hàn,Ngụy,cửđạitướngNhạcNghịthốngsoáiliênquân6nướctiếnđánhnướcTề,lầnlượtchiếmđượchơn70thànhnướcTề.KinhđôLâmTricủaTềcùngbịvâyhãm. NướcTềchìcònlạiđấtCử(huyệnCử,tỉnhSơnĐông)vàTứcMặc(đôngnamBìnhĐộ,Sơn

Đông)làchưabịcôngphá.TềDẫnvươngbịbuộcphảichạyvềđấtCử. Lúcnày,quânđộinămnướcTriệu,sở,Tần,Hàn,Ngụyđãlầnlượtvềnước,chỉcònNhạc

NghịởlạichỉhuyquânYênđánhTứcMặc. QuanđạiphutrấnthủTứcMặcđemqụânnghênhchiếnbịquânYênđánhtanvàgiếtchết.

ThànhTứcMặcnguyngập,mọingườicửĐiềnĐơnlàmđạitướng.ĐiềnĐơnlàtônthấtnướcTề,từnglàmquanởLâmTri,cókinhnghiệmtácchiến.ĐiềnĐơnnhậntrọngtráchgiữthành.Ôngcùngquânsĩđồngcamcộngkhổ,cònbắtgiaquyếncủachínhmìnhthamgiaquânđộivàluyệntậpnhưtấtcảmọingười.TrongthànhaicũngkínhphụcĐiềnĐơn,sĩkhíngàymộtlêncao. NhạcNghịđemquânvâythànhTứcMặc,dùngnhiềubiệnphápđánhthành,vẫnkhônghạ

được.NhạcNghịbèndùngchiếnthuậtđánhvàolòngngười:hạlệnhluibinhmườidặm,chophépdântrongthànhrangoàikiếmcủi,hậuđãitùbinh...đểTứcMặcphảiđầuhàng.Cuộcbaovâykéodài3nămmàquânYênvẫnkhônghạđượcthành.Đãthế,ĐiềnĐơncònchỉhuyquânsĩchuẩnbịmọimặtđểphảncông. Năm279trướcCôngNguyên,YênChiêuvươngquađời,Huệvươngnốingôi.Hồilàmthái

tử,HuệvươngvốnkhôngưaNhạcNghị, thấyNhạcNghịđánhcómộtcái thànhnhỏ3nămkhôngxong,đãcóýhoàinghi.ĐiềnĐơnliềnpháingườisangnướcYêntungtinlygián“NhạcNghịcólòngoánhậnHuệvương,nênkhôngdámvềnước,địnhđóngquânởnướcTềđểlàmvua...” HuệvươngmắckếlygiáncủaĐiềnĐơn,địnhpháiKỵKiếpsangthayNhạcNghị.ĐiềnĐơn

lạigấpsaingườisangYêntungtin“NhạcNghịđãluiquânmườidặmchongườiTứcMặctựdoravàothành.NếunướcYêncửchủtướngkhác,thìchỉítlâusẽhạđượcthànhTứcMặc”...... Huệvươngngheđồn,hỏinhữngtướngsĩtrởvề,họđềunóilàcóviệcđó,nêntinlàthực,lập

tứcpháiKỵKiếpđithayNhạcNghị.NhạcNghịbiếtmìnhkhôngcònđượctindùngliềnbỏsangTriệu.

KỵKiếpthayđổihẳncáchcầmquân.Trướchết,hạlệnhtiếnbinhmườidặm,baovâythànhTứcMặc,khôngchodântrongthànhrangoàikiếmcủi,đồngthờilậptứccôngphá.ĐiềnĐơnchỉhuyquânsĩphòngthủkiêncường. Đểkhíchlệsĩkhíquânmình,ĐicnĐrtndụchoquânYêngâyranhữnghànhđộngbạongược.

Ôngsaingườitungtin:“NêuquânYêncắtmũitùbinh,rồiđẩyhọlênphíatrướcđộingũtiếncông,thìchắcchắnsẽhạđượcthànhTứcMặc”.KỵKiếpquảnhiêntrúngkế,hạlệnhlàmđúngnhưvậy. GiánđiệpcủaĐiềnĐơnlạitungtin:“QuânTềsợnhấtbịquânYênđàomồmảởngoàithành

làmnhụctổtiêncủahọ”.LầnnàyKỵKiếplạibịlừa,saiquânđàomồmả,đốthàicốt.TướngsĩquânYêntuychấphànhmệnhlệnh,nhưngtronglòngbấtmãn.CòntướngsĩtrênthànhTứcMặctậnmắtchứngkiếnnhữnghànhđộngbạongượccủađịchthìngườingườiđềucămgiận,chỉmongsớmđượcxuấtchiếntrảthù.ĐiềnĐơnbìnhtĩnhquansátmấyngày,thấyđiềukiệnphảncôngđãchínmuồi,liềnchomộtsốngườigiảlàmphúôngrangoàithànhđầuhàng. KỵKiếptiếphọ,hỏihan.Các“phúông”nói:“Lươngthựctrongthànhđãcạn.ĐiềnĐơnchỉ

cònmỗiconđườngđầuhàng.Nhữngmongtướngquânsaukhivàothànhthamạngchogiaquyếnthảodânvàđừngtướcđoạttàisảncủathảodân”. Các“phúông”thấyvẻmặtKỵKiếphớnhở, liềnchongườidânglênyrấtnhiềuvàngbạc

châubáu,KỵKiếpquảnhiênchấpnhậnđềnghịcủahọ. KỵKiếpvàmộtvàitướnglĩnhquânYênthấyquângiữthànhtoànloạigiàyếu,trongquân

cócảphụnữ,naylạicóthêmcác“phúông”rahàng,thìchorằnghạđượcTứcMặc,hânhoanănmừng,chờĐiềnĐơnđầuhàng. Đêmhômấy,ĐiềnĐơnsailấyhơn1000trâubò,bọcvảingũsắcvàothân,buộcdaonhọn

vàosừng,buộccỏtẩmdầuvàođuôi.Lạilệnhchodânmangcácthứthanhla,nồithaubằngđồnglênđầuthànhđợilệnh.Lạichọn5000tinhbinhvào“độicảmtử”,bôimàulòeloẹtlênmặt,tậphợpphíasauđàntrâubò. Nửađêm,thànhTứcMặcvẫnyênlặngnhưtờ.Mườilỗhổnglớnởtườngthànhđượckhoét

sẵn,đượcđạpthủng,trâubòvànămngàntinhbinhtiếnra,laothẳngvềphíadoanhtrạiquânYên. Bỗngpháohiệunổ,dânchúngtứcthờigõthanhla,chậuthauvangđộngmộtgóctrời.Đàn

trâu bò bị châm hỏa cháy đuôi cứ thế lao vào trại địch. Quân Yên không chết thì cũng bịthương.Nămngàntinhbinhtràntheosautrâubò,mặcsứcchémgiết.QuânYênchẳngcònbiếtlàngườihayquỉthần,hoảngloạntháochạy. KỵKiếpvànhiềutướngđangngủsay,giậtmìnhtỉnhgiấc,cònngơngácthìđãbịquânTề

chémgiết.Sángra,ĐiềnĐơnchỉnhđốnbinhmã,truykíchtiêudiệt.Chẳngbaolâusau,hơn70thànhcủanướcTềbịquânYênchiếmđóngđãđượcgiảiphóng.

THIÊNXII:HỎACÔNG Phàmhỏacônghữungũ,nhấtviếthỏanhân,nhịviếthỏatích,tamviếthỏatruy,tứviếthỏa

khô,ngũviếthỏađội.Hànhhỏatấthữunhân,yênhỏatấttốcụ.Pháthỏahữuthời,khởihỏahữunhật.Thờigiả,thiênchitáodã;nhậtgiả,nguyệttạiCơ,Bích,Dực,Chẩndã.Phàmthửtứtúgiả,phongkhởichinhậtdã. Phàmhỏacông,tấtnhânngũhỏachibiếnnhiứngchi.Hỏaphátưnội, tắctảoứngchiư

ngoại.Hỏaphátnhikỳbinhtĩnhgiả,đãinhivậtcông.Cựckỳhoảlực,khảtòngnhitòngchi,bấtkhảtòngnhichỉ.Hỏakhảphátưngoại,vôđãiưnội,dĩthờiphátchi.Hỏaphátthượngphong,vôcônghạphong.Trúphongcửu,dạphongchỉ.Phàmquântấttrihữungũhỏachibiến,dĩsốthủchi. Cốdĩhỏatácônggiảminh,dĩthủytácônggiảcường.Thủykhảdĩtuyệt,bấtkhảdĩđoạt.

Phùchiếnthắngcôngthủ,nhibấttukỳcônggiảhung,mệnhviếtphílưu.Cốviết:minhchúa

lựchi,lươngtướngtuchi.Philợibấtđộng,phiđắcbấtdụng,phinguybấtchiến.Chúabấtkhảdĩnộnhihưngsư,tưởngbấtkhảdĩuấnnhitríchiến.Hợpưlợinhiđộng,bấthợpưlợinhichỉ.Nộkhảdĩphụchỉ,uấnkhảdĩphụcduyệt,vongquốcbấtkhảdĩphụctồn,tửgiảbấtkhảdĩphụcsinh.Cốminhquânthậnchi,lươngtướngcảnhchi,thửanquốctoànquânchiđạodã. Dịchnghĩa:

Hỏacôngcónămloại:mộtlàđốtngười,ngựacủađịch;hailàđốtquânnhucủađịch;balà

đốtxecộcủađịch;bốnlàđốtkhocủađịch;nămlàđốtlươngcủađịch.Muốnđốtphảicóđiềukiệnnhấtđịnh,phảichuẩnbịtừtrước.Phónghỏaphảixemthiênthời,phảichọnđúngngày.Thiênthờinghĩalàchọnlúckhôhanh,chọnngàynhằmkhimặttrăngđivàophạmvibốnsaoCơ,Bích,Dực,Chẩn.Phàmvàobônđêmấyđềucógióthổi. Dùnghỏacông,phảicăncứsựbiếnhóakhácnhaucủatừngloạihỏacôngmàlinhhoạtdùng

chothíchhợp.Lửacháytrongdoanhtrạiđịch,thìphảikịpthờichoquântiếpứngởbênngoài.Lửađãcháymàtrạiđịchvẫnkhôngrốiloạn,thìphảichờđợi,đừngvộitấncôngngay.Đợikhilửabốcmạnh,sẽtùytìnhhìnhmàquyếtđịnh,tiếnđượchãytiến,khôngtiếnđượcthìdừng.Phónghỏatừbênngoàivàothìkhôngcầnchờnộiứng,cóthểnươngtheođầugiómàđánh,chớđánhởphíacuốigió.Banngàygióthổimãithìbanđêmgiódễngừng.Quânđộiphảihiểucáchvậndụnglinhhoạt5loạihỏacông,chọnthiênthờivàngàygiờmàchuẩnbịphónghoả. Dùnglửahỗtrợquânđộitiếncôngthìhiệuquảrõràng.Dùngnướchỗtrợquânđộitiến

công,thìsẽlàmchothếcôngthêmmạnh.Nướccóthểchiacắtđịch,nhưngkhôngthểlàmchođịchbịmấtquânnhu,vậttư.

Phàmđãthắngtrận,chiếmđượcthànhấp,màkhôngcủngcốchiếnquả,thìrấtnguyhiểm,gọilàdùngdằnghaophí.Chonênminhquân,lươngtướngđềuphảisuytính,xửlývấnđềnày.Bấtlợithìkhônghànhđộng,khóthắngthìkhôngđộngbinh,khôngnguythìkhôngkhaichiến.Vuakhôngthểvìgiậnmàphátđộngchiếntranh,tướngkhôngthểvìuấthậnnhấtthờimàxuấtquântácchiến.Phùhợpvớilợiíchcủaquốcgiamớidùngbinh,khôngphùhợpthìphảidừng.Hếtgiậndữcóthểtrởlạivuimừng,hếtuấthậncóthểtrởlạicaohứng.Cònnhưnướcđãmấtthìchẳngthểphụchưng,ngườiđãchếtchẳngthểsốnglại.Chonênđốivớichiếntranh,minhquânphảithậntrọng,lươngtướngphảicảnhgiác,đólànguyêntắctrọngyếubảovệđấtnướcvàquânđội. Tómtắtnộidung:

Hoảcôngcóthểdịchlàdùnglửađánhđịch,nhưngvàothờiđạiTôntửthìnóhàmnghĩa

dụnglửahỗtrợchoviệctiếncông.TrongthiênnàyTôntửchủyếuluậnvềchủngloại,điềukiệnvàphươngpháptiếnhànhhoảcôngcùngsựứngbiếnsaukhiphónghỏa. Tôntửchorằngdùnglửahỗtrợtiếncônglàtăngcườnglựclượngtiếncông,làthủđoạn

trọngyếuđểgiànhchiếnthắng.Ôngchiara5loạihoảcônglà“hỏanhân”,“hoảtích”,“hỏatri”,“hỏakhố”,“hỏađội”,muốnhỏacông,phảichuẩnbịtrước“pháthỏahữuthời,khởihỏahữunhật”(tứclàphảicóđiềukiệnkhítượng)và“hànhhoảtấthữunhân,nhântấttốcựu”(nghĩalàphảicóđiềukiệnvậtchất).Tôntửchủtrươngkếthợphỏacôngvớibinhcông,xácđịnhrõ“tấtnhânngũhỏachibiếnnhiứngchi”,tứclàlợidụngkếtquảdohỏacônggâyravớiđịchmàchỉhuyquânđộichớpthờicơtiếncông,giànhthắnglợi. Thiênnàycòncómộtnộidungquantrọnglàtưtưởngthậntrọngvớichiếntranh,nhắcnhở

vuachúavàtướnglĩnhkhôngthểdựatrêncảmxúcnhấtthờicủacánhânmìnhtrongviệcxửlýchiếntranh.Dùchiếnhayhoàđềuphảicăncứvàolợiíchđấtnước“hợpưlợinhiđộng,bấthợpưlợinhichỉ”.Quanniệmthậntrọngxửlýchiếntranhđểbảovệanninhchođấtnướcvàquânđộiđếnnayvẫngiữnguyênýnghĩatolớncủanó.

ChuDumượngióphónghỏatrậnXíchBích Cuối thờiĐôngHán,TàoTháodẹpyênquầnhùngphươngbắc,bìnhđịnhÔHoàn, thống

nhấtTrungNguyên,tháng7nămKiếnAnthứ13(năm208)dẫn20vạnquân,xướnglênthành80vạn,tiếnxuốngphíanam,địnhchiếmKinhChâuvàtoànbộđịakhuGiangNam,thốngnhấttoànquốc. Ởphươngnam,TônQuyềnnốinghiệpchaanh,chiếm6quậnGiangNam,thựclựcquânsự

tuykhôngbằngTàoTháo,nhưngbiếtchiênhiềnđãisĩ,pháttriểnsảnxuất,nênthếlựcngàymộtmạnh.TônQuyềnquyếtgiữGiangNam,chờcơhộichiếmKinhChâu,mưuđồbáchủ. LưuBịcóýđồchínhtrị,nhưngchưacóđịabàncốđịnh.TrậnQuanĐộbịthua,LưuBịphải

chạy tới Kinh Châu nương nhờ LưuBiểu, được LưuBiểu cho đóng quânởTânDã, sau lạichuyểnđếnPhànThành.LưaBịchiêumộnhântài,chuẩnbịlựclượng,chờthờicơ. NhàchínhtrịvàquânsựkiệtxuấtthờiTamQuốclàGiaCátLượngđượcLưuBị“balầnđến

lềucỏ”mờivềlàmquânsư.GiaCátLượnggiúpLưuBịđịnhchiếnlược,trướchếtchiếmhaichâuKinh-Íchlàmcăncứđịa,đồngthờiliênminhvớiTônQuyềnchốngTàoTháo,chờcơhộixuấtbinhTrungNguyên. ThànhKinhChâulànơicả3thếlựcđềumuốnchiếm.ĐạiquânTàoTháotiếnthẳngxuống

KinhChâu.LúcnàychủnhâncủaKinhChâulàLưuBiểubịbệnhchết,conthứlàLưuTônlênthay,sợuyTàoTháo,vộivãđầuhàng. LưuBịnghetinđócảsợ,tựliệuthếđơnlựcmỏng,khôngđủsứcchốngquânTào,dẫntrăm

họchạyđếnGiangLăng.GiangLănglàcăncứquantrọngởthượngduTrườngGiang,TàoTháosợLưuBịchiếm,thânchinhđem5000quânkhinhkỵđisuốtngàyđêm,vượt300dặm,đuổitheoLưuBị,đếnTràngBản,ĐươngDươngthìđuổikịp. TinLưuBiểu chếtbáo sangĐôngNgô,TônQuyềnpháiLỗTúcgấp tớiKinhChâu,danh

nghĩalàđiviếng,thựcchấtdòxéttìnhhình,chuẩnbịchiếmKinhChâu.NhưngLỗTúcchưađếnnơi,thìLưuTônđãhàngTào.LỗTúcđànhđigặpLưuBịbànmưuchốngTào. LưuBịtiếpnhậnđềnghịcủaLỗTúc,cửGiaCátLượngsangSàiTanggặpTônQuyềnđểcùng

bànkếlớnchốngTào,cònmìnhthìhộihợpvớithủyquâncủaQuanVũvàhơn2vạnquâncủaLưuKỳluivềthủởPhànKhẩu,bờnamTrườngGiang. TàoTháosaukhichiếmGiangLăng,chođạiquânthủylụctheoTrườngGiangtiếnsangphía

đông.TàoTháokiêungạokhinhđịchchorằngđạiquânđánhđâuthắngđó,bènviếtthưđedọađể

TônQuyềnphảiđầuhàng. NộibộĐôngNgôchialàmhaiphái,chủchiếnvàchủhàng.ChuDuvàGiaCátLượngphân

tíchrõtìnhhình,cuốicùngTônQuyềnquyếtđịnhhợpbinhvớiLưuBịchốngTào.TônQuyềnrútkiếmchémđứtmộtgócbànvànói:“Cònaidámkhuyênhàngkẻđósẽnhưchiếcbànnày!”. TônQuyềncửChuDu,TrìnhTấnlàmTả,Hữuđôđốc,LỗTúclàmTánquânhiệuuý,chọnba

vạnbinh,ngượcdòngsôngtiếnsangphíatâyđếnPhànKhẩu,liênhợpvớiquâncủaLưuBịchốngTàoTháo.Tôn-Lưuhộiquân,tiếnsangphíatây,đếnXíchBíchthìgặpquânTào. Lúc này quânTào không hợp thủy thổ, nhiều người sinh bệnh. Liên quânTôn-Lưu tiến

đánh,trậnđầuthắnglợi.QuânTàobuộcphảirútsangbờbắcTrườngGiang,đốidiệnvớiquânTôn-Lưuởbờnam. QuânTàophầnđônglàngườiphươngbắc,khôngquensôngnưức,trênthuyềnbịsaysóng,

nênTàoTháoralệnhghépnốiđầuđuôicácchiếnthuyềnlạivớinhauthànhmộtkhối,bàytrậnởbênbờbắcdàyđặcnhưrừng,thanhthếhùngmạnh.BộtướngcủaChuDulàHoàngCáithấyvậyđềnghị:“Nayđịchđôngtaíttakhócầmcựlâudàivớichúng.Nhưnggiặclạiđemghépthuyềnvàovớinhauthànhmộtkhốinhưthếkia,thìtacóthểdùnghỏacôngdiệtchúng”. Kếnàytuyhay,nhưngkhôngdễthựchiện.Lúcnàylàđầumùađông,trênmặtsôngthường

chỉcógiótâybắc,nếudùnghỏacôngthìsẽthiêuhủychiếnthuyềncủaquânmìnhbênbờnam. ChuDudòhỏinhândânđịaphương,đượcbiếthàngnămtrướcvàsautiếtĐôngchícóthể

xuấthiệngióđôngnamthìcảmừng,lệnhchobộđộitíchcựcvàbímậtchuẩnbịhỏacông. Họchấtđầycỏkhô,rơmrạlên10thuyềnlớn.Sauđódùngvảiphủbêntrênvàcắmcờđể

nguỵtrang.Lạichuẩnbịnhữngchiếcthuyềnnhỏdiđộnglẹlàngbámsauthuyềnlớnđểsaukhiphónghỏa,binhsĩtrênthuyềnlớnrútxuốngthuyềnnhỏ. Đểkếhoạchhỏacôngđượctoànvẹn,HoàngCáiviết thưxinhàngchongườimangsang

trìnhTàoTháo.TàoTháoxemkĩ,nghicósựtráhàng.NgườiđưathưhếtlờibàytỏthànhýcủaHoàngCái.TàoTháonói:“NếuHoàngCáihàngthật, tasẽphongchotướcphẩmcaosang”.Ngườiđưathưvềbáolại,HoàngCáicảmừngbáotinchoChuDu,ChuDutruyềnlệnhchuẩnbịxuấtkích. Mọiviệcchuẩnbịđâuvàođó,chỉthiếugióđông.Trênmặtsônggiótâybắcvẫnvivunhư

cũ.LiênquânTôn-Lưunónglòngsốtruộtđợichờ. Mộtngàytháng11,cờxítrongdoanhtrạiliênquânbênbờnamđộtnhiênbayngượclại.

ChuDunóilớn:“Trờigiúptađây!”.HoàngCáivộimậtbáochoTàoTháođợiđêmnaysẽđemthuyềnsanghàng.Tốihômđó,10thuyềnchấtcỏkiatiếnsangdoanhtrạithủyquânTào.Gióđôngnamthổimạnh,thuyềnlướtrấtnhanh.

QuânTào thấyHoàngCái sanghàng thì đứng xemvới thái độ vuimừng, chẳng chútđềphòng.Gầntới thủytrạiquânTào,HoàngCáihạ lệnh: “PhóngHoả!”.10 thuyềnchởcỏhoáthành10khốilửa.Gióđôngnamlúcnàythổicựcmạnh,mườichiếcthuyềnkianhưđànrồnglửalaonhanhvàothủytrạiquânTào.Lậptứcthủytrạichìmtrongbiểnlửa. ThuyềncủaquânTàođãbịghépliềnthànhkhối,táchrakhôngđược,lửalannhanhchóng,

quânTàotranhnhauchạy.Lửalancảlêndoanhtrạitrênbờ,khóingúttrời.ChủlựcliênquânTôn-LưuởbờnamthấyHoàngCáiphónghoảthànhcông,lậptứcgiongbuồmtiếnsangdiệtđịch.TàoTháomaynhờtướnglĩnhhộvệtheođườngmònHoaDungmàchạymớithoátchết. ChuDuvàLưuBịthủylụccùngtiến,đuổiquânTàoTháođếntậnNamQuận.QuânTàođại

bại, lạithêmđóikhátchếtquánửa.TàoTháođểTàoNhân,TừHoảngởlạigiữGiangLăng,NangDương,cònmìnhdẫntànquânrútvềphươngbắc. ĐầunămKiếnAnthứ14,ChuDuchiếmGiangLang.LưuBịlúcnàycũngthừacơchiếm4

quậnVõLăng,TrườngSa,LinhLăng,QuếDương, làmchủKinhChâutừđóđãcóchỗđứngchân. SautrậnXíchBích,TônQuyềnvàLưuBịthừacơpháttriển.TônQuyềnchiếmGiaoChâu,

QuảngChâuởphíanam.LưuBịchiếmÍchChâuởphíatây.TừđóhìnhthànhxongcụcdiệnTamQuốc. “Hỏaphátưnội,tắctảoứngchiưngoại”

Lửacháyởtrongdoanhtrạiđịch,thìphảikịpthờichoquânứngchiếnởbênngoài.

PhanMỹdùnglửađánhLưuSưởng,chiêmQuảngChâu ThờiBắcTống,tháng9nămKhaiBảothứ3,TốngTháiTửTriệuKhuôngDậncửPhòngngự

sửĐàmChâuPhanMỹlàmHànhdoanhchưquânbộđôtri,tậptrungcácđạobinhđếnHạChâutiếnđánhNamHán. QuânTốngbaovâyHạChâu,NamHánvươngLưuSưởngpháitướngNgũNhanNhuđem

hơnmộtvạnbinhmãđicứuviện.QuânTốngmaiphụcởNamHươngtiêudiệtviệnbinhcủaNgũNhanNhu,đánhchiếmHạChâu. Đểgiảitrừmốiuyhiếphậuphương,quânTốngvònglênphươngbắc,chiếmChiêuChâu,

QuếChâu,rồi lạichuyểnsanghướngđôngchiếmLiênChâulàmchoLưuSưởngtưởngrằngquânTốngchỉthuphụclạibốnchâuHạ,Chiêu,Quế,LiênvốnlàđấtcũHồNam,chứkhôngcóýtiếnquânxuốngphíanamnữa. TừLiênChâu,PhanMỹlạikéoquânTốngđếntậnThiềuChâu.ThiềuChâulàcửangõphía

bắcQuảngChâu.ĐôThốngNamHánlàLýThừaÁcđemhơnmườivạnquânđóngởLiênHoaPhong. TrongquânLýThừaÁccómộtđộitượngbinh.Trênlưngmỗiconvoicóthểchởhàngchục

quânsĩ.Khiratrận,độitượngbinhxônglênthịuy.PhanMỹbiếtvậy,liềnchuẩnbịcáchđốiphó. Cuộcchiếnvừabắtđầu,quânTốngtậptrungtoànbộcáctaycungởphíatrướcđồngloạt

phóngtênvàođộitượngbinh.Đànvoibịtênbắntứcthờihoảngloạnbỏchạy,khiếncácbinhsĩtrênlưngbịngãcảxuốngđất.QuânTốngthừathếtràntới,quânNamHánđạibạiphảichạytháothân.QuânTốngchiếmluônThiềuChâu. LưuSưởngnghetincảsợ,vộicửsứthầnsangdinhquânTốngcầuhoà,khôngthành,lạisai

viếtbiểuxinhàng,cũnglạibịPhanMỹcựtuyệt.LưuSưởnghếtcách,đànhpháiemmìnhlàLưuBảoHưngđemquânnghênhchiến. BấygiờđạitướngNamHánlàThựcĐìnhHiểuvàQuáchTungNhạcđóngsáuvạnquânởMã

KinhSơnlậpdoanhtrại,dựavàothếnúihiểmtrởđểcốthủ.LưuBảoHưngdẫnquântớihộihợp,tổngsốquânNamHáncòntới15vạnngười. PhanMỹkéoquângấpxuốngphíanam, tớiMãKinhSơn,năm lầnbảy lượt chokỵbinh

khiêuchiến,nhưngquânNamHánchỉcốthủkhôngđánh.

PhanMỹ thấyvậy liềnchoquânđàohàođắp lũy,nghĩkếđánhđịch.Đứng trênnúi thấydoanhtrạiquânNamHántoànbằngtregỗ,PhanMỹnóivớicáctướng:“Nếudùnghoảcông,địchắtloạn,bấygiờđembộđộitinhnhuệtấncôngthìchắcthắng”.Cáctướnggậtđầukhenphải. PhanMỹchomấyngàndânphumỗingườimang2bóđuốctheođườngmòntiếpcậndoanh

trạiquânNamHán,chờđêmtớisẽhànhđộng.Đồngthờichobộđộichuẩnbịmọimặtđểxuấtkích. Mànđêmbuôngxuống,mấyngàndânphuđốtđuốcnhấtloạtquẳngvàodoanhtrạiđịch.

Lúcnàygiólớn,doanhtrạiquânNamHánbiếnthànhbiểnlửa. QuânNamHánđạibại,bịtiêudiệtmấyvạnngười.QuânTốngđánhtanlựclượngđốikháng

cuốicùngcủaquânNamHán,tiếnthẳngvàoQuảngChâu.TriềuNamHánthếlàdiệtvong. “Hỏakhảphátưngoại,vôđãiưnội,dĩthờiphátchi’’

Phónghoảtừbênngoàivàothìkhôngcầnchờnộiứng,cóthểnươngtheođầugiómàđánh.

TàoBânđốtcháythủytrại,chiếmKimLăng Tháng 3 năm Tống Khai Bảo thứ 7 (năm 974), Tống nghị hòa với Liêu để khỏi lo hậu

phươngkhitiếnxuốngphíanam.Tháng9,TốngTháiTổpháiđạitướngTàoBânchỉhuythủyquân,PhanMỹchỉhuybộbinh,chuẩnbịtiếncôngNamĐường. ĐểkiếmcớđánhNamĐường,TốngpháisứgiảxuốngNamĐườngđòiLýDụcphảiđếnkinh

đôTốngtriềucống.LýDụcthácbệnhtừchối.TốngTháiTổmượncớđóchoquânđitrừngphạt. KhiTàoBânkhởihành,TốngTháiTổdặn:“ViệctiếnđánhGiangNam,trẫmtraotoànquyền

chokhanhxử lý.Dọcđườngtiếnquânphảigiữnghiêmquânkỷ,khôngđượccướpbócdânchúng,phảitạođượcuytínđểdântựquythuận,khôngcângìphảiđánhgấp”. Tháng10,TàoBândẫnquântừKinhNammensôngtiếnsangphíađông,dễdàngvượtqua

HồKhẩu,nơicónhiềuquânNamĐườngtrấngiữ,rồitiếnthẳngđếnTrìChâu. TướngtrấnthủTrìChâubỏthànhmàchạy.SaukhichiếmTrìChâu,TàoBânthửchochiến

thuyềnlàmcầunổiquasôngthànhcông,quânTốngliêntiếpchiếmcáchuyệnĐồngLăng,VuHồ,ĐươngDư,đồngthờichiếmThạchCơ,mộtcăncứquantrọngởhạduTrườngGiang. Tháng11,TàoBânđưacầunổiđếnThạchCơ.3ngàysau,quânTốngmauchóngvượtsông.

Chủlựcsangsông,lậptứctấncôngmãnhliệt.Từhạtuầntháng1đếnthángGiêngnămsauliêntiếpchiếmTânLâm,BạchÊChâuvàHạngKhẩu,uyhiếpkinhđôNamĐườnglàKimLăng. ThànhKimLăngkiêncố,địathếhiểmyếu,lạicóhơnmườivạnquânthủylụcphòngthủ.Lý

Dụcchủtrương“cốthủchờquânTốngmỏimệt”,suốtngàyngồiđàmđạodịchlývớicácđạosĩtrongvườnthượnguyển,khôngngóngàngđếnchiếnsự. Lúcnày,hưởngứnglờikêugọicủaTốngTháiTổ,quốcvươngNgôViệtlàTiềnThúccũng

đembinhphốihợpvớiquânTốngtiếncôngThươngChâucủaNamĐườngởphíanam. Ngày17thángGiêngnăm975,quânTàoBânmenHoàiHàtấncông.Hơnmườivạnquân

thủybộcủaNamĐườngbàytrậnđốidiệnvớiquânTống.NhấtlàthủyquânNamĐườngbốtrínhiềuhàngràogỗtrênsôngrấtkiêncố,gâytrởngạilớnchoviệctiếncôngcủaquânTống.TàoBânhạlệnhtạmánbinhbấtđộng,rồicùngtùytướngLýHánQuỳnhđứngtrênbờsôngquansát. Lúcnàylàđầumùaxuân,giótâybắcđangthổimạnh.QuânTốngởđầugió,cóthểphóng

hỏađốtthủytrạiđịch,LýHánQuỳnhnói:“Chỉtiếckhôngcónộiứng”.TàoBânnói:“Phépdùngbinhphảitùycơứngbiến,nếudùnghỏacôngđịchắtrốiloạn,khôngcónộiứngtacũngthắng

nhưthường”. LýHánQuỳnhlậplứchạlệnhquânsĩcắtlausậybênbờsôngchấtlênthuyền.Sauđóđổdầu

lêntrênlausậy,châmlửa,rồinhânchiềugiómàđẩythuyềntrôivềphíathủytrạiquânNamĐường. Cáchàngràogỗkiêncốđềubịthiêuhủy.QuânNamĐườngkhôngngờquânTôngdùnghỏa

công,ainấykinhhoàngmấtvía.Chẳngmấychốc,chiếnthuyềncủaNamĐườngcũngbốccháy. QuânTống thừacơxông tới.ThủyquânNamĐườngchếtđuối,bị giếtmấyngànngười.

Thủytrạiđãtan,quânTốngtớibaovâythànhKimLăng.QuânTốngchỉbaovâychứkhôngcôngphá,hơnnửanăm,từmùaxuânđếnmùađông.Dântrongthànhđếncủiđuncũngkhôngcòn,cảthànhnhốnnháo,bấygiờLýDụcmớinhậnrasựnguycấp.MộtmặtpháingườiđiHồKhẩugọibinhcứuviện,mộtmặtcứsứgiảsangBiệnKinhđềnghịTôngTháiTổbãibinh,bịTốngTháiTổcựtuyệt.ViệnbinhtừHồKhẩutới,bịquânTốngchặnđánhvàtiêudiệt.TàoBânpháingườivàothànhnóivớiLýDục:“Bổntướngsởdĩchưađánhthànhlàvìthươngtrămhọ.Ôngnênsớmquithuậnthìmớilàthượngsách”.Ngày27/11,quânTốngtoànlựccôngthành.LýDụcbuộcphảiđầuhàng. “Hỏaphátthượngphong,vôcônghạphong”

Lửacháyởđầugió,chớđánhởphíacuốigió.

HầuCảnhdùnghỏacông,bịgióthổingược,tựđốtquânmình ThờiNamBắctriều,nămLươngTháiThanhthứ2(năm548),đạitướngHầuCảnhphảnlại

nhàLương,lợidụngnộibộcungđìnhnhàLươnglụcđụctranhngôivị,cóLâmHạvươngTiêuChínhĐứclàmnộiứng,nămsauđánhchiếmkinhđôKiếnKhang. HầuCảnhvàothành,bứctửLươngVũđếTiêuDiễn,lậptháitửTiêuCươnglênthay(tức

GiảnVănđế),cònmìnhtựxưngtướngquốc,đạiđôđốc,thaotúngmọiquyềnhành. TiêuChínhĐứchậnHầucảnhnuốtlờihứa,giếtLươnghoàngcùngtháitửđểxưngđế,bèn

ngầmsaingườirờithànhđichiêubinhtiêudiệtHầucảnh,khôngngờmậtthưbịlộ,HầuCảnhsailínhchémđầuTiêuChínhĐức. Lúcnàydònghọtônthấtởbênngoàikinhđôcòntànsátlẫnnhauđểtranhxưngđế,thứsử

cácchâucũngtựxâydựnglựclượng,chẳngaichămlosảnxuất. HầuCảnhthấy“TamNgô”sảnvậtgiàucó, lại lắmmỹnữ,bènsaibộtướngđicướpbóc.

Quânlínhmỗikhichiếmđượcchâuquậnlạigiếtngười,hãmhiếptànbạo.LươngthựcvàmỹnữcướpđượcđềuđưavềKiếnPhong,namgiớithìsungquânhoặcđưalênphíabắclàmnôlệ,ngườigiàyếutàntậtthìbịgiết.Đất“TamNgô”giàucótrởnêntanhoang,thêthảm. Đểkhuếchtrươngthếlực,HầuCảnhxưngđế,choquâncướpbóctứxứ,khiếndânphương

namcămhận,tựphátliênkếtnhauchốnglại.ThứsửcácchâucũnglầnlượtxuấtbinhchốngHầuCảnh. ThứsửKinhChâuTiêuDịchlàconthứ7củavuaLươngVũđế,phụtráchđôđốcquânsự9

châuKinh,Ung,Tương,Tư,Sính,Ninh...Tháng2/551,TiêuDịchpháitướngTừVănThịnhdẫnquânđánhHầuCảnh. HầuCảnhkhốngchếTháitửTiêuĐạiKhílàmcontin,đemquânnghênhchiến,đánhbạiTừ

VănThịnh.Cáccánhquânkháchoảngsợrútlui.TiêuDịchvộipháiVươngTăngBiệnlàmđạiđôđốc,tậptrungcáccánhquânđiđánhHầuCảnh. VươngTăngBiệndẫnđạiquântiếnđếnBaLăng.HầuCảnhliềnsaiTháibảoTốngTửTiên

kéoquânđếngấp.TốngTửTiêndẫnmộtvạnquânđitiênphong,HầuCảnhchỉhuyđạiquânđisau,thủybộhaiđạocùngtiếnsangphíatây. HômsauHầuCảnhtớiBaLăng,chongườidụhàngVươngTăngBiệnkhôngthành,bènhạ

lệnhtiếncông.Nhưngtừtrongthànhtênbắnranhưmưa,HầuCảnhđốcquâncôngphámấy

lầnđềuphảilùivề.VươngTăngBiệnbấtngờchokỵbinhxuấtthànhđộtkíchthắnglợi,rồilậptứctrởvàothành.HầuCảnhcảgiận,đíchthânđếndướichânthànhđốcchiến. VươngTăngBiệncũngthânchinhrađầuthànhchỉhuyphòngthủ.Đôibênđềuthươngvong

nặngnề.TiêuDịchlạisaitướngHồTăngHựudẫn2vạntinhbinh,5000thiếtkỵtăngviệnchoBaLăng.HầuCảnhđượctin,liềnpháiđạitướngNhiệmƯớcđingănchặn. HầuCảnhđánhthành2thángvẫnkhônghạđược,quânsĩthươngvong,ốmđauđãquánửa.

HầuCảnhthấydùnglụcquânthấtbại,bènđiềuđộngthủyquânđếncôngpháthủythànhBaLăng. ChiếnthuyềntrênhồĐộngĐìnhđậusansát,HầuCảnhdùngthuyềnlớntấncôngmãnhliệt

thủythành.Quângiữthànhanhdũngchốngtrả,tênbắnnhưmưa,khiếnquânHầuCảnhtiếnlênkhôngnổitrongkhilươngthựcđãcạn,khôngchiếmđượcBaLăngthìchếtđói.HầuCảnhgiậndữ thét lớn: “Đốt,đốt,phảiđốt!”.Quânsĩ chất cỏ, rơm lênchiến thuyền, châm lửarồinươnggióđẩychotrôivềphíathủythành. Nàongờđúnglúcđógióđôngnamđộtngộtnổilên,mấychụcchiếnthuyềnnhưđànrồng

lửatrôingượcvềphíahạmđộicủaHầuCảnh.Quânsĩvộiquaythuyềnnétránh,nhưngcácthuyềnlửarấtnhẹ,cứtrôibăngbăngtới,lửabénvàohạmđội.Quânsĩhoảngloạnnhảyxuốngnướcthoátthân.MấyvạnthủyquâncủaHầuCảnhphútchốctiêutan.HầuCảnhkinhhoàngrờithuyềnlênbờ,lạiđượctintướngNhiệmƯớcđãbịbắt,quâncủaHồTăngHựuđãtớigầnBaLăng. Lúcấy,VươngTăngBiệnlạidẫntướngsĩtrongthànhxôngra,HầuCảnhngayđêmđóphải

đốtdoanhtrạimàchạy. VươngTăngBiện thừa thắng truykích, lấy lạiSínhChâu.TrậnBaLăng, chủ lựccủaHầu

Cảnhbịdiệtquánửa,đànhphảirútvềKiếnKhang.SaukhivềKiếnKhang,HầuCảnhcảmthấychẳngcònđượctồntạilâunữa,bèngiếtGiảnVănđế,tựxưngHánđế. Tháng3nămsau,VươngTăngBiệnkéoquânvềKiếnKhang.HầuCảnhkhôngđịchnổi,phải

bỏchạy.VươngTăngBiệnđuổitheo.DọcđườngHầuCảnhbịngườianhvợgiếtchết. “Dĩhỏatácônggiảminh,dĩthủytácônggiảcường.Thủykhảdĩtuyệt,bấtkhảdĩđoạt”

Dùnglửahỗtrợquânđộitiếncôngthìhiệuquảrõràng.Dùngnướchỗtrợquânđộitiếncông

thìthếcôngthêmmạnh.Nướccóthểchiacắtđịch,nhưngkhôngthểlàmđịchbịmấtquânnhu,vậttư.

TriệuNangTửquyếtdùngnướclũđánhTríBá ĐầuthờiChiếnQuốc,mọiquyềnhành lớncủanướcTânnằmtrongtaybốndònghọTrí,

Triệu,NguỵvàHàn,trongđóhọTrícóthếlựclớnhơncả.SongđạiphuTríBávẫncholàchưađủ,lúcnàocũngmuốntiêudiệt3dònghọkiađểđộcchiếmquyềnhành. NămChuTrinhĐịnhvươngthứ14(năm455trướcCôngNguyên)TríBámượndanhnghĩa

nhàvuađòi2họNguỵ,Hànphảihiến100dặmđấtvàhộkhẩuchocôngquĩ,lấydanhnghĩalàđểtăngcườnglựclượngchoquốcgia,thựcchấtlàđểlàmsuyyếu2dònghọkia.NguỵHoàntửvàHànKhangtửvìsợdònghọTrímàphảimiễncưỡngchấphành, Tiếpđó,TríBálạisaingườiđếndinhhọTriệu,yêucầuTriệuNangtửhiếnđất.TriệuNang

tửcựtuyệtthẳngthừng:“Đấtđailàcủatổtiêntruyềnlại,đâudễdànghiếnchongườikhác?”. TríBácảgiận,liềnyêucầuhaidònghọHàn,NguỵcùnghọTrítiếnđánhhọTriệu,sauđósẽ

chiabađấtđaihọTriệumàhưởng. HaihọHàn,TriệusợTríBá,khôngdámcôngkhaiphảnđối,đồngthờicũnghyvọngđược

chiamộtphầnđấtđaicủahọTriệu,nêncũngđemquântheoTríBátiếncôngđấtTriệu. TriệuNangtửbiếtkhôngđịchnổi3họkia,vộidichuyểngianhânđigấpngàyđêmđếnTấn

Dương,làđấtmàTriệuvươngngàytrướclàTriệuGiảntửphongtặnghọTriệu,sauđólầnlượtđược2ngườicótàigiúphọTriệucaiquảnlàĐổngAnvàDoãnPhong.TấnDươngthànhtrìkiêncố,lươngthựcdồidào,đượcdânủnghộ.NgheTriệuNangtửtớitrămhọđềuranghênhtiếp. Ítlâusau,binhmã3họkiakéotớivâykínthànhTấnDương.TríBáchỉhuyviệcđánhphá

thành. TriệuNangtửlệnhchotướngsĩchỉcốthủ,khônggiaochiến:Mỗilầnquân3họtiếncông,

quântrênthànhlạibắntênranhưmưa,đẩyđốỉphươngphảilui. Sau hơn 1 năm phòng thủ, trong thành đã dùng hết tên. TriệuNang tử rất lo. Gia thần

TrươngMạnhĐàmnói:“Ngàytrước,khiĐổngAnVuquảnlýTấnDương,đãchobọcđồngcáccâycộttrongcung,naycóthểbócralàmmũitên,còncánhtênthìdùnglauhoặccànhcây...”.TriệuNangtửcảmừng,huyđộngthợmộccùngmọingườithamgiachếtạovôsốcungtên.QuândânTấnDươngđồngtâmhiệplựcbảovệthành,binhmã3họkiavâyđánhhơn2nămvẫnkhônghạnổi. Chiếntranhkéodài,TríBánónglòngsốtruột.NgàynọTríBácùngtùytùnglênnúiLong

Sơnởphíatâybắcquansátđịahình,thấysôngTấnThủytừxachảytới,vòngquamộtđoạn

sátthànhTấnDươngrồichảyđi,liềnnảyraýđịnhgâyngậplụtchothànhTấnDương. TríBáhạlệnhđắpđậpởphíathượngduTấnThủy,tạonênmộthồchứanướckhổnglồ,lại

đàomộtdòngkênhthôngvàophíatâynamthànhTấnDương.Đồngthờiởphíangoàidoanhtrạicủaquânsĩbaovâythànhđắpmộtconđê,phòngkhichongậpthànhTấnDươngthìquânsĩcủaTríBákhôngbịlụtởbênngoài. Côngtrìnhvừaxongthìbắtđầumùamưa,trờiđổmưalớnnhiềungàyliền,nướcsônghồ

dângcao.TríBáhạ lệnhpháđập,nướcđổnhưthácvàothànhTấnDương.ToànthànhTấnDươngngậplụt,trămhọđànhleolênnócnhàtránhnước.Nhưngquândântoànthànhthàchếtđuốichứquyếtkhôngđầuhàng.Binhsĩđứngtrêntườngthànhcao6thướcchưabịngậpnướcmàphòngthủ.TriệuNangtửthốtlên:“ĐâvlànhờcôngđứccủaDoãnPhongđốivớidânngàytrướcđây!”.RồiquaysangnóivớigiathầnTrươngMạnhĐàm:“Lòngdântuyđoànkết,nhưngnếunướcdângcaonữa,chẳnglẽđểtấtcảmọingườiphảichếthaysao?”.TrươngMạnhĐàmđáp: “Tôi xemchừng2họHàn,Nguỵbịbuộcphải xuấtbinh theoTríBá, chứ thực tâmhọkhôngmuốnvậy.Xinchúacôngchođóngnhiềuthuyền,bè,mảng,chuẩnbịtácchiếntrênmặtnước,đểtôiđigặp2họHàn,Nguỵmộtchuyến”. Cùnglúcấy,TríBáđangngồichungxevớiHànKhangtửvàNguỵHoàntửđixemtìnhhình

nướclụt.TríBáthấymựcnướcngàymộtdângcao,thìđắcýnói:“Hômnaytamớithấycóthểdùngnướctiêudiệtmộtquốcgiacủakẻkhác”.Đoạnphálêncườihahả. HànKhangtửvàNgụyHoàntửđưamắtnhìnnhau,ngầmhiểuýcủaTríBáđịnhnóirằng

nướccũngcóthểnhấnchìmAnẤpvàBìnhDương.Haingườicămgiậnnhưngkhôngdámhémiệng,phảigượngcười. Tốihômấy,TrươngMạnhĐàmlénrangoàithànhgặpHànKhangtửvàNguyHoàntử,nói:

“Tụcngữcócâu“môihởrănglạnh”,họTriệunếubịdiệtvong,thìhaihọHàn,Nguỵcũngsẽchịuchungsốphận.Monghaivịsuyxétchokỹ”. HànKhangtửvàNguỵHoàntửđáp:“Thựcrachúngtôicũngbiếtnhưvậy,chỉesựviệcbại

lộ thì đại họa sẽ ập tới ngay”. TrươngMạnhĐàmnói: “Chỉ có ba chúng ta, làm sao bại lộđưựe?”.Thếlà3ngườihẹnngàygiờhợpsức3họtiếncôngTríBá. Tốingàythứ3,haihọHàn,Nguỵliênkếtgiếtbọnlínhcanhđê,rồipháđêchonướctrànvào

doanhtrạiquânTríBá. TríBáđangngủ,giậtmìnhtỉnhdậy,hốthoảngbỏchạy.QuânhaihọHàn,Nguỵgiápcông,

TriệuNangtửcũngtừtrongthànhđánhra.QuânTríBáđạibại,TríBábịgiết,họTríbịdiệt.Lịchsửgọiđólàvụ“BahọdiệtTrí”.TừđóquyềnhànhnướcTấnởtrongtay3họTriệu,Nguỵ,Hàn. “Phùchiếnthắngcôngthủ,nhibấttukỳcônggiả,hung,mệnhviếtphílưu”

Phàmđãthắngtrận,chiếmđượcthànhấp,màkhôngcủngcốchiếnquả,thìrấtnguyhiểm,

gọilàdùngdằnghaophí.

LýTựThànhkhôngcủngcốchiếnquả,đểmấtthiênhạ NămMinh SùngTrinh thứ17 (năm1644) ngày19/3, LýTựThànhđược LưuTônMẫn,

NgưuKimTinh,TốngHiếnSách...tháptùng,kéonghĩaquânnôngdânĐạiThuậnvàothànhBắcKinh.Trămhọtrongthànhđổrađườngnghênhđón. Saukhiđộingũvàotrongthành,LýTựThànhdừngngựatrướccửa“ThừaThiên”,nơingày

trướcmìnhtừnglàmmãphuởđó,naynhớlạichuyệnxưacảmkháivạnphần,bỗnggiươngcungbắn,mũitêntrúngtấmbiểntreokhiếnnóđổnghiêng,tượngtrưngtriềuđìnhhủhạicủaChuMinhvươngđãsụpđổ. Saukhisắpđặtmọicôngviệctriềuchính,LýTựThànhloổnđịnhlòngdânvàtrậttựxãhội

trongkinh thành.Trướchết ra thông cáo: “ChínhquyềnĐạiThuận3nămkhông thu thuế,khônggiếtmộtngườidân”.Trămhọvuimừngbáotinchonhaubiết. Đồngthờinghiêmcấmquânsĩxâmphạmdânchúng.Có2binhsĩcướpbóccủadânbịbắt

đemrachỗđôngchặtchântayđểlàmgươngchokẻkhác. Tiếpđó,pháingườitiếpquảnvàthanhlýcácnhamôncủatriềuđình.Trừcácđạithầntừ

hàngtamphẩmtrởlên,tấtcảnhữngquanchứccònlạitựbáochứcdanhđềuđượcxemxétlưudụng. Nhữnghoàngthânquốcthíchvàđạithầnchuyênquyềnthìtùytộimàxử.Ngàythứ3sau

khivàothànhthìxửchémThànhQuốccôngChuThuầnThần.2ngàysaulạixửtộihơn200viênquankhác.Sauđómọisinhhoạttrongthànhđãtrởlạibìnhthường.Trămhọbắtđầuancưlạcnghiệp. LýTựThànhlạipháiquanviênđitiếpquảnchínhquyềnởcácđịaphương.Đếnđầutháng4,

chínhquyềnĐạiThuậnđãcaiquảngiànửađịaphậntoànquốc,phíađôngđếnSơnĐông,phíatâyđếnCamTúc,NinhHạ,phíabắcđếnVạnLýTrườngThành,phíanamđếnHoàiHàvàbờbắcTrườngGiang. Tìnhhìnhthuậnlợikhiếncáclãnhtụnghĩaquânnôngdânsinhrakiêucăng,khinhđịch,cho

rằngchỉcầncửhànhđạilễlậpngôihoàngđếthìsẽbìnhđịnhđượcthiênhạ.Quanvănởkinhđôliềnrasứcchuẩnbịchongàylễđó.NgưuKimTinhnhư1vịtểtướng,ngàyngàytiếpđãikháchkhứa,đồnghương,hạnhữulinhđình. LưuTônMẫnđứngđầucácvõquanvộiđịnhrachếđộđónggóptrợlươngchoquânđội.

Phàmhếtthảyquanlạicũởkinhđô,tùychứctướclớnnhỏ,đềuphảiđónggóp,nhiềuthìmười

vạn,ítthỉvàingànlạngbạc.Kẻnàokhôngnộpsẽbịtrakhảo,đánhđập. TừBắcKinh,kiểunộpbạcấymauchónglannhanhđicácđịaphương.Hếtthảyquanlạicũ,

sauđếncácthươngnhân,đềubịtướcđoạttàisảnngàymộttànkhốc,ngườingườiđềuoánthán. Cáccấpthủlĩnhnghĩaquânchẳngloviệcchínhtrị,chỉlođithubạc.LýTựThànhpháthiện

hậuquảnguyhạicủachếđộđó.Ngày8/4đíchthânralệnhphảithảhếtnhữngngườibịbắtgiữvìkhôngnộpđủbạc.Saulệnhnày,việctướcđoạttàisảnởkinhđôcógiảmhẳnnhưngởcácđịaphươngthìlạibiếndạngtinhvihơn. Hànhđộngngangngượccủamộtsốthủlĩnhnghĩaquâncóảnhhưởngtrựctiếpđếnkỷluật

quânđội.Hiệntượngbinhsĩphạmluậtngàycànglanrộng. LýTựThànhtuysinhhoạtgiảndị,quantâmđếncảnhkhổcựccủadânchúng,đầuthángTư

cótriệutậpcácphụlãoởBắcKinhvàvùngngoạivitớithămhỏitìnhhình,nhưngcuốicùngôngcũngchỉởtrongcung,khôngnắmđượcmọihànhvibạongược,saitráicủacấpdưới. LúcnàytổngbinhNinhViễnlàNgôTamQuếvàtổngbinhSơnHảiQuanlàCaoĐệvốnđồng

ýquithuậnLýTựThành,nayđangdẫnquânvềkinhđôđểtriềukiếnvànhậnchứcmới.GiữađườngNgôTamQuếhaytinnghĩaquânbắtquanlạinộpbạc,bắtbớđánhđậphọ,phụthâncủamìnhcũngbịđánhchết,áithêlàTrầnViênViênbịLưuTônMẫncướpđoạt,thìcảgiận,kéoquântrởsangphíađông. SaukhichiếmlạiSơnHảiQuan,NgôTamQuếlấydanhnghĩa“báothùchovuacha,bảovệ

lợiíchdântộc”đềnghịtậpđoànnhàThanhMãnChâuhợpbinhvớimìnhtiếnvềBắcKinh. LýTựThànhđượctin,vộitriệuquanviênvănvõthươngnghị,cửLưuTônMẫn,LýQuáđem

quânlấylạiSơnHảiQuan,nhưng2tướngnàychỉmuốnhưởnglạc,khôngchịuđi,LýTựThànhbấtđắcdĩphảithânchinhxuấtquân. ĐốivớitậpđoànthốngtrịnhàThanhtừlâumuốnxâmnhậpnộiđịa,LýTựThànhvốnthiếu

cảnhgiác,lầnnàylạikhôngngờNgôTamQuếcâukếtvớiquânThanhcùngđếnxâmphạm.LýTựThànhchỉđem6vạntinhbinhđinghênhchiến,kếtquảbịthuato. Ngày26/4LýTựThànhrútvềBắcKinh,quânThanhđuổitheo.LýTựThànhlệnhchoLưu

TônMẫn,LýNham,LýQuá,ĐườngThôngliênhợpbinhmườitámdoanhchốngcự. Ngày28quânnôngdânlạithuato,LýTônMẫnbịthươngchạyvề,quânThanhvàNgôTam

Quếtiếnsátđếnkinhthành. LúcnàytầnglớpđịachủởxungquanhthànhBắcKinhlũlượttổchứclựclượngvõtrangmà

tậpkíchquânnôngdân.Nộibộquânnôngdânlạichiarẽ,đasốtướnglĩnhmuốnluivềQuanTrung.TrongtìnhhìnhquânThanhvàNgôTamQuếliêntiếpuyhiếp,LýTựThànhvộivãlàmlễxưngđếngày29/4.

Saukhikếtthúcđạilễlênngôi,LýTựThànhthôngcáonhândântoànkinhthànhđilánhnạnđểtránhbịquânThanhtànsát. Sớmngàyhômsau,sauvỏnvẹn42ngàytiếnvàokinhđô,LýTựThànhdẫnquânĐạiThành

vộivãditảnkhỏiBắcKinhrútvềphíatây.CuộckhởinghĩanôngdânoanhliệtthờiMinhmạtcủaLýTựThànhtừcaotràothắnglợiđếnđâyđivàoconđườngthấtbại. “Chúabấtkhảdĩnộnhihưngquân”

Vuakhôngthểvìgiậnmàphátđộngchiếntranh.

LưuBịvìgiậnmàđánh,thuatoởDiLăng CuốithờiĐôngHán,sautrậnXíchBích,TàoTháotạmthờihòahoãnvớiTônQuyềnvàLưu

Bị.MâuthuẫngiữaTônQuyềnvàLưuBịtráilại,ngàycàngtrởnênsâusắc,nhấtlàviệcTônQuyềnchoquânchiếmKinhChâu,giếtQuanVũ,khiếnLưuBịcảgiận,khôngthểkhôngbáothùchongườiemkếtnghĩaQuanVũ. Tháng7/221,saukhixưngđế,LưuBịkhôngnghelờikhuyêncủaGiaCátLượngvàTriệu

Vân,đãdốcđạibộphậnbinhmãphátđộngcuộcchiếntranhđạiquimôchốngĐôngNgô. TônQuyềnhaytin,mấylầnsaingườisanggặpLưuBịcầuhòađềubịcựtuyệt.Lúcnàyở

ĐôngNgô,cáctướngnhưChuDu,LỗTúc,LãMông...đềuđãchết,TônQuyềnđànhcửTrấnTâytướngquântrẻtuổilàLụcTốnlàmđạiđôđốc,cùngcáctướngChuNhiên,TừThịnh,HànĐang,TônHoàn...đem5vạnquânchốngLưuBị.. VănvõbáquanĐôngNgôdịnghịrấtnhiềuvềviệcLụcTốnđượccửlàmđạiđôđốc.Cóvị

bảoLụcTốnchưacódanhvọng,khóchỉhuynổi.CóvịnóiLụcTốnchưađủtàinăng,khôngthểđảmđươngtrọngtráchthốngsoái.TônQuyềnbiếtrõLụcTốnlàngườitrunghậu,tàinăngxuấtchúng,vẫnkiênquyếtgiaotrọngtráchthốngsoáichoông.ĐểđềcaouyquyềnchoLụcTốn,TônQuyềntrướcmặtbáquanvănvõ,traobảokiếmchoôngvànói:“Việcởtriềuđìnhdotrẫmlo liệu,việcngoàimặt trận,dokhanhtoànquyềnđảmtrách.Kẻnàokhôngtuân lệnh,khanhcứviệctiềntrảmhậutấu”.LụcTốnxúcđộngnhậnkiếm,từbiệtTônQuyền,dẫnquânthủybộratiềntuyến. Lúcnàylàtháng2/222,LưuBịđemhơn4vạnbinhmãthủybộliêntiếpthắngtrận,tiếnsâu

vàođấtNgôhơn500dặm,đãtớigầnHaoĐình,đồngthờibaovâyđộiquântiênphongTônHoàncủaĐôngNgôởhuyệnDiĐạo. SaukhiquânĐôngNgôđếnHàoĐình,cáctướngđềnghịLụcTốngấppháibinhcứuviện

TônHoàn.LụcTốnđãnắmchắctìnhhìnhmặttrận,cóchủđịnhsẵn,nênnói:“TướngquânTônHoànvốnđượcbinhsĩquýmến,chắcchắnsẽgiữvữngthànhDiĐạo,takhỏicầncứuviện.ĐợiquântađánhbạiquânThục,DiĐạotựkhắcsẽđượcgiảivây”. CáctướnglạiđềnghịnghênhchiếnngayvớiquânLưuBị.LụcTốnnói:“QuânThụctiếnsâu

vàođấttaliềnmấytrămdặm,nhuệkhíđanghăng.Lụcquânlạiđangchiếmlĩnhvùngđấtcao,rấtkhóđánhbạichúngngay.Nếutađánhkhôngthắngsẽlàmnhụtmấtsĩkhícủaquânta,bấtlợichođạicục.Hãykhíchlệtướngsĩrasứcphòngngự,chờthờicơhànhđộng”. Cáctướngnghevậy,ngoàimiệngkhôngdámnóigì,nhưngtrongbụngchorằngLụcTốnsợ

địch,aicũngbấtbình.QuânLưuBịnhiềulầnkhiêuchiến.LụcTốnranghiêmlệnhcấmgiao

chiến.Đôibêncứthếcầmcựtừtháng2đếntháng6. LưuBịmuốnthắngnhanh,liềnnghĩramộtkế,chotướngNgôBandẫnmấyngànquângià

yếuđếnchỗbãiđấtbằngphẳngsátdoanhtrạiquânĐôngNgômàhạtrại,cònmìnhthìđemtámngàntinhbinhnhânđêmtốiramaiphụcởhẻmnúi,đểNgôBandụđịchvàođó. NgôBanhạtrạixong,đemmộtsốbinhđếntrướcdoanhtrạiquânĐôngNgôkhiêuchiến,

chửibớithậmtệ.TướnglĩnhĐôngNgôcảgiận,xinrađánh.LụcTốnthảnnhiênnói:“XéthànhvicủaquânThục,rõràngcógiankế.Cácvịcứnhẫnnạichờxemchúngsẽgiởtrògìnữa!” LưuBịchờhaingày,biếtđốiphươngkhôngmắcmưu,đànhrútquânkhỏihẻmnúi.Lầnrút

quânnàybịtướnglĩnhĐôngNgôpháthiện,bấygiờhọmớiphầnnàotinphụcLụcTốn. Bấygiờđanggiữamùahènóngbứcdịthường.ThủyquânThụckhôngchịunổinắngnóng,

luônmiệng ta thán.LưuBịđànhcho lính thủyrời thuyền lênbờ, liênkếtvới lụcquân, tìmnhữngnơicókhesuối,rừngcâymàđónghơn40quândoanhsuốtdảiDiLăng,đểtránhnắngnóng. LụcTốnthấychiếntuyếncủaquânThụcbịdàntrảinhưvậy,binhlựcquáưphântán,quân

sĩthìmỏimệt,tinhthầnsasút,chorằngthờicơphảncôngđãtới,bènthảophươngántácchiếngửivềTônQuyềnxinphêchuẩn,trongđócóviết:“DiLănglàyếuđịayếthầu,mấtchỗnàysẽđedọaKinhChâu.LầnnàynhấtđịnhchúngtacóthểchiếmlạiKinhChâu.QuânThụcvớithủybộcùngtiếntakhóđốiphó.Naythủybinhbỏthuyềnlênbờ,doanhtrạidàntrải,tacóthểđánhbạichúng...”.TônQuyềnxemxong,vuimừngnói:“Cótướnglĩnhthếnày,trẫmantâmrồi!” Hômấytrờirấtnóngbức,LụcTốntriệutậpchưtướngtuyênbốkếhoạchxuấtbinhphá

quânThục.Cáctướngvừanghethìngạcnhiên,nghingại,đềuchămchămnhìnLụcTốn.LụcTốnnói:“LưuBịlàngườithôngminh,cókinhnghiệmtácchiến,mưukếđađoan.Khimớiđếnđây,thủybộcùngtiến,quânkỷnghiêmminh,sĩkhíhănghái,hơnnữađạiquântiếnsâuvàođấtNgôchỉmuốnbáothù,muốnmauchiếnthắng.Lúcđótakhônggiaochiếnlàđểtránhchỗmạnhcủađịch”. Thấychưtướngchămchúlắngnghe,LụcTốntiếp:“NayLưuBịchothủyquânlênbờ,rõ

ràngđểtránhnắng,nhưnglàmthếthìbinhlựcphântán,lòngquânchánnản,tinhthầnhăngháibanđầuđãhếtcảrồi.Đâychínhlàthờicơrấttốtchoquântatiếncông”.Cáctướngnghephântíchcólý,đềuthánphụcLụcTốnnhìnxatrôngrộng. Đểbảođảmchắcthắngchocuộcphảncông,LụcTốncho1đơnvịnhỏđánhthămdòmột

quândoanhcủaquânThục.Quatrậnđó,LụcTốnthấyrõtìnhhìnhcụthểlàquânThụcđóngdoanhtrạiliêntiếpnhauvenrừngdày,bènquyếtđịnhdùnghỏacôngdiệtđịch. LụcTốnhạlệnhbinhsĩdùngthuyềnchởcỏkhôvàcànhcây,trongmỗibócủi,cỏđềucóđặt

chấtdẫncháy(lưuhoàng,tiêuthạch,…)mauchóngchởđếncácđịađiểmquiđịnh.Lạilệnhchoquântrênbộmỗingườichuẩnbịmộtbócỏ,khiđếngầndoanhtrạiđịchthìchâmlửa,lựagió

némvào.Némxonglạitớiđịađiểmquiđịnhnhậntiếpbókhác(dothủyquânđểsẵn...) Sẩmtối,mấyngànquânNgôđộtnhiênxuấthiệntrongcánhrừngcódoanhtrạiquânThục.

Phútchốc,mấychụcquândoanhliêntiếpcủaquânThụctừđôngnamđếntâybắccùngbốccháy.Gióthổilàmchocảkhuvựchoáthànhbiểnlửa. QuânThụckhôngđềphòng,tứcthờirốiloạn.QuânNgônươngthếlửamàtiếncông,tiêu

diệt.LụcTốnlạipháiChuNhiên,HànĐangvâyNhaiHươngđểchặnđườngrútcủaquânThục. HaitướngTrươngNam,PhùngTậphộvệLưuBịtrốnchạy,gặpngaytướngNgôTừThịnh,

HànĐangngănchặn.Đôibênkịchchiến,2tướngTrươngNam,PhùngTậpbịgiết,LưuBịtếngựachạyvềhướngMãYênSơn. QuânNgôtruykích,xácquânThụcngổnngangkhắpnơi.LưuBịchạyđếnMãYênSơn,Lục

Tốnđuổi theochoquânvâychặtvànổi lửa tứbề.LưuBịđànhdẫntànbinhbại tướngmởđườngmáuphávây,chạyvềphíatây.LụcTốnliềnchiếm“yếthầu”DiLăng.QuânNgôđuổigấp,LưuBịmaynhờtướngPhóĐồngđichặnhậu,liềuchếtcảnđịch,mớichạythoát Tronglịchsửchiếntranhcổđại,trậnDiLănglàminhchứnghùnghồnvềhậuquảtaihạicủa

việcvuachúavìgiậnmàdấybinh,vàvềhiệuquảcủahỏacông. “Tướngbấtkhảdĩuẩnnhichíchiến”

Tướnglĩnhkhôngthểvìuấthậnnhấtthờimàxuấtquântácchiến.

DươngHuyềnCảmvìgiậnmàđánh,bạitrậnbỏmạng TùyDạngđếDươngQuảngsaukhilênngôi,chẳngnhữngxahoacựcđộ,bắtdânnộpsưu

caothuếnặng,màcònchiêubinhmãimãliênmiênchinhchiến.Năm612,DươngQuảngtrưngdụnghơntrămvạnbinhmãcảnướctiếnđánhCaoLệ,kếtquảthảmbại.Hơn30vạnquânvượtquaLiênHàtácchiến,trởvềchỉcònvỏnvẹnngót3.000người. DươngQuảngbấtchấpdânchúngđóikhổ,kiệtquệvìsưuthuếvàchiếntranh,thángGiêng

nămsaulạiđiềubinhmãcảnướcđánhCaoLệ.Trướckhixuấtchinh,DươngQuảnglệnhchoĐạivươngDươngHựuở lạiTâykinhTràngAn,ViệtvươngDươngĐồngở lạiĐôngđôLạcDương.Vìhaivươngnàycònnhỏtuổi,lạiủynhiệmchoHìnhbộthượngthưVệVănThắngvàDânbộthượngthưPhànTửCáilàmtrợthủchohaivương. LễbộthượngthưDươngHuyềnCảmphụtráchvậnlươngtạiLêDương,làconcủakhaiquốc

côngthầntriềuTùylàDươngTố.DươngHuyềnCảmcămhậnDươngQuảng.ThừacơDươngQuảngviễnchinh,nhândânoánghét,DươngHuyềnCảmbèntổchức8000dânphudấybinh. DươngHuyềnCảmbànkếvới2emtrailàDươngHuyềnĐình,DươngTíchThiệnvàLýMật.

LýMậtcũnglàhậuduệquýtộc,chịuơndàycủaDươngTố.DươngHuyềncảmvừagặpLýMậtthìhaingườilậptứctrởnênthânthiết.LýMậtnói:“Cóthượngsách,trungsáchvàhạsách”.DươngHuyềncảmhỏi:“Thượngsáchthếnào?”. LýMậtđáp:“DươngQuảngviễnchinhLiêuĐông,namlàbiểnlớn,bắccórợHồhùngmạnh

(chỉtộcĐộtQuyết),ởgiữachỉcó1đườnghiểmluivề.Nếutatiếnđếnchiếmcứnơihiểmyếu,chặnđường rút về,CaoLệbiết tin sẽđánhphía sau.Nhưvậy chỉ1 tháng làquânTùy cạnlương,quầnsĩhoặcđầuhàng,hoặcbỏđi.TakhôngcầnđánhcũngbắtđượcDươngQuảng.Đólàthượngsách”. DươngHuyềnCảmnói:“Xinhỏitrungsách?”.LýMậtđáp:“QuanTrunglàgiaođịatứxứ,tuy

VệVănThăngtrấngiữ,nhưngkhôngđángngại.Tađemquântiếnsangphíatây,đừngđánhcácthànhdọcđườngmàkéothẳngđếnTràngAn,cốthủởĐồngQuanhiểmyếumàtừtừdựngnghiệplớn”. DươngHuyềnCảmlạihỏi:“Cònhạsách?”.LýMậtđáp:“Chọnbinhsĩtinhnhuệđigấpngày

đêm,tậpkíchLạcDươngtừđóhiệutriệubốnphương.ChỉePhànTửCáiởđấyđãbiếttin,cóđềphòngtrước.Nếuquântađánhthành,trongtrămngàykhônghạđược,quânviễnchinhvềkịp,thìhậuquảkhólường”. DươngHuyềncảmnghexong,cườinói:“Hạsáchcủaôngmớichínhlàthượngsách,Dương

Quảngviễnchinh,giaquyếnbáquanvănvõđềuởLạcDương.Nếutachiếmđược,đủkhiếnlòngquândaođộng.Hơnnữa,ôngbảolàtiếnchiếmTràngAnmàkhôngđánhcácchâuhuyện,thìlàmsaochứngtỏuylựccủaquânta?”. Tháng6/613,DươngHuyềnĐìnhdẫn1000quântiênphong,đạiquântheosau,tiếnthẳng

tớiLạcDương.Dọcđườngnhândânlũlượthưởngứng,gianhậpđộingũ,thanhthếngàymộtmạnh. QuânđếngầnLạcDương,PhànTửCáiquảnhiênđãbiếttin,sớmđềphòng.DươngHuyền

Cảmcôngphálâungàyvẫnchưahạđược.DươngHuyềnCảmbènchiaquânđicướpcácquậnhuyệnxungquanh,chiếmHuỳnhDương,HổLáo...Quanviêntriềuđìnhcùnggiaquyếnlũlượtđầuhàng.BinhmãcủaDươngHuyềnCảmlêntớihơn10vạnngười. DươngHựuởTràngAnngheĐôngĐônguycấp,liềnlệnhchoHìnhbộthượngthưVệVăn

Thắngđem4vạnquânứngcứu. DươngQuảngđangvâyđánhLiêuĐôngnghetin“DươngHuyềnCảmlàmphản,ĐôngĐô

nguycấp”,vộikéoquântrởvề,pháiHổbônlangtướngTrầnLăngtiếnđánhLêDương,TảdựcvệđạitướngquânVũVănThuật,HữuhậuvệtướngKhuấtĐộtThôngđicứuĐôngĐô. TướngTùylàLaiHộNhiđóngquânởĐôngLaichuẩnbịvượtbiểnđánhCaoLệ,nghetin

LạcDươngbịvây,cũngvộiđemquânvềcứu. TảvõhầuđạitướngquânLýTửHùngđangởtrongquânDươngQuảngđểlậpcôngchuộc

tộilúcnàybènbỏchạysangtheoDươngHuyềnCảm. TrungtuầnthángBảy,KhuấtĐộtThông,VũVănThuậtlầnlượtvềtớiHàDương.

DươngHuyềnCảmđemquânchặnđánh,đểviệnbinhkhông thểvượtsông,hộihợpvới

PhànTửCáivàVệVănThắng. PhànTửCáibiếttin,liềnđemquânxuấtthànhtậpkíchdoanhtrạiquânDươngHuyềnCảm.

Việnbinhthừacơvượtsôngmàtới.VệVănThăngcũngtừphíađôngđánhlại.DươngHuyềnCảmchiaquânđốiphóhaiphía,tìnhthếbấtlợi.DươngHuyềnCảmtriệuLýMậtvàLýTửHùngđếnbàncáchđốiphó.DươngTửHùngnói:“ViệnbinhkéovềĐôngĐôngàymộtnhiều,quântacàngđánhcàngthua,khôngnênởđâylâu.ChibằngtiếnthẳngvàoQuanTrung,mởkhoVĩnhPhongphátchẩnchodânnghèo,tranhthủlòngngười,cóthểdễdànglấyđượcđấtTamPhụ,sauđótiếnsangphíađôngtranhthiênhạ”. LýMậtnói:“ChúngtanênphaotinlàNguyênHoằngTựvớirấtnhiềuquânsĩthủởHoằng

HóacũngđãnổidậychốngTùy,rằngNguyênHoằngTựcócửngườiđếnđónquântavàoQuanTrung,làmvậycóthểkhiếnchoquântayêntâm”. DươngHuyềncảmchấpnhậnkiếnnghịcủahaingười,hạlệnhbỏvâyĐôngĐô,dẫnđạiquân

chạytớiĐồngQuan.

KhiđạiquânđingangquathànhHoằngNông,tháithúDươngTríởđónóivớithuộchạ:“DươngHuyềnCảmbiếtviệnbinhsắpđuổitới,vộichạyvềQuanTrung.Nếuđểhắnđithoát,thìsaunàykhóbềkhốngchế.Tanêndùngkếngăntrởđểviệnbinhđuổikịphắn”.ĐoạnDươngTríđứngtrênđầuthànhchửibớiDươngHuyềnCảm.DươngHuyềnCảmcảgiận,lậptứcthayđổikếhoạch,choquânđánhthành. LýMậtcan:“Dùngbinhquýởthầntốc,tacầntiếngấpsangphíatây.Huốnghồđịchđang

đuổiphíasau,saolạidừngởđây!ChưatớiđượcĐồngQuan,phíasaukhôngcóchỗphòngthủ,rấtnguyhiểm”.DươngHuyềnCảmđanggiậndữ,muốnbắtDươngTríchokỳđược,nênkhôngchịunghetheo,hạlệnhđốtcổngthành. DươngTríđãsớmđềphòng,cũngchođốtlửatrongcổng.Lửatrongngoàicùngbốccao,

quâncủaDươngHuyềnCảmkhôngsaotiếnvàotrongthành. ThànhHoằngNôngnhỏnhưngkiêncố,DươngHuyềnCảmđánh3ngàyvẫnkhônghạnổi.

Chợtcóthámmãphibáo:“Quânđịchđãđuổitớisaulưng”.DươngHuyềnCảmđànhbỏvâyHoằngNông,chạyvềphíatây.Nhưngbâygiờđãmuộn.CuốicùnggầntớiĐồngQuanthìbịđuổikịp. DươngHuyềnCảmvừađánhvừalui,1ngàythualiền3trận,cuốicùngbịđánhtan,chỉcòn

hơn10kỵbinhhộvệchạyvềphíaThượngLạc(huyệnThương,ThiểmTây).Saurốt,ngườingựađềurãrời,chỉcònDươngHuyềnCảmvàemlàDươngTíchThiệnchạybộmàtrốn.2anhemđiđược1đoạn,DươngHuyềnCảmtựliệukhóthoái,bènbảoem:“Anhrấtđaulòng,ânhậnvìkhôngnghelờingườitrungtín,nónggiậndẫntớithấtsách,hỏngviệc.Anhkhôngthểđểngườitalàmnhục,xinemhãygiếtanhđi”.DươngTíchThiệnkhócròng,giếtanhrồitựsát,nhưngchưachết,bịđốiphươngđuổitheobắtđược.

THIÊNXIII:DỤNGGIÁN Phàmhưngsưthậpvạn,xuấtbinhthiênlý,báchtínhchiphí,cônggiachiphụng,nhậtphí

thiênkim,nộingoạitaođộng,đãiưđạolộ,bấtđắcthaosựgiả,thấtthậpvạngia.Tươngthủsổniên,dĩtranhnhấtnhậtchithắng,nhiáitướclộcbáchkim,bấttriđịchchitìnhgiả,bấtnhânchichídã,phinhânchitưởngdã,phichúachitádã,phithắngchichúadã.Cốminhquânhiềntướng,sởdĩđộngnhithắngnhân,thànhcôngxuấtưchúnggiả,tiêntridã.Tiêntrigiả,bấtkhảthủưquỉthần,bấtkhảtượngưsự,bấtkhảnghiệmưđộ,tấtthủưnhân,triđịchchitìnhgiảdã. Cốdụnggiánhữungũ:hữuhươnggián,hữunộigián,hữuphảngián,hữutửgián,hữusinh

gián.Ngũgiáncâukhởi,mạctrikỳđạo,thịvịthầnkỷ,nhânquânchibảodã.Hươnggiángiả,nhânkỳhươngnhânnhidụngchi.Nộigiángiả,nhânkỳquannhânnhidụngchi.Phảngiángiả,nhânkỳđịchgiánnhidụngchi.Tửgiángiả, vi cuống sựưngoại, lệnhngôgián tri chi,nhitruyềnưđịchgiándã.Sinhgiándã,phảnbáodã. Cố tamquânchi thân,mạc thânưgián, thưởngmạchậuưgián, sựmạcmậtưgián.Phi

thánhtríbấtnăngdụnggián,phinhânnghĩabấtnăngsửgián,phividiệubắtnăngđắcgiánchithực.Vitai!Vitai!Vôsởbấtdụnggiándã.Giánsựvịphát,nhitiênvăngiả,giándữsởcáogiảgiaitử. Phàmquânchisởdụckích,thànhchisởdụccông,nhânchisởdụcsát,tấttiêntrikỳthủ

tưởng,tảhữu,yếtgiả,môngiả,xánhânchitínhdanh,lệnhngôgiántấtsáchtrichi. Tấtsáchđịchnhânchigiánlaigiánngãgiả,nhânnhilợichi,đạonhixáchi,cốphảngiánkhả

đắcnhidụngdã.Nhânthịnhitrichi,cốhươnggián,nộigiánkhảđắcnhisửdã;nhânthịnhitrichi,cốtửgiánvicuốngsự,khảsửcáodịch;nhânthịnhitrichi,cốsinhgiánkhảsửnhưkỳ.Ngũgiánchisự,chúatấttrichi.Trichitấttạiưphảngián,cốphảngỉánbấtkhảbấthậudã. TíchÂnchihưngdã,YDoãntạiHạ;Chuchihưngdã,LãNhatạiÂn.Cốduyminhquânhiền

tướng,năngdĩthượngtrívigiángiả,tấtthànhđạicông. Thửbinhchiyếu,tamquânchisởthịnhiđộngdã.

Dịchnghĩa:

Phàmdấybinhmườivạn,đemquânđixangàndặm,nhữngphítổnmàtrămhọvàcôngquĩ

phảigánhchịumỗingàytiêutốnngànvàng,tiềntuyếnhậuphươngđềuchấnđộngkhôngyên,dânphucũngphảibônbanhọcnhằn,cóđếnbảychụcvạnhộkhôngthểtậptrungsứcloviệcchínhcủamìnhlàcanhtác,làmăn.Đôibênchốngchọinhaumấynămđểtranhmộtngàychiếnthắng,nếumỗibênlạitiếctướclộcvàtiềncủa,khôngchịutrọngdụnggiánđiệpđểdòxéttìnhhìnhđịch,dođóthấttrận,thìđólàsựbấtnhâncùngcực.Hạngngườinhưthếkhôngthểlàm

tướnglĩnhchỉhuyquânđội,khôngđánglàmkẻphòtáchoquốcgia,cũngchẳngphảilàngườiquyếtđịnhthắnglợi.Vuasángsuốt,tướnghiềnlươngsởdĩxuấtquânlàchiếnthắng,thànhcônghơnngườilànhờbiếttrướctìnhhìnhđịch.Muốnbiếttrướctìnhhìnhđịch,khôngthểcầuxinqủythần,khôngthểdựavàoứcđoán,khôngthểdùngđộsốvậnhànhcủatrời,trăng,saođểkiểmchứng,màphảidùngngười,phảikhaitháctừnhữngngườinắmđượctìnhhìnhđịch. Có5phươngthứcdùnggiánđiệplàhươnggián,nộigián,phảngián,tửgián,sinhgián.Sử

dụngđồngthời5phươngthứcnàysẽkhiếnkẻđịchkhôngthểbiếtquimôdùnggiánđiệpcủata,đâylàphươngphápsửdụnggiánđiệpthầndiệukhóđoán,làphápbảothắngđịchcủanhàvua.Hươnggiánlàsửdụngngườidân,dânlàngởnướcđịchlàmgiánđiệp.Phảngiánlàsửdụnggiánđiệpcủađịchlàmgiánđiệpchota.Tửgiánlàtạoratìnhbáogiả,rồithôngquagiánđiệpcủatacàiởbênđịchmàchuyểnchogiánđiệpcủađịch,khiếnkẻđịchbịlừa,mộtkhisựviệcbạilộ,giánđiệpcủatakhóbềthoátchết.Sinhgiánlàngườimàtaphảiđithámthínhcóthểsốngsóttrởvềbáocáotìnhhìnhđịch. Chonêntrongquanhệmậtthiếtvớiquânđội,khôngaimậtthiếthơngiánđiệp,khôngai

đượchậu thưởnghơngiánđiệp,khôngcóviệcnàobímậthơnviệcdùnggiánđiệp.Khôngthôngminhtuyệtđỉnhthìkhôngthểsửdụnggiánđiệp.Khôngnhântừkhẳngkhái,khôngthểchỉhuygiánđiệp.Khôngsuytínhtinhtường,sâuxathìkhôngthểphânbiệttintứcgiánđiệpcungcấplàthậthaygiả.Vidiệuthay!Vidiệuthay!Thờinào,nơinàocũngcóthểsửdụnggiánđiệp.Côngtácgiánđiệpcònchưatiếnhànhmàcôngviệcđãbịtiếtlộ,thìcảgiánđiệplẫnkẻbiếtđượcbímậtấyđềuphảiđemgiết. Phàmcầnđánhđạoquânnào,cầnchiếmthànhnào,cầngiếtkẻnàocủađịch,ắtphảibiết

trướchọtêncủachủtướng,taychânthântín,kẻtruyềntin,kẻgáccửa,kháchkhứa...làai,phảilệnhchogiánđiệpcủatadòxétchotườngtận. Địchthểnàocũngpháigiánđiệpsangdòxétquânta.Tacầnpháthiệngiánđiệpcủađịch,

muachuộc,khoảnđãi,dẫndụhọ,sauđóthảhọtrởvề,nhưvậylàtasửdụngđượcphảngián. Thôngquaphảngián,hiểuđượctìnhhìnhđịch,thìhươnggián,nộigiáncũngsẽphụcvụcho

ta.Thôngquaphảngiánhiểuđượctìnhhìnhđịch,thìcóthếdùngtửgiánchuyểntìnhbáogiảchokẻđịch.Thôngquaphảngiánhiểuđượctìnhhìnhđịch,thìcóthểdùngsinhgiánấnđịnhtrướcthờigiantrởvềbáocáotìnhhìnhđịch. Sửdụng5loạigiánđiệp,ngườiđứngđầuđấtnướcphảibiếtvànắmvững.Biếtđượctình

hìnhnàyhaykhônglànhờsửdụngphảngián,chonênkhôngthểkhôngthưởngchophảngiánthậthậu. XưanhàÂnmạnhlênlànhờYDoãnlàmgiánđiệpởbênnhàHạ,hiểubiếtnộitìnhnhàHạ.

NhàChumạnhlênlànhờLãNhalàmgiánđiệpởbênnhàÂn,hiểuhếtnộitìnhnhàÂn.Chonênvuasángsuốt,tướnghiềnlàphảibiếtdùngngườithôngminhsiêuviệtlàmgiánđiệpthìnhấtđịnhsẽthànhcônglớn.Đâylàcôngtáctrọngyếutrongviệcdùngbinh,toànbộquânđộidựavàotìnhhìnhđịchdogiánđiệpcungcấpmàquyếtđịnhhànhđộngquânsự.

Tómtắtnộidung: Thiênnàychủyếubànvềtínhchấtquantrọngcủaviệcsửdụnggiánđiệptrongchiếntranh,

tiếnhànhdòxétchiếnlượctìnhhìnhđịch;xácđịnhcácloạigiánđiệp,đặcđiểmvàphươngphápsửdụnggiánđiệp. Tôntửchủtrươngngườichỉđạochiếntranhắtphải“biếtngườibiếtta”.Muốn“biếtngười”,

điềuquantrọnglàbiếtchínhxáctìnhhìnhđịch,hiểurõ,nắmchắctìnhhìnhquânsựvàchínhtrịcủađốiphương.Màmuốnđạtmụcđíchấy,thìquantrọngnhấtlàsửdụnggiánđiệp,tiếnhànhtrinhsátchiếnlược.Tôntửvạchrõ,sovớichiphírất lớncủachiếntranh,thìviệcsửdụnggiánđiệplàtốnkémnhỏmàhiệuquảlớn,chonênphảitíchcựcsửdụng.Cònnếutiếctiềncủa,tướclộc,coinhẹcôngtácgiánđiệp,nhắmmắthànhđộng,dẫnđếnthấtbại,thìđólàsự“bấtnhâncùngcực”. Trêncơsởluậnchứngtầmquantrọngcủaviệcsửdụnggiánđiệp,Tôntửđưaranguyêntắc

vàphươngphápthựcthitrinhsátchiếnlược.Ôngchiagiánđiệplàm5loại:hươnggián,nộigián,phảngián,tửgián,sinhgián,phântíchcụthểđặcđiểmvàcôngdụngcủatừngloại.Ôngchủtrươngsửdụngđồngthờicảnămloại,trongđólấy”phảngián”làmchính,với3nguyêntắcquanhệmậtthiết,trọngthưởngthậthậuvàbímậttuyệtđối.Đồngthờinêura3điểm“trítuệ,nhânnghĩa,vidiệu”đểpháthuyuylựccủaviệcsửdụnggiánđiệp.CuốicùngTôntửnêuvídụthànhcôngtronglịchsử,từđótiếntớikhẳngđịnhđịavịvàýnghĩacủaviệcsửdụnggiánđiệp. “Minhquânhiềntướng,sởdĩđộngnhithắngnhân,thànhcôngxuấtưchúnggiả,tiêntridã”

Vuasángsuốt,tướnghiềnlươngsởdĩxuấtquânlàchiếnthắng,thànhcônghơnngười, là

nhờbiếttrước.

ViLýKhoandùnggiánđiệp,diệttrừtướngđịch CuốithờiNamBắctriều,BắcChuVõđếVũVănUngchỉmuốnthôntínhBắcTề,thốngnhất

TrungNguvên,cửdanhtướngViLýKhoantrấnthủđấtNgọcBíchtrọngyếu,chờcơhộitiếncôngBắcTề. ViLýKhoanbiếtưuáithuộchạ,giỏidùngngười,giỏisửdụnggiánđiệp,thuthậptìnhbáo.

ÔngpháigiánđiệpthâmnhậpBắcTề,muachuộcnộigiánđểhọhếtlòngvìông,vìthếcósựviệcnàoquantrọngxảyraởBắcTề,ôngđềukịpthờihaybiết. DanhtướngBắcTềlàHộcLuậtQuanganhdũngthiệnchiến,lậpnhiềuchiếncông.Tháng

9/569,quânBắcChuđánhNghiDương.HộcLuậtQuangđem3vạnquâncứuviện,đánhluiquânBắcChu.HộcLuậtQuangsợViLýKhoantừNgọcBíchtiếncôngBìnhDương,nêntăngcườngphòngthủNghiDương,rồitrởvềphươngbắc. Năm571,HộcLuậtQuangxây13thànhởbắcLâmPhần, trongvòng500dặmđất.ViLý

KhoantừNgọcBíchđemquântiếncông,bịHộcLuậtQuangđánhbại. Cũngnămđó,BắcChuchoquânđánh9thànhởNghiDương.HộcLuậtQuangđem5vạn

quâncứuviện,đánhlớnvớiquânBắcChuởchânthànhNghiDương,thắngto,lấylại4thành,bắthơnngànngười,rồikéoquântrởvề.ViLýKhoanrấtlo,tínhcáchloạitrừHộcLuậtQuang. Ítlâusau,cógiánđiệpvềbáo:“SauđạithắngởNghiDương,HộcLuậtQuangtrênđườngtrở

vềnhậnđượclệnhcủahậuchủBắcTềlàCaoVũbảoôngchobinhsĩgiảitán.HộcLuậtQuangnghĩrằngbinhsĩchưađượcbanthưởng,bènmộtmặtbímậtgửibiểuvềhậuchủ,xinpháisứgiảđếnúylạo,mộtmặtkéoquântrồvề”. NhưnghậuchủCaoVĩchậmtrảlời.HộcLuậtQuangkéoquânvềngàymộtgầnkinhđômà

vẫnchưathấysứgiảtới,đànhtạmchoquândừnglạiđợilệnh. HậuchủthấyHộcLuậtQuangkéoquânvềgầnkinhđôthìhoảngsợ,vộipháisứgiảratuyên

đọcchỉdụbanthưởngcônglao,giảitánquânsĩ,đểHộcLuậtQuangvàotriều.Mấythángsau,thìphongchoHộcLuậtQuanglàmTảthừatướng. Lạicógiánđiệpvềbáo:HộcLuậtQuangrấtcămhậnhaiviênsủngthầncủahậuchủ.Một

têngọiTổĐĩnh,từngphạmtộibịchọcmùhaimắt.SauCaoVĩlênngôilạisửdụngTổĐĩnhlàmThượng thưhữubộcxa,quyềnhànhrất lớn.NayHộcLuậtQuang làmTả thừa tướng,hàmDươngvương,rấtcămghétTổĐĩnh. TổĐĩnhbiếtHộcLuậtQuangghétmình,bènmuachuộcngườihầucậncủaHộcLuậtQuang,

vàhỏingườiấy: “CóphảiTả thừa tướngghét ta lắmkhông?”,ngườiấyđáp: “Saukhiquan

thượngnhậnchức,Tảthừatướngđêmđêmthườngthởdàinói:“Ngườimùcầmquyềntrongtriều,quốcgiasắpdiệtvongđếnnơirồi!”. ViênsủngthầnthứhailàMụcĐềBà,contraicủanhũmẫuCaoVĩ.MụcĐềBàtừngcầuhôn

vớicongáicủaHộcLuậtQuang,bịôngcựtuyệtthẳngvìôngcoihắnlàhạngtiểunhânđắcý.Mộtlầntrongtriều,CaoVĩđemđấttốtởTânDươngthưởngchoMụcĐềBà.HộcLuậtQuangliềnphảnđối:“Sốruộngđấtấyvốnlànơitrồnglươngthảonuôimấyngànchiếnmãđểchuẩnbikhicầnlàcóngay,nayđemthưởngchoMụcĐềBàthìsẽhạichoquânvụ!”. Vìlẽđó,TổĐĩnhvàMụcĐềBàđềucămhậnHộcLuậtQuang.

ViLýKhoannắmđượctìnhhìnhấy,chorằngcókẽhởđểlợidụng.Bènnghĩracâu“Caosơn

bấtthôitựbăng,khôimộcbấtphùtựcử”(ýlà:vuaBắcTềhọCao(CaoVĩ)sẽbịlậtđổ,HộcLuậtQuang-chữHộcgồmbộMộcđivớichữHộcthànhchữKhôi-sẽxưngđế)rồipháigiánđiệpđemcâuđósanggieorắcbênBắcTề. TổĐĩnhngheđượccâunàythìcảmừng,bènnghĩthêmvàicâuchửimìnhvàchửimẹcủa

MụcĐềBàliềnvàocâutrên,rồichotrẻemhátnhưhátđồngdaongoàiđường. MẹcủaMụcĐềBàlànhũmẫucủaCaoVĩ,điềukhiểncácthịnữtrongcung,cóquyềnhành

lớn.MụcĐềBànghemấycâukiabènmáchvớimẹ.BànàybènmờiTổĐĩnhtớibàncáchđốiphó.Ba người đemviệc này tâu với CaoVĩ, nói: “NhàHộc LuậtQuangmấyđời đều là đạitướng,uydanhlẫylừng.Bàivètrênthậtđángsợ!”,CaoVĩtrùtrừchưaquyết. Không lâu, lại cóngườibímậtdâng thư,nói lần trướcHộcLuậtQuang tâychinh trởvề,

hoàngthượngchoôngtagiảitánbinhsĩ,vậymàôngtavẫncứđemquânvềgầnkinhthành,mưuđồlàmphản,sauviệcchưathànhmớichịubãibinh.Trongtưdinhcủaôngtagiấunhiềubinhkhí,tôitớđôngmấyngàn,thânquyếnthườngbímậtluitới,nếukhôngsớmdiệttrừ,hậuquảsẽkhólường. Nghenhắcchuyệncũ,CaoVĩhoảngsợ,cảmthấyHộcLuậtQuangthậtđángngờ,loôngta

sắpmưuphản,bènlậptứcchogọiTổĐĩnhtớibàn. TổĐĩnhbàykế:CaoVĩthưởngchoHộcLuậtQuangmộtcontuấnmã,đồngthờihẹnrằng

hômsausẽcùngôngcưỡingựađidungoạndãynúiphíađông.HộcLuậtQuangđượctriệubèntớinhậnngựa,bịlừavàomộtchỗvàbịgiếtchết. ViLýKhoanhaytinđó,lậptứctâuvớivuaBắcChucửbinhđánhBắcTề.ThếlànămBắcChu

KiếnĐứcthứ6(năm577)đạiquânBắcChuđánhBắcTề.BắcTềnộichínhthốinát,khôngcótướnggiỏi,nhanhchóngbịdiệtvong. “Tiêntrìgiả,bấtkhảthủưqủythần,bấtkhảtượngưsự,bấtkhảkiểmưđộ,tấtthủưnhân,tri

địchchitìnhgiảdã” Muốnbiếttrướctìnhhìnhđịch,khôngthểcầuxinquỷthần,khôngthểdựavàoứcđoán,không

thểdùngđộsốvậnhànhcủatrời,trăng,saođểkiểmchứng,màphảidùngngười,phảikhaitháctừnhữngngườinắmđượctìnhhìnhđịch.

KhổngDungkhaithácngườinắmtìnhhình,dẹpyênAKhê ThờiMinh,trongnhữngnămHoằngTrị(1488-1505),TảphóđôngựsửKhổngDungđảm

nhiệmchứcTuầnphủQuýChâu,nghenóiởThanhBìnhVệcómộtthủlĩnhbộlạcMiêutêngọiAKhêhoànhhànhngangngược,vôcùngtànbạo. KhổngDunghỏigiámquânvàcáctướngxemAKhêlàngườithếnào,thìtoànnghehọtán

dươngAKhê.KhổngDungchorằnghọnóidối,liềnđíchthânđếnThanhBìnhVệxemxét. Tạiđó,KhổngDung tìmmộtquanquânđược tiếng là trung thực, têngọiVươngThông.

KhổngDungdùnghậulễtiếpđãi,hỏiVươngThôngvềtìnhhìnhtrongvùng.VươngThôngkểhếtmọisựthực,nhưngkhônghềnhắcđếnAKhê. KhổngDungbènhỏithẳng:“NgheđồnởđâycótênAKhêvôcùnglợihại.Saoôngkhông

nhắcgìđếnhắn?”,VươngThôngtrầmngâmkhôngđáp.KhổngDunggiụcgiãmấylần,VươngThôngmớithậntrọngnói:“Nếutôikểra,ngàitrịđượchắnthìđólàphúclớnchotrămhọ.Ngàimàkhôngtrịđượchắnthìchẳngnhữngngàimấthếtuytín,màgiaquyếnchúngtôicũngkhóbềsốngsót”. KhổngDungcườigiục:“Ôngcứnóiđi,đừnglo”.VươngThôngđemmọichuyệnliênquan

đếnAKhêrakểlại. NguyênAKhêlàhạngđầutrâumặtngựanhưngkhônngoanmưumẹo,hắncoingườitrong

bộlạcbằngnửaconmắt.HắncómộtđứaconnuôitêngọiAThích,sứcvóckinhngười.Haitênđó,mộtcótrí,mộtcódũng,câukếtvớinhau,coitrờibằngvung,hàngnămbắtdântộcMiêuphảiđónggópchochúngđủmọikhoản,aitráilờisẽbịchúngsáthại.Cácthươngnhânđiquavùngnàyđềubịchúngchotaychâncướpbóc.Khiquanphủchongườiđibắtbọncướp,đềunhờAKhêtrợgiúp,thìhắnđútlótquanphủrấthậu,rồibắtmộtngườiMiêuởxóhẻolánhnàođó,vuchongườiấyăncướpmàgiaonộp.NgườiMiêuởcácnơixaxôihẻolánhrấtsợhắnnênphảitheohắn,coihắnnhưbạochúa. Đốivớigiámquânvàtướnglĩnhcủatriềuđình,AKhênămnàocũnghốilộrấthậuhĩnh.Có

chỗdựaấy,AKhêcàngmặcsứchoànhhànhbạongược.HắncònthườngxuyêngâyxíchmíchgiữangườiMiêuvớiquanphủđểđôibênlàmhạinhau,hắnởgiữathủlợi. Ngheđếnđây,KhổngDunghỏi:“AKhêcâukếtvớiquanphủ,kẻthaymặthắnhối lộvới

quanphủlàai?”,VươngThôngđáp:“Cóhaitên,mộtlàVươngTăng,mộtlàtổngkỳTrầnThụy.Ngàikhốngchếđượchaitênấythìmớithànhcôngđược”.

Hôm sau, các tướng tới yết kiến,KhổngDungnói: “Tôimuốn chọnmột viên quan tuầntrongsốcácvị”.Đoạnôngquansáttừngngười,rồichỉVươngTăng,nói:“Vịnàycóthểđược”.RồiôngbảoVươngTăngởlạibànchuyệnriêng. Khicácquanviênđãravề,KhổngDungđộtngộthỏiVươngTăng:“Ônglàngườichỉhuy,cớ

saodámtưthôngvớibọnđạotặc?,VươngTăngtáimặt,ấpúngphânbua.KhổngDungnói:“HàngnămAKhêhốilộchoquantrên,ngươiđềubớtxénnhiềutiềncủa,nếungươicònchốicãi,tasẽtheoluậthìnhkhépngươivàotộichết!”,VươngTăngnghevậyvộiquìxuốngvanxin.KhổngDungnói:“Ngươiantâm,tachophépngươilậpcôngchuộctội.NgươicóthểbắtAKhêđemvềđâyđượckhông?”. VươngTăngnói:“AKhêmưumẹoquỉquyệt,AThíchdũngmãnhhơnngười,phảicótrợthủ

mớiđốiphónổi”.KhổngDungbảoVươngTăngđềcử,VươngTăngđáptốtnhấtlàtổngkỳTrầnThụy.KhổngDungliềnbảoVươngTăngđigọiTrầnThụytớingay. KhổngDung lại thẩmvấnTrầnThụyhệtnhưthẩmvấnVươngTăng.TrầnThụy lénnhìn

VươngTăng,VươngTăngnói:“Ngàituầnphủđãbiếthếtmọichuyệnrồi,ôngcứthựcmàkhai!Ngàihứachochúngtalậpcôngchuộctội,chúngtaphảitậnlựcbắtAKhêvềquián!”.TrầnThụybảoviệcđóchẳngdễlàm.KhổngDungnói:“Khôngcầnvội.2ngườichỉcầndụAKhêrakhỏisơntrại,tasẽcócáchbắtđượchắn!”.TrầnThụyđànhbằnglòng. NgườiMiêucóphongtụcchọitrâu.VươngTăngvàTrầnThụydựavàođóbènnghĩramột

kế.Họtìmmộtcontrâutokhoẻvàđẹp,buộcởbênđường,rồichohơnmộttrămquânmaiphụcởcáclùmcâyxungquanh.Bốtríxong,TrầnThụytiếnvàosơntrạigặpAKhê.Đôibênngồiuốngrượu,đềcậpviệcchọitrâu.TrầnThụybènnóivừathấyởngoàiđườngcómộtcontrâutuyệtvời.AKhêhỏi:“Nếuđúngnhưngàikểthìhaylắmtôinhấtđịnhphảibắtnóđemvềđây”.TrầnThụynói:-“Tôingóbộnókhôngphảilàcủangườivùngnày,chỉsợkhóépđượcnómangvàotrại”.ĐoạnkhuyênAKhêdắtmộtcontrâurađấuthử.AKhêđứngdậycùngAThíchcưỡingựalùamộtcontrâurađường.Đếnnơi,ngắmcontrâukiaquảnhiênlàmộtcontrâuquý. Haicontrâuchuẩnbịtưthếchọinhau,bỗngcóngườitớibáo:“Cóquantuầntới!”.Trần

ThụybiếtđóchínhlàVươngTăng.AKhêthìcười:“ÔngVươngấythậtkhéomòđầugối”.TrầnThụynói: “Quan tuầnđếnxemxét sơn trại, chúng taphải theo lệđón tiếp,huốnghồ lại làngườiquen!”,AKhê,AThíchđịnhphóngngựađiđón,TrầnThụyvộinói:“Đóntiếpquantuầnphảibỏkiếmlại,kẻoquantrôngthấythìkhôngđúngphép!” AKhê,ÁThíchchẳngchútnghingại,cởibaokiếmđểlạirồiđiđónVươngTăng.Nàongờ

VươngTăngvừatrôngthấyđãlớntiếngtráchcứ:“Tađếnxemxétsơntrại,cácngươikhôngdọndẹpnhàkháchđón tiếp, lại chạyrađây làmgì?”,AKhê,AThíchđangđịnhchâmchọcVươngTăngvài câu,bỗngVươngTăngnổigiận thét: “Cácngươi tưởng takhônggôcổ cácngươiđượcchăng?”.Tứcthìphụcbinhtràntới.AThíchtuysứclựchơnngười,taykhôngcũngđánhngãhàngchụcngười,songcuốicùngcũngbịtróigôlạinhưAKhê.

VươngTăng,TrầnThụydùngxeápgiảihaitênvềQuýDương,báotinvuichoKhổngDung.AKhê,AThíchbịxửcựchìnhtrướccửachợ.Từđó,vùngThanhBìnhVệmớitrởnênyênổn. “Nộigiángiả,nhânkỳquânnhânnhidụngchi”

Nộigiánlợidụngquanlạicủađịchlàmgiánđiệpchota.

TầnVươngdùngnhiềuvàngmuagiánđiệp,díệttrừLýMục NămTầnvươngChínhthứ18(năm229trướcCôngNguyên)TầnvươngDoanhChínhlệnh

chođạitướngVươngTiễnvàDươngĐoanchiaquânlàmhaiđạođánhTriệu. VươngTiễn tiếnđánhTỉnhKinh (tâyTỉnhKinh,HàBắc),TỉnhKinh lập tứcbịvâyhãm.

TriệuvươngvộicửVõAnquânLýMục,tướngquânTưMãThượngđemhaiđạoquânđichốngcựquânTần. VõAnquânLýMụclàvịtướngtrứdanhcủaTriệutiếpsauLiêmPha,chuyênlophòngthủ

biêncươngphíabắccủanướcTriệu,từngđánhthắngHungNô,LâmHồ,ĐôngHồ,giữyênbờcõiphươngbắcmườimấynămliền. 4nămvềtrước,khiTầnđánhTriệu,LýMụctừngchỉhuyquânphảncông,đánhbạiquân

TầnởPhìHạ(tâynamCảoThành,HàBắc).TriệuvươngvôcùngcaohứngnóivớiLýMục:“KhanhtrídũngsongtoànkhôngthuagìBạchKhởicủanướcTần!”,nhânđóphongchotướcVõAnquân. NhưnglầnnàygặplãotướngVươngTiễncủaTần,tuyđôibêngiaochiếnnhiềulần,LýMục

vẫnchưathắngnổi.Đôibêngiằngcohơn1năm. LúcnàymưusĩcủaTầnđượccàiởnướcTriệulàVươngNgaonhậnđượcmậtlệnhcủaTần

vươnghoạtđộng trở lại. VươngNgao tớiđại doanh củaVươngTiễn, nói: “Theoý củaTầnvương,xinlãotướngquânviếtchoLýMụcmộtbứcthưcầuhòa.Tôisẽcócáchlàmchohắnthấtbại”. VươngTiễnlĩnhhộiýđồcủaTầnvương,saisứgiảsangdoanhtrạiLýMụcđềnghịgiảng

hòa,LýMụccũngpháingườimangthưtrảlời,đồngýđàmphán.Thếlàsứgiảđôibênqualạiđểthươnglượngvềcácđiềukiệnhòađàm. Đồngthời,VươngNgaoởkinhđônướcTriệukhẩntrươnghoạtđộng.VươngNgaotừngkết

giaovớisủngthầncủaTriệuvươnglàQuáchKhai, lúcnàyđãtrởthànhmộtnhânvậtquantrọng,hầunhưngàynàoVươngNgaocũngtớidinhphủthămQuáchKhai.Naybiếuvàng,bạc,maitặngbáuvật,QuáchKhaithíchgì,VươngNgaonhanhchóngthỏamãn,trởthànhbạntâmgiaochícốt. Mộthôm,VươngNgaohỏiQuáchKhai:“NướcnhàlâmnguycóphảicóngườikhuyênTriệu

vươngchomời lãotướngLiêmPhatáixuất trận,cùngLýMụcchốngTầnthìphải?”.QuáchKhai lắcđầu: “NướcTriệucònhaymất làmộtchuyện, tôivớiLiêmPhasuốtđờicămghét

nhau,tôiquyếtkhôngđểchoLiêmPhacòndịptrổtài”. Hômsau,VươngNgao lại tớiphủQuáchKhai,bímậtrỉ tai: “LýMục lén lútbàntínhvới

VươngTiễn,hẹnnhausaukhidiệtTriệusẽchoLýMụclàmđạivương”. QuáchKhaithấyđâylàcơhộiđểđượcthưởngcông,bèntâungayvớiTriệuvương.Nhàvua

tỏýnghingờ,QuáchKhaiđềnghịchongườiđiquansát. TriệuvươngpháisứgiảtớiđạidoanhLýMục,quảnhiênthấygiữaLýMụcvàVươngTiễn

thườngcóthưtínqualạivớinhau. Triệuvươngnghĩthầm:“LýMụcphòngthủbiêncươngbaonăm,từngđánhbạikẻđịchxâm

phạm biên cươngmườimấy lần, sao lần này không đánh nổi vài vạn binhmã của VươngTiễn?”.Thìrahắnnuôiýđồlàmphản!BènpháisứgiảđếntruyềnlệnhchoLýMục:“ThăngTriệuSonglàmđạitướngthayLýMụcchỉhuyquânđội”. LýMụcthởdài:“ĐúnglàtalạiphảinhưLiêmPha!ÔngbiếtTriệuSongkhôngphảilàđốithủ

củaVươngTiễn,nênkhôngchịutraoquyền,màđòiyếtkiếnnhàvua.SứgiảvốnlàtaychâncủaQuáchKhai,bènhạlệnhLýMụcphảibàngiaongayquyềnlực. LýMụcbuộcphảirờiđạidoanh,đêmấyởquántrọuốngrượugiảisầu,buồnbãngẫmnghĩ:

“Vềgặpnhàvuacũngvôích,chibằngtasangtheonướcNgụycònhơn”.Rồiôngsayrượungủlịm.ĐúnglúcấyTriệuSongsaingườitìmbắtLýMụcmangvềquândoanhgiếthại. Năm228trướcCôngNguyên,VươngTiễnbiếtLýMụcđãchết,lậptứctiếncông.Dothay

chủtướng,tinhthầnquânTriệuchánnản,TriệuSongkémcỏi,bịtửtrận,quânTriệuđạibại.QuânTầnthừathắngtiếnđếnkinhđôHàmĐancủaTriệu. “Phảngiángiả,nhânkỳđịchgiánnhidụngchi”

Phảngiánlàsửdụnggiánđiệpcủađịchlàmgiánđiệpchota.

NhạcPhidùngphảngián,phếtrừLưuDự ThờiNamTống,nămKiếnViêmthứhai (năm1128)quânKimtiếnđánhphíanam,vây

thànhTếNam,TriphủTếNamlàLưuDựbịquânKimmuachuộc,bèngiếttướngphòngthủlàQuanThắng,mộtmìnhlénrahàng,thànhtêngiặcbánnước. NămKiếnViêmthứ4(năm1130),quânKimtrướcsaubalầnxâmlượcphíanam,nhưng

đềugặpsựchốngtrảquyếtliệt.ThủlĩnhquânKimthấychỉdùnglựclượngquânsựthìkhótiêudiệtNamTống,nêntháng9nămđóbènphongchoLưuDựlàmhoàngđếbùnhìncủanước“ĐạiTề”,nhằmđemchứctướcbổnglộcthậtcaođểdụhàngcáctướnglĩnhquânTống. LưuDựhàmơnquânKim,camtâmlàmchósănchogiặc,rasứcdụdỗ,lôikéonhiềukẻbán

nướcvô liêmsỉ,hoạtđộngtạivensôngHoàiHàvàvùngTâyKinhLạcDươngđốidiệnvớiquânTống,trởthànhmộtchướngngạilớnchocuộckhángchiếnchốngKim. Tháng8/1137,TốngCaoTôngkhôngchấpnhậnkếhoạchchốngKimcủadanhtướngNhạc

Phi,chỉchoNhạcPhiđóngquânGiangChâuđểnếuhaivùngGiang,Chiếtbịnguythìđembinhcứuviện.NhạcPhikhôngbằnglòngvớiviệcđó,ngàyđêmtínhcáchtiếncôngquânKim. NhạcPhiđượcbiếtLưuDựxunịnhđạitướngChiêmHãncủanướcKimlàcháucủaKim

Tháitổ,màconthứtưcủaKimTháitổlàTônBật(tứcKimNgộtThuật)lạirấtghétLưuDự.NhạcPhichorằngcóthểlợidụngmâuthuẫngiữaTônBậtvàLưuDựđểtrướchếttrừbỏLưuDự. VừahaythuộchạbắtđượcmộttêngiánđiệpcủaTônBật.NhạcPhitruyềnlệnhgiảihắnđến

trướctrướng.Tênkiaphủphục,runnhưcầysấy,khôngdámngẩngmặtlên. NhạcPhinhìnqua,lậptứcquátmắng:“NgươicóphảilàTrươngBânđóchăng?Tasaingươi

đếnnướcĐạiTềhẹnvớiLưuDựđánh lừaTônBật,khôngngờngươiđibiệtmất tăm!Vậyngươiđãlàmnhữnggì?”. Tênkiachẳnghiểuđầucuatainheogìcả,chỉsợbịgiết,nênấpúngchưabiếttrảlờirasao.

NhạcPhilạinói:“Talạisaingườithứ2điĐạiTề,LưuDựđãđồngýmùađôngnàysẽhợpbinhvớita,dụTônBậtđếnThanhHà.Tahỏingươi,tạisaongươilạitráilệnhtamàkhônggửithưbáotingìhết?” TêngiánđiệplúcnàymớihiểuNhạcPhiđãnhậnlầmhắnvớigãTrươngBânnàođó,bèn

nhânđóđưađẩy,mạonhậnTrươngBân,rốirítvanxin:“Tộiconđángchết,xintướngquânthamạng...” NhạcPhithấykếđãổn,liềnviếtluônmộtphongthư,hẹncùngLưuDựhợpmưugiếtTôn

Bật,sauđónhétvàomộtviênsáp,nóivớitêngiánđiệp:“Lầnnàytathachếtchongươi,ngươihãymangthưnàyđigặpLưuDự,hỏichorõthờihạn.Đimaurồitrởvềchonhanh,khôngđượcnhưlầntrước”. Đoạnsailínhrạchđùitêngiánđiệp,nhétviênsápbọcthưvàotrong,đoạnnói:“Nhấtthiết

khôngđượctiếtlộviệccơmậtnày!”. Têngiánđiệpchorằngđãcóđượctintìnhbáoquantrọng,vộitrởvềdoanhtrạiquânKim,

traoviênsápchoTônBật. TônBậtxemxongthư,vừakinhngạcvừagiậndữ,lậptứcchongườiđemthưấyphibáovới

KimHyTôngHoànNhan. KimHyTôngnhớlạicáchđâyíthômmấylầncóngườiđếntốgiácLưuDựvàtểtướngNam

TốngTrươngTuânpháisứgiảqualạihẹnnhauchốngKim.HuốnghồtừkhiquânKimdựng“nước”ĐạiTềlànhằmđểôngvuabùnhìnLưuDựlàmchỗđệmchốngNamTốngchoquânKimđượcnghỉngơi,khôngngờtừđómấylầnphảiviệntrợchoLưuDựmàLưuDựvẫnchẳngnêncơmcháogì. Nghĩđếnđây,KimHyTôngliềnchophépTônBậtcùngNguyênNhanXươnglấydanhnghĩa

tiếncôngGiangNam,đemquânđếnBiệnKinh. TônBậtlấydanhnghĩa“cóviệckhẩncấp”mờiLưuDựrangoàithànhthươngnghị,nhânđó

bắtLưuDựmangvềgiamởđấtKim.LưuDựbịphếtruấtngôivuabùnhìn,ngụyquyềnĐạiTềtừđócáochung. “Tửgiángiả,vicuốngsựưngoại,lệnhngôgiántrichi,nhichuyểnưđịchgiándã”

Tửgiánlàtạoratìnhbáogiả,rồithôngquagiánđiệpcủatacàiởbênđịchmàchuyểncho

giánđiệpcủađịch,khiếnkẻđịchbịlừa,mộtkhisựviệcbạilộ,giánđiệpcủatakhóbềthoátchết.

LệThựcKỳ2phenlàm“tửgián” NămTầnNhịthếthứ3(năm7trướcCôngNguyên),LưuBangdẫnđạibinhđánhpháVũ

Quan,tiếnđếncửaảicuốicùngởphíađôngkinhđôHàmDươngcủanướcTầnlàNhiêuQuan. NhiêuQuanphíasaudựavàonúicao,haibênphíatrướcváchđádựngđứng,địathếhiểm

trở,khôngchiếmđượcảinàythìkhóbềtiếncôngHàmDương.LưuBangđịnhđiềuhaivạnbinhmãđểđánhpháNhiêuQuan. MưusĩTrươngLươngcanngăn:“QuânTầnhiệncònnhiềulựclượng,khôngthểcoithường.

Thầnnghenóitướnggiữảilàconmộtgãđồtể,hắnlàkẻthamlợi.Tanênpháingườimangnhiềuvàngbạcđếndụhàng”. LưuBangnghecó lý,bènmờiQuảngdãquânLệThựcKỳtới,nói: “Việcquantrọngnày,

phiềntiênsinhlogiùmmớixong”.LệThựcKỳvânglệnh. LưuBanglạitheokếhoạchcủaTrươngLương,saiquânđicắmđầycờtrêncácngọnnúi

phíatrướcNhiêuQuanđểnghibinh. HômsautướngsĩquânTầnnhìnthấykhắpcácngọnnúiphíatrướccắmđấycờxíquân

Hán,bấtgiácrùngmìnhkinhsợ.Chợtcóquânbẩmbáo:“QuânHáncửsứthầnLệThựcKỳđếnxingặp”.Tướnggiữảiliềnhạlệnhmờivào. LệThựcKỳbàyravôsốvàngbạcchâubáu,tướngTầnthíchthúramặt,hỏi:“VìsaomàHán

lạihậuđãitanhưvậy?”.LệThựcKỳđáp:“Chúacôngtôingheđạidanhcủatướngcông,cóchúttặngvậtgọilàtỏlòngtônkính,muốnkhuyêntướngquânvìthiênhạtrừhại,cùngchúngtôitiếnđánhHàmDương.Giảnhưtướngquânkhôngđápứng,thìtôiđànhđemtặngvậttrởvề.Ngoàikiasẵncómấychụcvạntinhbinhđợilệnh.Chúacôngchúngtôilàmtheophép“tiênlễhậubinh””. TướngTầnluônmiệngđồngý,nguyệndẫnđườngquânHántiếncôngHàmDương.

LệThựcKỳlậptứccáotừtrởra.LưuBangcảmừng,bảoLệThựcKỳsangNhiêuQuanước

hẹnphốihợpvớitướngTần.Lúcnày,TrươngLươngngồibênliềnnói:“Khôngđược!”. LưuBangngạcnhiên.TrươngLươngnói:“HiệntạichỉcómộtmìnhtướngTầnđồngýhàng,

lỡsĩtốtkhôngtuânlệnhythìrấtnguyhiểm!” LưuBangtrầmngâmmộtlát,hỏi:“Vậyphảilàmsao?”.TrươngLươngđáp:“Thừacơđịch

chuẩnbịminhước,khôngđềphòng,tabấtngờtậpkíchthìnhấtđịnhthắng”.ThếlàLưuBanglệnhchođạitướngChuBộtdẫnquânvòngrasaunúi,bímậttậpkíchNhiêuQuan.

SaukhiLệThựcKỳvề,tướngTầnchophépquânsĩnghỉngơi,antâmchờđạidiệnquânHán

sanglậpminhước.KhôngngờđộtngộtbịmộtcánhquânHántừsaulưngtậpkích,lậptứcrốiloạn. ChuBộtxôngthẳngvàodoanhtrạiquânTần,giếtchếttướngTầncònngơngác.Chủtướng

bỏmạng,quânTầnlũlượtđầuhàng. LưuBangdễdàngchiếmNhiêuQuan.NămHánCaoTổ thứba (năm204), cuộcchiếnở

TrungNguyêntrởnênácliệt,LưuBanglệnhHànTínđiđánhTềvươngĐiềnQuảng. LệThựcKỳlạimuốnlậpđạicông,bènkhuyênLưuBang:“NayđãbìnhđịnhxongYên,Triệu,

chỉcònTề.NướcTềđấtrộngngườiđông, lắmmưunhiềumẹo,dùđạivươngpháimấyvạnbinhmã,trongvòngnửanămcũngchưachắcđãdiệtđược”. LưuBangnghĩbụng:“Đúngthế,HànTíntuythiệnchiến,nhưngđạiquânđãbịtatriệuhồi,

binhmãđánhTềtoànlàchiêumộởnướcTriệu,HànTíncấtquânđiđãlâumàvẫnchưacótingì...”,bènhỏi:“Tiênsinhcódiệukếgìchăng?” LệThựcKỳđáp:“ThầnxinđemthưcủađạivươngđithuyếtphụcTềvươnghàngHán”.Lưu

Bangnói:“Được!NhânlúcbinhmãcủaHànTínchưađếnđấtTề,phiềntiênsinhlênđườngngaycho”.ThếlàLệThựcKỳmộtlầnnữađilàm“tửgián”. LệThựcKỳđếnnướcTề,TềvươngĐiềnQuảngđềphòngquânHántiếncông,đãpháibinh

đóngởLịchHạtíchcựcphòngthủ.NghenóisứgiảHánxingặp,cũngmuốnnghexemtìnhhìnhthếnào,bènchomờivàothành. LệThựcKỳnóiluôn:“HánSởtranhhùng,đạivươngcóbiếtkếtquảrồiđâysẽnhưthếnào

chăng?”,Tềvươngđáp:“Chẳngbiếtthiênhạsẽtheoai?”. LệThựcKỳnói:“TheoHán!”.Tềvươnghỏi:“Vìsaotiênsinhkhẳngđịnhnhưvậy?”.LệThực

KỳliềnkểviệcHánvươngcùngHạngVũhợplựcđánhTần,rồikếtluận:“HạngVũvôđạo,Hánvươngnhânnghĩa,lòngngườikhắpthiênhạhướngvềHán,đólàýtrời”. ThấyTềvươngtrầmngâm,LệThựcKỳlạitiếp:“NayHánvươngthựctúcbinhcường,nếu

đạivươngtheoHánvương,thìcóthểbảotoànnướcTề.SựtồnvongcủaTềđangởngaytrướcmắt”. Tềvươnghỏi: “Nếu ta theoHán,quânHáncó tiếnđánhhaykhông?”.LệThựcKỳkhẳng

định:“TôiphụngmệnhHánvươngtớiđây,nếuđạivươngthànhtâmtheoHán,tôisẽviết1phongthư,HànTínlậptứcdừngbinhkhôngtiến”.ĐoạnlậptứcviếtthưpháingườimangđigặpHànTín. Tềvươngcảmừng,hạlệnhrútquânphòngthủkhỏiLịchHạ,ngàyngàymởtiệckhoảnđãi

LệThựcKỳ.

LúcnàyHànTíntiếnvềphíađông,dọcđườngđượctinLệThựcKỳđãthuyếtphụcTềvươngtheoHán,địnhdừngquânchờlệnh.MưusĩKhoáiTriệtkhuyên:“TướngquânphụngmệnhtiếncôngnướcTề,mànhàvualạipháigiánđiệpbảoTềvươngđầuhàng,chẳnglẽnaycólệnhbảotướngquândừnglạisao?Huốnghồ,LệThựcKỳvỏnvẹnchỉdùngmỗicáilưỡiđãhàngphụcđượchơn70thànhnướcTề,tướngquânchỉhuymấyvạnquânvàosinhratửhơnmộtnămmớihạđược50thànhnướcTriệu,hoáralàmđạitướngbaonămlạichưabằngcônglaocủa1gãthưsinhsao?”. HànTínnghecólý,bènhạlệnhtoànquântứcthờivượtHoàngHàtiếnđánhnướcTề.

QuânTềvìđãtuyênbốtheoHán,hoàntoànkhôngđềphòng.HànTíndễdàngchiếmLịch

Hạ,rồitiếnnhanhvềphíaLâmTri,kinhđônướcTề.TềvươngchorằngLệThựcKỳđếnđểđánhlừamình,bèngiếtLệThựcKỳrồibỏchạy.LệThựcKỳtrungthànhvớiLưuBang,cuốicùngthànhmột“tửgián”. “Sinhgiángiả,phảnbáodã”

Sinhgiánlàngườimàtapháiđithámthínhcóthểsốngsóttrởvềbáocáotìnhhìnhđịch.

ĐạtHềVũkhônkhéogiảdanhdothámdoanhtrạiđịch ThờiNamBắctriều, trướcvàsaunăm535,BắcNgụyphân liệt thànhĐôngNgụyvàTây

Ngụy.ĐôngNgụyđóngđôởNghiệpThành,do thừa tướngCaoHoankhống chế.TâyNgụyđóngởTràngAndothừatướngVũVănTháikhốngchế.Đôibênđềumuốnthôntínhnhau,đánhnhauliênmiên. Năm537,CaoHoanđíchthândẫn20vạnquântiếnđánhBồLuật,mộtlầnnữatiếncôngTây

Ngụy.ĐồngthờisaitướngCaoNgoaTàodẫnbavạnquânxuấtpháttừHàNamđểtrợuy. BâygiờđạikhuQuanTrungmấtmùa,thừatướngTâyNgụyVũVănTháiđiềuđộngquân

đội,chưađếnkịp.Binhmãnghênhchiếnchẳngquađượcđộvạnngười.Cáctướngđềuchorằngítchẳngđịchnổinhiều,đồnghịcứđểchođịchtiếnsangphíatâyrồisautìmcáchđánhchúng. VũVănTháinói:“NếuđểchoquânCaoHoanđếngầnTràngAn,lòngngườisẽhoangmang,

bấtlợichoquânta.Nayquânđịchtừxamớiđến,tahoàntoàncóthểđánhbại”.Bènhạlệnhxuấtchiến.LúcnàyquânCaoHoanđãvượtHoàngHà,đếngầnVịHà.VũVănTháisaibắccầunổitrênsôngVịHà,chokhinhkỵchỉđem3ngàylương,vượtquaVịHà,tớiSaUyểnhạtrại,cáchquânCaoHoanchụcdặm. Đểtrinhsáttìnhhìnhđịch,VũVănTháipháiĐạtHềVũlàquanhuyệnTuXươngđithám

thínhdoanhtrạiquânĐôngNgụy.ĐạtHềVũtrídũngsongtoàn,chỉđemtheo3kỵbinhlênđường. Trờitốithì4ngườiđếnsátdoanhtrạiđịch,ĐạtHềVũhạlệnhxuốngngựa,nấpvàochỗtối.

Khẩulệnh,đốithoạicủatướngsĩĐôngNgụykhivàotrạithếnào,ĐạtHềVũđềunắmđược.Thếlà4ngườilênngựa,đếntrướcđạidoanhđápđúngkhẩulệnh,rồinói:“Phụngmệnhthừatướngđếnkiểmtradoanhtrại”.Quânsĩcungkínhnhườnglốicho4ngườitiếnvào. ĐạtHềVũtựxưnglàđộicảnhvệđượclệnhthừatướngđituầntrabanđêm,hễthấykẻnào

viphạmquânkỷđềuquởtráchhoặcđánhđập.Dovậy4ngườiđikhắpdoanhtrạimàkhôngbịnghingờ. Saukhidễdàngtrinhsáttoànbộtìnhhìnhđịch,ĐạtHềVũtrởvềbáovớiVũVănThái,nói

rằngquânđịchtuyđông,nhưngtướngthìkiêucăngkhinhđịch,línhkhônggiữquânkỷ,chỉlàmộtbọnôhợp,hoàntoàncóthểdùngkếđánhbại.VũVănTháicảmừngtrọngthưởngchonhómĐạtHềVũ.Sauđó,VũVănTháibànvớichưtướng,quyếtđịnhtránhvùngđấtbằng,chọnVịKhúccáchdoanhtrại10dặmvềphíatâylàmnơiquyếtchiến.Lệnhchotướngsĩmaiphục

trongcácbãilausậyrậmrạp,chỉđểmộtlựclượngnhỏquaylưngvềphíađôngmàbàytrận. Hômsau,CaoHoannghetinquânTâyNgụytớikhiêuchiến,bènhạlệnhtoànquânxuất

kích.QuânĐôngNgụykéođếnVịKhúc,cótướngcanngăn:“Vùngnàynhiềubãilausậy,bùnsâu,đạiquânkhópháthuysứcmạnh,chibằngkhôngnêngiaochiến,pháitinhbinhđitậpkíchTràngAn.Sàohuyệtđịchbịđánh,quânđịchởđâytựtan”.Lạicótướnghăngháixinđánh:“Tađôngđịchít,sợgìkhôngthắng?”CaoHoanđồngýhạlệnhtiếncông. Đôibêngiaochiến,quânTâyNgụythuachạy.QuânĐôngNgụythấyđốiphươngquáyếuớt,

đuanhautranhcông,àoàotiếnlênchẳngcònđộingũgìnữa.VũVănTháithấythờicơtới,liềnđíchthângióngtrống.Binhsĩmaiphụcởcácbãisậytrànrachémgiết.Mộtcánhkỵbinhcũngnhanhchóngxôngvàođịch. QuânĐôngNgụybịchiacắtlàmhai,phầnlớntướngsĩsalầytrongbùn,bịchémgiếtvôsố.

CaoHoanvộithổitùvàluibinh,chuẩnbịngàymaitáichiến.Cóquânđếnbáo:“Binhsĩđềuđãbỏtrốn,ởđạidoanhchẳngcònai”.CaoHoancảkinh,ngayđêmđórútquânquasông.CaoNgaoTàoxuấtbinhởHàNamnghetinCaoHoanbạitrậncũngvộirútvềLạcDương. VũVănTháitrởvềTràngAn,mởtiệcmừngcông.Trậnnàylấyítthắngnhiều,diệt8vạn

quânĐôngNgụy.ĐạtHềVũgandạvàodoanhtrạiđịchtrinhsát,cócônglớn,đượcphongtướcCaoDươngquậncông. “Tamquânchithân,mạcthânưgián,thưởngmạchậuưgián,sựmạcmậtưgián”

Trongquanhệmậtthiếtvớiquânđội,khôngaimậtthiếthơngiánđiệp,khôngaiđượchậu

thưởnghơngiánđiệp,khôngcóviệcnàobímậthơnviệcdùnggiánđiệp.

LưuBangbỏnhiềuvàngdùngkếlygián,thắngHạngVũ MùahạnămthứbacuộcchiếntranhgiữaSở-Hán(năm204trướcCôngNguyên),Sởvương

HạngVũvâyhãmHánvươngLưuBangtrongthànhHuỳnhDương,cắtđứtđườngvậnlươngcủaquânHán.TìnhthếcủaquânHánngàymộtnghiêmtrọng. LưuBangchotìmhộquântrungúyTrầnBìnhtớihỏikếgiảivây.TrầnBìnhgiỏiđưakếlạ,

từng làmđôúy trongquâncủaHạngVũ, từkhi sang theoquânHán,đượcLưuBang trọngdụng. TrầnBìnhliềnhiếnkế“lygián”:“CáctướngđắclựccủaHạngVũchỉcóvàingườinhưPhạm

Tăng,ChungLyMuội,LongThư,ChuÂn,chỉcầnđạivươngchịubỏranhiềutiềnbạc,thihànhkếlygián,thìcóthểlàmchoquânthầnnướcSởnghikỵlẫnnhau.QuânHánthừacơtiếncôngthìchắcthắng”. LưuBangnghecólý,bènxuất40vạnlượngvànggiaochoTrầnBình,nói:“Việcdùnggián

điệpchốngSở,trẫmtraotoànquyềnchokhanhphụtrách,sốvàngnàykhanhmuốnsửdụngthếnàocũngđược,trẫmkhôngquantâm”.TrầnBìnhnhậnvàng,bốtrímạnglướigiánđiệp,muachuộctướngSở,tungtinđồnđạikhắptrongquânđộiSở. CólúctrongquânSởbinhlínhđồnđạivớinhau:“CáctướngnhưChungLyMuộilậpnhiều

chiếntíchgiúpHạngvương,nhưngtrướcsauvẫnkhôngđượcphongvương,họsẽliênkếtvớiLưuBangdiệttrừHạngvương...” LờiđồnđếntaiHạngVũ,HạngVũtinlàthực,việclớntrongquânkhônghỏiChungLýMuội

nữa.Cáctướngchẳngbiếtphânbualàmsao,tâmtrạngvôcùnglolắng. LúcnàyLưuBangdùngkếhoãnbinh,pháisứgiảsanggặpHạngVũcầuhoà.HạngVũđời

nàochấpnhận.Nhưngmuốnnhâncơhộiđódòxétthựchưtrongthành,bèncửsứthầnvàothànhgặpLưuBang. SứgiảSởvàothành,chỉthấyquanviênvàngườihầurađón.TrầnBìnhmờisứgiảvàosảnh

đường,bàytiệcrượuthếtđãirất làthịnhsoạn.TrầnBìnhnângchénrượu,hỏi:“ÁPhụ(chỉPhạmTăng)pháingài sangđây cógì chỉ giáo, cógửi thưcho tôi chăng?”. Sứgiảngơngácchẳngbiếttrảlờirasao,chỉđáp:“Hạngvươngđíchthâncửtôilàmsứgiảsangđây,làmgìcóthưnàocủaÁphụnào?”. TrầnBìnhcốýcaumàyậmừ...“Hừ,hừ,thìravậy”.Đoạnrờibàntiệc.Sứgiảcònđangngớ

người,thìmấyngườihầutớibưnghếtcảrượuvàđồănđi,chỉđểlạiâucơm.Sứgiảgiậnquá,

phủitayrờithành.VềtớidoanhtrạiquânSở,sứgiảliềnkểchuyệnđóvớiHạngVũ.QuảnhiênHạngVũtrúngkế,nghingờPhạmTăngtưthôngvớiHánvương. PhạmTăngkhônghaybiếtgì,cònhiếnkếmauchóngcôngpháthànhHuỳnhDương,chẳng

ngờHạngVũlạnhlùnglàmngơ. PhạmTăngvốntậntâmtrungthànhvớiHạngVũ,chỉmonggiúpHangVũdựngnghiệpbá.

TháiđộcủaHạngVũhômnayhiểnnhiênlàkhôngcòntínnhiệmnữa.PhạmTăngoángiậnthốtlên:“Thếlớntrongthiênhạđãđịnhhình,đạivươngthừasứcloliệu,xindạivươngchothầnđượcđemtấmthângiànuavềquêhươngbảnquán!”.Mấyhômsau,PhạmTăngrờibỏHạngVũ,trênđườngvềquê,phátbệnhmàchếtởgầnBànhThành. TrầnBìnhthấyhaicậnthầnmưulượclợihạinhấtcủaHạngVũ,mộtđãbịbỏrơi,mộtbỏđi,

cáctướngcònlạithìđềuthấtvọngchánchường,chorằngthờicơđãtới,bèohạlệnhmởcáccửathànhphíađông,đưahơnhaingànphụnữgồnggánhđira. HạngVũnghebáovộiđíchthântớicửathànhxemsao.Lúcnày,cuốiđoànngườicómột

chiếcxe.Trướcxecóquânsĩdẹpđườngvàhôto:“Trongthànhlươngthựcđãcạn.Hánvươngxinrahàng”.QuânSởnghevậyhoanhôầmĩ.Quânsĩbaovâycáccửathànhkhácđềudồncảtớiđểxem.HạngVũtớigầncỗxekia,thấytướngmạongườingồitrongxekhônggiốngLưuBang,bènquáthỏi:“Ngươilàai?Hánvươngđâu?”.Ngườinọđáp:“TalàđạitướngKỷTín.ĐạivươngcủatađãrờithànhHuỳnhDươnglâurồi!” HạngVũhạlệnhgiếtchếtKỷTín,rồitiếngấptớicửathànhphíatây,nhưngđãmuộn.Lưu

BangcùngTrươngLương,TrầnBìnhđãthoátkhỏivòngvây. ThoátkhỏiHuỳnhDương,LưuBangchọnTrầnBìnhlàmngườithântín,gặpviệcquantrọng

đều bàn bạc với Trần Bình, Trần Bình thường hiến nhiều kế lạ, mấy phen giúp Lưu Bangchuyểnnguythànhan.Cuốiđời,TrầnBìnhlàmđếnchứcThừatướng. “Phividiệubấtnăngđắcgiánchithực”

Khôngsuytínhtinhtường,sâuxathìkhôngthểphânbiệttintứcgiánđiệpcungcấplàthật

haygiả.

XungThếHoànhdùnggiánđiệpdiệttrừhaiVương ThángChạpnămBắcTống,BảoNguyênthứhai(năm1039)phánquanPhùChâulàXung

ThếHoànhđềnghịvớitriềuđìnhtạiKhoanChâucũcáchDiênAn200dặmvềphíađôngbắcphálũy,xâythành,đềphòngsựxâmlượccủaTâyHạ.Triềuđìnhchấpthuận,lệnhchoXungThếHoànhxâythànhvàđặttênlàthànhThanhGiản. ThànhThanhGiảnđịa thếhiểmyếu, công thủ tiện lợi.XungThếHoành tổ chức cày cấy

2.000khoảnhđấtởngoàithành,lạilôicuốnthươngnhântớibuônbán.ThanhGiảntrởnênmộtthịtrấnnổidanhởbiênthùy. XungThếHoànhdạydânluyệnvõ,cưỡingựabắncung-ngườigiỏiđượcthưởngbạc,miễn

laodịch,dùphạmlỗicũngđượcthabổng,dođóngườingườitrongvùngđềurasứcluyệntập,tinhthôngvõnghệ,quânTâyHạkhôngdámtùytiệnxâmlấn. TâyHạvươngLýNguyênHiệucó2đạitướngtâmphúc,mộttênlàDãLợiCươngLãngLinh,

hiệuDãLợivương,mộtlàNgộKhất,hiệuThiênĐôvương.2ngườinàylàanhemruột,mỗingườichỉhuymộtđạotinhbinh,thườngxâmlấnquấynhiễubiêngiớiBắcTống.XungThếHoànhmuốndiệttrừ2“vương”ấy,khổnỗinghĩchưaracách. Lúcnàycó3thủhạcủaDãLợivươnglàLãngMai,ThưởngKhấtvàMịNươngđếnxinhàng.

XungThếHoànhbiết làhọ tráhàng,nhưngnghĩ thầm: “Giếtchúngđikhôngbằng lợidụngchúnglàmgiánđiệpcònhơn”.Đoạnôngđíchthântiếpđónhọ,chohọởtrongthànhThanhGiảntrôngcoiviệcthuthuế.Điđâucóquânmãtùytùng,XungThếHoànhcònthườngxuyênmởtiệcthếtđãi,rađiềuquýmếnlắm. GầnthànhThanhGiảncóngôichùaTửQuang.ChùanàycómộthoàthượngtênlàVương

QuangTín,phápdanhlàPhápTung,rấtdũngcảmvàcótàicungnỏ,lạithôngthạođườngđấtTâyHạ.XungThếHoànhhaytớithămchúa.Khixuấtbinh,ôngvẫnmờihòathượngPhápTunglàmngườidẫnđường.Donhiềulầnlậpcông,XungThếHoànhcửhoàthượngvàomộtchứcvụchỉhuytrongquânđội.HoàthượngPhápTunghoàntục,đổitênthànhVươngTung. Mộtngàynọ,XungThếHoànhmởtiệctạinhàđãiVươngTung,vànói:“TôiđịnhnhờVương

đệđilàmgiánđiệpmộtchuyến,khôngbiếtVươngđệcóbằnglònghaychăng?” VươngTungđápngaykhôngchútdodự:“Xintướngquâncứsaibảo,tôisẽđi”.XungThế

Hoànhnói:“TừkhiLýNguyênHiệuxưngđếđếnnay,hắnđãđánhbạicácbộ lạcThổPhồn(Phiên),HồiHột,nhiềulầnxâmlấnbiêngiớinướcta.Hắncó2thủhạlợihạilàDãLợivươngvàThiênĐôvương.Vừarồichúngchomấyngườiđếnđâytráhàng.Tôimuốntươngkếtựukế,trừdiệthaivươngđó.SaukhiđệtớiTâyHạ,dùcóbịnhụchìnhthếnàocũngchớtiếtlộbí

mật”.ĐoạntraochoVươngTungmộtbứcthư,hẹngiấuchokín.Lạitraomộtbứcvẽ,bảođưachoDãLợivương.HômVươngTunglênđường,ônglạikínđáodặndòcáchđốiphócụthể.VươngTungcảitrangthànhhòathượngđiTâyHạ,toàntheođườngvòng.10ngàysaumớiđếnnơiđóngquâncủaDãLợivương. VươngTungxingặpDãLợivương,bảovớiquânlínhrằngcóchuyệncơmật.Binhsĩdẫn

ôngtớidoanhtrướng.DãLợivươnghỏi:“Ônglàhoàthượngxứnào?Tớiđâydòxétviệcgì?” VươngTungđáp:“BầnđạophápdanhPhápTung,đượctướngquânXungThếHoànhphái

sanggặpđạivươngđểtraochođạivươngmộttínvật”.Đoạntraobứcvẽ. DãLợivươnggiờbứcvẽraxem,chỉthấyvẽmộtconrùagià,mộtcâytáo,phíagóctrêncó

lạckhoảncủaXungThếHoành,chẳnghiểuýtứthếnào,hỏi:“XungTướngquânbảoôngđếnđâynóiđiềugì?”.VươngTungđáp:“XungtướngquânbảorằngsaukhiLãngMaicùng2ngườikhácsanghàng,thìbiếtđạivươngcũngđịnhquihàng,nêntặngbứcqủyđồnày,nóikhiđạivươngxemsẽtựhiểu”(chữquylà“conrùa”,đồngâmvớichữquylà“vềhàng”). DãLợivươngnghevậythìnổigiậnquát:“Thằngtrọcnàyhoárađếnđâykhuyênhàng!Ta

phảichémđầungươi!”nhưngnghĩlàmvậykhôngổn,lạihạlệnhtốnggiam,đểsausẽxử. Sựviệclậptứclannhanhtrongquân,DãLợivươngbiếtkhógiấu,nếuđếntaiLýNguyên

Hiệucàngbấtlợi,bènđíchthângiảiVươngTungcùngbứchọatớikinhđôHưngChâugặpLýNguyênHiệu.LýNguyênHiệuxemkỹbứcvẽ,nghĩbụng:“HaylàDãLợivươngđãướchẹnvớiXungThếHoành,nênXungThếHoànhmớivẽconrùa,ngụýkhuyênDãLợivươngsớmsangquyhàngchăng?”.LýNguyênHiệuthânchinhthẩmvấnVươngTung:“XungThếHoànhngoàiviệcbảongươitraobứchọanày,còncóthưtừgìkhông?”,VươngTungkiêntrìbảokhôngcóthư. LýNguyênHiệunổi giận, sai vệ sĩ tra tấnVươngTung,bắtkhai thậtmụcđíchđếnđây.

VươngTungcốchịucựchình,quyếtkhôngkhai.LýNguyênHiệuliềnsaiđemchém.Lúcbịđiềuđi,VươngTunglớntiếngthan:“Thếlàtachếtuổng,chưahoànthànhviệclớncủaXungtướngquân!" Viênquanchỉhuycuộchànhquyếtquát:“Gãhoàthượngkiacógìhãynóimau,tasẽbẩm

vớinhàvuathachếtchongươi!.BấygiờVươngTungmớixénẹpáocàsalấyrabứcthưmật.ViênquanchuyểnngaytớiLýNguyênHiệu. LýNguyênHiệuđọcthư“...LãngMaicùnghaingườikiađãtới.Triềuđìnhbiếtôngcólòng

quithuận,quyếtđịnhcửônglàmTiếtđộsứChâuHạ,mongôngsớmhồiquy”.LýNguyênHiệunổicơnlôiđình,lậptứchạlệnhtốnggiamDãLợivươngvàongụctối. ĐểlàmsángtỏviệcDãLợivươnghàngTống,LýNguyênHiệupháiLýVănQuýlàngườithân

tíngiảlàmsứgiảcủaDãLợivươngsanggặpXungThếHoành. XungThếHoànhhỏisứgiảmấycâu,vềnhữngviệcphátsinhởHưngChâuthìynóikhárõ,

cònvềtìnhhìnhtrúquâncủaDãLợivươngthìytrảlờiquámơhồ.XungThếHoànhbiếtykhôngphảidoDãLợivươngpháiđi. VừahayquânTốngmớibắtđượcđượcmấytùbinhTâyHạ.XungThếHoànhbímậtchohọ

nhậndiện.Trongsốhọ,cóngườinhậnrasứgiảlàLýVănQuý,1kẻtâmphứccủaLýNguyênHiệu. XungThếHoànhđãsẵnchủđích, liền tươngkế tựukế,âncần tiếpđãi.Sứgiảnói: “Hoà

thượngPhápTungđãtớigặpDãLợivươngchuyểntặngbứchọa,nhưngDãLợivươngchưarõýtứcụthể,mongtướngquânchỉrõ”. XungThếHoànhmuốnsứgiảtrởvềbảoDãLợivươngrằngsaukhi3ngườikiasanghàng,

TâyHạvươngđãnghingờDãLợivương,vậyDãLợivươngnênsớmquithuậnmớitránhđươctaihọa.LýVănQuýravề,XungThếHoànhlạiđemnhiềuvàngbạcchâubáu,nhờLýVănQuýchuyểnchoDãlợivương. Tây Hạ vương Lý Nguyên Hiệu quả nhiên trúng kế. Ít lâu sao có tin truyền về rằng Lý

NguyênHiệuđãxửtửDãLợivương,cònemruộtcủaDãLợivươnglàThiênĐôvươngcũngkhôngtínnhiệmnữa,bãimọichứctước,rồisauđómượncớgiếtnốt. SauđóTâyHạhòahiếuvớitriềuTống.LýNguyênHiệuphóngthíchVươngTung.Vương

TungvìcócônglớnliềuchếtlygiánvuatôiTâyHạ,trởvềkinhthànhđượclàmquan. Tấtsáchđịchnhânchigiánlaigiánngãgiả,nhânnhilợichi,đạonhixáchi,cốphảngiánkhả

đắcnhidụngdã”. Địchthếnàocũngpháigiánđiệpsangdòxétquânta.Tacầnpháthiệngiánđiệpcủađịch,

muachuộc,khoảnđãidẫndụhọ,sauđóthảhọtrởvề,nhưvậylàtasửdụngđược“phảngián”.

CaoNhânHậuDùngPhảnGiánDẹpLoạnThiênNăng Tháng3nămĐườngHiTôngTrungHoàthứhai(năm882)tướngThiênNăngởchâuCùng

doviphạmthờihạncôngvụsợbịghéptội,liềnphátđộngvõtrangphảnloạn,cướpbócdânchúngvâyđánhthànhấp,hoànhhànhởkhuvựcgiữa2châuCùngvàNhã,quânsốtớihàngvạnngười. TiếtđộsứTứXuyênpháitướngCaoNhânHậuđidẹploạn.1ngàytrướchômCaoNhânHậu

xuấtquân,cómộttiểuthươnggánhhàngđếngầndoanhtrại,suốtbuổisángcứlacàchỗnàychỗnọ,conmắtláoliên.Línhtuầntrathấybộdạngkhảnghicủayliềnbắtgiữ,thẩmvấnmớihayylàgiánđiệpdoThiênNăngpháiđếndothámtìnhhình. CaoNhânHậunghebáo,liềnđíchthâncởitrói,ôntồnhỏitêngiánđiệp.Ynói:“Tôilàngười

dân,ThiênNăngbắtgiữchamẹ,vợcontôi,buộctôiphảiđidòxéttìnhhình,nếutôikhôngchịuhắnsẽgiếtcảnhàtôi.Vìvậytôiđànhphảiđilàmviệcnày”. CaoNhânHậunói:“Nếuthế,tađâunỡgiếtngươi?Naytathảchongươivềcứuchamẹ,vợ

conngươi.Nhưngvới1điềukiện,tađãcứusốngcảgiađìnhngươi,thìngươiphảithaytalàmviệcnày”.Đoạnôngnóichoyngheyêucầucủamình.Têngiánđiệpgậtđầulialịa.CaoNhânHậuthảchoyđi. ThiênNăngnghebáogiánđiệptrởvề,vộichovàogặp,hỏitìnhhình.GiánđiệpylờiCao

NhânHậudặndò,nói: “QuânđộicủaCaoNhânHậungàymaixuấtphát,chỉđemtheo500người”.ThiênNăngbènthưởngchogiánđiệp,bảođợiđánhxongtrậnnàysẽthảchogiađìnhyvềlàng. Giánđiệp luira, theo lờidặncủaCaoNhânHậu,đếncácdoanhtrạikínđáorỉ tainhững

ngườibịbứctheoquânphiếnloạn,rằngkhiCaoNhânHậuđemquântới,họhãyhạvũkhíđầuhàngthìsẽđượcthavềquêlàmănyênổn.CaoNhânHậuchỉgiếtThiênNăngvà5têncầmđầuthôi. Hômsau,CaoNhânHậuđemquânđếnSongLưu,ThiênNăngbiếttin,saiLaHỗnKìnhdựng

5doanhtrạiởphíatâySongLưu,đồngthờimaiphụcmộtngànquânởcánhrừngDãKiều,chuẩnbịtậpkíchquanquân. CaoNhânHậulạisaibinhsĩmặcgiảnôngdântràtrộnvàodoanhtrạiđốiphươngnóiy

nhữnglờinhưgãgiánđiệphômtrướcđãnói.Mộtsốquânsĩđốiphươngbịbắtbuộctheoquânphiếnloạnchứkhôngphảitìnhnguyện,naynghenếuhàngsẽđượcthatội,liềnrủnhauquẳngvũkhísanghàng.

CaoNhânHậuvỗvềhọ,đoạnsaingườiviếtvàolưngáohọ2chữ“quythuận”,rồibảohọtrở

vềdoanhtrạikhuyênnhữngaichưahàng.Cácbinhsĩkháccủađốiphươnglũlượtsanghàng.LaHỗnKìnhthấyvậy,vộibỏtrốn,nhưngbịbinhsĩbắtgiảinộpchoCaoNhânHậu. CaoNhânHậusaiđeogông,giảihắnvềtỉnh.Đồngthờichođốthếtdoanhtrạiđịch,chỉgiữ

lạicờxícủađịchđểdùng. HômsauCaoNhânHậughépcáchàngbinhcứ50ngườimộtđội,mỗiđộicầm1lácờlộn

ngược,chohọđitrướchàngquân,tiếnvềphíaXuyênKhẩu. ĐếnXuyênKhẩu,cáchàngbinhvừavẫycờvừakêuto:“LaHỗnKìnhđãbịbắt!Quanquân

sắpkéotới,anhemmauđầuhàngsẽđượcthavề!” BộtướngcủaThiênNănglàCâuHồTăngbốtrí11doanhtrạiởXuyênKhẩu.Quânsĩtrong

trạinghetiếngkêugọiđềurahàng.CâuHồTăngcảkinh,rútkiếmngănchặn,bịquânsĩbắtgiữ,giaochoCaoNhânHậu. Dogiánđiệptuyêntruyềntrước,sauđóhàngbinhlạikhuyênđồngđộiđầuhàng,CaoNhân

Hậudễdànglàmquânphiếnloạntanrã,bắtsốngThiênNăng,2têncầmđầukháctựsát.Chỉ6ngày,CaoNhânHậukhéodùngphảngián,dẹpxongquânphiếnloạn. “Minhquânhiềntướng,năngdĩthượngtrívigiángiả,tấtthànhđạicông”

Vuasángsuốt,tướnghiềntàiphảibiếtdùngngườithôngminhsiêuviệtlàmgiánđiệpthìnhất

địnhsẽthànhcônglớn.

ThươngThangdùngngườitàilàmgiánđiệp,diệtvuaKiệt ỞvùngHàNam,SơnĐôngthuộchạduHoàngHàcómộtbộlạclàdântộcHoaHạ,còngọilà

bộlạcThương.TruyềnthuyếtkểrằngtổtiêncủabộlạcThươnglàKhiết,từngcùngvuaVũtrịnạnhồngthủy,lậpcôngnênđượcphongđấtThương. Đầuthếkỷthứ16trướcCôngNguyên,bộlạcThươngtruyềntớiThànhThang,tuyvẫnthuộc

quyềncaiquảncủatriềuđìnhnhàHạ,nhưngbộlạcnàyđãtrởthànhnướcchưhầumạnhnhấtởphíađông. ThànhThang tướngmạoxuấtchúng,xửsựkhônngoanmưutrí.Bấygiờđứngđầu triều

đìnhnhàHạlàvuaKiệt,kẻlừngdanhtronglịchsửTrungQuốc-nhưmộttênbạochúa.Vuatôikhôngđồnglòng,trămhọkhổcực,giađìnhlytán.ThànhThangcóchítâytiến,liềndờiđôđếnđấtBắc.Saukhidờiđô,ThànhThangtusửaquốcchính,thudụnghiềntài.1hômtrongrừngThànhThangthấymộtônggiàchănglướibắtchim,miệngkhấnto:“Chimchóc4phươnghãybaycảtớiđâymàlọtvàolướicủata!” ThànhThangnói:“Ôi,thếnàythìbắthếtchimchóctrongthiênhạhaysao!”,đoạnnhàvua

gỡbagóc lưới,chỉchừamộtgócvàcũngkhấn:“Hỡichimmuôngtrêntrời,muốnbaysangphảithìbay,muốnbaysangtráithìbay,nếutráilệnhta,thìcứviệcchuivàolướinày!” Thầndânbiếtchuyệnđóđềutánthưởng:“Đạivươngđốivớicầmthúcònnhântừnhưthế,

huốnghồđốivớiquốcdân?”.Thếlàhiềnnhânchísĩ4phươngvềtheomộtđông. TrongsốnôbộccủaThànhThang,cómộtnôlệtênlàYChívềsaudotrởthànhđạithần

“Doãn”củaThương,nênngườiđờigọiYChílàYDoãn.YDoãnthônghiểuvũđạo,lạigiỏitínhtoánsắpđặt,mộtlòngphùgiúpThànhThang.ThànhThangchoYDoãnđàmluậnvềtìnhthếthiênhạ,YDoãnkhuyênThànhThangdiệtHạcứudânkhỏicảnhlầmthan.ThànhThangngheYDoãnphântích,phươnglượcđâurađấy,rấthợpvớichíhướngmìnhhằngômấp,thìtrongbụngmừngthầm.NhưngnghĩđếnnhàHạcaitrịTrungNguyênđãhơnbốntrămnăm,khôngrõhưthực,chonênchưadámbộclộýtưởngmộtcáchtùytiện. YDoãnthấychủimlặng,biếtchủcòncóđiềunghingại,bènnói:“MuốndiệtHạ,trướchết

phảibiếtHạ,kẻhènnàytìnhnguyệnsangkinhđônhàHạxemxétnộitìnhvàtrinhsátđịahìnhTrungNguyên”.ThànhThangcảmừng.YDoãnnhẹnhàngnóinhỏ:“ĐểvuaHạtinkẻhènnày,xinđạivươnghãylàmnhưvầynhưvầy...” Hômsau,cóbinhsĩvàobẩmbáo:“YDoãnbỏchạysangHạ”.ThànhThanggiảbộngạcnhiên

quát:“Cóviệcấyư,maumauđuổibắt”.

ThànhThangđemquânsĩđuổi,thìYDoãnđãchạyxa.Binhsĩgiươngcungđịnhbắntheo,

ThànhThangngănlại:“Đểtađíchthântrừngtrịtênphảnnghịch!” ThànhThanggiươngcung,nhắmhồilâumớibắn,khôngtrúng,lạibắntiếp,YDoãnđãchạy

mất. YDoãnđếnkinhđôChâmTầmcủaHạ.VuaKiệtthấyYDoãncótài,nóinăngphiphàm,lạilà

ngườibịThànhThangđuổigiết,thìtindùng,cholàmquantrongtriều. YDoãnởnướcHạ,chứngkiếnvuaKiệttànbạo,hoangdâm,dânchúnglầmthan.Nhàvua

ngàyđêmhoanlạcvớiáiphiMuộiHỉ,cungđìnhyếntiệc,xaxỉcùngcực,dânchúngđóirét,cónămchếtđóihàngvạnngười.Ainấycămhận.Nhàvualạitựvímìnhnhưvầngtháidươngchóilọi.Dânchúngnguyềnrủa,chỉmongvuaKiệtsớmbịdiệtvongnhưmặttrờiphảilặn.CómộtđạithầntênlàQuanLongPhùngvàocungkểlạilờioánhậnấyvớivuaKiệtvàkhuyênnhàvua:“Vuabiếtthươngdân,dânantấtnướcan!”. VuaKiệt đùng đùng nổi giận, bảoQuan LongPhùng rủa vuamau chết, rồi hạ lệnh đem

chém.Đểchứngtỏuylựccủamình,vuaKiệtcấtquântrừngphạtnướcMânSơn.VuaMânSơnbiếtKiệttànbao,hiếusắc,vộiđemhiếnhaimỹnữtuyệtsắc,mộtnàngtênUyển,mộtnàngtênDiễm.KiệtnhìnthấyUyển,Diễmcósắcđẹpchimsacálặn,lậptứcrútquânvề. Saukhicóhaimỹnữ,KiệttrởnênlạnhnhạtvớiáiphiMuộiHỉ,MuộiHỉthấtsủng,cămgiận.

YDoãnnhânđókếtgiaovớinàng,đượcnàngtincậy. 3 năm sau, Y Doãn đã nắm vững nội tình nhà Hạ như trong lòng bàn tay, trở về nước

Thương.ThànhThangthấyYDoãnvềđúnghẹn,cảmừng,phongYDoãnlàmHữuthừatướng,hoạchđịnhkếsáchdiệtHạ. ThànhThanghỏiYDoãn:“Lươngthựccủanướctakhôngđủ,phảilàmthếnào?”’.YDoãn

đáp:“VuaKiệtcóbavạncungtầnmĩnữ,yphụctoànbằnghàngthêu.Kinhđôtacórấtnhiềuthợthêugiỏi,cóthểtổchứcthêuxiêmy.Mỗihộxiêmythêuđổiđược100chungthóc...” ThànhThangtheokếcholàm.Mấynămsau,triềuHạđãtốncơmantiềncủa,trongkhikho

lẫmnhàThươngdồidào.YDoãnlạikhuyênThànhThangđemsốlươngthựcdưthừacứutếchodânnghèocácnướcsắpchếtđói,thếlàkhắpnơiđềutruyềntụngThànhThangnhânđức,nhiềunướclầnlượtquithuậnnhàThương. VuaKiệtngàycàngcảmthấyThươnglàđốithủnguyhiểm,hạchiếuđòiThànhThangtới.

ThànhThangtớikinhđônướcHạliềnbịvuaKiệtbỏtùtạiHạĐài. ThànhThangbịgiamcầm,vuachúacácnướcchưhầuđềubấtbình,chỉtríchvuaKiệtvôlý.

ỞkinhđônướcThươngthìcácđạithầnchỉtríchviệcYDoãnchủtrươngđểThànhThangđếnkinhđônướcHạ. YDoãnđãcóchủđịnh,liềnnói:“ThươnglàthầndâncủatriềuHạ,bịtriệumàkhôngtới,vua

Kiệtsẽlấycớdẫnquânchinhphạt,nhưthếchẳngphảilàgâytaiươngchotrămhọsao?Nayđạivươngbịcầmtù,tôitựcókếgiảicứu,cácvịkhỏilo”. YDoãnmangrấtnhiềuchâubáuvàmấychụcmỹnữsangkinhđônướcHạ.VuaKiệtthấy

nhiềumỹnữvàbáuvậtthìđãxiêulòng.YDoãnlạiđưamắtchoMuộiHỉđứngcạnhvuaKiệt.MuộiHỉbènnói:“NhàThươngcũnglàthuộcquốccủađạivương.ThànhThanggiúpđạivươnglàmviệccứubầnlàcócôngđángraphảikhen”. MuộiHỉlúcnàyđịavịkhôngbằnghainàngUyển,DiễmnhưngvuaKiệtvẫncònnểnang,nên

hạ lệnh thảThànhThang.MuộiHỉ lạinóinhỏvới riêngYDoãn: “Hômquađạivươngnằmmộngthấyphươngtâycómặttrời,phươngđôngcũngcómặttrời.Haimặttrờiđánhnhau,mặttrờiphíatâythắng,mặttrờiphíađôngthua”.YDoãnhiểuýMuộiHỉngầmbảocóthểđemquânđánhHạ,bèncáolui. ThànhThangvàYDoãnvềnước,trướchếtlấycớCátBávôđạo,khôngthờphụngtổtiên,

đemquânđidiệtnướcCátlàđồngminhcủanướcHạ. Đầuthếkỷthứ16trướcCôngNguyên,cuốicùngnướcThươngphátđộngchiếntranhvới

nướcHạ,lầnlượttiêudiệtvâycánhcủatriềuHạlànướcVĩ,nướcCố,nướcCônNgô. SauđóThànhThang tiếnquân thẳngđếnKinhđôChâmTầmcủanướcHạ.VuaKiệtbỏ

thànhmàchạy.ThànhThangdẫnquântruykích,tạiMinhĐiềuthìđánhtanquânHạ.VuaKiệttrốnvàonúiTrungĐiều,sauchếttrongnúi. NhàHạdiệtvong,ThànhThangkiếnlậpnhàThương.ThànhThanglàngườiđầutiênsáng

lậpviệcdùngngườithôngminhsiêuviệtlàmgiánđiệp.VìlậpcônglớnmàYDoãnthànhngườiphòtátrọngyếucủaThànhThang,chấpchưởngđạiquyềnnhàThangsuốt5đờivua(ThànhThang,TháiĐinh-contraiThànhThang,NgoạiBích,TrungNhâm,TháiGiáp-cháucủaThànhThang).

…Hết…

Chia sẽ ebook : http://downloadsachmienphi.com/

Tham gia cộng đồng chia sẽ sách : Fanpage : https://www.facebook.com/downloadsachfreeCộng đồng Google :http://bit.ly/downloadsach