Bir YYudum IIþýkHamdi Ýþcan

II ÞÞ IIKKYYAAYYIINNLLAARRII©

Bir Yudum Iþýk

Yayýn Yönetmeni:Þeref YILMAZ

Editör:Fatih AKÇE

Fotoðraf:Halit Ömer CAMCI

Kapak:Engin ÇÝFTÇÝ

Mizanpaj:Ýbrahim AKDAÐ

ISBN: 975-278-136-5Yayýn Numarasý: 400

Emniyet Mahallesi Huzur Sok:No: 5 34676Kýsýklý-Üsküdar/ÝstanbulTel : (0216) 318 42 88Faks : (0216) 318 42 02http://www.isikyayinlari.com

BASKI: ÇAÐLAYAN A.Þ.Sarnýç Yolu No: 7 35410Gaziemir/ÝzmirTel: (0232) 252 20 97/98

Copyright©Bu eserin tüm yayýn haklarýIþýk Ltd. Þti.ne aittir.

Baský TTarihiÞubat / 2005

ÝÇÝNDEKÝLER

1. BÖLÜM: MMÝNÝ PPORTRE DDENEMELERÝ ..............................7

Örnek Bir Ýdareci: Muhammed el-Mehdî Hazretleri.................... 9Firavun Hanedanýndaki Meçhul Mümin.................................... 17Asiye Hanýmefendi.................................................................... 23Sevgililer Sevgilisinin En Sevgili Eþi.......................................... 27Berâ b. Âzib (r.a.) .................................................................... 31Ebû Saîd el-Hudrî (r.a.) ............................................................ 35Müzeyyene Hanýmefendi .......................................................... 39Ashab-ý Kehf ............................................................................ 43Muhabbet Minberinin Hatibi ve Etrafýnda Oluþan Sevgi Hâlesi .................................................. 47

2. BÖLÜM: HHÝKÂYE TTADINDA .............................................. 59

Arayýþ Aðlayýþý .......................................................................... 61Saadet Anlarý .......................................................................... 69Aþk Üzerine ............................................................................ 73Ýki Ulu Mabed Arasýnda Tevhid Sohbeti .................................. 77

3. BÖLÜM: ÝÝSLÂM’IN SSÝHÝRLÝ UUFKU.................................... 81

Ezan-ý Muhammedî .................................................................. 83Mabed: Serâpa Ýman ................................................................ 87Sonsuzluk Duygusu ve Namaz.................................................. 91Ýnsan Ruhu ve Namaz .............................................................. 95Evdeki Mücevherler .................................................................. 99Ýslâm’ýn Þefkat ufku ................................................................ 103

4. BÖLÜM: ÝÝMAN VVE ÇÇAÐIMIZ ............................................ 107

Ýmana Engel Olan Bazý Zihnî Yanýlgýlar .................................. 109Ýnkâr Psikolojisi ...................................................................... 113Entelektüel Anarþi .................................................................. 119Ýmanýmýzý Koruma Yollarýndan Biri ........................................ 123Açýktan Günah Ýþleyenlerin Hâli ............................................ 127Suçlu Kim? ............................................................................ 131Havale Çaðrýsý ........................................................................ 135

5. BÖLÜM: HHAYAT IIRMAÐI.................................................. 139

Hasrettir Yaðan Yetimlerin Üstüne .......................................... 141Yarýn Þuuru ............................................................................ 143Çocuklarda Þahsiyet Oluþumu ................................................ 145Gül Güller Arasýnda Yeþerir .................................................... 149Kýrýk Cam Parçalarý ................................................................ 153Kutadgu Bilig ve Türk-Ýslâm Düþüncesi .................................. 157

BÝRÝNCÝ BÖLÜM

MMÝÝNNÝÝ PPOORRTTRREE

DDEENNEEMMEELLEERRÝÝ

Örnek Bir Ýdareci Muhammed el-Mehdî Hazretleri

Ý nsanlýðýn Ýftihar Tablosu (s.a.s.); Hakk’ýn himaye ve inaye-tinden baþka hiçbir gölgenin olmadýðý kýyamet gününde ye-di grup insanýn Arþ’ýn gölgesinde gölgeleneceðini haber ver-

mektedir. (Buharî, Ezan, 36) Evet, güneþin bulutlarýn yerini alýpher yaný kavurduðu, beyinlerin kaynayýp terlerin gýrtlaða ulaþtýðýbir çetin günde tek bir sýðýnak vardýr; o da Allah’ýn himayesidir. Vebu himayeden yararlanacak olan yedi grup insanýn baþýnda da hak,adalet ve istikamet üzere hareket eden lider ve devlet reisi bulun-maktadýr.

Elbette ki, bu vasýflara sahip bir lider olmak öyle kolayca ger-çekleþtirilebilecek bir iþ deðildir. Çünkü dünyevî makam, saltanatve iktidarlar aldatýcýdýr. O tahtlar, o koltuklar genelde gurura, þöh-rete, mala-mülke ve daha bir çok zaaflara açýk âdemoðlunun baþý-ný döndürür, bakýþýný bulandýrýr, aklýný baþýndan alýr, sarhoþ ederve kendine meftun kýlar. Ancak çelikten iradeli er oðlu erlerdir ki,güçle, þöhretle, servet ü samanla gelen bu þeyler karþýsýnda baþýdönmez, bakýþý bulanmaz, kendini kaybetmez, þýmarýklýk ve küs-tahlýklara da girmezler. Ýþte Abbasî halifelerinden Muhammedel-Mehdî böyle polat iradeli bir liderdir. Þimdi isterseniz liderlik

10

vasýflarý ve yaptýðý icraatlarla örnek alýnmasý gereken bu tarihîþahsiyetin hayatýna bir göz atalým:

Muhammed el-Mehdî hazretleri 744 senesinde Humey-me’de doðdu. Babasý Ebu Cafer el-Mansur halife olduðunda o15 yaþýnýn içindeydi. Babasý ta o günden Muhammed el-Mehdî’nin eðitim ve yetiþmesi için ayrý bir itina göstermekteydi.Halife el-Mansur, onun hem devlet yönetimi, hem de askerî ba-kýmdan iyi bir eðitim almasýný, bilgili ve kültürlü olarak yetiþme-sini arzuluyordu. Mehdî, dil ve edebiyat sahasýnda ciddî eðitimalmýþ, Arap mesel ve þiirlerinden birçoðunu ezberlemiþti. Kendi-si de güzel þiir yazmakta, düzgün, akýcý, güzel bir hitabet ve ifa-de kabiliyetine sahip bulunmaktaydý. Ayrýca dinî ilimler sahasýn-da da fetva verebilecek, içtihadda bulunabilecek bir ilmî seviyeyesahip olduðu belirtilmektedir. Askerî sahada yetiþtirilmesine ge-lince, babasý el-Mansur, Mehdî daha on beþ yaþýnda iken pratikhayatýn içinde tecrübe kazanmasý adýna ona uygun bir zemin ha-zýrlamýþ ve onu büyük bir askerî birliðin baþýnda Horasan ve Ta-beristan’da çýkan fitne ve ayaklanmalarý bastýrmak için vazifelen-dirmiþtir.

Muhammed el-Mehdî, 775 yýlýnda, 31 yaþýnda iken halifeolduðunda gerekli kültür, askerî eðitim ve tecrübeyi kazanmýþtý.Baþýna geçtiði Abbasî Devletinde ise, istikrar saðlanmýþ, emniyettemin edilmiþ ve devletin malî gücü artmýþtý. Bu þartlarý çok iyideðerlendiren Halife, 10 küsur yýllýk halifelik döneminde, fikrîolgunluk, idare ve siyasetteki yüceliðini gösteren parlak iç ýsla-hatlarla þu anda memleketimiz gibi yirmi ülkeyi içine alan bircoðrafyada bolluk ve refah ortamý saðlamýþ, Atlas Okyanusu sahil-lerinden Orta Asya steplerine, Hind Okyanusu kenarýndaki Ye-men’den Hazar Denizi kýyýsýndaki Derbent’e, Kandehar’danAnadolu’nun içlerine kadar çok çeþitli ýrk, renk, dil ve dindeki in-

Bir Yudum Iþýk

sanlarýn bulunduðu muazzam bir sahada emniyet ve huzur atmos-feri temin etmiþti.

Onun iç ýslahalatlarý devlet-halk kaynaþmasýnýn, bütünleþme-sinin nasýl saðlanabileceðine dair güzel uygulamalarý ihtiva eder.Bilindiði gibi Muhammed el-Mehdî üçüncü Abbasî halifesidir.Baþýnda bulunduðu devlet ise, çeyrek asýrlýk geçmiþi olan yeni ku-rulmuþ bir devletti. Bu sebeple kuruluþ aþamasýnda daha öncekihalifeler tarafýndan otoriteyi temin adýna sert tedbirler uygulanmýþve bu uygulamalar neticesinde düþünce suçlusu diyebileceðimiz in-sanlar da ceza evlerine konulmuþtu. Ýþte Muhammed el-Mehdî, iþbaþýna gelir gelmez, katil ve cinayet gibi suçlara bulaþmýþ olanlarhariç, hapishanelerde bulunan tutuklularý serbest býrakmýþtýr. Þüp-hesiz onun bu tavrý, Allah korkusundan, ahirette en büyük mah-kemede hesap vereceði inancýndan kaynaklanmaktaydý. Tarih ki-taplarýnda anlatýlan þu hâdise bunun açýk bir delilidir: Rebi’ nak-lediyor: Mehtaplý bir gecede selâmlýkta Halife el-Mehdî namazkýlýyordu. Namazda “Demek ki sizler, iþ baþýna geçecek olursanýz,ülkede fesat çýkaracak, nizamý bozacak, akrabalýk baðlarýný parça-layacaksýnýz.” (Muhammed Suresi, 47/22) ayetini okudu. Nama-zýný tamamlayýp bitirdiðinde; ‘Ey Rebi’ bana Musa’yý getirin’ de-di. Kendi kendime “Hangi Musa; oðlu olan Musa’yý mý yoksa ha-piste bulunan Musa b. Cafer’i mi? diye düþünmeye baþladým.(Musa b. Cafer Hz. Ali’nin torunlarýndandý. Bilindiði gibi Eme-vilerin yýkýlýp Abbasî Devleti’nin kurulmasýnda Hz. Ali’nin taraf-tarlarý ile Abbasoðullarý birlikte hareket etmiþ, fakat devlet kurul-duktan sonra Hz. Ali taraftarlarý iktidarý ele geçirir endiþesiyle,Âl-i Beyt’e tavýr alýnmýþ ve bunlardan bir kýsmý hapse konulmuþ-tu.) Sonra anladým ki, baþka deðil Musa b. Cafer’i istiyor. GidipMusa b. Cafer’i huzuruna getirdim, namazýný bitirdikten sonraHalife Mehdî ona döndü ve þöyle dedi: “Ey Musa! Biraz önce “Fe-hel aseytüm…. (Muhammed Suresi/47/22) ayetini okudum.

11Bir Yudum Iþýk

12

Korktum; acaba ben akrabalýk baðlarýný kesen birisi miyim? Ýsyanetmeyeceðine söz ver, seni serbest býrakayým.” Bunun üzerineMusa b. Cafer “Evet, söz veriyorum” diye karþýlýk verdi. HalifeMuhammed el-Mehdî de onu serbest býraktý.

Halife el-Mehdî daha birçok Hz. Ali evlâdýndan olan kiþile-ri serbest býrakmýþ, onlara iyi muamelede bulunmuþ, hediyelervererek gönüllerini almýþ, vifak ve ittifaka giden yollarý açarak,devlet-halk kucaklaþmasýný gerçekleþtirmiþtir.

Halife el-Mehdî’nin iç ýslahalatlarý adýna önemli bir icraatýda vergi hususunda getirmiþ olduðu düzenlemelerdir. O, vergimükelleflerinden aðýr yükleri ve vergi ödemede farklý para birimikullanýlmasýný kaldýrmýþtýr. Farklý para birimi uygulamasý þöyleidi: Ýnsanlar vergiyi tam dirhemle (8 dânik) ödüyorlardý. Hâlbu-ki kendi aralarýnda kullanýlan dirhem 6 dânik idi. Mehdî hilâfetegeçince: “Ýnsanlara zulmetmekten Allah’a sýðýnýrým, böyle vergitahsil edilmez.” dedi. Ona: “Müminlerin emiri bu vergiyi düþü-rürse devlet hazinesi yýlda 12.000.000 dirhem zarar eder.” dedik-lerinde: “Devlet hazinesi ne kadar zarar ederse etsin, benim göre-vim hakký gerçekleþtirip zulmü gidermektir.” cevabýný verdi.

Halife el-Mehdî’nin ‘devlet için halk’ yerine ‘halk için devlet’diyebileceðimiz bir anlayýþta olduðu anlaþýlýyor. O, devletin zen-ginliðini halka taþýyan, devletin imkânlarýný halkýn refah ve mut-luluðu için cömertçe harcayan bir lider olarak tarihe geçmiþtir.Tarihçi Mes’udî’nin kaydettiði þu satýrlar bunu bütün berraklý-ðýyla gözler önüne sermektedir: “Mehdî’yi halkýn kültürlü-kül-türsüz her ferdi seviyordu. Çünkü o, iþe haksýzlýklarý gidermek,cana kýymaktan kaçýnmak, korku içinde günlerini geçirenlere te-minat vermek, zulme uðrayanlara adaletle muamele etmek ve cö-mertlikle baþladý. Kendi zamanýnda toplanan vergi hariç Man-sur’un geride býrakmýþ olduðu 600.000.000 dirhem ve14.000.000 dinarýn hepsini halka daðýttý. Hazine boþalýnca hazi-

Bir Yudum Iþýk

nedarý Ebu Hârise el-Hindî gelip hazinenin anahtarlarýný halife-nin önüne attý ve “Ýçerisi boþ bir hazinenin anahtarýný ben ne ya-pacaðým?” dedi.

Elbette ki, bir siyasî dâhi olan Halife el-Mehdî, ilk bakýþtadevleti iflâsa sürükleyebilecek, malî dengeleri alt-üst edebilecekgibi görünen böyle bir harekete gözü kapalý girmemiþti. O bili-yordu ki, eðer halk baþýndaki insana güvenir, onun kendisini ko-ruyup kolladýðýna inanýrsa baðlý bulunduðu devletine her türlüdesteði verir. Ve zaten çok geçmeden yirmi kadar vergi tahsilda-rý ülkenin çeþitli yerlerine gönderilmiþ ve birkaç gün sonra hazi-neye mallar akmaya baþlamýþtý. Vakanýn devamýný yineMes’udî’den dinleyelim: “Ebu Hârise, hazineye gelen mallarýkaydetmekle meþgul olduðu için Mehdî’nin huzuruna üç güngirme imkâný bulamadý. Daha sonra huzuruna girince Mehdîona: “Niye geciktin” diye sordu. “Mallarý kaydetmekle meþgul-dum.” dedi. Bunun üzerine Mehdî: “Sen dar anlayýþlý birisin. Ýh-tiyacýmýz olduðu zaman hazineye mal gelmeyeceðini zannedi-yorsun.” dedi. Öyle anlaþýlýyor ki, Halife el-Mehdî, vergi verebi-lecek durumda, hâli-vakti yerinde olan zenginlerden alýyor, ihti-yaç sahibi fakir halka akýllara durgunluk verecek bir cömertlikledaðýtýyordu. Böylece zengin-fakir arasýndaki uçurumu daraltabil-diði kadar daraltmaya, insanlar arasýnda eþit bir gelir daðýlýmýnýgerçekleþtirmeye çalýþýyordu.

Halife el-Mehdî’nin adalet ve hukuk sahasýnda gerçekleþtir-miþ olduðu faaliyetler de iç ýslahatlar adýna önemli icraatlardýr.Þöyle ki, Mehdî, fevkalâde yargý iþlerine bakmak için bizzat mah-keme kurduran ilk Abbasî halifesidir. Mehdî, böyle bir durumsöz konusu olduðunda, “Hâkimleri huzuruma getirin. Haklarýnýsahiplerine vermem hususunda bana yardýmcý olsunlar.” dediðinakledilmektedir. Misver b. Müsavir’in zikrettiði þu hâdise de

13Bir Yudum Iþýk

14

hakkaniyet ve adalet sahibi Halife el-Mehdî’nin bu husustakihassasiyetini ortaya koymaktadýr. Misver der ki;

“Mehdî’nin memuru arazimi gasbedip bana zulmetti. Bununüzerine Mehdî’ye; “Sen zulüm mü ediyorsun?” diye þikâyet dilek-çesi yazdým. Þikâyet dilekçem ona ulaþtýðýnda yanýnda amcasý Ab-bas ve kadýlarýndan biri vardý. Mehdî beni çaðýrttý ve þikâyetimisordu. Anlattým. Mehdî, amcasý ile kadýyý göstererek “Þu ikisin-den birine razý olur musun?” dedi. “Evet” dedim. Yanýna yaklaþ-mamý söyledi. Oturduðu mindere kadar yaklaþtým, beni muhake-me etti. Kadý ona: “Arazisini kendisine býrak, ey müminlerin emi-ri!” dedi. O da býraktý.”

Bediüzzaman Hazretleri, halifelik makamýnýn niçin Âl-iBeyt-i Nebevî’de karar kýlmadýðýný izah ederken, der ki; “Salta-nat-ý dünyeviye aldatýcýdýr. Âl-i Beyt ise, hakaik-i Ýslâmiyeyi veahkâm-ý Kur’âniyeyi muhafazaya memur idiler. Hilâfet ve salta-nata geçen, ya nebi gibi masum olmalý, veyahut Hulefa-i Raþidinve Ömer ibni Abdülaziz-i Emevî ve Mehdî-i Abbasî gibi hari-kulâde bir zühd-ü kalbi olmalý ki, aldanmasýn.” Ýþte Üstad Haz-retlerinin “harikulâde bir zühd ve kalb sahibi” dediði zatlardanbiri olan Muhammed el-Mehdî’nin hayatýndan bir tablo:

“Davud b. Reþid anlatýyor: Müthiþ bir fýrtýna koptu. Vezir-lerinden biri olan Selem’i iþittim þöyle diyordu: Galiba kýyametkopuyor. Ben de sarayda halifeyi aramaya baþladým. Odasýnabaktým, bulamadým. Nihayet onu inziva odasýnda toprak üzeri-ne secde hâlindeyken buldum. Þöyle dua ediyordu: ‘Allahým!Ümmet-i Muhammedi muhafaza buyur! Bizi düþmanlarýmýzýndiline düþürme! Periþan hâlimiz sebebiyle Peygamber Efendi-mizi (s.a.s.) hayal kýrýklýðýna uðratýp kederlendirme! Allahým!Umuma gelen bu musibet benim günahlarýmdan dolayý ise iþteperçemim Senin elinde, istediðini yapabilirsin!’ Davud b. Reþid

Bir Yudum Iþýk

diyor ki, Halife duasýný henüz bitirmiþti ki, birden fýrtýna dindi,hava açýldý.”

Görüldüðü üzere zahirî sebepler açýsýndan bakýldýðýndaböyle bir fýrtýnanýn kopmasýnda, ümmetin baþýna böyle bir belâve musibetin gelmesinde kendisinin hiçbir suç ve günahý yoktur.Ama o -bir veli þuuru içerisinde- semavî afetleri bile kendi günah-larýna baðlayacak ölçüde Rabbiyle irtibatý kavi bir gönül ve ruhinsanýdýr.

Evet, düz bir insanýn nefsine tevazu ve mahviyeti kabul ettir-mesi bir ölçüde kolaydýr. Ancak yaþadýðý dönemde yeryüzününtek hükümdarý gibi bir konumda bulunan, debdebe ve ihtiþamýy-la göz kamaþtýran bir süper gücü idare eden bir kiþinin, pek ta-biîdir ki, nefsini gemlemesi, onu yerden yere vurmasý daha güç-tür. Ne ki, hakikî lider de iþte zorlu tepeyi aþabilendir. Evet, ger-çek lider, “Aðrý Daðý kadar mehâbeti, Lût Gölü kadar da haþyetivicdanýnda duyabilen gariplikler halitasý bir ruh yapýsýna sahiptir.Ona sýrf mehâbet noktasýndan bakanlar, aþýlmaz bir zirve karþýsýn-da bulunduklarýný hisseder, hayret ve hayranlýkla ürperirler.. onu,ötelerle irtibatý, ihlâs ve samimiyetiyle tanýma fýrsatýný bulanlar iseruhanîlerden biriyle diz dize olduklarýný sanýr ve kendilerinden ge-çerler.” Ýþte Halife Muhammed el-Mehdî bu “gariplikler halita-sý”na sahip bir liderdir. O, makamýnýn gerektirdiði ciddîlik ve va-karý korumakla birlikte ‘insanlardan bir insan’ olarak hayatýn için-de halkla iç içedir. Tarih kitaplarýnda nakledilen þu hâdise bu hu-susu ne de güzel anlatmaktadýr:

“Ebu Ubeyde anlatýyor: Muhammed el-Mehdî HazretleriBasra’ya geldiði zaman beþ vakit namazý büyük camide bize ken-disi kýldýrýyordu. Bir gün namaza durmak için kamet getirilirkeniçeriye bir bedevî girdi ve halifeye þöyle dedi: “Abdestli deðilim.Hâlbuki ben senin arkanda namaz kýlmayý çok arzu ediyorum.Þunlara emret de beni beklesinler.” Bunun üzerine Halife, bu za-

15Bir Yudum Iþýk

tý bekleyin diye emir verdi. Sonra imam odasýna girdi ve “o zatgeldi” denilinceye kadar bekledi. Halk onun bu güzel ahlâk vemüsamahalý davranýþýna hayran kalmýþtý.”

Hâsýlý, üstün idraký, cesaret, kararlýlýk ve dirayeti, hilm, cö-mertlik ve merhametiyle halký tarafýndan sevilip sayýlan Muham-med el-Mehdî Hazretleri 785 yýlýnda -suikast olma ihtimali debulunan bir kaza veya zehirleme hâdisesi neticesinde- henüz 41yaþýnda iken Hakka yürümüþtür. Makamý cennet olsun. Amin.

16 Bir Yudum Iþýk

Firavun Hanedanýndaki Meçhul Mümin

H z. Musa, kardeþi Hz. Harun’la birlikte, sýrtýnda peygam-berlik vazifesi, elinde ayet ve mucizelerle on yýl önce ay-rýlmak zorunda kaldýðý Mýsýr’a geri dönmüþtü. Muha-

taplarý belliydi: Bir tarafta þahsiyet kaybýna uðramýþ, zilletle yaþa-mayý izzetle ölmeye tercih etmiþ ve bu sebeple zulüm ve sömürü al-týnda inleyip duran periþan ve derbeder Ýsrailoðullarý... Diðer taraf-ta zalim, küstah, ayný zamanda kendini tanrý zannedecek kadar yada öyle zannedilmesini arzu edecek ahmak bir kiþiliðe sahip Fira-vun.. her türlü iþinde onun yardakçýlýðýna soyunan Hâmân... Veservet ve zenginlikle þýmarýp ayrý bir firavun hâline gelen Kârun...Hasýlý her parçasý ve ünitesiyle dejenere olmuþ, kokuþmuþ, bozul-muþ olan bir toplum; o dönemki Mýsýr toplumu.

Ýþte Hz. Musa bu çetin þartlar altýnda, hikmetle ve güzelöðütle, kendisine bildirilen vahyi insanlara teblið etmeye baþladý.Tahmin edileceði üzere üçlü sacayaðýndan oluþan mafya düzenihemen harekete geçti... Geçti ve Hz. Musa’yý -haþa- yalancý ve si-hirbaz olmakla suçladý. Tabiî mesele sadece suçlamakla kalmadý.Firavun daha önce babasýnýn gerçekleþtirdiði bir uygulamayý he-men devreye soktu. Hz. Musa’ya inanan müminlerin erkek ço-cuklarý öldürülecek, kýz çocuklarý ise istismar edilme gayesiylehayatta býrakýlacaktý.

18

Hz. Musa bir peygamberdi. Hem de ulül’l-azm bir peygam-ber. Elbette ki bu tür baský ve sindirme hareketleri karþýsýnda pesedecek, geri adým atacak deðildi. Teblið vazifesine devam etti.Bütün engellemelere raðmen Hz. Musa’ya inanan fertlerin sayýsýgün geçtikçe artýyordu. Ve nihayet Mýsýr halkýndan bir hayli in-sanýn gözleri önünde o dönemin bilim ve entelektüel kesimini detemsil eden sihirbazlarýn Hz. Musa’ya maðlup olmalarý ve he-men peþinden Firavun’un ölüm tehditlerine raðmen Hz. Mu-sa’ya iman etmeleri dinî diriliþ ve canlanýþ hareketini bütün top-luma taþýdý ve önü alýnamayacak bir hýza ulaþtýrdý.

O ana kadar Ýsrailoðullarý’ný isyana sevkeder düþüncesiyletaktik ve strateji adýna Hz. Musa’yý öldürmemeyi düþünen Fira-vun ve avaneleri artýk bu noktadan sonra strateji deðiþikliðinegitmiþ ve ne olursa olsun Hz. Musa’yý ortadan kaldýrmaya kararvermiþti.

Ýþte böyle bir hedefi gerçekleþtirme adýna düzenlenen Hz.Musa’nýn da bulunduðu geniþ katýlýmlý bir konseyde Firavun að-zýndaki baklayý çýkardý: “Býrakýn beni, þu Musa’yý öldüreyim. Oda varsýn Rabbine yalvarsýn, bakalým O kendisini kurtaracak mý?Zira bu gidiþle onun, sizin dininizi deðiþtireceðinden veya ülke-de anarþi çýkaracaðýndan endiþe ediyorum, dedi.” (Mümin,40/26)

Akýl, mantýk, düþünce sahasýnda Hz. Musa’ya yenik düþen vekamuoyu, halk tabakasýnda desteðini yitiren Firavun, son çare ola-rak Hz. Musa’yý öldürmek istemekte ve bunu da münafýkça bir ta-výrla, gerçekleri çarpýtarak meþru bir zemine oturtmaya çalýþmak-taydý.

Ýþte o an kader anýydý. Hz. Musa ve müntesipleri için en kri-tik bir zaman dilimiydi. Eðer Firavun binbir düzmece yalan ilesüslediði sözlerini orada bulunanlara kabul ettirebilir, Hz. Mu-sa’yý -haþa- bir suçlu ve terörist olarak gösterebilir ve neticede

Bir Yudum Iþýk

onun öldürülmesini yasal bir zemine oturtabilirse -zahirî sebep-ler ve kuvvet dengesi açýsýndan- bu durumu engelleme adýnamüminlerin duadan baþka yapabilecekleri hiçbir þey yoktu.

Fakat o anda, beklenmedik bir þey gerçekleþti. “Firavun ha-nedanýndan olup o zamana kadar iman ettiðini saklayan bir zat -ki bu zatýn Hz. Âsiye’nin aðabeyisi, Firavun’un amcasýnýn oðluve o dönem Firavun sarayýnda çok önemli bir görevde bulunanbir zat olduðu olduðu rivayet edilir- ayaða kalktý ve þöyle dedi:‘Ne o, siz bir insan “Rabbim Allahtýr” dedi diye kalkýp onu öl-dürecek misiniz? Hâlbuki o Rabbiniz tarafýndan size açýk belge-ler ve mucizeler getirmiþtir.” (Mümin, 40/27) Bu çýkýþ karþýsýn-da konseydeki hava birdenbire deðiþti. Hz. Musa dýþýnda herkes-te bir þaþkýnlýk ve heyecan oluþtu. Bir müddet derin bir sessizlikkapladý ortalýðý. Gözler o zatýn üzerindeydi. O ise kendindenemin ve ne söyleyeceðinin farkýndaydý. Firavun’un güya demok-ratik bir üslûp kullanarak kurmaya çalýþtýðý komployu, yine de-mokratik bir üslûpla ortadan kaldýrdý:

“Eðer yalan söylüyorsa, yalaný zaten kendisinin aleyhinedir.Ama þayet doðruyu söylemiþse, en azýndan onun sizi tehdit etti-ði þeylerin bir kýsmý baþýnýza gelecektir. Þu bir gerçektir ki Allahhaddi aþan, yalancý kimseleri iflah etmez. Ey benim sevgili hal-kým! Bugün hâkimiyet sizindir, ülkede üstünlük sizdedir. Ama ya-rýn Allah’ýn azabý gelir çatarsa, söyler misiniz hangi kuvvet bizikurtarabilir?” (Mümin, 40/27-28)

Firavun ailesindeki gizli mümin, hissîlikten uzak bir tarzdatarafsýz konuþtuðu izlenimini vermeye ihtimam göstererek konu-þacaðý þeyleri konuþmuþtu. Böyle bir üslûp çerçevesinde önceHz. Musa’nýn söylediði þeylerin yalan olma faraziyesini, sonravaat ettiði her þey olmasa dahi, bir kýsmýnýn gelme ihtimalininbile onlarý nasýl düþündürmesi gerektiðini ifade etmiþti.

19Bir Yudum Iþýk

20

O meçhul müminin tarafsýzlýk izlenimini verecek ölçüdekibu kadarcýk çýkýþý bile Firavun’u zelil ve aþaðýlýk bir hâle sokmuþ-tu. “Bunun üzerine Firavun: ‘Ben size sadece kendimce uygunbulduðum görüþü bildiriyor ve size tutulmasý gereken doðru yo-lu gösteriyorum.’ dedi.” (Mümin, 40/28)

Evet, halkýný toplayýp onlara “Sizin en yüce rabbiniz benim.”(Naziat, 79/24) diyecek kadar kendinden habersiz, maðrur, hastaruhlu psikolojik bir vakýa olan, ayný zamanda piramitlerin yapý-mýnda bütün milletini, hususiyle de Ýsrailoðullarýný çamur, balçýkiçinde saman çöpü gibi harç olarak kullanan o zorba ve diktatör Fi-ravun, þimdi bu demokratik çýkýþ karþýsýnda sus-pus oldu, adetakuyruðunu kýstý ve sadece yalan, riya ve dalkavukluk ile üzerini ört-meye çalýþtýðý fikir suretindeki birkaç acziyet mýrýltýsý ile zevahirikurtarmaya çalýþtý.

Firavun sarayýndaki bu meçhul kahraman, konseyden sonrada Hz. Musa ve müntesiplerini koruyup kollamýþ ve saray çevre-sinde perde perde sesini yükselterek iman ve ahirete olan inancý-ný açýk bir þekilde ortaya koyarak irþad ve teblið vazifesine devametmiþtir.

Ýþte onun sohbetlerinden bir kýsmý:

“O iman eden zat þöyle dedi: Ey benim halkým! Ben, sizinhakkýnýzda, Nuh halkýnýn, Âd halkýnýn, Semûd halkýnýn ve on-dan sonraki milletlerin baþýna gelen akýbetin sizin de baþýnýzagelmesinden endiþe ederim. Yoksa suçsuzlara azap etmek suretiy-le Allah kullarýna zulmetmek istemez.

Ey benim halkým! Ben sizin hakkýnýzda o feryad u figan gü-nünden, birbirinizden imdad isteyeceðiniz günden endiþe ediyo-rum. O gün arkanýzý dönüp kaçmak istersiniz ama ne çare! SiziAllah’ýn azabýndan koruyacak hiç kimse bulunmaz. Evet Allah ki-mi þaþýrtýrsa, artýk ona yol gösteren olmaz.” (Mümin, 40/30-33)

“Ýman eden zat þöyle devam etti:

Bir Yudum Iþýk

Ey benim halkým! Gelin bana uyun ki, size doðru yolu göste-reyim.

Ey benim halkým! Bu dünya hayatý basit bir metadan, geçicibir eðlenceden ibarettir. Ahiret ise iþte asýl yerleþecek yer orasýdýr.

Kim bir kötülük iþlerse, sadece o kadar cezalandýrýlýr. Amamümin olarak, ister erkek ister kadýn, kim makbul ve güzel bir iþyaparsa, iþte onlar cennete girer ve orada hesapsýz nimetlere nailolurlar.

Ey benim sevgili halkým, nedir bu baþýma gelen? Ben sizi kur-tuluþa davet ederken, siz tutup beni ateþe çaðýrýyorsunuz!

Çünkü benim, Allah’ý inkâr etmemi ve O’nun ortaðý oldu-ðuna dair hiçbir bilgim olmayan þeyleri, kendisine þerik yapma-mý teklif ediyorsunuz. Ben ise sizi (üstün kudret sahibi ve mað-fireti pek bol olan) o Azîz ve Gaffâr’ýn yoluna davet ediyorum.

Hiç þüphe yok ki sizin beni tapmaya davet ettiðiniz putlarýn,ne dünyada, ne de ahirette , asla kendilerine davet yetkileri yoktur.

Þu kesin ki: hepimizin dönüp varacaðý yer Allah’ýn huzuru-dur ve haddi aþanlar cehennemi boylayacaklardýr.

Size söylediðim þu sözleri yakýnda hatýrlayacaksýnýz. Artýkben iþimi Allah’a býrakýyorum. Çünkü Allah kullarýný pek iyi gör-mektedir.” (Mümin, 40/38-44)

En kritik ana kadar imanýný gizlemiþ olan bu meçhul kahra-maný Kur’an ayetlerinden takip ederken ister-istemez akla þu so-rular geliyor: Bir insan her türlü günah ve levsiyatýn bulunduðubataklýk gibi olan o Firavun sarayýnda nasýl olur da bu denli güçlübir imana sahip olabilir? Bulunduðu makam itibariyle baþý dön-dürecek, bakýþý bulandýracak bir konumda bulunduðu hâlde nasýlolur da, elinin tersiyle bütün bu dünyevî imkân ve lezzetleri red-dederek bu ölçüde kendini sýfýrlayabilir? Nasýl olur da o çetinþartlarda bu ölçüde saðlam, sýhhatli ve geniþ dinî bilgileri elde

21Bir Yudum Iþýk

22

edebilir? Görüyoruz ki, hem Firavun sarayýnda, hem bir haylimeþguliyetli bir makamda, hem de imanýný gizlediðinden dolayýdine ve imana dair meseleleri açýktan açýða, her arzu ettiðinde verahat bir þekilde öðreneceði, sorup soruþturacaðý bir imkân ve or-tamdan mahrum olduðu hâlde peygamberler tarihinden, tevhidedair meselelerden, haþirle ilgili konulardan bahisler açmakta veakýcý bir üslûpla rahat bir þekilde bu konularý anlatabilmektedir.

Peki bu zatýn akýbeti ne oldu diyecek olursanýz, Kur’an-ý Ke-rim, onu da bize haber vermektedir: “Allah onu, o kâfirlerin tu-zaklarýnýn þerrinden korudu. Firavun hanedanýný da kötü azapkuþatýverdi.” (Mümin, 40/45)

Çünkü o en kritik anda, makamý-mansýpý bir kenara býrak-mýþ ve Allah rýzasý için kendini feda etmiþti. Her þeye gücü yetenCenab-ý Hak da, Firavun ve hanedanýný denizin sularýnda boðar-ken, -nesep itibariyle o hanedandan olmasýna raðmen- iman edeno zatý selâmet içerisinde muhafaza buyurmuþtu. Öte dünyadakimükâfatý ise, gözlerin görmediði, kulaklarýn iþitmediði, beþer ta-savvurunu aþkýn ebedî saadet diyarý olan Cennet’ti. Rabbim bi-ze de onu örnek alacak irade, azim ve kararlýlýk versin. Amin.

Bir Yudum Iþýk

Asiye Hanýmefendi

O bir lötüs çiçeðiydi. Bataklýkta ruhlarý bayýltan kokularsaçýyordu çevresine. Evet, bataklýkta; firavun otaðýn-da... Kibir vardý o otakta, zulüm vardý, sahtelikler,

sun’i görünüþler vardý. “Olma”yý beceremeyip, “görünme” zilleti-ni yaþayan zavallýlar, zaaflara açýk firavunun, kendisini bir puthâline getirmesine zemin hazýrlýyorlardý. O da eblehliðin dehliz-lerinde bu yaltaklýklara bazen inanýyordu. Ýnanýyor ve etrafýnazulmediyordu. Kadehler þarapla deðil sanki, kýzgýn güneþ altýndataþ taþýyan kölelerin terleriyle doluydu. Ama iþte bütün bunlarýniçinde Asiye Haným vardý. Bir kadýn, yani nazenin bir çiçek...Hassastý, duyarlýydý. Lâkin gel gör ki, kaba mý kaba, kompleksle-ri sebebiyle huysuz mu huysuz bir kemtalihin de hanýmýydý.

Firavundan çocuðu olmuyordu Asiye Hanýmýn. Çünkü ka-derin muradý baþkaydý. Ýlâhî kanun habis bir erkekten çocuðu ol-masýný yasaklamýþtý ona. Zaten o nezih ruh da böyle bir þey iste-mezdi. O “hakikat ana”ydý. Evlâdý da, “mana gibi, ruh gibi, ide-al gibi bir þeydi.” Hz. Musa’ydý.

Günler geçiyordu. Kimbilir belki de Asiye Hanýmýn sarayýnmermer soðukluklarýndan kaçýp tabiatýn samimiyetine, sýcaklýðý-na kaçtýðý bir gündü. Ve kimbilir belki de o gün bir sandýk içindebir çocuk, yani bir ümit bulmuþtu. Sudan gelen Musa bembeyazyüzüyle kendisine tebessüm ediyordu.

24

Ama devir öyle bir devirdi ki ümit-endiþe içiçeydi. Bekleni-len ve bulunan, bulunduðu anda kaybedilebilirdi. Firavun zulmüise kararlýydý: Doðan her erkek çocuk öldürülecekti. Asiye Ha-ným ise zayýftý. Ne yapabilirdi kaba kuvvete karþý; her türlümaddî güçten mahrumdu çocuðu korumak için. Tek bir dinami-ði vardý kullanabileceði: Ruhunun inceliklerini diline dökerek oilâhî sýrrý; þefkâtini ifade edecekti. Ýnsanoðlunun fýtratýnda bulu-nan menfaat arzusunu da ihmal etmedi bu dinamiði kullanýrken:“Ýkimizin de gözü aydýn.” dedi. Firavun’a ve çevresindekilere.Bir muþtu keyfiyetinde takdim etti bulunan çocuðu. Gözlerinikaldýrýp etrafýný süzdü, nabýz yokladý. Sinsi bakýþlarý görünce, biran boþluða yuvarlanýyor gibi hissetti kendini. Ve hemen ekledi:“Öldürmeyin onu. Kimbilir belki istifade ederiz ondan, zatençocuðumuz da yok, onu evlâdlýk bile edinebiliriz.” Sesi titriyor-du. Elinden gelen bir þey yoktu. Her þey firavunun iki dudaðýn-dan çýkacak söze kalmýþtý. O ki, istikbaldeki mevkii için doðanbütün erkek çocuklarý öldürecek kadar kelimenin tam manasýylazalimdi.

Ama o an, olan olmuþtu iþte. “Hayýr” diyemiyordu Firavun.Nice masraflar etmiþ, bütün memleket çapýnda kadýnlarý doðumkontrolüne almýþ, hamile her kadýnýn baþýna bir bekçi dikmiþti.Niye? Doðan her erkek çocuðu ana kucaðýnda katletmek için.Ama iþte þimdi “hayýr” diyemiyordu suyla gelen bu çocuða.Çünkü kader öyle istiyordu. Firavun’un o kabalýðý, o katýlýðý Asi-ye Hanýmýn þefkât dolu sýcak kelimeleri karþýsýnda erimiþti. Evet,siyanet eli silâhla, þöhretle veya mal ile deðil o ince ve þeffaf per-de ile, bir kadýnýn kalbindeki þefkât ile Hz. Musa’yý korumuþtu.Zaten þefkât aþktan da öte bir sýr deðil miydi? Artýk Hz. Musa,Asiye Hanýmýn elinde nurdan bir emanetti.

Kur’an-ý Kerim; “Allah inananlar için Firavun’un hanýmýnýmisal olarak vermiþtir.” ifadeleriyle bir örnek þahsiyet olarak zik-

Bir Yudum Iþýk

reder Asiye Hanýmý. Ve milyonlarca kere þükürler olsun ki, onu“misal” ittihaz eden, icra ettiði misyonu yerine getiren nice þefkâtkahramanlarý zuhur etmiþtir, karanlýklar ortasýnda peþpeþe ýþýkla-rýn sökün ettiði þu günlerde. Görmek mi istiyorsunuz? Baþýnýzýkaldýrýp az bir dikkatle çevrenize baksanýz niceleriyle göz gözegelirsiniz.

25Bir Yudum Iþýk

Sevgililer Sevgilisi’ninEn Sevgili Eþi

B ir hadis rivayetinde Hz. Ali, “Resûlullah’ýn sevgilisi”olarak bahseder Hz. Aiþe’den. Tabiîn hadisçilerindenMesruk da (r.a.) “Allah’ýn Sevgilisinin Sevgilisi” olarak

anlatýr onu. Evet öyledir o, Sevgililer Sevgilisi’nin -Hz. Hati-ce’den sonra- en sevgili eþidir. Çünkü üfül üfül muhabbet esmek-tedir onun mütevazî odacýðýnda. Cennet köþelerinden bir köþe-dir adeta orasý. Allah Rasûlü (s.a.s.) ile aralarýndaki aile münase-beti gökteki melekleri imrendirecek kývamdadýr. Bir bakarsýnýzPeygamber Efendimiz (s.a.s.) ile koþu yapmaktadýr, bir baþka se-ferinde onu, Resûlullah’ýn (s.a.s.) omuzuna dayanmýþ Mescid-iNebevî’de mýzraklarýyla savaþ oyunlarý oynayan Habeþliler’i sey-rederken görürsünüz. Ýnsanlýðýn Ýftihar Tablosu (s.a.s.) ile arala-rýndaki muhabbet baðý o kadar belirgindir ki, Allah Rasûlü’nün(s.a.s.) onunla bir arada olmaktan, bilhassa gece seyahatlerindekendisiyle sohbet etmekten, davetlere onunla birlikte katýlmak-tan, sorularýna cevap vermekten pek memnun kaldýðý herkes ta-rafýndan bilinmektedir. Bu sevginin ifadesi olsa gerek Ýki CihanServeri (s.a.s.) bazý zamanlar kendisine “Aiþe” ile birlikte,“Uveyþ” ve “Âiþ” diye de hitap ederdi. Esasýnda sözü uzatmayalüzum yok. Þu tablo Resûl-i Ekrem’in (s.a.s.) ona olan muhab-

28

betinin derecesini gözler önüne sermeye yeter: Allah Rasûlü(s.a.s.) ötelerden “gelebilirsin” davetini almýþtýr. Bunun üzerineO (s.a.s.) vefatýndan önceki son günlerinde diðer hanýmlarýnýniznini alarak Hz. Aiþe’nin odasýna geçmiþ ve mübarek baþý onunkucaðýnda olduðu hâlde vefat etmiþtir.

Elbette ki, Hz. Aiþe, Gönüller Sultaný’nýn (s.a.s.) sadece eþideðildi. O bir “sahabî”ydi. Yani hayatýn her safhasýnda Resûlul-lah’ýn (s.a.s.) yakýn arkadaþý ve can yoldaþýydý. Meselâ UhudHarbinde onu, sýrtýnda su taþýrken, yaralýlarýn tedavisine koþuphaber toplamak için çalýþýrken görmekteyiz. Hudeybiye Antlaþ-masý, Mekke’nin Fethi, Beni Mustalik Gazvesi ve daha birçok se-ferde de Resûlullah’ýn (s.a.s.) yanýnda ve yakýnýndadýr o.

Müminlerin Annesi’nin Efendimiz’e (s.a.s.) derin ve köklüsevgisi yanýnda O’na olan itaat ve baðlýlýðý da dikkat çekicidir.Geceleri namaz kýlar, günlerinin çoðunu oruçla geçirirdi. Kana-atkâr, mütevazi ayný zamanda vakur ve cömert idi. Öksüz ve fa-kir çocuklarý himayesi altýna alýr, onlarýn terbiye ve yetiþtirilme-siyle meþgul olur ve evlenme çaðýna gelenleri evlendirirdi.

Hz. Aiþe’nin kadýn olmasý, kendi döneminin en önemli âlimve entelektüellerinden biri olmasýný engellememiþti. Kuvvetli ha-fýzasý sayesinde Efendimiz’in (s.a.s.) hadislerinin ve sünnetinin da-ha sonraki nesillere ulaþtýrýlmasýnda emsalsiz hizmetler gerçekleþ-tirdi. Ancak þu hususa dikkat çekilmelidir ki, o, sünnet-i nebeviye-yi sadece nakleden birisi deðildi. Tâ o devirde, ilmî tenkit metodu-nu en güzel þekilde kullananlardan biriydi. Meselâ, anlayamadýðýmevzularý, eksik ve yanlýþlarýný, hatta Kur’an ile hadis arasýnda ken-di anlayýþýna göre farklýlýk arzeden hususlarý bizzat Efendimiz’e(s.a.s.) sorar ve O’nunla müzakere ederdi. Düþünün ki, bindenfazla hadis rivayet edip çok rivayette bulunan manasýna gelen ve“müksirun” diye adlandýrýlan sahabîlerin dördüncüsü Hz. Ai-

Bir Yudum Iþýk

þe’ydi. Ve yine ashab arasýnda, çok sayýda fetva vermesiyle meþhurolan yedi kiþiden biriydi o. Hz. Ömer, kadýnlarla ilgili fýkhî mese-lelerde daima onun görüþünü alýrdý. Tabiîn devrinin birçok hukuk-çusu, yüksek seviyedeki hukuk bilgisinden faydalanmak üzere ken-disiyle ilmî istiþarelerde bulunurdu. Fesahat ve belaðâtýyla ünlü birhatipti. Arap dilini maharetle kullanýr, Arap þiirini de çok iyi bilir-di. Nasýl ki Efendimiz (s.a.s.) Mustafa’ydý, varlýðýn özüydü; O’nungüzide eþleri de ýsmarlama þahýslardý. Bu açýdan Hz. Aiþe’nin mev-cut istidat ve kabiliyetleri vahyin aydýnlatýcý tayflarýnýn herbir kö-þesini aydýnlattýðý Peygamber evinde daha bir keskinleþti, olgunlaþ-tý, derinleþti ve insanlýðýn hizmetine sunuldu.

Ancak, þu husus da muhakkak belirtilmelidir ki, o, güller bah-çesinde sadece bir gül olarak kalmadý. Elinin ulaþtýðý her yere gültohumlarý serpip etrafýný da çemenzara çevirdi. Efendimiz’den(s.a.s.) sonra onun evi, kadýn-erkek, büyük-küçük birçok kimse-nin huzuruna gelip kendisini dinlediði, varsa sorusunu sorup ce-vabýný aldýðý bir ilim ve irfan ocaðý oldu. Onun Ýslâmî ilimlereolan þu katkýsýna bakýn ki, o, yalnýzca þifahî sorulara deðil aynýzamanda muhtelif þehir ve bölgelerde yaþayan Müslümanlarýnmektupla sorduklarý sorulara da cevaplar vererek hadislerin ve ba-zý fýkhî meselelerin yazýlmasýna öncülük edenlerden biriydi.

Onun kadýnlýk âlemine olan hizmeti de destan gibidir. Herbir mümin kadýn ona çok þey borçludur. Daha Efendimiz’in(s.a.s.) zamanýnda kadýnlarýn eðitim ve öðretimiyle çok yakýndanmeþgul oldu ve bu muallimlik vazifesini ömrünün sonuna kadarhýz kesmeden sürdürdü. Çevresinde hadis dinleyen ve hadis nak-leden bir çok kýz ve kadýnýn muhaddise ve muallime olarak yetiþ-mesine vesile oldu. Böylece o, hem bizzat, hem de yetiþtirdiðiöðrencileri ile Ýslâm’ýn kadýn-erkek herkesi ilme teþvik ettiðini,onlarýn ilimle meþgul olmasý gerektiðini göstermiþ oldu.

29Bir Yudum Iþýk

30

Hülasa, altýn bir dönemin altýn bir insaný olarak yaþadý ve öte-lere bu hâliyle yürüdü. Biz de, kýþ ortasýnda baharlar yaratan Yü-ce Rabbimiz’den diliyor ve dileniyoruz ki, ikinci gül devrinin ta-lihlileri, Müminlerin Annesi’nin muhabbetini, vefa ve sadakatini,dini anlatmadaki cehd ve çalýþmasýný, ilme olan baðlýlýk ve gayre-tini örnek alsýn... Alsýn ve 21. yüzyýlýn yamaçlarýnda ikinci birsaadet asrýnýn yaþanmasýna vesile olsun.

Bir Yudum Iþýk

Hem cesur bir yürek, hem nuranî bir deha Berâ bin Âzib (r.a.)

H ayata gözlerini açtýðýnda Ýslâmiyet’le tanýþma talihineermiþti. Küfrün tozu topraðý onun eteklerine hiç bu-laþmamýþtý. Denilebilir ki, Medine’deki ilk Müslüman

toplumunun en genç fertlerinden biriydi. Ýlk dinî bilgiler veKur’an-ý Kerim eðitimini Allah Rasûlü’nün (s.a.s.) Medine’yemuallim olarak gönderdiði Mus’ab b. Umeyr’den almýþtý. Öyle kiResûl-i Ekrem (s.a.s.) Medine’ye teþrif buyurduðunda o zamanakadar inen bir çok sureyi ezberlemiþ bulunuyordu.

Hicretin 2. yýlýnda, Bedir’de Mekkeli müþriklerle savaþ ihti-mali belirdi. Berâ bin Âzib ise o dönemde henüz 13 yaþ civarýn-daydý. 13 yaþýndaydý ama bu hâliyle savaþa katýlma arzusunday-dý. Hâlbuki Bedir zorluk ve meþakkat demekti. Çünkü yaklaþýk200 km mesafe, hem yaz sýcaðýnda, hem çölün o çetin þartlarý al-týnda hem de Ramazan ayýnda, halkýn oruçlu olduðu bir zamandilimi içinde katedilmesi gerekiyordu. Ve tabiî ki oraya varýldý-ðýnda Ýslâm ordusunun yaklaþýk 3 katý olan gözü dönmüþ müþ-rik ordusuyla mücadeleye giriþilecekti. Ama bütün bunlar Hz.Berâ’nýn gözünü korkutmuyordu. Ancak denge insaný Allah Ra-sûlü (s.a.s.), çok istekli olmasýna raðmen yaþý küçük olduðundanHz. Berâ’nýn Bedir Savaþý’na katýlma isteðini kabul buyurmadý.

32

Fakat Bedir, bu iman ve cesaret dolu yüreðin katýlamadýðýtek savaþ olacaktý. 15 yaþlarýnda iken iþtirak ettiði Uhud Sava-þý’ndan itibaren artýk bütün savaþlarda bulunacaktý. Bizzat Resûl-i Ekrem (s.a.s.) ile birlikte 14 savaþa katýldý. Bilhassa Huneyn’debüyük yararlýlýk gösterdi. Dört Halife devrinde de cihaddan ge-ri durmayan Berâ (r.a.) Rey ve Tüster fethine katýldý.

Ýþte Allah’ýn yüce adýnýn dünyanýn dört bir yanda dalgalan-masý için mücadeleden hiçbir zaman geri kalmayan Berâ (r.a.), bumüthiþ aksiyonunun yanýnda, ilim ve irfan aþýðý bir kiþiliðe sahip-ti. Meydanlarýn kahraman askeri, cesur fedaisi olmasý onu dinîilimleri öðrenip öðretmesine engel teþkil etmedi. O, sürekli olarakÝnsanlýðýn Ýftihar Tablosu’nun (s.a.s.) yanýnda olmaya çalýþýyor,O’nun (s.a.s.) þeker-þerbet sohbetlerinde bulunmayý hayatýnýn ga-yesi biliyordu. Bu sebepledir ki, eþya ve hâdiseleri, hasýlý topye-kün bütün varlýðý aydýnlatma göreviyle serfiraz AllahRasûlü’nden (s.a.s.) çok þey öðrendi. Rivayet ettiði hadislerleMüslümanlara ýþýk tuttu. Bugün bir çok tarihî hâdiseyi, -meselâhicreti, kýblenin Kudüs’ten Kabe’ye çevrilmesini, Uhud ve Hu-neyn savaþlarýnýn mühim safhalarýný, vb.- onun rivayetlerindenöðreniyoruz. Böylece Hz. Berâ naklettiði bu rivayetlerle, tarihenot düþerek, Müslümanlar için bu çok önemli hâdiselerin geleceknesillere aktarýlmasýný saðladý.

Tefsir ve fýkýh sahasýnda da söz sahibi olmakla birlikte, Hz.Berâ, hadis rivayetiyle meþhur bir sahabîydi. Onun, AllahRasûlü’nün (s.a.s.) gözünde ve gönlünde ayrý bir yeri olduðun-dan, bu durum hadisciliðine de yansýyordu. Þöyle ki Resûl-i Ek-rem (s.a.s.) zaman zaman kendisine tavsiyede bulunuyordu. Me-selâ uyumadan önce ne yapýlmasý gerektiðine dair Allah Rasûlü(s.a.s.) kendisine þu tavsiyede bulunmuþtu: “Yatacaðýn zamanönce abdest al, sonra sað tarafýna uzanýp yat ve þöyle dua et: ‘Al-lahým kendimi Sana teslim ediyor, yüzümü Sana çeviriyor ve iþ-

Bir Yudum Iþýk

lerimi Sana havale ediyorum. Hem korkarak hem de ümit ede-rek sýrtýmý Sana dayýyorum. Senden ancak yine Sana sýðýnýlýr,baþka sýðýnak yoktur. Allahým indirdiðin Kitab’a ve gönderdiðinNebi’ye iman ettim.’ Eðer böyle hareket edip o gece ölürsen,Müslüman olarak ölmüþ olursun. Öyle ise son sözlerin bunlar ol-sun.” (Müslim, Zikir, 56)

Hz. Ali döneminde Kufe’ye yerleþen Berâ b. Âzib (r.a.), bu-rada ömrünün sonuna kadar hadis ve fýkýh dersleri verdi. Seksenküsur yaþýnda vefat eden Hz. Berâ, uzun ve bereketli bir hayat ya-þarak ötelere yürüdü. Allah (c.c.) ebeden razý olsun. Amin.

33Bir Yudum Iþýk

Genç Sahabîlerin En FakihiEbû Said el-Hudrî

O nun evi, Medine’nin en bahtiyar evlerinden birisiydi.Çünkü babasý Ýslâm’ýn Medine’ye yayýlmaya baþladýðýilk dönemlerde, bu yüce dini kabul eden talihliler ara-

sýndaydý. Annesi de Resûl-i Ekrem’e (s.a.s.) biat eden haným sa-habîlerdendi. Ýþte Ebû Said el-Hudrî, hayata uyandýðýnda kendi-sini böyle bir ailenin içinde buldu.

Bedir Savaþý gelip çattýðýnda, o henüz 11 yaþ civarýndaydý. Busebeple, çok istemesine raðmen, harbe iþtirak etmesi mümkün de-ðildi. Uhud Savaþý için ordu hazýrlýðý yapýldýðýnda da 13 yaþýnýn ya-maçlarýndaydý. Ama bu sefer yüreðinin derinliklerinde “ihtimal Al-lah Rasûlü’ne (s.a.s.) kabul ettirebiliriz” ümidi vardý. Meselenin Ýn-sanlýðýn Ýftihar Tablosu’na (s.a.s.) takdimi için babasý Malik b. Si-nan’a ricada bulundu. Birlikte Allah Rasûlü’nün (s.a.s.) huzurunaçýktýlar. Babasý oðlunun kemiklerinin iri olduðunu, yaþýna göre ge-liþmiþ bulunduðunu ifade ederek Ýnsanlýðýn Ýftihar Tablosu’ndan(s.a.s.) izin almaya çalýþtý. Ancak her iþ ve emrinde ilâhî ahlâka gö-re hareket etmekle vazifeli bulunan rahmet ve hikmet peygamberiHz. Muhammed Mustafa (s.a.s.) cihad aþkýyla dolu bu minik veateþîn yüreðin arzusunu bir baþka bahara, Beni Mustalik Gazvesi’netehir buyurdu. Esasýnda, Ebû Said el-Hudrî, bu gazveye katýldýðýn-da da yaþ itibariyle çok büyük deðildi. Henüz 15 yaþýnda, çiçeði bur-

36

nunda bir gençti. Ama artýk izin çýkmýþtý ve bu tarihten sonra o, Al-lah Rasûlü (s.a.s.) ile birlikte bütün gazalara iþtirak edecekti.

Sahabe öyle bir nesildir ki, onu tek bir yönüyle, tek bir buu-duyla anlatmak mümkün deðildir. Çünkü onlar öyle bir Ýnsan-ýKâmil’in ashabýdýr ki, O (s.a.s.) hem en müessir bir mürþid, hemeþsiz bir aile reisi, hem þefkât kahramaný, hem cesaret abidesi,hem baþ döndüren bir lider, hem akýllarý hayrette býrakan bir ku-mandan, hem en büyük muallim, hem... hem... vasýflarýyla bü-tün övgüye mazhar yüksek ahlâklarý, ulvî seciyeleri ayný andakendi zatýnda toplayan bir Yüce Zat’týr. Ýþte sahabe topluluðu,Allah Rasûlü’nde (s.a.s.) bulunan mutlak ve kâmil hâldeki budurumun izdüþümü gibidir. Hiç þüphesiz Ebû Said el-HudrîHazretleri de bu izdüþümün güzel bir misalidir.

Bu sebeple bir bakarsýnýz, o harp meydanlarýnýn cengaver veyiðit insaný, suffe medresesinin baþý yerde mütevazý bir ilim tale-besidir. Günlerinin çoðunu Kur’an okuyarak, hadis ezberleyerek,Resûlullah’ýn (s.a.s.) sohbetini dinleyerek geçirmektedir. Hattaashap efendilerimiz sefer veya gazvede bulunup da AllahRasûlü’nün (s.a.s.) sohbetine iþtirak edemedikleri vakitler içinbile çözüm yolu bulmuþlardýr. Bizzat Ebû Said el-Hudrî’nin(r.a.) kendi aðzýndan dinleyelim: “Biz gazaya çýkarken Peygam-ber Efendimiz’den (s.a.s.) hadis dinlemek için bir veya iki adambýrakýrdýk. Gazadan döndüðümüz zaman Resûlullah’tan (s.a.s.)dinlediklerini bize söylerlerdi. Biz de halka: Peygamber Efendi-miz (s.a.s.) böyle buyurmuþtuk, diye anlatýrdýk.”

Ýþte sürekli Allah Rasûlü’nün (s.a.s.) yanýnda bulunmaya ça-lýþan Ebû Said el-Hudrî, rivayet ettiði 1170 hadisle, 1000’denfazla hadis rivayet eden yedi sahabî arasýna girmiþtir. Onun dinîilimlerdeki vukufiyeti sadece hadis sahasýnda da deðildi. Hanze-le b. Ebi Süfyan’ýn ifadeleri içinde; “Ashabýn gençleri arasýndaEbû Said el-Hudrî’den (r.a.) fýkhý daha iyi bilen kimse yoktu.”Bu sebeple o, genç sahabîlerin en fakihi olarak bilinmekte, “Mü-

Bir Yudum Iþýk

cahid Ýmam” ve “Medine’nin müftüsü” lâkaplarýyla anýlmaktay-dý. Müctehid makamýnda olan Ebû Said el-Hudrî’nin (r.a.) pekçok içtihad ve fetvasý da kaynaklarda yer almaktadýr.

Biraz önce dikkat çekmeye çalýþtýðýmýz gibi, sahabe için tekbir uzmanlýk sahasý söz konusu deðildir. Ýyi bir “âlim” her zamaniyi bir “muallim” olamayabilir. Ama Kur’an’ýn bir mucizesi olansahabe topluluðu, hem çok kýsa zamanda o dönemin temel ilim-lerine vukufiyet kazanmýþ, herkes tarafýndan sözü kabul edilenbir otorite hâline gelmiþ, hem de o dönemdeki bütün medenîmilletlere muallimlik ve üstadlýk yapabilecek bir seviyeye ulaþ-mýþtýr. Ebû Said el-Hudrî Hazretleri de Resûl-i Ekrem’in (s.a.s.)vefatýndan sonra, oluk oluk insanlarýn kendisine aktýðý bir üstadolmuþ, bilhassa hadis ve fýkýh ilimleriyle iþtigal etmiþ ve bir çoktalebenin yetiþmesine vesile olmuþtur. Onun, akýn akýn kendisi-ne gelen talebeleri “Merhaba Resûlullah’ýn (s.a.s.) bize vasiyetettiði kimseler” olarak karþýladýðý ve kendilerine þu hadisi naklet-tiði rivayet edilir: “Peygamber Efendimiz (s.a.s.) Ýslâmiyet’i öð-renmek üzere dünyanýn dört bir yanýndan insanlarýn geleceðinihaber verdi ve ashabýna onlara iyi davranmalarýný tavsiye etti.”

Ebû Said el-Hudrî Hazretleriyle ilgili sözümüzü, kendisin-den nasihat isteyen bir zat için ifade buyurduðu þu çarpýcý cümle-lerle noktalayalým: “Allah’tan kork, çünkü her iþin baþý Allah kor-kusudur. Cihada sarýl, çünkü cihad Ýslâm’ýn ruhbaniyeti, yani ki-þinin dünya zevk ve lezzetleri içinde boðulup gitmesine engelolan zýrhýdýr. Allah’ý zikretmeye, Kur’an’ý okumaya devam et, etki, gökte melekler, yerde de insanlar arasýnda yad-ý cemil olasýn.Sükûtu tercih et, konuþacaðýn zaman da ancak hakký söyle. Bun-larý yaparsan þeytaný maðlup edersin.” 86 yaþýnda, geride uzun vebereketli bir ömür býrakarak Medine’de Hakka yürüyen Ebû Sa-id el-Hudrî Hazretleri vasiyeti üzerine Cennetü’l-Baki’a defnedil-miþtir. Allah (c.c.) ebeden razý olsun.

37Bir Yudum Iþýk

Müzeyyene Hanýmefendi

Ü stad Hazretlerinden talebelerine, talebelerinden ÜstadHazretlerine gönderilen mektuplardan oluþan “Lâhika”adlý eserler okunduðunda görülecektir ki, Üstad Haz-

retleri, insanlarla görüþmemesi için ortaya konan bütün engelle-me ve mahrumiyetlere raðmen, tarihte çok az kiþiye nasip olacakbir muhabbet ve teveccühe mazhar olmuþtur. Öyle ki, çocuk-ye-tiþkin, genç-ihtiyar, erkek-kadýn, tahsilli-okuma/yazmasý olma-yan, zengin-fakir toplumun deðiþik ve farklý kesimlerinden kendi-sine bir sevgi seli sürekli akýp durmuþtur. Ýþte bu sevgi hâlesinioluþturan fertlerden birisi de Müzeyyene Hanýmefendidir. ÜstadHazretleri Isparta/Barla’da iken o da, Isparta’nýn Atabey ilçesindeoturmaktadýr. Esasýnda mekân itibariyle Üstad’ýna çok yakýndýr.Ne var ki, deðiþik sebeplerden ötürü O’nunla bizzat görüþmektende mahrumdur. Ýletiþim sadece þifahî selâm ve gönderilen mek-tuplarla gerçekleþmektedir. Aldýðý her selâm ve mektup, Müzey-yene Hanýmefendinin bir müddet soluklanmasýný saðlasa da, el-bette ki içindeki hasretin bütünüyle dinmesi mümkün deðildir.Bakýn bu hâlini bir mektubunda nasýl ifade etmektedir: “Ýki ayayakýn zamandan beri gelen ahiret kardeþlerle selâmýnýzý alýyor-sam da, benim gibi âcize bir talebenin, sizin her vakit nurlu na-sihatlarýnýzý dinlemek ihtiyacý olduðundan dolayý haftalarý bütünmahzuniyetle geçiriyorum. Evet, zaman oluyor ki, gözlerimden

40

dökülen yaþlarý, nurlu Risaleleri okumakla geçiriyorum. Zamanoluyor mütemadiyen aðlýyorum.”

Bediüzzaman Hazretleri tarafýndan “ahiret hemþirelerim-den” iltifatýna mazhar olan Müzeyyene Hanýmefendi, Üstadýnýnkarþýlaþtýðý sýkýntý ve meþakkatleri ruhunun derinliklerinde du-yup hissedecek ölçüde duyarlý ve hakikî bir dava adamýnýn nasýlolmasý gerektiðini gösterecek seviyede de örnek bir þahsiyettir.Onun bu hâlet-i ruhiyesini þu ifadelerinden rahatlýkla anlayabili-riz: “Þu mübarek Ramazan, birkaç müfsidin kalbimize saldýðýhançerin acýsýný kalben, bütün gün için için aðlamakla geçiriyo-ruz. Nihayet aldýðým bir haber üzerine, yine eskisi gibi ahiretkardeþlerimizin, sizi ziyaret etmekten mahrum olmadýklarýndanmemnun oldum. Yalnýz mübarek ibadethanenin ve bütün ehl-iiþtiyakýn sizin duanýzdan mahrum kaldýðýna çok acýyorum.”

‘Ayrýlýk ölümden beter’ der bir Anadolu türküsü. Evet, has-sas ruhlar için hasret bir ateþtir ki, yakýp kavurur kalpleri. Gün ge-lip Üstad Hazretleri Barla’daki vazifesini bitirip ayrýlma durumusözkonusu olduðunda Müzeyyen Hanýmefendi için hicran dahabir katmerlenip, daha bir derinleþmiþtir: “Bugünlerde dediklerki, ‘af varmýþ, Üstad Ýstanbul’a gidiyormuþ.’ Bir cihette memnunoldum ki, Üstadým esaretten kurtuldu. Ve bir cihette zannettimki bütün Atabey’in daðlarý baþýma düþüyor, müteessir oldum.Affýnýza ve bedbaht insanlarýn eziyetinden kurtulmanýza teþek-kürlerle beraber tebrik ediyorum. Fakat bu nurlu ve kýymetli Ri-salelerin sahibinin bizden uzaklaþmasýna gönül razý olmuyor.Barla daðlarýnda bizi ve bu etrafý nurlandýran, bizlerden uzaklaþ-mamalý. Uzaklaþmasýný kim arzu eder? Barla çok bahtiyardýr ki,en evvel ve her vakit, o taze ve þirin Risaleleri herkesten evvel,bizzat þifahen Üstad’dan iþitebilirler.”

Gerçi Müzeyyene Hanýmefendi zaman-mekân engelini orta-dan kaldýracak bir þuur, bir idrak ve aþkýnlýk içindedir. Deðil mi

Bir Yudum Iþýk

ki, kendisine ulaþan ‘nurlu risaleler’ vardýr, o zaman sevgili Üs-tadýyla görüþme imkâný her zaman söz konusudur: “Üstadým,ben sair kardeþlerin gibi sizden bizzat ders almaktan mahru-mum. Fakat haftada veya bir ayda, âli sözlerinizden gýyabî birders alýyorum tasavvuru ile dinliyorum. Güya bizzat sizden dersalýyorum.”

Esasýnda her dönemin büyükleri için ayný kader söz konusugibidir. Hapis, sürgün, gurbet, hasret... Bugün biz belki bir mek-tup bile yazýp ulaþtýramadýk bizim için gurbet yudumlayanlara.Ancak þundan emin olalým ki, melek kanatlarýna emanet edipgöndereceðimiz selâmlar hissedilip alýnacak, yapacaðýmýz dualar,sýrtýnda çok aðýr ve çok çetin yük bulunan o günümüz kara sev-dalýlarýnýn yükünü hafifletecektir. Öyleyse gelin hep birlikte þuduaya “amin” diyelim:

“Allahým! Senden her iþimizde sebat, Kur’an yolunda karar-lýlýk ve nimetlerine karþý da duyarlýlýk hissi bekliyoruz. Kapýna yö-nelenleri boþ çevirme, itaatte bulunanlara bol bol karþýlýk ver, Sa-na baþ kaldýranlara da doðru yolu göster.. muzdariplerin dualarý-ný icabetle taçlandýr, sýkýntýda bulunanlarý lütfunla þâd eyle, hastaruhlara hususî muamelede bulun, küfür ve ilhad içinde bocalayan-lara da nurunu göster; göster de kalmasýn hiçbir yanda muzlim(karanlýk) bir nokta!”

41Bir Yudum Iþýk

Ashab-ý Kehf

K ur’an’da anlatýlan kýssalar ve bu kýssalarda zikredilentoplumlar ile günümüz toplumlarý arasýnda ne tür ben-zerlikler söz konusudur? Tarihin derinliklerinde, kat-

manlarý arasýnda vuku bulan hâdiselerin günümüze bakan yönle-ri nelerdir? Ýlk insan ve ilk peygamberden Ýnsanlýðýn Ýftihar Tab-losu’na (s.a.s.) kadar beþeriyetin yaþadýðý önemli deðiþim ve dö-nüþümleri, tarihin dönemeç noktalarýný mevzu edinen Kur’ankýssalarý acaba þu anki toplumlar için nasýl bir mana ifade ediyor?Hasýlý, kýssalarýn günümüz dünyasýndaki aktüel deðeri nedir?

Hacim itibariyle takriben Kur’an’ýn yarýsýný teþkil eden kýssala-rýn, Ýlâhî Kelâm’ýn indiriliþ maksadý doðrultusunda “oku”yabilmek,okuyup anlayabilmek için zannediyoruz bu sorularýn cevaplarý üze-rinde ciddî manada düþünmemiz gerekiyor.

O zaman öncelikle Kur’an kýssalarýnýn nev’i þahsýna münha-sýr özelliklerini tespit etme durumundayýz. Yýllarca Kur’an üzeri-ne sürdürdüðü çalýþmalarýyla bu sahada ufkumuzu açan Suat Yýl-dýrým Hocamýzýn þu tespiti meselenin can alýcý noktasýný oluþtu-ruyor gibi. Diyor ki Hocamýz: “Kur’an kýssalarýnda anlatýlantoplumlar çeþitli özellikleriyle, sadece tarihin uzak bir köþesindegelip geçmiþ birer kavim deðil, örnekleri her zaman bulunabile-cek birer tip olarak arz edilmektedirler.”

44

Bu noktada, Kur’an’da zikri geçen ashab-ý kehf misaliylemevzumuzu müþahhaslaþtýrmak yerinde olacaktýr.

Ashab-ý kehf döneminde, inanma, inandýðý þeyleri baþkalarý-na da aktarma gibi en tabiî hak ve özgürlükler zulüm ve baský al-týndadýr. Dinî duygu ve düþünce “kamu”dan bütün bütün silinipatýlmak istenmektedir. Korku daðlarý beklemektedir. Dine, din-dara karþý sevgi ve saygýsý bulunan, en azýndan bunlara karþý düþ-manlýk duygularý içinde olmayan insanlarýn bile sesi-soluðu ke-silmiþtir. Her yer yokluktur. “Kimse yok mu” nidasýna aks-i sedanev’inden olsun ses verecek bir nefes dahi mevcut deðildir.

Ýþte bu ortamda ashab-ý kehf bir direniþ metodu ortaya koy-maktadýr ki bu direniþ ileride bir diriliþe inkýlap edecektir. Ashab-ýkehf mümin olduklarý anlaþýlýp hükümdara þikâyet edildiklerinde,önce zalim hükümdar karþýsýnda net ve pürüzsüz bir ses tonuylatevhide olan baðlýlýklarýný, iman hakikatlerine olan intisaplarýný di-le getirirler. Daha sonra mevcut þartlarý nazar-ý dikkate alýp biri di-ðerinin hayýrhahý olarak birbirlerine þu tavsiyede bulunurlar:“Madem ki siz onlarý ve onlarýn Allah’tan baþka taptýklarý putlarýterkettiniz, haydi öyleyse maðaraya çekilin ki Rabbiniz rahmetiniüzerinize yaysýn, iþinizde kolaylýk ve fayda ihsan etsin.” (Kehf,18/16)

Rivayetlere ve ayetlerin karakteristik yapýsýna bakýlacakolursa ashab-ý kehfi oluþturan fertler, saray çevresinde yetiþmiþ,toplumun “seçkin”leri olarak kabul edilen, þan, þöhret, servetadýna istikbal va’deden çiçeði burnunda bir avuç gençten ibaret-ti. Ýþte böyle bir hâlde, dünyanýn onlar için bütün kapýlarýný ar-dýna kadar açtýðý bir zaman diliminde, maðarayý; yani çileyi, yok-sulluðu, meþakkati, unutulmayý tercih etmeleri onlarýn gerçekaksiyonunu oluþturuyordu.

309 sene onlar maðarada “uyur”ken onlarýn dünyayý ve dün-yanýn içindekileri ellerinin tersiyle itiþleri gönüllerde öyle bir aks-

Bir Yudum Iþýk

i seda meydana getirmiþti ki Cenab-ý Hak onlarý uyandýrýp da þeh-re indiklerinde inanan bir toplumla karþý karþýya kalmýþlardý. Halk,bu 309 sene içerisinde bu gençleri konuþtu durdu. Ashab-ý kehfinbu hareketi öyle bir protesto idi ki, sarayýn maddî güç ve hege-monyasý kulaktan kulaða, kalbden kalbe dolup boþalan bu akýþýdurduramýyordu.

Evet, ashab-ý kehf yoktu, bedenleriyle, benlikleriyle toplumiçinde deðillerdi; ama yad-ý cemilleri dilden dile dolaþarak hiz-met ediyordu. Elbette ki tarih aynýyla tekerrür edecek deðildir.Ama þartlarýn tekerrürü fiilin de ayniyetini gerektirdiðinde bukýssa belki de kapý aralayan bir çare olmaktadýr.

45Bir Yudum Iþýk

Muhabbet Minberinin Hatibi ve Etrafýnda Oluþan Sevgi Hâlesi

O , hayatýný gönüllere sevgi meþk etmeye adamýþtý. Bu se-beple hep sevgiyle oturup sevgiyle kalktý. Sevgiyi an-lattý, sevgiyle anlattý, sevginin destanýný kesti ve kinin,

nefretin, hasedin ruh ufkumuzu kirletmeye çalýþtýðý günümüzdünyasýnda sevginin sesi-soluðu oldu.

Kâse kâse sevgi kevserleri sundu etrafýna. Sinesi sevgiyle çarp-maktaydý, dili de gönlüne baðlý sevginin tercümaný. Esen yelde, ya-ðan yaðmurda, aðaran sabah ve kararan gecede, çakýp duran þimþekve göz kýrpan yýldýzlarda o hep sevgi mesajlarý alýyor ve aldýðý bumesajý gönüllere duyurmaya çalýþýyordu.

Hareket felsefesi, sevgi esasý üzerine kuruluydu O’nun. Bu sebep-le O, sustuðu zaman, aðýzlarýný her açýp kapayýþta kinden, nefretden,düþmanlýktan bahisler açan kendini bilmez nadanlarý tadil eder düþün-ce ve niyetiyle çýðlýklarýný sükûta gömüp sevgi için susardý... Konuþtu-ðu zaman da, ‘Ruhlarda bir sevgi çeraðý tutuþturabilir miyim, gönül-lere bir muhabbet mayasý çalabilir miyim?’ ümit ve arzusuyla sevgi içinkonuþtu.

Kâh oldu, sevginin ýþýðýndan mahrum hiçbir karanlýk noktakalmasýn, cihanýn dört bir tarafýnda hep muhabbet þahýnýn sesi-so-luðu çýnlasýn diye âvâz âvâz sevgi dellallýðý yaptý. Kâh oldu, bir ipek

48

yumuþaklýðý, bir meltem sessizliði içinde ruhlara muhabbet sýrlarý fý-sýldayýp durdu. Kâh da oldu, dilsiz-dudaksýz, harfsiz-kelimesiz sade-ce gönül diliyle ruhlara en enfes sevgi beyanlarýnda bulundu.. bu-lundu ve kalbden kalbe giden nurdan koridorlar açarak gönülleriniçine sevgi çaðlayanlarý akýttý.

Yeter ki gönüller muhabbet meþcereliði hâline gelsin, yeter kicansýz cesetler sevgiyle dirilsin, yeter ki insanlar sevginin o diriltenikliminde hayat bulsun; o bu yolda mumlar gibi içten içe “cýz cýz”yanmaya, bu uðurda ölüp ölüp dirilmeye, güldürmek için aðlama-ya ta baþtan razý olmuþtu. Evet O, bu uðurda kendisine çarpan ensert þahaplarý bile yerkürenin atmosferi gibi sinesinde eritiyor, ken-dinden uzaklaþana yaklaþma yollarý arýyor, eziyet edene ikramda bu-lunuyordu.

Besbelli saðanak saðanak sevgi yaðýyordu o minbere. Sevgiyisevip, düþmanlýða düþman olan o minberin hatibi de sevgi cevher-leri saçýyordu çevresine. O, yürekten, içten, samimî muhabbet çað-rýsýnda bulundu; kötülüðe, kine, düþmanlýða kilitlenmemiþ temizruhlar da bu çaðrýya olumlu cevap verdi, gönül kapýlarýný ardýna ka-dar açtý ve böylece bugün binler-yüzbinler sevgi ortak paydasý altýn-da bir araya geldi, kaynaþtý, bütünleþti ve bir sevgi armonisi meyda-na getirdi.

Evet, hayatý ve eserlerinden yola çýkarak, Fethullah Gülen Ho-caefendinin ruh portresini çizmeye çalýþtýðýmýzda, görürüz ki, -Al-lah’a imandan sonra- onun portresindeki en belirgin renk sevgi un-surudur, sevgi öðesi onun hem zihin yapýsýnda, hem de ruh dünya-sýnda en hâkim konuma sahiptir. Zaten kendisi de 1998 yýlýnda RusORT televizyonunun kendisiyle yaptýðý bir röportajda ‘Size ilk ilhamedilen, ilk açýlan hakikat nedir?’ sorusuna, ‘insanlar arasýnda çok ha-yatî bir unsur olan sevgi’ diye cevap verecektir.

Bir Yudum Iþýk

Bu durumun sebepleri olarak, Fethullah Gülen Hocaefendininyaratýlýþ itibariyle ince, hassas, deruniliðe açýk bir fýtratta oluþu, ye-tiþtiði ortamýn tesiri ve derin bir itikadla baðlý bulunduðu dinî inan-cý ile bu inancý ‘okuyuþ’ tarzýný sayabiliriz.

Meselâ öyle bir aile düþünün ki, kocasýndan ayrý kalmamakiçin evin hanýmý “ya Rabbi beni onsuz yaþatma diye’ dua dua yal-varýyor ve duasý kabul edilmiþ olarak bir saat arayla ukba yolculu-ðuna eþiyle birlikte çýkýyor. Bir aile düþünün ki, küçük kardeþ, abi-si aldýðý resmî vazife dolayýsýyla evden ayrýlýp baþka bir þehre gitmemecburiyetinde kaldýðýnda, tekrar eve dönünceye kadar 3-4 yýl bo-yunca kimseyle tek kelime konuþmuyor.

Bir hassas gönül düþünün ki dedesi ve ninesinin vefatýndansonra gece gündüz, ‘Ya Rabbi, ne olur, benim de canýmý al da, de-deme ve nineme kavuþayým.’ diye dua ediyor. Bir hassas gönül dü-þünün ki vefat eden kardeþi için kabrinin baþýnda senelerce gözyaþýdöküyor.

Ýsterseniz atýfta bulunduðumuz bu çocukluk dönemi hatýrala-rýný bizzat Hocaefendi’nin kendi aðzýndan dinleyelim: “ Erzu-rum’da ders görürken dedem ve ninemin ölüm haberi beni iyideniyiye sarsan bir hâdise oldu. Gece gündüz, “Ya Rabbi, ne olur, be-nim de canýmý al da, dedeme ve nineme kavuþayým.” diye dua et-tim. Bu kadar sarsýntý geçirmem, biraz da aile fertleri olarak birbi-rimize çok ileri seviyede tutkun olmamýzdan kaynaklanmaktaydý.Meselâ, ben Edirne’ye gittiðim günden itibaren kardeþim Mesih tekkelime konuþmamýþ ve bu, ben askerden izinli gelinceye dek sür-müþ. Yine çocukluðumda bir kardeþim vefat etti. Senelerce onunkabrinin baþýnda da gözyaþý döktüm.

Þamil Dedem ki, benim hayatýmýn bir parçasýydý; Munise Ni-nem ki, onsuz yaþamak nasýl olur, hayal bile edemiyordum. Fakat

49Bir Yudum Iþýk

50

þimdi her ikisi de hem de bir saat arayla vefat etmiþti. Ben bu ýzdý-raba nasýl dayanacak, bu hicrana nasýl tahammül edecektim!..”

Hocaefendi’nin Þamil Dedesiyle arasýnda geçen þu vaka da ai-le içindeki sevgi ortamýný yansýtmasý adýna zikre deðer bir önemesahiptir: “Babam Ramiz Efendi Alvar Köyü’ne imam olmuþtu. Bizde ailece Korucuk’tan Alvar’a taþýndýk. Sekiz veya dokuz yaþýmday-dým. Bir hafta sonra babam Ramiz Efendi bana; “Git bizim bahçe-deki kavaklardan getir de evin önüne dikelim.” diyerek köyümüzegönderdi. Köy burnumda tütüyordu. Uçarak gittim. Çok sevinç-liydim, bahçede büyükbabam Þamil Efendiyle karþýlaþtýk. Birbiri-mizi ayný anda gördük. Yanýma geldi, beni baðrýna bastý. Sonra dahýçkýra hýçkýra aðlamaya baþladý. Hayret etmiþtim. Sanki koskocabir dað, sallanýp sarsýlýyor gibi gelmiþti bana. Hayretim geçince bende aðlamaya baþladým. Dedem bir yandan aðlýyor bir yandan daþöyle diyordu: “Gitti bülbül gitti gül/ Ýster aðla ister gül.”

Bu aile ocaðýndaki sevgi baðlarý o kadar derin, o kadar köklü-dür ki, zamanýn gelip geçmesi karþýsýnda o muhabbet gülü hiç sol-mamakta, hiç renk atmamaktadýr. 50 küsur yaþýndaki Hocaefen-di’ye karþý annesinin tavrý, ona çocukluk dönemindeki tavrýndanfarksýzdýr: “Annemin vefatýnda yanýnda bulunamadým. Ýstanbul’agitmiþtim. Annemin vefatýna dayanamam der ve ondan önce ölme-yi arzulardým. Fakat sonra aklýma gelirdi ki, bu kadýn benim vefatý-ma dayanamaz, çýldýrýr. Ne zaman ziyaretine varsam, o hasta hâliy-le yanýma yaklaþýr, ayaklarýma dokunur, çoraplarý yoklar ve “Ayak-larýn üþürdür” derdi.”

Hocaefendi, yýllar sonra bu ana kucaðý gibi þefkâtli, kuþ yuva-sý gibi sýmsýcak aile ortamýný anlatýrken þu ifadeleri kullanmaktankendini alamayacaktýr:

“Biz, gözlerimizde sevginin zaferleri, kulaklarýmýzda onun da-vulunun, kösünün sesi bir atmosferde yetiþtik. Gönüllerimiz hep

Bir Yudum Iþýk

onun bayraðýnýn dalgalanma heyecanýyla attý. Sevgiyle o kadar içli-dýþlý olduk ki, neticede hayatýmýzý bütün bütün ona baðlayýp ruhu-muzu da ona adadýk. Artýk biz yaþarsak sevgiyle yaþar, ölürsek sev-giyle ölürüz.”

Ýþte kalp ve gönül hayatý itibariyle bu denli ince ve hassas olanve ayný zamanda bu potansiyel gücün inkiþaf edebileceði bir atmos-fer içinde çocukluk ve gençlik dönemlerini geçiren bir insanýn haya-týný sevgi atkýlarý üzerine örgülemesi bir açýdan tabiî kabul edilebi-lir. Ancak Hocaefendi’nin engin sevgi anlayýþýný izah etmek için ka-naatimce bu iki husus (fýtrat ve aile) yeterli deðildir. Bir üçüncühusus olarak onun dine olan baðlýlýðý ve dinî ‘okuyuþ’ tarzýný zik-retmek gerekmektedir. Hatta denebilir ki Hocaefendi’nin bir sevgikahramaný olarak ma’þerî vicdanda yer bulmasýnda, din unsuru buiki saikten de önemli bir role sahiptir. Ýleride bu unsuru ele alýp sun-maya çalýþacaðýz. Ýsterseniz þimdi, sevginin Hocaefendi’nin düþün-ce ve his dünyasýndaki yerine kýsa bir seyahatte bulunalým:

Hocaefendi’ye göre varlýðýn özü, kâinatýn mayesi ve varlýk se-bebi muhabbettir. “Sevgi” diyor Hocaefendi “Dünyaya gelen hervarlýkta en esaslý bir unsur, en parlak bir nur, en büyük bir kuvvet-tir.” Ve zaten “Allah (c.c.) bu kâinatý sevdiðinden dolayý yaratmýþtýr.Eðer Hakk’ýn yaratma sevgisi olmasaydý, ne aylar, ne güneþler ne deyýldýzlar meydana gelirdi. Kâinatlar birer sevgi þiiri, yerküre de bu þii-rin kafiyesidir.”

Yalnýz kâinat mý? Ýnsanoðlu da var oluþ sahnesine çýkýþýný sev-giye borçludur: “Sevgi insanoðlunu varlýða uyaran ilk naðme veiçinde sallandýðý ilk beþiktir.” Ayný zamanda âdemoðlunun ana rah-minden dünyaya geliþi de sevgi vesilesiyledir. Bu sebepledir ki;“Çocuk, ilk defa dünyaya gözlerini açtýðý zaman sevgi ile karþýlaþýr,þefkâtle gerilmiþ ruhlarý görür ve muhabbetle atan kalplere sýrtýnývererek büyür.”

51Bir Yudum Iþýk

52

Kâinat ve insanýn varlýk sebebi “sevgi” olduðu gibi, bunlarýndevam ve sürekliliði de sevgiyle gerçekleþmektedir:

“Güneþin çehresinde sevginin izleri vardýr. Sular buhar buharo sevgiye doðru yükselir; yukarýlarda damlalaþan su habbecikleri, osevginin kanatlarýyla kanatlanýr ve naralar atarak baþ aþaðý topraðýnbaðrýna inerler. Güller, çiçekler sevgiyle gerilir ve gelip geçenlere te-bessümler yaðdýrýrlar. Yapraklarýn baðrýna taht kuran jaleler, dur-madan çevrelerine sevgi dolu gamzeler çakar ve sevgiyle raks eder-ler. Koyun, kuzu sevgiyle meleþir ve birleþir; kuþlar ve kuþçuklar sev-giyle cývýldaþýrlar ve sevgi korolarý teþkil ederler.

Her varlýk, kâinattaki yeri itibariyle bu geniþ sevginin bir yaný-ný, parlak bir senfonizma ile seslendirmekte, iradî ve gayr-i iradî, var-lýðýn sinesindeki derin aþk ve muhabbeti göstermeye çalýþmaktadýr.”

Hocaefendi’ye göre, insanýn gerçek manada insan olabilmesi deancak ve ancak sevgi ile mümkündür. “Sevmeyen ruhlarýn olgunlaþýpinsanî semalara yükselmesine imkân yoktur. Evet, onlar yüzlerce se-ne yaþasalar dahi olgunluk adýna bir çuvaldýz boyu yol alamazlar. Sev-giden mahrum bu sineler, bir türlü egonun karanlýk labirentlerindenkurtulamadýklarý için, kimseyi sevemez, sevgiyi sezemez ve varlýðýnsinesindeki muhabbetten habersiz olarak kahrolur giderler.”

Hâlbuki “gönüller, sevginin dirilten havasýný teneffüs ettikleri,sevgi çaðlayanlarýnda arýndýklarý, sevgiyle sarmaþ-dolaþ olduklarý,sevgi kokladýklarý ve sevgi solukladýklarý nispette, insan olmadakiengin derinlikleri duyar ve duyurur; sonsuzluða namzet olmanýnsýrlarýný kavrayabilirler.” Evet, “insan, sevginin o “sehl-i mümteni”büyülü yoluna bir kere giriverse, baþkalarý için aþýlmaz görülen gay-zýn, nefretin en sarp tepelerini aþar.. önünü kesen kandan-irindenderyalarý geçer.. cennet yamaçlarý gibi bahar ikliminde dolaþýr, sev-gi tüten ruhlarla kucaklaþýr.. ömrünü hep kuþ yuvalarý gibi sýmsýcak,

Bir Yudum Iþýk

anne sineleri gibi emniyetli bir atmosferde geçirir.. ve insan olma-nýn bütün avantajlarýný yaþar.”

Ýyilik ve güzelliklerin yaygýnlaþtýrýlmasý hususunda da en sýrlýve sihirli anahtar sevgidir, Hocaefendi’ye göre:

“Sevgi, insan ruhuna hitap eden sözsüz-kelimesiz evrensel birlisandýr. O, gönülleri büyüleyip kendine çeken, hiç kimsenin hattaen vahþî ruhlarýn bile karþý koyamayýp teslim olduðu sihirli bir güçkaynaðýdýr.. evet böyle bir güç kaynaðýdýr ve hiçbir þeyden anlama-yan bedevîler bile, onun o yumuþaklardan yumuþak munis dilindenbaþka bir þeyler anlar ve mest olurlar.

Sevgide peygamberane tesirin güç ve sihri vardýr. O, kendinemahsus beyanýyla benliðimizin enginliklerine yaðmaya baþlayýnca,onunla anlatýlmak istenen þeyleri ruhumuzun bütün derinliklerindeduyar ve verilecek mesajý hemen kabullenmeye hazýr hâle geliriz.”

Sevginin insan üzerindeki tesiri, ruhlarý büyüleyen, insanýn ak-lýný baþýndan alan bir büyü gibi gönüllerde-kalplerde kendini göste-rir:

“Sevginin müphem naðmeleri gönül yamaçlarýnda her zamanbir bülbül sesi gibi duyulur ve beþik ninnisi safvetiyle bütün benli-ðimizi sarar.. hem öyle bir sarar ki, onun karþýsýnda sevinçten, ne-þeden, bir çocuk gibi diz çöküp hýçkýra hýçkýra aðlayasýmýz gelir.

Sevgi, o sýmsýcak anne kucaðý gibi havasý ve her kapýyý açabi-len anahtarlar gibi büyüsüyle, bütün varlýðýn usaresini ve her türlüledünnî alâkanýn manasýný gönüllerimize boþaltan bir sihirli mus-luktur. O saf musluktan akan muhabbet kevserini duyabildiðimizölçüde, duygularýmýz öylesine þahlanýr, ruhlarýmýz o denli heyecan-lanýr ve köpürür ki, benliðimizin tavaný delinip de göklerin ebedîneþvesine erecekmiþiz gibi oluruz.”

Sevgi unsurunun, Hocaefendi’nin zihin ve ruh dünyasýndakikonumuna bu çerçevede kýsa bir iþarette bulunduktan sonra, onu

53Bir Yudum Iþýk

54

bu denli bir sevgi kahramaný hâline getiren temel bir-iki dinî dina-miði görmeye çalýþalým.

‘Yaratandan ötürü yaratýlaný sevme’ ilkesi bu temel dinamiklerinbirisidir. Bu ilkeden hareketle Hocaefendi, bütün varlýðý Allah’ýn birsanatý olarak görmekte ve O’ndan ötürü bütün varlýða karþý karþýlýk-sýz-beklentisiz bir sevgi hissi içerisinde bulunmaktadýr:

“Kâinat içinde her þey Allah’ýn sanatýdýr. Öyleyse eðer siz, Al-lah’ýn sanatý olan insanlara sevgiyle yaklaþmazsanýz, Allah’ý, Allah’ýsevenleri ve Allah’ýn sevdiklerini rencide etmiþ olursunuz. Meselâ,Picasso gibi bir ressamýn resmine karþý lâkayt kalmakla hem Picas-so’yu, hem de onu sevenleri rencide etmiþ oluruz. Yine, meselâ el-Hamra Sarayý’nýn mütenahiden namütenahiye, yani sonludan son-suza açýlýþýný çizgi çizgi ifade eden nakýþlarý karþýsýna kayýtsýz kalýr-sanýz, o sanata ve onun sanatkârýna karþý saygýsýzlýkta bulunmuþolursunuz. Aynen onun gibi, bu kâinat her yanýyla baþ döndürücügüzellikleri, debbede ve ihtiþamý ile, nakýþ nakýþ Allah’ýn sanatýdýr.Bu açýdan, insan da, hayvan da, diðer canlýlar da, hatta cansýzlar da,sevgiyle kucaklayýp baðrýmýza basmaya deðer mahiyette yaratýlmýþ-týr. Onlara karþý alâkasýzlýk ya da hafife alma, dolayýsýyla Sanatkâr’akarþý bir ahlâksýzlýk ve Sanatkâr’ý hor ve küçük görme demektir. Oy-sa, bizim varlýða ve diðer insanlara yaklaþýmýmýz, yaratýlaný Yara-tan’dan dolayý sevme esasýna dayanýr.”

‘Medine’nin Gülü’ deyip bir ömür boyu âþýkýn, maþukununpeþinden aðlayýp gözyaþý döktüðü gibi Hz. Muhammed Mustafa(sallallahu aleyhi ve sellem) için aðlayýp inleyen Hocaefendi; sevgipeygamberi olan Habibullah’ýn (s.a.v) bütün hayatýný, en derin veen muhteþem þekilde sevginin pratiðe dökülüþü olarak deðerlendir-mektedir:

“Ýnsanlýðýn Ýftihar Tablosu (s.a.v.), bir muhabbet insanýdýr. Za-ten O’nun bir adý da ‘Habibullah’týr. ‘Habib’ kelimesi, ‘seven’ ma-

Bir Yudum Iþýk

nasýna gelmenin yanýnda ‘mahbub’ yani sevilen manasýna da gel-mektedir ki, Allah’ý seven ve O’nun tarafýndan da sevilen demektir.

Allah (c.c.) O’nu bütün âlemlere rahmet olarak göndermiþtir.Evet O, pýrýl pýrýl Hak rahmetini aksettirmektedir. Sanki O, çöl or-tasýnda bir su membaý, bir kevser havuzudur da kabýný eline alýp ge-len herkes o havuzun baþýna varmýþ, hem kabýný doldurmuþ hem dekana kana içmiþtir. Ýþte O, rahmet buutuyla böyle herkese açýk birkevser kaynaðý gibidir.

Evet O, bir mesaj olarak bütün insanlýðý ve bütün varlýðý içinealan bir sevgiyle insanlarý kucaklamýþtýr. O’nun bu engin þefkâti vederin rahmeti sadece bir düþünce olarak ve kitap sayfalarýnda kal-mamýþ; aksine en kýsa zamanda pratiðe dökülmüþ ve bütün derin-likleriyle temsil edilmiþtir.”

Hocaefendi’yi abidevî bir muhabbet fedaisi hâline getiren te-mel dinî dinamiklerinden bir diðeri de, Ýslâm’ýn ruhî hayatýnýn kö-pürtüle köpürtüle yaþandýðý tasavvuf ocaklarýnda hayata uyanmasýve çocukluk-gençlik dönemleri ihsaslarýnýn bu “aþk otaðlarý”ndayoðrulmasýdýr.

Zira Hocaefendi bir taraftan ilkokuldan müspet bilimlerin,medreseden dinî ilimlerin nüvesini tahsil edip akýl ve zihnini besler-ken, diðer taraftan tasavvufî hayatýn feyz ve bereketiyle insanî duy-gularýný inceltip onlarý inkiþaf ettirme imkâný bulmuþtur.

Çünkü, malûm olduðu üzere, netice itibariyle tasavvuf insa-nýn, kin, nefret, þehvet gibi beþerî sýfatlardan sýyrýlýp, melekî vasýf-lar ve ilâhî ahlâka bürünerek, marifet, muhabbet ve zevk-i ruhanîyörüngeli yaþamasýný saðlamayý hedeflemektedir. Ve tasavvufta te-mel eksenlerden biri “þiddetli sevgi, iptilâ ölçüsünde muhabbet” de-mek olan “aþk”týr. Denilebilir ki Ýslâm’ýn ruh ve mana buudu olantasavvuf, “aþk” olgusu üzerine kurulmuþ ve onun üzerinde neþv ünema bulup bugünlere ulaþmýþtýr. Bu öyle bir olgudur ki, ruhun ke-

55Bir Yudum Iþýk

56

lebekleþmesini saðlayarak, insaný Yüce Yaratýcý’dan baþlamak üzere,derecesine göre bütün insanlara, hatta bütün varlýða karþý engin birsevgi, derin bir muhabbetle dopdolu hâle getirmektedir. Ýþarettebulunduðumuz gibi Hocaefendi de, bütün varlýða karþý gönüllerinaþkla coþup, þevkle köpürdüðü böyle bir ortamda hayata gözleriniaçmýþ ve bütün ömrü boyunca da bu kevserden kana kana içmeyikendine hedef edinmiþ bir “aþk yolcusu”dur.

Ýþte dinde temelini bulan bu sevgi anlayýþýna gönülden ve içtenbaðlý bulunan Hocaefendi, hakikî bir müminin diðer insanlar karþý-sýndaki konumunu izah ettiði bir yerde, bize de kendi ruh dünyasý-ný tanýma imkâný saðlamýþ olmaktadýr:

“Bir mümin, kendisine çarpan en sert þahaplarý bile yerküreninatmosferi gibi sinesinde eritmeli ve en yakýn daireden baþlayarak,en uzaktakilere kadar herkese hep imanýndan gelen sevgi, muhab-bet ve diyalog ýþýklarý saçmalýdýr.. saçmalý ve bir insan olarak herke-si, hatta her canlýyý, Yaratan’dan ötürü sevmeli ve varlýða karþý mer-hamet hisleriyle dopdolu olmalýdýr.. evet bu, inanmýþ her sineninhayalindeki ve hayatýndaki gaye olmalý ve bu uðurda maddî-mane-vî hiçbir fedakârlýktan da kaçýnýlmamalýdýr.”

Ýþte Hocaefendi’nin muvahhid bir mümin olarak Allah’danötürü herkese, hatta bütün bir varlýða sinesini açmasý, onlara muhab-bet ýþýklarýný saçmasý gönüllerde öylesine bir yanký bulmuþ, kalbler-de öyle bir dalgalanma meydana getirmiþtir ki, etrafýnda, tarihteçok az kimseye nasip olacak bir sevgi hâlesi teþekkül etmiþ ve bumuhabbet fevvaresinden fýþkýran sevgi ýþýklarý dalga dalga cihanýndört bir yanýna yayýlmýþtýr.

Meselâ Yunanlý yazar Elenas Haritu, “Sevgi, merhamet ve in-sancýllýðýný sadece kitap ve þiirlerinde takdim eden deðil, tüm haya-týnda soluklayan bir insandýr o” diyerek Hocaefendi’yi kendi mille-tine tanýtacaktý. Laiklik ve solculuðun Türkiye’deki hem fikrî, hem

Bir Yudum Iþýk

de siyasî en önemli þahsiyetlerinden biri olan ve bir dönem TürkiyeCumhuriyeti’nin Baþbakaný olarak görev yapan sayýn Bülent Ecevit,onu: “Orta Asya’da Hoca Ahmet Yesevî’den kaynaklanýp halk eren-lerinin Anadolu’ya getirdiði, bu topraklarda Mevlana, Yunus Emreve Aþýk Paþa’larýn þiirleriyle geliþen hoþgörülü, Allah korkusundandaha çok Allah sevgisine dayanan, o sevgiyi insana da yansýtan ta-savvufî görüþün temsilcisi” olarak tarif edecekti.

Vatikan Ýstanbul Temsilcisi Monsenyör Georges Marovitch:“Gülen, inançlar ve kültürler arasý diyaloga hizmet eden, barýþ vesevgi insanýdýr. O bütün dinlere açýk bir þahsiyettir... O Katolik ce-maatimizi çok etkiledi. Sevgi ve hoþgörü esaslarýna dayalý gerçekÝslâmiyet’i onun sayesinde tanýdýk...” diyerek sadece kendi adýna de-ðil, bir cemaat adýna Hocaefendi için tarihe þahitlik edecek, dinler ta-rihine not düþecekti. Ayný zat bir bayramlaþma merasiminde titrekve duygu dolu sesiyle: ‘Etrafýma bakýyorum, toplumun her kesimin-den insanlarý burada görüyorum ve soruyorum: Nedir bizleri bura-ya çeken? Hristiyan, Müslüman, Yahudi kardeþlerimizi burada top-layan nedir? Nasýl ki Mevlana, Konya’ya yüz milyonlarý çekti. Bir zatvar burada, sevgiyle konuþuyor ve hepimizi kendisine çekiyor. Bumuhterem zat bizlere sevgiden bahsediyor. Bu sevgidir bizi burayagetiren. Onun için bu zata dua ediyorum, hepimizin duasýna ihtiya-cý var. Dünyamýza büyük bir örnektir bu zat. Bazýlarý diyor ki, ne varbu zatýn arkasýnda? Onun tek silâhý var, o da Allah sevgisidir” diye-rek Hocaefendi’deki sevginin o büyüleyici gücüne dikkatleri çeke-cekti.

Emekli orgeneral Orhan Kilercioðlu, “Hocaefendi Yunuslarýnsevgi mesajýný, hoþgörüyü, uzlaþmayý ve birbirini kendi konumu-muzda kabullenmeyi yani insanlýðýn fasl-ý müþtereklerini, ortak de-ðerlerini dünyanýn dört bir yanýna taþýmaktadýr.” deðerlendirmele-riyle gül medeniyetinin sevgi misyonerini gazete sütunlarýnda teb-rik edecekti.

57Bir Yudum Iþýk

58

Gazeteci-yazar Nazlý Ilýcak; “Onu, ilk defa, Dedeman Ote-li’nde, Gazeteciler ve Yazarlar Vakfý’nýn toplantýsýnda gördüm. Va-kýf henüz kurulmuþtu. O günden bugüne, Fethullah Gülen’i dik-katle izledim. Onu anlamaya, bu millet ve ülke için neler yapmakistediðini öðrenmeye çalýþtým. Sonra ilgim, büyük bir hayranlýðadönüþtü. Þahsî ihtiraslardan arýnmýþ sevgi dolu kalplerin, fedakârlýkesasýna dayanan gayretlerin ne büyük bir nimet olduðunu idrak et-tim.” beyanlarýyla Hocaefendi’de gördüðü farklýlýðý dile getirecekti.

Washington Katolik Üniversitesi profesörlerinden Sydney Grif-fith, Hocaefendi’ye yazdýðý bir mektupta; “Sizinle konuþmalarýmýzdakendimi adeta bir kardeþ ve bir öðretmen ile beraber hissettim.” ifa-deleriyle, onunla beraber bulunduðu anlardaki sýmsýcak muhabbetortamýný tasvir edecekti.

Sinema senaristi Ayþe Þasa; ‘Hür gönüllü Anadolu insanýnýnbin yýllýk kolektif birikimi bu. Hiçbir kinin, hiçbir garezin pürüzü-nü taþýmýyor. Her zerresinde geniþ bir hoþgörünün, engin bir þifa-nýn iyicil damgasý var.” sözleriyle Hocaefendi’nin gönül ufkuna iþa-rette bulunacaktý.

Ýstanbul Ortodoks Patriði sayýn Bartholemous; “FethullahGülen Hocamýz hepimiz için barýþýn, hoþgörünün ve insanlýk içinmuteber olan deðerlerin bir timsalidir.” diyerek sevgi adýna Hoca-efendi’nin gerçekleþtirdiði misyona nazarlarý çevirecekti.

Hasýlý; Hocaefendi’nin o büyüleyici sevgi iklimi adýna söyle-nen o kadar söz, yazýlan o kadar çok makale ve þiir var ki, bizim bu-rada bütün bunlarý zikretmemiz mümkün deðildir. Biz, sadece birfikir vermesi açýsýndan o gül bahçesinden bir buket sunmaya çalýþ-týk size. Gelecek yýllarda nice güzel çalýþmalarla o bahçenin bütünrenk, desen ve þivesiyle hakikî manada resmedileceði ümidiyle bumini portre denemesini burada noktalamak istiyoruz.

Bir Yudum Iþýk

ÝKÝNCÝ BÖLÜM

HHÝÝKKÂÂYYEE TTAADDIINNDDAA

Arayýþ Aðlayýþý!

B ülent, telefon görüþmelerinde hediye ettiðim kitaplarýsatýr satýr okuduðunu, önemli yerleri not ettiðini ve yal-nýz kaldýkça altý çizili satýrlar üzerinde kafa yorduðunu,

onlar üzerinde düþündüðünü söylemiþ, metafizik âleme ilgisininde her geçen gün arttýðýný ifade etmiþti.

Final imtihanlarýnýn bittiði hafta sonunda buluþup buluþama-yacaðýmýzý sordu. Ben de zaten böyle bir teklif bekliyordum, he-men kabul ettim. Beþiktaþ’ta Deniz Müzesi’nin yanýndaki küçükparkta buluþtuk. Günü nerede ve nasýl geçireceðimizin programý-ný yapmamýþtýk. Bir bankýn kenarýna iliþip 5-10 dakika havadan-sudan konuþtuk.

Bir ara Bülent’in gözleri uzaklara dalýp gitti. Sonra baþýný kal-dýrýp:

- Biliyor musun Bahadýr, dedi, Allah’a inanma hususunda ka-famda zerre miktar þüphe kalmadý. Ama nasýl diyeyim bilemiyo-rum, içimden öyle geçiyor ki O’nunla konuþayým, O’na dertlerimianlatayým, O’na olan inancým yüreðimde iyice güçlensin, saðlam-laþsýn, derinleþsin ve bu inanç hayatýmýn her anýnda canlý ve taze ol-sun... Akþamlarý yatakhanede battaniyeyi baþýma çektikten sonraO’nu düþünüyorum... Bazen öyle þeyler hissediyorum ki kalkýp

O’na doðru koþasým geliyor. Ama nereye... Nereye koþacaðým? Ýþ-te bunu bilemiyorum!

O an “Vicdan Allah’ý böyle duyduktan sonra insan delicesi-ne O’na ibadete koþar. Ýþte senin içinde hissettiðin þeyler bu iba-det arzusudur.” diyesim geldi ama diyemedim. Belki de sükûne-tin o talâkatli lisanýný kesmeye cesaret edemedim.

Bir müddet sonra, kalbinde bu denli ibadet iþtiyaký olan birinsaný, mabedle tanýþtýrmanýn mutlaka yapýlmasý gerekli bir vazi-fe olduðu kararýna vardým.

- Süleymaniye Camii’ni gezmek ister misin? diye sordum çe-kine çekine.

Yakýcý bir merakla böyle bir þey bekliyordu sanýrým. Allah’aibadet edilen bir mekâný, Allah’a ibadet eden insanlarý görmekkendi arayýþ serüveni adýna bir pencere aralayabilirdi.

Cebinden kaðýt bir mendil çýkardý. Mahcup bir edayla göz-yaþlarýný sildi ve: “Neden olmasýn?” diye mýrýldandý. Bir-iki da-kika sonra ne yapacaðýmýza karar vermenin mutluluðu içinde yo-la koyulduk.

Beyazýt tarafýndan Süleymaniye Camii’nin bahçesine girdik.Esasýnda bu taraftan yani Beyazýt yönünden Süleymaniye’nin içkýsmýna, doðrudan giriþ vardý ama ben böyle bir geziye ana ka-pýdan baþlamak istiyordum. Çünkü ana kapýdan girince, mimarîyapýsýyla bize has olan ve insanda çok farklý çaðrýþýmlar yapan þa-dýrvanlarla karþýlaþacaktýk. Bana öyle gelirdi ki, o gözü yaþlý þa-dýrvanlar mabede koþan hemen herkese su þýrýltýsýyla hoþ geldindiyor ve rüyalar âlemi olan mabede giriþ için konsantrasyon sað-lýyordu. Ben de, Bülent’in bu ilk ziyaretinde, onu böyle bir at-mosferden mahrum etmek istemedim.

Aslýnda bu bahçeye her giriþimde, adýmýmý içeriye atar-at-maz mabedle dýþ dünya arasýnda görünmez bir perde varmýþ gibi

62 Bir Yudum Iþýk

dýþ dünyanýn o rahatsýz edici gürültüsünden, koþuþturmalarýndan,ruhu örseleyen görüntülerinden o anda kurtuluverdiðimi hisset-miþimdir. Bu sefer de öyle oldu. Ýçeri girdiðimizde yüzümüzedoðru tatlý bir serinlik esiyordu ki maddî bir rüzgârdan daha çokmanevî bir meltem olduðu hissi uyandýrýyordu insanda. Parlaktaþlar üzerinde ürkek adýmlarla yürüyordu Bülent. Hýzlý yürü-mekle sükûneti, iç ahengi bozacaðýndan endiþe ediyordu galiba.

Ve derken, ana kapýya asýlý aðýr perdeyi aralayýp içeri girdi-ðimizde, birdenbire rüya ve hülya ülkesine adým atmýþ olduðu-muzun farkýna vardýk.

Ýçeri girer girmez görkemli ve muhteþem ana kubbe bütündikkatimizi kendinde topluyor ve sanki bir anne gibi sýyanet ka-natlarýný üzerimize örtüyordu. Kubbe, hayalimde gök kubbeyiçaðrýþtýrdý ve muhayyilemde yeryüzü hemen koskocaman birmescit þekline dönüþüverdi. Ve o an bana öyle geldi ki, atalarýmý-zýn, mescitleri, gök kubbeyi çaðrýþtýran kubbelerle süslemeleri,onlarýn bütün yeryüzünü bir mescit hâline getirme idealinin ne-ticesiydi.

Pencerelerden içeriye akýp duran ýlýk ýþýklar sarýp sarmalýyor-du bedenimizi-ruhumuzu. Camilerimizin, diðer bazý dinlerdekimabedler gibi hüzün aðýrlýklý loþ ýþýk hâkimiyeti altýnda bulun-madýðýný ve fakat güneþ ýþýnlarýnýn çýplak, þýmarýk ve hevaî yaký-cýlýðý ile de kavrulmadýðýný düþünüyor, aksine güneþ ýþýnlarýnýnmabedin o manevî atmosferinde ruhanîleþip aydýnlýk ve ýlýk birbüyüye dönüþtüðü kanaatine varýyordum.

Bu mekânda öyle bir sessizlik vardý ki yumuþak halýlara ba-san ayaklarýmýzýn çýkardýklarý sesleri bile duyabiliyorduk. Ürper-ten ve fakat ayný zamanda emniyet telkin eden bir sükûtla kuþa-týldýðýmýzdan bir türlü konuþmaya cesaret edemiyorduk. Sanki

63Bir Yudum Iþýk

64

görünen ve görünmeyenleriyle mabedin bütün sakinleri sonsuzbir sükûna dalmýþtý.

Caminin geniþ ve uzun zemini ise, þu fâni yeryüzünde sonsuz-luðun bir parçasý, bir kesitiymiþ gibi bizi ebedîliðe çekiyor, davetediyordu. Ve ben o kati karara varýyordum ki sonsuzluk düþünce-sinin o bayýltan duygularýný bizim gibi fâniler ancak mabedlerdeyakalayabilir, mabedlerde duyabilirlerdi.

Caminin muhtelif köþelerinde namaz kýlan, tesbih çekenmüminlerin mýrýltýlarý geliyordu. O an ben Bülent’in kulaðýnaeðilip, o mýrýltýlardan daha kýsýk bir sesle, “Bu abidlerin hâl, ta-výr, çehre ve ibadetlerinde Mabud’u görmeye çalýþ.” diye fýsýlda-dým. Bu telkinden sonra ben de ibadet eden müminlere daha birdikkatle baktým... Baktým da onlarýn o itminana ermiþ ve tem-kinli hâllerinde açýlan koridordan, abidden Mabud’a ulaþtýðýmýhissettim.

Yavaþ adýmlarla ön tarafa doðru ilerliyorduk. Bir sütunun ke-narýnda nuranî, ak sakallý bir dede hafifçe salýnarak tesbih çekiyor-du. Yanýndan geçerken varlýðýmýzýn farkýna varýp bize baktý. O angöz göze geldik. Tebessüm ediyordu bize, ama bu, bir tebessüm-den daha çok bir duaya benziyordu: “Ben þimdi ahireti, öte dün-yayý daha iyi hissediyorum, bunu vicdanýmda derinlemesine du-yuyorum. Ne olur ömrünüzü mabedin o emniyet ve huzurlu âle-minde geçirin. Gençliðinizin bu sevgi dolu hâlini, ebedî, sonsuzbir güzelliðe dönüþtürün.” diye dua ediyordu sanki.

Caminin ön duvarýnýn yanýna kadar yürüdük. Duvardaki pence-relerden yeþil zemine gömülmüþ kabristan gözüküyordu. Bu tablo her-þeyiyle belið, rakik bir lisan gibi uhrevî âlemi anlatýyordu. Uçup ko-nan kuþlar da sanki bu dünya ile öteki âlem arasýnda mekik dokuyorgibiydi. Ve sanýrým o an biz de kuþlar gibi kanat çýrparak ötelere uç-mak istiyorduk. Kabristaný seyre dalmýþken hýçkýrýk sesiyle irkildim.

Bir Yudum Iþýk

Birden baþýmý çevirip Bülent’e baktým: Hüngür hüngür aðlamamakiçin derin derin iç çekiyor ve fakat hýçkýrýklarýna hâkim olamýyordu.

Omuzlarýndan tutup yere oturttum. Ben de karþýsýna otur-dum. “Kendini sýkma, aðla, açýlýrsýn.” diye tavsiyede bulundum.Biraz daha sesli ama daha ritimli þekilde aðlýyor, aðlýyordu. Baþý-mý kaldýrýp çevreme baktým. “Acaba mabedin sakinleri bize ba-kýyor mu?” diye çevreyi taradým, çok þükür herkes kendi iç dün-yasýyla meþgul idi.

‘Herhâlde’ dedim kendi kendime, ‘Aðlama sesleri bu mabe-din atmosferine öyle muvafýk ve mabedin sakinleri bu sesleri öy-le kanýksamýþ ki hiç kimsenin dikkatini çekmiyor, dikkatini çeksebile garipsemiyor.’

Bir müddet aðladý... aðladý... Sonra sakinleþti. Baþý hâlâ eðik,gözleri yere bakýyordu. Cebimden kaðýt mendil çýkartýp avucununiçine býraktým. Hafifçe gözlerinin altýný ve çenesine kadar gözyaþ-larýyla ýslanan yanaklarýnýn ýslak yerlerini sildi.

- Ýstersen çýkalým, dedim.

Hiçbir þey söylemeden ayaða kalktý ve çýkýþ kapýsýna doðruyürümeye baþladýk.

Niçin aðlamýþtý? Ve bu aðlayýþ ne içindi?

Bana öyle gelmiþti ki, bu aðlayýþ, kavuþmuþ olmaktan ötürüaðlamaktan daha çok kavuþmak için bir aðlayýþtý. Bu aðlayýþ vi-salin neþesinden, huzurun heybetinden daha çok tam bilemeden,öze eremeden kaynaklanan bir aðlayýþtý. Evet, bu aðlayýþ bir ara-yýþ aðlayýþýydý. Ve iþte o kadar da safi, iþte o kadar da arý-duru idi.

Eminönü’ne kadar öylece yürüdük hiçbir þey konuþmadan.

Ayrýlma vakti gelmiþti. Otobüs duraðýna gittik. Otobüsünhareket vaktine henüz 15 dakika vardý. Banklara oturmadýk. Du-raðýn uç kýsmýnda ayakta bekliyorduk.

65Bir Yudum Iþýk

66

Biraz önce ruh dünyasýnda yaþamýþ olduðu maceradan sözaçmak istemiyordu. Galiba korkuyordu bu mevzuda konuþmak-tan. Evet, böyle bir tecrübe geçirmekten belki memnundu amane de olsa adýmýný attýðý, yelken açtýðý dünya bir meçhuller ülke-siydi.

Bir an göz göze gelince:

- Hiç namaz kýldýn mý? diye sordum.

Derinden bir iç çekerek “hayýr” dedi.

- Peki namaz kýlmasýný biliyor musun? diye sorunca:

- Bizim evde namaz kýlýnmazdý, ama yakýn komþumuz Mak-bule Hanýmý namaz kýlarken görmüþtüm, diye cevapladý.

- Bak ne yap biliyor musun, diye baþladým sözüme ve devamettim: Namazýn nasýl kýlýnacaðýný öðreten küçük kitapçýklar varbende. Bir tane vereyim sana. Onunla namazý nasýl kýlacaðýný öðre-nir ve ilk fýrsatta bir camide bu güzel vazifeyi yerine getirirsin. Ha-ni, sabahleyin Beþiktaþ’ta bir þey söylemiþtin: Demiþtin ki, bazenöyle anlar oluyor ki kalkýp O’na doðru koþasým geliyor. Ama nere-ye koþacaðýmý bilemiyorum. Ýþte senin sorduðun “nereye” sorusu-nun cevabý budur; namaz ibadetidir.

Çünkü namaz inanmýþ bir gönlün O’na doðru olan yolculu-ðunda bir uçak, bir füze gibidir. O uçaða, o füzeye binerek O’nadoðru seyahat edebilirsin. Biliyor musun, biz insanlarýn Allah’aen yakýn olduðu zaman ve mekân hangisidir? Namaz vaktidir,namazýn içindeki secde vakti ve hâlidir. Ýþte bu secde aný, ötelereen yakýn bir otaðdýr, Sonsuz’la adeta hemhuduttur.

Baþýný þöyle yere koyup O’nu, yalnýz O’nu, sadece O’nu dü-þündüðünde bir ýrmaðýn denize ulaþýp onda kaybolduðu gibi, var-lýðýnýn O’na ulaþtýðýný ve O’nda yok olduðunu hissedeceksin. Bizhepimiz Allah’tan geldik ve yine O’na döneceðiz. Bizden geçici ola-

Bir Yudum Iþýk

rak þu dünyada kalmamýz istendi. Ýþte namazda bunu göreceksin:Fâni ile baki arasýnda gelip giden esrarlý bir varlýk olduðunun far-kýna varacaksýn. Týpký rüyalarda olduðu gibi mesafeler üstü yaþa-yacak, fevkalâdeliklerin bütün zevklerini tadacaksýn. Duygudanduyguya geçecek, zevkten zevke atlayacaksýn. O’nu duymanýn,O’nu bulmanýn, O’na kul olmanýn sevgisiyle, neþesiyle yanýp tutu-þacaksýn.

Dünya bir gurbet diyarýdýr, derler. Evet, tastamam öyledir.Biz bu gurbet ülkesine O’nu özlemek için gönderildik. O’nun hic-ranýyla yanmak için bu âleme sürüldük. Ýþte namazda bu hasret þu-uruna ereceksin. Namazda o hasreti, en sýzýlý hâliyle derunundaduyacaksýn. “Ne olur beni yanýna al, ben Seni çok özledim, ilk yur-dumu çok özledim.” diyeceksin. Ama sana denecek ki, “Daha çokyakýlýp kavrulman gerekiyor. Hele bir süre daha hicranýn o yakýpkül eden ateþiyle yanýp, kavrul, kül hâline gel... Hatta “kül” hâlin-de bile kalma, benlik itibariyle bütün bütün yok ol. Ýþte o zamanseni yanýma alayým. Ýþte o zaman seni Cennetimde yeniden diril-teyim. Cennette yaþayabilecek kabiliyete ulaþtýðýndan, Beni müþa-hede edebilecek ehliyete kavuþtuðundan Cennette hep Benimle ol,hep Beni seyretme zevki içinde sonsuza kadar yaþa!”

Tekrar aðlamaya baþlamýþtý.

- Korkuyorum, diyordu, korkuyorum bu seyahate güç yeti-rebilecek miyim, o cesareti, o iradeyi gösterebilecek miyim!?

- “Korkma!” demeyeceðim. Çünkü korku, bu yolculukta birçift kanadýn tek kanadý gibidir. Diðer kanat ise ümittir. Bu sebep-le Yüce Rabbimize çok güven, O’na karþý çok ümitli ol. Çünkübu yolculukta sen O’na bir karýþ gitsen, O sana bir adým gelir, senO’na doðru yürüyerek gitsen, O sana koþarak gelir.

67Bir Yudum Iþýk

Rabbimiz bu seyahatte bize, finale ulaþma kabiliyetini ver-miþtir. O’nun isteklerini yerine getirsek bu gurbet yolculuðununihayete erdirebilir, O’na vuslata erebiliriz. Kork, fakat ümitli ol!

Sözü biraz daha uzatsa idim otobüsü kaçýracaktý. “Hoþçakal,görüþürüz.” diyebildi ancak ve koþarak otobüse bindi. Arabanýnarka camýna kadar gelip gözlerini kýrpmadan bana bakmaya baþ-ladý. Ben de, otobüs, yeni yapýlan Haliç köprüsünün üzerindekayboluncuya kadar onu izledim. Dudaklarýmda “Seferin müba-rek, bahtýn açýk olsun ey yolcu!” duasý vardý.

68 Bir Yudum Iþýk

Saadet Anlarý

Ý stanbul’un trafik keþmekeþini bildiðimizden piknik için erkenvakitte yola koyulduk. Çarpýk kentleþmenin bütün acýlýðýylakendini hissettirdiði bu metropolde Belgrad ormanlarý gibi

ruhu dinlendiren bir mekâný insan, nefes almakta güçlük çeken birhastanýn oksijen çadýrýna olan iþtiyak ve hasreti gibi bir iþtiyak vehasretle kucaklamak istiyor. Tabiîliði ne kadar özlemiþiz...

Piknik yeri olarak, kimsenin zahmete katlanýp da gelmek is-temeyeceði sessiz-sakin bir mekân bulduk. Önce biraz bir þeyleratýþtýrdýk, sonra süresi belirlenmemiþ uzun boylu bir maç yaptýk.Bitap düþünceye kadar topun peþinde koþturup durduk. Dahasonra akþamleyin terbiye ettiðimiz köftelik etleri piþirdik. Ye-mekten sonra da pikniklerimizin ayrýlmaz eþyasý semaverimiziyaktýk.

Mekân deðiþikliðinin insan üzerinde ne kadar tesirli olduðu-nu böylece bir kez daha tecrübe etmiþ oldum. Gerçi arkadaþlar-da müþahede ettiðim sevinç ve neþe coþkunluðu içerisinde deðil-dim, ama o güzel atmosferi bozmamak için ben de onlara katýl-maya çalýþtým. Ve hatta zamanla nasýl diyeyim hüzünlü bir zevkduymaya baþladým. Hani “acý bir tebessüm dudaklarýnda” deni-len þey var ya iþte herhâlde öyle bir hâl içindeydim.

70

Semaver çayýný yudumlarken Ýrfan yanýma sokuldu. Belli kiönemli bir mevzuda konuþmak istiyordu. Gözlerimle “buyur,söyle” der gibi baktým.

- Abi, dedi, þu sýralar okulda insan anatomisi üzerine derslergörüyor, araþtýrmalar yapýyoruz. Geçenlerde demiþtiniz ya, in-san vücudu akýllarý hayrette býrakacak þekilde bir mükemmellik-tedir, gerçekten öyle olduðunu bizzat görme imkâným oldu.Ama insan vücudundaki bu mükemmel sistem ve bu sisteminmükemmel iþleyiþi -hocamýz da ýsrarla üzerinde durdu- hep se-bepler çerçevesinde oluyor. Bunlarý görebiliyor, laboratuvardainceleme altýna alabiliyor ve belli bir seviyede açýklama getirebi-liyoruz.

Kâinat da ayný insan gibi, o da sanki kocaman bir insan.Onun da iþleyiþi ayný. Sýnýfta tartýþma mevzuu oldu da.. insanýnaklýna bazý tereddütler geliyor.. sanki herþey bir sebep neticesin-de oluyormuþ gibi..

Ýrfan, tereddütlerini dýþa vuran son cümleleri yutkuna yut-kuna, kesik kesik cümlelerle anlatýyordu.

-Yani hocanýz demek istiyor ki varlýðý -haþa- sebepler icad et-ti, sebepler neticesinde varlýk meydana geldi ve sebeplerle varlýkakýp gitmektedir.

- Evet, diyerek tasdik etti.

Sözüme devam ettim:

- Bak Ýrfan! dedim, bir misalle anlatmaya çalýþayým.

Söz gelimi diyelim ki sizin laboratuvarýnýzda deðiþik bile-þimle dolu yüz adet þiþe bulunuyor. Ve bu bileþimlerden bellioranda, belli ölçülerle alýnýp bir yere konulduðunda bir ilaç mey-dana geliyor. Meselâ diyelim ki birinci þiþeden 3 gram, ikinci þi-þeden 1 gram, üçüncü þiþeden 5 gram.. ve hakeza böyle bütün þi-þelerden muhtelif miktarda bileþimler alýnmasý gerekiyor. Öyle ki

Bir Yudum Iþýk

bir bileþimden 1 gram eksik veya fazla alýnmasý o ilacýn meydanagelmesine engel oluyor.

Þimdi düþün ki münasebetsiz öðrencilerden birinin labora-tuvarda caný sýkýldý, bir muziplik yapýp pencereyi açtý, o anda þid-detli bir fýrtýna esti, bütün þiþeleri yere yuvarladý, þiþeler kýrýldý, oþiþelerdeki bileþimler yere döküldü, dökülen bileþimler, o ilacýnmeydana gelmesi için istenen ölçüde akýp bir araya geldi ve o ila-cý meydana getirdiler.

Þimdi buna inanýlabilir mi?

Ýþte bak þu çiçeði görüyorsun. Bunun varlýk sahasýna çýkabil-mesi ancak, çok çeþitli bileþimlerden, çok muhtelif maddelerden,gayet hassas bir ölçü ile alýnan maddelerin bir araya gelmesiylemümkün olmuþ. Þimdi bunu sebepler var etti denilirse aynen la-boratuvarda þiþelerin devrilmesinden bir ilacýn meydana gelmesigibi akýldan uzak saçma þeyler iddia etmiþ olmaz mýyýz?

Hâlbuki sebep dediðimiz þeylerin ne akýllarý, ne ilimleri, nede iradeleri vardýr. Bana göre akýlsýz, ilimsiz, iradesiz her sebebeakýl, ilim, irade isnad etmek, en büyük akýlsýzlýk, en büyük ceha-lettir.

Çayým soðumuþtu. Bir-iki yudumla çayý bitirip bardaðý se-maverin baþýnda bulunan arkadaþa uzattým. Bu arada göz ucuy-la Ýrfan’a da bakýyordum.

Ýçimi rahatlatacak bir hâldeydi. Ýkna olmuþ, itminana ermiþbir tavýr içerisindeydi. Öyle anladým ki, þartsýz, samimî niyetlerlebu meseleleri öðrenmek isteyenler, mevzularý hemen kavrayabi-liyorlar.

Esasen sözü daha fazla uzatmak istemiyordum. Lâkin tabi-atýn o talâkatlý lisaný beni biraz daha konuþmaya sevketti. Yeri gel-miþken böyle bir ortamdan faydalanmak istedim.

71Bir Yudum Iþýk

72

- Çevrenize bir baksanýza, zeminin baþtan baþa dirilip can-landýðý þu bahar günlerinde, bolluk ve çokluk gibi karýþýklýða se-bebiyet verecek unsurlarýn bulunmasýna raðmen, her þeyde ala-bildiðine bir nizam ve ahenk görüyoruz.

Çevreden gelen su þýrýltýlarý, kuþ cývýltýlarý sanki konuþulanla-rý tasdik eder gibi ses veriyorlardý. Ben de belli fasýlalarla sözü bil-hassa kesiyor ve böylece arkadaþlarýn konuþulan þeyleri düþünme-lerine fýrsat ve imkân saðlamaya çalýþýyordum.

Bir müddet çevremi süzdükten sonra sözüme devam ettim:

Dikkat kesilsenize þu varlýða; kolay ve rahat yaratýlma gibi,sanatsýzlýk ve basitliði iktiza eden þeylerin yanýnda, her þeyin si-masýnda göze çarpan sanatkârlýk, maharet ve titizlik var. Ýþte yer-yüzü ve iþte çeþit çeþit yeþilliklerin sandukçalarý, program ve ta-rihçe-i hayatlarýnýn kutucuklarý hükmünde olan tohumlar ve çe-kirdekler... Rahatlýk, sürat ve fevkalâde ölçülü olarak her þey ba-harda böyle Cenab-ý Hakký anlatýyor, O’nu solukluyor.

Kendim bizzat, Allah’a inanma gibi bir mutluluðun ýlgýt ýl-gýt gönlüme aktýðýný hissediyor, arkadaþlarýmýn da hissettiklerinimüþahede ediyordum. Ne büyük saadet anlarýdýr o anlar ki an-cak tadanlar bilir.

Bir Yudum Iþýk

Aþk Üzerine

Aþk nedir sence?

- Bana göre aþk gökler ötesinden gelen, gelip kalplerimizeakan bir sýrdýr...

- Sýr mý?

-Evet; sýr ve lütuf... Rahmeti engin, merhameti sonsuz olanRahman tarafýndan insanlarýn gönüllerine -hayýr sadece insanla-rýn deðil varlýðýn gönlüne- bahþedip yerleþtirdiði büyük bir sýrve engin bir lütufdur. Ve bu lütuf bir duygu olarak göz, gönül vekulak menfezleriyle insanýn iç âlemine akýp durmaktadýr.

- Peki bu hep bir sýr olarak mý kalýr?

- Onu yaþayanlar belki bazý buudlarýna muttali olabilirler amaþundan kesinlikle emin olabilirsin ki künhüne asla vâkýf olamaz,onu tam manasýyla asla ihata edemezler.

- Ama onu yaþayabilirler öyle mi?

- Evet. Kendini Büyük Okyanus’un içinde düþün. Onun için-de yüzebilir, bedeninin her yanýný onun sularý tarafýndan kuþatýldý-ðýný hissedebilirsin; ama okyanusu bütün derinlik ve zenginliðiylekavrayabildiðini iddia edebilir misin?

74

- Hoþ, güzel þeyler söylüyorsun ama ben en baþta aþkýn ken-disinden þüpheliyim. Bana göre aþk hakikî vücudu olmayan, sade-ce dillerde tekrar edilip duran bir “söz”den ibaret...

-Hayýr, hayýr, kesinlikle... Aþk vakidir ve bilir misin, doðanher çocuk aþkla doðar; o her insanýn içine bir nüve ve çekirdekolarak konmuþtur. Fakat o çekirdek ve tohumun neþv ü nema bu-lup yeþermesi, aðaçlar gibi dal-budak salmasý ancak uygun bir ze-minde gerçekleþebilir.

-Aþk için uygun bir zemin mi? Bu zemini nasýl oluþturaca-ðýz? Yoksa bütün bir hayat boyu onun hayaliyle mi avunup du-racaðýz?

-Öncelikle nezih bir ortam gerekli. Çünkü insan öyle birvarlýk ki en yüksek duygularla en yüce âlemlerde kanat çýrpabilirve fakat ayný insan o kadar aciz ki cismanî bir arzuyla, bir baþdönmesiyle bütün bu güzellikleri kaybedebilir. Ýþte modern asrýninsaný ikinci hâli yaþýyor sýk sýk.

Bir bakýversene çevrene, modern hayat sistemi, günümüzinsanýnýn biyolojik insiyaklarýný gýcýklamak esasý üzerine kurul-muþ gibidir. Artýk insanoðlu doymak bilmeyen bir canavara dö-nüþmüþtür. Çünkü o; yedikçe acýkýyor, týkýndýkça iþtahý kabarý-yor, içtikçe “su... su...” deyip inliyor.

Hâlbuki aþkta öyle midir ya! Aþk itminana ermektir. Çünküaþk insana kendi varlýðýný unutturur.. unutturur ve insaný sevdiði-nin varlýðýyla bütünleþtirir. Artýk âþýk garazsýz-ivazsýz sadece ma-þukunu dinleyip onun arzu ve istekleri yolunda eriyip gider. Evetaþk insaný bütün bütün yakýp kül ettiði için, âþýk gözlerine baþkahayallerin girmesini haram kabul eder ve bilir ki böyle bir haramýirtikâbýn neticesi aþkýn yani âþýðýn kendisinin ölümü demektir.

Eðer talihin yaver gider de bir gün bir yerde gerçek âþýklararastlar isen onlarda aþký okumaya çalýþ. O zaman göreceksin ki

Bir Yudum Iþýk

aþk; kalbin alâkasý, iradenin meyli ve duygularýn maþukun rüya vehülyalarýndan gayri hiçbir þey hissetmemesi hâlidir ve bu sebepleâþýk her davranýþýnda sevgiliye ait bir mana ile parýldamaktadýr.Kalbi, ona olan iþtiyakla atmakta, dili hep onu mýrýldanmakta,gözleri onun hayaliyle açýlýp kapanmaktadýr. Esen yelde, yaðanyaðmurda, aðaran sabah ve kararan gecede hep yârinin bakýþýnýduymakta, her esintide ona ait soluklarý hissedip neþelenmekte vekim bilir kimi zaman yârinin sitemlerini sezip inlemektedir.

-Peki, materyalizmin boðucu atmosferinde yaþamak zorun-da kalan günümüz insaný yani bizler nasýl bu bahsettiðiniz aþkanail olacaðýz?

-Öncelikle hayata bakýþýmýzýn, dünya görüþümüzün deðiþ-mesi gerek, zannediyorum. Bugün hemen herkes kendimize aitbir hayat felsefemiz olmadýðýnda hemfikir. Hatta sadece bizimülkemizde deðil büzüþüp bir köy hâline gelen dünyamýzda þu an-da sanki tek bir anlayýþ hâkim; o da ruhsuz, metafizikten yoksunþýmarýk bir felsefe.

Bu felsefe ise bence aþkýn en sinsi ve en amansýz düþmaný.

Çünkü bu felsefe toplum hayatýnýn dayanak noktasýný kuv-vet kabul ediyor. Rahatlýkla “Hak kuvvettedir.” diyebiliyor. Bukuvvetin hedefini “menfaat” olarak tesbit ediyor. Toplumunayakta kalabilmesi ve ilerlemesi olarak kabul ettiði prensip; müca-dele. Bütün bunlarýn neticesinde devþirmek istediði ürün; nef-sanî duygularý tatmin, beþerî arzularý kamçýlamak... Kamçýlayýpyeni beþerî arzular ortaya çýkarmak. Þimdi böyle bir dünyada fe-dakârlýk, hasbîlik, baþkasý için yanýp yakýlma gibi esaslara daya-nan aþkýn canlýlýðýný sürdürebilmesi mümkün mü?

Bu felsefe ekseninde dönüp duran dünyamýzýn manzarasýise ortada:

75Bir Yudum Iþýk

76

Kuvvet tabiatý icabý tecavüzde, zulümde bulunuyor, her þeymenfaate endekslendiðinden, menfaat de sýnýrlý olup her arzuyakâfi gelmediðinden menfaatler üzerinde boðuþmalarý netice veri-yor, mücadele düsturu kendi içinde çarpýþmayý besliyor ve neti-cede dünya frankeþteynlerin dünyasý oluyor.

-Zavallý biz... O zaman bizler hiç âþýk olamayacaðýz.

-Hayýr, yüz bin kere hayýr. Çünkü dünya sadece bu felsefe-den ibaret deðil. Biz de kendi dünyamýzý yeniden inþa edebiliriz.

Hatýrlasana bizim de kendimize göre bir dünyamýz vardý.Ve o dünya adeta cennetin yeryüzündeki izdüþümü gibiydi. Vaesafa kaybettik o dünyayý. Ama þu anda millet hatta insanlýk ola-rak o yitik cennetin peþindeyiz denilebilir.

- Ama nasýl yeniden kavuþacaðýz o yitik cennete.

- Biraz önce bahsettiðimiz “kuvvet”e bedel hak düþüncesini,hak arayýþýný yerleþtireceðiz zihinlerimize, gönüllerimize. “Men-faat” yerine fazileti ve Sonsuz Kudret’in rýzasýný hedef tutacaðýz.Birbirimizle boðuþmak yerine dayanýþma ve yardýmlaþmayý esasalacaðýz. Hayallerimizi, hülyalarýmýzý kendi nefsanî heveslerimizteþkil etmeyecek... Teþkil edip zulme, tecavüze sebebiyet verme-yecek... Ruhumuzu hâkim kýlacaðýz bedenimize... Böylece ulvîduygularla coþup tatmin olabileceðiz ve âþýk olabilecek seviyeyeeriþebileceðiz. Bir kere de aþkýn o karþý konulamaz çekim sahasý-na girdik mi, artýk gidip aþk yurdunda muhabbet otaðýný kura-bileceðiz. Ne dersin, denemeye deðmez mi!

Bir Yudum Iþýk

Ýki Ulu Mabed ArasýndakiTevhid Sohbeti

O kan’la birlikte, sað tarafta Sultanahmet, sol taraftaAyasofya gibi iki ulu mabedin bulunduðu çay bahçesi-ne gittik ve büyük bir aðacýn gölgesi altýnda kendimi-

ze güzel bir yer bulduk.

Okan sandelyelere oturur oturmaz sigara içmek için hemenelini cebine attý. Ama ondan önce;

-Siz gerçekten sigara içmez misiniz? diye þaþkýnlýðýný ifadeeden bir soru yöneltti.

Her bir kelimesine vurgu yaparak “Hayýr, hakikaten içmiyo-rum.” demek zorunda kaldým.

Ýki sütlü kahve söyledik.

Okan rahat deðildi. Ruhundaki inançsýzlýk ve itminansýzlýkhâli vücuduna aksetmiþ gibiydi. Ýçindeki endiþe ve telaþ hâlinigizliyemiyor, davranýþlarýna yansýtýyordu. Bu sebeple olsa gerekhemen konuþmayý kararlaþtýrdýðýmýz mevzuya giriþ yaptý:

-Bakýn ben inancýnýza saygý duyuyorum ama modern bilimtarafýndan maddenin ve kâinatýn didik didik edildiði þu dönem-de beþ duyumun algýlama sahasý dýþýnda kalan her þeye karþý

78

inanmada güçlük çekiyorum. Ýnançlarýnýz pozitif bilimlerle nekadar baðdaþýyor, sorabilir miyim?

- Saygýlý üslûbunuzdan dolayý teþekkür ederim, diyerek baþ-ladým sözüme. Ve devam ettim: Herkes bu meseleleri konuþur-ken bu kadar saygýlý olamýyor. Ama müsaadenizle cevablara geç-meden önce sorularýnýz içindeki birkaç hususu tashih etme lüzu-munu duyduðumu belirteyim. Sorunuz içindeki modern bilim-den maksadýnýz pozitif bilimler zannediyorum.

-Evet.

-Pozitif bilimlerin artýk eskisi gibi cesurca ahkâm kesip dur-madýðýný bilmenizi isterim, evvela. Bugünkü pozif bilimlerlebundan bir asýr önceki pozitif bilimler arasýnda ciddî yorum fark-lýlýklarý var. Hatta denilebilir ki þu anki bilim, geçmiþteki hü-kümlerinden dolayý zulüm iþlediðini, günaha girdiðini düþünü-yor ve geçmiþ günahlarýna kefaret arýyor.

Meselâ son dönem ilim adamlarýnýn dine bakýþýný ortaya ko-yan bir anketin neticesini zikretmem bu noktada faydalý olacaktýr.

Farklý sahalardaki ilim adamlarýna Allah’a inanýp inanmadýk-larý soruluyor: Allah’a inanan bilim adamlarý en fazla sýrasýyla þudallarda bulunuyor: Fizik, biyoloji, kimya.. ve bu müsbet ilimler-den sonra sosyoloji geliyor, psikoloji ise merdivenin en alt basama-ðýný teþkil ediyor. Bilmem ki bu anketin neticesi bu mevzuda birfikir verebilir mi?

-Belli oranda evet. Peki ama göremediðimiz, duyamadýðý-mýz bir varlýða nasýl inanacaðýz? diyerek metafiziðe olan kuþku-sunu bir kez daha vurguladý.

-Bir düþün Okan! Eþya nelerden müteþekkil? Atomlardan...Hatta bugün asrýmýzda atomlar da parçalanmýþ, atom partikül-lerinden söz ediliyor. Kimbilir belki bu partiküller de ileride par-çalanacak ve onlarý meydana getiren unsurlar da insan tarafýndan

Bir Yudum Iþýk

keþfedilecek. Her ne ise... Biz eþyayý oluþturan en küçük parçayazerrecik diyelim meselâ.

Þimdi düþün, bu zerrecikler akýllarýmýzý hayrette býrakacakhikmetli, faideli ayný zamanda sanat harikasý güzellikte olan var-lýk nakþýný örüyorlar. Þimdi bu zerreciklerin hepsine sanat, hik-met, maslahat dâhisi mi diyeceðiz? Hem öyle dâhi ki, hem herhareketinde hem de her sükûnetinde dâhice hareket ediyor. Bune kadar akla ziyan, komik bir iddia olur, deðil mi?

Baþýný sallayarak beni tasdik ediyordu. Anlama gayretindeolmasý cesaretimi artýrmýþtý.

-Bak, ayný zamanda bu zerreler birbiriyle münasebet içinde..Bir araya geliyor ve hayran hayran bakakaldýðýmýz varlýðý oluþtu-ruyorlar. Hâlbuki eþyanýn intizamatý ve oluþum kanunlarý birbi-rine muhaliftir, ayrý ayrýdýr. O eþyanýn bütününün intizam siste-mi bilinmezse, eþya iþlenilmez, iþlenilse de yanlýþsýz yapýlmaz.Hâlbuki görüyorsun-görüyoruz yanlýþsýz yapýlýyor. Öyle ise ohizmet eden zerreler, ya bir sonsuz ilim sahibinin izin ve emriy-le, ilim ve iradesiyle iþliyorlar veyahut kendilerinde öyle sonsuzbir ilim ve kudret bulunmasý gerekiyor. Ýkinci þýkký kabul etme-miz hiç mümkün mü!

-Elbetteki hayýr. Cansýz zerrelere akýl, þuur, ilim -hem desonsuz akýl, þuur, ilim- verme gibi saçma bir iddia ileri sürecekdeðiliz.

-O zaman diyeceðiz ki hiç þüphesiz bu zerreler sonsuz ilimve irade sahibi bir zatýn emir ve tasarrufuyla hareket eden me-murlardýr.

Bir an soluklanýp yüz ifadelerine dikkat ettim. Evet mesele-leri idrak edebiliyor, hazmedebiliyordu. O an gözüm AyasofyaCamii’ne takýldý. Konuþtuðum mevzuyu ele alan bir kitapta bukonuyla alâkalý Ayasofya kubbesi misal olarak veriliyordu. Hazýrargümanlardan faydalanmak için tekrar söze baþladým.

79Bir Yudum Iþýk

-Þu Ayasofya kubbesini görüyorsunuz deðil mi?

-Evet.

-Bak Ayasofya kubbesi taþlarýn bir araya geliþiyle meydanagelmiþ. Eðer bu taþlar mimarýnýn emrine ve sanatýna tabi olmaz-larsa, her bir taþýn Mimar Sinan gibi mimarlýk sanatýnda bir ma-hareti olduðunu kabul edeceðiz. Bununla da kalmayacak, her birtaþý diðer taþlara hem mahkûm kýlacak, hem hâkim yapacaðýz.Her bir taþ diyecek ki, “Geliniz, düþmemek için bir araya gele-ceðiz.” Þimdi bir de baþýný kaldýr þu gökkubbeye bak, nasýl sanat-lý ve muntazam duruyor.. þu aðaca, þu çiçeðin güzelliðine bak...Bütün bunlar Ayasofya kubbesinden daha sanatlý, daha hayretverici ve daha hikmetli sanat eserleridir. Þimdi bu sanat eserleri-ni oluþturan zerrecikler, kâinat ustasýnýn emrine tabi olmazlarsaher bir zerreciðe Kâinatýn Yaratýcýsý’nýn vasýflarý kadar mükem-mel vasýflar verilmesi lâzým gelir.

Ýþte senin dediðin bilim, -esasen bilim deðil de o bilimin birdönemdeki temsilcileri- bir zamanlar böyle saçma þeylere inaný-yor ve bunu bütün dünya insanlarýna mutlak hakikat gibi altýntepsiler içinde takdim ediyorlardý. Hâlbuki günümüzde o oyun-lar bozulmuþ ve gerçekler gün yüzüne çýkmýþtýr. Öbek öbek ma-bedlere koþan þu insanlar da bunun açýk bir delilidir.

Bu sözlerimden sonra Okan, genç-ihtiyar, kadýn-erkek ma-bedin serinliðine koþan o ak alýnlý, aydýn bakýþlý insanlara dikkatkesilmiþti. Simasýnda onlara karþý hayranlýk duyup imrendiðinigösteren bir ruh hâlinin akisleri, dilinde ise, bir arzunun davetçi-si sayýlabilecek þu ifadeler vardý: “O sonsuz kudret karþýsýnda dizçöküp boyun eðmek ne kadar emniyet verici, ne kadar huzur ve-rici bir hâl olmalý!”

80 Bir Yudum Iþýk

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ÝÝSSLLÂÂMM’’IINN SSÝÝHHÝÝRRLLÝÝ

UUFFKKUU

Ezan-ý Muhammedî

E y Ezan-ý Muhammedî! Anadolu insaný belki de tarihboyunca karþýlaþtýðý en çetin, en zorlu anlarýný yaþýyor-du. Var olup-olmama kavgasýnýn verildiði ateþten gün-

lerdi. Hadisin ifadesiyle insanlarýn birbirini sofraya davet etme-leri gibi milletler birbirini bizim üzerimize davet ediyor ve o çað-da kuvveti elinde bulunduran bütün güçler üzerimize üþüþüyor-du. Üç kýtaya hükmeden bir milletin torunlarý Hz. Nuh’un ge-misi mesabesinde olan Anadolu’ya çekilmiþti ancak o da iþgaledilmeye baþlanmýþtý. Ýþte ey Ezan-ý Muhammedî, senin bizimiçin ne deðer ifade ettiðini o günler anladýk. Þöyle ki o ýzdýrapgünlerinde dertli ve kahraman þairimizden milletimizin baðým-sýzlýðýný haykýrmasý için “istiklâl” marþý yazmasý istenince, o, se-nin hakkýnda þöyle diyecekti:

“Bu ezanlar ki, þehadetleri dinin temeliEbedî yurdumun üstünde benim inlemeli.”

Evet, kadim fakat eskimeyen millî ruhun temsilcisi olanmuzdarip þairimiz Mehmet Akif, seni dinimizin temeli, imaný-mýzýn þahidi, baðýmsýzlýðýmýzýn sembolü olarak görüyor ve seninsonsuza deðin bu topraklarda ufuklarý çýnlatmaný Yüce Yara-dan’dan niyaz ediyordu.

O günlerin bir baþka “garip þairi” Yahya Kemal de;

“Gök nura garkolur nice yüz bin minaredenÞehbal açýnca ruh-i revân-ý Muhammedî”

diyerek semamýzýn “nurdan bir gökyüzü” hâline gelmesini seninþehbal açmana baðlýyordu.

O, 30 Aðustos Zaferi’nden birkaç gün önce kaleme aldýðýmünacat mahiyetindeki bir þiirinde de;

“Tâ ki yükselsin ezanlarla müeyyed namýnGalib et, çünkü bu son ordusudur Ýslâm’ýn”

ifadeleriyle millî mücadelenin kahramanlarýný Cenab-ý Hakk’asenin vizenle takdim ediyor, sende bulunan ruh ve mananýn di-namizmiyle onlarý aþk u þevke getiriyordu. Gurbetten eve dönen,dönmek için cehd ve gayret gösteren bu müstesna kamet, “Ezan-sýz Semtler” yazýsýyla da senin sihirli musikinin olmadýðý yerleribizden saymýyor ve orada bulunan nesillerin kaybettiði þeyleradýna “eyvahlar-yazýklar” hicranýný dile getiriyordu.

Ama gel gör ki, ey göklerin sesi, vahdetin sadasý, ey Ýslâm’ýnþiarý, Müslüman varlýðýnýn sembolü! O çetin günler geçince, se-nin kýymet ve misyonunu unutmaya baþladýk. Öyle ki, içimizdenbazýlarý senin misyonunu mekanik bir alete, bir takvim veya birsaate indirgeyecek kadar sana karþý yabanî bir tutum içerisinegirdi. Hâlbuki sen, mana ve muhteva bakýmýndan hem namaz,ama ayný zamanda, hem de Ýslâm için bir çaðrýydýn. Senin vasý-tanla, günde beþ kez, milletimizi ve bütün insanlarý bir taraftannamaza çaðýrýrken, diðer taraftan Ýslâm’ýn üç temel ilkesini oluþ-turan Allah’ýn (c.c.) varlýk ve birliðine, Resûl-i Ekrem’in (s.a.s.)O’nun (c.c.) elçisi olduðuna ve asýl kurtuluþun ahiret mutlulu-ðunda bulunduðuna davet ediyorduk. Böyle bir hâle nasýl düþ-tük bilemiyorum. Çünkü Allah (c.c.), Yüce Beyan’ýnda açýk birþekilde insanlara seninle ilgili þu uyarýda bulunuyordu: “Siz ezanokuyarak namaza davet edince, bunu alay ve eðlence konusu ya-

84 Bir Yudum Iþýk

parlar. Onlarýn böyle yapmalarýnýn sebebi, akýllarýný kullanmayýpbu güzelliði anlamamalarýdýr.” (Maide, 5/58) Evet, galiba hata-mýz buydu. Alýþkanlýk ve kanýksama ile senin güzelliklerini idrak-ten yoksun kaldýk. Hâlbuki sen, melek kanatlarýyla Abdullah b.Zeyd’in, Hz. Ömer’in rüyalarýna taþýndýn, oradan ashaba, ümme-te aktarýldýn. Adeta ferde deðil, topluma inen ilhama mazhar ol-dun ve vahiyle teyid edildin. Sen ki sonsuzluða çaðrýydýn, yürek-lerimizde ebediyet heyecaný tutuþturan çeraðdýn. Sen ki, namazburakýyla mirac seferine çýkacak mümin için metafizik gerilim vekonsantrasyonu saðlayan ilâhî musikiydin. Ve sen ki, yerdeki göl-gelere takýlýp kalmýþ nazarlarýmýzý gök gürültüsü ihtiþamýyla se-malara çeviren en çarpýcý, en diriltici uhrevî sadaydýn.

Ey Ezan-ý Muhammedî! Diyeceðim þu ki, içimizdeki akýlsýz-lar, kadir-kýymet bilmez nadanlar yüzünden bize darýlma, bize gö-nül koyma! Her ne kadar yüreðini kanatacak bu türlü vefasýzlýklarolsa da, bir baþka buudda, bu topraklarda yoðrulmuþ bir diriliþnesli senin ses ve soluðunu cihanlara duyurmak için cehd ve gay-ret içindedir. Onlarýn yüzü suyu hürmetine senin þeker-þerbet gibitatlý olan o ebediyet soluklu ilâhî musikinden bizi mahrum etme!Ve bu coðrafyada sonsuza deðin ýþýk yaðmuru olarak üzerimizeyaðmaya devam et!

85Bir Yudum Iþýk

Mabed: Serâpa Ýman

M abed… O, sonsuzluðun seyredildiði gözetleme kule-si… Ebedilîðin keþfedildiði ve Ebedî Zat’a en çokyaklaþýldýðý sýrlý mekân… Fizikî dünyanýn en uç sýný-

rýnda metafizik dünyaya açýlan büyülü pencere… Ýki farklý âlemarasýnda irtibatý saðlayan bir köprü gibi fanî âlemle ebedî âlemibirbirine baðlayan nurlu koridor.

Bütün bu fonksiyonlarýyla birlikte mabedin gerçekleþtirdiðiayrý bir misyon daha vardýr ki, o da “iman bekçiliði”dir. Evet ma-bed o derin çaðrýþým gücüyle en karanlýk dönemlerde bile ima-nýn susturulamayan talâkatli bir lisaný olmuþ ve vahiy ýþýðýnýn yü-reklerden sökülüp atýlmasýna bir set teþkil etmiþtir.

Çaðýn mütefekkiri, bir anekdotla bu hususa þöyle dikkatçekmektedir:

Ümitsizlikle kolu kanadý kýrýlmýþ, karamsarlýða tutulmuþ bi-risiyle karþýlaþtým. Bana dedi ki; hakikati ifade edecek kiþiler bi-rer birer eksiliyor. Korkuyorum belli bir müddet sonra dinimizianlatacak, onun sesi-soluðu olacak kimse kalmayacak; kalmaya-cak da, yüce dinimizin nuru hayatýmýzdan çekilip gidecek.

Ben de ona þöyle dedim:

“Kardeþim nasýl kâinat söndürülmezse, Ýslâmiyet nuru,iman ýþýðý da söndürülemez. Zeminin yüzünde çakýlmýþ çivilerhükmünde olan Ýslâma ait alametler, izler; mabedler, minarelertamamýyla ortadan kaldýrýlýp yeryüzünden silinmedikçe -ki bunuyapmaya kimsenin gücü yetmeyecektir- Ýslâm nuru her zamanparlamaya devam edecektir.

Çünkü etle týrnaðýn birbiriyle kaynaþmasý ölçüsünde silin-meyecek bir mühür gibi yeryüzüne damgalanan mabedler, sankibir öðretmen olmuþ, insanlýða iman hakikatlerini ders vermekte,o büyüleyici lisanýyla dini telkin etmektedir. Hem de bu vazifeunutulmaksýzýn, ara verilmeksizin daimî olarak yerine getiril-mekte ve hata yapýlmamaktadýr.

Her bir mabed insan zihin ve hayalinde imana ve tevhidedair yaptýðý çaðrýþýmlarla derin bir âlim, bilge bir üstad gibi,Ýslâm’ýn ruhunu, özünü-esasýný dile getirmekte, bundan da ötevarlýðýyla, duruþuyla adeta imaný haykýrmaktadýr. Zamanýn geç-mesi, asýrlarýn akýp gitmesi mabedin ifade gücünden hiçbir þeyeksiltmemekte, aksine onun gücüne güç katmakta, haklýlýðýný,yenilmezliðini isbat etmektedir.”

Bir baksana þu Süleymaniye’ye... Ýmanýn gözle görünür, el-le tutulur cisimleþmiþ azametli bir abidesi gibi o mehip duruþuy-la muhataplarýna adeta þöyle demektedir:

“Bütün dünyada bir zamanlar manevî olan her þeyi yakýpyýkmaya azmetmiþ akýmlar her þeyi önüne katýp sürüklemeye ça-lýþýyordu. Akýllarýnca inancý ortadan kaldýracak, materyalist biranlayýþý yerleþtirmeye çalýþacaklardý. Ama nafile! Bu anlayýþýntemsilcileri batýl anlayýþlarý ile tarihin çöplüðüne atýldý. Geçici birdönem hazan rüzgarlarý esmedi deðil. Ama bütün insanlýk yineyüzünü mabedlere çevirdi ve ibadethanelere akmaya baþladý. Ýþ-te bak: Ýnsanlar öbek öbek mabedin serin iklimine koþuyor.

88 Bir Yudum Iþýk

Maddenin üç boyutlu dar duvarlarý arasýnda sýkýþýp kalan canlar,yer ile gökleri birbirine baðlayan bu mekânýn öteler esintili, din-lendirici ve teskin edici bahçesine sýðýnýyor. Ebedîlikten ve Ebe-dî Zat’tan baþka bir þeyle teselli olmayan insanoðlu, mabeddearadýðýný buluyor ve yalnýzlýktan kurtuluyor.

Çünkü insanýn, vahyin ýþýðýndan mahrum yaþamasý, bir top-lumun dinsiz olarak hayatiyetini sürdürmesi mümkün deðildi.Kalpler ancak Allah’ý zikretmekle itminana erebilirdi. Mabed, ru-hun sonsuzluk duygusuyla tanýþtýðý mekândý. Bu sebeple yaratý-lýþ itibariyle sonsuzluða âþýk insan ruhu ancak Ezelî ve EbedîZat’tan gelen üns esintileri ile ayakta durabilir, canlýlýðýný koruya-bilir.”

Evet bizim mabedimiz o çok renkli beyan gücüyle, o kalple-rin derinliklerine nüfuz eden tesirli hitabetiyle, muhteþem geçmiþ-ten günümüze taþýdýðý o sihirli, hoþ, lâtif kokusuyla, Ýslâmiyet’i veimaný tedai ettiren o derin çaðrýþým gücüyle dinin yenilmezliðinigöstermekte ve kalplerde imana giden yollarý açmaktadýr.

Öyleyse mabedin serinliðinde kevser yudumlayan talihlilerene mutlu!

89Bir Yudum Iþýk

Sonsuzluk Duygusu ve Namaz

N amaz bir ýrmaktýr ki, “sonsuzluk denizi”ne doðru akýpgitmektedir. Onun her bir safhasý, her bir rüknü ötedünyayý çaðrýþtýran muhtevayla doludur. Evet, insan

kalbinin derinliklerinde bulunan sonsuzluk duygusu namazlauyarýlmakta, tetiklenmekte ve harekete geçirilmektedir. Bununböyle olmasý tabiîdir. Çünkü namaz, baþlangýcý ve sonu olmayanebedî güzellik, sýnýrsýz kudret ve nihayetsiz rahmet sahibi birZat’ýn (c.c.) kapýsýnýn tokmaðýna dokunmak, hatta derecesinegöre “huzur”una çýkmaktýr.

Bilindiði gibi, ebedden ve Ebedî Zat’tan baþka bir þeyle tat-min olmayan insan ruhunun ana yurdu öte dünyadýr. O, ahiretâleminden yeryüzüne geçici bir süre için gönderilmiþtir. Bu se-bepledir ki, dünya, âdemoðlu için “sürgün diyarý” olarak tavsifedilmiþtir. Ýþte nasýl ki, vatanýndan ayrý düþmüþ gurbette bulunanbir þahýs, memleketini hatýrlatan bir söz, bir haber karþýsýnda he-men “daussýla” (vatan hasreti) arzusuyla kalbi titrer, duygularýharekete geçer, insan ruhu da asýl vataný olan uhrevî âlemi hatýr-latacak söz ve hâdiseler karþýsýnda iþte öyle daussýla arzusuyla ya-nar tutuþur. Ve namaz bunun için en uygun zaman ve zeminioluþturur. Bundan dolayý olsa gerek Söz Sultaný (s.a.s.), kulun

92

Rabbisine en yakýn olduðu anýn namazdaki secde hâli olduðunuifade buyurmuþtur.

Bundan dolayý namaz gökler ötesi âlemlerle adeta hemhu-duttur, faniliðin son haddinde ebediyetin baþlangýç noktasýndakiserhaddir, iki âlemin iltisak (buluþma) noktasýdýr. Zannediyorumaþaðýya alacaðýmýz þu hadis-i þerif bu duruma iþaret etmektedir.Allah Rasûlü (s.a.s.) þöyle buyurmaktadýr: “Birtakým meleklergeceleyin, diðer takým melekler de gündüzün birbirini müteakibsize gelirler. Bunlar sabah ve ikindi namazlarýnda birleþirler. Son-ra içinizde kalmýþ olan melekler semaya yükselirler. Rabbileri na-maz kýlmýþ kullarýnýn hâllerini en iyi bildiði hâlde, yine o melek-lere: “Kullarýmý ne hâlde býraktýnýz?” diye sorar. Onlar da: Bizonlarý namaz kýlar hâlde býraktýk ve yanlarýna da namaz kýlarkenvarmýþtýk, derler.” Görüldüðü gibi meleklerin devir-teslim töre-ni, günün herhangi bir saatinde deðil namaz kýlýnan zaman dili-mi içinde gerçekleþmektedir. Bu zaman aralýðýnda meleklerin ne-fesleri fâni insanoðlunun soluklarýyla karýþmakta ve yeryüzündeadeta rengi, deseni, kokusu öte dünyadan bir bayram, bir cüm-büþ havasý oluþmaktadýr. Kim bilir bu esnada kalbi hüþyar Al-lah’ýn nice sevgili kulu aðýzlara þeker-þerbet o melek soluklarýnýdoyasýya içine çekmekte ve bir zevk zemzemesi içinde kendindengeçmektedir.

Esasýnda sadece ruh deðil, kalp, sýr, akýl, hatta hayal gibi in-sana emanet edilen bütün lâtifelerin, bütün potansiyel kabiliyetve güçlerin sonsuzluk yolunda kullanýlmasý gerekir. Çünkü onabahþedilen bu yüce ve yüksek donanýmlar 60-70 senelik, sýnýrlý,geçici, ehemmiyetsiz þu dünya hayatý için olamaz. Belki pekehemmiyetli bitmez-tükenmez, sonu gelmez, sonsuz (evet son-suz) ebedî hayat için verilmiþtir. Namaza duran kiþi iþe Ezel veEbed Sultaný’nýn karþýsýna geçtiðini, O’nun huzurunda bulundu-ðunu bildiðinden kendisine verilen donanýmlarýn nereye sarfedil-

Bir Yudum Iþýk

mesi gerektiðini belli zaman aralýklarýyla sürekli hatýrlayacaktýr.Belki de bu süreklilik vasfý dolayýsýyla namaz, dünyevî meþgale vehýrslar içinde üstü tozlanan, belki de pas tutan ebediyet duygusu-nu saykýllayacak, tazelendirecek ve yeni bir canlýlýða kavuþtura-caktýr. Evet namaz, gürültülü, daðdaðalý, kasvetli, sýkýcý, boðucuþu dünya iþleri içinde, o düþündürücü ve tefekküre sevk edici ses-sizlik ortamýyla ruhu dinlendirecek, kalbe inþirah salacaktýr.

Namazýn ebediyet âlemiyle olan iliþkisine bakýn ki, o, göklerötesi yolculuk olan mirac seyahatinin bir hediyesidir ve mümininmiracý namaz ile gerçekleþmektedir. Bu sebeple insandaki ebediyetsusuzluðu ancak namaz çeþmesinin kurnalarýndan akan âb-ý hayat(hayat suyu, ölümsüzlük suyu) ile giderilebilir. Ne mutlu tekdamlasýný zayi etmeden o çeþmeden kana kana doyasýya içebilentalihlilere!

93Bir Yudum Iþýk

Ýnsan Ruhu ve Namaz

N amaz imanýn ikiz kardeþi, dinin direði, müminin mira-cý... Günde beþ defa kulun, içine girip kirden-pastanarýndýðý, arýnýp ebediyete doðru yol aldýðý, sonsuzluða

doðru yüzüp gittiði evinin önünde akan ýrmaðý... O, savaþ mey-danýnda mücadelenin kýzýþtýðý en çetin þartlarda bile eda edilme-si gereken en hayatî kulluk borcu.

Namaz niçin bu denli önemli? Onun hikmetiyle ilgili böylebir sorunun cevabý adýna birçok þey söylenebilir. Ancak biz bura-da sadece namazýn en önemli hikmetlerinden birisi olduðunu dü-þündüðümüz insan ruhu ile namaz arasýndaki münasebeti ele al-mak istiyoruz. Böyle bir münasebeti anlayabilmek için de önce-likle insan denen meçhulün ciddî manada tahlil edilmesi gerekti-ði kanaatindeyiz.

Sýr yumaðý olan insan mahiyetine Cenab-ý Hakk’ýn yerleþtir-diði iki temel duygu vardýr ki, bunlardan birisi hadsiz muhabbetistidadý, diðeri de derin, þiddetli sonsuzluk arzusudur. Bu ikiköklü duygu sebebiyledir ki, insan kâinatýn hemen bütünüylealâkadardýr. O bütün bir varlýða karþý muhabbet duygularý içeri-sinde bulunmaktadýr. Ýnsan sadece bedenden ibaret olmayýp akýl,kalp, ruh gibi donanýmlara sahip olduðundan ve bu donanýmla-rýn arzu ve beklentileri de hadsiz bulunduðundan insanýn ihti-

96

yaçlarý âlemin her tarafýna daðýlmýþ, arzularý ebedlere kadaruzanmýþtýr. Koca dünyayý bir hanesi gibi sevmekte, ebedî cenne-te bahçesi gibi muhabbet beslemektedir. Hâlbuki sevip peþindenkoþtuðu mevcudat durmayýp gitmekte, ayrýlýp gidiþiyle de insanýazap içerisinde býrakmaktadýr. Öyle ki insandaki o hadsiz mu-habbet, hadsiz bir azaba yol açmaktadýr. Bu sebeple insan ancakbütün arzu ve ihtiyaçlarýna cevap verecek sonsuz bir kudrete da-yanmak, sýðýnmak suretiyle hadsiz elemlerden kurtulup sonsuzbir sükûn ve huzura kavuþabilir.

Ýþte namazýn önemi burada ortaya çýkmaktadýr. O, öyle cami(kapsamlý) bir ibadettir ki, insan, namazla “huzur”a kabul vizesialabildiðinden bütün arzu ve ihtiyaçlarýný, bütün beklenti ve istek-lerini orada Rabbisine sunabilme imkânýna kavuþur... Orada Rab-bisiyle doðrudan gönül diliyle konuþur ve derunundaki sevgi dina-miðini hakikî tevcih edilmesi gereken makama yönlendirmiþ olur.Bu sebeple, nasýl ki her acýktýðýnda insanýn yeme-içme ameliyesi,onun için deðil usanç vesilesi aksine bir telezzüz ve itminan hâlidir.Ýþte ruhun susuzluðunun giderilip doygunluða ulaþtýrýldýðý namazibadeti de, insan ruhu için bir rahmet çeþmesi, bir âb-ý hayat kay-naðýdýr.

Kul, baþýný þöyle yere koyup esma ve sýfatýyla O’nu, yalnýzO’nu, sadece O’nu düþündüðünde, sýrtýndaki taþýnmaz yükleriatar... Beden ve cismaniyetin dar ve boðucu atmosferinden sýyrý-lýr... Kalp ve ruhun derece-i hayatýna yükselir... Yükselir de neti-ce itibariyle gidip fâniliðin son sýnýrýnda vuslatýn serhat koylarýn-da ebediyet soluklar.

Evet, asla unutulmamalýdýr ki, insan gerçi fâni bir varlýktýrama bekaya açýk, Baki bir Zat’a ayna olabilecek bir fâni... O, ha-kikî manada kendini dinleyebilse, ruhunun sesine kulak veripvicdanýnýn nabzýna dikkat kesilse, onun “Ebed! Ebed!” diye attý-

Bir Yudum Iþýk

ðýný iþitecek ve kendisinin adeta fena ile beka arasýnda mekik do-kuyan bir kuþ gibi olduðunu anlayacaktýr. Uhrevîleþme ve ebe-dîleþme temrinatýnýn yapýldýðý namaz ibadeti ise iþte bu seyahateimkân saðlayacak en önemli bir vasýtadýr. Zira o, bütün ibadetle-rin fihristi gibidir. Bu sebeple diyebiliriz ki, insandaki sonsuzlukdüþüncesine açýk bütün lâtifeler ancak namazla inkiþafa kavuþurve insan ancak namazla hakikî manada sonsuzluk neþvesinin tadý-na varýr.

Öyle ise ne mutlu namazla gökler ötesi âlemlere seyahatlartertip edebilen, seyr ü seferlerde bulunabilen vuslat yolcularýna!Ne mutlu sonsuzluk çeraðý olan namazla ruhlarýndaki ebediyetkývýlcýmýný tutuþturabilen, tutuþturup namütenahiye doðru yel-ken açabilen kurb kahramanlarýna!

97Bir Yudum Iþýk

Evdeki Mücevherler

A ile hanesi hürriyetin son kalesidir. Ferdin kendisine aitduygu ve düþünceyi hayata geçirebileceði en özgür or-tam kendi evidir. Bundandýr ki, Hz. Musa ve Hz. Ha-

run’a firavunun baský ve zulümlerine karþýlýk, Mýsýr’da “evleredinmeleri” emredilmiþtir. Böylece hâkim otoritenin her türlütazyik ve sindirme hareketine raðmen ev ortamý, dinî duygu vedüþüncenin yaþanabileceði bir zemin oluþturmaktadýr.

Ancak önemli olan böyle bir nimetin farkýnda olmak, “ha-ne”yi cennet bahçelerinden bir bahçe hâline getirebilmektir. Ozaman göreceksiniz ki, her tarafý günahlarla çevrili bir asýrda bi-le sizin haneniz karanlýklar ortasýnda ýþýktan bir ada gibi, hemkendi sakinlerini, hem de çevresini aydýnlatýp duracaktýr.

Bu noktada Allah Rasûlü’nün (s.a.s.) tavsiye ve ikazlarý nekadar da önem taþýr. Meselâ o bir seferinde ashabýna þöyle biruyarýda bulunacaktýr: “Ey insanlar! Nafile namazlarýnýzý evleri-nizde kýlýn. En hayýrlý namaz -farzlar dýþýnda- kiþinin kendi evin-de kýldýðý namazdýr.” Ayný muhtevada olan bir baþka hadis-i þe-rifte de þöyle buyuracaktýr: “(Farz dýþýnda) bir kýsým namazlarý-nýzý evlerinizde kýlýn. (Namaz kýlmamak suretiyle) hanelerinizikabirlere çevirmeyin.” Evet, evin ev olmasý, mamur hâle gelme-si; orada kýlýnacak namaz, okunacak Kur’an, yapýlacak zikir vedua ile mümkündür.

100

Ýnsanlýðýn Ýftihar Tablosu’nun (s.a.s.) ideal ev adýna resmet-tiði þu tablo da ne kadar hoþ, ne kadar lâtiftir: “Allah (c.c.) mer-hametle muamele buyursun o adama ki, geceleyin kalkýp ibadeteder ve hanýmýný uyandýrýr. Eðer o kalkmak istemezse yüzüne suserper. Ayný þekilde Cenab-ý Hak merhametle muamele buyur-sun o kadýna ki, geceleyin kalkýp namaz kýlar ve kocasýný uyandý-rýr. Uyanmak istemediði takdirde de yüzüne su serper.”

Ýlham kaynaðý Kur’an ve Sünnet olan Üstad BediüzzamanHazretleri de, bakýn “mutlu bir yuva”yý nasýl tavsif etmektedir:“Bahtiyardýr o adam ki, refika-i ebediyesini (sonsuzluk yolundaarkadaþ ve yoldaþ) olan eþini kaybetmemek için saliha zevcesinitaklid eder, o da salih olur. Hem bahtiyardýr o kadýn ki, kocasýnýmütedeyyin (dindar) görür, ebedî dostunu ve arkadaþýný kaybet-memek için o da tam mütedeyyin olur; dünya saadeti içinde ahi-ret saadetini kazanýr.” Yani kazanç içinde kazanç, kâr içinde kâr.Hem bu dünyada mutlu ve huzurlu bir hayat, hem de öteki âlem-de ebedî saadet...

Sözün bu noktasýnda konuyu asýl söylemek istediðim husu-sa getirmek istiyorum: Malûm ve herkes tarafýndan kabul edilenbir gerçektir ki, bugün kendimize ait deðerleri hayatýmýza hayatkýlamýyor, öz yurdumuzda sürgün hayatý yaþýyoruz. Yitirdiðimizcennetin farkýndayýz ve onu arýyoruz. Ama þunu hiçbir zamanhatýrýmýzdan çýkarmamalýyýz ki, çaðýn yalan ve yanlýþ düþüncele-rine karþý mücadelede son ve muhkem kale olan aile müessesesin-de kaybedilen bir davanýn baþka bir yerde kazanýlmasý mümkündeðildir. Ýyisi mi gelin, bile bile kendimizi aldatmayalým. Evimiz-de kaybettiðimiz kýymetli mücevherleri sokakta aramayalým.Unutmayalým ki, “yitik cennet” içimizde, kalbimizin derinlikle-rinde... Odamýzda serili þu seccadenin büyülü ikliminde... Baþucumuza sýra sýra dizdiðimiz þu pýrlanta kitaplarda... Az ötedeher hâliyle þefkat ve ilgi beklediði anlaþýlan masum evlatlarýmýz-

Bir Yudum Iþýk

la masumane sohbet etmede... Hasýlý her köþe-bucaðýna kendi ira-demizi hâkim kýlabileceðimiz aile yuvamýzda kendimize ait birdünya oluþturmada. Esasýnda müminin kahvehane hayatý yoktur,olamaz, ama ondan da önemlisi müminin, televizyon baþýnda sa-atlerini tüketerek evini kahvehaneye çevirmemesidir. O sýcak yu-va, gün boyunca þurada-burada zihnimize bulaþan kötü duygu vetutkulardan arýnma kurnasý, fikrî istikametimizi koruma adýnakendimize ait kaynaklarý okuyup tefekkür edebileceðimiz bir okulve kalbî-ruhî hayatýmýzý gönlümüzce yaþayabileceðimiz mabedle-þen bir mekân olmalýdýr. O zaman görülecektir ki her hanede ya-kýlan meþale ile karanlýklar boðulacak, çözülemeyen problemlerbirer birer çözüme kavuþacak, insanýmýzýn içinde oluþan o ürper-tici ve derin boþluk iman ve imanýn getirdikleriyle zümrüt tepele-re dönüþecek... Dönüþecek ve bizler gerçek mutluluk ve huzuruta iliklerimize kadar hissedeceðiz.

Ne dersiniz, denemeye deðmez mi!

101Bir Yudum Iþýk

Ýslâm’ýn Þefkat Ufku“Hayatýn manasý nedir?” sorusuna

her medeniyetin vereceði bir cevap vardý.Sadece günümüz medeniyetinin yok.”

A. Malraux

B ir itiraf… Ýçeriden birisi tarafýndan dile getirilen, can ya-kýcý, elem verici, acý dolu ama hakikatin ta kendisi bir iti-raf. Esasen ‘itiraf korosu’ndan yükselen seslerden sadece

bir tanesi bu. Rahatlýkla umumî vicdanýn sesi diyebiliriz bu tes-bite. Çünkü apaçýk ortada ki, denizin derinliklerinden uzayýn en-ginliklerine, atom parçacýklarýndan galaksi sistemlerine... Kâina-tý fethe çýktýðýný iddia eden bir medeniyet, o kâinatin özü, esasý,odak noktasý olan insaný unutmuþ durumda. Fazla söze ne hâcet!Asýrlar boyunca kýyametin kopmasýndan endiþe edip tir tir titre-yen beþer, bugün yerküreyi bilmem kaç kere imha edip yok ede-cek nükleer silâhlara sahip. O zaman ister-istemez insan zihnine þusoru gelmekte: “Bu medeniyette insan nerede?”

Ýsterseniz, bu kasvetli manzaradan sýyrýlýp insan merkezli birmedeniyetin tesis edildiði Altýn Çað ufuklarýna açýlalým. Belki buseyahat, kaybettiðimiz deðerleri, yitirdiðimiz cenneti hatýrlatýr,onlarýn yokluðunu fark ettirir bize.

Ýþte bakýn, burasý Mescid-i Nebevî. Bir zenci kadýncaðýz varo mütevazý, gösteriþsiz, adeta tabiatla kaynaþmýþ-bütünleþmiþ

olan kutsî mekânda. Temizlik iþleriyle meþgul oluyor siyahî ka-dýn. Siyer, detaylý bilgi vermiyor ama bildiðimiz, bir zaman son-ra bu kadýncaðýzýn vefat ettiði ve Allah Rasûlü’ne (s.a.s.) haberverilmeksizin götürülüp defnedildiði. Þartlar nasýldý, AllahRasûlü’ne (s.a.s.) niçin haber verilmedi, bilemiyoruz. Ancak bil-diðimiz þu ki, Rahmet Peygamberi çok geçmeden bu talihli ka-dýnýn yokluðunu farkediyor ve ona ne olduðunu soruyor . “Ve-fat etti Ya Rasûlallah! Götürüp defnettik!” diyor sahabe. O andavefa insaný adeta muhataplarýný itap eder gibi soruyor: “Bana ha-ber vermeli deðil miydiniz?” Bununla yetinmiyor Allah Rasûlü(s.a.s.) ‘Bana kabrini gösteriniz.’ diye buyuruyor. Ve kabrine gi-dip orada namaz kýlýyor.

Esasýnda manzara fazla söze ihtiyaç býrakmýyor. Ýnsanýn esasalýndýðý, onun merkeze yerleþtirildiði bir medeniyetin, hüma-nizm edebiyatýyla, hamasî nutuklarla deðil, hayatýn içinde neþv ünema bulup kök salacaðý pratik olarak gösterilmiþ oluyor. Irk,renk, sýnýf, zengin-fakir, halk-yönetici ayrýmý ortadan kaldýrýlýyorve insan, bizatihi insan olduðu için saygý ve hürmete lâyýk oldu-ðu vicdanlara nakþediliyor.

Bir baþka tablo. Yer yine Mescid-i Nebevî. Allah Rasûlü(s.a.s.) “gözümün nuru” dediði namaz vazifesini yerine getiriyor.Küçük bir kýzcaðýz var Resûlullah’ýn (s.a.s.) sýrtýnda. Bu, sevgilitorunu Ümamete binti Zeynep’ten baþkasý deðil. Sahabe diyorki; “secdeye vardýðý zaman onu yere koyar, secdeden kalktýðýndatekrar sýrtýna alýrdý.” Hâlbuki Ýnsanlýðýn Ýftihar Tablosu (s.a.s.)için, namaz en önemli ve en ciddî bir vazifeydi. O, namaz kýlankiþinin saða-sola bakýþýný bile, namaz konsantrasyonu açýsýndandoðru bulmamakta, bunu “þeytanýn hýrsýzlamasý” olarak nitelen-dirmekteydi. Ancak yine O, imanýn ikiz kardeþi namaz ibadetiniyerine getirirken, sevgili torununu sýrtýna almakta bir mahzurgörmüyordu.

104 Bir Yudum Iþýk

Söz namazdan açýlmýþken, yine namazla ilgili bir örnek vere-lim. Peygamber Efendimiz (s.a.s.) buyuruyor ki; “Uzun uzadýyakýlma niyetiyle namaza baþlýyorum. Derken bir çocuðun aðlamasý-ný iþitiyorum. Onun aðlamasýndan anasýnýn hissedeceði þiddetli vederin üzüntüyü bildiðimden hemen namazýmý kýsaltýyor, hafifleti-yorum.” Sahabî efendilerimiz, Allah Rasûlü’nün (s.a.s.) iþaret bu-yurduðu bu durumun müþahhas bir örneðini de þöyle naklederler:“Peygamber (s.a.s.) bir defasýnda birinci rekatta altmýþ kadar ayetokumuþken bir çocuðun aðlamasýný iþitince ikinci rekatta yalnýz üçayet ile yetinmiþtir.”

Ýþte bu noktada biz sormak istiyoruz: Bir çocuða karþý sev-gi ve þefkatin bu denli olduðu bir deðerler sisteminde, gücün,kuvvetin o çocuða karþý kullanýlmasý, ona zarar verecek þekildeistismar edilmesi söz konusu olabilir mi? Hayat nizama sokulur,millet ve devletler arasý münasebetler gerçekleþtirilirken çocuða -yani insana- karþý bu bakýþ açýsý göz ardý edilir mi? Ýnsan unutu-lur mu?

O zaman þu hükme varabilir miyiz; geleceðin aydýnlýk dün-yasý ancak, insaný merkeze alan anlayýþlar tarafýndan kurulabile-cektir.

105Bir Yudum Iþýk

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

ÝÝMMAANN vvee ÇÇAAÐÐIIMMIIZZ

Ýmana Engel Olan Bazý Zihnî Yanýlgýlar

B azý insanlar vardýr ki, Yüce Yaratýcý’ya inanmak ister vearayýþ içerisine girer ama zihinlerini sýhhatli bir þekildekullanamadýklarýndan, eþya ve hâdiselere karþý doðru bakýþ

açýsý yakalayamadýklarýndan hedeflerine ulaþamaz, maksudlarýnaeremez ve yollarda takýlýp kalýrlar. “Zihnî yanýlgý” diyeceðimiz buhususlar, esasýnda imana giden yolda bazý kiþiler için ciddî mana-da aldatýcý bir mania oluþturur. Bunlardan bir-ikisini þöyle özetle-yebiliriz:

1- Arayýþ yolundaki metod yanlýþlýklarýndan birisi -belki de enönemlisi- Yüce Yaratýcý’yý -haþa- maddî bir varlýðý arýyormuþ gibibir arayýþ içine girmektir. Hâlbuki her þeyin bir arama yolu vardýr.Bizler, beþ duyu organýmýzla kâinatýn milyonda bilmem kaçýný gö-rüp hissedebiliyoruz. Meselâ cazibe kanununu göremiyoruz amaonu kabul ediyoruz. Mýknatýs hakkýndaki mahdut bilgimize rað-men, etkilerini tespit ediyor ve bunlarý inkâr etmiyoruz. Ýþte YüceYaratýcý, -haþa- bizim görebileceðimiz, bizim temas edebileceðimizþekilde cisim olmadan, herhangi bir yer tutmadan münezzeh vemüberrâdýr. Bu sebeple de O’nu arama, O’na ulaþma yolu farklý-dýr. O’nu maddî gözlerle görüp, maddî kulaklarla iþitemediðimizhâlde O’na iþaret eden, O’nu gösteren -binlerce naklî delil bir ya-

110

na- ayný zamanda binlerce aklî, mantýkî delil vardýr. Ve bu binler-ce delil o kadar saðlam, o kadar ikna edici ve o kadar akýl-mantýkilkelerine uygundur ki, bu delilleri aklý baþýnda hiçbir insanýninkâr etmesi mümkün deðildir. Misal olmasý açýsýndan bu binler-ce delilden burada sadece bir tanesini zikredelim:

Meselâ büyük þairimiz Yahya Kemal’a ait þu þiiri ele alalým:

“Artýk demir almak günü gelmiþse zamandanMeçhûle giden bir gemi kalkar bu limandanHiç yolcusu yokmuþ gibi sessizce alýr yol;Sallanmaz o kalkýþta ne mendil ne de bir kol.”

Þimdi, akýldan zerre kadar nasibi olan insan bile der ki, buþiirin kendi kendine olmasý mümkün deðildir, mutlak ve muhak-kak surette bu þiiri yazan birisi olmasý gerekir. Aksi takdirde herbir harfin, akýl, þuur, ilim, irade vb. sahibi olmasý, bütün harflerinbirbiriyle iletiþim içerisinde bulunmasý ve her bir harfin diðerharflere hem hâkim, hem de mahkûm olmasý gerekir. Bunun ise,cevap vermeyi dahi gerektirmeyecek bir deli saçmasý olduðu apa-çýk ortadadýr. Ýþte kâinattaki her bir varlýk, hem yalnýz baþýna,hem de diðer varlýklarla münasebeti noktasýnda þiir gibi, hattaondan da öte, bir nizam, ahenk ve uyum içerisinde bulunmakta-dýr. Bu sebeple, kâinat, ancak ve ancak, her þeyi bilen, her þeyegücü yeten, her þeye hükmeden sonsuz kudret sahibi bir Zat’averilmek suretiyle izah edilebilir. Aksi tasavvur edildiðinde, aklý,þuuru, ilmi, iradesi vb. olmayan cansýz atom parçacýklarýnýn son-suz ilim, irade, güç, kuvvet sahibi olmasýnýn kabul edilmesi de-mektir ki, biraz önce aktardýðýmýz þiir örneðinde, her bir harfinbir þair olarak görülmesi hâlinden daha aptalca ve daha saçma biriddia olduðu izahtan vârestedir.

Bu gerçek apaçýk ortada iken, zifirî karanlýkta olduðundaburnunun ucunu bile göremeyen ve þu görüp müþahede ettiði

Bir Yudum Iþýk

þeyler sýnýrlý olan insanoðlunun, sýrf maddî gözle göremediðin-den dolayý Yüce Yaratýcý’yý inkâra kalkýþmasý -deli saçmasý ve tra-jikomik de olsa- birçok inançsýzýn içine düþtüðü zihnî yanýlgýlar-dan birisi olarak saymamýzý gerektirmektedir.

2- Bir yolcu düþünelim. Gideceði þehre ulaþmak için elinebir harita verilmiþ. Elindeki haritada o þehre ulaþmak için tambin tane yol var. Yolcu elindeki haritaya baktýðýnda, þehre gideno bin adet yoldan bir tanesinin kapalý olduðunu görüyor. Ayrýcao kapalý görünen tek yol da gerçekte kapalý deðil ama seyyah bi-lemediðiz bir sebeple o yolu, kapalý görmektedir. Þimdi hiçbiraklý baþýnda adam iddia etmez ki, seyyah tek bir yolu kapalý gör-düðünden dolayý o þehre gidemeyecek, ulaþamayacaktýr.

Ýþte Cenab-ý Hakk’a bakan ve O’na ulaþan yollar, kapýlar;âlemin tabakalarý, sayfalarý, varlýklarý nisbetinde bir yekûn teþkiletmektedir. Mahlûklarýn soluklarý sayýsýnca O’na giden yol var-dýr. Bu yollardan adi bir yol kapandýðý zaman, bütün yollarýn ka-panmýþ olduðunu vehmetmek, öyle bir kuruntuya kapýlmak, ce-haletin en büyük þahididir. Bu adamýn örneði, gayet büyük as-kerî bir karargâhý içeren büyük bir þehirde, karargâhýn bayraðýnýgöremediðinden sultanýn ve askeriyeye ait bütün þeylerin inkârý-na veya teviline baþlayan adamýn örneði gibidir.

Ýmana engel olan hususlardan bir diðeri, insanýn, gaflet, dal-gýnlýk, dikkatsizlik neticesinde cüz’î nazarýný cüz’î þeylere hasret-mesi, onlarla sýnýrlandýrmasýdýr. Ýnsan, ‘bütün’ün parçalarý arasý-na düþüp, parça ve parçacýklarla bakýþýný sýnýrlandýrýrsa, o parçave parçacýklarýn sebeplerden kaynaklandýðýna ihtimal verebilir.Ancak baþýný kaldýrýp nev’e ve umuma baktýðý zaman, sebeplerinsadece birer perdeden ibaret olduðunun farkýna varýr . Meselâ,cüz’î rýzýk olan kendisiyle ilgili rýzkýný bazý sebeplere verebilir. Fa-kat ölümcül bir manzara hâlini çaðrýþtýran kýþtan sonra, bahar

111Bir Yudum Iþýk

mevsiminde yeryüzünün ihya edilmesi neticesinde bütün canlýla-rýn rýzýklarýnýn karþýlandýðýný görse, bütün bunlarýn rýzkýný vere-nin sonsuz kudret sahibi Allah’tan (c.c.) baþka bir zat olmadýðý-ný anlayacak ve bütün canlýlar içinde kendi rýzkýnýn da Cenab-ýHak’tan geldiðini bilecektir.

Evet, insan simasýndan kâinat çehresine, atom parçacýklarýn-dan galaksi sistemlerine kadar her bir varlýk, Yüce Yaratýcý’daninsanlara gönderilen birer kitap, birer mektup gibidir. Ancak in-sanýn bu kitap ve bu mektuplarý doðru “oku”yabilmesi için salimbir niyet ile doðru bir bakýþ açýsýna sahip olmasý ve aklýný-zihninisýhhatli bir þekilde bu yolda kullanmasýný bilmesi gerekir.

Ne mutlu akýl nimetini, saðlýklý ve doðru bir þekilde kulla-nan talihlilere!

112 Bir Yudum Iþýk

Ýnkâr Psikolojisi

K âinat, muhteþem ahenk, mükemmel düzen, baþ döndü-rücü güzelliðiyle tek ve bir olan Yüce Yaratýcý’yý göster-mekte, rüyalarýna dahi yalanýn-aldatmanýn girmediði,

gerçeðin temsilcisi bütün peygamberler, doðruluklarýyla, ellerin-deki binlerce mucizelerle tarih boyunca tevhidi haykýrmakta, herbir vicdan -tamamýyla paslanýp mühürlenmemiþ ise- Allah’ýn var-lýk ve birliðine þahitlik etmektedir. Evet, kâinat bir lisan kesilmiþO’nu anlatýyor, O’nu haykýrýyorken, varlýk her köþesiyle ayan-be-yan O’nun varlýðýný ispat eden delillerle dolu iken, peki nasýloluyor da bazý insanlar gidip inkâr bataklýðýna saplanabiliyor?

Bu sorunun cevabý olarak birçok sebep zikredilebilir. Ancakbiz, burada sadece, psikolojik saiklerden bir-ikisini ele almak is-tiyoruz. Çünkü inançsýzlýða saplanan insanlarýn birçoðunda olu-þan inkârcýlýk düþüncesi, zannedildiði gibi, aklî, mantýkî, ilmî birtavýrdan deðil, duygusal bir hâlet-i ruhiyeden kaynaklanmakta-dýr. Þimdi bu saiklerden birkaçýný maddeler hâlinde özetlemeyeçalýþalým:

1- Ýnatla Devam Ettirilen, Israrla Ýþlenen Günahlar

Çaðýn mütefekkiri, bu hususu ‘Her günahta inkâra gidenbir yol vardýr.’ vecizesiyle anlatýr. Yani her bir günah, insanýinkâra götürecek potansiyel bir tehlike konumundadýr. Hele bir

114

de bu günah, ýsrarla ve inatla devam ettirilir ise, insan uçurumunkenarýna yaklaþmýþ demektir.

Ýnsanýn iç dünyasýnýn þerhedildiði eserlerde, bu sürüklenme,müþahhas misallerle adým adým gözler önüne serilir. Meselâ de-nilir; farz namazýný ihmal eden bir kiþiyi ele alacak olursak, buadam, iþ yerinde ihmal ettiði bir vazifesi yüzünden amirindenazar iþitiyor ve bundan üzüntü duyuyor. Hâlbuki ayný kiþi, gün-de beþ defa minarelerden bütün halka ilân edilen Sultanlar Sulta-ný’nýn emrine karþý kayýtsýz kalýyor, böyle büyük bir vazifeyi ih-mal ediyor. Sonra zihninde bu durumun mukayesesini yapýyor:“Küçük bir ihmalden dolayý böyle bir azar iþittim. Hâlbuki benbüyük bir vazifeyi, hem de nice kereler ihmal edip duruyorum.Elbette bunun cezasý büyük olmalý ve ben çetin bir azapla karþýkarþýya kalacaðým.” Bu sýkýntýlý ruh hâli içinde, diliyle ifade etme-se de gizliden gizliye kalbinin derinliklerinde þöyle bir arzu olu-þur: ‘Keþke böyle bir kulluk vazifesi olmasaydý.’ Ýnsanýn iç âle-minde yaþadýðý duygusal deðiþim bu hâliyle kalmaz. Sonra, açýkçadile getirilmese de, kulluk vazifesinin olmamasý arzusundan kay-naklanan uluhiyete karþý bir düþmanlýk hissi uyanýr kalbin derin-liklerinde. Bu his de inkâr arzusuna kaynaklýk eder. Ýþte böyle birdurumda iken, Cenab-ý Hakk’ýn varlýðýna dair bir þüphe o insa-nýn kalbine gelse, kesin bir delilmiþ gibi ona yapýþmaya meyleder.Böylece o kiþi için büyük bir helaket kapýsý açýlýr. (Bkz:Lem’alar, Bediüzzaman, s. 4)

Dikkat edildiðinde görülecektir ki, bu psikolojideki bir in-san, baþlangýç itibariyle aklýndaki, zihnindeki bir problemden ha-reketle inkâra kalkýþmýyor. Hesap vereceði bir makamýn olmama-sýný arzu ediyor. Sonra bu arzusunu inanç hâline getiriyor. Dahasonra bu arzusunu destekler gibi görünen bazý kuruntulara delil-miþ gibi sarýlýyor... Ve neticede o kiþi girdaba kapýlmýþ bir nesnegibi vehim girdabý içinde boðulup gidiyor.

Bir Yudum Iþýk

Israrla iþlenen günahlarýn, insaný inkâra götüren bir yol ol-masýnýn diðer bir sebebi de, o günahlara karþý oluþan “baðýmlý-lýk” duygusudur. Bu durum da þöyle izah edilmektedir: Allah’akarþý isyanýn, günahkârlýðýn mahiyetinde -bilhassa devam ederse-inkâr tohumu vardýr. Çünkü, isyana devam eden kiþi, onu kanýk-sar. Sonra ona âþýk ve müptelâ olur. Yani o günaha baðýmlý ve tu-tuklu hâle gelir, adeta onun esiri olur. Öyle ki artýk o günahýn ter-kine imkân bulamayacak hâle gelir. Sonra o isyanýn cezayý gerek-tirmemesini arzulamaya baþlar. Bu hâl böylece devam ettikçeinkâr tohumu yeþillenmeye durur. En nihayet gerek cezayý, gerekadaletin gerçekleþeceði ceza yurdunu inkâra sebep olur. Þayet he-sap gününü inkâr eden çok cýlýz, zayýf delil görünümünde bir ve-himle karþýlaþsa, o vehmi kocaman bir delil sayar. En nihayet iþle-diði günahlara piþman olmayýp o günahlarý terketmezse kalbi ka-rarmaya, paslanmaya tutulur ve o kiþi böylece mahvolur gider.(Bkz: Mesnevi-i Nuriye, Bediüzzaman, s. 126)

2- Benlik Ýddiasý veya Büyüklük Kompleksi

Mümin Suresi’ndeki þu ayet-i kerime benlik iddiasýnýn insa-ný nasýl inkâra sürüklediðine iþaret etmektedir: “Kendilerine ula-þan hiçbir delil olmaksýzýn Allah’ýn ayetleri hakkýnda ileri geritartýþanlarýn içinde olan duygu, sýrf büyüklük kompleksindenbaþka bir þey deðildir. Sen onlarýn þerrinden Allah’a sýðýn. Çün-kü O her þeyi tam manasýyla iþitir ve bilir.” (Mümin, 40/56) Gö-rüldüðü üzere, Allah’ýn ayetleri hakkýnda ileri-geri konuþma her-hangi bir delile, yani akla, mantýða, ilme dayandýrýlmamaktadýr.Asýl saik büyüklük kompleksidir. Yani benlik iddiasý ve baþkasýnaboyun eðmeme arzusu insaný Allah’ýn ayetleri hakkýnda ileri-gerikonuþmaya götüren esas sevkedici unsurdur. Bu ayetin tefsirinekapý aralayacak þu tesbitler ne kadar dikkat çekici ve ne kadar ür-perticidir: ‘Benlik davasýndan kaynaklanan “gizli þirk” katýlaþtýðýzaman esbab þirkine inkýlap eder. Bu da devam ederse inançsýzlý-

115Bir Yudum Iþýk

116

ða dönüþür. Bu dahi devam ederse, insan ta’tile, yani varlýðýn biryaratýcýsý olmadýðý zannýna kapýlýr gider.”

Konuyu biraz daha açmak için nefs taþýyan insaný daha ya-kýndan analiz etmemiz gerekiyor: Ýnsan, yaratýlýþý itibariyle nefsi-ni sever. Hatta denilebilir ki, her þeyden daha çok ve her þeydenöncelikli olarak yalnýz nefsini sever. Baþka her þeyi nefsine fedaeder. Mabuda lâyýk bir tarzda, o ölçüde nefsini över. Mabuda lâ-yýk bir kusursuzluk ve mükemmellik bakýþ açýsýyla nefsini bütünayýp, kusur ve eksikliklerden uzak görür, hiçbir hata ve kusurunefsine lâyýk görmez. Tapar derecesinde onu müdafaa eder. Hat-ta kendisine armaðan edilen ve gerçek ibadet edilecek Zat’ý hamdve tesbih için kendisine verilen donaným ve kabiliyetleri bile, ken-di nefsi için kullanarak, nefsini adeta ilâh edinir. Meselâ lütuflar,ihsanlar, ilim kabiliyeti gibi kendisine bahþedilen hediyeleri ken-di nefsine mâl eder. Bütün bunlarýn gerçek sahibinin kendisi ol-masýný arzu eder ve zamanla bu temennisini inanç hâline getirir.Hâlbuki her þeyin gerçek sahibi Yüce Allah’týr. Bencillik nöbet-lerine tutulmuþ insan, daha sonra bu kabiliyet ve donanýmlarýngerçek sahibi Allah’ý (c.c.) -haþa- rakip olarak görmeye baþlar.Sonra Cenab-ý Hakk’ýn verdiði nimetlerin, O’ndan olduðu ger-çeðini sözle, davranýþla ve kalben örtmek, gizlemek ister ki, buda insanýn inkâra sürüklenip gitmesi demektir.

Bu tespitlerden de anlaþýlacaðý üzere, bu psikolojideki insanbir delile, aklî, mantýkî, ilmî bir veriye dayanarak inkâra kalkýþ-mýyor. Her þeyi nefsine mal etme gibi bencilce ve büyüklükkompleksinden kaynaklanan duygusal bir saikle, kendini helakedecek bir sürece sokmuþ oluyor.

3- ÜmitsizlikÝnsanýn, inkâr girdabýna kapýlmasýna yol açan önemli sebep-

lerden biri de ümitsizliktir. Çünkü güzel ve faydalý iþ yapamayan,Allah’ýn emirlerini yerine getiremeyen insan azaptan korkar,

Bir Yudum Iþýk

ümitsizliðe düþer. Böyle birisinin gözüne, dinî meselelere aykýrýgibi görünen önemsiz bir emare, kocaman bir delil gibi görünür.O kiþi böyle birkaç emareyi elde eder etmez, diðer emarelerin sa-ikasýyla isyanýný ilân ederek Ýslâm dairesinden çýkar, þeytanýn esi-ri olur.

Görüldüðü gibi, inkâr, akýl ve zihin platformunda deðil, hisve heves zemininde neþv ü nema bulup kök salýyor. Ýnkârcýlýk dü-þüncesi bir süreç içerisinde oluþuyor. Ve bu süreç aklî, zihnî saik-lerle deðil, his ve heves yörüngeli saiklerle besleniyor.

117Bir Yudum Iþýk

Entelektüel Anarþi

A risto’dan günümüze Batý felsefesi zýt düþüncelerin çatýþ-ma sahasý gibidir. Her gelip geçen kendisine göre bir“doðru”yu merkeze yerleþtirmiþ, daha sonra varlýkla ilgi-

li bütün meseleleri bu “doðru” ekseninde açýklamaya çalýþmýþtýr.Öyle ki bir feylesof araþtýrma þartlarý açýsýndan tamamen kendisi-ne kapalý olan bir mesele hakkýnda çok rahat hüküm vermekte,kesin ifadelerle o mesele hakkýnda kat’i kanaat ortaya koyabilmek-tedir. Meselâ “Kâinat nasýl meydana geldi, onu oluþturan unsurlarnelerdir, yeryüzünün gökyüzü ile irtibatý nasýldýr, yýldýzlar âlemi-nin keyfiyeti nedir?”, vs. ile ilgili konularda sanki elinde kesin birbilgi, kat’i bir delil varmýþ gibi her bir feylesof kendisine has biraçýklama getirmiþtir. Hâlbuki bu mevzularda ne bir semavî vahyeistinad etmiþler, ne de tecrübî/deneysel, gözleme dayanan bir me-tod takip etmiþlerdir. Aksine her bir þahýs kendi felsefî sistemiiçinde mücerred akýl ile, soyut zihnî yargýlarla her þeyi izah etme-ye, vuzuha kavuþturmaya kalkýþmýþ, hatta bunu baþardýðýný iddiaetmiþtir. Bu sebeple her gelen yeni bir þey söylemiþ, kendinden ön-cekileri yalanlamýþ, “tez”in karþýsýna “anti-tez”le çýkmýþ ama ke-sinlikle bilmediði, bilmesinin mümkün olmayacaðý sahalarda ko-nuþmaktan, ahkâm kesmekten, “gayb”a taþ atýp durmaktan gerikalmamýþtýr. Elbette ki, böyle bir keþmekeþ ve kargaþadan da “en-telektüel anarþi”den baþka bir sonuca ulaþýlmamýþtýr.

120

Peki, feylesoflarýn böyle hareket etmesinin sebebi nedir?

Rene Guenon’a göre bu sorunun cevabý -baþka saikler de bu-lunmakla birlikte- Batý feylesoflarýnýn psikolojisinde yatmakta-dýr. Esasýnda bu cevab, Guenon’a has deðildir. Ancak biz içeri-den birisi olmasý sebebiyle onun ifadelerini aktararak maksadý-mýzý anlatmaya çalýþacaðýz.

Evet, benliðin ilâhlaþtýrýldýðý, ferdiyetçi anlayýþýn hayatýn hersahasýna hâkim olduðu ve bir tabu hâline getirildiði Batý kültürüiçin kanaatimizce bu tesbit yerinde ve doðru bir tesbittir.

Ýsterseniz Guenon’a kulak verelim. Diyor ki; “Feylesoflariçin mühim olan yapmacýk ve hayalî de olsa birtakým meselelerortaya atmaktýr, mesele çözmek deðil. Bu hâl, araþtýrma yapmýþolmak için araþtýrma yapma ihtiyacýnýn tabiî neticelerinden biri-dir. Yani bu, bedenî ve maddî sahada olduðu kadar mantýkî saha-daki en boþ, en faydasýz hýrçýnlýðýn bir ifadesidir.” (La Crise DuMonde Moderne’den aktaran Prof. Dr. Ýbrahim Canan, ÝslâmIþýðýnda Anarþi, s. 383)

Esasýnda insan, nefsini masaya yatýrýp analiz etse görecektirki, ondaki en büyük ve köklü enaniyet ve gurur vesilesi bilgidir;bilgiyle irtibatlý olan akýl ve zekâdýr. Yoksa mal-mülk, soy-sop,zenginlik, güzellik vs. deðildir. Ýþte kanaatimizce Guenon’un bu-rada söylediði budur; yani feylesoflar, kendilerini beþer tarihininen bilgili, en akýllý, en zeki olduðunu isbat etmek için, insanlarýnmerak ettiði büyük meseleler hakkýnda söz söylemiþ, ahkâm kes-miþlerdir. Ama bunu yaparken herhangi bir naklî ve aklî bilgiye,delile dayanmaksýzýn hissî hareketle, bir tür fikrî hýrçýnlýkla ben-liklerini konuþturmuþlardýr.

Bu mevzuda Guenon’un dikkat çektiði bir husus da feylesof-larýn “sistem” kurma, “izm” meydana getirme arzusudur. Bu arzuda insandaki sonsuzluk arzusundan kaynaklanmaktadýr. Öylegörünüyor ki feylesoflar tarihe geçme arzusu ile, insanýn içinde ya-

Bir Yudum Iþýk

ratýlýþ itibariyle mevcut olan sonsuzluk arzusunu tatmin etmeye ça-lýþýyorlar. Guenon’un bu mevzudaki ifadeleri ise þöyle: “Ayný feyle-soflar için mühim olan bir husus da, isimlerini bir sisteme rabtet-mektir. Yani, son derece daraltýlmýþ, tahdid edilmiþ ve fakat münha-sýran kendilerine ait olan nazariyyelerin teþkil ettiði, tamamen ken-dilerinin eseri bulunan bir sisteme, bir bütüne. Bu düþünceden ise,her ne pahasýna olursa olsun orijinal olmak arzusu neþet ediyor.Hatta bu orijinalliði elde etmek için bir kýsým gerçeklerin feda edil-mesi gerekiyorsa edilir.” (a.g.e., s. 383)

Ve can alýcý cümleyi þöyle baðlar Guenon: “Bir feylesofunþöhreti için yeni bir hatayý uydurmak, daha önce baþkalarý tara-fýndan ifade edilmiþ bulunan bir hakikati tekrar etmekten dahaiyidir. Uðrunda birbirine zýt pek çok mütenakýz “sistemler”invaz’edildiði bu çeþit bir ferdiyetçiliðe modern sanatkârlarda veâlimlerde rastlanýr ise de bilhassa feylesoflarda bu durumun kaçý-nýlmaz neticesi olan fikrî (entelektüel) anarþi vâzýh olarak görü-lür.” (a.g.e., s. 383)

Söz bu noktaya gelmiþken her bir mümin vicdaný hayret veþaþkýnlýða sevkeden ve onun içinde hicrana yol açan bir hususuifade etmemiz gerekiyor: Bir noktada, Batý insanýnýn, asýrlar bo-yunca bir sürü serap arkasýnda koþturup durmasý, yorulup çöller-de bîtap düþmesi anlaþýlabilir ama vahy güneþinin aydýnlatýcý ýþýk-larý altýnda olmasýna raðmen, o güneþe gözlerini kapayarak Batý-nýn yalancý hülyalarýna, aldatýcý ateþ böceklerine destan kesenlerianlamak mümkün deðildir.

121Bir Yudum Iþýk

Ýmanýmýzý Koruma Yollarýndan Biri: Dine Hizmet Etmek

G ünümüzde müminler, tarihin hiçbir döneminde olma-dýðý kadar nefsanî heves ve arzularý harekete geçiripkamçýlayacak imtihanlarla yüzyüze kalmaktadýr. Adeta

her köþe baþýnda altýn tepsiler içinde insanlara, bilhassa gençlerezehirli bal sunulmaktadýr. Böyle bir dönemde kayýp düþmeden,yollarda takýlýp kalmadan iman ile kabir kapýsýna varabilmek birhayli zor olsa gerek. Ama hiçbir kimseyi güç yetiremeyeceði birþekilde yükümlü tutmayan, her bir zorlukla birlikte kolaylýklarbahþeden Allah (c.c.) bu çetin þartlar altýnda imanýmýzý hangiyollarla muhafaza edeceðimizi de bize bildirmiþ bulunmaktadýr.Ýþte bu yollardan birisi de dine hizmet etmek, Allah yolunda ça-lýþýp çabalamaktýr.

Bu durum Kur’an-ý Kerim’de açýk bir þekilde ifade edilmiþve Muhammed Suresi’nde þöyle buyurulmuþtur: “Ey iman eden-ler! Eðer siz Allah’ýn dinine destek olursanýz O da size yardýmeder ve ayaklarýnýzý kaydýrmaz.” (Muhammed Suresi, 47/7) Ya-ni siz O’nun dinine destek olursanýz O da size yardýmcý olacak,ayaðýnýzý kaydýrmayacak ve sizi dinde sabit kýlacaktýr. Biz vefagösterip Allah’ýn dinine omuz verdiðimiz sürece, Allah’ý her za-

124

man bize karþý vefalý bulacaðýz ve O, bizi þeytanýn vesveseleri venefsimizin arzularýyla baþbaþa býrakmayacaktýr.

Ayný husus Saf Suresi’nde de dile getirilmiþ ve müminlereþöyle hitap edilmiþtir: “Ey iman edenler! Sizi gayet acý bir azap-tan kurtaracak, üstelik size çok kârlý bir ticaret saðlayacak bir iþbildireyim mi? Allah’a ve Resûlü’ne inanýr, Allah yolunda malla-rýnýzla ve canlarýnýzla mücahede edersiniz. Eðer bilirseniz bunuyapmak sizin için çok hayýrlýdýr. Böyle yaparsanýz sizin günahla-rýnýzý affeder ve içinden ýrmaklar akan cennetlere ve özellikleAdn cennetlerinde çok güzel saraylara yerleþtirir. Ýþte en büyükbaþarý, en büyük mutluluk budur.” (Saf Suresi, 61/10-12)

Dine hizmet etmenin imanla cennete girmeye vesile olduðuhususu hadis-i þeriflerde de ifade edilmiþtir. Meselâ, sahih hadiskitaplarýndan biri olan Tirmizî’de geçen þu hadis bunun güzel birmisalini teþkil eder. Hadis-i þerifte þöyle buyurulmaktadýr:“Resûlullah’ýn (s.a.s.) ashabýndan biri, suyu tatlý mý tatlý bir pýna-rýn bulunduðu bir dað yolundan geçiyordu. Bu pýnar o sahabîninçok hoþuna gitti ve kendi kendine þöyle dedi: “Keþke insanlardanayrýlýp þu dað baþýna çekilsem ve ömrümün kalan kýsmýný buradageçirsem.” Ama o anda böyle bir karardan Allah Rasûlü’nün (s.a.s.)hoþlanýp hoþlanmayacaðý aklýna geldi ve hemen sahabîce bir tavýr-la “Resûlullah’ýn (s.a.s.) iznini almadan kesinlikle böyle bir þeyyapmayacaðým.” diyerek Allah Rasûlü’nün (s.a.s.) huzuruna var-dý. Durumu Ýnsanlýðýn Ýftihar Tablosu’na (s.a.s.) arzedince O:“Böyle bir þey yapma. Çünkü sizden birinizin Allah yolunda ça-lýþmasý, evinde yetmiþ sene namaz kýlmasýndan daha efdaldir. Al-lahu Tealâ’nýn sizi maðfiret etmesini ve Cennet’e koymasýný ister-seniz, Allah yolunda cihad ediniz. Deve saðýlacak kadar bir zamandiliminde dahi Allah yolunda mücahede eden kimse, Cennet’i haketmiþ olur.” buyurdu.

Bir Yudum Iþýk

Evet, görüldüðü gibi, kurtuluþumuz baþkalarýný kurtarmadüþüncesine baðlý. Çünkü “Allah yolunda ayaðý tozlanan kimse-ye Cehennem ateþi dokunmaz.” müjdesini veren bir peygambe-rin ümmetiyiz biz. Hele iman ve Ýslâm adýna koyu bir cehaletinyaþandýðý, kitlelerin çeþit çeþit manevî hastalýk ve yaralarla inledi-ði bir dönemde, din-iman adýna yapýlacak en küçük bir gayretindahi karþýlýksýz kalmayacaðý ümidindeyiz. Nasýl ki zifirî karanlýk-ta yakýlan küçük bir mum çok geniþ bir daireyi aydýnlatmaktadýr.Aynen bazý hususlarda kopkoyu karanlýðýn yaþandýðý günümüz-de, karýnca-kararýnca yapacaðýmýz küçük amellere Cenab-ý Hakçok büyük neticeler verebilir. Öyleyse gelin þu duaya hep birlik-te amin diyelim: “Allahým! Dünya’nýn dört bir tarafýnda yüceadýný yükselt ve bizi de bu iþte istihdam buyur!”

125Bir Yudum Iþýk

Açýktan Günah Ýþleyenlerin Hâli

Ý slâm’da esas olan, bir günaha düþüldüðünde, o günahýngizlenmesi ve baþkasýna duyurulmamasýdýr. Hele haram ol-duðu kesin ve katî olan bir günah irtikap edildikten sonra;

bir marifetmiþ gibi onun anlatýlmasý, reklamýný yapar bir üslûpiçerisinde baþkalarýnýn yanýnda konuþulup dile getirilmesi, belkio günahýn iþlenmesinden daha büyük bir günahtýr. Resûl-i Ek-rem Efendimiz (s.a.s.) bizi bu hususta kesin bir dille uyarmýþ vepaslanmamýþ vicdanlarda ürperti hasýl edecek þu ikazda bulun-muþtur:

“Ümmetimin hepsi Allah tarafýndan affolunmuþlardýr. Yal-nýz açýk günahkârlar deðil. Bu günahkâr delilerden öyleleri var-dýr ki, geceleyin bir günah iþler. Allah (c.c.) geceleyin iþlediði bugünahý setretmiþtir. Ancak buna raðmen, o þahýs kalkar sabahle-yin arkadaþýna “Ben geceleyin þöyle þöyle iþler yaptým.” diye an-latýr. Hâlbuki Rabbi onun bu hâlini örtmüþ ve öylece sabahlama-sýný nasip buyurmuþtu. O ise artýk Allah’ýn örttüðü bu perdeyiaçmýþ bulunuyor.”

Allah Resûlü’nün (s.a.s.) bu mucizevî beyaný hem fert hemde toplum psikolojisi adýna bize önemli mesajlar vermektedir.

Þöyle ki, malûm olduðu üzere toplumsal hastalýklar bulaþý-cýdýr. Çok çabuk bir ferdden diðerine sirayet eder. Çünkü þahsiye-

ti, karakteri tam oturmamýþ insanlar genelde çevresindeki insan-larý taklit eder ve -hata olduðunu bilse bile- özenti duygusu ileetrafýndaki kiþilerin tavýr ve davranýþlarýný tekrarlar. Ýþte günahýnaçýktan iþlenmesi veya o günahýn teþvik eder bir dil ile ulu-ortakonuþulmasý, baþkalarýna özenti duygusu içinde hayatýný geçirenzayýf karakterli kiþilerde hemen tesirini gösterir ve neticede top-lum bütün üniteleriyle o günah virüsünün intiþar edip çoðalabi-leceði bir zemine dönüþür.

Ayrýca çirkin ve kötü þeyleri göre göre, duya duya insanlar-da onlara karþý bir kanýksama hissi meydana gelir, bu ise, zaman-la maþerî vicdanýn günahlara karþý tepkisiz kalmasýna yol açar. Budurum ise, hiç þüphesiz, toplumun menfîliklere karþý savunma-sýz, korumasýz kalmasý demektir.

Fert psikolojisi açýsýndan meseleye baktýðýmýzda da þunlarýsöyleyebiliriz:

Küçük-büyük her günah insan içinde bir piþmanlýk, birüzüntü meydana getirir. Çünkü esas itibariyle her bir günah in-sanýn kendinden kaçýþý, kendine yabancýlaþmasý, fýtratýyla zýtlaþ-masý, tabiatýyla çatýþmasý demektir. Bu sebeple denebilir ki, herbir günah mutlak surette vicdanýn derinliklerinde bir huzursuz-luða, bir rahatsýzlýða sebebiyet verir. Ancak kiþi kimi zaman vic-danýn bu gür sesini susturmaya çalýþýr ve o sese karþý kulaklarýnýkapatýr. Fakat eðer o þahýs bütün bütün vicdanýný iptal edecek birseviyesizliðe düþmemiþ ise yapýp ettiklerinden piþmanlýk duyuptevbe kapýsýna da yönelebilir. Ýþte bu durumda o þahsýn günah-larýný serbest iþleyip-iþlememesi önem arzeder. Eðer günah ferdile Allah (c.c.) arasýnda bir sýr ise hatadan dönme, tevbeye yönel-me daha kolay olur. Çünkü þahýs, yapýp ettiklerini makul göster-me yolunda, savunma psikozu içinde hatalarýný müdafaa gayretiiçine girmemiþ, onlarý sahiplenmemiþtir. Ancak lâubali ve vur-dumduymaz bir tavýr içinde alenî günah iþleyen kiþi, kendince sa-

128 Bir Yudum Iþýk

vunma mekanizmalarý oluþturur. Böylece bulunduðu yanlýþ yol-dan dönmeyi gurur meselesi yapar ve apaçýk zarar üstüne zararyaþadýðý hâlde inadýna günah iþlemeye devam eder.

Elbette ki yukarýda dikkat çekilen hususlardan “Gizli-kapak-lý olduktan sonra istediðini yap!” gibi bir sonuç çýkarýlamaz/çýka-rýlmamalý. Çünkü ne yerde, ne de gökte kendisine hiçbir þeyingizli kalmadýðý, insanýn kalbinden geçenleri, kalbin ta derinlikle-rinde bulunan bütün sýrlarýný bilen Allah (c.c.) Yüce Kitabýndabize “Kötülüklerin, fuhþiyatýn açýðýna da gizlisine de yaklaþma-yýn.” (En’am, 6/151) diye emir buyurmakta, Peygamber Efendi-miz de (s.a.s.) “Nerede olursan ol Allah’tan kork.” ifadesiyle ha-kikî ahlâk ve faziletin ne olduðunu bize bildirmektedir. O zamannetice olarak þunu söyleyebiliriz: Mümin, günahýn açýðýndan dagizlisinden de uzak durur. Ama eðer sürçüp bir günaha düþmüþise, artýk içini Allah’a döker, O’na itirafta bulunur, yalnýz O’ndanaf ve maðfiret dilenir. Ve hele yaptýðý günahlarý bir marifetmiþ gi-bi saðda-solda ulu-orta kesinlikle konuþmaz; konuþup saf zihin-lerin ufkunu kirletmez.

129Bir Yudum Iþýk

Suçlu Kim?

A hlâk nizamýmýzýn yerle bir olduðu günden beri ahlâkçý-lar, ilâhiyatçýlar, sosyologlar; hastahane koridorlarýnda,hapishane hücrelerinde, mezarlýklar baþýnda bir hiç uð-

runa mahvolup giden gençlik karþýsýnda bir taraftan için için gözyaþý dökerken diðer taraftan da adeta haykýrýrcasýna soruyorlar-dý: Suçlu kim?

Kim kýymýþtý bu güzelim gençliðe? Kaderi belli ki Faust’unkaderiydi, ama Mefisto’su kimdi?

Bir keyf uðruna neslin varlýðýna sebebiyet verip sonra da oneslin sadece etine-kemiðine ehemmiyet vererek ruhunu ihmaleden anne-babalar mýydý?

Nesil, sevgisizlikten, inançsýzlýktan feryad u figan edip inim iniminlerken, onu kurtarma adýna sadece midesinin gurultularýna cevapveren, o susuzluktan kývranýp dururken, zemzem diye ona tuzlu de-niz suyunu takdim eden toplum muydu?

Nesil, ailede ve toplumda bulamadýðý huzuru mektep sýrala-rýnda arar iken, kaba ve sathî bir maddecilik anlayýþýyla, iyiyi vemetafiziði tamamen inkâr eden kof bir menfaatçilik ahlâkýyla,gençliðin kalbini kursaðýna yediren, onu ölümlerden ölümlere sü-rükleyen eðitim müesseseleri miydi?

Yoksa irade gibi insaný insan yapan bir gücü -bütün bu kö-tü þartlara raðmen- kullanamayan, iradesinin hakkýný vermeyengençliðin kendisi miydi?

Karar veremedi muzdarip beyin ve sineler; suçlu olan belkibunlardan biri, belki de bunlarýn hepsiydi.

“Niçin bütün bunlar baþýmýza geliyor. Biz ne suç iþledik Al-lahým?” diye inleyen nesile, onlara el uzatma düþüncesinde olanbazý mütefekkirler de þöyle cevap veriyordu:

- Çünkü biz ey kardeþim, çünkü biz, yaratýlýþa karþý savaþ aç-týk. Ýnanma, biz âdemoðlunun tabiatýnda vardý, ama biz bu va-kýayý inkâr etmeye kalkýþtýk. Din düþüncesi olmayan bir dünya-da yaþayabileceðimizi zannettik. Sadece bedenimizle, cesedimiz-le mutlu olabileceðimiz gibi bir yalanýn kahrýna uðradýk.

Bütün manevî deðerleri yýkýp döktükten sonra, gökler öte-siyle olan bütün baðlarýmýzý kopardýktan sonra insanca kalabile-ceðimiz gibi bir aldanmanýn kurbanýyýz biz.

Zannedildi ki bir insan, bir nesil, imaný olmasa da faziletli,ahlâklý olabilir, toplum içinde insanca yaþayabilir. Hâlbuki ahlâkve faziletin kaynaðý vicdandý. Vicdana hükmedecek yegane unsurise Allah’la irtibattan ibaret olan dindi. Bilmiyorduk, bilemiyor-duk ki, insan ancak din sayesinde insanlýðýný idrak edebilecekti.

Bugün toplum, nasýl bir gençlik istiyor biliyor musun kar-deþim; gençlik içki içsin ama kendini helak edecek, bir köþede se-fil bir varlýk gibi sürünecek, bir ayyaþ olacak kadar deðil... Herþeyi mübah görsün, ruhî terbiye, irade eðitimi almasýn ama anar-þi de çýkarmasýn... Tek ölçü olarak kendi menfaatini düþünsünama çalýp-çýrpmasýn, baþkasýna zulmetmesin... Mahremiyet adýnahiçbir sýnýr tanýmasýn ama gayr-i meþru çocuklar, araba deðiþtiri-yor gibi eþ deðiþtirme, % 50-60’lara varan boþanma oraný olma-sýn... Ruhu, metafiziði inkâr etsin ama ruha ait deðerler olan sev-giyi, hoþgörüyü, saygýyý ihmal etmesin... Hasýlý bataklýk üzerin-

132 Bir Yudum Iþýk

de gezsin ama bataklýða gömülüp yok olmasýn… Mümkün mübütün bunlarýn birlikte olmasý?

Hâlbuki bilmemiz gerekti ki, tarihte dinsiz hiçbir millet, hiç-bir toplum yaþamamýþtý ve yaþamasý da mümkün deðildi.

O zaman þu soruyu sorabilir miyiz: Yoksa suçlu olan bu ha-yat felsefemiz miydi?

133Bir Yudum Iþýk

Havale Çaðrýsý

D ua, günaha girmiþ olanlara bir arýnma kurnasý, musi-betzedelere bir inayet eli, acz u fakr ve ihtiyaç içindekývrananlara bir hazine anahtarý olduðu gibi kuvvet

dengesi olmadýðýndan ötürü gücü elinde bulunduranlarýn esir-dikçe esirdiði, zalimlerin hay-huyunun dört bir yaný kapladýðý,mazlumlarýn iniltilerinin ta arþa kadar yükseldiði, kaba kuvvetinbütün dehþetiyle çýlgýnlýðýný yaþadýðý, hasýlý; sebeplerin bütünbütün sükût ettiði bir zaman ve zeminde de mazlum ve maðdur-lar için o ayný zamanda bir havale çaðrýsýdýr.

Müminin dünyasýnda bedduaya yer yoktur, biz muhabbetfedaîsiyiz, o sebeple tel’in ve bedduaya amin demeyiz. Ancak in-sanýn kanýný donduracak vahþetler karþýsýnda, yapýlan bunca zul-mü Aziz ve Celil Âlemlerin Rabbi’ne havale etmemek de -en ha-fif ifadesiyle- bir vefasýzlýk olsa gerek. Þurasý muhakkak ki, bütünâlemlere rahmet olarak gönderilen, insanlarýn en merhametlisi,Þefkat ve Rahmet Peygamberi Efendimiz (s.a.s.) kendi þahsýnayapýlan en aðýr zulüm, iþkence ve hakaretlere karþý “Ya Rab! Da-ðýnýklýk ve tasamý Sana þikâyet ediyorum.” diyerek, deðil bu in-safsýz muameleleri kendisine reva görenlere beddua etmek, böylebir durumdan kendisini mesul görmekte ve onlar için Cenab-ýHakk’tan maðfiret dilenmekteydi. Ancak, masum insanlarýn kat-ledilip umumun hukukunun söz konusu olduðu yerlerde de o

Masum Nebi, ellerini açýp günlerce dua dua yalvarmýþ ve o za-limleri Allah’a havale etmiþtir.

Bugün, Ýslâm Dünyasý, tarihinin hiçbir döneminde olmadý-ðý kadar bir zulüm cenderesi altýnda inim inim inlemekte, kabakuvvet altýn çaðýný yaþarken bu fecaat ve fezaiyi dile getirmek bi-le bir cesaret olarak deðerlendirilmektedir. Katliamlar, kýyýmlarher gün televizyon vasýtasýyla evimizin içine akarken, herkes herþeyi kendi gözleriyle bizzat müþahede ederken, yine de kimseninelinden bir þey gelmiyor; büyük çoðunluk geçici bir hissîlikleolup bitenden müteessir oluyor ama çok geçmeden kendi özeldünyasýna dalýyor, bir kýsým hassas ruhlar, þefkatli sineler ise bel-ki kâh odasýnýn duvarlarýný yumrukluyor, kâh çarþafýyla yaka-pa-ça oluyor, içten içe kendini yiyip bitiriyor ama onlarýn da elindendaha öte bir þey gelmiyor. Ýþte o zaman ellerini kaldýrýyor “Alla-hým bu zalimleri Sana havale ediyorum.” diyorlar.

Ancak bir ilâhî sýr olsa gerek, umuma gelen belâlarýn umu-mun dua, yalvarýþ ve yakarýþlarýyla bertaraf edildiðini görmekte-yiz. O sebeple bu zalim süreçten kurtulmanýn, ancak bütün mü-minlerin bir vahdet-i ruhiye havasý içinde, duanýn havale çaðrýsýfonksiyonunu iyi kullanmasýyla mümkün olacaðýný bilmek duru-mundayýz.

Ýþte o zaman gelin, bir gece baskýnýnda yüzüne doðrultulmuþnamlu karþýsýnda soluk soluða nefes almaya çalýþan, korkudan ade-ta damarlarýnda kaný donmuþ, beti-benzi atmýþ þu biçare ve korun-masýz yavrularýn yerinde, kendi çoluk-çocuðumuzun, o savunma-sýz minik ciðerparelerimizin olduðunu tahayyül edelim ve bacakla-rýmýzýn baðýný çözecek þu tablo karþýsýnda ne diyeceksek, Cenab-ýHakka nasýl yalvarýp yakaracaksak o ölçüde yalvarýp yakaralým.Meselâ diyelim ki,

“Allahým, itiraf ediyoruz çok günah iþledik. Hakikî bir mü-min olamadýk, gönülden yoluna baþ koyamadýk. Bu zalim sürece

136 Bir Yudum Iþýk

ortak olduk. Zalimleri heveslendirecek, onlarý cesaretlendirecekgüçsüzlük, aymazlýk ve miskinliðimizle adeta belâlara davetiye çý-kardýk. Zalim senin bir kýlýcýndý, kader adalet ediyordu ve bizbunlara müstehaktýk. Ama Ya Rabbi, þu masum çocuklarýmýzý bi-zim günahlarýmýz yüzünden tazib etme! Bizim günahlarýmýz yü-zünden onlarý insaf ve insanlýktan nasibi kalmamýþ þu zalimlerineline býrakma! Sen Erhamürrahimsin! Sen affý seversin. Affet bi-zi! Kurtar yavrularýmýzý! Ve onlarýn masumiyeti hürmetine, baþ-tan ayaðý günahkâr hâlimize raðmen bize de acý, bizi de kurtar!

Allahým sebepler birer birer tükendi. Maddî güç adýna eli-mizde hiçbir þey yok. Kuvvet dengesi alt-üst. Biz aciziz, aciz kal-dýk. Tek dayanaðýmýz, tek sýðýnaðýmýz ise Sensin. Bize yardýmeyle! Bizi ve çoluk-çocuðumuzu þu eli kanlý, gözü kanlý hoyratvarlýklarýn insafýna terketme! Ey adalet ve hakkaniyetin tesisi içinKitab’ý indiren... Rahmetin intiþarý için bulutlarý sevkeden, zalimordularý hezimete uðratan Allahým! Þu zalimlerin güçlerini, kuv-vetlerini, iradelerini sars! Konumlarýný, durumlarýný, mekânlarý-ný sarsýntýya uðrat! Allahým onlarýn dirliklerini-birliklerini boz!Allahým onlarý parça parça, bölük bölük eyle! Allahým onlarýnarasýna anlaþmazlýk, ayrýlýk ver! Ve onlarýn emellerine ulaþmasýnafýrsat verme! Bizi ve bütün inanan gönülleri onlara karþý muzaf-fer eyle! Amin!”

137Bir Yudum Iþýk

BEÞÝNCÝ BÖLÜM

HHAAYYAATT IIRRMMAAÐÐII

Hasrettir Yaðan Yetimlerin Üstüne

B ir mart sabahý, elimizden aldý Onu. “Geçici, kýsa bir dö-nem için, sayýlý günler” diyerek. Ne ki çok geçmeden he-nüz ilk vakit namazýnda firakýn sýzýsýný iliklerimize kadar

hissetmiþ bulunuyorduk. Yüreðimiz burkuldu. Yutkunduk. Amane de olsa sayýlý günler diyorduk teselli adýna. Zaman geçer, güngelir, hasret biter, hicran dinerdi.

Ayrýlýk en fazla, etrafýn sessizliðe büründüðü demlerde, ge-ce yorganý baþýmýza çektiðimiz anlarda hissettiriyordu kendini.O an, birdenbire O’nun yanýmýzda olmadýðýnýn farkýna varýyor-duk. Burnumuzun kemikleri sýzlýyordu ama teselliden mahrumdeðildik. Sayýlý günlerdi ne de olsa ve sayýlý günler birer birer tü-keniyordu iþte.

Muhabbetlerimiz hep o “Gül”ün etrafýnda dolaþýyordu. Iz-dýraplarý, çektiði sýkýntýlar, hâl diliyle anlattýðý gece hayatý, balþerbet sohbetleri, bütün sýkýntýlara raðmen ilme olan iþtiyaký,ilim aþký, hatta nükteleri. Bir çýð gibi büyüyüp de üzerimize üze-rimize gelen hasretine karþý yine Onun yadýna sýðýnýyorduk.Kendisi yoktu ama hiç olmazsa yad-ý cemili aramýzdaydý.

Daha sonraki günlerde gulyabaniler inlerinden dýþarý fýrladý.Ekranlardan, gazete sayfalarýndan baðýrýp çaðýrýyor, salya atýp diþgösteriyorlardý. Ama kesinlikle yeise düþmedik, ümidimiz hiç

142

solmadý. Daha bir kenetlendik-kilitlendik birbirimize. Dualarasarýldýk, “Fetih”ler okuduk. Rabbim gönlümüze inþirah salmýþ,sekine lutfetmiþti. Huysuz ruhlarýn oyunlarýnýn kendi baþlarýnadolanacaðýna inancýmýz tamdý. Yalnýz birþeye üzülüyorduk: Ogül yapraðýndan ince zatýn, kendisine en insafsýz taarruzlarda bu-lunanlara bile el uzatma düþüncesinde olduðunu bildiðimizdenO’nun üzülebileceðine üzülüyorduk.

Ve sonra vuslat vakti gittikçe uzadý. Hâlbuki kaç kere dön-düðünü görmüþtük rüyalarýmýzda. Ve rüyalar ne kadar da gerçek-çiydiler. Uyandýðýmýzda hemen yanýbaþýmýzda sýcak nefesini his-sediyor gibi oluyorduk.

Ve þimdi gönlümüz, rüyalarýn hakikate dönüþüceði aný bek-lemekte...

Bir Yudum Iþýk

Yarýn Þuuru

Ý nsanýmýzýn, Batý’nýn kültür anlayýþý ve dünya görüþü, sana-yi inkýlâbý ve teknolojik geliþmelerle karþýlaþma hâdisesi,kelimenin tam manasýyla bir “þok” hâdisedir. Tarih kitapla-

rýnda o günleri okuduðumuzda dudaðýmýzda beliren acý tebes-süm kendi insanýmýzýn nasýl bir hâle düçar kaldýðýný çok güzel ifa-de etmektedir. Evet, o günkü insanýmýz, yüreklerimizi sýzlatanbir hâlde, zelil bir aþaðýlýk duygusu içinde bulunuyordu.

Peki niçin böyleydi? Ýçtimaî hâdiselerin birçok saiki olduðu-nu baþtan ikrarla beraber, “yarýn þuuru” nakýslýðýnýn, bu mevzu-da mühim bir amil olduðu kanaatini taþýmaktayýz.

Bir düþünün, bilim-kurgulardaki gibi zamanýn her tarafýnagidebilen bir zaman makinasý var ve sizi bu makineye bindiripçeyrek asýr sonrasýna 2030 yýllarýna götürüyorlar. O zamanki de-ðiþmiþ olan dünya sizi nasýl etkiler, sizde nasýl bir þaþkýnlýk tufa-ný oluþturur az-çok tahmin edersiniz.

Ýþte insanýmýz bu hâlet-i ruhiye içindeydi. Adeta zamandakopukluðu yaþadý. Kendine aþýrý güvenmenin tabiî bir neticesiolarak dýþ dünyayý hiç hesaba katmadý, hep küçümsedi onu. Son-ra bir de baktý ki karþýsýnda bambaþka bir âlem var. Ve o günküinsanýmýz, bu baþkalaþan dünyanýn, baþkalaþým vetiresinden, tar-ihî geliþiminden habersizdi. Onun nazarýnda bütün bu olup bi-

tenler bir anda oluvermiþti. Bu da ister-istemez bu baþkalaþandünyaya efsunlu, gizemli bir hava veriyordu. Ve zaten bu anla-yýþ, kendini olduðundan farklý göstermek isteyen Batýlý gözboya-cýlarýn canýna minnetti. Ýþin içine kendi hokkabazlýðýný da kata-rak bugüne kadar elde ettiði þeyler, sanki sadece kendisinin biri-kimiyle meydana gelmiþ, sadece kendisine has özelliklerin netice-siymiþ, sanki dört-beþ asýrlýk zamana vabeste bütün bu olup bi-tenler bir anda oluvermiþ gibi adeta mucize (!) keyfiyetinde tak-dim etti olup-bitenleri ve kutsallaþtýrdý kesbettiklerini. Daha son-ra da “modern bilim ve teknoloji” adýný verdiði yeni bir din itti-haz ve ihdas etti. Veya en azýndan kendi içinde böyle bir ahmak-lýkta uzun süre ýsrar etmediyse de dýþ dünyaya karþý böyle bir viz-yon sergiledi.

Sosyologlarýmýzýn kahir ekseriyetinin ittifak ettiði bir hususvardýr bugüne ve geleceðe dair: Þimdilerde altyapýsý oluþmak sure-tiyle gelecek asýr bir “bilgi çaðý” hâline dönüþecektir. Ekonomidensosyal iliþkilere, ferdî yaþamdan savaþ ve barýþa kadar hayatýn he-men her sahasýnda “bilgi”nin hükmü sözkonusu olacaktýr. Ve bi-zim dünyamýz sanayi çaðýnda bir þok, teknoloji çaðýnda ikinci birþok yediði gibi -eðer hazýrlanmazsa- bilgi çaðýnda da üçüncü birþokun tesirinde kalacaktýr.

Peki acaba biz, gelmesi mukadder bu bilgi çaðýný nasýl karþý-layacaðýz? Ýþte bu ve buna benzer sorularý ancak yarýn þuurununaydýnlýðýnda cevaplayabiliriz. Bunun için de, “yarýn”larý bugünküdünyanýn yüzünde okuyacak... Deðiþen dünyanýn deðiþen dina-miklerine vakýf... Dünyanýn herhangi bir yerinde deðiþim ve geli-þim adýna atýlan her adýmý anýnda perspektifine alýp kritik edebil-me keyfiyetini haiz... Yarýnlara yabancý kalmayýp kendisine “taný-dýk yarýnlar” edinebilen kolektif þuur ve beyin kadrosuna ihtiyaçbulunmaktadýr.

144 Bir Yudum Iþýk

Çocuklarda Þahsiyet Oluþumu

Þ ahsiyet, kiþinin kendine has özelliklerini bilmesi, kendi za-af ve kabiliyetlerinin farkýnda olmasý ve bu farkýndalýk için-de diðer insanlarla münasebete geçmesidir. Baþka bir ifade

ile kiþinin “kendi” olarak, kendi kimliðiyle topluma katýlmasý, top-lumun bir ferdi hâline gelmesidir. Bu sebeple diyebiliriz ki, þahsi-yet oluþumu için birinci þart kiþinin kendine güven duygusunu ka-zanmýþ olmasý yani öz-güven dinamiðine sahip bulunmasýdýr.

Öyleyse bu noktada þu soruyu sorabiliriz: Çocuklarýmýzaöz-güven duygusunu nasýl kazandýrabiliriz? Bu sorunun en kes-tirme cevabý þudur: Çocuklarýmýzla olan münasebetlerimizde te-mel hareket tarzý olarak onlarý yetiþkin, saygýn, deðerli bir insangibi muhatap almalý ve tavýr ve davranýþlarýmýzý da bu ölçüye gö-re ayarlamalýyýz. Bu temel düþüncenin pratikteki uygulamalarýnýise, -çaðýn düþünürünün ifadeleri doðrultusunda- þöyle madde-leþtirebiliriz:

1- Yanlarýna uðradýðýmýzda ve ayrýlýrken selâm vermeliyiz.Hazreti Enes’in rivayet ettiði bir hadis-i þerifte Allah Rasûlü’nün(s.a.s.) sokakta çocuklarýn yanýndan geçerken onlara selam verdi-ði bildirilmektedir ki çocuklarýn büyük bir insan gibi görülüpkendilerine deðer verildiðini hissetmeleri adýna önemli bir uygu-lama olsa gerek.

2- Sorumluluk duygusunun uyandýrýlmasý da çocuklarda þah-siyet oluþumu adýna önemli bir dinamiktir. Bu dinamiðin hayatageçirilmesi adýna evin içinde kendilerine hususî bir yer, ayrýcayatak, dolap gibi bir kýsým eþyalar tahsis edilebilir.

3- Büyüklere yapýldýðý gibi, çocuklarýn da sýk sýk hâl ve ha-týrlarýnýn sorulmasý gerekir. Tabiî bunu yapabilmek için öncelik-le çocuklarýmýza yeterli derecede vakit ayýrmalý, onlarla haþir-ne-þir olmalýyýz. Eðer deðiþik mecburiyetlerden dolayý kendilerineyeterli zamaný ayýramýyorsak durumu açýk bir þekilde kendilerineanlatmalý ve gönüllerini almasýný bilmeliyiz.

4- Çocuða, yer yer arkadaþlarýný davet ve onlarý ziyaret hak-ký verilmelidir. Daha doðrusu, uygun arkadaþlarýn yanýna gitmekistediðinde, alýnýp götürülmeli ve onlarý davet ettiði zaman da,hoþ karþýlama ve izzet u ikramda kusur edilmemelidir.

5- Çocuðumuzu ara-sýra ciddî ve oturaklý kimselerin toplan-týlarýna götürmeliyiz. Böyle bir davranýþ onun minicik iklim veatmosferine yeni yeni buutlar kazandýracak ve onu daha hýzlý ge-leceðin adamý hâline getirecektir.

6- Oyun ve eðlenceyi de çocuklarýn þahsiyet oluþumuna yar-dýmcý unsurlar olarak kullanabiliriz. Þöyle ki; oyun ve eðlencedeestetik duygu ve sanat zevkinin geliþtirilmesi hedef alýnmalýdýr.Bu hususta da park ve bahçe düzenlemeleri, duvar kapý ve pence-re süslemeleri, kitap kapaklarý ve benzeri þeyleri sayabiliriz. Ayrýcaçocuklarýmýzda inþa gücü ve mimarî düþünceyi geliþtirici istika-mette oyun ve oyuncaklarla uðraþmalarý saðlanmalýdýr. Bu husus-ta yine, oyuncak çeþitlerinden olan minik binalarý, konaklarý,garlar, köprüler ve diðer sosyal kuruluþlarý sayabiliriz.

7- Erkek ve kýz çocuklarýnýn kendine has durumlarý gözönünde bulundurularak yetiþtirilip yönlendirilmeleri de þahsiyetoluþumunda önemli bir husustur. Bu sebeple kýz çocuklarýnýn ký-lýk ve kýyafetleriyle erkeklerden farklý olarak yetiþtirilmeleri gere-

146 Bir Yudum Iþýk

kir. Çünkü erkeðin kadýna ait kýlýk ve kýyafeti kullanmasý; kadýnahas hareket ve davranýþlarda bulunmasý nasýl çirkin ve sevimsizise, kadýnýn da erkeklere benzeme özentisi içinde bulunmasý, ay-ný derecede sevimsiz ve çirkindir. Bu türlü bir duruma müsama-ha edilmesi her iki cinsi de yavaþ yavaþ þahsiyet ve benliklerindenuzaklaþtýrarak kadýn-erkek arasý üçüncü bir cins hâline getirir.

8- Çocuðumuz konuþurken onu, bir büyüðü dinliyor gibidinlemeliyiz. O, kendine göre çok önemli olan bir konuyu anla-týrken bizim baþka þeylerle uðraþýp durmamýz veya sorduðu soru-larý baþýmýzdan savarcasýna bir-iki kelime ile geçiþtirmemiz, ço-cuðumuz tarafýndan kiþiliðine yönelik bir tavýr olarak algýlanabi-lir. Bu durum da zamanla çocuðumuzun maksadýný ifade etmekabiliyetini, onun bir baþkasýyla diyaloga geçme cesaretini zede-ler. Mümkünse tam bir dikkat içerisinde, yüz yüze bir pozisyon-da ve anlattýðý þeylere önem verdiðimizi göstererek çocuðumuzudinlemeliyiz.

147Bir Yudum Iþýk

Gül, Güller Arasýnda Yeþerir

Ý nsan, yaratýlýþý gereði baþka insanlara muhtaçtýr ve onlarlabirlikte hayatýný sürdürme mecburiyetindedir. Onun hava-ya, ekmeðe, suya ihtiyacý olduðu gibi arkadaþ ve dosta da ih-

tiyacý vardýr. Bunun için þöyle veya böyle, iyi veya kötü her insa-nýn bir arkadaþ çevresinin olduðu bir gerçektir. Ayný zamanda buarkadaþ çevresi, insanýn dünya ve ahiret mutluluðunda çok önem-li bir role sahiptir.

Ýnsanlýðýn Ýftihar Tablosu (s.a.s.) o veciz ifadeleriyle ümme-tine bu durumu tekrar ber tekrar hatýrlatmýþtýr. Meselâ, bir ha-dis-i þeriflerinde bir temsil ile bu hususu þöyle izah eder:

“Ýyi ve kötü arkadaþýn misali koku satanla körük çeken de-mirci gibidir. Misk kokusu satan adam ya sana ikramda bulunur,ya kokuyu satýn alýrsýn veyahut da hiç olmazsa en azýndan hoþ ko-ku koklarsýn. Körük çeken demirciye gelince, o, ya sana kývýlcýmsaçar da elbiseni yakarsýn veyahut yanýnda otururken körüðün kö-tü kokusundan rahatsýz olursun.”

Esasýnda Allah Rasûlü (s.a.s.) birkaç cümle ile insan eðiti-minde çok önemli olan birçok hakikatý dile getirmektedir. Þöyle ki,“koku satan adamýn ikramda bulunmasý” ifadesinden iyi arkadaþýn,sohbet ve nasihatlarýyla bizde sürekli güzelliklere karþý bir me-rak, temayül ve arzu oluþturacaðýný, gaflet ve günah anlarýnda ise

ikazda bulunup elimizden tutarak bizi kayýp düþmekten kurtara-caðýný anlayabiliriz. Yani bu ifadede iyi arkadaþ, aktif ve üzeri-mizde doðrudan bir etkiye sahiptir.

Ama iyi arkadaþ her zaman nasihat ve ikazlarda bulunama-yabilir. Fakat biz hep iyi bir arkadaþla beraber olmaya çalýþýyor,sürekli onunla oturup kalkýyor isek, sýkýldýðýmýz, kendimizde birsönme müþahede ettiðimiz ve ayaðýmýzýn kaydýðýný hissettiðimizzaman hemen kalkýp, Hýzýr çeþmesine koþar gibi, bu vefalý veemin dost, bu güzel arkadaþýn kapýsýna koþar ve “Sen bir bahçý-vansýn, hele beni bir gül bahçelerinde dolaþtýr, bir þeyler anlat ba-na! Beni þu hayatýn girdaplarýndan, þu günah labirentlerindençek al, al da aydýnlýk iklimlere ulaþtýr.” diyebiliriz. Böylece “Ko-ku satan adam ikramda bulunmasa, bulunamasa bile biz güzelkoku satýn almýþ oluruz.”

Yukarýda saydýðýmýz her iki durum da gerçekleþmese, yani iyiarkadaþ verici, biz de alýcý durumunda olmasak bile, iyi arkadaþçevresinde bulunmamýz bizim için az kazanç deðildir. Çünkü is-tesek de, istemesek de, az veya çok o güzel koku bir þekilde bizebulaþacak, ruhumuza sinecek ve bizim duygu, düþünce ve davra-nýþlarýmýzda tesirini hissettirecektir. Çünkü insan sadece beden-den, akýldan, beþ duyu organýndan ibaret deðildir. O ayný za-manda ruh, kalb ve bunlarýn derinliklerinde bulunan manevî ci-hazat ve lâtifelere de sahiptir. Bu sebeple aktif bir iletiþim içeri-sinde olmasak bile, iyi arkadaþ yanýnda olmakla, tabiî bir etkile-þim neticesinde þuuraltýmýz güzel ve hoþ þeylerden beslenecek, içdünyamýzdaki gizli duygularýmýz iyi arkadaþtan istifade etme yo-luna gidecektir.

Kötü arkadaþa gelince, öncelikle o, bizde bulunan güzel vehayýrlý faaliyetlerde bulunma arzusunun önüne geçecek, onu or-tadan kaldýrmaya çalýþacaktýr. Daha sonra kötü ve çirkin iþleryapmamýz için özendirici ve teþvik edici bir yola baþvuracaktýr.

150 Bir Yudum Iþýk

Biz her ne kadar korunmaya çalýþsak da ondan gelen fitne ateþle-ri üzerimize düþecek ve bize zarar verecektir. Diyelim ki bütünbunlara raðmen kötü arkadaþýn fena ve çirkin davranýþlarýna or-tak olmadýk ve görünür bir ateþ parçasý üzerimize düþüp biziyakmadý. Ama þuuraltýmýz, iç âlemimiz o kötülük ve günahlar-dan bir þekilde etkilenmiþ olabilir ve biz hiç farkýna varmadankalb ve ruh hayatýmýzdaki bir duyguyu söndürmüþ-öldürmüþolabiliriz.

Kendi yaþýtlarýndan iyi arkadaþ seçiminin çocuklar ve genç-ler için ise ayrý bir önemi vardýr. Çünkü emsalinde, kendi yaþýt-larýnda Ýslâm’ýn yaþanabilirliðini görmesi onda þöyle bir duyguoluþturacaktýr: “Onlar yapýyor, ben niye yapmayayým; onlar kýlý-yor, ben niye kýlmayayým; onlar din adýna koþturuyor, ben nedenkoþturmayayým; onlar okuyor, ben neden okumayayým...” Ýþteböyle bir ruh hâletinin meydana gelmesi, ancak gül kokulu, sel-vi endamlý, aydýn simalý, misk daðýtan ve Cennet’e yol açan ar-kadaþlar toplululuðu içinde mümkün olabilecektir.

Öyleyse, “Ýnsan dostunun dini üzerinedir. Herkes dost edin-diði kiþilere dikkat etsin.” hadis-i þerifi kulaðýmýza küpe olmalý veasla unutmamalýyýz ki, dost ve ahbablarý itibariyle huzur ve em-niyet içinde bulunan bir ferd, baþka birçok hususta da güvene er-miþ sayýlýr.

151Bir Yudum Iþýk

Kýrýk Cam Parçalarý

Ý nsan, yaratýlýþ itibariyle ihtiras sahibidir. Ondaki bu potan-siyel hýrs asýl gayesine yönlendirilmezse, bütün bir ömrünkýrýk cam parçalarý peþinde heba edilme ihtimali vardýr.

Kur’an-ý Kerim’de anlatýlan þu kýssa bu hâlin tipik bir örneði gi-bidir. Cenab-ý Hak þöyle buyurmaktadýr:

“Onlara, kendisine ayetlerimiz hakkýnda ilim nasip ettiðimizkimsenin kýssasýný anlat: Evet, o adam bu ilme raðmen o ayetle-rin çerçevesinden sýyrýldý, þeytan da onu peþine taktý, derken az-gýnlardan biri olup çýktý. Eðer dileseydik, onu o ayetler sayesin-de yüksek bir mevkie çýkarýrdýk, lâkin o yere saplandý ve hevasý-nýn esiri oldu. Onun hâli týpký köpeðin durumuna benzer: Üze-rine varsan da dilini sarkýtýp solur; kendi hâline býraksan da yinedilini salar, solur! Ýþte bu, týpký ayetlerimizi yalan sayan kimsele-rin misalidir. Sen olayý onlara anlat, olur ki düþünüp kendilerineçeki düzen verirler.” (Araf, 7/175-176)

Bu iki ayetin, Hz. Musa zamanýndaki Ýsrailoðullarý âlimle-rinden biri olan Bel’am b. Ebr veya Cahiliye dönemi araplarýn-dan Ümeyye b. Ebissalt-i Sakafî hakkýnda nazil olduðuna dairbirkaç rivayet vardýr.

Bel’am’ýn bazý ilâhî kitaplar hakkýnda derin bilgisi vardý. Ay-ný zamanda duasý makbul bir veli zat idi. Ýþte bu durumda iken

Arz-ý Mukaddes’e girme meselesinde Hz. Musa’nýn veya Yu-þa’nýn aksine dünya sevgisi ile zorbalara arka çýkmýþtý. Ümeyyeb. Ebissalt da bazý din kitaplarýný okumuþ ve bir peygamberingeleceðine inanmýþtý, o gelecek peygamberin kendisi olmasý ümi-dine kapýlmýþtý. O sýrada Hz. Muhammed’e (s.a.s.) peygamber-lik verilince hasedinden dolayý küfre sapmýþtý.

Sebeb-i nüzul olarak zikredilen bu rivayetler hakkýnda El-malýlý þöyle bir yorum yapar: “Diyebiliriz ki, asýl kýssa Bel’am ol-duðu hâlde nüzul sebebi Ümeyye olmuþtur. Fakat âyet þunu gös-teriyor ki, kýssadan maksat herhangi bir þahsýn tarifi deðil, onunhâlini dile getirmek ve karakterini söz konusu etmektir. Mademki, o heva ve hevesine uydu, dinden sýyrýlýp çýktý ve insanlýk ba-kýmýndan alçaldý, iþte artýk onun temsili bir köpek temsili gibi-dir, sen onu sevketsen de kehler, býraksan da kehler, yani onuyorsan da dilini çýkarýp solur, kendi hâline býraksan da dilini çý-karýp solur, hiçbir zaman ýzdýraptan, acýdan kurtulamaz. Köpe-ðin en aþaðýlýk hâli de baþka hiçbir hayvanda bulunmayan bu so-luyuþtur. Ýþte o kimsenin hâlindeki düþüþ, köpeðin mesel olmuþolan bu aþaðýlýk hâli gibidir.”

Büyük müfessir Fahreddin Razi, “soluyan köpek” benzetme-sinden yola çýkarak, kendisine ilim verilip de böyle bir nimeti de-ðerlendirmeyen þahsýn iç dünyasýndan þu çizgileri aktarýr bize:“Soluyan köpeðin solumasý hiç sona ermez. O yorgun olsa da, ra-hat olsa da, susuz olsa da olmasa da yine solur. Bu onun âdeti vehuyudur. O bunu bir ihtiyaçtan dolayý deðil, asýl âdeti bu oldu-ðundan dolayý sürekli yapmaktadýr. Ýþte hýrslý insanýn hâli deböyledir. Onun hýrsý hiç tükenmez. Bu hýrsýndan dolayý o, sürek-li stres, sýkýntý, ýzdýrap ve endiþe içerisindedir.”

Seyyid Kutup da, “soluyuþ” benzetmesi üzerine þu dikkatçekici açýklamalarda bulunur: “Bu soluyuþ, kendilerine Allah’ýnayetleri geldiði hâlde bu dünya hayatýndaki geçici metalarýn pe-

154 Bir Yudum Iþýk

þinde soluyarak koþup bu ayetlerden sýyrýlma ve uzaklaþmadýr.Bu kararsýz soluyuþ hiçbir zaman dinmek nedir bilmez. Ýsterkendisine öðüt verilsin, ister verilmesin, dünya malýnýn peþindekoþan kimse devamlý olarak dinmek bilmeyen bir soluyuþ içeri-sindedir. Ve hep o hâli üzere devam edip gider.”

Gerçekten de, insandaki çýlgýn hýrs eðer ilâhî iradenin hoþ-nutluðunu kazanma gibi yüce ve sonsuz bir gaye yoluna kanali-ze edilmezse insanýn bir hayat boyu “soluya soluya” bazý þeylerpeþinde ihtirasla koþup durmasý, koþup dururken içten içe kendi-ni yiyip bitirmesi kaçýnýlmaz olmaktadýr. Psikolog Karen Hor-ney’in uzun süren gözlemleri neticesinde “insan gerçeði” üzerineþu tespitleri iþaret ettiðimiz bu acý akýbeti ifade etmesi adýna birhayli dikkat çekicidir: “Nevrotik hýrsa sahip bir insan öðrencilikyýllarýnda sýnýftaki en iyi notlarý alamamýþ olmasýný dayanýlmazbir yüz karasý olarak deðerlendirebilir. Ayný kiþi daha sonraki ha-yatýnda en çok parayý kazanma ve politikada en önemli kiþi olmasaplantýsýna yakalanabilir. Sorun ister bir toplumda lider olmakolsun, ister en parlak konuþmacý olmak, ister ‘toplumda’ önemlibir rol oynamak, en güzel kitabý yazmak ya da en iyi giyinen in-san olmak olsun, bu hýrsýn yapýsal özellikleri hep ayný kalacaktýr.Dolayýsýyla o kiþi, hâlâ hýrs gemisinde olduðunu, deðiþen tek þe-yin geminin rotasý olduðunu anlamayý baþaramayacaktýr.”; baþa-ramayacak ve -dýþ dünyada hýrsýný kamçýlayýcý bir unsur olsa daolmasa da- o kiþi bir ömür boyu kýrýk cam parçacýklarý peþinde“solur” vaziyette bulunacaktýr. Rabbim hepimizi böyle bir hâlegiriftar olmaktan muhafaza buyursun!

155Bir Yudum Iþýk

Kutadgu Bilig ve Türk-Ýslâm Düþüncesi

T ürk-Ýslâm edebiyatýnýn ilk büyük eseri olarak kabul edilenKutadgu Bilig, Yusuf Has Hacip tarafýndan kaleme alýn-mýþtýr. Eserin müellifi, bilinen ilk Türk-Ýslâm þairidir.

Yusuf Has Hacip iyi tahsil görmüþ, Arapça ve Farsça’yý öð-renmiþ, bu dillerin edebiyatlarýna, zamanýn ilim ve hünerine vâkýfolmuþ bir âlimdir. Kaþgar’da hükümdara sunduðu ve huzurundaokuduðu Kutadgu Bilig sayesinde “ulug has haciplik” yani baþ-mabeyncilik makamýna getirilmiþtir. Bundan sonraki ömrünüdevlet hizmetinde geçiren Yusuf Has Hacip uzun bir ömür sür-dükten sonra vefat etmiþtir. Akýllý, ilim, fazilet ve takva sahibi birzat olduðu için halk içinde çok itibar ve hürmet görmüþtür.

Kutadgu Bilig’de iþlenen esas tema “ideal insan”dýr. YusufHas Hacip, kendi devrindeki ideal bir insanda bulunmasý gerekenvasýflar üzerinde durur. Bu insan bütün kötü vasýflardan arýnmýþve iyi huylarla bezenmiþ bir insandýr. Allah’a sýký sýkýya baðlý, tak-va sahibi bir mümindir. Yusuf Has Hacip bu ideal insan tipinimücerret olarak ortaya koymaz; onu cemiyet içine yerleþtirerekfertlerin diðer fertlerle ve devletlerle olan münasebetlerini ince-ler. Böylece Kutadgu Bilig, hem sosyoloji, hem de siyaset ilmi ileilgili bir eser hâline gelir. Bundan dolayý kelime olarak “mesut ol-

158

ma bilgisi” manasýna gelen “kutadgu bilig”, terim olarak siyaset-name manasýný kazanmýþtýr.

Fakat burada þu hususun altýnýn çizilmesi gerekiyor. ReþitRahmeti Arat’ýn da dikkat çektiði üzere Kutadgu Bilig, birçokla-rýnýn iddia ettiði gibi, makam-mansýp sahiplerine iyi olmalarý içinahlâk dersi veren kuru bir nasihat kitabý deðildir. Müellif bu eseriile, insan hayatýnýn manasýný tahlil ve onun cemiyet ve dolayýsýy-la devlet içindeki vazifelerini tayin eden bir felsefe, bir hayat fel-sefesi kurmuþtur.

Ayný hususa merhum Ahmet Kabaklý da þu ifadeleriyle dik-kat çekmektedir: “Kutadgu Bilig, bir düþünce, tefekkür, bir “sos-yoloji” olarak edebiyatýmýzda tektir. Ýçindeki fikirlerin çoðu, herçaða uyacak deðerde beþerî gerçeklerdir. Dolayýsýyla günümüzeve geleceklere de seslenmektedir.”

Bir mütefekkir-þair olan Yusuf Has Hacip, eserinde asýl mak-sadý olan ideal bir hayat nizamýný ifade ederken, içinde bulundu-ðu muhite de bir dereceye kadar temas etmiþ ve realiteye yer ver-miþtir.

Ýþte bu noktada Yusuf Has Hacip’in dikkat çekici bir baþarý-sý söz konusudur. O bir taraftan Ýslâm’ý kendi orijiniyle, herhan-gi bir tahrif ve taðyire yol açmadan kendi insanýna aktarýrken, di-ðer taraftan da Türklerin örf ve âdetlerinden Ýslâm’a ters düþme-yen Türk gelenek ve göreneklerine sahip çýkmýþ, Ýslâm süzgecin-den geçirdiði “mazi”yi halkýna tavsiye ve telkin etmiþtir. Eserbaþtan sona gözden geçirildiðinde görülecektir ki, Yusuf HasHacib’in Türk siyaset ve devlet geleneðine baðlýlýðý, Türk devletadamlarýnýn ve hükümdarlarýnýn sözlerine sýk sýk atýfta bulunul-masýyla sabittir. Ayný zamanda Türk ata sözleri ve halk þiirlerin-den parçalar da eserde örnek olarak verilmektedir. Þöyle ki, Re-þat Genç adlý araþtýrmacý, Yusuf Has Hacip ve Karahanlýlar’ýn

Bir Yudum Iþýk

Hunlardan beri süregelen Türk devlet ve siyaset anlayýþýný ve ge-leneklerini büyük ölçüde devam ettirdiðini ortaya koymuþtur.

Evet, Yusuf Has Hacip, bu millî temel ile Türklerin yeni gir-diði Ýslâm medeniyetinin unsurlarýný ustalýkla mezcederek daha ozaman Türk-Ýslâm terkibini kurmuþ oluyordu. Bu sebeple diyebi-liriz ki, günümüz Türkiyesinde aktüel bir mevzu olan Türk-Müs-lümanlýðý, Türk-Ýslâm anlayýþý gibi tartýþmalarda Kutadgu Bilig,sahih deðerlendirmelerde bulunmak için ilk hareket noktasý veönemli bir kriter konumundadýr. Bu noktadan hareketledir ki Ah-met Kabaklý, bugünkü düþünce dünyamýz ve Türk toplumu içinesere þöyle bir misyon yüklemektedir: “Kutadgu Bilig, eski Türkkültür ve medeniyetinden Ýslâm-Türk kültür ve medeniyetine ge-çiþin ilk büyük ve þuurlu eseridir. Bu eserde telâþlý ve kaygýlý görü-nen Yusuf, inandýðý ve iman ettiði Ýslâm dini içinde, Türk töre vegeleneklerini de feda etmeden yaþatmanýn gayreti içindedir. Buaçýdan da Kutadgu Bilig, bize ‘hocalýk, kýlavuzluk’ edebilir.”

Yukarýda dile getirdiðimiz hususlarý, Kutadgu Bilig’in ilk üçbabýnda müþahhas olarak görme imkânýmýz söz konusu. Meselâbirinci bab, Cenab-ý Hakk’ýn medhine dairdir ve bu babdaki hermýsra ehl-i sünnet çizgisindeki sahih ve müstakim bir tevhid veuluhiyet anlayýþýnýn ifadesi gibidir. Denilebilir ki müellif, Zat-ýUluhiyet hakkýnda ifrat ve tefritlere varan ilk felsefî mülahazala-rýn neþet ettiði bir dönemde yaþamýþ olmasýna raðmen, bu türlümülahazalardan hiç etkilenmeden saðlam ve salim bir tevhid dü-þüncesini dile getirmeye muvaffak olmuþtur. Bu söylediklerimizeþu beyitleri misal olarak gösterebiliriz:

“Senin birliðin hesaba gelmez, kudretin her þeye hâkimdir.Sen þüphesiz birsin Ey Ebedî Zat, istisna sayýya gelmez. Seninvarlýðýn parlak güneþ ve ay gibi, bellidir; fakat nasýl olduðunukavrayacak gönül ve akýl yoktur. Senin birliðin eþya ile ilgili de-ðildir; eþyayý Sen yarattýn, onlar senindir. O yürümez ve yatmaz,

159Bir Yudum Iþýk

160

uyumaz, uyanýktýr; ne benzer, ne kýyas edilir, ne de tasavvur gö-türür. Arkada veya önde deðildir; ne saðdadýr, ne solda, ne yerialtta, ne üstte ne de ortadadýr. Yeri O yarattý, O’nun için yer ba-his mevzuu deðildir; þunu bil ki, O’nsuz da yer yoktur. Ey Ce-nab-ý Hakk’ýn birliðine inanmýþ olan, O’nu dilin ile öv; gönlüntereddütsüz inandý ise, aklýný iþe karýþtýrma. Nasýl olduðunu ara-ma, gönlünü gözet; varlýðýna inan, sükûn ve huzura kavuþ.”

Müellif bu babý insan olarak acziyetimizi ifade eden þu be-yitle hitame erdiriyor: “Seni olduðun gibi medhedemiyorum;Seni Sen medhet! Sözüm kesildi.”

Ýkinci bab da, Peygamber Efendimiz’in (s.a.s.) yüce vasýflarý-ný anlatýr. O’nun insanlýða olan merhameti, ümmetine olan þef-kati bilhassa nazara verilir. Meselâ þöyle der: “Bütün kaygýsý üm-meti idi; rahat etmek için, onun azaptan kurtulmasýný dilerdi.Atadan ve anadan daha merhametli idi; Cenab-ý Hakk’tan daimabunu niyaz eder, bunu dilerdi. O bütün rehberlerin önünde baþidi; sonra da bütün Resûllerin hatemi oldu.”

Üçüncü bab da, Türk-Ýslâm düþüncesinin, Ýslâm tarihinebakýþý adýna önemli bir göstergedir. Bab, Raþid Halifelerin med-hine dairdir. Burada dört halifeye olan sevgi ve saygý altýn muva-zene diyebileceðimiz bir ölçü hassasiyetiyle ifade edilmiþtir. Hu-lefa-i Raþidin, tarihî sýra gözetilerek seçkin özellikleriyle zikredil-dikten sonra babýn sonuna doðru þu beyitlere yer verilir: “Bun-lar din ve diyanetin temeli idi; bunlar kâfirler ile münafýklardangelen eziyetlere katlandýlar. Bu dört sahabe benim için dört un-sur gibidir; unsurlar denkleþirse, gerçek hayat vücuda gelir.”

Misal olarak verdiðimiz bu üç babdaki yaklaþýmý, kitabýnbütününde görmek mümkündür. Bu sebeple diyebiliriz ki, “Ku-tadgu Bilig” geçmiþinden kopmadan geleceðe yürüyebilen manaerleri için önemli bir kilometre taþýdýr. Lâyýkýyla istifade edilme-si dileðiyle...

Bir Yudum Iþýk