BOŞANMA VE ÇOCUKYeliz UYSALGözde EKER

Umut Haydar COŞKUNZeynep ERKAN

Burcu PAMUKÇU

Boşanma Nedir?HUKİKİ BOŞANMA Evlilik sözleşmesinin sona ermesidir.

PSİKOLOJİK BOŞANMABoşanma; ailenin bölünmesine ya

da tümden dağılmasına yol

açanve bütün aile

üyelerini sarsan karmaşık bir

olaydır.

Boşanma NedenleriBoşanma nedenleri arasında; % 88.77 ile şiddetli geçimsizlik, % 6.48 oranı ile eşlerden birinin evi terk

etmesi, % 2. 27 ile zina , % 0. 69 ile suç, % 0.31 ile akıl hastalığı % 0.29 ile de cana kast gibi nedenler

etkilidir.

2006 yılı boşanma sayısı ve kaba boşanma hızı Bölge Boşanma

SayısıHızı(Binde)

İstanbul 20.679 1,78Ege 17.718 1.86Akdeniz 12.287 1.29Batı Anadolu 11.282 1.60Doğu Marmara

8.247 1.32

Orta Anadolu 5.320 1.25Batı Karadeniz

5.081 1,09

Güneydoğu Anadolu

3.682 0,50

Doğu Karadeniz

2.003 0,63

Ortadoğu Anadolu

1.778 0,44

Kuzeydoğu Anadolu

1.072 0,43

Türkiye 93.489 1,28

Evlilik süresi(yıl)

Sayı (%)

1 yıldan az

3.948

4,2

1–5 35.869

38,4

6–10 20.387

21,8

11–15 12.660

13,5

16+ 20.625

22,1

Evlilik süresine göre boşanmalar (2006)

Boşanma ve ÇocukAile

Sevme,Sevilme, Güven,

Anlayış

Boşanma

Stres

Boşanma ve Çocuk

Boşanma aşamasında çocuk

Boşanmayı inkarBu durumu yaratan ortama kızmaAnne ve babayı bir araya getirme çabasıDepresyonÇaresiz bir şekildeboşanmayı kabullenme

Boşanma durumunda çocuğu etkileyen

değişiklikler

Anne-baba yoksunluğuEkonomik zorluklar Aile içi çatışmalar

Boşanmış Aile Çocuklarının Genel Olarak Gösterdiği Duygusal TepkilerKorku

ÜzüntüÖfkeReddetmeSuçlulukYalnızlıkGerileme(regresyon)

Uyku sorunlarıBarıştırma arzusuOkul sorunlarıFiziksel sorunlarYemek yeme ile ilgili sorunlarArkadaş gruplarıyla iletişim sorunu

Gelişim Basamakları

Okul öncesi dönem(0-6 Yaş)

Okul dönemi(6-12 Yaş)

Ergenlik dönemi(12-17 Yaş)

Okul Öncesi Dönem (0-6 yaş )

Kısa dönem etkilerKorkuSuçluluk ÖfkeBağımlılıkRegresyonMasallara sığınma

Uzun Dönem EtkilerHatırlamadıkları için daha az duygusal problem,Okul başarısızlığı,Davranış problemleriKız çocukta ilişki kurmada problem,Erkek çocukta cinsel kimlik karmaşası,

Okul Dönemi (6-12 yaş) Okul çağı çocuklarının

boşanmayla değişen dünyası

• İnkar tepkileri– Sakinlik, umursamazlık

• Geleceğe dair endişeler– “Bana ne olacak ? “Bana kim

bakacak?” • Anne baba algısı

– “Mükemmeller hata yapamaz, hata bende.”

Okul Dönemi (6-12 yaş)• Ben merkezci

düşünce yapısı– Kendini suçlama

• Ebeveyni suçlama– “Babamın gitmesinden

annem suçlu”

• Terk edilme korkusu– “Babam gitti annem de

gidecek”

Okul Dönemi (6-12 yaş)• Kızgınlık

– Kızgınlığı çevrelerine yansıtma

• Güvensizlik– İlişkilere ve devamlılığına

güvensizlik

• Özdeşim sorunları– Abartılmış ebeveyn algısı,

rol model eksikliği

Okul Dönemi (6-12 yaş)• Okul hayatı

– Arkadaş ilişkilerinde güçlükler, okul başarısızlığı• Davranış ve uyum problemleri

– İkili ilişkilere güvensizlik, cinsiyet sorunları, benlik saygısında düşme, saldırganlık, evden/okulda kaçma, depresyon, yeme-uyku bozuklukları

• Regresyon (Gerileme)– Alt ıslatma, aşırı ilgi isteme, bebekleşme

Okul Dönemi (6-12 yaş)

• Arkadaş ilişkileri– Sosyal izolasyon, içe kapanma, yalan

söyleme, yalnızlık, çaresizlik, acı• Çocuğun geliştirdiği işlevsiz

başa çıkma yöntemleri– Bireysel işlerle ilgilenme, ilişkileri uzatmaya

çalışma, zararlı maddelere alışma, intihara teşebbüs

Ergenlik Dönemi (12-17 yaş)

Kısa ve uzun süreli olmak üzere olumsuz yönde etkilenirler

Olumsuz yönde etkilenmezler

Büyük çocuklar ;boşanma sonucunda çıkan yeni aile kurallarını öğrenmekte zorlanmakta,

Küçük çocuklar ise; bunu daha kolay başarabilmektedir.

Boşanmanın Ergenler Üzerinde Yarattığı Etkiler1) Ebeveyne Akran Olma:Gelişen duygusal olgunluğu ve

ebeveynlerinden birine yakınlaşma ihtiyacı, ebeveynin ergeni destek kaynağı

olarak görmesini sağlar2) “Aşka” Yönelik Algının Olumsuzlaşması: Boşanma sonucunda ergen, aşkın ,acıyı,

utandırmayı ve ıstırabı birlikte getirdiğini çıkarabilir .Bu yüzden genel olarak hayal kurma ve aşk için umutlanma lüksünü kaybederler

3)Yetişkinden Yeterince İlgi Görememe:Ergen ve aile arasındaki çatışmanın sebebi ergenin ihtiyacı olan ilgiyi alamamasıdır.

4)Alkol Sigara Kullanımının Artması:Ergenler boşanma sonrası alkol ve sigara kullanma davranışı sergileyebilirler.

5)Uyum SorunuErgen yeni rolleri, yeni ilişkileri, ailenin ekonomik durumunu, yeni çevreyi, okul ve arkadaşlarının yaşamlarını anlamakta ve uyum sağlamakta zorlanır.

Boşanmanın Ergenler Üzerinde Yarattığı Etkiler

Boşanmanın Ergenler Üzerinde Yarattığı

Etkiler 6)Aile Kontrolünün Zayıflaması:

Kontrol mekanizmasının zayıflaması,çocuğun üzerinde olumsuz etki bırakabilir.

7)Erken Cinsellik: Kızların flörte daha erken başladıkları, daha fazla cinsel aktivitede bulundukları, erken yaşta evlendikleri ve büyük olasılıkla evlilik öncesi gebe kalmaları söz konusu olabilir.

8) Akademik Performansta DüşüşBirçok çalışmada boşanmış ailelerdeki ergenlerin daha düşük akademik ve bilişsel performans gösterdiklerini saptamıştır..

9) Benlik Kavramı Anne babası boşanan ergenlerde diğerlerine göre yüksek düzeyde kaygı ve düşük benlik algısı görülmüştür.

10) Diğer Olası Olumsuz Etkiler

Boşanmanın Ergenler Üzerinde Yarattığı

Etkiler

Ergenlerin Boşanmaya Verdiği Tepkiler

a) Öfke b) Daha az Tepki Gösterme c) Anne Babayı Boşanmadan Ötürü

Suçlama d) Boşanmayı Kişisel Bir Reddedilme

Olarak Algılama e) Akran İlişkileri f) Taraf Tutma

Tek Ebeveyn İle Yaşam

Tek ebeveyn olmakla birlikte işler daha da zorlaşıyor ve yorucu hale geliyor.

Akademik, Duygusal ve Davranışsal

Problemler

Düşük Benlik Algısı, Başarısızlık, Cinsiyet Rol Davranışlarında Bozulma

Anne ile Yaşayan ÇocukOLUMSUZ SONUÇLAR

Maddi ve Psikolojik Sorunlar

Okul BaşarısındaDüşme

Madde Kullanımı

Baba İle Yaşayan Çocuk değişeccek

Anne/Babalık BecerileriMaddi Sorunlar

RollerSosyal Yaşam

İletişimAile Yönetimi

Zaman Ayıramamak

Ebeveyn İle Güçlü Bağ

Sorumluluklara Katılım

Çatışma ile Baş Etme

“Ailenin Merkezi Değilim!”

Tek Ebeveynle Yaşamanın Güçlü Yanları

İkinci EvliliklerYeni Durumu Adapte Olamamak

“Hainlik” Olduğunu Düşünmek

Bir Araya Geleceklerine Dair Umudun Ortadan Kalkması

Disiplin Problemleri

Risk ve Toparlanma Teorisi

Ebeveynlerin çatışmalarını

sonlandırması kendi yaşantılarına dönmesi

Ekonomik güçlüklerinazalması

Her iki ebeveynile görüşme

Toparlanma için gerekli koşullar

Çocukların Boşanmaya Uyumunu Etkileyen

EtmenlerÇocuğun birlikte yaşamadığı ebeveyniyle

ilişkisinin kalitesi

Çocuğun birlikte yaşadığı ebeveyninin psikolojik uyumu ve ebeveynlik yeteneği

Çocukların Boşanmaya Uyumunu Etkileyen

EtmenlerEbeveynler arası

çatışmaEkonomik güçlükler Sosyal destek Çevresel etkenler Çocuğun özellikleri

İki kat daha fazla risk Davranış bozukluklarıAntisosyal davranışlarİletişim sorunlarıAkademik başarısızlıkMadde bağımlılığıİntihar

PSİKOLOJİK DANIŞMA

• Çocukların boşanmaya tepkisi

• Boşanmayla baş etme

Boşanmış Aile Çocukları İle

Psikolojik Danışma

Psikolojik Danışmada Önemli Konular

• Boşanmayla yüzleşme ve yalnız olmadığını anlama.

• Kendini suçlamaktan vazgeçme.• Etkili iletişim ve atılganlık becerileri

kazanma.• Problem çözme becerileri kazanma.• Stres ve anksiyeteyi azaltma.• Öfkeyi kontrol edebilme becerisi kazanma.

Okul Psikolojik Danışman’ının Rolü

Öğretmenlerle çalışma.

Aileyle çalışma.

Çocukla çalışma.

Grup Süreci• Heterojen grup üyeleri• 25-30 dakika • Ailenin izni

AMAÇ:– Çocuklara boşanmayla ilgili anlayış

kazanmalarında yardım etmek– İhtiyaçlarını daha etkili bir biçimde

karşılamalarına yardım etmek.

Grup Süreci1. OTURUM “BEN VE AİLEM HAKKINDAKİ HER ŞEY”

Tanışma Grubun amacı Kuralların belirlenmesi.

2. OTURUM “AİLEMİN YAŞADIĞI EV”Aileyi kavramını tanımlama.Aile üyelerinin yaşadığı evlerin çizilmesi.

3. OTURUM “BOŞANMAYLA İLGİLİ DUYGULARIM”Boşanmayla ilgili duygularını keşfetme Çocukları duygularını açmaları konusunda

cesaretlendirme.

Grup Süreci4. OTURUM “HAYATIMDAKİ STRESÖRLER”

Parçalanmış ailede stres faktörleri ve başa çıkma yöntemleri.

5. OTURUM “BAŞ ETME YÖNTEMLERİ”Olumlu baş etme stratejilerini tanımlama ve kendi baş etme yöntemlerini geliştirme.

6. OTURUM “BOŞANMANIN AŞAMALARI”Boşanma süreciyle ilgili anlayış kazanma ve normalleştirme.Boşanmanın aşamaları ve hangi aşamada olduğuyla ilgili farkındalık.

Grup Süreci7. OTURUM “PROBLEM

ÇÖZME”Hayatları üzerindeki kontrolü fark etme. Problem çözme becerisi.

• 8. OTURUM “KRİSTAL KÜREM”Sonlandırma oturumu.Gelecekle ilgili beklentiler.Değerlendirme ve geribidirim.

Psikolojik Danışmada Resim

Duyguları ifade etme. Yüzeyin altındaki sorunları keşfetme. Yaratıcılığı ve hayal gücünü artırma. İletişim becerilerini geliştirme. Benlik saygısını ve kendine güveni artırma.

“Ailendeki her üyeyi düşün, onları şekil, çizgi, ya da renk olarak çiz.”

• resimm

Psikolojik Danışmada Oyun

OYUN Çocuğun problemlerini

anlamak Duygularını ve tutumlarını

keşfetmek Bunlarla yüzleştirerek

çözüm getirmesini sağlamak

“4 yaşındaki Ayça, yerde oturmuş birkaç oyuncağı ile oynuyor. Oyuncakları arasında

en sevdiği bebeği Leyla’ya ‘iyi geceler bebeğim, iyi geceler’ diye sesleniyor. Leyla

hariç bütün oyuncaklar tek tek oradan uzaklaşıyor ve Leyla arkalarından ‘gitme gitme diye bağırıyor’ daha sonra giden oyuncakların ardından ‘Babam gidiyor.

Annem gidiyor, Büyük annem gidiyor’ diyor. Bu Ayça ve Leyla tek kalana kadar sürüyor.

Ardından Ayça bebeğini uzun bir süre ‘Ağlama bebeğim ağlama’ diyerek sakinleştiriyor.”

Prensipler• Sıcak, dostça bir ilişki.• Çocuğu olduğu gibi kabul etme. • Çocuğun duygularını ifade edebileceği rahat bir

ortam yaratma.• Çocuğun dışa vurduğu duyguları fark etmeye açık

olma ve bu duyguları geri yansıtma.• Çocuğa kendi problemlerini çözebilmesi için fırsat

verme.• Çocuğun eylemlerini ve konuşmalarını herhangi bir

şekilde yönlendirmeme.• Terapi sürecini aceleye getirmeme.• Sadece gerekli olan sınırlamaları koyma ve

çocuğun ilişkideki sorumluluğunun farkına varmasına fırsat tanıma.

Boşanmış Aile Çocukları İçin Oyunlar

• Bu olabilir mi?

• Changing Family

TEŞEKKÜR EDERİZ…