-
i
B GIO DC V O TO B NI V
HC VIN HNH CHNH QUC GIA
PHNG TH PHONG LAN
QUN L NH NC V GIO DC PH THNG
VNG DN TC THIU S MIN NI PHA BC
LUN N TIN S QUN L HNH CHNH CNG
H Ni - 2016
-
ii
B GIO DC V O TO B NI V
HC VIN HNH CHNH QUC GIA
PHNG TH PHONG LAN
QUN L NH NC V GIO DC PH THNG
VNG DN TC THIU S MIN NI PHA BC
Chuyn ngnh: Qun l hnh chnh cng
M s: 62 34 82 01
LUN N TIN S QUN L HNH CHNH CNG
NGI HNG DN KHOA HC:
1. PGS.TS. Hong Vn Chc
2. PGS.TS. Ng Thnh Can
H Ni - 2016
-
iii
LI CAM OAN
Ti xin cam oan y l cng trnh nghin cu ca ring ti. Cc thng
tin,
s liu c trnh by trong Lun n l trung thc v c ngun gc xut x r
rng.
Cc kt qu nghin cu ca Lun n cha c cng b trong bt k cng
trnh khoa hc no.
H Ni, ngy thng nm 2016
Tc gi lun n
Phng Th Phong Lan
-
iv
LI CM N
hon thnh lun n v ti Qun l nh nc v gio dc ph thng
vng dn tc thiu s min ni pha Bc, trc ht ti xin c bit cm n hai
Thy hng dn PGS.TS Hong Vn Chc v PGS.TS Ng Thnh Can quan
tm ch bo, hng dn v gip tn tnh v ni dung v phng php nghin cu
khoa hc trong sut qu trnh thc hin Lun n ny.
Tc gi Lun n xin trn trng cm n Ban Gim c, Lnh o Khoa Hnh
chnh hc, Khoa Qun l nh nc v x hi, Khoa Sau i hc, Qu thy, c
trong
Hc vin Hnh chnh Quc gia, cc nh khoa hc, s Gio dc v o to cc
tnh
m ti tin hnh nghin cu iu tra to nhng iu kin tt nht, tham
gia gp kin khoa hc, ng h, gip Tc gi trong sut qu trnh hc tp
v
thc hin ti lun n.
Xin c by t li cm n chn thnh ti gia nh, bn b, ng nghip
lun h tr, ng vin, chia s v to iu kin thun li gip Tc gi vt
qua
nhng kh khn hon thnh Lun n ny.
Do nhng iu kin ch quan, khch quan, chc chn kt qu nghin cu ca
Lun n cn nhng iu thiu st. Tc gi Lun n rt mong tip tc nhn c
nhng kin ng gp hon thin, nng cao cht lng vn c la chn
nghin cu.
H Ni, ngy thng nm 2016
Tc gi Lun n
Phng Th Phong Lan
-
v
MC LC
LI CAM OAN
........................................................................................................
iii
LI CM N
..............................................................................................................
iv
MC LC
......................................................................................................................v
DANH MC BNG BIU
..........................................................................................x
DANH MC HNH, LC , BIU
............................................................
xii
M U
........................................................................................................................1
1. TNH CP THIT CA TI NGHIN CU
...................................... 1
2. MC CH V NHIM V NGHIN CU
............................................. 3
3. I TNG, PHM VI NGHIN CU
.................................................... 3
4. CU HI NGHIN CU V GI THUYT KHOA HC CA LUN N 4
5. PHNG PHP LUN V PHNG PHP NGHIN CU ................ 5
6. NG GP MI CA LUN N
..............................................................
7
7. KT CU CA LUN N
.........................................................................
8
Chng 1. TNG QUAN TNH HNH NGHIN CU LIN QUAN N
TI LUN N
.............................................................................................................9
1.1. CC NGHIN CU V QUN L NH NC I VI GIO DC
PH THNG
....................................................................................................
9
1.2. CC NGHIN CU V GIO DC PH THNG VNG DN TC
THIU S
.......................................................................................................
12
1.3. CC NGHIN CU V GIO DC DN TC THIU S CA
NC NGOI
...............................................................................................
22
1.4. CC NGHIN CU V KHU VC MIN NI PHA BC C LIN QUAN
.........................................................................................................................
25
1.5. NHNG VN T RA CN PHI GII QUYT CA LUN N . 29
Chng 2. C S KHOA HC QUN L NH NC V GIO DC PH
THNG VNG DN TC THIU S
..................................................................
32
2.1. GIO DC PH THNG VNG DN TC THIU S V QUN
L NH NC V GIO DC PH THNG VNG DN TC THIU
S
....................................................................................................................
32
2.1.1. Khi nim gio dc ph thng vng dn tc thiu s
.................. 32
-
vi
2.1.2. Qun l nh nc v gio dc ph thng vng dn tc thiu s 40
2.2. S CN THIT CA QUN L NH NC I VI GIO DC
PH THNG VNG DN TC THIU S
............................................... 47
2.3.1. Thc hin chc nng ca nh
nc............................................... 47
2.3.2. m bo mc tiu nng cao dn tr, o to nhn lc, bi dng
nhn ti vng dn tc thiu s
.................................................................
49
2.3.3. m bo cng bng x hi trong gio dc
.................................... 50
2.3.4. Gp phn duy tr v pht trin vn ha vng DTTS
.................. 52
2.3. NI DUNG QUN L NH NC V GIO DC PH THNG
VNG DN TC THIU S
.......................................................................
53
2.3.1. Xy dng v thc hin chin lc, quy hoch, k hoch pht
trin gio dc vng dn tc thiu s
........................................................ 53
2.3.2. Xy dng v thc hin h thng vn bn quy phm php lut v
chnh sch v gio dc ph thng vng dn tc thiu s
....................... 53
2.3.3. T chc b my qun l gio dc ph thng vng dn tc thiu
s
.................................................................................................................
54
2.3.4. Qun l, o to, bi dng, qun l gio vin ph thng v cn
b, cng chc qun l gio dc vng dn tc thiu s
........................... 54
2.3.5. Qun l, s dng cc ngun lc pht trin s nghip gio dc
ph thng vng dn tc thiu s
..............................................................
54
2.3.6. Qun l t chc v hot ng ca c s gio dc, c bit l c s
gio dc chuyn bit vng dn tc thiu s
............................................ 55
2.3.7. Qun l chng trnh, ni dung gio dc c th, dy ting dn
tc, dy ting Vit cho hc sinh ph thng vng dn tc thiu s ........
55
2.3.8. T chc, qun l vic bo m cht lng gio dc v kim nh
cht lng gio dc vng dn tc thiu s
.............................................. 56
2.3.9. Thanh tra, kim tra v x l cc hnh vi vi phm php lut v
gio dc ph thng vng dn tc thiu s
............................................... 56
2.4. KINH NGHIM CA MT S QUC GIA TRONG QUN L GIO
DC VNG DN TC THIU S
..............................................................
56
2.4.1. Kinh nghim ca Trung Quc
....................................................... 56
-
vii
2.4.2. Kinh nghim ca Australia
............................................................ 58
2.4.3. Kinh nghim ca Malaysia
.............................................................
62
2.4.4. Bi hc cho Vit Nam
......................................................................
64
KT LUN CHNG 2
...........................................................................................
66
Chng 3. THC TRNG GIO DC PH THNG V QUN L NH
NC V GIO DC PH THNG VNG DN TC THIU S MIN NI
PHA BC
...................................................................................................................
68
3.1. KHI QUT VNG DN TC THIU S MIN NI PHA BC .. 68
3.1.1. V tr a l, c im iu kin t nhin
..................................... 68
3.1.2. c im kinh t
..............................................................................
70
3.1.3. c im vn ho, x hi
................................................................
72
3.2. THC TRNG GIO DC PH THNG VNG DN TC THIU
S MIN NI PHA BC
.............................................................................
75
3.2.1. V quy m gio dc
.........................................................................
75
3.2.2. V cht lng gio dc
...................................................................
77
3.2.3. nh gi thc trng gio dc ph thng vng dn tc thiu s
Min ni pha Bc
.....................................................................................
78
3.3. THC TRNG QUN L NH NC V GIO DC PH THNG
VNG DN TC THIU S MIN NI PHA BC ................................
79
3.3.1. Xy dng v thc hin chin lc, k hoch pht trin gio dc
vng dn tc thiu s min ni pha Bc
................................................ 79
3.3.2. Xy dng v thc hin h thng vn bn php lut v chnh sch
pht trin gio dc ph thng vng dn tc thiu s Min ni pha Bc
.....................................................................................................................
80
3.3.3. T chc b my qun l gio dc ph thng vng DTTS min
ni pha Bc
...............................................................................................
87
3.3.4. Qun l, o to, bi dng gio vin v cn b qun l gio dc
vng dn tc thiu s Min ni pha Bc
................................................ 94
3.3.5. Qun l cc ngun lc pht trin gio dc ph thng vng dn
tc thiu s Min ni pha Bc
.................................................................
98
-
viii
3.3.6. Qun l t chc v hot ng ca c s gio dc, c bit l c s
gio dc chuyn bit vng dn tc thiu s Min ni pha Bc ..........
104
3.3.7. Qun l chng trnh, ni dung gio dc c th, dy ting dn
tc, dy ting Vit ca gio dc ph thng vng DTTS min ni pha
Bc
.............................................................................................................
108
3.3.8. Qun l cht lng gio dc ph thng vng dn tc thiu s
Min ni pha Bc
...................................................................................
113
3.3.9. Thanh tra, kim tra v x l cc hnh vi vi phm php lut v
gio dc ph thng vng dn tc thiu s Min ni pha Bc ............
116
3.4. NH GI THC TRNG QUN L NH NC V GIO DC
PH THNG VNG DN TC THIU S MIN NI PHA BC ...... 119
3.4.1. Nhng mt t c
.....................................................................
119
3.4.2. Nhng mt hn ch
.......................................................................
120
3.4.3. Nguyn nhn ca nhng hn ch trong qun l nh nc v gio
dc ph thng vng dn tc thiu s Min ni pha Bc ....................
121
KT LUN CHNG 3
.........................................................................................
125
Chng 4. PHNG HNG V GII PHP HON THIN QUN L NH
NC V GIO DC PH THNG VNG DN TC THIU S MIN NI
PHA BC
.................................................................................................................
127
4.1. QUAN IM, PHNG HNG V NHIM V PHT TRIN
GIO DC PH THNG VNG DN TC THIU S MIN NI PHA
BC
...............................................................................................................
127
4.1.1. Quan im ca ng v gio dc vng dn tc thiu s ...........
127
4.1.2. Phng hng v nhim v pht trin gio dc dn tc thiu s
n nm 2020
...........................................................................................
128
4.2. MT S GII PHP HON THIN QUN L NH NC V GIO
DC PH THNG VNG DN TC THIU S MIN NI PHA BC . 133
4.2.1. Nhm gii php hon thin h thng th ch, chnh sch, php
lut, chin lc, k hoch pht trin gio dc ph thng vng dn tc
thiu s Min ni pha Bc
.....................................................................
133
-
ix
4.2.2. Nhm gii php kin ton t chc b my qun l nh nc v
gio dc dn tc thiu s min ni pha Bc
........................................ 139
4.2.3. Nhm gii php pht trin ngun nhn lc qun l nh nc v
gio dc vng dn tc thiu s min ni pha Bc
............................... 143
4.2.4. Nhm gii php thu ht v qun l cc ngun lc cho pht trin
gio dc ph thng vng dn tc thiu s min ni pha Bc .............
147
4.2.5. Nhm gii php nng cao nhn thc v pht trin gio dc ph
thng vng dn tc thiu s min ni pha
Bc.................................... 150
4.2.6. Nhm gii php tng cng hot ng thanh tra, kim tra v
hot ng gio dc ph thng vng dn tc thiu s
........................... 153
4.3. KHO ST TNH CN THIT V IU KIN BO M THC
HIN CC GII PHP
...............................................................................
156
4.3.1. Kho st tnh cn thit ca cc nhm gii php
........................ 156
4.3.2. iu kin bo m thc hin cc gii php
................................ 159
4.4. MT S KHUYN NGH V NHNG VN T RA TRONG
QUN L NH NC V GIO DC PH THNG VNG DN TC
THIU S VIT NAM
............................................................................
161
4.4.1. Mt s khuyn ngh
.......................................................................
161
4.4.2. Nhng vn t ra trong qun l nh nc v gio dc ph
thng vng dn tc thiu s Vit Nam
............................................... 162
KT LUN CHNG 4
.........................................................................................
164
KT LUN
...............................................................................................................
166
DANH MC CC CNG TRNH CNG B CA TC GI
TI LIU THAM KHO
PH LC
-
x
DANH MC BNG BIU
STT K HIU NI DUNG Trang
1 Bng 3.1 S lng v phn b mt s DTTS ti khu vc min ni
pha Bc
72
2 Bng 3.2 T l bit ch ca dn s t 15 tui tr ln, tnh theo
vng kinh t x hi, thi im 1/4/2013.
78
3 Bng 3.3 Tng hp kt qu kho st nh gi vic xy dng v ch
o thc hin chin lc, quy hoch, k hoch, chnh sch
pht trin gio dc vng DTTS min ni pha Bc
82
4 Bng 3.4 Thng k v t chc u mi qun l gio dc dn tc
ti cc S Gio dc v o to cc tnh min ni pha
Bc
89
5 Bng 3.5 Tng hp kt qu kho st tnh hnh t chc b my
QLNN v gio dc dn tc vng DTTS khu vc min
ni pha Bc.
91
6 Bng 3.6 Tng hp kt qu kho st thc trng hot ng ca t
chc b my QLNN v gio dc ph thng vng DTTS
min ni pha Bc.
92
7 Bng 3.7 Tng hp kt qu kho st v thc trng i ng cn b
cng chc qun l gio dc ph thng vng DTTS min
ni pha Bc
96
8 Bng 3.8 nh mc phn b chi s nghip gio dc nm 2011
tnh theo cc khu vc (ban hnh km Quyt nh s
59/2010/Q-TTG ca Th tng Chnh ph)
99
9 Bng 3.9 Tng hp kt qu kho st v qun l ngun lc pht
trin gio dc ph thng vng DTTS min ni pha Bc
104
10 Bng 3.10 Thng k s lng trng PTDTBT v hc sinh bn tr
(HSBT) vng DTTS min ni pha Bc
106
11 Bng 3.11 Xp loi hc lc hc sinh trng PTDTNT vng min 114
-
xi
ni pha Bc so vi trung bnh c nc (nm hc 2011-
2012
12 Bng 3.12 Hc lc hc sinh ngi dn tc thiu s bc THCS v
THPT khu vc min ni pha Bc nm hc 2013-2014
115
13 Bng 3.13 Tng hp kt qu kho st v thc trng hot ng thanh
tra, kim tra, gii quyt khiu ni, t co v x l cc
hnh vi vi phm php lut v gio dc ph thng vng
DTTS min ni pha Bc
118
14 Bng 4.1 Kt qu kho st tnh cn thit ca cc nhm gii php
hon thin qun l nh nc v gio dc ph thng vng
DTTS min ni pha Bc trong thi gian ti
156
-
xii
DANH MC HNH, LC , BIU
STT K
HIU NI DUNG TRANG
1 S 2.1 H thng gio dc quc dn Vit Nam 36
2 Lc
3.1
V tr a l khu vc Min ni pha Bc 68
3 Biu
3.1
Kt qu kho st v hot ng qun l o to, bi dng,
qun l nh gio v cn b qun l gio dc vng DTTS
min ni pha Bc.
98
4 Biu
3.2
Tng hp kt qu kho st nh gi v qun l t chc v
hot ng ca trng PTDTNT, trng PTDTBT, lp
ghp, ti vng DTTS min ni pha Bc
107
5 Biu
3.3
Tng hp kt qu kho st v vic qun l chng trnh,
ni dung gio dc c th, dy ting dn tc, dy ting
Vit cho HS DTTS khu vc min ni pha Bc
111
6 Biu
3.4
T l bit ch ca dn s t 15 tui tr ln ti khu vc
min ni pha Bc v trung bnh ton quc
113
6 Biu
3.5
Xp loi hc lc hc sinh trng PTDTNT (bc THCS)
vng min ni pha Bc so vi trung bnh c nc (nm
hc 2011- 2012)
115
-
1
M U
1. TNH CP THIT CA TI NGHIN CU
Mt trong nhng iu kin c ngha quyt nh n v th cng nh s bnh
ng gia cc quc gia, dn tc trong khu vc hay trn th gii l cht lng
ngun
nhn lc. Vic tp trung u t pht trin ngun nhn lc t trnh cao ton
din
v c- tr- th- m, p ng c yu cu pht trin kinh t - x hi ca t nc
trong xu th quc t ha, ton cu ha nn kinh t th gii hin nay l mt i
hi
khch quan. p ng yu cu khch quan y, gio dc l cng c quan trng
cp
hc nht, c ngha quyt nh.
Hin php 2013 khng nh Pht trin gio dc l quc sch hng u
nhm nng cao dn tr, pht trin ngun nhn lc, bi dng nhn ti[67]. y
l
c s php l cao nht khng nh s coi trng gio dc trong s nghip pht
trin
t nc ta.
Vit Nam l mt quc gia c nhiu dn tc, vi 53 dn tc thiu s. ng bo
dn tc thiu s sng ri rc vng ni, cao nguyn, vng su vng xa, mc
sng
thp, iu kin sng gp nhiu kh khn, chnh lch v trnh pht trin
kinh
t x hi ngy cng ln. Tuy nhin, h l mt b phn khng th tch ri
trong
cng ng cc dn tc Vit Nam. Hn th na, cc dn tc thiu s nc ta ng
mt vai tr rt quan trng trong vic pht trin kinh t- x hi, to nn s
a dng
v vn ha cng nh s vng vng, n nh v chnh tr, an ninh quc phng v
bo v mi trng.
Vi bn cht nh nc ca nhn dn, do nhn dn, v nhn dn, ng, Nh
nc ta v ang n lc nhm nng cao i ng kinh t x hi ca ng bo cc
dn tc thiu s trn c nc. Vn kin i hi ng X ca ng a ra quan
im ch o: Nh nc tng u t tp trung cho cc mc tiu, cc chng trnh
quc gia pht trin gio dc, h tr cc vng ng bo dn tc thiu s, vng
su,
vng xa, bin gii hi o. Ch trng ny tip tc c khng nh v pht trin
trong Vn kin i hi i biu ton quc ln th XI, XII ca ng: Quan tm
hn ti pht trin gio dc o to vng su, vng xa, vng kh khn. Bo m
cng bng x hi trong gio dc; thc hin tt chnh sch u i, h tr i
vi
ngi v gia nh c cng, ng bo dn tc thiu s, hc sinh gii, hc sinh
-
2
ngho, hc sinh khuyt tt, gio vin cng tc vng su, vng xa, vng c
nhiu
kh khn [37; tr.217]. Hin php 2013 cng ch r: Nh nc u tin pht
trin
gio dc min ni, hi o, vng ng bo dn tc thiu s v vng c iu kin
kinh t - x hi c bit kh khn[67].
Trong h thng gio dc quc dn, gio dc ph thng l mt b phn quan
trng, mang nhng c th. y l cp hc cn bn, ti cn thit i vi bt c
c
nhn no ni ring, i vi s pht trin ca x hi ni chung. V th, quan tm
ti
gio dc ph thng vng dn tc thiu s khng ch l bin php nng cao
cht
lng sng cho ng bo m cn l con ng pht trin kinh t- x hi vng
chc,
n nh cho quc gia.
V nhng l do trn, m bo qu trnh hc tp ca con em ng bo dn
tc c thc hin tt v hiu qu, mt trong nhng vn mu cht c tnh quyt
nh l cng tc qun l nh nc v gio dc vng dn tc thiu s cn phi c
coi trng.
L mt trong 6 vng kinh t x hi ca nc ta, khu vc min ni pha Bc
vi 14 tnh, l ni tp trung nhiu dn tc vi cng ng ngi dn tc thiu
s
sng xen k. Trong nhng nm qua, cng vi nhng s quan tm, u t ca
ng
v nh nc v pht trin kinh t x hi ni dung, gio dc ph thng ca
vng
cng c ch trng c bit. Cng vi c nc, hot ng qun l nh nc v
gio dc dn tc ti khu vc min ni pha Bc v c tc ng mnh m, tch
cc, lm thay i cn bn cht lng dy v hc ti y theo hng nng cao.
Gio
dc ph thng vng dn tc thiu s min ni pha Bc mang nhng c im ca
gio dc ph thng ni chung nhng li mang nhng c th ring v l gio
dc
ph thng cho ngi dn tc thiu s, cng nh nhng im ring ca vng
min.
Do , hot ng qun l nh nc v gio dc ph thng vng dn tc thiu s
min ni pha Bc va mang nhiu nt c th, khc bit so vi cc vng dn
tc
thiu s khc cng nh so vi c nc, ng thi, cp ph thng cng t ra
cho
hot ng qun l nh nc ca vng nhng vn ring so vi cc cp hc khc
nh mm non, i hc, chuyn nghip cng ang pht trin trn a bn. V
vy,
nghin cu hot ng qun l nh nc v gio dc ph thng vng dn tc thiu
s min ni pha Bc l cn thit nhm tm ra gii php nng cao hiu qu ca
qun
-
3
l, gp phn thc y cht lng gio dc ph thng ca con em ng bo dn tc
thiu s.
Bi vy, tc gi la chn: Qun l nh nc v gio dc ph thng vng
dn tc thiu s min ni pha Bc lm ti Lun n tin s, chuyn ngnh
Qun l hnh chnh cng.
2. MC CH V NHIM V NGHIN CU
2.1. Mc ch nghin cu
ti Lun n c mc ch nghin cu hot ng qun l nh nc v gio
dc ph thng vng dn tc thiu s min ni pha Bc, trn c s xut cc
gii php hon thin qun l nh nc v gio dc ph thng vng dn tc thiu
s
min ni pha Bc.
2.2. Nhim v nghin cu
ti Lun n c mt s nhim v nghin cu sau:
+ Khi qut v lm sng t c s l lun v thc tin qun l nh nc v gio
dc ph thng vng dn tc thiu s.
+ Phn tch iu kin t nhin, kinh t- x hi nh hng n hot ng qun
l nh nc v gio dc ph thng vng dn tc thiu s min ni pha Bc.
+ Phn tch thc trng gio dc ph thng vng dn tc thiu s min ni
pha Bc.
+ Phn tch v nh gi thc trng hot ng qun l nh nc v gio dc
ph thng vng dn tc thiu s min ni pha Bc. Ch ra nhng mt t c,
nhng hn ch v nguyn nhn ca nhng hn ch trong thc tin thc hin cc
ni
dung ti vng dn tc thiu s min ni pha Bc.
+ xut mt s gii php qun l nh nc v gio dc ph thng vng dn
tc thiu s min ni pha Bc.
3. I TNG, PHM VI NGHIN CU
3.1. i tng nghin cu
i tng nghin cu ca ti l hot ng qun l nh nc v gio dc
ph thng vng dn tc thiu s Min ni pha Bc Vit Nam.
3.2. Phm vi nghin cu
-
4
- V khng gian: khu vc Min ni pha Bc, gm 14 tnh: H Giang, Cao
Bng, Bc Cn, Lng Sn, Thi Nguyn, Bc Giang, Ha Bnh, Sn La, Lai
Chu,
Yn Bi, Lo Cai, in Bin, Ph Th, Tuyn Quang.
- V thi gian: Ch yu nghin cu cc s liu, ti liu c lin quan t
nm
2008 (thi im B Gio dc v o to ban hnh Phng hng pht trin Gio
dc dn tc thiu s giai on 2008-2020).
- V ni dung: Nghin cu cc ni dung qun l nh nc v gio dc ph
thng vng DTTS theo quy nh ti Lut Gio dc 2005 (sa i mt s iu
nm
2009). Tuy nhin, do c th ca gio dc ph thng vng dn tc thiu s, tc
gi
ch tp trung vo mt s ni dung c bn, gn cht vi hot ng gio dc ph
thng vng dn tc thiu s.
4. CU HI NGHIN CU V GI THUYT KHOA HC CA LUN N
4.1. Cu hi nghin cu
Lun n c tin hnh tr li cc cu hi nghin cu sau:
- Cu hi nghin cu 1: Hot ng qun l nh nc v gio dc ph thng
vng dn tc thiu s c vai tr nh th no?
- Cu hi nghin cu 2: Qun l nh nc v gio dc ph thng vng dn tc
thiu s min ni pha Bc c thc hin nh th no?
- Cu hi nghin cu 3: Lm th no c th nng cao hiu qu hot ng
qun l nh nc v gio dc ph thng vng dn tc thiu s min ni pha Bc?
4.2. Gi thuyt khoa hc
Lun n c tin hnh chng minh cc gi thuyt khoa hc sau y:
- Gi thuyt 1: Qun l nh nc v gio dc ph thng vng dn tc thiu s
l mt b phn c c bit coi trng trong qun l nh nc v gio dc v o
to ca vng dn tc thiu s, l c s nng cao cht lng gio dc cho ng
bo dn tc thiu s.
D kin kt qu nghin cu: Trn c s lm sng t khi nim, nhng c th
trong qun l nh nc v gio dc ph thng vng dn tc thiu s, Lun n
chng minh vai tr quan trng ca qun l nh nc v gio dc ph thng
vng
dn tc thiu s i vi s pht trin ca vng.
-
5
- Gi thuyt 2: Vit Nam c th hc tp kinh nghim v pht trin gio
dc
cho ngi DTTS ca mt s nc trn th gii cho hot ng qun l nh nc v
gio dc ph thng vng dn tc thiu s ca mnh.
D kin kt qu nghin cu: Lun n tm kim nhng bi hc kinh nghim
qun l nh nc v gio dc ph thng vng dn tc thiu s thng qua nghin
cu thc tin hot ng qun l, xy dng v thc thi chnh sch pht trin
gio
dc cho ngi dn tc thiu s ti mt s quc gia.
- Gi thuyt 3: Hot ng qun l nh nc v gio dc ph thng vng dn
tc thiu s min ni pha Bc Vit Nam cn nhiu hn ch. Qun l nh nc
cha hiu qu dn ti cht lng gio dc ca Vng cn mc thp so vi tim
nng ca Vng cng nh so vi mt s vng dn tc khc trong c nc.
D kin kt qu nghin cu: Qua nghin cu thc trng qun l nh nc v
gio dc ph thng vng dn tc thiu s min ni pha Bc, Lun n nh gi
nhng mt t c v nhng mt cn hn ch trong hot ng ny, cng nh l
gii c nguyn nhn ca nhng hn ch .
- Gi thuyt 4: Nu thc hin ng b, thng nht h thng cc gii php v
th ch, chnh sch, t chc b my, ngun nhn lc, qun l ngun lc u t,...
s
lm tng hiu qu qun l nh nc v gio dc ph thng vng dn tc thiu s
min ni pha Bc hin nay.
D kin kt qu nghin cu: Trn c s i chiu nhng tn ti, hn ch v
nguyn nhn ca nhng tn ti, hn ch trong hot ng qun l nh nc v
gio
dc ph thng vng dn tc thiu s min ni pha Bc vi nhng chin lc,
mc
tiu pht trin gio dc ph thng ca Vng trong thi gian ti, Lun n
xut
nhng gii php hon thin hot ng ny.
5. PHNG PHP LUN V PHNG PHP NGHIN CU
5.1. Phng php lun
ti c nghin cu trn c s phng php lun ca Ch ngha Mc L
nin; t tng H Ch Minh v cc quan im, chnh sch ca ng Cng sn Vit
Nam, Nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam v gio dc cho ng bo
dn tc thiu s thi k i mi.
-
6
5.2. Phng php nghin cu
thc hin mc tiu v nhim v ca ti Lun n, tc gi s dng mt s
phng php c bn sau:
+ Phng php nghin cu ti liu: nghin cu, tm hiu nhng ti liu c
v qun l nh nc i vi gio dc ph thng vng dn tc thiu s nhm cung
cp nhng lun c khoa hc cho vic nghin cu hot ng qun l nh nc v
gio
dc ph thng vng dn tc thiu s min ni pha Bc, nh gi cc quan im
ca
cc tc gi, nhng im hp l v cha hp l, ng thi a ra kin ca mnh.
Phng php ny c p dng nhm gii quyt nhng vng mc v l lun v
thc tin ca qun l nh nc v gio dc ph thng vng dn tc thiu s.
+ Phng php x hi hc:
* Thng qua kho st bng bng hi, tc gi thu thp cc ti liu v thc
trng
kt qu hot ng qun l nh nc v gio dc ph thng vng dn tc thiu s
min ni pha Bc, tm hiu cc quan im, kin ca cn b qun l gio dc,
cc
gio vin vng dn tc thiu s v cng tc qun l nh nc cng nh cc gii
php nhm nng cao hiu qu hot ng ny. ng thi, tc gi cng kho st
tnh
cn thit ca cc gii php a ra nhm tng tin cy cho nhng xut gii
php
qun l nh nc Chng 4.
Tc gi tin hnh kho st ti 5 tnh, l Ha Bnh, Yn Bi, Lo Cai (vng
Ty
Bc), Cao Bng, Bc Giang (vng ng Bc) vo thi im nm 2013-2014. S
phiu pht ra l 500, s phiu thu v l 412 phiu. i tng kho st l cn
b,
cng chc thuc S Gio dc v o to cc tnh, cn b cng chc thuc y ban
nhn dn cc cp (chim 235 phiu, tng ng vi 57% s phiu) v vin chc
qun l, gio vin cc trng ph thng dn tc ni tr, trng ph thng dn
tc
bn tr, cc trng ph thng c hc sinh dn tc thiu s (chim 177 phiu,
tng
ng 43%). Ngoi ra cn mt s i tng khc l cn b cng chc ni chung
trn a bn.
* Phng php hi ng, chuyn gia, phng vn:
Trong qu trnh nghin cu, tc gi nghim tc v cu th trong tip thu
nhng kin ng gp ca cc thnh vin Hi ng khoa hc ti cc bui sinh
hot
khoa hc dnh cho nghin cu sinh ti Khoa chuyn mn, tch cc tham
vn
-
7
nhng chuyn gia khoa hc v cc nh qun l gio dc gii quyt thu o
nhng vn cn tranh ci. ng thi, tc gi phng vn trc tip i vi mt s
hiu trng, gio vin vng dn tc thiu s tnh Thi Nguyn thu thp thm
thng tin phc v nghin cu.
- Cc phng php nghin cu b tr khc:
*Phng php phn tch, tng hp: Trn c s cc d liu, ti liu thu thp
c, tc gi tin hnh phn tch, nh gi v tng hp li tm ra nhng lun
im, kt lun c gi tr khoa hc, hu ch vi ti lun n.
* Phng php so snh: Tc gi s dng phng php ny so snh, i
chiu nhng quan nim, t duy, nhng chnh sch ca cc quc gia trong qun
l
nh nc v gio dc vng dn tc thiu s. T , rt ra nhng bi hc kinh
nghim ph hp cho Vit Nam.
6. NG GP MI CA LUN N
Lun n l nghin cu u tin tm hiu mt cch y , ton din h thng
l lun v thc tin qun l nh nc v gio dc ph thng vng DTTS min ni
pha Bc. Kt qu nghin cu ca Lun n c nhng ng gp mi nh sau:
6.1. V l lun
(1) Lun n h thng ha, lm sng t c s l lun qun l nh nc v
gio dc ph thng vng DTTS p dng trong qun l nh nc v gio dc ph
thng vng DTTS min ni pha Bc Vit Nam.
(2) Lun n a ra khi nim qun l nh nc v gio dc ph thng vng
DTTS v lun gii v nhng im c th ca hot ng ny m cc nghin cu i
trc cha cp hoc cp nhng cn nhng im cn pht trin, b sung.
(2) Tng quan lm r kinh nghim qun l nh nc ca mt s quc gia i
vi gio dc DTTS, t rt ra nhng bi hc i vi Vit Nam v vng DTTS
min ni pha Bc.
6.2. V thc tin
(1) Lun n cung cp nhng lun c khoa hc v thc tin a ra nhng
kin ngh hon thin hot ng qun l nh nc v gio dc ph thng vng
DTTS min ni pha Bc theo hng kt hp gia s i mi trong qun l ca
nh
nc, s ch ng tch cc ca a phng, ca cc c s o to v s ng h ca
-
8
x hi i vi pht trin gio dc ph thng vng DTTS, trong , s qun l
ca
nh nc l nhn t quyt nh.
(2) Lun n xut nhng gii php qun l nh nc v gio dc ph
thng vng DTTS min ni pha Bc, trong nhn mnh trch nhim ph hp
vi
chc nng, nhim v ca tng ch th qun l t cp trung ng n cp a
phng trong mt c ch phi hp mang tnh cht vng.
(3) Kt qu nghin cu ca Lun n c gi tr lm ti liu tham kho trong
hc
tp, nghin cu ging dy v cho cc chuyn gia trong QLNN v gio dc.
7. KT CU CA LUN N
Ngoi phn M u, Kt lun, Ti liu tham kho, Ph lc, ni dung ca Lun
n c kt cu gm c 4 chng:
Chng 1: Tng quan tnh hnh nghin cu lin quan n ti lun n.
Chng 2: C s khoa hc qun l nh nc v gio dc ph thng vng dn
tc thiu s.
Chng 3: Thc trng qun l nh nc v gio dc ph thng vng dn tc
thiu s Min ni pha Bc.
Chng 4: Phng hng v gii php hon thin qun l nh nc v gio
dc ph thng vng dn tc thiu s Min ni pha Bc.
-
9
Chng 1
TNG QUAN TNH HNH NGHIN CU
LIN QUAN N TI LUN N
1.1. CC NGHIN CU V QUN L NH NC I VI GIO
DC PH THNG
Cc nghin cu tp trung vo hot ng qun l nh nc i vi gio dc
ph thng- mt b phn quan trng ca h thng gio dc quc dn. Nhn
chung,
cc tc gi u ch ra nhng im hn ch, kh khn trong qun l nh nc v
gio dc ph thng v a ra cc gii php nhm nng cao hiu lc, hiu qu
ca
hot ng ny.
Tc gi inh Th Minh Tuyt (2006) trong bii mi qun l gio dc
o to nc ta hin nay(Tp ch Qun l nh nc- s 130 (11/2006) [102]
nhn mnh yu cu i mi qun l gio dc o to nc ta hin nay. Tc gi
t ra yu cu cn phi xc nh r quyn hn, trch nhim qun l gio dc o
to ca B Gio dc v o to, ca cc b v UBND tnh, thnh ph, qun huyn
v c s gio dc v cc khu quy hoch, k hoch, t chc v cn b, ti
chnh,
thanh tra v kim tra c th thc hin tt cc ni dung qun l nh nc.
Tc gi Nguyn Th Minh Phng (2008) trong nghin cu V phn ha
trong gio dc ph thng Vit Nam giai on sau nm 2015 (Thuc chng
trnh
nghin cu khoa hc cp b giai on 2006-2008 Pht trin gio dc v o
to
Vit Nam trong qu trnh hi nhp quc t) [64], vic pht trin chng trnh
gio
dc ca nhiu quc gia trn th gii ang chuyn t nh hng u vosang
nh hng u ra - cn c gi l quan im pht trin chng trnh da vo
nng lc ngi hc Kh nng thc hin phn ho gio dc ph thng Vit Nam
sau
nm 2015 c phn tch da trn: Kh nng nhn thc ca hc sinh v kh nng
ging dy ca gio vin; Kh nng xy dng chng trnh; kh nng t chc v
qun l nh trng v yu cu ca x hi i vi cht lng ngun nhn lc
Trn c s , tc gi ch ra nh hng thc hin phn ho trong gio
dc ph thng sau nm 2015: 1/ iu chnh gio dc tiu hc v gio dc THCS
t
ph cp thnh bt buc. Gio dc THPT c chia thnh hai giai on. 2/
Chng
trnh gio dc ph thng vi mc tiu: hnh thnh v pht trin cho hc sinh
nng
-
10
lc nhn thc, thc hnh, x hi v c nhn; Ni dung hc vn: bt buc vi 8
lnh
vc hc tp; t chn vi nhiu trnh . 3/ Hnh thc t chc phn ho: thc
hin
phn lung sau THCS v THPT mt cch trit ; thc hin t chn bt buc
v
ty .
Vi nh hng ny, gio dc ph thng s c nhiu chuyn bin m gio
dc ph thng vng dn tc thiu s cng l mt b phn trong . Tc gi cng
nu r nhng iu kin thc hin phn ho trong gio dc ph thng Vit Nam
l
pht trin chng trnh gio dc ph thng; o to, bi dng gio vin; C s
vt cht, thit b dy hc; Chnh sch gio dc. y cng chnh l nhng ni
dung
chnh trong qun l nh nc v gio dc ph thng.
Tc gi Nguyn Th M Lc (2012) trong cun Qun l gio dc- mt s
vn l lun v thc tin (NXB i hc Quc gia, H Ni) [60] a ra khung
l thuyt c bn v qun l nh nc v gio dc. Tc gi cp n 4 cch tip
cn trong qun l nh nc v gio dc l (i) cch tip cn chc nng, (ii) cch
tip
cn khch th/i tng qun l gio dc, (iii) cch tip cn hnh vi/ quan h
con
ngi trong qun l gio dc v (iv) cch tip cn quan h nh nc trong qun
l
gio dc. Tc gi cng ch ra nhng c im c bn ca qun l nh nc v gio
dc theo cch tip cn th t, l (i) kt hp qun l hnh chnh v qun l
chuyn mn trong cc hot ng qun l, (ii) tnh quyn lc nh nc trong
hot
ng qun l, (iii) kt hp nh nc x hi trong qun l nh nc v gio dc.
y l khung l thuyt quan trng, cn thit cho nghin cu ca lun n.
Tc gi Trn Ngc Giao (2012) trong ti nghin cu Pht trin i ng
lnh o v qun l nh nc v gio dc cc cp [38] khng nh: Trong bi
cnh i mi cn bn, ton din gio dc v o to Vit Nam hin nay, i ng
cn b gio dc t trung ng n a phng i hi phi c cc nng lc mi, k
nng qun l ph hp. Thng qua kho st thc trng i ng cn b qun l
gio
dc, tc gi cho rng trong bi cnh hin nay, ngi cn b qun l gio dc cn
c
phm cht v nng lc l: nh lnh o, nh qun l (qun l tc nghip, qun
l
hnh chnh v cung ng cc dch v cng), nh gio dc, nh hot ng kinh t -
x
hi. H cng cn ch trng cc yu t: Nhn thc chnh tr, o c cng v, kh
nng thch ng, t duy h thng, qun l m bo cht lng, tp trung u tin
cho
-
11
ngi hc, qun l xung t, qun l thng tin. ti xut khung nng lc
ca cn b cng chc gio dc gm: Nn tng c nhn, nng lc lnh o, nng
lc
tc nghip qun l hnh chnh, cng v, nng lc quan h x hi v nng lc
qun
l thng tin. y chnh l nhng yu cu v nng lc cn c i vi cn b qun
l
gio dc trong bi cnh hin nay. ng trn gc qun l nh nc, yu t
ngun
nhn lc trong qun l quyt nh nhiu n cht lng ca hot ng qun l.
Cng cp n qun l nh nc trong thi k mi, Tc gi V Ngc Hi
(2012) trong ti nghin cu i mi qun l nh nc v h thng gio dc
quc dn trong hi nhp quc t v xu th ton cu ha[40] li c ci nhn
tng
th v c h thng gio dc quc dn, trong , gio dc ph thng l mt b
phn
quan trng. Trn thc t, h thng gio dc quc dn nc ta ang c bt cp
ln
v c cu khung v qun l nh nc nh phn lung yu, thiu tnh lin
thng,
cha ng b, thiu nht qun. Qun l nh nc trong ton h thng cn c s
chng cho, cha phn cp r rng, cng khai, minh bch; thiu c ch trong
ngnh
gio dc v cc ngnh khc c trung ng v a phng; cha c s chuyn i
ph hp vi yu cu hc tp sut i v x hi hc tp. Hiu lc v qun l nh
nc v gio dc cn thp, cha thc hin tt c 3 cng khai trong ton h
thng
lm hn ch pht huy tnh ch ng, sng to, cng khai, minh bch v trch
nhim
gii trnh trc x hi ca cc c s gio dc o to trong nn kinh t th
trng
nh hng XHCN v hi nhp quc t.. Nhng i mi qun l nh nc h thng
gio dc c ch ra theo hng chun ha, hin i ha, x hi ha, dn ch ha
v hi nhp quc t. y cng l yu cu i mi qun l cho c h thng gio dc
quc dn ni chung, gio dc ph thng ni ring.
Tuy khng trc tip nghin cu v qun l nh nc i vi gio dc ph
thng m ch nghin cu v qun l trong cc trng ph thng, tc gi
Nguyn
Tin Hng (2012) trong ti khoa hc cp B i mi qun l nh trng ph
thng Vit Nam theo hng nh hng hiu qu trong bi cnh phn cp qun
l
gio dc[50] cng ch ra mt kha cnh c nh hng ln n hiu qu qun l
ca cc trng ph thng l phn cp qun l gio dc. T gc qun l nh
nc, phn cp gio dc nu lm tt s to iu kin thun li cho cc trng
ph
thng t c hiu lc v hiu qu trong qun l ni b, do , phn cp l mt
-
12
trong nhng vn cn c quan tm trong qun l nh nc v gio dc ph
thng hin nay.
1.2. CC NGHIN CU V GIO DC PH THNG VNG DN TC
THIU S
Nhn chung khi nghin cu v gio dc ph thng vng dn tc thiu s, cc
tc gi tp trung nhiu vo nghin cu chnh sch gio dc dn tc. Bi chnh
sch
gio dc dn tc cho thy quyt nh, cho thy thi , thy cch thc qun l
ca
nh nc i vi gio dc vng dn tc thiu s.
i vi gio dc dn tc thiu s, B Gio dc v o to t chc hng
lot cc Hi ngh, Hi tho khoa hc v cc n, ti nghin cu cho thy ci
nhn ton din v vn ny.
Nghin cu Mt s chnh sch v gio dc trn a bn vng dn tc v
min ni (Nhm Nghin cu ch chnh sch, B Gio dc v o to, 2006)[4]
h thng ha cc nhm chnh sch v gio dc vng dn tc v min ni, gm:
chnh sch tr cp cho ngi hc, ch min gim hc ph, chnh sch u tin
trong tuyn sinh, o to (h d b i hc, h c tuyn, h chnh quy trong
cc
trng i hc, cao ng, trng trung cp chuyn nghip, tuyn sinh sau i
hc,
tuyn sinh vo trng ph thng dn tc ni tr), chnh sch i vi gio
vin,
chnh sch xy dng h thng trng lp, nh mc phn b ngn sch chi s
nghip gio dc o to, chnh sch tn dng o to v nhng chnh sch khc
c
lin quan n hc sinh sinh vin dn tc thiu s. Bn cnh , ng gp ln
ca
nghin cu l nh gi v chnh sch, nhng mt mnh, tn ti vng mc trong
thc hin i vi tng nhm chnh sch nu trn v cng xut nhng ni dung
h tr, gii php v cch thc thc hin mt s chnh sch. Trong nhng
xut
c ch r nhng thay i c th v ni dung chnh sch, c bit l ch r vai
tr,
nhng vic cn lm ca B Gio dc v o to.
Bo co tham lun Hi ngh gio dc dn tc ton quc thng 4/2008[9] a
n s tip cn mt cch kh ton din v hot ng qun l nh nc v gio dc
dn tc thiu s. Vi 26 bi tham lun ca cc c quan qun l Trung ng,
a
phng, y l mt ti liu rt c gi tr v qun l nh nc v gio dc vng dn
tc thiu s. C th chia ra thnh cc nhm bi vit sau:
-
13
- Nhm bi vit v ch , chnh sch cho gio dc vng dn tc thiu s ni
chung trn ton quc: Bi vit Mt s vn thc hin chnh sch gio dc
vng dn tc thiu s (Hi ng Dn tc), Gio dc tiu hc cho hc sinh
vng
dn tc (V Gio dc Tiu hc), Pht trin gio dc trung hc min ni v
vng
dn tc (V Gio dc Trung hc), Chnh sch u tin, bnh ng trong gio
dc
i vi hc sinh, sinh vin l ngi dn tc thiu s (V Cng tc hc sinh,
sinh
vin), u t v h tr ca Nh nc v ti chnh, c s vt cht cho s nghip
gio dc dn tc (V K hoch ti chnh). Nhng bi vit ny l s m t tng
th
nhng ni dung qun l nh nc v gio dc vng dn tc thiu s trn phm
vi
c nc. Vi nhng s liu c th, cc nghin cu l ti liu tham kho qu
bu.
C th thy nhn chung gi tr ca cc bi vit ny phn nhiu nm nhng
s liu rt h thng, y v c th, do c th bt ngun t nhng c quan, n
v qun l trc tip. Ngun s liu phong ph ny l ti liu quan trng
nhn
nhn v nh gi v thc tin qun l nh nc v gio dc ph thng vng DTTS
ni chung trn c nc, v vi vng min ni pha Bc ni ring.
Bi Mt s vn v thc hin chnh sch gio dc vng dn tc thiu
s ca Hi ng Dn tc ca Quc hi cng phn tch mt s chnh sch c th
nh trng ph thng dn tc ni tr, trng d b i hc, chnh sch c tuyn,
trng lp bn tr dn nui, v cng ch r nhng vn cn tn ti cng nh
a ra mt s kin ngh, xut. Tuy nhin, nhng ni dung ny cn mang
tnh
chung chung, cha i su vo c th ch ra nhng tn ti, nhng im yu,
im
trng, hay trng lp trong h thng chnh sch. Do , rt cn c nhng nghin
cu
su v iu ny.
- Cc bi vit v qun l gio dc vng dn tc thiu s ti cc tnh min ni
pha Bc: Gio dc Trung hc vng dn tc v min ni tnh Thi Nguyn (S
GD&T tnh Thi Nguyn), M hnh ni tr dn nui H Giang, 22 nm
hnh
thnh v pht trin (S GD&T tnh H Giang), Qung Ninh vi m hnh ni
tr
dn nui (S GD&T tnh Qung Ninh), Cng tc x hi ha Gio dc Sn
La
(S GD&T Sn La), Cng tc x hi ha gio dc Lo Cai (S GD&T
Lo
Cai), Cng tc o to gio vin v cn b qun l gio dc Lai Chu (S
GD&T tnh Lai Chu), Cng tc o to, bi dng i ng gio vin v cn
b
-
14
qun l tnh Lng Sn (S GD&T tnh Lng Sn). Mi bi vit ny i su
vo
mt lnh vc, mt kha cnh trong qun l nh nc v gio dc vng dn tc
thiu
s ti tng a phng nhng l nhng in hnh tin tin ca cc tnh min ni
pha Bc trong hot ng ny. im chung ca cc bi vit l u phn tch k
nhng c th ca ngi dn tc thiu s v iu kin kinh t- chnh tr- x hi
ca
tng a phng nh hng n gio dc v hot ng qun l nh nc v gio
dc nh s phn b dn c dn tc thiu s, cc dn tc trn a bn, i sng ng
bo dn tc,... c bit, cc S GD&T cc tnh phn cng cn b theo di
v
gio dc dn tc, cc phng Gio dc v o to c cn b theo di gio dc dn
tc. Cc phng chuyn mn S GD&T tng mng ph trch theo di gio
dc
dn tc nh: Gio dc trung hc ph thng, gio dc chuyn nghip v gio
dc
thng xuyn,.. Vic bo co vi B GD&T v gio dc dn tc c thc
hin
kp thi, ng quy nh. iu ny th hin s quan tm v n lc trong qun l
ca
a phng.
B Gio dc v o to (2008) t chc Hi ngh tng kt Trng ph
thng dn tc ni tr giai on 1997- 2007, phng hng pht trin 2008-
2020
tng kt 10 nm thc hin Quyt nh 2590/GD&T ngy 14/8/1997 ca
B
Gio dc v o to v t chc v hot ng ca trng ph thng dn tc ni tr
cng nh cc ch trng, chnh sch ca ng v Nh nc. Cc tham lun ca
cc n v qun l thuc B GD&T cng nh cc s GD&T cc tnh vng
DTTS min ni pha Bc, a ra ci nhn tng th cng nh tp trung vo mt
s
ni dung c th trong qun l nh nc i vi trng PTDTNT v vic qun l
mang tnh chuyn mn, k thut ca tng trng. Nhng nghin cu ny ch
ra
nhng n lc ca Chnh ph cng nh ca tng a phng (tiu biu nh Tuyn
Quang, Sn La,) trong vic pht trin mt h thng c s o to chuyn
bit
dnh cho hc sinh vng dn tc thiu s: l trng ph thng dn tc ni
tr,
ph hp vi iu kin ca tng a phng. T vic a ra mt c s php l ca
h thng trng ph thng dn tc ni tr l Quyt nh s: 49/2008/Q-
BGD&T ngy 25.8.2008 v Quy ch t chc v hot ng ca trng ph
thng
dn tc ni tr n vic xy dng v pht trin thnh mt h thng trng trong
c
nc, t cp trung ng n cp tnh, cp huyn, nhng kt qu t c l ng
-
15
ghi nhn. im chung ca cc nghin cu trn ch ra nhng kh khn hay
nhc
im trong qun l trng ph thng dn tc ni tr ti cc a phng l cht
lng i ng cn b qun l v gio vin cc trng ph thng dn tc ni tr cn
cha p ng c yu cu, cht lng gio dc trong trng cn thp v mt s
chnh sch, ch i vi trng cn cha ph hp.
Bo co Tnh hnh gio dc dn tc hin nay v phng hng pht trin
n nm 2020 ca B Gio dc v o to (2008)[6] nu mt s gii php v
gio dc, trong c xy dng chnh sch gio dc cho vng dn tc thiu s
vi
cc trng tm: Tip tc cng c c s vt cht, pht trin h thng trng, lp,
c
s gio dc; trin khai chng trnh, ni dung, phng php dy hc ph hp
vi
iu kin hc tp ca hc sinh dn tc; nng cao hiu qu o to ngun nhn
lc
c cht lng cho vng dn tc p ng nhu cu pht trin kinh t - x hi ca
a
phng; t chc tt cc hnh thc gio dc nhm gi gn v pht huy bn sc
vn
ha dn tc; pht trin i ng gio vin v cn b qun l, quan tm i sng
ca
i ng gio vin cc vng dn tc v min ni; tng t l ngn sch cho gio
dc
vng dn tc. Xy dng v b sung chnh sch ph hp bao gm: chnh sch v
tuyn sinh o to v s dng sau o to; v i ng, pht trin, lun chuyn
i
ng gio vin cc cp; v ti chnh v huy ng ngun lc u t; v u i cho
cn b cng tc cc s, phng gio dc v o to vng c bit kh khn. Tng
cng cng tc lnh o, ch o, t chc qun l. Vn ng su rng ton x hi
tham gia pht trin gio dc v o to vng dn tc thiu s
y l nhng gii php cn thit, song khi i chiu vi thc trng v nhng
bt cp hoc s lc hu ca chnh sch th phng hng trn cha cp n gio
dc cho vng c bit kh khn nh mt vng dn c c nhng nhu cu gio dc
c th. Chng hn gii php v nng cao t l n trng ca hc sinh dn tc
thiu s trong tui; gii php nhm ngn chn nn tiu cc pht sinh trong
chnh
sch c tuyn, chnh sch u tin im cho hc sinh dn tc thiu s vng c
bit
kh khn,... cha c cp n chng trnh gio dc ph cp bng ting dn
tc, v bnh ng gii, v cht lng ngun nhn lc u vo... Nh vy, cu tr
li
v cht lng ngun nhn lc cho chin lc pht trin kinh t - x hi v
gim
-
16
ngho bn vng t ng lc quan trng nht l gio dc dng nh vn l iu cn
b ng.
Cng nghin cu v gio dc dn tc, nm trong D n pht trin Gio vin
THPT v THCN, Vin Khoa hc Gio dc Vit Nam, tc gi L ng Phng v
cc thnh vin nghin cu Bo co tng quan v tnh hnh kinh t, chnh tr, x
hi
v nh hng pht trin gio dc dn tc(2011)[63]. Bo co ch ra nhng
thnh tu cng nh nhng hn ch, kh khn trong pht trin gio dc vng dn
tc
thiu s.
Bo co a ra mt s kin ngh, trong c xut: Cn c mt b phn
chuyn trch ch o v ch chnh sch cho hc sinh, sinh vin s phm
ngi
dn tc thiu s. tng cng hiu qu ca cc chng trnh h tr, chnh sch,
cc UBND v y ban dn tc ca cc tnh cn thng nht quy hoch cn b ca
mnh v phi hp vi cc S GD&T, lp k hoch di hn, tn dng ti a c
hi
o to v p ng ng yu cu ca a phng. S tp trung cho mt c quan
qun l thng nht s thun li hn trong b tr cc ngun lc ti chnh v nhn
lc
ph hp vi yu cu ca cc a bn, nhm u tin, nn c giao cho V Gio
dc Dn tc (B Gio dc v o to). S tp trung y khng phi l tp trung
v kinh ph m ch l tp trung v xc nh cc tiu chun ch cn thc hin,
cn
i quy m ca cc c S GD&T c lin quan cng nh theo di, nh gi,
gim
st vic thc hin cc chng trnh hc bng v tr cp. Cc c quan ch qun
khc vn qun l phn kinh ph chi tr hc bng ca mnh vi s t vn, gim
st
ca V Gio dc Dn tc.
Bo co tng quan v cc chnh sch lin quan n ch hc bng cho
sinh vin s phm ngi dn tc thiu s v hc sinh trng ph thng dn tc
ni
tr (D n Pht trin gio vin trung hc ph thng v trung cp chuyn
nghip-
Vin Khoa hc gio dc Vit Nam v DHA Co.LTD, H Ni thng 4/2011) h
thng c y ton b cc chnh sch hc bng cho sinh vin s phm ngi
dn tc v hc sinh trng ph thng dn tc ni tr. Ngoi ra, ng gp ca
nghin cu l m t tng i y bi cnh chnh tr, kinh t x hi gio dc
trong 15 nm qua, trong c gio dc vng dn tc thiu s. Bi cnh c
khi
qut trn nhiu phng din chnh l c s cc chnh sch gio dc dn tc,
hot
-
17
ng qun l nh nc v gio dc ph thng vng dn tc c trin khai trn
thc t.
Bo co phn tch chnh sch hc bng cho sinh vin s phm ngi dn
tc thiu s v hc sinh trng ph thng dn tc ni tr (D n D n Pht
trin
gio vin trung hc ph thng v trung cp chuyn nghip- Vin Khoa hc
gio
dc Vit Nam v DHA Co.LTD, H Ni thng 4/2011) li tip cn v chnh
sch
di gc s p ng ca chnh sch: c th l s p ng yu cu ca thc tin
lin quan n ch hc bng cho sinh vin, hc sinh dn tc thiu s ban
hnh
v s p ng yu cu n nh v pht trin ca chnh sch. Bo co nghin cu
mi tng quan gia i hi ca thc tin vi kh nng p ng ca chnh sch
hc
bng cho sinh vin s phm ngi dn tc v hc sinh dn tc ni tr, tc l
hng
ti i tng th hng chnh sch l ngi dn tc thiu s. Vic phn tch v
nh gi chnh sch trn gc nhn nhn nh trn c tip cn theo tin trnh
thi gian ca chnh sch, cho thy Nh nc c nhng iu chnh tch cc v
i
tng th hng chnh sch, tiu chun c hng chnh sch, quy trnh ban
hnh
chnh sch,
Mt ng gp khc ca nghin cu l nhm tc gi ch ra nhng hn ch,
bt cp ca chnh sch lin quan n ch hc bng cho sinh vin, hc sinh.
Nhn
chung, chnh sch cn c tr so vi yu cu ca thc tin, chm thay i
so
vi s thay i ca cc chnh sch c lin quan. Cc nguyn nhn ch quan,
khch
quan cng c nhn nhn, nhn chung l hot ng qun l nh nc v gio
dc vng dn tc thiu s cn cha c ch trng ng mc. Nghin cu cng ch
ra nhng vn mi cn nghin cu, xut nhng i mi, thay i, kin ngh
cho vic ban hnh chnh sch.
Nghin cu Bo co kt qu kho st Tnh hnh sinh vin s phm ngi
dn tc thiu s v hc sinh trng PTDTNT cp THPT v tc ng ca chnh
sch, ch hc bng i vi hai i tng trn trong cc trng i hc, d b
i hc v PTDTNT ca nhm nghin cu tc gi Nguyn Anh Dng, Nguyn Th
Phng Tho, L ng Phng v cc thnh vin (D n pht trin gio vin
THPT v THCN- Vin Khoa hc Gio dc Vit Nam- B Gio dc v o to,
2011)[29]. Nghin cu ny phn tch tc ng ca vic thc hin cc chnh
sch
-
18
hc bng, h tr, u i c bit cho hc sinh ngi dn tc lin quan i vi t
l
nhp hc, lu ban, b hc, cht lng hc tp. Qua , mt s kt lun c rt
ra, l cc chnh sch c kho st c thc hin kh nghim tc, nhng
tng a phng c mc thc hin khc nhau do cch vn dng chnh sch ca
tng tnh, do c th v iu kin kinh t- x hi ca a phng; do quan
nim,
nhn thc ca lnh o a phng v ca nh trng. Hn na, nhn thc ng,
nh hng n vic thc hin chnh sch, trn thc t, nhn thc ca cc i
tng chnh sch (hc sinh, gio vin) v chnh sch rt m nht. y cng l
nhng gi quan trng cho cc gii php nhm nng cao hiu qu qun l nh
nc v gio dc ph thng vng dn tc thiu s ni chung.
Tc gi Nguyn Ngc Thanh (Vin Dn tc hc- Vin Hn lm Khoa hc x
hi Vit Nam) vi ti nghin cu khoa hc cp B Mt s vn v chnh sch
gio dc vng cao min ni pha Bc Vit Nam (sau c xut bn thnh cun
sch cng tn ca NXB Khoa hc X hi, 2014) [72] nh gi thc trng v
nhng tc ng (tch cc v hn ch) ca chnh sch gio dc i vi mt s dn
tc (Cng, Mng, Si La, Ty, Hmng, Dao) vng cao min ni pha Bc
Vit
Nam, ch r nhng bt cp gia chnh sch v thc tin i sng cc dn tc
thiu
s hin nay. ti cng xut cc kin ngh, gii php nhm gp phn i mi v
nng cao hiu qu chnh sch gio dc vng cao min ni pha Bc Vit
Nam.
ti phn tch su nhng c im ca vng cao min ni pha Bc Vit
Nam nh c im mi trng, dn tc v a bn c tr, c bit l mt s c
im ca vng cao min ni pha Bc nh hng n gio dc.
V chnh sch gio dc, ti tip cn theo cc mng chnh sch. l
Chnh sch xy dng c s vt cht trong gio dc (chnh sch lin quan n
xy
dng c s vt cht trng hc vng cao min ni pha Bc; Thc hin chnh
sch xy dng trng, lp; Thc hin chnh sch xy dng nh cho hc sinh
v
gio vin); Chnh sch gio dc v chng trnh ging dy v sch gio khoa
(Chnh sch i mi chng trnh ging dy v sch gio khoa; i mi chng
trnh v sch gio khoa; Nhng im tch cc v hn ch v chng trnh, sch
gio khoa mi ba tnh H Giang, Lai Chu, Cao Bng; Chnh sch gio dc
song
ng v mn chuyn bit vng dn tc thiu s; Gio dc chuyn bit trong
nh
-
19
trng ph thng vng dn tc thiu s); Chnh sch gio dc v pht trin
ngun
nhn lc (Chnh sch gio dc i vi hc sinh; Chnh sch gio dc i vi i
ng gio vin; Cc yu t tc ngi nh hng n gio dc min ni, dn tc
thiu s). Nhn chung, nhng nhm chnh sch m ti cp l nhng nhm
chnh sch c bn, bao trm i vi gio dc dn tc thiu s pha Bc.
C th ni, gio dc dn tc thiu s gn b mt thit vi vn pht trin
ngun nhn lc. y cng l ni dung chnh ca nhiu nghin cu c gi tr.
Tc gi Trnh Cng Khanh (V trng V Chnh sch Dn tc (y ban Dn
tc)) c nghin cu Tng hp r sot v xut sa i, b sung mt s chnh
sch pht trin nhn lc vng dn tc thiu s v min ni n nm 2020( Ti
Din n chnh sch Thc trng nhn lc vng dn tc, min ni v gii php
trin khai thc hin cc chnh sch pht trin nhn lc vng dn tc min ni
n
nm 2020, H Ni, 2012 [54]. Bi vit cp n cc nhm chnh sch nh:
Chnh sch cho hc sinh ni tr, bn tr v cc dn tc rt t ngi, chnh sch
i
vi hc sinh sinh vin hc cc trng i hc v sau i hc, chnh sch cho
h
d b i hc, nhm chnh sch o to ngh, nhm chnh sch i vi cng chc
ang cng tc vng dn tc min ni, nhm chnh sch y t, ch ra nhng vn
tn ti v a ra nhng xut c th sa i, b sung cc chnh sch ny. V
th nghin cu ny c nhng gi tr tham kho nht nh i vi lun n.
Tc gi Mng K Slay (2008) cng tp trung vo mi lin h gia gio dc
vi ngun nhn lc vng dn tc thiu s thng qua nghin cu Vn to ngun
o to cn b thng qua h thng trng ph thng dn tc ni tr- Thc trng
v gii php ca trong K yu Hi tho Vn dn tc v cng tc dn tc sau 5
nm thc hin Ngh quyt Hi ngh ln th 7 Ban Chp hnh Trung ng ng
kha IX [68]. Bi vit i su vo phn tch h thng trng ph thng dn tc
ni
tr, t h thng, quy m n cng tc tuyn sinh, thc hin k hoch o to,
hng nghip, dy ngh, t chc nui dy, c s vt cht, thit b, thc hin
ch
chnh sch cho cn b, gio vin, hc sinh, Tc gi khng nh trng ph
thng
dn tc ni tr ngy cng pht trin v tr thnh mt h thng trn phm vi
ton
quc. T nhng hn ch, nguyn nhn v nhng bi hc kinh nghim, tc gi
cng
a ra kin ngh v vai tr ca chnh quyn a phng trong pht trin v qun
l
-
20
h thng trng chuyn bit ny, t gc qun l nh nc. l vic cc tnh
nn u tin qu t cho cc trng theo chun quc gia, gn quy hoch o to
cn
b dn tc a phng vi cng tc tuyn sinh o to ca trng PTDTNT c
s phi hp nhp nhng, y cng l nhng gii php quan trng nhm nng
cao
hiu qu qun l nh nc v gio dc ph thng vng dn tc thiu s m lun n
cn tham kho.
Tc gi Hong Th Lm (Vin Dn tc- y ban Dn tc) vi nghin cu
Mt s vn v gio dc vng dn tc thiu s v min ni sau Ngh quyt
trung
ng 7 kha IX v cng tc dn tc ti Hi tho Vn dn tc v cng tc dn
tc sau 5 nm thc hin Ngh quyt Hi ngh ln th 7 Ban Chp hnh Trung
ng
ng kha IX, (H Ni, 2008) [57] t gio dc trong cng tc dn tc. Bi
vit
ch ra nhim v v gio dc t trong rt nhiu cc nhim v m Ngh quyt
Trung ng 7 Kha IX v cng tc dn tc v Quyt nh 122/2003/Q-TTg v
Chng trnh hnh ng ca Chnh ph thc hin Ngh quyt Hi ngh ln th 7
Ban chp hnh Trung ng ng kha IX v cng tc dn tc nu. Trn c s
, tc gi lit k nhng kt qu t c trn cc mt: cht lng i ng gio
vin, cht lng dy v hc tng ln, vic dy song ng, thc hin cc chnh
sch v gio dc tt, p ng ngy cng tt hn nhu cu hc tp ca nhn dn
ni
chung, vng dn tc thiu s ni ring. Tc gi nhn nh rng h thng gio
dc
v o to vng dn tc thiu s ca nc ta ang tt hu so vi s pht trin
gio
dc ca c nc. Bi vit cng ch ra nguyn nhn ca nhng hn ch, a s cc
nguyn nhn t pha Nh nc, t khu qun l nh nc nh s thiu su st ca
ngnh gio dc v o to, bnh thnh tch ca mt s a phng, chng trnh
hc cn nng, cch dy v hc cn theo kiu truyn thng c chp, trnh
gio
vin cn hn ch,.. y l nhng vn t ra cho Nh nc, c th l B Gio
dc c th c nhng gii php tch cc, kp thi nhm nng cao hiu qu qun
l
nh nc v gio dc vng dn tc thiu s.
Bi i mi chnh sch v gio dc, nng cao dn tr v pht trin ngun
nhn lc vng c bit kh khn gim ngho bn vng (ng trn Tp ch
Cng sn in t ngy 7/2/2011) cng a ra nhng nh gi: Chnh sch cho
gio
dc vng dn tc thiu s, vng c bit kh khn hin ang thc hin bc l
-
21
nhiu bt cp, mt s chnh sch ch mang tnh gii quyt tnh th l chnh,
cha
p ng yu cu hnh thnh chin lc lu di hng ti to ra ngun nhn lc
cht
lng cao kh nng gii quyt trit vn gim ngho bn vng. ng thi,
bi vit cng ch ra nguyn nhn ca nhng hn ch, bt cp trong thc hin mt
s
chnh sch gio dc v o to vng dn tc thiu s c bit kh khn trc ht
v bao trm l s lng tng v thiu nh hng thc t r rng trong cc
chnh
sch, phong tro vn ng gio dc cho vng dn tc thiu s c bit kh
khn
ca ngnh gio dc v o to. Nhng gii php m bi vit a ra cng ch yu
hng vo nhm i mi chnh sch gio dc dn tc.
Tc gi Mng K Slay trong ti nghin cu Thc trng v gii php
qun l vic dy hc ting dn tc cp tiu hc[69] khng nh c nhiu yu
t tc ng ti nhng thnh cng v tht bi ca vic dy hc ting dn tc
nhng
vn qun l, ch o dy hc ting dn tc lun cng l yu t quyt nh. Tuy
nhin, cng tc qun l dy hc ting dn tc cn mt s bt cp: Mt s chng
trnh, sch gio khoa cha c thm nh v ban hnh chnh thc; Thiu
nhng
iu kin thc hin chng trnh: thiu thit b dy hc, thiu qu thi gian
thc
hin chng trnh, thiu gio vin dy ting dn tc; Cng tc qun l dy hc
ting
dn tc cn lng tng; B phn ch o v i ng cn b qun l dy hc ting dn
tc cha c cng c.... vic dy hc ting dn tc cp Tiu hc pht trin
bn vng, c cht lng, cn c nhng gii php tng th nhm tng cng cng
tc qun l dy hc ting dn tc, c th l: Ban hnh kp thi, t chc thc
hin
vn bn quy phm php lut v dy hc ting dn tc, trc ht t chc thc
hin
nghim tc Ngh nh 82/2010/N-CP; Xy dng k hoch tng th dy ting
dn
tc trong 5-10 nm ti. Tip tc t chc bin son, thm nh chng trnh,
sch
gio khoa; Xut bn, pht hnh sch gio khoa kp thi; Xy dng danh mc
thit
b dy hc ng tin , c cht lng. Tng cng ch o, kim tra nhm nng
cao cht lng dy hc. Kin ton t chc qun l dy hc ting dn tc; Tip
tc
thc hin phn cp qun l v ch o dy hc ting dn tc; Tng cng cng tc
hp tc quc t v dy hc ting dn tc; Nng cao cht lng nghin cu, ng
dng khoa hc, cng ngh trong dy hc ting dn tc; y mnh cng tc o
to,
bi dng GV v cn b qun l dy hc ting dn tc; Xy dng tiu chun GV
-
22
dy ting dn tc. y mnh cng tc tuyn truyn, tranh th s gip ca
cng
ng; Phi hp cc cp cc ngnh trong qun l, t chc dy hc ting dn tc
nhm huy ng cc ngun lc trong dy hc ting dn tc.
Trong mt nghin cu hp tc gia Korea Institue of Public
Administration
(Hn Quc) v Institute of state Organizational Science (Vit Nam) c
tn l
Policies on Ethnic minorities of the government of Vietnam
(2010)[123], sau khi
gii thiu c th v tng dn tc trong 53 dn tc thiu s ca Vit Nam, h
thng
chnh sch dn tc thiu s c thng k v nhn nhn trong tng th. V do
, bn cnh nhng chnh sch pht trin kinh t x hi nh Chng trnh 135,
134,
Chng trnh h tr gim ngho 30a, chnh sch chm sc sc khe, h thng
chnh sch gio dc cho ngi dn tc thiu s c cp nh mt trong nhng
chnh sch trng tm. Nghin cu phn tch nhng chnh sch gio dc dnh
cho
vng c bit kh khn, chnh sch gio dc dnh cho 9 dn tc rt t ngi,
chnh
sch v ngn ng, ch vit dn tc thiu s, pht trin c s h tng trng
lp,
chnh sch v trng dn tc ni tr, bn tr v h tr t x hi cho hc sinh dn
tc
thiu s, chnh sch c tuyn cho hc sinh DTTS sau tt nghip PTTH, chnh
sch
cho gio vin v cn b qun l gio dc vng DTTS, Nh vy, c th thy,
nghin cu c mt ci nhn ton din, c bn v h thng chnh sch gio dc
cho
ngi DTTS Vit Nam, t trong tng th h thng chnh sch dn tc ni
chung.
1.3. CC NGHIN CU V GIO DC DN TC THIU S CA
NC NGOI
Trong nghin cu Bi hc tng quan kinh nghim ca quc t v xut
kin ngh v chnh sch hc bng cho sinh vin v hc sinh dn tc thiu s
(Bo
co D n Pht trin gio vin trung hc ph thng v trung cp chuyn
nghip-
Vin Khoa hc gio dc Vit Nam v DHA Co.LTD, H Ni thng
3/2011)[11]
phn tch nhng chnh sch h tr gio dc cho hc sinh dn tc thiu s
cc
nc. C th, nghin cu trnh by nhng chnh sch Trung Quc,
Malaysia,
Campuchia, Australia, ch yu l 4 hnh thc ph bin trong chnh sch u
i
ti chnh gm: hc bng, vay vn, min gim v tr cp bng chuyn tin mt
c
iu kin.
-
23
Vi vic phn tch mt cch c th nhng chnh sch u i trong c
bit l u i v ti chnh cho hc sinh ngi dn tc thiu s, nghin cu
khng
nh rng y l mt trong nhng chnh sch trng tm ca cc nc trong pht
trin gio dc vng dn tc thiu s. Gi tr ln ca nghin cu chnh l bi hc
rt
ra t kinh nghim cc nc v nhng gi cho gio dc dn tc thiu s Vit
Nam. l phi xc nh mc tiu ca chnh sch u i trong gio dc cho ngi
dn tc thiu s. Do c im, iu kin ca ngi dn tc thiu s tng nc l
khc nhau nn trong qu trnh xy dng chnh sch h tr ti chnh cho hc
sinh
ngi dn tc, cn phi xc nh r mc tiu c th cho chnh sch , l nhm
mc tiu xa i gim ngho, ci thin a v kinh t x hi nhm m bo cng
bng, nhm mc tiu vn ha hay pht trin ngun lc? Hn na, chnh sch
phi
a dng, kt hp nhiu mc tiu khc nhau l iu cn c bit ch khi xy
dng
chnh sch.Vic xc nh i tng hng li, la chn loi chnh sch u i v
h tr, xc inh mc u i, cc iu kin i km (ngi nhn c h tr phi c
cam kt trch nhim nht nh), c bit l bi hc v s phi hp gia cc bn
i
tc v qu trnh x hi ha cc chnh sch u i gio dc cng nh qu trnh
th
nghim, nh gi chnh sch l nhng bi hc cn thit cho Vit Nam t
kinh
nghim ca cc nc.Nh vy, c th thy nghin cu nhn mt cch ton din v
chnh sch u i ti chnh trong gio dc cho hc sinh ngi dn tc thiu
s.
Nghin cu Th gii cn tip tc y mnh vic ph cp gio dcca tc
gi L V Nguyt Minh (http://unescovietnam.vn) [61] cho thy gio dc
dn tc
thiu s khng ch l vn nan gii ca ring Vit Nam m din ra hu khp
cc
nc ang pht trin c vng dn tc thiu s. Hin th gii c hin th gii
c
khong 101 triu tr em khng c n trng. Trong 50-70% l tr dn tc
thiu s. nhng nc ang pht trin nh n , Bng-la-dest, Ethiopia,
Kenya,
Nigeria v Pakistan, phn ln s tr em khng c i hc chnh l tr ngi
dn
tc thiu s. Thm ch, Bosoana v khu vc Trung Phi, tt c tr ngi dn
tc
hoc tr thuc nhng nhm ngn ng thiu s, trong c tr em ngi dn tc
Hausa (pha Bc Nigieria) u khng c n trng.
Nghin cu cng cho thy nhng kh khn ca tr em ngi dn tc thiu s
trong qu trnh hc tp, iu u tin l c hi n trng. iu ny t ra cho
http://unescovietnam.vn/
-
24
Chnh ph cc nc nhng bi ton cp thit phi gii c th bo m quyn
hc tp bnh ng ca tr em ngi dn tc thiu s. V do vy, chm lo cho
gio
dc ngi dn tc thiu s s l nhim v nng n ca bt c quc gia no c
ngi
dn tc thiu s.
Theo Rui Yang & Mei Wu,Education of Ethnic minorities in
Contemporary
China: a policy critique, The University of Hong Kong [125],
Nghin cu ch
ra nhng bin php tch cc ca Chnh ph Trung Quc trong vic pht trin
gio
dc khu vc dn tc thiu s, h tr ngi dn tc nhm to c hi bnh ng
trong
tip cn gio dc. im c bit ca Trung Quc chnh l cc khu t tr vi s
phn
b ca cc tc ngi thiu s, do , Chnh ph Trung Quc tn trng quyn
ca
khu t tr trong vic pht trin gio dc ca dn tc mnh. Chnh ph c
nhng
chnh sch coi trng, khuyn khch vic ging dy cc ngn ng dn tc thiu s
v
ging dy song ng; tng cng u t ti chnh, ngun lc, c s vt cht,
ch
trng xy dng i ng gio vin dn tc thiu s, a cc hc vin, trng lp
ca
ngi dn tc thiu s vo hot ng, ng thi vn ng s h tr, quan tm ca
ton x hi i vi gio dc dn tc thiu s
Nghin cu cng ch ra mt trong nhng nhim v trng tm ca Chnh
ph Trung Quc i vi gio dc vng dn tc thiu s l chnh sch ph cp
bt
buc ti nhng khu vc ngho i, c bit l vng dn tc thiu s ngho. T
nm
1995-2000, chnh quyn trung ng u t 3,9 t nhn dn t vo cc d n
gio
dc bt buc. ng thi, Nh nc cng khuyn khch khu vc dn tc thiu s
ph cp gio dc c bn thng qua cc D n hi vng v cc hnh thc khc,
huy
ng hng chc ngn tr em dn tc thiu s ngho c c hi c i hc. c
th thc hin c nhim v nng n , bn thn Chnh quyn Trung Quc cng
thnh lp h thng cc trng dnh cho gio dc dn tc. n cui nm 1998,
c 12 trng i hc v hc vin dn tc, 59 trng o to gio vin dn tc,
158 trng trung cp dn tc, 3536 trng trung hc dn tc v 20.906 trng
tiu
hc dn tc.
Nghin cu Chnh sch dn tc ca Trung Quc [80] ca tc gi L Ngc
Thng (y ban Dn tc, Tng Th k Hi Dn tc hc v Nhn hc Vit Nam)
nhn nhn mt cch tng th h thng chnh sch dn tc ca Trung Quc, vn
l
-
25
mt quc gia a dn tc, c nhiu c im dn tc ging Vit Nam. im rt c
gi tr ca nghin cu ny l khi qut c im dn tc thiu s Trung Quc
trong
5 ch - A: nhiu dn tc thiu s (55 dn tc thiu s vi 110 triu dn);
I:
vng dn tc thiu s c tr, sinh sng chim 64%; TRNG: Cc dn tc
thiu
s c lch s v truyn thng vn ho lu i; BIN: a s cc dn tc thiu s
sinh sng cc vng bin gii; CNG: L nhng ngi ngho nht vi nhiu
nguyn nhn V cng ch ra 6 nguyn tc c bn (3 xy, 3 chng) trong
chnh
sch dn tc ca Trung Quc, l Ba kin tr xy vi cc nguyn tc c bn:
(i)
Kin tr nguyn tc quan h: Bnh ng - on kt - Tng tr; (ii) Kin tr
ch
t tr c bn: Khu vc dn tc t tr; (iii) Kin tr ch dn tc: Cng nhau
on
kt phn u, cng nhau pht trin phn vinh. Ba nguyn tc cn chng l:
(i)
Chng ch ngha b quyn; (ii) Chng ch ngha i dn tc; (iii) Chng ch
ngha
ly khai dn tc, ch ngha khng b. Trung Quc kin tr tn trng cc iu
then
cht trong cng tc, nh: Pht trin cn b dn tc; Lun chuyn cn b
Trung
ng n vng dn tc thiu s; a cn b dn tc thiu s n vng pht trin;
T chc cho cn b dn tc thiu s ra nc ngoi tham quan hc tp; Thnh
lp
Hc vin dn tc Trung ng Bc Kinh v cc phn hiu trc thuc mt s a
phng.
y thc s l nhng im cht qu bu trong nh gi, nhn nhn v h
thng chnh sch dn tc ca mt quc gia a dn tc rt gn, rt ging vi
c
im dn tc thiu s ca nc ta. V nhng thng tin ny c tnh hu ch c
th
lm bi hc kinh nghim cho cng tc dn tc ni ring v hot ng qun l
nh
nc v gio dc vng DTTS ni ring.
1.4. CC NGHIN CU V KHU VC MIN NI PHA BC C LIN QUAN
Tc gi Nguyn Lm Thnh (2014) trong Lun n tin s Qun l Hnh
chnh cng Chnh sch pht trin vng dn tc thiu s pha Bc Vit
Nam[79],
Hc vin Hnh chnh nghin cu nhng vn l lun v thc tin lin quan
n chnh sch pht trin vng dn tc thiu s pha Bc Vit Nam, vi mt h
thng cc chnh sch t nm 2001 n 2012. Lun n i su vo ba ni dung
chnh: (1) Tm hiu c s l lun v chnh sch pht trin vng dn tc thiu
s
Vit Nam; (2) Phn tch thc trng chnh sch pht trin vng dn tc thiu s
min
-
26
ni pha Bc Vit Nam, trn c s phn tch 3 nhm chnh sch: nhm chnh
sch
pht trin chung, nhm chnh sch cho i tng trc tip l dn tc thiu s
v
nhm chnh sch ring cho pht trin kinh t- x hi, bo m an ninh quc
phng
vng dn tc thiu s pha Bc. Lun n cng nh gi c chnh sch v
nhng nhn t tc ng n chnh sch pht trin ca vng; (3) xut cc gii
php i mi, hon thin chnh sch pht trin vng dn tc thiu s pha Bc
Vit
Nam, vi 4 nhm gii php, bao gm: Gii php i mi cch tip cn v h
thng
chnh sch pht trin vng dn tc thiu s pha Bc; Nhm gii php hon
thin,
i mi mt s ni dung chnh sch; Nhm gii php i mi cng tc xy dng v
t chc thc hin chnh sch pht trin; Nhm gii php h tr nhm bo m
cho
vic i mi v thc hin hiu qu chnh sch vng dn tc.
Lun n l mt cng trnh nghin cu cng phu, c cht lng. Tc gi
a ra khi nim vng dn tc thiu s l mt khi nim quan trng, nn tng
cho
nghin cu ca lun n. Tuy nhin, do ch cp n kha cnh l chnh sch-
mt
cng c quan trng bc nht ca qun l nh nc, cho nn lun n khng trc
tip
cp n qun l nh nc, m ch thng qua cng c chnh sch ni n ch
th hoch nh, ban hnh v t chc thc thi chnh sch, ch th qun l l
Nh
nc. Hn na, lun n tm hiu v chnh sch pht trin vng dn tc thiu s
pha
Bc Vit Nam- mt h thng chnh sch rng, bao trm tt c cc lnh vc kinh
t-
x hi, vn ha, an ninh quc phng,ca vng nn gio dc ch l mt lnh
vc
b phn, chim mt phm vi rt nh trong .
Tc gi Nguyn Lm Thnh c mt s bi vit gm Nhng quan im, ch
trng chnh sch ln ca ng, Nh nc trong pht trin min ni pha Bc
giai
on cng nghip ha, hin i ha, Tp ch Dn tc v Thi i, s 152
(12/2012)[74], bi H thng chnh sch pht trin kinh t- x hi vng cc
dn
tc thiu s pha Bc Vit Nam, Tp ch Nghin cu Lp php s 274
(8/2013)[76], bi Xy dng, hon thin chnh sch i vi cc dn tc min
ni
pha Bc theo hng pht trin bn vng K yu Hi tho Mi trng v ti
nguyn thin nhin ca khu vc min ni pha Bc: Hin trng v nh hng
pht
trin bn vng, trng H S phm Thi Nguyn [77], bi Chnh sch hng ti
mc tiu pht trin bn vng vng dn tc thiu s pha Bc Vit Nam, Tp
ch
-
27
Dn tc, s 149 (5/2013)[78]. Nhng bi vit ny tp trung nghin cu v h
thng
chnh sch pht trin kinh t x hi ca khu vc min ni pha Bc, bao gm
cc
chnh sch t ai, c s h tng, chnh sch ngh, vic lm, chnh sch pht
trin
ngun nhn lc, chnh sch y t, chnh sch tn dng, chnh sch vn ha,
Trong
, chnh sch gio dc l mt b phn quan trng, c mi quan h hu c vi
cc
chnh sch cn li trong h thng. Cc bi vit cng ch r thc trng ca cc
chnh
sch ny ti cc tnh min ni pha Bc, nhn chung, vic thc hin chnh
sch
em li nhng kt qu ng ghi nhn cho s pht trin kinh t- x hi ca khu
vc
nhng cng vn cn tn ti mt s hn ch, bt cp cn c gii quyt.
Tc gi Nguyn Lm Thnh vi bi Mt s vn trong vic thc hin
chng trnh 135 giai on II cc tnh min ni pha Bc, gii php cho
giai
on 2011-2015 v tm nhn 2020, K yu Hi tho Chnh sch i vi cc dn
tc thiu s thuc a bn c iu kin kinh t- x hi c bit kh khn- vn ,
tm nhn v gii php, Trung tm nghin cu v pht trin vng (B Khoa hc
v
Cng ngh). Nghin cu phn tch su v nhng kt qu, nhng thun li v
kh
khn, nhng hn ch v nguyn trong vic thc hin chng trnh 135 giai on
II
ca cc tnh min ni pha Bc. im cn lu nht ca nghin cu l so snh
gia khu vc min ni pha Bc vi Ty Nguyn v Ty Nam B (cng l nhng
khu vc dn tc thiu s) ch ra nhng im c th ca khu vc min ni pha
Bc cn lu khi xy dng chnh sch Chng trnh 135. Nhng im c th ny
bao trm v c iu kin t nhin khng my thun li (a hnh dc, b chia
ct,
kh hu khc nghit), iu kin kinh t x hi cn nhiu kh khn (thu nhp
thp,
rt thp, kh nng h tr ti chnh ln nhau v yu t t bin khng nhiu,
.).
y cng chnh l nhng im c th ca vng cn c bit lu cho cng tc
qun l nh nc vi vng min ni pha Bc ni chung, cho hot ng qun l
nh
nc v gio dc ph thng vng dn tc thiu s ca khu vc ni ring.
Tc gi Trnh Th Anh Hoa (2012) vi lun n tin s Qun l cng tc ph
cp gio dc cc a phng kh khn thuc min ni pha Bc Vit Nam[43].
Lun n nghin cu mt cch c h thng v cc ni dung lin quan n ph cp
gio dc, ph cp gio dc ti cc tnh min ni pha Bc. T c s l lun,
thc
trng v nhng kh khn, lun n xy dng h thng cc gii php qun l cng
-
28
tc ph cp gio dc nhm gip cc a phng, c bit l cc a phng kh
khn qun l thc hin ph cp gio dc c hiu qu gp phn nng cao cht
lng
ph cp gio dc v ph cp gio dc bn vng. ng thi, lun n cng
nghin cu v xy dng m hnh qun l ph cp gio dc ti cc a phng kh
khn theo m hnh qun l theo mc tiu (MBO). Tuy nhin ni dung m lun
n
nghin cu ch tp trung vo qun l cng tc ph cp gio dc, mt trong
nhng
ni dung ca qun l gio dc ph thng vng dn tc thiu s m thi.
ti Nghin cu nh gi nhng tp qun ca ng bo dn tc min ni
khu vc pha Bc nh hng xu n i sng kinh t - x hi. Mt s gii php
v
kin ngh ca tc gi Nguyn Vn Trng (U ban Dn tc) [100] Nghin cu,
kho st thc trng nhng phong tc, tp qun ni chung v lm r cc phong
tc,
tp qun ca ng bo dn tc thiu s v min ni pha Bc lm cn tr s pht
trin ca i sng kinh t - x hi trong nhng nm gn y. Trong tp tc
to
hn v hn nhn cn huyt vn rt ph bin ti cc tnh min ni pha Bc v
ang gy ra nhng hu qu ln trn nhiu phng din. Hu qu ca vic to
hn
v hn nhn cn huyt c th c k n trn nhiu mt, nhng i vi gio dc
l khin cc tr em kh c kh nng hc tp nh cc tr em bnh thng do c
th b d tt, thiu nng tr tu, sc khe km... i vi ngi m, to hn khin
h
phi ngh hc sm, b m ch nn thiu hiu bit, khng bit cch nui dy con
v
hn ch trong ha nhp vi i sng kinh t x hi. To hn, hn nhn cn
huyt
khin sinh nhiu con, l ci vng lun qun ca i ngho.
i vi nghin cu ny, vic ch ra nhng tp tc lc hu v nh hng xu
ca chng i vi i sng kinh t x hi cc tnh min ni pha Bc l mt iu
cn c bit lu trong qun l nh nc. Qua , cn tm ra nhng gii php
pht
huy tc ng tch cc v hn ch nhng tc ng tiu cc ca cc phong tc tp
qun vng dn tc thiu s i vi i sng ni chung v gio dc ni ring.
Lun n tin s lch s ca tc gi Hong Thu Thy (2014), Qu trnh thc
hin chnh sch dn tc ca ng mt s tnh vng ni ng Bc Vit Nam t
nm 1996 n nm 2010[95], Hc vin Chnh tr Quc gia H Ch Minh li t
chnh sch gio dc l mt b phn trong chnh sch dn tc. Tuy ch l mt
mng
ni dung nh nhng tc gi cng a ra c nhng nhn nh rt cn bn v
-
29
vic thc hin chnh sch gio dc ti vng ng Bc. l kt qu t c trong
gio dc ca vng l cha thc s vng chc, ni bt vic chm t ph cp gio
dc tiu hc (n nm 2010, c 3 tnh mi t ph cp gio dc tiu hc, cha
t
ph cp gio dc tiu hc ng tui), tnh trng hc sinh b hc cn cao. y
cng l nhng vn trng yu ca gio dc ca vng ng Bc t ra cho hot
ng qun l nh nc nhng nhim v nng n cn thc hin.
1.5. NHNG VN T RA CN PHI GII QUYT CA LUN N
* T tng quan tnh hnh nghin cu trn, c th thy:
- V l lun, cc nghin cu trn lm r mt s vn nh khi nim dn
tc thiu s, gio dc ph thng, qun l nh nc, vng dn tc thiu s,
nhng
vn l lun lin quan n qun l nh nc v gio dc ph thng vng dn tc
thiu s. Nhng kt qu ny s c Nghin cu sinh k tha c chn lc, ng
thi s i su phn tch nhng ni dung lin quan trc tip v su sc n Lun
n
hnh thnh c s l lun khoa hc ca lun n, c bit l khi lun n tm
hiu
mt khu vc l cc tnh min ni pha Bc.
- V thc tin, cc nghin cu ch ra nhng thc trng trn cc vn v
gio dc vng dn tc thiu s trn c nc, c th khu vc min ni pha Bc.
Nhn chung, cc nghin cu ny rt c gi tr tham kho cho Nghin cu sinh
trong
qu trnh hon thnh Lun n, gip Nghin cu sinh c nhng knh thng tin
chnh
xc, khoa hc, c th cht lc, so snh, tham chiu, gii quyt ni
dung
nghin cu ca mnh.
* Tuy nhin, cn mt s vn nh sau:
- Vn chnh sch dn tc, qun l nh nc vng dn tc thiu s l vn
rng, c trnh by trong nhiu cng trnh, ti nghin cu. Trong , gio
dc dn tc l cng l mt trong nhng ni dung nghin cu, tuy nhin cha
c
m nt. Mc d t c mt s thnh tu trong nghin cu khoa hc v gio
dc dn tc song so vi yu cu pht trin gio dc, cng tc nghin cu cn
nhiu
hn ch: Vic xc nh h thng ti cn thiu tm nhn v mt s lnh vc ca
gio dc vng dn tc. Cc ti cn tn mn, thiu tnh h thng Phng php
nghin cu, k thut nghin cu cn hn ch trong vic ng dng tin b khoa
hc
k thut; nghin cu c bn t c ch ti m ch yu l ti nghin cu ng
-
30
dng Cc ti nghin cu u do cc n v nghin cu xut, t ti do
thc tin xut. Ni dung nghin cu ch yu tp trung mm non, tiu hc
v
trng ph thng dn tc ni tr; kt qu nghin cu khoa hc cha c trin
khai
ng dng vo thc tin do kinh ph hn hp.Cc nghin cu v khoa hc gio
dc
ch yu tp trung vo cc ni dung nh nghin cu c im tm sinh l ca
hc
sinh dn tc, nghin cu ni dung v phng php gio dc vng dn tc,
nghin
cu vic dy ch, ting dn tc, loi hnh trng lp, chnh sch dn tc.
- Cc nghin cu a s cp n chnh sch gio dc. Cc nhm chnh
sch gio dc dn tc thiu s c nh gi v cc mt ni dung chnh sch, kt
qu thc thi chnh sch, nhng mt t c, nhng hn ch v a ra nhng
xut, gii php hon thin chnh sch cng nh nng cao hiu qu ca thc
thi
chnh sch. Mc d thng qua , gc qun l nh nc cng c cp
nhng khng trc tip.
- Nhn chung, cc nghin cu, ti, bi vit v qun l nh nc v gio
dc dn tc thiu s cn kh tn mt, thiu tnh h thng. Cc nghin cu
thng
ch hng vo mt vi ni dung qun l nh nc ca lnh vc ny. Hin cha c
nghin cu no a ra h c s l lun ton din, y v qun l nh nc v
gio dc ph thng vng dn tc thiu s, thc trng, a ra h thng gii php
y
m cn nm ri rc cc nghin cu l. Cha c nghin cu no gn kt nhng
c th trong gio dc ph thng vng dn tc thiu s vi c th ca khu vc
min ni pha Bc t ra nhng nt ring cn lu tm trong cng tc qun l
nh
nc i vi lnh vc ny.
* Nhng vn t ra cn phi gii quyt ca Lun n
- H thng ha, lm sng t c s l lun v qun l nh nc v gio dc,
gio dc ph thng, qun l nh nc v gio dc ph thng vng dn tc thiu
s,
vai tr ca nh nc trong pht trin gio dc ph thng vng dn tc thiu s.
Tm
hiu s tc ng ca cc nhn t nh hng n qun l nh nc v gio dc ph
thng vng dn tc thiu s, nu bt nhng im c th ca gio dc ph thng
vng dn tc thiu s, lm c s cho vic xc nh nhng nt ring v phng
php
qun l cng nh nhng kin ngh v gii php nhm nng cao hiu qu qun l
nh nc.
-
31
- Phn tch thc tin qun l nh nc v gio dc ph thng vng dn tc
thiu s khu vc min ni pha Bc, t hot ng gio dc ph thng ca vng
trong bi cnh chung ca c nc cng nh ca cc vng dn tc thiu s khc
thy nhng im c th.
- Trn c s nhng nh gi ring v hot ng qun l nh nc v gio
dc ph thng vng dn tc thiu s khu vc min ni pha Bc, xut nhng
gii
php chung cho c nc cng nh gii php ring cho vng nhm nng cao
hiu
qu qun l nh nc.
- Nhng nghin cu ca ti c gi tr lm ti liu tham kho cho hc vin,
ging vin cng nh cc nh qun l gio dc.
Vic nghin cu mt cch c h thng vn ny t h thng th ch, t
chc b my, cng v cng chc v qun l ngun ti chnh l mt yu cu cn
thit v kh thi, phc v tt cho vic hoch nh v thc thi chnh sch dn
tc
cng nh cng tc qun l gio dc dn tc trn thc tin.
-
32
Chng 2
C S KHOA HC QUN L NH NC
V GIO DC PH THNG VNG DN TC THIU S
2.1. GIO DC PH THNG VNG DN TC THIU S V QUN L
NH NC V GIO DC PH THNG VNG DN TC THIU S
2.1.1. Khi nim gio dc ph thng vng dn tc thiu s
2.1.1.1. Khi nim dn tc thiu s v vng dn tc thiu s
a. Dn tc thiu s
- Hin nay, trong i sng x hi, khi nim dn tc c hiu rt a ngha,
a cp .
+ Dn tc (Nation): hay quc gia dn tc l cng ng chnh tr- x hi
nht
nh, ban u do s tp hp ca nhiu b lc v lin minh b lc, sau ny ca
nhiu
cng ng mang tnh tc ngi (ethnic) ca b phn tc ngi [48] Kt cu
ca
cng ng dn tc rt a dng, ph thuc vo hon cnh lch s, vn ho, x hi
trong khu vc v bn thn.
+ Dn tc (Ethnic) ng ngha vi cng ng mang tnh tc ngi, v d dn
tc Ty, dn tc Ba na Cng ng c th l b phn ch th hay thiu s ca
mt
dn tc (nation) sinh sng nhiu quc gia dn tc khc nhau, c lin kt
vi
nhau bng nhng c im ngn ng, vn ho v thc t gic tc ngi [48].
Khi nim dn tc va bao hm ngha dn tc- quc gia, va ch tc ngi
trong mt quc gia. N c tnh a ngha nhng di gc qun l nh nc v
dn tc, khi nim dn tc c hiu theo ngha tc ngi (ethnic) [48].
- Dn tc thiu s (c lc gi l dn tc t ngi) l khi nim c a ra
trong mi tng quan vi dn tc a s ( Vit Nam l ngi Kinh). Tiu ch
quan
trng nht phn loi thnh dn tc thiu s hay a s l lng ngi thuc dn
tc so vi cc dn tc khc hoc so vi tng s dn. C quc gia khng c
dn
tc thiu s, nhng cng c nhng quc gia c rt nhiu dn tc thiu s.
Vit
Nam c 53 dn tc thiu s [48]. Ti iu 5, Ngh nh 05/N-CP ca Chnh
ph
ngy 14.1.2011, quy nh v cng tc dn tc, th Dn tc thiu s l nhng
dn
tc c s dn t hn so vi dn tc a s trn phm vi lnh th nc Cng ha x
-
33
hi ch ngha Vit Nam v Dn tc a s l dn tc c s dn chim trn 50%
tng dn s ca c nc, theo iu tra dn s quc gia [26].
Nh vy, theo tc gi, khi nim dn tc thiu s lun c cp trong
mi quan h vi khi nim dn tc a s v ch mi tng quan v s lng
ngi.
Vit Nam c dn tc Kinh l dn tc a s (chim hn 86% dn s c nc)
v 53 dn tc cn li l dn tc thiu s (chim khong 14% dn s c nc)
[97].
b. Vng dn tc thiu s
iu 5, Ngh nh 05/2011/N-CP v Cng tc dn tc: Vng dn tc thiu
s l a bn c ng cc dn tc thiu s cng sinh sng n nh thnh cng ng
trn lnh th nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam[26]. Nh vy, khi
nim
vng dn tc thiu s gn lin vi khi nim dn tc thiu s, nhng n ch
vng, khu vc, a bn, tc l a hnh t ai, khong khng gian trong c
cc
iu kin t nhin, kinh t- x hi c trng.
C s xc nh vng l c im t nhin, kinh t- x hi [79; tr.24].
Vng dn tc thiu s nn c tip cn theo quy nh ti Khon b, iu 2,
Ngh
nh s: 53/N-CP v Kin ton t chc b my lm cng tc dn tc thuc UBND
cc cp: Vng dn tc thiu s theo ngha hp c xem xt trn c s n v
hnh chnh cp huyn c s dn tc thiu s t 5.000 ngi tr ln, sinh sng
thnh
cng ng n nh [23].
Nh vy, vng dn tc thiu s l mt khi nim ch a bn c ng ng
bo dn tc thiu s sinh sng. Chnh v th, lng ng bo dn tc thiu s
trn
mt a bn l tiu ch chnh phn nh vng ng bo dn tc thiu s. Nhng
vng m cng ng ngi dn tc thiu s sng t, xen k th c gi l vng c
dn tc thiu s hoc vng xen k dn tc thiu s. iu ny khin cho vng
dn tc thiu s tr thnh mt khi nim c tnh tng i, l khu vc c th,
c
s khc bit yu t dn tc, yu t t nhin v kinh t, x hi nht nh so vi
cc
vng khc trong c nc [79; tr.25].
Phm vi ca vng dn tc thiu s c th c nhn nhn nhiu cp, c th
quy m cp huyn (trong huyn c cc vng dn tc thiu s), cp tnh v cp
lin
tnh (khu vc Min ni pha Bc, Ty Nguyn, Ty Nam B,).
-
34
Nh vy, i chiu vo vng DTTS Min ni pha Bc, gm 14 tnh l in
Bin, Lai Chu, Sn La, Ha Bnh, Lo Cai, Yn Bi (thuc Ty Bc); Ph
Th,
H Giang, Tuyn Quang, Cao Bng, Lng Sn, Bc Cn, Thi Nguyn, Bc
Giang
(thuc ng Bc). y l 1 trong 6 vng kinh t - x hi ca c nc (bn
cnh
ng bng Sng Hng, Duyn hi Nam Trung B, Ty Nguyn, ng Nam B,
ng bng sng Cu Long).
Ti vng DTTS Min ni pha Bc:
- Theo cp huyn, c 132/140 n v hnh chnh cp huyn, c ng bo
DTTS sinh sng vi s lng t 1.000 ngi tr ln (03 huyn ca tnh Bc
Giang
v 05 huyn ca tnh Ph Th c s lng di 1.000), chim 94,28% s n v
hnh chnh v 98% din tch t nhin ton vng.
- Theo tiu ch 5.000 ngi DTTS tr ln (Khon b, iu 2, Ngh nh s:
53/N-CP v Kin ton t chc b my lm cng tc dn tc thuc UBND cc
cp) th c 126/140 n v hnh chnh cp huyn v tng ng (chim 90%) vi
dn s 9.079.253 ngi, trong DTTS l 6.017.874 ngi (chim
66,28%).
- Theo tiu ch 10.000 ngi DTTS tr ln, th c 121/140 n v hnh
chnh
cp huyn v tng ng (chim 86,42%), vi dn s 8.844.495 ngi, trong
DTTS l 5.993.063 ngi (chim 67,76%).
- Theo tiu ch vng DTTS nng thn, min ni th c 111 huyn/140 n v
hnh chnh tng ng c t 5.000 ngi DTTS tr ln, chim gn 80% s n v
hnh chnh cp huyn, 95% din tch t nhin ton vng. DTTS c
5.695.425
ngi, trn tng s dn 8.101.527 ngi, chim 70,3% [79; tr.25-26].
Nh vy, vng DTTS Min ni pha Bc xt theo tiu ch phn nh trn
tng i ng nht v khng gian vi a bn vng Trung du min ni pha Bc,
trong , a bn nng thn- min ni l vng DTTS ch yu [79; tr.26].
Do , vng DTTS Min ni pha Bc c tip cn trong phm vi Lun n
ny c nghin cu trn quy m ca c vng, gm 14 tnh, vi c im kinh t-
x hi ca ngi DTTS l ni bt v ch yu. Hot ng gio dc ph thng vng
DTTS min ni pha Bc c tip cn trn phm vi ton vng, tp trung vo
nhng c th trong gio dc vng DTTS nh h thng trng PTDTNT,
http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90i%E1%BB%87n_Bi%C3%AAnhttp://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90i%E1%BB%87n_Bi%C3%AAnhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Lai_Ch%C3%A2uhttp://vi.wikipedia.org/wiki/S%C6%A1n_Lahttp://vi.wikipedia.org/wiki/H%C3%B2a_B%C3%ACnhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/L%C3%A0o_Caihttp://vi.wikipedia.org/wiki/Y%C3%AAn_B%C3%A1ihttp://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%A2y_B%E1%BA%AFchttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%BA_Th%E1%BB%8Dhttp://vi.wikipedia.org/wiki/H%C3%A0_Gianghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Tuy%C3%AAn_Quanghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Cao_B%E1%BA%B1nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/L%E1%BA%A1ng_S%C6%A1nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/B%E1%BA%AFc_K%E1%BA%A1nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A1i_Nguy%C3%AAnhttp://vi.wikipedia.org/wiki/B%E1%BA%AFc_Giang
-
35
PTDTBT, lp ghp, chng trnh dy song ng, cc chnh sch cho gio vin,
cn
b qun l gio dc v hc sinh cp hc ph thng vng DTTS.
2.1.1.2. Khi nim gio dc, gio dc ph thng vng dn tc thiu s
a. Gio dc
Gio dc hnh thnh cng vi x hi loi ngi, tr thnh mt hot ng
khng th thiu c v khng bao gi mt i mi giai on pht trin ca x
hi. Gio dc l mt b phn ca qu trnh ti sn xut m rng sc lao ng x
hi, mt trong nhng nhn t quan trng nht thc y x hi pht trin v
mi
mt. Gio dc mang tnh lch s c th, tnh cht, mc ch, nhim v, ni
dung,
phng php v t chc gio dc bin i theo cc giai on pht trin ca x
hi,
theo cc ch chnh tr - kinh t ca x hi.
Gio dc l qu trnh c t chc c thc, hng ti mc ch khi gi
hoc bin i nhn thc, nng lc, tnh cm, thi ca ngi hc theo hng
tch
cc. Ngha l gp phn hon thin nhn cch ngi hc bng nhng tc ng c
thc t bn ngoi, gp phn p ng cc nhu cu tn ti v pht trin ca con
ngi trong x hi ng i.
Gio dc bao gm vic dy v hc. Gio dc l nn tng cho vic truyn th,
ph bin vn ha t th h ny n th h khc. Gio dc l qu trnh trang b
v
nng cao kin thc, hiu bit v th gii khch quan, khoa hc, k thut, k
nng,
k xo trong hot ng ngh nghip cng nh hnh thnh nhn cch ca con
ngi
[45; tr.65].
- Gio dc din ra thng xuyn, lin tc mi mi trng hot ng ca con
ngi (trong gia nh, ni lm vic, trong nh trng, trong quan h x
hi,)
trong mi trng nh trng c vai tr rt quan trng.
Theo mc tiu v i tng gio dc th c gio dc ph thng (trang b
nhng kin thc, hiu bit c bn, ch yu cho lp v thnh nin trc khi tham
gia
qu trnh gio dc chuyn nghip) v gio dc chuyn nghip (hay cn gi l
o
to: trang b kin thc, k nng v hnh thnh ngh nghip chuyn mn cho
con
ngi).
http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Kh%C6%A1i_g%E1%BB%A3i&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Bi%E1%BA%BFn_%C4%91%E1%BB%95i&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_h%E1%BB%8Dc&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=D%E1%BA%A1y&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=H%E1%BB%8Dc&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/V%C4%83n_h%C3%B3a
-
36
b. Gio dc ph thng
Php lut Vit Nam quy nh r v h thng gio dc quc dn trong Lut
Gio dc 2005.
S 2.1: H thng gio dc quc dn Vit Nam
Ngun: Tc gi
- C cu gio dc ph thng: Gio dc ph thng bao gm:
a) Gio dc tiu hc c thc hin trong nm nm hc, t lp mt n lp
nm. Tui ca hc sinh vo hc lp mt l su tui;
b) Gio dc trung hc c s c thc hin trong bn nm hc, t lp su
n lp chn. Hc sinh vo hc lp su phi hon thnh chng trnh tiu hc,
c
tui l mi mt tui;
-
37
c) Gio dc trung hc ph thng c thc hin trong ba nm hc, t lp
mi n lp mi hai. Hc sinh vo hc lp mi phi c bng tt nghip trung
hc c s, c tui l mi lm tui.
- H thng cc c s gio dc ph thng, bao gm:
+ Trng tiu hc;
+ Trng trung hc c s;
+ Trng trung hc ph thng;
+Trng ph thng c nhiu cp hc;
+ Trung tm k thut tng hp - hng
nghip [66].
- Gio dc ph thng c mc tiu:
(1) Mc tiu ca gio dc ph thng l gip hc sinh pht trin ton din
v
o c, tr tu, th cht, thm m v cc k nng c bn, pht trin nng lc c
nhn, tnh nng ng v sng to, hnh thnh nhn cch con ngi Vit Nam x
hi
ch ngha, xy dng t cch v trch nhim cng dn; chun b cho hc sinh
tip
tc hc ln hoc i vo cuc sng lao ng, tham gia xy dng v bo v T
quc.
(2) Gio dc tiu hc nhm gip hc sinh hnh thnh nhng c s ban u
cho s pht trin ng n v lu di v o c, tr tu, th cht, thm m v cc
k nng c bn hc sinh tip tc hc trung hc c s.
(3) Gio dc trung hc c s nhm gip hc sinh cng c v pht trin
nhng kt qu ca gio dc tiu hc; c hc vn ph thng trnh c s v
nhng hiu bit ban u v k thut v hng nghip tip tc hc trung hc
ph
thng, trung cp, hc ngh hoc i vo cuc sng lao ng.
(4) Gio dc trung hc ph thng nhm gip hc sinh cng c v pht trin
nhng kt qu ca gio dc trung hc c s, hon thin hc vn ph thng v
c
nhng hiu bit thng thng v k thut v hng nghip, c iu kin pht
huy
nng lc c nhn la chn hng pht trin, tip tc hc i hc, cao ng,
trung
cp, hc ngh hoc i vo cuc sng lao ng.
Trong h thng gio dc quc dn, gio dc dn tc thiu s l mt b phn
quan trng v nhng c th ca i tng. Gio dc dn tc thiu s cng c th
c coi l mt m hnh thu nh ca h thng gio dc quc dn, bao gm c cp
mm non, tiu hc, ph thng c s, ph thng trung hc, trung hc dy ngh,
d b
dn tc, nhng dnh ring cho con em ng bo dn tc thiu s. phm vi
lun
n ny, tc gi ch tp trung vo cp gio dc ph thng vng dn tc thiu
s.
-
38
c. Quan nim v gio dc ph thng vng dn tc thiu s
Quan nim v gio dc ph thng vng DTTS l s kt hp ca cc khi nim
trn. l gio dc cp hc ph thng xt trong phm vi vng DTTS. iu c
ngha l, vi cch tip cn ca lun n, vng DTTS c xt quy m cp tnh
(c
tnh l vng DTTS, ch tr c cc thnh ph thuc tnh l khng phi vng
DTTS),
gio dc ph thng vng DTTS v c bn l gio dc ph thng ca tnh .
C iu, khc vi gio dc ph thng ni chung trong c nc, gio dc ph
thng vng DTTS c cc ni dung, hot ng xoay quanh i tng c bit l
hc sinh vng DTTS (hu ht l hc sinh ngi DTTS) c h thng cc trng
chuyn bit (trng PTDTNT, PTDTBT, cc lp ghp, c vic thc hin cc
chnh
sch i vi hc sinh, gio vin v cn b qun l vng DTTS, c vic dy hc
bng ting dn tc v dy Ting Vit cho hc sinh DTTS,... vng rt nhiu
ni
dung, hot ng c th nh chng trnh dy hc, sch gio khoa ring, h
thng
chnh sch cho gio vin v hc sinh ring dnh cho thy v tr vng
DTTS...)
d. Mt s khi nim khc
Ngoi ra, c mt s khi nim c lin quan n gio dc ph thng vng
DTTS trong Lun n nh sau:
- Trng chuyn bit, trng ph thng dn tc ni tr, trng ph thng
dn tc bn tr
Khi nim trng chuyn bit l ch c s gio dc cho nhng i tng
c th, c bit. Mc 3, Lut Gio dc 2005(sa i nm 2009) quy nh cc
loi
trng chuyn bit gm c: trng ph thng dn tc ni tr, trng ph thng
dn
tc bn tr, trng d b i hc; trng chuyn, trng nng khiu; trng, lp
dnh cho ngi tn tt, khuyt tt; trng gio dng. Nh vy, h thng
trng
PTDTNT, trng PTDTBT trong gio dc ph thng vng DTTS Min ni pha
Bc l trng chuyn bit.
+ Trng PTDTNT: Thng t s 01/2016/TT-BGDT ca B GD&T ban
hnh ngy 15/1/2016 ban hnh Quy ch t chc v hot ng ca trng ph
thng
dn tc ni tr, trng PTDTNT c quy nh nh sau: Trng PTDTNT c
Nh nc thnh lp cho con em dn tc thiu s, con em gia nh cc dn tc
nh
c lu di ti vng c iu kin kinh t - x hi c bit kh khn nhm gp
phn
-
39
to ngun o to cn b v ngun nhn lc c cht lng cho vng ny. Trng
