Upload
others
View
5
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Bir Üniversiteye Bağlı Kanser
Hastanesinde Çalışan Hemşire ve
Doktorlar Arasındaki Empati Eğilimi ve
Tükenmişlik Arasındaki İlişkinin
İncelenmesi:
Türkiye’nin Ortasından Bir Örneklem
Pervin HORASAN
Erciyes Üniversitesi Mehmet
Kemal Dedeman Onkoloji
Hastanesi
TÜKENMİŞLİK
• İşi gereği yoğun bir ilişki içerisinde olan mesleklerde
çalıştıkları insanlara karşı duyarsızlaşmaları, duygusal
yönden kendini tükenmiş hissetmeleri, kişisel başarı ve
yeterlilik duygularında azalma şeklinde kendini gösteren bir
sendrom olarak tanımlanmaktadır.
TÜKENMİŞLİK
• Tükenmişlik sendromunun ,günümüzde özellikle
sağlık çalışanları arasında büyük bir sorun olduğu
bilinmektedir. Tükenmişlik sendromunu belki de
en kapsamlı olarak tarifleyen araştırmacılardan
Maslach ve Jackson’a göre bu sendroma ilişkin
üç temel etmen mevcuttur;
-Duygusal tükenmişlik
-Duyarsızlaşma
-Bireysel beceri ve başarıda azalma
olarak ifade edilmektedir. (Maslach C 1986)
TÜKENMİŞLİK
• Daha önceki çalışmalarda;
Tükenmişlik (Alacalıoğlu, 2009)
Tükenmişlik ve iş doyumu ile ilişkisi (Öztürk, 2012),
Tükenmişlik ve psikiyatrik morbidite (Mukherjee, 2009)
Tükenmişlik ve depresyon (Gökçen, 2013)
ele alınmıştır.
EMPATİ
• Bir başkasının duygularını, içinde bulunduğu durum ya
da davranışlarındaki motivasyonu anlamak ve
içselleştirmek demektir. Kendi duygularını başka
nesnelere yansıtmak anlamında da kullanılır.
• Başkasının duygu ve düşüncesinin doğru olarak
anlaşılmasını ve olayların bireye özgü
değerlendirilmesini sağlar.
EMPATİ
• Hastaya yardım etme konusunda harekete
geçiren mesleki sorumluluk ile birlikte sağlık
personelinin sahip olduğu empatik eğilim
hastaya yardım etmede önemli rol oynar.
• Sağlık personelinin iyi empati kurabiliyor
olması,en genel ifadeyle iyi bir dinleyici olduğu
anlamına gelir.
AMAÇ
• Bu çalışmanın temel amacı, tükenmişlik düzeylerini
belirleyen faktörlerin yanı sıra, kanser hastalarıyla
çalışan doktor ve hemşirelerin bağımsız
değişkenler (yaş, cinsiyet, meslek vs) ile empati
eğilimleri arasındaki ilişkiyi belirlemektir.
YÖNTEM
• Bu çalışmanın örneklem grubunu bir üniversite
hastanesine bağlı Medikal Onkoloji ve Hematoloji
Anabilim Dalında çalışan 25 doktor ve 55 hemşire
oluşturmaktır.
• Veriler araştırmacı tarafından ilgili literatürlere
dayandırılarak oluşturulan demografik bilgi formu,
Maslach Tükenmişlik Ölçeği (MTÖ) ve Empati
Eğilim Ölçeği (EEÖ) kullanılarak toplanmıştır.
• Araştırmacı tarafından servisler dolaşılarak doktor
ve hemşireler araştırma hakkında bilgilendirilmiş
ve yanıtlanan formlar araştırmaya dahil edilmiştir.
MASLACH TÜKENMİŞLİK ÖLÇEĞİ
• Maslach tarafından geliştirilen tükenmişlik ölçeği
duygusal tükenmişlik (MTÖ-DT) 9 madde,
duyarsızlaşma (MTÖ-D) 5 madde,
kişisel başarı (MTÖ-KB) 8 madde olmak üzere 3
ayrı boyutta değerlendirilen,toplamda 22
maddeden oluşan bir ölçektir.(Maslach ve
Jackson 1981).
Ergin (1993) tarafından türkçeye uyarlanan
ölçekteki maddeler "hiçbir zaman" 0 ve "her
zaman" 4 puan olacak şekilde beş basamaklı bir
çizelge üzerinden değerlendirilir.
EMPATİK EĞİLİM ÖLÇEĞİ
• Dökmen (1988) tarafından geliştirilen Empatik
Eğilim Ölçeğinin amacı;
kişilerin günlük yaşamında empati kurma
eğilimlerini ölçmektir.
Likert türü bir ölçek olarak hazırlanan ve 20
maddeden oluşmaktadır.
Puanın yüksek olması, empatik eğilimin yüksek
olduğu, düşük olması ise empatik eğilimin düşük
olduğu anlamına gelmektedir.
Doktor
n= 25 (% 31,2)
Hemşire
n=55 (% 68,8)
Cinsiyet Kadın 15 53
Erkek 10 2
Yaş Ortalama±SD 31,08±7,51 31,23±6,99
Minimum 23 22
Maximum 47 50
Medeni Durumu Evli 13 32
Bekar 12 23
Bölüm Onkoloji 11 25
Hematoloji 7 6
KIT 3 17
Radyasyon Onkolojisi 4 2
Pediatri Onkoloji 0 5
Çalışma Süresi Ortalama±SD 5,32±5,20 9,50±7,85
0-2 yıl arası 11 12
3-5 yıl arası 5 15
6-10 yıl arası 5 5
11 ve üzeri 4 23
Nöbet Sayısı (Aylık) Nöbet Tutmayanlar 13 30
0-5 arası 0 3
5-10 arası 12 22
Mesleği isteyerek mi seçmiş Evet 21 31
Hayır 4 24
KATILIMCILARIN DEMOGRAFİK BİLGİLERİ
Onkoloji Servisi:M. Onkoloji yatan hasta Servisi, ayaktan tedavi ünitesi,radyasyon onkolojisi, pediatri Onkoloji-hematoloji
Hematoloji Servisi: Kemik İliği Transplantasyon Merkezi, Hematoloji Yatan Hasta Servisi
N (%) DT D KB EEÖ
Cinsiyet
Kadın 68 (85) 18,33±7,14 6,01±4,26 20,64±4,80 65,98±5,78
Erkek 12 (15) 18,33±5,51 6,66±2,77 20,58±3,42 65,66±4,61
Meslek
Doktor 25 18,96±7,90 7,16±4,03 19,48±5,61 64,48±5,49
Hemşire 55 18,05±6,43 5,63±4,02 21,16±4,01 66,60±5,56
Medeni Durum
Evli 45 (56,2) 17,40±6,99 5,24±3,79 21,84±4,21 67,53±4,91
Bekar 35 (43,8) 19,54±6,65 7,22±4,18 19,08±4,68 63,88±5,81
Yaş Grupları
22-29 arası 43 (53,8) 19,69±6,41 6,97±3,95 18,93±4,52 64,53±5,69
30 ve üzeri 37 (46,2) 16,75±7,17 5,10±4,01 22,62±3,88 67,56±5,09
Bölümü
Hematoloji 33 17,66±6,21 5,42±2,91 21,45±3,83 64,84±5,22
Onkoloji 47 18,80±7,35 6,59±4,67 20,06±5,04 66,70±5,78
Mesleği Seçmesi
İsteyerek 52 (65,0) 17,80±6,71 6,23±4,08 21,00±4,46 65,86±6,34
İstemeyerek 28 (35,0) 19,32±7,23 5,89±4,09 19,96±4,86 66,07±3,97
Nöbet
Tutanlar 40 (50,0) 20,27±6,25 7,02±3,82 19,17±4,52 64,10±5,14
Tutmayanlar 40 (50,0) 16,40±7,02 5,20±4,13 22,10±4,25 67,77±5,48
Çalışma Süresi
0-4 arası (yıl) 37 (46,2) 19,59±6,72 7,27±3,83 19,24±4,87 64,37±5,84
5 ve üzeri 43 (53,8) 17,25±6,92 5,11±4,03 21,83±4,04 67,27±5,07
SONUÇ
• Araştırmaya katılım oranı % 65.57 idi.Doktor ve
hemşireler arasında empati eğilimi ve MTÖ alt
ölçekleri arasında herhangi bir fark bulunmamıştır.
• Nöbet sayısı ile empati arasında negatif bir ilişki
vardır (p=0,000).Empati eğilimi; evli (p=0,003), 30
ve üzeri yaş grubu (p=0,015) ve nöbet tutmayan
(p=0,003) hemşire ve doktorlarda anlamlı
derecede daha yüksektir.
SONUÇ
• MTÖ alt ölçeklerinden olan duyarsızlaşma;
bekar (p=0,029), 22-29 yaş arası
(p=0,040), nöbet tutan (p=0,044) ve
çalışma süresi 0-4 yıl arası olan (p=0,017)
hemşire ve doktorlarda anlamlı derecede
daha yüksektir.
TARTIŞMA
• Genç, bekar ve nöbet tutan doktor ve hemşireler
arasında empati eğilimi düşük tükenmişlik
fazladır.
• Bu sonuçlar doğrultusunda doktor ve
hemşirelerde tükenmişliği önlemek için personel
sayılarının artırılarak nöbet sayılarının
azaltılması ve özellikle hemşirelerde görev
süreleri arttıkça çalıştıkları yoğun kliniklerden
daha az yoğun olan bölümlerde
görevlendirilmesi önerilebilir.
Bu çalışmanın en önemli kısıtlaması KİT ve
Hematoloji hemşirelerinin, Pediatri Onkoloji
Doktorlarının araştırılmaya katılımının az olmasıdır.
Bu konuda daha geniş çalışmaların yapılması, kanser
hastaları ile çalışan sağlık personelinin desteklenmesi
açısından önem arz etmektedir.
Referanslar
Maslach C, Jackson S.E. In: MaslachBurnout Inventory (Manual). 2ndEdition.
Consulting Psychologists Press, Palo Alto, CA 1986, 145-62.
Ergin C (1993) Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik
Ölçeğinin uyarlanması. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları.
Ankara: VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Düzenleme Kurulu ve Türk Psikologlar
Derneği Yayını s.143-54.
Maslach C, Jackson SE (1981) Manuel Maslach Burnout Inventory. 2. Baskı.
Palo Alto. California Consulting Psychologists Pres., s.1–17
Dökmen, Ü. (1988), Empatinin yeni bir modele dayanılarak ölçülmesi ve
psikodrama ile geliştirilmesi, A.Ü.Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(1-2);
155-190.
TEŞEKKÜRLER