BİLECİK İL MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ

İŞYERİ SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMİ

Yapı Hammaddeleri

• Bir binanın ana birimleri şunlardır;

Duvarlar : Evin içini yağmurdan ve rüzgârdan koruyan, ısıyı dışarıda ya da içeride tutan yapı elemanıdır.

Aralıklar : Binanın içerisine insanların yanı sıra ışık ve havanın girmesini sağlayan bölümlerdir.

Çatı :Binaya yağmurun girmesini önleyen yapı elemanıdır.

Merdivenler : Binanın katları arasında hareketi sağlayan yapı elemanıdır.

• Binalar bulundukları ülkenin coğrafi özelliklerine göre büyük değişiklikler gösterir. Ancak binaların

yapımındaki temel amacın barınma ihtiyacını karşılamak olduğu bilinmektedir. Yapılar arasındaki asıl

farklılık katların sayısı, yüksekliği ve binanın işlevidir.

BİNA VE YAPILARIN ŞEKİLLERİ

1)Ahşap Yapılar

2)Çelik Yapılar

3)Betonarme Yapılar

4)Yığma Yapılar

5)Kerpiç Yapılar

YAPI TÜRLERİ

1) AHŞAP YAPILAR

Ahşap yapılar diğer yapılara oranla depreme en dayanıklı yapılardır.

Depremlerde kalitesiz ahşap yapıların bile yıkılmadığı görülürken yeni ve

demirle bağlanmış kagir yapıların tümüyle yıkıldığı görülmüştür.

1) AHŞAP YAPILAR

Ahşapların kalite sınıfını; budak büyüklükleri ve yüzeydeki dağılımları ile sabit veya düşer

budak olup olmadıkları, büyüme veya kurutma çatlakları ile bunların büyüklük ve oranları,

yıl halkalarının düzgünlüğü, karışık veya burkulmuş olması gibi etkenler belirler.

1) AHŞAP YAPILAR

AHŞAP YANGIN MERDİVENİ

1) AHŞAP YAPILAR

2) ÇELİK YAPILAR

Çelik yapılara günümüzde betonarme yapılara nazaran daha az rastlanmaktadır.

Ahşap yapılardan sonra depreme en dayanıklı yapı çeşididir.

Daha yaygın kullanılması halinde depremlerdeki can kaybı en aza indirilebilir.

2) ÇELİK YAPILAR

3) BETONARME YAPILAR

Betonarme yapılarının taşıyıcı elemanları kolonlar ve kirişlerden oluşur.

Kolonlar ve kirişler hasar görmemişse bina ağır hasar almamıştır.

Ülkemizde en yaygın olarak görülen yapı çeşidi olmasına rağmen depremde en

fazla can kaybına neden olan yapı çeşididir.

3) BETONARME YAPILAR

4) YIĞMA YAPILAR

Taş, tuğla gibi gereçlerin harçlı ya da harçsız olarak örülmesiyle oluşturulmuş

yapılardır.

Yığma yapılar kolonsuz ve kirişsiz yapılardır. Taşıyıcı elemanları

duvarlardır. Bu sebepten dolayı depreme dayanıksız yapılardır.

4) YIĞMA YAPILAR

5) KERPİÇ YAPILAR

Kerpiç; çamur, saman, ot ve saz karışımının kalıplara dökülerek; tuğla büyüklüğünde

ve biçiminde yapılan bir yapı malzemesidir.

Kerpiç yapılar günümüzde sıklıkla rastlanan bir yapı türü değildir.

Genelde kırsal kesimlerde az rastlanan bir yapıdır.

Depreme karşı en dayanıksız yapı çeşididir.

5) KERPİÇ YAPILAR

1) Yapı Türleri Nelerdir?

2) Bina Hasar Türlerinin Tanımlama İşlemi Nasıl Yapılır?

3) Hasar Sınıflandırması ve Hasar Tespit Süreci

BİNA HASAR SINIFLANDIRMASI

Temel tabanı sağlam zemine oturmalıdır.

Temel tabanı donma seviyesi altında olmalıdır.

Temeldeki düşey çökmeler oturmalar 1.00 - 3.00 cm'den fazla olmamalıdır.

Zemin tabakalarının birbirleri üzerinden kaymasına yol açan eğik tabakalaşma ve zeminde

homojen olmayan yapı üzerine bina inşa edilmemelidir.

SAĞLAM BİR TEMEL DİZAYNINDA GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULMASI GEREKEN HUSUSLAR

1- SORUŞTURMA YAPMAK

Benzer ve çevredeki diğer binalardan sorarak gerekli yöresel bilgiler derlenmelidir.

2- MUAYENE ÇUKURU AÇMAK

Zeminin durumuna göre gevşek zeminlerde şevli veya kademeli kendini tutamayan zeminlerde “iksa“lı

muayene çukurları açılır. Ayrıca numune silindiri ile çukur tabanından numune alınır. Zemine dik olarak

sokulan iki ucu açık çelik silindir boru aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi daha sonra üst ucu kapatılarak

zeminden dik durumda çıkartılır.

ZEMİN ETÜD YÖNTEMLERİ

3-SONDALAMA YAPMAK

Küçük alanlar üzerinde çapı 2–4 cm. uzunluğu 3–5 m. olan “Deney Mili” ile

sondalama yapılır. Mil zemine batırılır her 5 vuruşta bir milin zemine batma miktarları

ölçülüp bir grafiğe işlenir. Böylece zeminin dayanımı hakkında ve mil ucuna yapışan

zemin parçacıklarına bakılarak tabakalar hakkında fikir edinilir.

ZEMİN ETÜD YÖNTEMLERİ

4- SONDAJ YAPMAK:

Çok derinlerdeki zemin parçalarını örselemeden çıkartmak ve alt tabakalar hakkında bilgi

sahibi olmak için yapılır.

Bir sondajı gerçekleştirebilmek için aşağıda şekilleri verilen;

-Sondaj çubukları

-Sondaj boruları

-Sondaj uçları kullanılır

Genellikle sondaj döndürerek çakarak ya da delerek uygulanır.

BİNA HASAR TÜRLERİNİN TANIMLAMA İŞLEMİ NASIL YAPILIR?

BİNA HASAR TÜRLERİNİN TANIMLAMA İŞLEMİ NASIL YAPILIR?

Zemin kat dükkân yüksekliğinin fazla olması nedeni ile

kolon üst ucunda beton ezilmiş ve düşey donatılar

burkulmuştur. Kolon kesitleri zayıftır.

A) BURULMA HASARI

Süneklik: Bir elemanın herhangi bir dış yük etkisinde,

yer değiştirebilme yeteneğidir. Ancak bu yer değiştirmeyi

öyle bir yapmalıdır ki, eleman ya da sistemin yük taşıma

kabiliyeti de yok olmamalıdır. Aksi takdirde sistem yada

eleman büyük hasar görür göçme durumuna gelir.

A) BURULMA HASARI

B) YUMUŞAK KAT GÖÇMESİ

Bu resim zemin katında doğalgaz malzemelerinin

satıldığı ve asma katlı olarak inşa edilen bir yapıya

aittir. Zemin kat ‘zayıf kat’ oluşturması nedeniyle

göçerek yıkılmıştır. Normal katlar bölme duvarlar

nedeni ile daha sağlam bir yapıdadır.

55

C) TOPTAN GÖÇME

Bu binada, kolonların zayıf

olması sonucu tüm katlar üst

üste yığılarak çökmüştür.

57

D) ZEMİN SIVILAŞMASI NEDENİYLE DÜŞEY OTURMA, DÖNMEVEYA TAM DEVRİLME DURUMU

Zemin sıvılaşması nedeniyle düşey oturma, düşey oturma-dönme veya tam devrilme

durumunda olabilmektedir;

Bina devrilmesi;

• Binanın geometrisi,

• Binanın kat sayısı,

• Binanın temel şekli ve boyutları,

• Zemindeki boşluk oranı,

• Su dranaj imkânına bağlıdır.

Heyelan, zemin tipi, içsel

sürtünme açısı, şevin eğimi, yeraltı su

seviyesinin yüksekliği, zeminin suya

doygunluğu, drenaj önlemlerinin

etkinliği gibi çeşitli parametrelerin

fonksiyonudur.

F) ŞEV KAYMASI(HEYELAN)

Caminin Bulunduğu Bölgede Meydana Gelen Şev Kayması

Projelendirmedeki muhtemel yanlışlar.

Taşıyıcı sistemin belirlenmesinde yapılan yanlışlıklar.

Zemin etüdünün iyi yapılmaması.

Malzeme kalitesinin kötü olması.

Donatılarda korozyon meydana gelmesi.

Zemin katlarında, genelde işyeri olması nedeniyle, bölme duvarlarının bulunmaması ve gerekli

önlemlerin alınmaması.

YAPI HASARLARININ MUHTEMEL NEDENLERİ

Tedbirler alınmadan ve muhtemelen hesap

yapılmadan konsolların ve çıkmaların yapılması.

Sıva kalınlığının gereğinden fazla yapılması.

Hesap ve yapım kontrollerindeki eksiklikler.

Kontrol ve denetim yapacak bilgili ve deneyime

sahip elemanların eksikliği

Bitişik binalarda kat seviyesinin farklı olması.

YAPI HASARLARININ MUHTEMEL NEDENLERİ

63

HASAR TESPİT SÜRECİ

ÖN HASAR TESPİT

KESİN HASAR TESPİT

İTİRAZ SONRASI TESPİT

HASAR SINIFLANDIRMASI VE HASAR TESPİT SÜRECİ

HASAR SINIFLANDIRMASI VE HASAR TESPİT SÜRECİ

HASAR ÇEŞİTLERİ HAFİF HASAR : İnce sıva çatlaklarının meydana gelmesi ile küçük sıva parçalarının dökülmesi

olarak tanımlanır.

ORTA HASAR : Duvarlarda küçük çatlakların meydana gelmesi, oldukça büyük sıva

parçalarının dökülmesi, kiremitlerin kayması, bacalarda çatlakların oluşması ve bazı baca

parçalarının aşağıya düşmesiyle tanımlanır.

AĞIR HASAR : İnşaatta büyük hasar meydana gelmesi ile duvarlarda büyük çatlakların

oluşması ve binada gözle görülebilen problemlerin oluşmasına ek olarak bacaların yıkılması olarak

tanımlanır.

YIKINTI : Duvarların yarılması, binaların bazı kısımlarının yıkılması ve derzlerle (duvar

taşlarının ya da tuğlalarının harçla doldurulup düzeltilen aralığı) ayrılmış kısımlarının bağlantısını

kaybetmesiyle tanımlanır.

FAZLA YIKINTI : Yapıların tüm olarak yıkılmasıyla tanımlanır.

Betonarme

Kiriş / kolon birleşim yerlerinde hasar

Hasar Seviyesi :

HASAR TESPİT SÜRECİ – Bu Ne Tür Bir Hasardır?

Betonarme

Kiriş / kolon birleşim yerlerinde hasar

Hasar Seviyesi :

HASAR TESPİT SÜRECİ – Bu Ne Tür Bir Hasardır?

AĞIR

Betonarme mi?

Kolon Birleşim yerlerinde Hasar mı?

Hasar Seviyesi:

HASAR TESPİT SÜRECİ – Bu Ne Tür Bir Hasardır?

AĞIR

Betonarme/Tuğla Duvar Çökmesi

Hasar Seviyesi Ne?

HAFİF

Kerpiç

Çapraz / Diyagonal Çatlaklar

Kısmi mi?

Genel mi?

ORTA(Kısmi ise )

AĞIR(Genel ise)

Hasar seviyesi ne?

Betonarme

Ezilmiş Çekirdek Beton

Yamulmuş düşey demirler

Hasar seviyesi ne?

AĞIR

Betonarme

Muhtemel çekirdek beton ezilmesi

Dolgu duvarı hasarı

Hasar seviyesi ne?

Kısmi mi?

Genel mi?

ORTA(Kısmi ise)

AĞIR(Genel ise)

Betonarme

Diyagonal Çatlaklar

Hasar seviyesi ne? AĞIR

Yığma

Çapraz/Diyagonal Çatlaklar

Hasar seviyesi ne?

Kısmi mi?

Genel mi?

ORTA(Kısmi ise )

AĞIR(Genel ise)

Betonarme

Sıva çatlağı

Hasar seviyesi ne?

HAFİF

Çekirdek/Beton ezilmesi

Düşey demirlerin yamulması

Hasar seviyesi ne?

Çekirdek/Beton ezilmesi

Düşey demirlerin yamulması

Hasar seviyesi ne?

AĞIR

Yığma

Kabuk ve kaplamaların dökülmesi

Çapraz/Diyagonal Çatlak olasılığı

Hasar Kısmi

Hasar seviyesi ne?

ORTA

Karma Yapı

Duvarların birleşim bölgesinde ayrılma

Pencere altında çapraz / diyagonal çatlak

Hasar seviyesi ne?

AĞIR

Betonarme

Tuğla/Dolgu duvar çatlakları

Hasar seviyesi ne?

HAFİF

Betonarme

Perde duvar çatlağı

Hasar seviyesi ne?

AĞIR

Yapısal olmayan hasar

Hasar seviyesi ne?

HAFİF