BİOLOGİYA İXTİSASI ÜZRƏMİKOLOGİYA KURSU

AZƏRBAYCAN DÖVLƏT

AQRAR UNİVERSİTETİ

Kənd təsərrüfatı elmləri doktoru, professor İbrahim Cəfərov

Mövzu 2. Mikologiyanın ümumi aspektləri

Üzvi aləm sistemində göbələklərin yeri

Göbələklərin filogeniyası

Göbələklərin quruluşunun əsas cizgiləri

Göbələklər birhüceyrəli və ya çoxhüceyrəli

orqanizmlərdir

Göbələk hüceyrəsinin orqanelləri

P L A N

Əsas ədəbiyyatlar

1.İbrahimov A.Ş., Abdulova Z.A., Mehdiyeva L.N. Mikologiya.

Bakı: “Bakı Universiteti” nəşriyyatı, 2008, 323 s.

2.Гарибова Л.Б., Лекомцева С.Н. Основы микологии. М.:

2005, 220 с.

3.Левкина М.Н. Основы микологии. Учебно-методический

комплекс. Горно-Алтайск, 2010, 86 с.

4.Мюллер Э., Лёффлер В. Микология. М.: Мир, 1995, 343 с.

5.M.Timur Döken, Erkol Demirçi, Mikoloji-1. Erzurum: 2010,

91 s.

Köməkçi ədəbiyyatlar

1.İbrahim Cəfərov Ümumi fitopatologiya. Bakı: “Elm”,

2007, 392 s.

2.Грибы /пер. с. итал. Ф.Двин. М.: Астрель, 2009, 384 с.

3.Емцев В.Т., Мишустин Е.Н. Микробиолгия. М.: Юрайт,

2012, 445 с.

I. Nüvəyəqədər orqanizmlər və ya

prokariotlar (Procariota)

II. Nüvəli orqanizmlər və ya eukariotlar

(Eucariota)

Monerlər aləmi (Monera)

Protistlər aləmi (Protictista)

Göbələklər aləmi (Fungi)

Heyvanlar aləmi (Animalia)

Bitkilər aləmi (Plantae)

Prokariotlaraydın formalaşmış nüvəyə

malik olmayan orqanizmlərdir

Eukariotlar aydın formalaşan örtüyə malik nüvəli orqanizmlərdir

Onlar ibtidailərin tərkibinə daxil edilir, əksər hissəsi birhüceyrəli orqanizmlər olub, bitki və heyvan əlamətlərini özündə saxlayır,

bura miksomisetlər də aiddir. Göbələyəbənzər protistlər burada yerləşir, onların həqiqi göbələklərdə olduğu kimi

mitselli tallomu və bəzi morfoloji strukturları vardır.

Aralıq orqanizmlər qrupu kimi

inkişaf tsiklində qamçı

mərhələsi:

Protistlər (Protista) aləmi

Myxomycota, Plasmodiophomycota, Labyrinthulomycota, Hypochytridiomycota, Oomycota, Chytridiomycota şöbələri vardır.

MYCOTA ALƏMİ

Myxomycota şöbəsi

Oomycota şöbəsi

Eumycota şöbəsi

Göbələklər sistemi(Olive, 1975 və 1980-ci ildə L.Qəribova tərəfindən

modifikasiya edilmişdir)

Hypochytridiomycetes Oomycetes

Oomycota şöbəsi

Chytridiomycetes

Zygomycetes

Ascomycetes

Basidiomycetes

Deuteromycetes

Eumycota şöbəsi

Göbələklərin əsas taksonomiki qruplarının hüceyrədivarının karbohidrat tərkibi

Əsas karbohidratlat Taksonomiki qruplarXitin, qlyukan Chytridiomycota Xitin, xitozan ZygomycotaXitin, qlyukan AscomycotaXitin, qlyukan DeuteromycotaXitin, qlyukan BasidiomycotaSellüloza, xitin Hypochytridiomycota Sellüloza, qlyukan Oomycota Sellüloza, qlikogen Dictyosteliomycota Qalaktoza polimerləri, pektinlər, sellüloza

Myxomycota

Göbələklərin şöbə və sinifləri (Dictionary, 2001)

Protozoa aləmi

Acrasiomycota şöbəsi

Dictyosteliomycota şöbəsi

Myxomycota şöbəsi

Acrasiomycetes sinfi

Dictyosteliomycetes sinfi

Myxomycetes sinfiProtosteliomycetes sinfiPlasmodiophoromycetes sinfi

Chromista aləmi

Hypochytriomycota şöbəsi

Labrinthulomycota şöbəsi

Oomycota şöbəsi

Göbələklərin şöbə və sinifləri (Dictionary, 2001)

Hypochytriomycetes sinfi

Labrinthulomycetes sinfi

Oomycetes sinfi

Ascomycota şöbəsi

Basidiomycota şöbəsi

Chytridiomycota şöbəsi

Zygomycota şöbəsi

Fungi aləmi

AscomycetesNeolectomycetesPneumocystidio-

mycetesSaccharomycetesTaphrinomycetes

BasidiomycetesUredinomycetes

Ustaliginomycetes

TrichomycetesZygomycetes

Göbələklərin şöbə və sinifləri (Dictionary, 2001)

Göbələklərin filogeniyası

Göbələklər polifiletik mənşəyə malikdir, yəni müxtəlif siniflər bir- birindən asılı olmadan rəngsiz qamçılılardan və qamçısız

ameboid fraqellyatdan törənmişdir.Sonuncular zigomisetlərə başlanğıc vermiş, onlardan isə kisəli

və bazidial göbələklər yaranmışlar. Xitridiomisetlərin sələflərinin birqamçılı flaqellyatlar olduğu güman edilir.

Oomisetlər hüceyrə örtüyünün tərkibinə, ikiqamçılı zoosporlara, cinsi prosesin xarakterinə görə orqanizmlərin başqa

qruplarından kənarda dururlar. Onların mənşəyi məlum deyil, güman edilə bilər ki, onlar müxtəlif qamçılı yosunlardan

xlorofilin itməsi ilə meydana çıxmışlar.

Göbələklərin quruluşunun əsas cizgiləri

Heyvan orqanizmindən yaxşı ifadə olunan:

müxtəlif tipli sporların köməyi ilə çoxalması ilə fərqlənirlər

hüceyrə divarı

həyat tsiklinin vegetativ

mərhələsində hərəkətsizliyi

sərhədsiz böyüməsi

osmotrof qidalanma

tipi

Bitkilərdən göbələkləri fərqləndirən cəhətlər isə aşağıdakılardır:

Bitkilərdə isə bildiyimiz kimi ehtiyat qida maddəsi nişastadır.

hüceyrə divarının

matriksində xitin

xitozan və qlyukanın

miqdarı

fotosintetik piqmentlərin

olmaması

ehtiyat qida maddələrinin

qlikogen

volyutin

yağ olması

spor

Spordan hifin inkişafı

Göbələklərin strukturu

birhüceyrəli çoxhüceyrəli

Müxtəlif hüceyrə tipləri

Generativ

Vegetativ

Hiflərin tipləri

Təyinatına görə göbələklərin tallomunda olan hiflər iki əsas qrupa bölünürlər:

Generativ hiflərdə sporogen orqanlar və daha sonra sporlar formalaşırlar.

Generativ hiflər müəyyən bir həddə qədər genişlənmə hesabına irilənirlər.

Vegetativ hiflər tallomda yerinə yetirdiyi vəzifədən asılı olaraq, müəyyən

müxtəlifşəkilliyi ilə fərqlənirlər. Onlardan əsasən göbələyin toxumaları qurulur.

Vegetativ mitsel üçün apikal böyümə, hifin sonunda və ya qurtaracağında bölünmə, habelə yan budaqlanma xarakterikdir.

hif

mitselarakəsməli hif

arakəsmə və ya septa

hüceyrə divarı

ağızcıq

nüvə

Septa latınca Septum – arakəsmə sözündən götürülmüşdür, ali göbələklərin hifal sistemində əhəmiyyətli morfoloji

strukturdur.

Arakəsmələr və ya septalar

Arakəsmə ziqomisetlərdə olduğu kimi hifin divarının daxili çıxıntısı yolu ilə formalaşır, bu zaman arakəsmənin mərkəzi

hissəsi sərbəst qalır. Bu dəlik məsamə adlanır.

Göbələk hiflərinin eninə arakəsmələrində məsamələr azdır, bu məsamələrin vəzifələri qonşu hüceyrələrin protoplastları ilə

birbaşa əlaqəni təmin etməkdir. Arakəsmə və məsamələr quruluş xüsusiyyətlərindən asılı olaraq, bit neçə tip

arakəsmələri fərqləndirmək olar.

məsamələr

Göbələklər təkamül prosesində vegetativ bədənin formasını dəyişmək xüsusiyyəti qazanmışlar. Bu

hiflərin sıxlaşması və qovuşması nəticəsində baş verir.

mitselin şəkildəyişmələri ola bilirlər

Qaustoriya Anastomoza

Rizomorf

Xlamidospor

Sklerosiya

Qaustoriya

Bitki hüceyrəsində qaustoriya

Anastomoz

Rizomorf

Xlamidospor

Blastosporlar

Sklerosiya

Sklerosial stromalar və ya mumyalar

Stolon və rizoidlər

rizoidlər

stolon

sporangi

sporangi-daşıyan

Əlamətlər Bitkilər Heyvanlar GöbələklərGenom

Ölçü (x 109 D) 1000-2000 100-2000 10-30Təkrarların faizi -30 -40 -10

Sitologiya və Ultrastruktura:Hüceyrədə nüvənin miqdarı Bir Bir Bir və ya

çoxluSitoginez Mitozla əlaqəlidir Mitozla

əlaqəlidir Əlaqəsizdir

Hüceyrənin böyüməsi İzodiametrik İzodiametrik Apikal

Hüceyrə divarı Var Yox VarMərkəzi vakuol Metabolitik fəallıq

fazasında Qocaldıqda Qocaldıqda

Vakuolun formalaşması

Hüceyrələrin böyüməsi hesabına,

uzanmaqla

Daxili möhtəviyyatın lokal avtolizi

hesabına

Daxili möhtəviyyatın lokal avtolizi

hesabına

MetabolizmLizinin sintezi Diaminopimelin

turşusu vasitəsilə

L – amino odipin turşusu

vasitəsiləHər iki yol ilə

Azotun metaboliz- minin son məhsulu

Asparaqin, qlyutamin Cövhər Cövhər

Ehtiyat karbohidratlar Nişasta Qlükogen

Qlükogen, trehalloza,

şəkər spirtləri Struktur karbohidratlar

Sellüloza, hemisellüloza,

pektinXitin Xitin, qlyukan

sellüloza

Melanin sintezi Məhv olmuş hüceyrələrdə

Canlı hüceyrələrdə

Canlı hüceyrələrdə

Fiziologiya və həyat şəraiti Həyat şəraiti Asılıdır Sərbəstdir Asılıdır Qidalanma tipi Fototrof Zootrof Osmotrof Enerji alma qaydası Avtotrof Heterotrof Heterotrof

Göbələk hüceyrəsi Endoplazmatik şəbəkə Vakuol

Ribosomlar

Mitoxondrilər

Lomasomlar

Hüceyrə divarı

Ehtiyat qida maddələri (qlikogen)Sentriollar

Holci aparatı

Nüvə nüvəciklə

Sitoplazma

Plazmatik membran

Mitoz

Eukariotlarda nüvənin adi, qeyri-cinsi vegetativ bölünməsidir.

Xromosomlarda DNT ikiləşir, artır, xromatiklərə identik eninə yarılmaya

hazırlıq gedir, sonda bu qız xromosomların formalaşması ilə

yekunlaşır.

Allomyces, Chytridiomycetes, Euascomycetes, Deuteromycetes və

ya Anamorfic fungi şöbələrində mitoz 5-6 dəqiqədən bir neçə saata qədər

Ustilago cinsində 45 dəqiqə

Mucor cinsində 2 saat-a qədərdavam edir.

Mitoxondrilər

tərkibində tənəffüs zəncirinin fermentləri, fosforlaşdırıcı oksidləşmə

və limon turşusu olan dsikli orqanelldir

onların xarab və ya defektli olması mutantlara səbəb olur

Mitoxondrilər həlqəvi xromosom şəklində özünün DNT -ə malikdir, bakteriya tipi üzrə avtonom olaraq çoxalırlar. Bu eninə bölünmə və ya

tumurcuqlanma tipidir

Ribosomlar

zülal sintezinin orqanellidir. Belə ki, onların ölçüləri 20-80 mkm-ə yaxındır,

onlar yalnız elektron mikroskopda fərqləndirmək mümkündür

əsas komponenti nüvə DNT-də əmələ gələn RNT-dir, zülalla birlikdə nüvəcikdə və nüvə

qalpağında toplanır. Fitoplazmada ribosomların bir hissəsi səliqəsiz yerləşir, lakin onların əksəriyyəti endoplazmatik retikulumun membranına mitoxondrilərə və onların

hissəciklərinə bərkimişdir

nüvə qalpağında bəzən kip qablaşmış vəziyyətdə görünürlər. Prokariot və evkariot orqanizmlərin ribosomları zülalların səthi

strukturuna görə fərqlənirlər.

Prokariot, eukariot orqanizmlərin və göbələyəbənzər protistlərin orqanellərinin səciyyəsi

Orqanellər

XarakteristikaGöbələk və

göbələyəbənzər protistlərin

xüsusiyyətləriprokaroit eukariot

Nüvə Nukleoid (nüvənin ekvivalentidir)

Nüvə (həqiqi nüvə, mitoz nüvə)

Xromosomlar Tək Həmişə bir neçə Adətən kiçik miqdardadır, qısa

Metofaza lövhəsi - Aydın istifadə olunan Çox zaman olmur

Nüvə membranı Yoxdur Bölünmə zamanı

nüvə itir Nüvənin bölünmə

zamanı adətən saxlanılır

Nüvəcik Yoxdur Var Adətən var, zoosporda çox vaxt nüvə qalpağı

ilə əvəz olunur

Hüceyrədə nüvənin sayı

Bir və yaz az Adətən, bir Bir neçə, az hallarda bir

Mitoxondrilər Yoxdur Bir neçə Bir neçə, lakin bəzi zoosporlarda bir

Ribosomlar 70 s 80 sPolyar mil hüceyrələri

Yoxdur Var Tez - tez var

Qamçılar Fibilyarsız və az miqdarda fibilyarlı

Birdən bir neçəyə qədər, adətən

fibrillə 9+2 tipi üzrə yerləşir

Hüceyrəyə bir və ya iki, həmişə fibrilli 9+2 tipi

üzrə

Hüceyrə divarı Skelet əsası(hüceyrənin bölünməsi)

Adətən mureinAdətən DNT-ilə

korrelyasiya olunur

Bitkilərdə sellüloza

Adətən nüvənin bölünməsi ilə korrelyasiya

olunur

Xitin, sellüloza, başqa qlyükanlar və ya

polisaxaridlər adətən nüvənin bölünməsindən

asılı deyil (xüsusilə vegetativ tallomda)

Qamçılar (Flagella)- bu zoospor və göbələyəbənzər protistlərin planoqamet, planizigotlarının hərəkətedici

orqanellidir. Zəif quruluşuna görə bakteriyaların anoloji orqanellindən fərqlənirlər, lakin çoxlu hərəkətli bitki və heyvan qametləri və ibtidailərin qamçıları ilə oxşardır.

Qamçıların tərkibində iki mərkəzi tək-tək və doqquz periferik ikili fibrillər vardır. Göbələklərin qamşıları iki tipdədir; hamar və lələkli. Göbələklərin zoospor tipləri

arasındakı sonrakı fərq hüceyrədə (bir və ya iki) qamçıların sayını və hərəkət istiqamətində onların

bərkimə yerini özündə birləşdirir.

İş zamanı bütün qamçılar dalğayabənzər hərəkət yerinə yetirirlər, onların hərəkətində enerjiyə qənaət etmək üçün

ritmin məhdudiyyətlər də vardır. İki və çox qamçılı hüceyrələrdə ayrı-ayrı qamçıların hərəkəti öz aralarında

razılaşdırılır.

Terminal qamçı hərəkət edə bilir, eyni zamanda çəkilə bilir, yəni qamçılarını içəriyə dartır. Qamçıların tipi,

sayı və hüceyrəyə bərkimə yerinə görə ibtidai göbələklərin siniflərinin fərqləndirilməsində istifadə

edilir.

Qamçıların yerləşməsinə görə bakteriyalarən təsnifatı

Monotrix

Amfitrix

Lofotrix

Peritrix

Göbələklərin qamşıları iki tipdədir: hamar və lələkli.

Özünü yoxlama üçün mövzuya aid test sualları

a) Fungi və ya Mycota

b) Mychota

c) Animalia

d) Plantae

e) Animalia və ya Plantae

1. Göbələklər aləmi necə adlanır?

a) Fungi

b) Mychota

c) Plantae

d) Monera

e) Eucariota

2. Bitkilər aləmi necə adlanır?

a) irsi materialı cinsi yolla ötürülən

orqanizmlərdir

b) nüvəli orqanizmlərdir

c) nüvəyə malik olmayan orqanizmlərdir d) aydın

formalaşmış cinsi hüceyrələri olan

orqanizmlərdir

e) prokariot adlanan orqanizmlər yoxdur

3. Hansı orqanizmlər prokariotlar adlanır?

a) qlyukan, xitozan

b) xitin, xitozan

c) xitin, qlyukan

d) sellüloza

e) sellüloza, xitin

4. Chytridiomycota taksonomiki qrupa aid göbələklərin hüceyrə divarının karbohidrat

tərkibi?

a) xitozan

b) xitin

c) sellüloza

d) qlyukan

e) pektin

5. İkiqamçılı oomisetlərdə hüceyrə divarının əsas komponenti hansı

maddədir?

a) sellüloza

b) yalnız qalaktoza

c) yalnız lektin polimerləri

d) qalaktoza və lektin polimerləri

e) xitin

6. Miksomisetlərdə vegetativ bədənin örtük tərkibinə hansı maddələr

daxildir?

a) Protozoa aləmi, Chromista aləmi, Fungi və

ya Mycota aləmi

b) Protozoa, Ascomycota, Zygomycota

c) Chromista, Plasmodiophoromycota, Fungi

d) Fungi və ya Mycota, Basidiomycota,

Ascomycota

e) Zygomycota, Protozoa, Chromista

7. Müasir dövrdə göbələklərin 3 sərbəst təkamül qanadını fərqləndirirlər?

a) sellüloza

b) xitin

c) nişasta

d) volyutin

e) zülal maddələri

8. Bitkilərdə ehtiyat qida maddəsi nədir?

a) nişasta

b) qlikogen, nişasta

c) qlükogen, vokyutin, yağ

d) sellüloza

e) xitin

9. Göbələklərdə ehtiyat qida maddələrini düzgün göstərin?

a) hifdən

b) spordan

c) anastomozlardan

d) hemmlərdən

e) vegetativ meyvə bədənindən

10. Mitsel öz başlanğıcını nədən götürür?

a) vegetativ hiflər

b) yalnız generativ hiflər

c) generativ və vegetativ hifləryalnız

d) monopodial hiflər

e) simpodial və dixotamik hiflər

11. Göbələklərin tallomunda olan hiflər hansıdır ?

a) latın sözü olub, hif deməkdir

b) latın sözü olub, arakəsmə deməkdir

c) yunan sözü olub, spor deməkdir

d) latın sözü olub, mitsel deməkdir

e) yunan sözü olub, xəstəlik deməkdir

12. Septa nə sözüdür və nə deməkdir ?

a) qaustoriya, oospor, zigospor

b) qaustoriya, anastomoza, rizomorf,

xlamidospor, sklerosiya və s.

c) rizomorf, xlamidospor, sklerosiya, kleystotesi

d) apotesi, peritesi, rizomorf

e) xlamidospor, oospor, psevdotesi

13. Mitselin şəkildəyişmələrini göstərin ?

a) qeyri-cinsi çoxalmanı təmin edir

b) generativ orqanlar

c) xüsusi qidalanma orqanı funksiyasını yerinə yetirir

d) makromolekulları sadə monomerlərə parçalayır

e) tənəffüsü təmin edir

14. Qaustoriyanın əsas vəzifəsi nədir ?

a) anastomozun vəzifəsi yoxdur

b) mitselin yan şişləridir, hifləri bir-birinə

birləşdirən körpücük rolunu oynayır

c) göbələyin çoxalmasını təmin edir

d) vəzifəsi qidalanmanı təmin etməkdir

e) qidalanma və tənəffüsü təmin edir

15. Anastomozların vəzifəsini təsvir edin?

a) ətli toxuma hifləridir

b) tumurcuqlanan mitseldir

c) dairəvi və ya uzunsov formalı sıx

kipləşmiş mitseldir

d) mitsel stromalarıdır

e) davamsız, vahid formaya malik olmayan

mitseldir

16. Sklerosiyanı təsvir edin?

a) xromosom

b) sitoplazma

c) lizosom

d) DNT

e) RNT

17. Nüvənin əsas komponenti necə adlanır?

a) protistlərdə nüvənin adi, qeyri-cinsi vegetativ bölünməsidirb) prokariotlarda nüvənin adi, qeyri-cinsi vegetativ bölünməsidirc) eukariotlarda nüvənin adi, qeyri-cinsi vegetativ bölünməsidird) hüceyrənin komponentlərindən biridire) nüvənin komponentidir

18. Mitozun əsas mahiyyəti ?

a) onlarla

b) bir

c) həmişə bir-neçə

d) yüzlərcə

e) eukariot orqanizmlərdə mitoxondri yoxdur

19. Eukariotlarda mitoxondrilərin sayını göstərin ?

a) nişasta sintezinin orqanellidir

b) amin turşuları sintezinin tərkib hissəsidir

c) zülal sintezinin orqanellidir

d) RNT sintezinin orqanellidir

e) hüceyrədə ribosom rol oynamır

20. Ribosom göbələk hüceyrəsindənədir ?

a) larva

b) nukleus

c) flagella

d) ovum

e) stroma

21. Bəzi göbələyəbənzər orqanizmlərdə rast gəlinən qamçılar latınca necə

adlanır?

a) cinsi çoxalma sporudur

b) mitselin şəkildəyişmələri

c) sporangisiz, ekzogen əmələ gələn, göbələyin

qeyri-cinsi sporları konidi adlanır

d) cinsi spor olmaqla mitselin şəkildəyişməsidir

e) vegetativ çoxalma nəticəsində formalaşan

orqanelldir

22.Konidi nədir?

a) çoxalmanın bir növüdür, nəticədə ekzogen sporlar əmələ gəlirb) xüsusi çoxalmadır, nəticədə endogen sporlar əmələ gəlirc) xüsusi struktur vermədən mitselin ayrı-ayrı hissələri ilə çoxalmadır d) endogen və ekzogen sporların formalaşdığı çoxalmadıre) reproduktiv çoxalmanın tərkib hissəsidir

23.Vegetativ çoxalmanın mahiyyəti?

a) qeyri- cinsi çoxalma orqanıdır

b) cinsi çoxalma orqanıdır

c) vegetativ çoxalmada qalın divarlı örtük

formalaşdıran hüceyrədir

d) bir qrup göbələklərin qidalanmasını təmin edir

e) cinsi və qeyri- cinsi çoxalmada formalaşan

hüceyrədir

24. Xlamidospor nədir?

a) açıq törəmə olub, tərkibində kleystotesilər

yerləşir

b) vegetativ çoxalmada sistemdir

c) cinsi proses üçün zəruri orqandır

d) qapalı törəmə olub, daxilində adətən çoxlu

sayda

sporlar vardır

e) açıq törəmə olub, tərkibində piknidlər yerləşir

25. Sporangi nədir?

a) onlarda qamçıların morfoloji quruluşu ilə

b) onlarda ehtiyat qida maddələrinin ehtiyatı ilə

c) onlarda qamçıların miqdarı ilə

d) onlarda qamçıların rəngi ilə

e) onlarda qamçıların forması və rəngi ilə

26. Zoosporun hərəkətliliyi hansı əlamətlərə görə təyin edilir?

a) monopodial budaqlanır

b) budaqlanmır

c) budaqlanmayan ola bilir, eyni zamanda

monopodial, simpodial və dikotamik budaqlanır

d) budaqlanmaya bilir, eyni zamanda simpodial

budaqlanır

e) 10-dan çox formada budaqlanır

27. Sporangidaşıyanın budaqlanma xarakteri?

a) koremiya

b) xlamidospor

c) aplanospor

d) sklerosiya

e) hif

28. Hərəkətsiz sporangisporları necə adlandırırlar?

a) silindr formasında, eninə və uzununa

b) yalnız eninə

c) yalnız uzununa

d) eninə və uzununa

e) piramidal formada

29. Göbələk hüceyrəsində arakəsmələr necə yerləşir?

a) növbəli, monopodial, simpodial, silindrik

b) növbəli, suprotiv, monopodial

c) yalnız çiçək göbəsi şəklində və monopodial

d) növbəli, suprotiv, simpodial, dixotamik, çiçək

göbəsi şəklində

e) silindrik, ellipsvari, növbəli, monopodial,

simpodial, dixotamik

30. Konididaşıyanlar necə budaqlanır?

a) sıx yaxın yerləşmiş konididaşıyanlar

b) cinsi orqandır

c) qeyri-cinsi orqandır

d) mitselin şəkildəyişmələri və cinsi orqandır

e) sklerosiyadır

31. Koremiya nədir?

a) cinsi çoxalmanın tərkib hissəsidir

b) hüceyrələrin mayalanmasının məhsuludur

c) qeyri-cinsi çoxalmanın məhsuludur

d) vegetativ çoxalma nəticəsində formalaşan

məhsuldur

e) mitselin şəkildəyişməsidir

32. Zigota və ya zigospora nədir?

a) meyoz, mitoz və amitoz

b) meyoz və mitoz

c) plazmoqamiya, karioqramiya, meyoz

d) plazmoqamiya, karioqramiya, meyoz və mitoz

e) meyoz, karioqramiya, mitoz

33. Cinsi proses göbələklərdə hansı mərhələlərdən ibarətdir?

a) yalnız iki protoplastın birləşməsidir

b) yalnız hüceyrələrin mayalanmasıdır

c) hüceyrələrin mayalanması və iki

protoplastın birləşməsidir

d) mayalanmanın gedişat hissəsidir

e) müxtəlif nüvələrin qovuşmasıdır

34. Plazmoqamiya nədir?

a) vegetativ çoxalmada mərhələdir

b) müxtəlif diploid nüvələrdə mayalanmasıdır

c) zigotanın əmələ gəlməsidir

d) bir diploid nüvədə nüvələrin mayalanmasıdır

e) qeyri-cinsi çoxalmada mərhələdir

35. Karioqamiya nədir?

a) yalnız haploid nüvələr mayalanır

b) meyoz çoxalmanın bir növüdür

c) cinsi çoxalmanın tərkib hissəsidir

d) xromosom sayının reduksiyası ilə diploid

nüvələrin bölünməsidir, nüvələrdə haploid

xromosom sayı bərpa olunur

e) xromosom sayı cütləşir

36. Meyozda nə baş verir?

a) göbələklərin vegetativ çoxalmasında strukturdur

b) göbələklərin qeyri-cinsi strukturlarıdır

c) göbələklərin cinsi strukturlarıdır

d) nüvələrin qovuşmasıdır

e) nüvələrin cüt-cüt ayrılmasıdır

37. Qametangiya nədir?

a) qametoqamiya, ooqamiya, anteridi

b) qametoqamiya (planoqamiya),

qametangioqamiya, spermatizasiya, somatoqamiya

c) somatoqamiya, ooqamiya, anteridi, ooqoni

d) qametoqamiya, qametangioqamiya,

spermatizasiya

e) somatoqamiya, spermatizasiya, planoqamiya

38. Göbələklərdə cinsi proses qaydalarını göstərin?

a) izoqamiya və ooqamiya

b) izoqamiya, homoqamiya, heteroqamiya

c) heteroqamiya və ooqamiya

d) izoqamiya, heteroqamiya, ooqamiya

e) yalnız heteroqamiya

39. Qametoqamiya hansı cinsi proseslərə bölünür?

a) qametlərdən biri hərəkətsizdir, morfoloji baxımdan fərqlənmirb) hər iki qamet hərəkətlidir, morfoloji baxımdan fərqlidirc) hər iki qamet hərəkətlidir, morfoloji baxımdan fərqlənmir d) hər iki qamet hərəkətsizdire) qametlərin hərəkətliyi əsas deyil, onlar morfoloji baxımdan fərqlidirlər

40. İzoqamiya prosesində qametlərin vəziyyəti?

a) qametlər hərəkətli, ölçüləri eyni, başqa əlamətləri fərqlidirb) qametlər hərəkətli, ölçüləri eynidirc) hər iki qamet hərəkətli, ölçüləri və ya başqa əlamətlərlə fərqlənirlər d) qametlərdən biri hərəkətsiz, ölçüləri eynidire) qametlər hərəkətlidir, ölçüləri fərqlidir, başqa əlamətləri fərqlənmir

41. Heteroqamiya prosesində qametlərin vəziyyəti?

a) dişi qamet hərəkətli, erkək hərəkətsizdir

b) hər iki qamet hərəkətsizdir

c) hər iki qamet hərəkətlidir

d) dişi qametlər hərəkətsiz, erkək qametlər

(spermatozoidlər) hərəkətlidir

e) qametlərin hərəkətli və ya hərəkətsiz olması

bioloji baxımdan önəmsizidir

42. Ooqamiya cinsi prosesində qametlərin vəziyyəti?

a) oomisetlər

b) xitridiomisetlər

c) xitridiomisetlər və oomisetlər

d) zigomisetlər

e) kisəli göbələklər üçün

43.Qametoqamiya və ooqamiya cinsi prosesləri hansı göbələklər üçün

xarakterikdir?

a) təknüvəli qametangilərin mayalanmasıdırb) qametlərə differensasiya olunmamış, iki cinsi strukturun mayalanmasıdırc) çoxnüvəli qametangilərin mayalanmasıdırd) qametlərə differensasiya olunmamış, iki ixtisaslaşmış cinsi struktur qametangilərin mayalanmasıdır e) askogen və trixoqinin mayalanmasıdır

44.Qametangioqamiya cinsi prosesinin mahiyyəti?