1

4. KOLON EMASI VE BORU API HESABI

Tesisat oluturan kazan, kollektrler, borular, vanalar, stclar, genleme deposu ile dier donanm ve armatrlerin tmnn dey grnn iki boyutlu olarak gsteren resme Kolon emas denir. Kolon emasnda dey ller lekli, eimli olarak denen yatay borular leksiz izilir. Ykseklikleri farkl olan radyatrler deiik ykseklikte gsterilir. Kolonlar ana datm borularndan ayrldklar sraya gre kazan veya kollektrlere daha uzak veya daha yakn olarak gsterilir.

Kat planlarnda zerine dilim says veya panel radyatrde ise uzunluu ve cinsi yazlan radyatrlerin, kolon emasnda gsterildikleri dikdrtgenin iine oda no, oda scakl ve radyatr verimi dnda ve st ksmna radyatrn dilim says ve cinsi yazlr.Kolon emas ve kat plannda gidi borular dz, dn borular ise kesik izgiler ile gsterilir. Kolonlarda her bir boru parasnn s yk boru uzunluu hesaplanr ve zerine yazlr. Bundan sonra boru apnn belirlenmesine balanabilir. Kritik devreyi gsteren kolonda her bir boru paras radyatrden balayp kazana doru byyen saylarla numaralanr. Boru aplar bu amala hazrlanm izelgeler (izelge 4.1) doldurularak hesaplanr.Boru ap hesab yaplrken ya R basn dm kabulnden yada hz deerlerinden hareket edilir. Genellikle bir R basn dm kabulnden hareket edilir. Bu arada ap seilirken hz deerlerine de baklmaldr. Bramanlarda en kk deerde olan su hz boru aplar bydke dzgn ekilde artmal ve kazan giriinde en byk hza ulamaldr. Su ak sesi evreyi rahatsz etmemelidir. Bu nedenle konfor stmasnda su hz branmanlarda 0,2 0,3 m/s mertebesinde olmasna dikkat edilir. Su hznn 2 e kadar borularda 1 m/s, daha byk apl borularda ise 1,5 m/s deerini amas istenmez.R basn dmnn byk seilmesi durumunda boru aplar kk kacak ve buna bal olarak da boru ebekesi daha ucuza mal olacaktr. Ancak basn dmnn byk seilmesiyle sirklasyon hzlar ve basn kayplar artacandan pompann tkettii enerji miktar artacaktr.R basn dmnn dk seilmesi durumunda ise boru aplar byk kacak ve boru ebekesi daha pahalya mal olacaktr. Buna karlk pompann tkettii enerji azalacaktr. Boru ebekesinin ve iletme giderlerinin daha ekonomik olmas asndan ortalama basn dmleri kk tesislerde R= 5-8 mmSS/m , byk tesislerde R=8-15 mmSS/m alnabilir.Bu bilgiler dorultusunda aadaki admlarla boru aplar belirlenir.

1. ncelikle binann boru plan izilir.2. Kritik devre seilir. Kritik devre yatay dorultuda en uzak ve dey dorultuda en yukardaki radyatrdr.3. Kritik devrenin en yukarsndaki radyatrden balayarak her iki T paras arasna ayr bir numara vermek suretiyle devre zerindeki btn ksmlar numaralandrlr. 4. Numaralandrdmz her boru parasnn zerine tadklar s ykleri yazlr.5. Gidi ve dn borular birletirilerek, boru ap hesab izelgesinin a, b ve d stunlarna sra ile para numaras, s miktar ve parann uzunluu yazlr. 6. Pompal scak sulu stmada borulardaki basn kayb izelgesinden (Ek-4) boru ap deeri aratrlr. Bu amala nceden kabul edilen R deeri bulunur. Bu R deerinden itibaren yatay olarak gidilir ve borudan geen s miktarna en yakn snn byk olannn yazl olduu stun bulunur. Bu stunun banda yazl olan ap deeri, aranan boru apn verecektir. Bu ap deerinden aaya inilmek suretiyle bu borudaki s miktarna karlk gelen en yakn s miktar bulunur. Is yknn hemen altnda bulunan hz deeri izelge 4.1in f stununa yazlr. Buradan yatay olarak giderek bu borudaki gerek R deeri tespit edilir ve izelge 4.1in g stununa yazlr.

7. Gerek R basn dm ile buna ait boru boyu arplarak bu ksmdaki toplam basn dmesi bulunur ve boru ap hesab izelgesinin h stununa yazlr 8. izelge yardmyla zel diren saylar toplam deeri bulunarak boru ap hesab izelgesinin stununa yazlr.izelge de 1.stuna para numaras, 2 stuna boru ap (izelge 4.1 den), 3.-21 stunlara izelge 4.2 de gsterilen kayplar yazlr. 22. stuna ise zel direnlere ait kayplarn toplam yazlr.9. Hz ve yardmyla scak sulu sistem iin borularn Z zel direnlerini veren Tablodan giderek zel direnler tespit edilir. Tespit edilen Z deeri izelge 4.1in k stununa yazlr.10. Srtnme (LR) ve zel direnler (Z) bir boru iin, buru ap hesab izelgesinin h ve k stunlarna tek tek yazlr. h ve k stunlarnn toplam LR ve Z yi verir. LR ve Z nin toplam aadaki ifadede yerine konursa H toplam basnc bulunur.11. e ve k stunlar yaklak boru apna gre yaplr.Boru ebekesinde dzensizlikler grld taktirde elde edilen ilk boru ap deitirilerek uygun bir ak salanmaldr. Deitirilen apa gre yaplan hesaplar izelge 4.1 in l ve q stunlarna yazlr. Deitirilen buru ap ile hesap yapmann bir amac da seilen iki farkl R deeri ile yaplan hesaplarn karlatrmasn yapmaktr. Kayplar arasndaki fark izelge 4.1 in r ve s stunlarna yazlarak en uygun R seimi yaplr. Pompal stma sistemlerinde toplam basn iin aadaki ifade bulunur.

H = ( LR) + Z (mmSS/m)

Bu denklemde ;L : Boru parasnn uzunluunu (m)R : Metre boru bana basn kayb (mmSS/m)Z : zel diren kayplar (mmSS/m)

Pompa basnc H basncn yenebilecek gte olmaldr.

4.1 SRKLASYON POMPASI HESABI

Pompalar debi ve basn karakteristik zellikleriyle belirlenir. Sirklasyon pompas, sistemde meydana gelen srtnme kayplarn yenebilecek gte seilmelidir.

Sirklasyon Pompas Debisi (Vp)

Sirklasyon pompasnn debisi Vp aadaki ifadeden bulunur.

3,6 QKVp = ---------------- C. g (Tg- Td)

Burada;QK : Tesisin toplam s ihtiyacC : Suyun zgl snma ss (C= 4,18 kj/KgC)g : Suyun younluu (Kg/m3)Tg-Td : Sisteme gidi ve dn scaklklar arasndaki fark (C)

Sirklasyon Pompasnn Basnc

Pompann basnc;

Hp = ( LR) + Z (mmSS)

olacak ekilde seilmelidir. Emniyette alma iin bu basnca % 10 ilave yaplr. Kazan dairesi kayplar dikkate alnmadysa , hesaplanan basn 300-800 mmSS kadar artrlr. Bu basn artrm, kapasitenin bykl de dikkate alnarak yaplr.

Hp = ( ( LR) + Z )1.1 (mmSS

Hp = ( LR) + Z +(300 800) (mmSS)

Uygulamada zellikle byk tesislerde pompa basncna % 50 ye varan eklemeler yaplmaktadr.

4.2 Boru ap Hesabna rnek

rnek boru ap hesab iin ekil .4.1 de kolon emas gsterilen tesisat kullanlmtr.Kolon emas zerinde her parann tad s miktar o parann zerine yazlmtr. 1 Nolu kolonun en st noktasndaki radyatr, kritik radyatr olarak belirlenmi ve her para numaralandrlmtr.Boru ap hesab iin izelge 4.3 ve izelge 4.4 doldurulacaktr. izelge 4.3n h stununa kadar gelindikten sonra, izelge 4.4 doldurularak deeri stununa yazlr. Ek- 6 daki Z zel Direnler Hesab izelgesini kullanarak, W hz ve diren katsays deerleri yardmyla Z zel direnci bulunur.izelge 4.3n 1. satr aada ayrntl olarak yaplmtr.a stununa para no: 1 (ekil 4.1 den)b stununa 1 numaral parann s yk : 2678 kcal/h (ekil 5.1den)d stununa1 numaral parann uzunluu: 8 m (ekil 5.1den)e,f,g stununun doldurulmas iin Ek-4 yararlanlr.R basn kayb 6 mmSS/m balang kabul deeriyle hesaba balanr. Seilen R=6 mmSS/m deerinden itibaren saa doru giderek 1 nolu borunun s yk olan 2678 kcal/hdan byk ve en yakn deer 3180 kcal/h seilir. Bu deerden yukar doru karak boru ap 1/2" olarak saptanr. Seilen boru apndan aaya doru inilir. 2678 kcal/hdan byk ve en yakn deer olan 2710 kcal/h seilir. Bu deerin yanndaki 0.20 m/sn borudaki su hzn vermektedir. Buradan sola doru gidilerek R basn kayb deeri 4.5 mmSS/m bulunur. Bulunan deerler izelge 4.3 de yerine konulur.

e stununa d= 1/2" f stununa W= 0.20 m/sn g stununa R= 4.5 mmSS/m

L boru boyu ile R basn kayb deerleri arplarak h stunundaki (LR) yerine yazlr. LR = 8 x 4.5 = 36 mmSS

i stunundaki toplam diren says nn bulunmas iin izelge 4.4n doldurulmas gerekmektedir.

izelge 4.4n doldurulmas ksaca aada aklanmtr:1.stuna para numaras 1 yazlr.2. stuna boru ap 1/2" deeri izelge 4.3den yazlr3.- 21. stunlarda hangi tr kayplar varsa bunlar yazlr. 1 nolu parada radyatrden dolay 3, T ayrlmadan dolay 1.5, dirsek kayb olarak 6, radyatr vanasndan dolay da 10 yazlr. 22. stuna toplam diren = 20.5 deeri yazlr.izelge 4.3n k stunundaki Z deerinin belirlenmesinde burudaki su hz 0.20 m/sn ve =20.5 deerlerine bal olarak Ek- 6 dan Z deeri 32.8 olarak bulunur.2, 3, 4, 5 numaral paralar iin de izelge 4.3 benzer ekilde doldurulur. h stunundaki LR ve k stunundaki Z deerleri toplanrsa,LR =165.2 mmSSZ = 158.7 mmSSbulunur. Bu iki deerin toplanmasyla toplam diren yle bulunur.

LR+Z = 323.9 mmSS

Pompa basnc Hp = LR + Z + (300-500) (mmSS) Hp = 165.2 + 158.7 + 500 = 824 mmSS bulunur.

Pompa debisi Vp = QK / 20.000 formlnden Vp = 26.388/20.000 = 1.32 m3/h bulunur.

1

BORU API HESABI ZELGES..... Binas Sayfa

Kat

abcdefghkLmnopqrs

Boru ParalarIsMiktarScaklk fark ...C olduuna gre s miktarBoru Paras UzunluuYaklakboru apna greDeitirilmiboru apna greFark

dWRLRZDWRLRZLRZ

Nokcal/hkcal/hmm/smmSSmmmSSmmSSm/smmSSmmmSSmmSSmmSSmmSS

12678--80.24.53620.532.8

25150--60.223.319.82.55

37828--1210.22.226.411.122

418746--1010.282.8288.332.5

525132--1110.385559.266.4

+____ +____

165.2 158.7

Hp = TOPLAM (LR) + TOPLAM (Z) + 500 mmSS Hp = 165.2 + 158.7 + 500 Hp= 824 mmSS

izelge 4.3 Boru ap Hesab izelgesi

DEERLERN HESAPLAMA ZELGES.....BinasSayfa

Kat

12345678910111213141516171819202122

Para NoBoru apKazan veya radyatrKollektr giri veya kPantolon ParasS Parasift dirsek (Geni)ift dirsek (Dar)T BirlemeT AyrlmaT Kart akmT Gei (ayrlma)T Giri (ayrlma)Boru aplarDeve boynu 90Dirsekiber VanaKolon vanas (dz)Kolon vanas (eik)Radyatr ventili (dz)Radyatr ventili (ke)TOPLAM

" "1 "1 "1 "2 "1.51.10.90.50.40.52.01.71.31.11.00.81.10.60.50.40.30.317.013.012.010.08.07.03.03.03.02.52.52.06.56.06.05.0--5.03.02.02.0--

3.00.51.60.51.02.01.01.53.00.51.0

13--1.561020.5

211.52.5

3111.52.6611.1

41211.52.21.68.3

5131----4.40.89.2

izelge 4.4 Deerlerini Hesaplama izelgesi

5. KAZANLAR VE KAZAN DARES YERLEM

5.1 Kazanlarn Snflandrlmas

Istma tesislerinde kullanlan kazanlarn snflandrlmas eitli kriterlere bal olmak zere aadaki gibi yaplr.

1. Kazan yapmnda kullanlan malzemenin cinsine gre; - Dkme dilimli kazanlar - elik kazanlar2. Kullanlan yaktn cinsine gre; Gaz yaktl kazanlar (Doal gaz) Sv yaktl kazanlar (Motorin, fuel oil ) Kat yaktl kazanlar3. Yanma odasnn basncna gre; Kar basnl kazanlar Kar basnsz kazanlar4. Istc akkan cinsine gre; Scak sulu kazanlar Kaynar sulu kazanlar Buharl kazanlar5. Kazann yapsal tasarm asndan; Alev borulu kazanlar Alev duman borulu kazanlar Duman borulu kazanlar Su borulu kazanlar6. Kazann biimi asndan; Yarm silindirik kazanlar Tam silindirik kazanlar Prizmatik paket kazanlar

ekil 5.1de Tam silindirik kalorifer kazan, ekil 5.2de Prizmatik paket kazann ekli grlmektedir.

ekil 5.1 Silindirik Kalorifer Kazan

ekil 5.2 Prizmatik- Paket Kalorifer Kazan

5.2. Kazan Kapasitesi ve Istma Yzeyi Hesab

Sv yakt ve doal gaz kazanlarnda, kazan kapasitesi kazan yzeyi (m2) olarak deil sl kapasite olarak tanmlanmaktadr.

Bu durumda kazan kapasitesi QK;

QK= QH (1+ZR) olacaktr.

Burada;QH : Kazan s yk (kcal/h)ZR : Kazan s yk artrm katsaysZR Katsays iin durum tanmlanmtr.

1- Ana datma ve toplama borular yaltlm, scak hacimlerden geiyor ve kolonlar duvarn i yzeyinde bulunuyorsa ZR = 0,05 alnr.2- Ana datma ve toplama borular yaltlm,souk hacimlerden geiyor ve kolonlar duvarn i yzeyinde bulunuyorsa ZR = 0,10 alnr.3- Ana datma ve toplama borular yaltlm, stlmayan hacimlerden veya kanallardan, kolonlar ise tesisat bacalarndan geiyorsa ZR = 0,15 alnr.

Kmrl kazanlarda ise kazan kapasitesi genellikle stma yzeyi ile tanmlanmaktadr. Kazan kapasitesi (Istma yzeyi) s hesab sonucu bulunan QH s kayb deeri esas alnarak yaplr.Tek kazan kullanlmas durumunda kazan stma yzeyi hesabnda aadaki forml kullanlr.

AK = QH /KK ( 1+ZR )

Burada;AK : Kazann metre kare cinsinden stma yzeyi alan (m2)KK: Kazann birim stma yzeyinden alnan ortalama s miktar (kcal/m2h)

KK deeri iin; Sv yakt kullanlmas durumunda KK = 8000 kcal/m2h Linyit kmr kullanlmas durumunda KK = 6000 kcal/m2h

Hesap sonucunda kazan stma yzeyi kesirli karsa bir st tam sayya ykseltilir.

5.3 Kazan Seiminde Dikkat Edilecek Hususlar

1. Mmkn olduu kadar sl verimi ve stma verdisi yksek kazanlar seilmelidir.2. Genellikle stma kazanlar standart imalatlar olup, hesaplanan gerekli sl kapasite veya stma yzeyi deeri iki standart imalat arasnda kalrsa bir st deer seilmelidir. 3. Elle beslemeli kmr yakan kazanlarn sl kapasitesi 500.000 kcal/h deerini veya zgara alan 2 m2 yi gememelidir. Aksi halde kmr beslemesinde glkler doar.Bu gibi hallerde daha kk kapasiteli birden fazla sayda kazan kullanlmaldr.4. Tesisatta iki kazan kullanlmas durumunda, her biri gereken kapasitenin 2/3 n salayan iki kazan seimi tavsiye edilir. kazan kullanlmas durumunda kapasite eit olarak paylatrlr. Boylerli tesislerde toplam s gereksinimi 300.000 kcal/h deerini ayorsa kullanma scak suyu retimi iin ayr bir kazan kullanlmas nerilir.5. ki veya daha ok sayda kazan kullanlacaksa, her kazan tesisattan ayrlarak bamsz alacak ekilde vanalarla donatlmaldr. Her kazann gvenlik borular ayr olmaldr.

5.4 KAZAN DARES YERLEM

Kazanlar deme sularndan ve evre ykama sularndan korunmak zere 10-15 cm ykseklikte bir kaide zerine oturtulmaldr. Brlrn en alt noktas yerden en az 20 cm yukarda olmaldr.Kazan dairesinde evre sularn toplayan byk boy deme szgeci bulunmaldr. ok byk kazan dairelerinde 50*50*60 cm llerinde evre suyu toplama ukuru bulunmal, kanalizasyona balanmyorsa bir pompa ile kanalizasyona aktarlmaldr.Kazan dairesi uygun bir ekilde havalandrlmaldr. Kazan dairesine gerekli temiz havann girebilmesi iin zemin dzeyinde, duman bacas kesitinin en az yars kesitte bir temiz hava girii bulunmaldr. Pis havann uzaklaabilmesi iin en az baca kesitinin % 25 i byklkte pis hava bacas yaplmaldr.Kazanlar bacaya en yakn yolda balanmaldr. Kazan kenarlarnn duvarlardan veya duvara monte edilmi cihazlardan uzakl en az 70 cm, iki kazan arasndaki uzaklk en az 40 cm olmaldr. Kazan dairesinin ykseklii kazan zerinde yer alacak ekipmanlarn gerektiinde tamir ve bakmnn yaplmasnda zorluk dourmamas iin en yksek kazan ekipmanlarnn zerinde, en az bir metrelik serbest mesafe bulunmaldrKazann eitli ynlerinden baklacak mesafenin kazann L uzunluu cinsinden boyutlar iki veya kazana ilikin yerletirme emalarnn verildii dzenleme ekil 5.2 ve ekil 5.3 dedir. Tek kazan olmas durumunda, kazan kenarnn duvardan uzakl iin ekil 5.2 deki deerler esas alnr.

a- Duman bacas b-Pis hava atma bacas c- Duman kanallar d-Temizleme kapaklar e- Kazann genilii

ekil 5.2 ki Kazann Kazan Dairesine Yerletirilmesi

R-Duman borusu ve duman bacas temizleme kapaa- Duman bacasb- Pis hava atma bacasc- Yakma hava penceresi

K1, K2,K3 - Kazanlarb1, b2,b3 Kazan genilikleriL1,L2 Kazan uzunluklar

ekil 5.3 Kazann Kazan Dairesine Yerletirilmesi6. ISITICI ELEMANLAR ortam scakl ile d ortam scaklnn farkl olmas durumunda hacmin yap bileenlerinden darya s kayb olacaktr. Konfor scaklnn salanabilmesi iin kayp olan snn hesaplanarak hacmin i ortamna verilmesi gerekir. Bu amala eitli stclar kullanlmaktadr. Bu stclar su , kzgn su veya buhar ile kendilerine ulaan sy kondiksiyon, konveksiyon veya radyasyon yoluyla hacmin i ortamna ileterek hacmin snmasn salarlar.Bu stclar aadaki ekilde snflandrmak mmkndr.1. Boru stclar2. Radyatrler 3. Konvektrler Istc olarak konutlar ,okullar ve hastanelerde radyatr, brolar ve otellerde konvektr veya salon tipi scak hava cihazlar, fabrika ve atlye gibi kat ykseklii fazla olan binalarda duvar tipi scak hava cihazlar nerilir.

6.1 BORU ISITICILAR

Boru stclar, borularn kvrlarak veya kaynakla birletirilmesi suretiyle yaplr. Is geii, borular ierisinden geen scak su veya buharn ssn temas ettii yzeye vermesi ve bu snn boru d yzeyinden havaya gemesi suretiyle gerekleir. Borularn stma yzeylerinin kk olmas nedeniyle istenilen sl kapasiteyi elde etmek iin uzun boru kullanlr.Borularn zerine sa kanatlar geirilmek suretiyle daha fazla stma yzeyi elde edilerek stma kapasitesi artrlr. Bu ekilde elde edilen borulara Kanatl Boru Istclar denir.Genellikle seralarda , fabrikalarda ve gemilerde kullanlr. ekil 6.1 de plak boru stclar, ekil 6.2 de kanatl boru stclar grlmektedir.

ekil 6.1 plak Boru Istclar

ekil 6.2 Kanatl Boru Istclar

6.2 RADYATRLER

Radyatrlerde snn evreye yayl nm (radyasyon) ve tanm (konveksiyon) yoluyla gerekleir. Inmla olan s geii tanma gre daha dktr.Radyatrler yaplm olduklar malzemenin cinsine gre aadaki gibi snflandrlabilir- Dkm radyatrler (kolonlu, perkolon, ridem.)- elik radyatrler (dilimli elik radyatr, panel radyatr)- Alminyum radyatrler ( alminyum alurad, elba ) olarak snflandrlabilir. ekil 6.3de dkm radyatrler gsterilmitir.

ekil 6.3 Dkm Radyatrler

6.2.1 Radyatrlerin Karlatrlmas

Farkl radyatrler arasnda seim yapabilmek iin aadaki kriterler dikkate alnr.

1. mr: Bir radyatrn mr kullanlan malzemeye gre deiir. En uzun mrl radyatrler dkm radyatrlerdir. Panel radyatrlerin mrleri 15 ila 20 yl olup, alminyumlarda ise deikendir.2. Radyatr yatrm maliyeti : Radyatr fiyatlarn karlatrrken m2 fiyatlar deil, kalori maliyetleri esas alnmaldr. En pahal radyatrler dkm ve alminyum radyatrlerdir. Panel radyatrler daha ucuzdur. En ucuz radyatrler ise dilimli elik radyatrlerdir.3. Gerekli stma yzeyi miktar : Bir radyatr ayn sy ,ayn artlarda ne kadar kk yzeyle verebiliyorsa sl verimi o kadar iyidir. Radyatrler iinde en kk stma yzeyi dkm radyatrlerin 144/500 kolonlu ve 900/70 perkolon tiplerinde grlmektedir.4. Estetik: Estetik olarak panel ve alurad radyatrler daha tercih edilmektedir. 5. Toz tutma ve temizlenebilme: Bu adan dz yzeyli olan elik radyatrler tercih edilmektedir. 6. Gvenlik: Dilimli elik radyatrlerde olduu gibi kenarlar keskin olan radyatrler arpma halinde tehlike olutururlar.7. Arlk:Arlk radyatrn montajn etkileyen bir faktrdr.Bu adan dkm radyatrler dier radyatrlere gre daha dezavantajldr.8. Su hacmi: Su hacmi fazla olan radyatrler ge snp ge sourlar. Bunlar dilimli elik radyatrlerdir. Su hacminin byk olmas genleme deposunun bykln etkiler.6.2.2. Radyatr Saysnn Belirlenmesi ve Yerletirilmesi

Radyatr kullanlmas durumunda, farkl i scaklklarda her dilim radyatrn verimi prospektsnde belirtilmitir.Her hacmin s kayb bir dilim radyatrn verimine blnerek o hacim iin gerekli radyatr miktar bulunur. Hesap sonucu kesirli karsa radyatrn bir dilim artrlmas uygun olur.Bir grup radyatr, zorunluluk yoksa 30 dilimi gememeli ve geiyorsa iki grup radyatr kullanlmas yoluna gidilmeli veya ters balant yaplmaldr.Istc saylar ile birlikte, dier donanmn (grup, konsol, kelepe vb) belirlenmesinde kullanlan form izelge 6.1 de verilmitir. Bu izelgede, 1. Stuna, Odann Nosu (101), 2. Stuna, Odann Ad ( SALON), 3. Stuna, Odann scakl (Salon iin 22 C ), 4. Stuna, Odann hacmi m3 olarak yazlr.5. Stuna, Odann s kayb iin hesaplanan deeri yazlr. 6. Stuna, radyatrn birim verimi yazlr. Radyatr verimi hesaplanrken firmalarn verdikleri kataloglardan yararlanlr. Kataloglarn kullanmnda tesisattaki su scakl ve oda scaklndan yararlanlr. Kataloglardan, aranan tip radyatrn dkme dilimli olmas halinde bir diliminin bir saatte verecei s miktar, panel radyatr olmas halinde 1 msinin verecei s miktar bulunmaktadr. 90/70 lik scak sulu sistemlerde dkme dilimli 144/500 tipli kolonlu radyatr seilmi ise ve oda scakl 20 C ise radyatrn birim verimi katalogdan 103 kcal/h bulunur. 22 PKKP 500 tipi panel kullanlmas durumunda 20 C oda scaklnda 1 msinin verecei s 1914 kcal/h olarak bulunur Bulunan deer 6. stuna yazlr. 7. Stuna, Seilmi olan radyatrn stma yzeyi katalogdan bulunarak bu stuna yazlr.8. Stuna, radyatrn verimi yazlr. rnek olarak odann s kayb 2200 kcal/h, odaya konulacak radyatr tipi 144/500, bu tipteki radyatrn 20 C deki birim verimi 103 kcal/h olarak katalogdan alndktan sonra odann s kayb 2200 kcal /h radyatrn birim verimi 103 kcal/h blnerek 21,3 olarak radyatr says bulunur. 21,3 dilim radyatr says olamayacandan radyatr says 22 olarak alnr. 22 dilim radyatr ile birim radyatr verimi 103 kcal/h arplrsa; 22x103 2266 kcal/h deeri bulunur. 22 PKKP 500 tipi panel radyatr kullanlmas durumunda 2200 kcal/h panel radyatrn 1 msinin verdii s olan 1914 kcal/he blnerek 1,14 m olarak radyatr uzunluu bulunur. Bu deerin virglden sonraki hanesi bir ste tamamlanrsa, panel radyatrn boyu 1,2 olarak belirlenir. Bu deer 1914 kcal/h ile arplrsa 2297 kcal/h olarak bulunur ve 8. stuna yazlr. 9, 10, 11 ve 12 stunlara, ayn binada farkl radyatr kullanlmas durumunda radyatr cinsleri yazlr.13. Stuna, oda iin belirlenen grup says yazlr.rnein oda iin belirlenen radyatr dilim says 22 ise her grupta 11 dilim olacak ekilde 2 grup olarak pencere altlarna konulabilir.14. ve 15. Stunlara, her grupta 15 dilime kadar 2 konsol 1 kelepe, 25 dilime kadar 3 konsol 1 kelepe, 45 dilime kadar 4 konsol 2 kelepe olacak ekilde konsol ve kelepe miktarlar yazlr.16, 17 ve 18. Stunlara, kullanlacak musluk saylar yazlr.19, 20 ve 21. Stunlara, kullanlacak rekor saylar yazlr.

ISITICI VE TEFERRUATI HESABISAYFA:KAT :

123456789101112131415161718192021

MAHALLNISITICILARINTEFERRUATLARIN

NOADISICAKLII CHACM m3HESAPEDLENISI KAYBI

Kcal/hBRM VER.YZEY m2KONACAKISITICILARVERM

Kcal/hCNSGRUPKONSOLKELEPEMUSLUKRAKOR

DLM AD.ANMALLER15mm

1/2"20mm

3/4"25mm

1"15mm

1/2"20mm

3/4"25mm

1"

izelge 6.1. Istc ve Teferruat Hesab Formu

Istlan hacimlerin en souk yerleri pencere nleridir. Bu nedenle, stclar pencere altlarna pencereyi ortalayacak ekilde yerletirilir. Istc seiminde, stc yksekliinin pencerenin altnda kalan duvarn yksekliini gememesine dikkat edilmelidir. Penceresi bulunmayan veya ok kk olan odalarda radyatr d duvar nlerine yerletirilir.Is kayb byk pencere says ok olan hacimlerde her pencere nne radyatr yerletirilmesi snn homojen olarak datlmas iin uygun olur.Ni iine konan stclar iin ekil 6.4 da belirtilmi olan verim dkl dikkate alnmaldr.Yksee aslan radyatrler grevlerini tam olarak yapamazlar. Radyatrn yukar aslmasnn zorunlu olduu hallerde % 10 luk bir verim dkl gz nne alnmaldr.Radyatrn koyulaca duvar mutlaka izole edilmeli, yerden ykseklii 70 mm, duvardan uzakl en az 40 mm alnarak monte edilmelidir.

ekil 6.4 Ni Ebadnn ve eklinin Verime Etkisi

6.3. KONVEKTRLER

Konvektrler kanatl borularn kaset iine yerletirilmi eklidir.Kasetin alt tarafndan giren souk hava kanatl stc borularda snr ve ykselen snm hava kasetin st tarafndan odaya verilir. Konvektrlerde s geii % 95-98 gibi byk oranda konveksiyonla olur. Radyasyonla s geii ok azdr.Konvektrler doal ekili ve flemeli olmak zere ikiye ayrlr. Doal ekili konvektrlerde hava hareketi tamamen kasetin yaratt baca etkisiyle gerekleir. Konvektr stma gcn ayarlamak iin hava akmn azaltp oaltmak zere hava klapeleri kullanlabilecei gibi konvektre giren su miktarn ayarlamak zere kontrol vanalar da kullanlabilir.flemeli konvektrlerde ise hava hareketini salamak zere radyal fanlar kullanlr. Fan tarafndan bir filtreden geerek emilen hava, stc borulardan geerek odaya flenir. Bu dzenlemede fan altta stc borular ise sttedir. Baz tiplerde ise hava giriine d hava balants da yaplabilir. Bylece flemeli konvektrler ayn zamanda havalandrma ilevini de yerine getirir.Konvektrler az yer kaplamalar ve abuk stmalar nedeniyle tercih edilirler. Konvektrlerde temizlik ok nemlidir. zellikle flemeli tip konvektrlerin filtreleri abuk kirlenir ve tkanr.Bu nedenle filtrelerin belirli aralklarla temizlenmesi gerekir.Isl g ayar iin, genellikle devri kademeli olarak ayarlanabilen fanlar kullanlr. Fan tamamen durdurulduunda ise konvektrden yaylan s ok azalr. ekil 6.5de flemeli konvektr gsterilmitir.

ekil 6.5 flemeli Konvektrler ( Salon Tipi Scak Hava Apareyi )7. GENLEME DEPOLARI

Genleme depolar sistemdeki basncn kontrol ve sisteme gerekli su desteinin salanmas bakmndan ok nemlidir. Genleme depolar ak ve kapal olmak zere iki tiptedir.

7.1 AIK GENLEME DEPOSU

Ak genleme deposu atmosfere ak alr. Genleen su hacmini toplamak zere datma sisteminin en yksek noktasndan biraz daha yksek noktaya genleme deposu yerletirilir. Kazanda genleen su gidi emniyet borusu vastasyla genleme deposunda depolanr. Tesisattaki su souduu zaman tesisatn eksilen suyu dn emniyet borusu vastasyla genleme deposu tarafndan tamamlanr. Genleme deposu ayn zamanda sistemi atmosfere atndan stma tesisatndaki basncn atmosfer basncnn stne kmasna engel olarak sistemin emniyetini salar. Havalk borular genleme deposundan atmosfere almak suretiyle sistemdeki hava tahliye edilir. Tesisatta bulunan her kazan iin kapasitelerine gre ayr ayr genleme deposu kullanlmas tavsiye edilmektedir. Yani iki kazan tek bir genleme deposuna balamak doru deildir. Her kazan ve genleme deposu iin gidi ve dn emniyet borular vardr. Bu emniyet borular zerine hibir kapayc vana konulmamaldr. ekil 7.1de ak tip eitli genleme depolarnn tesisata balant ekilleri grlmektedir.

Tesisattaki Vs litre su snma sonucu genleerek ;

Vg = 0,08 Vs (lt)

kadar artar. Artan bu hacmi depolayacak ak genleme deposunun hacmi ise;

Vgd = 0.0025 QK (lt)QK : Kazan s gc (kcal/h)

Gidi ve dn emniyet borularnn ise;

QKdgidi= 15+ 1.5 (mm) 1000

QKddn= 15 + (mm) 1000

RNEK: Is gc 110.000 kcal/h olan bir kalorifer kazan iin gerekli ak genleme deposu hacmi, gidi ve dn emniyet borularnn aplar hesaplanacaktr.

Vgd = 0.0025 .110.000= 275 (lt)Standart depo hacmi 300 lt olan genleme deposu seildi.Emniyet borularnn aplar:

110.000dgidi= 15+ 1.5 = 31 mm 1 1/4 boru ap seildi. 1000

110.000ddn= 15 + = 25 mm 1 boru ap seildi. 1000

ekil 7.1 Ak Tip Genleme Depolarnn Tesisata Balant ekilleri

7.2 KAPALI GENLEME DEPOLARI

Istma tesisatnda ak genleme depolar, hem yerletirme problemi hem de iletmedeki problemler dolaysyla yerini kapal genleme depolarna brakmaktadr. Kapal genleme depolar emniyet ventili ile birlikte kullanlr. Ayrca manometre mutlaka bulunmaldr.Kapal genleme depolar mebranl veya daha byk kapasitelerde gaz yastkl olabilir. Kapal genleme kab ieren sistemler otomatik kontroll yanma salanan kazan kullanld zaman mmkndr. Modern stma sistemlerinde artk daha ok kapal genleme depolar kullanlmaktadr. Kapal genleme deposu ekil 7.2 de grld gibi stnde basnl azot gaz bulunan bir diyafram ierir. Altndaki su genileyince diyafram yukar doru alr ve azot gazn sktrr. Gaz tarafndan sisteme uygulanan basn biraz artar.

ekil 7.2 Mebranl Kapal Genleme Deposu

Sistemde kullanlmas gereken diyaframl ve yayl emniyet ventillerinin boyutlar izelge 7.1 ve 7.2 de verilmitir.

Emniyet Ventil ap Istma gc kW Kcal/h

DN 15 (R ) 50 (45000)

DN 20 (R ) 100 (90000)

DN 25 (R 1) 200 (175000)

DN 32 (R1 ) 350 (300000)

DN 40 (R1 ) 600(ca. 500000)

DN 50 (R 2) 900(ca. 750000)

izelge 7.1 Diyaframl Emniyet Ventili Seimi (3 barlk iletme basncna kadar kullanlr)

EfektifBasn (bar) 3/4" 20 1 25 1 32 1 40 2 50 2 65 3 80 4 100EmniyetVentili ap

1.0 119 186 310 477 746 1261 1910 2984

1.5 157 245 406 626 978 1653 2504 3912 Sistem

2.0 173 270 448 691 1080 1825 2765 4320 Is

3.0 234 366 608 936 1463 2472 3745 5852 Gc

3.5 264 412 685 1055 1648 2786 4220 6593 (kW)

4.0 292 456 758 1168 1824 3083 4670 7297

4.5 318 497 826 1273 1989 3361 5092 7957

5.0 344 538 894 1378 2154 3640 5514 8615

5.5 370 578 960 1480 2313 3908 5920 9251

izelge 7.2 Yayl Emniyet Ventili Seimi ( Sistem s gcne gre)

7.2.1 Kapal Genleme Deposunun Sisteme Balants

Kapal genleme depolar,zerlerinde emniyet valf, manometresi ve doldurma valf bulunmaldr. Kapal genleme deposunun tesisata balants yapldktan sonra su doldurmadan nce azot gaznn basnc, balant noktasndaki statik basnca eit olmaldr.Basn fazla ise gaz atlmal,az ise doldurulmaldr.Tek kazanl kk stma sistemlerinde tek genleme kab kullanlr. ok kazanl byk stma sistemlerinde her kazana birer adet genleme kab baland gibi sisteme de ayr ve birden fazla sayda genleme kab balanabilir. ift kazanl bir sistemde kapal genleme deposunun sistemdeki yeri ekil 7.3 de kapal genleme deposunun sisteme balants ise, ekil 7.4de verilmitir.

ekil 7.3 ift Kazanl Bir Sistemde Kapal Genleme Deposunun Sistemdeki Yeri

ekil 7.4 Kapal Genleme Deposunun Sisteme Balant ekli

7.2.2 Kapal Genleme Depolarnn Yararlar

1.Kalorifer sistemi kapal sisteme dneceinden hava ile temas bulunmayacak ve korozyon azalacaktr2.Kapal kalorifer sisteminde su buharlap kaybolmayacandan,su eksilmesi olmayacaktr.3.Kapal sistemde basn dalm edeerde olacandan, her radyatrn snmas daha dengeli olacaktr.4.Kazann hemen yanna monte edildiinden,atya kadar ekilen borudan, izolasyondan,borularn her katta kaybettirdii alandan ve iilikten tasarruf salanacaktr.5.atdaki genleme deposu kalkacandan,borularn s kayb nlenmi olacaktr.

7.2.3 Kapal Genleme Deposu Hacminin Hesaplanmas

Kapal genleme deposu hacminin hesaplanmasnda nce sistemdeki toplam su hacmi Vs belirlenir. Istma kazan , stclar ve borular iindeki toplam su hacmi retici firma kataloglarndan belirlenir. izelge 7.3 de eitli aptaki borularn 1 m uzunluk bana su kapasiteleri ve eitli tip stc ve kazanlarn genel olarak ierdikleri su miktarlar verilmitir.

izelge 7.3 Kazan Radyatr ve Borularn Su Hacimleri

Bina stmasnda yaklak hesap yaplmak istendiinde sistemdeki su hacmi ;

Vs= W.QK (lt)

ifadesi ile bulunabilir. Burada; QK kazan s gc, W ise zgl s miktar olup stma sisteminde konvektr kullanldnda 5.2 , panel radyatr kullanldnda 8.33, dkm radyatr kullanldnda 12 ve demeden stma sisteminde 18.5 L/KW deerindedir. Ayrca sistemdeki su hacmi izelge 7.4 den de alnabilir.

izelge 7.4 Sistemdeki Su Hacminin Belirlenmesi

Kapal genleme deposu hacminin hesaplanmasnda aadaki denklem kullanlr.

Pt + 1 Vgd,k = Vd + Vs.E ---------------- Pt - Pg Denklemdeki sembollerin anlam aadaki gibidir. Vgd,k: Kapal genleme deposu hacmi (lt) Vs : Tesisattaki su hacmi ( izelge 7.4 den alnr veya yaklak olarak hesaplanr.) E : Su genleme oran ( izelge 7.5 den alnr.) Pt : Tesisat iletme st basnc (bar) Pg : Kapal genleme deposu n basnc (bar) Vd : Sistem soukken depodaki su miktar ( Nominal hacmi 15 litreye kadar, depodaki su hacmi, nominal hacmin %20 si olmal, daha byk tesislerde ise sistem su hacminin % 0.5i kadar olmaldr. Buna gre ; Vd = 0.005 Vs olmaldr.)

izelge 7.5 Tesisattaki Maksimum Su Scaklna Bal Olarak Su Genleme Oran

RNEK: 175.000 kcal/h (200 kW) lk kalorifer kazan iin kapal genleme deposu seilecektir. Sistemde dkm radyatr kullanlmaktadr. Tesisata giden suyun maksimum scakl 90 C, statik su ykseklii 15 mSS deerindedir.letme basnc 2,5 bar olarak verilmektedir.Bu durumda emniyet ventili ama basnc Pa = 3 bar, emniyet ventili kapama fark basnc ise 0.5 olmaktadr.Emniyet ventili ama basnc iletme basncndan 0.5 daha byk olmaldr. Sistemde diyaframl emniyet ventili kullanlacaktr. izelge 7.1 den 175.000 kcal/h n karl olarak DN (R 3/4) seilir.Genleme deposu hacmini hesaplayabilmek iin nce tesisattaki su hacminin belirlenmesi gerekir. Bunun iin izelge 7.4 den 175.000 kcal/h (200 kW) lk g ve dkm radyatr iin;

Vs= 2500 lt deeri bulunur.

Su genleme oran E ise izelge 7.5 den, maksimum su scakl 90C kullanlarak,

E = % 35E = 0.035 deeri bulunur.

Tesisat iletme st basnc,

Pt = 2.5 bar olarak verilmitir.

Kapal genleme deposu n basnc, Pg = 1.5 bar olarak alnr.Buna gre genleme deposu hacmi;

Pt + 1 Vgd,k = Vd + Vs.E ------------------ Pt - Pg Pt + 1 Vgd,k = 0.005VS + Vs.E ------------------ Pt - Pg

2.5 + 1 Vgd,k = 0.005.2500 + 2500.0.035 ------------------ 2.5 1.5

Vgd,k = 320 lt olarak bulunmaktadr.

7.2.4 Kapal Genleme Sistemlerinde Emniyet

Kapal tip genleme depolarnda tesisatn s kapasitesine bal olarak DIN 4751 de aklanan aadaki emniyet tedbirlerinin alnmas istenmektedir.

300000 kcal/h kapasitenin altndaki mebranl tip genleme deposu olan sistemlerde uyulmas gereken artlar unlardr:

1. Sadece sv ve gaz yakt iin kullanlabilir.2. Statik ykseklik 15 metreyi gememelidir.3. Sistem termostatik kontrole ve limit termostata sahip olmaldr.4. Kazan zerinde emniyet ventili olmaldr.5. 150 kW gcn zerinde su seviyesi emniyeti bulunmaldr.6. Termometre ve manometre bulunmaldr.

300000 kcal/h kapasitenin stnde ya da 300000 kcal/h kapasitenin altnda olup , statik ykseklii 15 m yi geen tesislerde uyulmas gereken artlar unlardr.

1. Maksimum su gidi scakl 100C, toplam basn 5 bar olmaldr.2. Termostat ve limit termostat kontrol bulunmaldr.3. Sadece sv ve gaz yakt kullanlmaldr.4. Emniyet ventili bulunmaldr.5. Presostat ve su seviyesi kontrol bulunmaldr.6. Sistemin basnlandrmas genleme deposundaki basnl gazla, hava kompresr ile veya basnlandrma pompas ile gerekletirilmelidir.7. Gerekli gstergeler bulunmaldr.8. Sistemin test edilmesi ve belgelenmesi gereklidir.

8. BRLRLER

8.1 Fuel Oil Brlrleri

8.1.1 Fuel Oil Yakan Brlrlerin yaplar

ekil 8.1 de grld gibi namlu biimindeki gvde zerine yanma iin gerekli paralar yerletirilir. Yanmann olabilmesi iin yakt, hava ve tutuma gerekir.Brlrde bulunan pompa, yaktn uygun bir basnta memeden ocaa fkrmasn salar. Vantilatr yanma iin gerekli havay verir. Bir ateleme trasformatrnn salad yksek gerilimin elektrotlar arasnda meydana getirdii ark, yakt tututurur. Aadaki ksmlarda brlr nemli paralarnn yaplar, almalar ve zellikleri geni lde gsterilecektir.

ekil 8.1 Fuel Oil Brlr ve Ana Paralar

1-Brlr Gvdesi :2-Menteeli Tespit Flan: zel mentee dzeni ile brlrlerin sklmeden saa veya sola dndrlerek kolay servisine olanak salar.3- st Kapak: Kapak yerinden kaldrlarak brlr namlusu iindeki donanma mdahale edilir.4- Hava Klapesi Grubu: Brlr yanma havasnn debisini ayarlar. El ile veya servo motor ile kumanda edilir. Hava ayar kolu sabitlendikten sonra alma esnasnda ayar bozulmaz. 5- Hava Klapesi Servo motoru : ki kademeli brlrlerde, yakt debisine uygun olarak hava debisini uygun olarak ayarlar. Durma halinde klapeyi tam kapatarak yanma hcresinin soumasn nler.6- Brlr Motoru: Brlrlerde 1 fazl veya 3 fazl asenkron motorlar kullanlr. Brlrlerde kullanlan motor, pompay ve fan dndrr. Motor, pompa ve fan ayr ayr yataklandrlrlar. Bu eleman arasndaki balant iki plastik mille yaplr. Brlrn motoru altnda, ocaa yakt ve hava verilir. Bu arada ateleme salanrsa , yanma balar.7- Fan: Yaktn yanmas iin gerekli olan oksijen fann verdii havadan salanr. Brlrlerde kullanlan fanlar, tambur biiminde ok kanatl olarak yaplrlar. Dnme hareketini brlrdeki motordan alrlar. Fanlar yanma iin gerekli ok miktardaki havay dk basnta salarlar. Bir litre yaktn iyi ekilde yanmas iin 11,5 m3 hava gerekir. Fakat yakt ile havay tam olarak kartrmak mmkn olmadndan, bir litre yakt iin ocaa 15 m3 hava verilir. Fann giriindeki bir kapak ayarlandnda, iyi bir yanma iin gerekli miktardaki hava salanm olur. Fandan kan hava namludan geerek ocaa gelir. Ocaa pskrtlen yakt ile fandan gelen hava direkt olarak karrsa, yanma dumanl olur. Bu sakncay gidermek iin brlrlerde trblatrler kullanlr.8- Brlr Pompas: Her hangi bir sv yaktn yanabilmesi iin, bu yaktn gaz haline gemesi gerekir. Brlrlerde sv yakt dar bir delikten pskrtlerek gaz haline dntrlr. Dar delikten fkran ya ok kk paralara ayrlr. Bu kk paralar da ok ksa bir zaman iinde buharlaarak gaz haline dnrler. Sv yaktn bir delikten pskrtlebilmesi iin basncn ykseltilmesi gerekir. Gazya ve motorin gibi hafif yalarn pskrtlme basnc 7 kg/cm2 , ar yalarn ise 18 kg /cm2 olur. Ya basncnn en uygun deere kartlmas pompa ile salanr. Brlrlerde genellikle ekil 8.2de grld gibi dili pompa kullanlr. Burada gvde iinde iki dili birlikte dnerler. Dnme hareketini motor milinden alan kk dili, kendi dnerken byk diliyi de dndrr. Pompann sol tarafndan giren ya, dililerin oyuklarndan pompa kna tanr. Pompa knda biriken yan basnc artar. Eer yakt pompaya kendiliinden geliyorsa, tek boluklu pompa kullanlr. Yakt deposu pompadan daha aada ise biri ya emmek iin, dieri ise ya basmak iin iki boluklu bir pompann kullanlmas gerekir.

1- Yakt girii 2- Pompa mili 3- Dndren dili 4- Pompa gvdesi 5- Hilal 6- Dnen dili 7- Yakt k

ekil 8.2 Dili Pompann Yaps

9- Ateleme Transformatr : Brlrlerde yaktn tututurulmas elektrik arkyla yaplr. Elektrik ark ise , brlrn zerinde bulunan bir ateleme transformatrnn 10.000 V luk sekonder geriliminin ateleme elektrotlarna uygulanmas ile salanr.10- Buji Kablolar : Yksek gerilime mukavim zel izolasyonlu ve zel tespit uludur.11- Elektrotlar : Elekrodlar yksek gerilime mukavim, krom- nikel alamndan yaplm ve porselen izolasyonlu ve ular bklebilir tiptendir. Bu elektrodlar bir kelepe ile memeye gelen yakt borusuna ayarlanabilecek ekilde balanrlar. Elektrodlarn birbirleri ve meme ile olan aralklar gvenli bir tutuma iin nemlidir. Elektrod ayarlarken oluacak kvlcmn trblatr ve memeye arpmamasna, ayn zamanda pskrtlen yakt hzmesinin de trblatr ve elektrodlara dememesine dikkat edilir. ekil 8.3de elektrot ayarlar iin en uygun deerler verilmitir. ekil 8.3 Elektrod Ayar lleri

12- Meme : ekil 8.4de grld gibi bir meme, konik para, szge ve gvde olmak zere 3 ksmdan oluur. Konik para gvdeye vidalanarak balanr ve gvde iine tam olarak oturur. Szge, konik para ile gvde arasnda bulunur. Meme ok hassas bir eleman olduundan , yakt meme iindeki szgete bir kere daha szlr. Szlen yakt konik para ile gvdenin birletii yerde bulunan iki ince kanaldan meme ucuna gelir. Bu kanallar ok ince olduundan, yakt meme ucuna hz kazanarak ilerler. Meme ucunda bulunan anofor boluunda bir dnme hareketi meydana gelir. Yakt dnerek byk bir hzla ( 65 km/h ) meme deliinden ocaa fkrr. Delikten fkran yakt dnmekte olduundan bir koni biiminde alr ve ok ufak paralara ayrlr. Paralarn bykl 0,002 mm kadar olduundan, bu paralar ok abuk olarak buharlar ve gaz haline geerler. Ocaklarn ekilleri ve kapasiteleri ok farkl olduundan, memeler de deiik zelliklerde yaplrlar. Uygulamada kullanlan memelerin kapasiteleri 2 120 litre/ saat, pskrtme alar da 30-90 derece arasnda deiir. Ayrca pskrtme ii bo veya dolu koni eklinde olabilir.

ekil 8.4 Bir Memenin Yaps13-Trblatr ve Yanma Bal:

ekil 8.5 Trblatr Ayar emas14- Solenoid valf: Tek kademeli tiplerde bir adet, ift kademeli tiplerde iki adettir. ki hareketle n sprme srasnda yaktn devridaim ettirilerek stlmasn temin eder ve brlrn durmas srasnda art pskrtmeyi nler.15- Ya n Istcs: Yan bozulmadan sratle stlmasn salayan kuru tip stclar ayar termostatndan baka alt limit ve st limit termostatlar ile donatlmtr.16- Burun Paras: lk hareket srasnda yaktn memeden pskrtlmeden dolatrlmasn salar.17- Elektrik Panosu: 18- Kumanda Beyni: Brlrn belli bir programa gre yol almasn salar. Normal alma srasnda brlrn alev kontroln yapar. Alev arza sebebiyle sndnde brlr hemen durdurup arza lambasn yakar.19- Fotosel: lk hareketle alevin teekkl etmemesi veya alma esnasnda snmesi halinde kumanda beyni vastasyla brlrn durmasn salar.

8.1.2 Fuel Oil Brlrlerinin letmeye Alnmas

8.1.2.1 Genel Kontroller

1- Brlr ile tank arasndaki yakt borular doru ekilmi balants yaplm m ?2- Yakt tank yakt ile doldurulmu mu?, brlr montaj doru yaplm m ?3- Sistemin kablo balantlar doru ekilmi mi?, stc termostat doru ayarlanm m ?4- Duman kanalnda damper var m?, doru ayarlanm m ? 5- Sistemde kazan, radyatrler ile tesisat su il doldurulmu mu ?6- Scak su sirklasyon pompalar alr durumda m ?7- Pot depo brlr stcs yaktla dolu mu ?

letmeye Almadan nce Meme (Lans) Mekanizmasnn Szdrmazlk kontrol

1- Termostatlarn ayarlarn 0 konumuna getirin ve brlr pompas yardm ile n stcy yaktla doldurun.2- Istc dolduktan sonra termostatlar 15C farkla 60- 75 C olarak ayarlayn.3- Fotoseli yuvasndan, ateleme devresini klemensten kartn.4- Brlr altrn ve yakt memesinden yakt damlamas veya aktmas olup olmadn kontrol edin.5- Pompa basncn yaklak 4 bara ayarlayn, n sprme srasnda yaklak (15 sn.) stcnn ve lansn yaktla dolup dolmadn kontrol edin. ( memeden kesinlikle yaktn kamamas gerekir.)6- Pompa basncn pompaya balanan manometreden kontrol ederek 8 bara ayarlayn. Memeden yakt damlamas olmamaldr. Sonunda brlr emniyet sresi sonunda otomatik olarak arzaya geecektir. 7- Sirklasyon srasnda veya yakma konumunda 8 bar pompa basncnda memeden yakt geliyorsa brlr derhal durdurun, memeyi ve lans pistonunu karn, mazotla ykayp temizleyin ve tekrar kontrol edin.8- Son kontrol sonucunda lansn karmad grlmelidir, eer hala karyorsa pistonu yenisi ile deitirin.

Lansn kapatma Fonksiyonunun Kontrol

1- Lans 10-12 pompa basncnda amaldr.2- n sprme srasnda pompa basncn 14 bara ayarlayn. Brlr altrn, sprme annda memeden yakt akmamaldr.3- Manyetik ventilin kapamas ile birlikte pompa basnc 20 bar gstermeli ve memeden yakt pskrmelidir.4- Brlrn arzaya gemesi veya kazan termostatnn kesmesi ile brlrn durmas halinde lans smaz bir ekilde meme ucunu kapamaldr.

8.1.2.2 Devreye Alma Srasnda Yaplmas gereken Genel kontroller

1- Yakt tanknda yakt olup olmad kontrol edilmelidir.2- n stc pot termostat deeri 50 C olmaldr ve pot stc kndaki ve geri dnteki vanalarn ak olmasna dikkat edilmelidir.3- Varsa oda termostatlar ayarlanmal, kazanda su olup olmad kontrol edilmelidir.4- Elektrik tesisat kurallara uygun olarak yaplmaldr, voltaj brlre uygun olmaldr.5- Yakt tesisat yaktn rahatlkla n stc pot ve brlr pompasna akmasn salayacak ekilde olmaldr.

8.1.2.3 Devreye Alma ve Brlrlerin almas

1- Bahsedilen genel kontroller yapldktan sonra motor kontaktre baslarak yaktn brlr stc potuna dolmas ve geri dnten delmesi salanr.2- Geri dn hortumu check valfiyle birlikte n stc pota balanr ve brlrn iletme pako alteri alr. 3- Brlrn pot stcsndaki fuel oil henz souk olduundan rezistanslar almaya balar.4- Belli bir mddet sonra fuel oil yanma scaklna eriince yol verici termostat , motorun devreye girmesini salar. Motor devreye girince motora akuple olan pompada almaya balar ve fuel oil sirklasyona balar. Ayn zamanda motora bal olan fan da alarak yanma hcresine hava fler.5- n sprme sresi yaklak 17 sn. dir ve bu sre ierisinde yakt srayla n stc, pompa, pot stc, mekanizma , ventil n stc ... eklinde dolar.6- Sirklasyon basnc yaklak 14-18 at olmaldr.7- Elektrotlar trafodan gelen yksek gerilim sayesinde atelemeye balar. Sprme sresi sonunda rleden solenoid ventile enerji gnderilir ve normalde ak olan ventil fuel oilin geri dn hattn kapatr, bu srada mekanizma artan fuel oil piston arasndaki yay kuvvetini yenerek memeden pskrmeye balar. Yakt memeden 60 veya 45 derece ayla toz haline gelerek pskrr ve elektrotlardaki kvlcm sayesinde alev alr ve yanmaya balar. 8- Yanmann salkl olup olmad krmz aleve kar duyarl olan QRB 1 fotosel tarafndan kontrol edilir. Eer yanma olmusa fotosel alevi grr ve rleyi kilitler, brlr almasna devam eder. Ateleme 17 sn. daha srer. Kazan iindeki su scakl ayarlanan deere ulancaya kadar brlr almasn srdrr. Ayarlanan scakla ulaldnda kazan termostat devreyi keser ve brlr dinlenmeye geer.9- Eer brlr iki kademeli ise 1. kademe devreye girdikten ksa bir sre sonra rleden hava ayar servo motoruna hava miktarnn artrlmas iin komut gider ve servo motor hava klapesini amaya balar, bununla birlikte 2. kademe normalde kapal ventil de enerjilenir ve 2. memeden yakt pskrmeye balar. Bylece brlr yksek kapasitede almasn srdrr.10- Kazan zerinde 2 adet termostat vardr. Bunlardan 1 kademe termostat 2 kademe termostatndan daha yksek bir deere ( yaklak 5) ayarlanmaldr. Su scakl 2. kademe termostatnn ayarland deere ulanca 2. meme devre d kalr, servo motor hava miktarn ksar ve brlr 1. kademeye der.

8.1.3 Fuel Oil Brlrlerinin Genel Bakm

1- zerinde nemle durulmas gereken konu kullanlan yaktn temiz olmas ve tesisatn hatasz yaplm olmasdr. Yakt pis ise ierisindeki yabanc zerrecikler pompann dilerinin ve yataklarnn anmasna, memenin tkanmasna sebep olur. Bu tr arzalara sebebiyet vermemek iin yakt tesisatnda bir filtrenin bulunmas ve pompa nndeki pislik tutucu ile ve bu filtrenin en az 15 gnde bir temizlenmesi gerekmektedir.2- Meme temizlii haftada bir kez yaplmal ve fra veya tel fra gibi sert aletler kesinlikle kullanlmamaldr.3- Trblatr 10 gnde bir temizlenmelidir. Temizlenmedii taktirde salkl bir yanma olumaz.4- Fan kanatlarnn, yanmann ve balansn bozulmamas iin iki ayda bir temizlenmesi gerekir.5- Yanma ayarlarnn iki ayda bir yaptrlmas gerekir.6- Kazan ierisinde oluacak kurumun iki haftada bir temizlenmesi gerekir.7- Yakt tanknda biriken tortularn her yl temizlenmesi gerekir.8- Gnlk yakt tanknda ve n stcda meydana gelebilecek su birikintilerinin haftada bir temizlenmesi gerekir. Otomatik havalandrmas olmayan potlardaki hava boaltma vanas haftada bir almaldr.9- Brlrn sezon banda ve sonunda komple bakm yaptrlmaldr.10- Yaz aylarnda kalorifer bacalar yetkili merci itfaiye tarafndan temizlenmelidir.

8.1.4 Fuel Oil Brlrleri ve Tesisatlarnn Montaj Kurallar

1- Yaktn st seviyesi brlr pompa seviyesinden aada olmamas tavsiye edilir.2- yakt tesisatnda brlrden nce bir n stc pot, bu potun rezistans , hava borusu ve geri dn check valf, boaltma vanas ve termometresi olmaldr.3- Rakorlu ve dili yakt balant hatlarnn ok iyi yaplm olmas ve szntnn meydana gelmemesi gerekmektedir.4- n stc pot ile pompa arasna mutlaka bir fuel oil filtresi koymak gerekir.5- Ana yakt tanknda scak su serpantini veya yakt k vanasna yakn stc rezistans kullanlmaldr. Ana tank ile n stc pot aras mesafe 3 metreden fazla ise aradaki boruya stc bant sarlmas gerekir.6- Ana yakt tank ile brlr arasndaki mesafe 10 metreden fazla ise ek bir pompalama sistemi gerekir.7- Brlr, kazan zerine monte edilirken , cehennemlik ile alev borusu mesafesini iyi ayarlamak , brlr flan ile kazan flan arsna sl izolasyon ve gaz szdrmazl iin amyant conta kullanmak gerekir.8- Elektrik tesisatnn projeye uygun olarak yaplmas, kablolarn boru ve elik spirallerle koruma altna alnmas ve emniyetin n planda tutulmas gerekir.9- Kazan Brlr- Tesisat montaj yaplrken , bir arza annda rahat alabilme imkan gz nnde bulundurulmaldr.

8.1.5 Fuel Oil Brlrlerinin Arza ve Nedenleri

Arza durumunda ilk nce kontrol edilmesi gereken noktalar unlardr:1- Brlr ana sigortasnda yada pano ile brlr arsndaki kablolarda ksa devre var m ?2- Baca ekii normal mi ?3- Tankta ve n stc depoda yakt var m ?4- Memede tkanma var m ? , Elektrotlar temiz mi, ayarlar normal mi ?5- Pompann nndeki filtre veya tesisattaki filtre tkal m ?6- Pompada hava var m ?7- Kazan duman borularnda ve dilimlerinde fazla kurum var m ?8- Yakt vanalar ak m ?9- Kazan termostat doru ayarlanm m ?10- Voltaj normal m ? Elektrik var m ?Yaplan bu genel kontrollerden sonra arza tespit edilmemise dier olaslklar zerinde durmak gerekir. Bu olaslklar ise aada aklanmtr.

8.1.5.1 Brlr Motoru almyorsa

1- Motor termii atk olabilir. Motor yanm olabilir. Motor rulmannda veya yataklarnda skma, dalma gibi arzalar olabilir.2- Brlr stc pot rezistanslar almyor olabilir.3- Istc pot termostat ( yol verici termostat ) arzal olabilir.4- Kumanda panosuna 3 faz gelmiyor olabilir.5- Role arzal olabilir.

8.1.5.2 Brlr almyorsa

1- Klemensler kontrol edilerek ateleme trafo kablolarnda bir geveme veya kma olmu olabilir.2- Ateleme trafosu arzal olabilir.3- Elektrot kablolar km yada ase yapyor olabilir. Elektrot ayarlar bozulmu, elektrotlar kirlenmi veya seramikleri krlm veya atlam olabilir.4- Meme tkanm, lans mekanizmasna pislik girmi olabilir5- Trblatr ayarsz veya kirlenmi olabilir.6- Pompa hava yapm olabilir. Yakt memeden pskrmyorsa pompa filtresi tkal olabilir.7- Selonoid ventil arzal olabilir, bobini yanm olabilir. 8- Yaktta su olabilir. Yakt tam snmadan pskryor olabilir.9- Motor- Pompa balant kaplini syrm olabilir.10- Pompa basnc 14 atden dk olabilir11- Hava ayar klapesi ok aktr ve alevi sndryor olabilir. 12- Kumanda rlesi arzal olabilir.13- Fotosel k gryor olabilir.

8.1.5.3 Yanma Balyor ve 2-3 Sn. erisinde Brlr Arzaya Geiyorsa

1- Fotosel arzal olabilir. Kirlenmi veya dnm olabilir, kablolar km olabilir.2- Hava ok aktr ve alevi kopartyordur. Yada hava ok kapaldr ve alevde boulma oluyordur.3- Meme bozulmutur ve yakt iyi pskrmyordur.4- Trblatr ayar bozuktur veya cruf yapmtr.5- Rle bozuktur ve fotoselden gelen sinyali alglayamyordur.6- Kazan baca ekii iyi olmayabilir, alev bouluyordur ve tepme yapar.7- Motor ters dnyor olabilir.8.1.5.4 Brlr Yanmaya Baladktan 2-3 Dak. Sonra Arzaya Geiyorsa

1- Voltaj kontrol edilir.2- Hava ayarna baklr.3- Trblatr ayarna baklr.4- Hava fannn normal alp almadna , kirlenip kirlenmediine baklr.5- Baca ekiinin iyi olup olmadna baklr.6- Kazan duman borularnn ve klhann kurum ile dolup dolmadna baklr.7- Brlrn kazana gre uygun seilip seilmediine baklr. Eer kar basnl radyasyon tipi kazan ise brlr uzun alev borulu olmaldr.

8.1.5.5 Brlr alrken Tepmeli veya Sarsntl alyorsa

1- Yakta su karm olabilir.2- Meme kapasitesi byk seilmi olabilir.3- Pompa basncnda dalgalanmalar olabilir.4- Meme as veya brlr alev borusu kazana uygun olmayabilir.5- Brlr namlusu kazana uygun olmayabilir.6- Memeden pskren yakt miktarna gre hava debisi ok fazladr ve yakttan yeteri kadar verim alamyordur. Bu durumda hava miktarn azaltmak gerekir.7- Baca ekii ok fazla ise ve ar bir vakum varsa yanm gazlar ok hzl olarak bacadan dar kyordur ve bylece verim dk olur. 8- Kazanda ar kurum vardr.9- Kazan szdrmazlk contalar grevini tam olarak yapmyordur.10- Hava miktar yakta gre ok azdr, kazanda ve bacada kurum oluur.11- Pompa basnc ok dk olduundan yakt tam yanmyordur.12- Trblatr cruf yapm olabilir.13- Kazan binaya gre kk seilmi olabilir.

9. OTOMATK KONTROL SSTEMLER

Bir scak sulu stma sisteminde otomatik scakl kontrol sistemin karmaklk derecesine, byklne ve kullanlan cihazlarn tipine bal olarak byk lde deiir.Otomatik kontrol sistemleri, yakt tasarrufu, sl konfor ve letme kolayl salamak amacyla kullanlr. Istma tesislerinde otomatik kontrol sistemlerinin kullanlmasyla byk oranda yakt tasarrufu salanacandan sistem kendisini ksa srede amorti edecektir.Istma tesislerinde kullanlan otomatik kontrol sistemleri ; kazan kontrol, stc kontrol, sistem kontrol ve zon (blge) kontrol olmak zere drt ayr grupta incelenecektir.

9.1 Kazan Kontrol

Scak sulu stma sistemlerinde, kazan su k scaklnn istenen deerde tutulmas amacyla yaplan kontrol sistemidir.Sv ve gaz yakt yakan kazanlarda, kazan su k scakl kontrol iki ekilde yaplr.

9.1.1 Kazan TermostatKazan termostat kazan su scakln ayarlanan sabit bir deerde tutar.Bunlarn en basiti iki kontakl tiplerdir.Bunlar tek kademeli brlrn ON-OFF kontrolne balanr. Genellikle ama kapama scaklk fark 6 C civarndadr. kontakl termostatlar genellikle iki kademeli brlrlerde kullanlr.Bu termostatlar yine ON-OFF kontrolldr. Kontaklara balanan 1. ve 2. kademeyi sra ile devreye sokar ve karr. Byk sistemlerde kullanlr.Oransal termostatlarda ise srekli kontrol vardr. Oransal termostat ayar ile su scakl kademeli olarak deitirilirken yakt ve hava miktar da kademeli olarak deiir.

9.1.2 Oda Termostat le Kazan KontrolDuyar elemannn yerletirildii odada scaklk sabit kalacak ekilde kazan almas ON-OFF olarak kontrol edilir. Oda termostat ile kazan kontrol daha ok kat kaloriferi sistemlerinde yaplmaktadr.

9.2 Istc Kontrol

Istclarn yayd s kontrol edilerek oda scaklnn ayarlanan sabit bir deerde tutulmas eklinde yaplr.

9.2.1 Termostatik Radyatr VanasRadyatrden nce monte edilen vanann zerinde oda scaklndan kumanda alan bir termostat vardr. Bu termostat oda scaklndaki deiiklikleri alglayarak vanay ap kapamak suretiyle radyatre giren suyun debisini ayarlar ve bylece radyatrn yaym olduu s oda scaklna bal olarak kontrol edilir. Genellikle villa tipi kk apl stma uygulamalarnda kullanlr.

9.2.2 flemeli Konvektrlerin Is Ayarflemeli konvektrlerde devri kademeli olarak ayarlanan fanlar kullanlr. Bu fanlarn devir saylar artrldka yaym olduklar s da artar. Devir saylarnn artrlmas fann daha sesli almasna neden olacandan evreyi daha fazla rahatsz edecektir.flemeli konvektrlerin zerinde veya odann uygun bir yerinde oda scaklndaki deiiklikleri alglayabilen bir termostat bulunur.Bu termostat oda scaklndaki deiiklikleri alglayarak fan durdurup altrmak suretiyle konvektrn yayd s kontrol edilir.

9.3 Sistem Kontrol

Sisteme gnderilen scak su scaklnn, d hava scaklndaki deimelere bal olarak, ayarlanmas scak sulu stma sistemlerinde daima istenilen bir husustur. D hava sistem kontrol; kk stma sistemlerinde gerekli btn kontrol mkemmeliyetlerini salayabilir. Scak su kazanlarnda d hava sistem kontrolnn gerekletirilebilmesi iin iki yntem mevcuttur. Bunlardan birincisinde kazan su scakl deitirilir.kincisinde ise kazan su scakl sabit tutulurken, sisteme gnderilen su scakl deitirilir. lk yntemin boylerde kullanma scak suyu retimine uygun olmamas, sistem su scaklnda deiik dalgalanmalara neden olmas ve dk yzey scaklklar dolays ile korozyona neden olmas gibi sakncalar vardr. Bu nedenle bir yollu vana kullanan ikinci yntem tercih edilir. Bu ikinci yntemde yollu vana d hava termostatndan kumanda alarak, ekil 9.1 de grld gibi, sisteme giden su scakln ayarlar.Eer scak su retimi kazan yerine buhar veya kzgn su ile alan bir s deitirgecinde gerekleiyorsa, d hava sistem kontrol deitirgece olan buhar veya kzgn su beslemesini buhar halinde iki, kzgn su halinde yollu vana ile ksarak ayarlar. Buna gre deitirgete retilen su scakl deiir.(ekil 9.2)

ekil 9.1 Yollu Vana le Sistem Kontrol

ekil 9.2 ki Yollu Vana le Is Deitirgelerinde Sistem Kontrol

9.4 Blge (Zon) Kontrol

Scak sulu stma sistemlerinde blge (zon) kontrol sk rastlanan bir uygulamadr. Istlan bina iinde benzer konuma veya kullanma sahip odalardan veya mahallerden meydana gelen grup veya blgeye zon ad verilmektedir. Bu blgede stma kontroln, ayn deere ayarlanm tek bir kontrol dzeni ile gerekletirmek mmkndr. Zon kontrol sistemini tek zonlu ve ok zonlu olarak ayrmak mmkndr. Tek bir ailenin yaad kk binalarn ou tek zonludur. Buradan binann zonlara ayrlmas yne,ykseklie ve dier faktrlere gre belirlenir.ok zonlu uygulamalarda her bir bamsz zonun kontrol deiik ekillerde gerekletirilebilir. En fazla tercih edilen ekil 9.3 de gsterildii gibi, sisteme sekonder sirklasyon pompalarnn ilavesi ile gerekletirilir. Bu durumda sekonder sirklasyon pompas; yollu karm vanas yardm ile stma ihtiyacna gre, stclardan geen su scakln ayarlar. Her hangi bir zon kontrol sisteminde dzgn bir stmann olabilmesi iin, zonlarn iyi bir ekilde seimi, stma elemanlarnn doru boyutlandrlmas ve sistemin doru bir ekilde dengelenmesi gerekir.

ekil 9.3 Byk Sistemlerde Zon Kontrol

10. BACALAR

Bacann grevi atk gazn evreye zarar vermeyecek ekilde kazandan kmasn salamak ve scak gazn kazanda istenilen hzda dolaabilmesi iin gerekli ekii salamaktr.Bacalar doal ekili ve zorlanm ekili olarak ikiye ayrlr. Yanma iin gerekli havann emilmesi ve yanma rnlerinin kazanda ve duman yollarnda istenilen hzda dolatrlmas bacada yaratlan doal ekile salanyorsa buna doal ekili baca ad verilir. Burada ekii yaratan kuvvet scaklk fark dolaysyla oluan younluk farkdr. Zorlanm ekili bacalarda ise ekme kuvveti bir emi fan ile oluturulur.Doal ekili kalorifer kazanlar baca asndan drt grupta toplanr.

1-Kmr Kazanlar : Yakma havas emilmesi kazandaki, balant kanallarndaki ve bacadaki direnlerin karlanmas baca ekii ile gerekleir.2- Alak Basnl flemeli Brlrl Kazanlar: Kazandaki, balant kanallarndaki ve bacadaki direnler baca ekii ile karlanr.Yakma havas brlr ile salanr.3- Yksek Basnl flemeli Brlrl Kazanlar: Balant kanallarndaki ve bacadaki direnler baca ekii ile karlanr.Yakma havasnn temini ve kazanda dolatrlmas brlr tarafndan salanr. Yksek basnl flemeli brlrler kar basnl kazanlarda kullanlr.4-Atmosferik Brlrl Doal Gaz Kazanlar: Kanal ve bacadaki direnler doal baca ekii ile salanr. Havann emilmesi ve kazanda dolatrlmas brlr tarafndan salanr.

10.1 Baca Yapmnda Dikkat Edilecek Kurallar

1- Her kazan iin bamsz bir baca olmal, birden fazla kazan kesinlikle ayn bacaya balanmamaldr. Kalorifer bacalarna soba,ofben v.s balanmayacaktr.2- Baca kesiti yeterli byklkte olmaldr.3- Baca duvarlarnda kesinlikle delikli tula kullanlmamaldr.Malzeme olarak yzeyi dzgn yksek scakla dayankl ate tulas ve paslanmaz elik bacalar tavsiye edilmektedir.4- Bacalar mmkn olmadka binann d duvarna konulmamaldr. Binann orta noktalarna yakn konulmal ve bina mahyasnn en az 80 cm zerine klmaldr.5- Bacalar komu yksek binalarn ekii bozan etkilerini azaltmak amacyla , mmknse bu binalardan 6 m uzakta bulunmaldr.6- Bacalar mmkn olduu kadar yn deitirmeyecek ekilde yaplmal, yn deitirmenin zorunlu olduu hallerde ise yn deitirmede yatayla a en az 60 olmaldr.7-Bacalar dardan hava almayacak ekilde ii ve d sval olarak yaplmaldr. Baca duvarlarnn et kalnl bir tuladan az olmamaldr.8- Duman kanallar bacaya dz bir kanalla balanmaldr. Mmkn olduu kadar dirseklerden kanlmaldr.9- Yatay duman kanallar bacaya en az % 5lik ykselen bir eimle balanmal, ve uzunluu hibir suretle baca yksekliinin 1/4' n amamaldr.10- Duman gazlar bacada soumamaldr. Bu durum hem ekii azaltr, hem de youmaya neden olur. Bacalarn tavsiye edilen sl direnci 0,12 m2K/W deerindedir. Bu amala bacalar izole edilmelidir.11- Bacalarn en alt kotunda , satan ve hava szmayacak ekilde yaplm, contal bir temizleme kapa yaplmaldr.12- Duman kanallar bacaya dorudan balanmal, zorunlu durumlarda yuvarlak dirsek kullanlmaldr. 90 lik keskin dirsek kullanlmamaldr.Kazanlarn bacaya balants ekil 10.1 de ematik olarak gsterilmitir.

1.Kazan baca k, 2. Temizleme kapakl dirsek, 3. Baca balant kanal, 4. Bacaya giri, 5.Temizleme kapa, 6 Baca kaidesi, 7. eki snrlayc, 8. Kmr kazanlar iin klape

ekil 10.1 Kazanlarn Bacaya Balants

10.2 Baca Hesab

Kazanlarn baca hesabnda kullanlacak son derece detayl bir hesaplama yntemi vardr. Bu yntemde kullanlan yaktn cinsine bal olarak kazan, balant kanal , bacadaki basn kayplar ve s kayplar hesaplanmakta ve bu durumda ortaya kan doal ekiin yeterli olup olmadna baklmaktadr. Bu ynteme gre baca hesabnn yaplmas olduka zor ve uzun bir yoldur.Bu nedenle kullanlan yaktn cinsine gre hazrlanm diyagramlardan yararlanarak baca hesabn yapmak daha pratik bir zm olmaktadr.

Kmr kazanlar iin baca aplar ekil 10.2de,Alak basnl brlrl sv yakt ve doal gaz kazanlar baca aplar ekil 10.3de,Yksek basnl sv yakt ve doal gaz kazanlar baca aplar ekil 10.4 de,Atmosferik brlrl doal gaz kazanlar baca aplar ekil 10.5de verilmitir.

ekil 10.2 Kmr Kazanlar Baca aplar (cm)

ekil 10.3 Alak Basnl Brlrl Sv Yakt ve Doal Gaz Kazanlar Baca aplar (cm)

RNEK: Kazan gc, Qk= 200kW ve baca ykseklii, H= 20 m iin Baca ap, D= 30 cm.

ekil 10.4 Yksek Basnl Sv Yakt ve Doal Gaz Kazanlar Baca aplar (cm)

ekil 10.5 Atmosferik Brlrl Doal Gaz Kazanlar Baca aplar (cm)

11.YILLIK YAKIT MKTARI HESABI VE YAKIT DEPOLARI

Istma tesisatnda yllk yakt miktar hesaplanarak, yakt deposu tesisin en az 20 gnlk yakt gereksinimini karlayacak byklkte olmaldr.

11.1 Yllk Yakt Sarfiyat Yllk yakt sarfiyat By iin; QK Zg ZyBy = -------------- 2 Hu K

forml verilmektedir. Bu formldeki sembollerin anlamlar yledir:

QK : Kazann sl kapasitesi (kcal/h)Zg : Gnlk alma sresi (saat/gn)Zy : Yllk alma sresi (gn)Hu :Yaktn alt sl deeri (kcal/h) K : Kazann verimi ( % ) Kazan verimi K iin aadaki deerler verilmektedir.

Doalgaz iin : 0.85-0.92Fuel-oil iin : 0.75Linyit kmr iin :0.60-0.65Kok ve maden kmr iin :0.65-0.70 11.2 Yakt Depolar

Sv yaktlarn depo edilmesi amac ile imal edilen yakt depolar boyutlar standart olup, TS 712 kapsamndadr. Bu standart kapsamndaki silindirik yer st deposu boyutlar ekil 11.2 de grlmektedir. Yakt depolar ekonomik olarak sistemin yaklak 20 gnlk ihtiyacn karlayacak lde veya yakt tankerinin bykl dikkate alnarak daha byk hacimde seilebilir. Yakt depolarnn kazan dairesinden ayr bir hacimde olmas ve kaplarnn sa olmas ve havalandrlmas gerekir. Yakt depolarnn alt seviyesi, filtrenin monte edilebilmesi, yaktn doal olarak akabilmesi iin zeminden en az 25 cm ykseklikte olmaldr.Istma tesisatnda sv yakt olarak (motorin) veya orta ar (4-5 nolu fuel oil) yaktlar kullanlr.Kalorifer yakt olarak kullanlan fuel oilin depoda akabilir halde tutulabilmesi iin stc serpantin kullanlr. Yakt borusu montajnda hazr dirsek kullanlmayacak, dirsek yerine geni olarak kvrlm boru kullanlmaldr. Yakt deposu ile pot depo arasndaki yakt borusu en ksa mesafede balanmaldr. Pot deponun brlrn ald tarafa monte edilmesi gerekir.

Fuel oilin deiik noktalardaki scaklklar:

1- Pompalama scakl =20 C2- Yakt deposunda k scakl (pompasz sistemde) =40 C3- Pot depo knda scakl = 70-80 C4- Brlr knda scakl = 105-110 C

Pot depolarn hacmi en az 80 L olmaldr. 80 L depo 35 L/h brlr kapasitelerine kadar kullanlabilir.Daha byk brlrler iin brlr kapasitesine bal olarak pot depo hacimleri aada verilmitir.BrlrL/h35 50 65 90130

Pot depo L80100125150 200

Yakt depolar balantlar ve ekipmanlar aada sralanmtr:

1- Havalk (depo byklne bal, ancak DN 40 (1 1/2) alnabilir.2- Boaltma musluu ve hatt (5 m3 e kadar DN 32, 10m3 kadar DN 40 (1 1/2)3- Yakt gidi hatt DN 50 (2)4- Yakt dn hatt DN 15 (1/2)5- Dolum hatt DN (2)6- Seviye gstergesi (1/2 veya 3/4")7- Numune alma az

ekil 11.1 Yakt Deposu ile Brlr Balant emas

ekil 11.2 Yatay Silindirik Yer st Tank11.2.1 Sv Yakt Deposu Hesab

Sv deposu hesab iin, belli bir periyot (rnein 20 gn) sresince depolanacak yakt miktar Bp , aadaki ifade ile bulunur: QK Zg ZpBp = ------------- (kg/periyot) Hu K

Buradaki sembollerin anlamlar aadaki gibidir.

Bp : Depolanacak yakt miktar (kg/periyot)ZP : Depolanacak gn says (gn/periyot)

Depolanacak yakt miktar yukardaki denklemden belirlendikten sonra, sv yakt deposunun hacmi Vsyd aadaki ifadeden bulunur.

BpVsyd = --------- ( m3)

Bu ifadedeki sembollerin anlamlar aadaki gibidir.

Bp : Depolanacak yakt miktar ( kg) : Yaktn younluu = 860 (kg/m3)

11.2.1 Yakt Deposu Serpantin Hesab

Souk gnlerde fuel oilin akma zellii azaldndan brlre verilmeden nce stlmas gerekmektedir. Bu amala fuel oil, ana yakt depolarnda kazandan alnan scak su ile, n stc depo ve brlrde elektrikli stclar kullanlarak stlr. Isnma amacyla verilecek enerji Qy;

Qy = C Gy ( T2 T1 ) (kcal /h)

Olmaktadr. Buradaki sembollerin anlamlar yledir:

C : Fuel oilin zgl ss ( C= 0.50 kcal/kgC)Gy : Saatte stlmas gereken yakt miktar (kg/h)T1 : Yaktn ilk scakl (C)T2 : Yaktn son scakl (C)

Saatte stlacak yakt miktarn belirten Gy seilecek brlrn kapasitesini de kg/h olarak vermektedir.

QKGy = ---------- (kg/h) Hu br

Bu ifadedeki sembollerin anlamlar aadaki gibidir. QK : Kazann s kapasitesi (kcal/h)br : Brlrn verimi (0.80-0.98)Hu : Yaktn alt sl deeri (kcal/h) Istmada kullanlacak serpantin yzey alan As aadaki ifadeden hesaplanr.

Qy As = 1.1 ------------------------------- (m2) T2 - T1 K (Tms - ---------- ) 2

Serpantin boyu L iin ;

AsL = ------------ (m) 3.14 D

ifadesi verilmektedir. Bu formllerdeki sembollerin anlamlar aadaki gibidir.

k : Serpantin borularnn s iletim katsaylar (kcal/mhC)Tms : Scak suyun ortalama scakl (C)D : Serpantin borusunun d ap (m)Qy : Fuel oili stmak iin gerekli enerji (kcal/h)

Ek 1. Yap Malzeme ve Bileenlerinin Is letkenlii Hesap Deerleri (h)1),2),3),4).

Sra NoMalzeme veya Bileenin eidiBirim HacimArl 1)kg/m3Is letkenliiDeeri(h) 4)kcal/mhoC

1 Doal talar

1.1 Kristal yapl pskrk ve metamorfik talar (granit, bazalt, mermer vb.)>28003,00

1.2 Tortul talar (kum t traverten, konglomeralar vb.)