bosgazet 020 BELGIE-BELGIQUEP.B.

2099 Antwerpen XBC 10770

driemaandelijks tijdschrift oktober - november - december 2011afgiftekantoor 2099 antwerpen x - p608022

informatieblad antwerpse bosgroepen

Puur herfstgenot! Foto: Martine Van Goethem

Pagina 2Voorwoord

Pagina 3Waarom bosgroepen?

Pagina 4-11Bosinfo

Pagina 12-21Nieuws uit de 5

bosgroepen

Pagina 22Activiteiten/

Wandelingen

Pagina 23Cursussen

02 woord vooraf

voorwoord

Beste bosliefhebber,

De herfst doet zijn intrede en de winter nadert met rasse schreden. De winter is nog steeds de periode bij uitstek om in het bos te werken, dunningen aan te duiden, brandhout te kappen of aanplantingen te realiseren.

Zo hebben we van zondag 9 tot en met zondag 16 oktober de “Week van het bos” met tal

van evenementen in en rond bos. Heel wat Vlaamse bossen en natuurgebieden wachten vol ongeduld op de komst van duizenden liefhebbers. Het Agentschap van Natuur en Bos (ANB), de Vereniging voor Bos in Vlaanderen (VBV) VZW en tientallen locale organisatoren nodigen iedereen uit op meer dan 200 activiteiten verspreid over heel Vlaanderen. 2011 werd door de Verenigde Naties uitgeroepen tot het Internationale jaar van de Bossen. Met de slagzin “Bos zonder grenzen” focust de campagne wat bossen wereldwijd betekenen voor Vlaanderen en omgekeerd.

Zaterdag 8 oktober starten we al met onze “Grote Vlaamse Brandhouthappening “ te Olen. Die dag organiseren de Antwerpse Bosgroepen in samenwerking met heel wat partners een grote Vlaamse brandhouthappening waar iedereen kan kennismaken met alles wat te maken heeft met veilig en bosvriendelijk exploiteren van (brand)hout. U als bosgroepgeïnteresseerde kan daar zeker niet ontbreken!

2011 is ook het Europese jaar van het vrijwilligerswerk! Een van de doelen is het aanmoedigen en ondersteunen van vrijwilligers met uitwisseling van ervaring en goede praktijken. Daarom stellen we u in deze editie onze nieuwe opleiding voor bosconsulenten voor! Bij interesse, laat je bosgroep zeker iets weten.

Natuurlijk kan u ook lezen van wat er binnen de bosgroepen allemaal gerealiseerd werd de voorbije maanden in het Bosnieuws. Als afsluiter heten we u graag welkom op één van onze geplande wandelingen, cursussen of excursies.

Geniet van een prachtig najaar in uw bos!

Martine Van Goethem, voorzitster Bosgroep Antwerpen Zuid vzw.

WEEK BOSVA

N H

ET

zonder grenzen9-16oktober 2011

on

twe

rp:

Patr

ick V

an

de

n B

erg

he

, A

ge

nts

ch

ap

vo

or

Natu

ur

en

Bo

s

www.weekvanhetbos.be

het volledige programma vind je op :

v.u. Dirk Bogaert, Agentschap voor Natuur en Bos, Koning Albert II-laan 20 bus 8, 1000 Brusseleen organisatie van

in samenwerking met

CoLoFoN

De Bosgazet verschijnt viermaal per jaar, telkens een 4.000 exemplaren en is een uitgave van de Antwerpse bosgroepen.

Verantwoordelijke uitgever: Laeremans Luc, ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem

Redactieadres: ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem tel. 03/355.09.40 e-mail antwerpenzuid@bosgroep.be website www.bosgroepen.be

Digitale Bosgazet

Wilt u graag papier besparen en wenst u de Bosgazet enkel nog digitaal te ontvangen? Geef dan een seintje via : antwerpenzuid@bosgroep.be .

waarom bosgroepen?Vlaanderen telt ongeveer 146.000 hectaren bos en naar schatting is 70 % van dit bosareaal in privé-eigendom. De Vlaamse overheid heeft er bewust voor gekozen om ook de privé-boseigenaars te betrekken in het beleid. De oprichting van de Vlaamse bosgroepen was een duidelijk signaal naar de boseigenaars toe om hen te stimuleren het beheer in eigen handen te nemen. een kans om te grijpen…

Het bos in Vlaanderen is bovendien enorm versnipperd. Deze versnippering is niet enkel ruimtelijk, ook een enorme eigendomsversnippering typeert de Vlaamse bossen. Zo zijn de meeste boseigendommen in Vlaanderen kleiner dan 1 ha! Het beheer van deze ‘minibosjes’ is voor de boseigenaars financieel onrendabel met als gevolg dat het beheer van deze sterk versnipperde bospercelen meestal achterwege is gebleven. Bovendien wordt de boseigenaar vaak geconfronteerd met problemen die hij niet altijd alleen kan oplossen, zoals bijvoorbeeld recreatieoverlast of sluikstorten. Wanneer verschillende eigenaars samen voor het bosbeheer zorgen, kan dit zonder de eigenaars op kosten te jagen. De belangrijkste taak van de bosgroepen is het stimuleren en coördineren van zo een samenwerking. In een bosgroep komen boseigenaars vrijwillig samen om het beheer van hun bossen te verbeteren. Elke boseigenaar is vrij om al dan niet gebruik te maken van onze diensten. Iedere eigenaar behoudt de volledige zeggenschap over het beheer van zijn eigendom.

bosgroep is er voor u !

Wat kan de bosgroep voor u doen?De belangrijkste taken van de bosgroep zijn informeren, sensibiliseren en organiseren. U kan de coördinator contacteren voor:

• gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, juridische, financiële en administratieve aspecten);

• informatie over hoe uw bos duurzaam kan beheerd worden, wat uw wettelijke rechten en plichten zijn als boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waar u als boseigenaar aanspraak op kunt maken;

• organisatie van wandelingen, cursussen en excursies;

• hulp bij het aanduiden van dunningen;

• hulp bij de bestrijding van Amerikaanse Vogelkers en exoten door onze arbeidersploeg;

• hulp bij het invullen van kapaanvragen, subsidiedossiers en hulp bij het opstellen van beheerplannen;

• coördinatie van gezamenlijke boswerkzaamheden en houtverkopen voor meerdere eigenaars zodat goedkoper en efficiënter werk geleverd kan worden.

Bij dit alles maakt het niet uit of u bos-eigenaar/beheerder bent van een aantal are of veeleer ha. De bosgroep is er voor elke boseigenaar die meer wil weten over zijn bos. Weet u graag wat de bosgroepen voor u en uw bos kunnen betekenen, neem dan contact op met de bosgroep in uw regio.

Kempense Heuvelrug vzw: Dessel, Geel (deel ten noorden treinspoor), Grobbendonk, Herentals, Kasterlee, Lille (zuiden van Lille), Mol (deel ten noorden van spoorweg Neerpelt-Antwerpen), Olen (deel ten noorden treinspoor), Retie, Vorselaar.

zuiderkempen vzw: Balen, Geel (deel ten zuiden treinspoor), Heist-op-den-Berg, Herentals (deel ten zuiden treinspoor), Herenthout, Herselt, Hulshout, Laakdal, Meerhout, Mol (deel ten zuiden van spoorweg Neerpelt-Antwerpen), Olen (deel ten zuiden treinspoor), Westerlo.

Noorderkempen vzw: Arendonk, Baarle-Hertog, Hoogstraten, Lille (noorden van Lille), Malle, Merksplas, Oud-Turnhout, Ravels, Rijkevorsel, Turnhout, Vosselaar.

antwerpen Noord vzw: Antwerpen, Brasschaat, Brecht, Essen, Kalmthout, Kapellen, Schilde, Schoten, Stabroek, Wijnegem, Wuustwezel, Zoersel en Zwijndrecht.

antwerpen zuid vzw: Aartselaar, Berlaar, Boechout, Bonheiden, Boom, Bornem, Borsbeek, Duffel, Edegem, Hemiksem, Hove, Kontich, Lier, Lint, Mechelen, Mortsel, Niel, Nijlen, Putte, Puurs, Ranst, Rumst, Schelle, Sint-Amands, Sint-Katelijne-Waver, Willebroek, Wommelgem en Zandhoven.

achteraan de bosgazet kan u de adressen van de antwerpse bosgroepen terugvinden.

Samen op weg.

03even voorstellen

04 bosinfo

bosconsulenten gezocht

Enkele bosconsulenten bemannen een stand op een evenement.

Waar?Provinciaal Natuur- en Landschapshuis (NALAH)

Kasteeldreef 55, 2980 Zoersel

Wanneer?Ma 24 oktober 2011, 19u-22u, eerste theorieavond

Ma 7 november 2011, 19u-22u, tweede theorieavond

Za 19 november 2011, 9.30u-16.00u, praktijkdag

Onderwerpen?Zowat alle aspecten van het bosbeheer waarmee een bosconsulent mee in aanraking komt, komen aan bod. Hieronder een greep uit de onderwerpen:

• Wat is je rol als bosconsulent binnen de bosgroepwerking?

• Hoe duid je een dunning met de bijhorende ruimingspistes aan?

• Wat betekent de Vlaamse boswetgeving en -beleid in de praktijk?

• Hoe ga je om met de vragen en:of twijfels van boseigenaars?

• Wat is duurzaam bosbeheer?

• Hoe onderscheid je Amerikaanse vogelkers van sporkehout?

• …

Wie komt in aanmerking? Bosconsulenten zijn mensen die hun passie voor het bos graag delen met andere boseigenaars, die praktisch ingesteld zijn en graag met andere mensen samenwerken. Ze willen meestappen in het bosgroepverhaal en willen een deel van hun vrije tijd doorbrengen in de bossen.

Functieomschrijving:Onze vrijwilligers, omgedoopt tot bosconsulenten, hebben een breed spectrum aan kwaliteiten die zij ten allen tijde op het terrein kunnen inzetten. De bosconsulenten kunnen lokaal kort op de bal spelen bij opstart van beheerwerken of een exploitatie. Ze staan op zo’n momenten de eigenaar bij met raad en daad, Het zijn steeds mensen die vanuit hun passie voor bos, met kennis van zaken, de andere privébosbeheerders een handje toesteken. Op deze manier bereikt de bosgroep meer mensen dan een enkele coördinator realiseert.

Profiel:Wij zijn steeds op zoek naar bijkomende gedreven bosconsulenten die interesse hebben om onze werking te ondersteunen. Voorkennis is niet noodzakelijk, wel veel zin om bij te leren.Of hoe een actieve bosconsulent het zelf verwoordt:

Wij bieden:Een plaats in een gezellig en gepassioneerd team van leden. Ondersteuning en begeleiding vanuit het bosgroepsecretariaat. Een engagement van onbepaalde duur. Toffe ontmoetingsmomenten en vormingsdagen. Boeiende terreinbezoeken en kennis van de streek.

Interesse?Wens je deel te nemen aan de bosgroep en omgedoopt te worden tot een bosconsulent laat dan een berichtje na met contactgegevens bij jouw bosgroepsecretariaat. De contactgegevens van jouw bosgroep vind je terug achteraan de Bosgazet. Wil je weten tot welke bosgroep jouw regio behoort dan kan je op pagina 3 hierover alle info terugvinden.

nieuwe opleiding voor bosconsulenten gaat van start

multifunctionele, gedreven duizendpoot met een gezonde hoeveelheid vrije tijd en veel zin in streven naar duurzaam bosbeheer!

Bosconsulenten samen op cursus.

In ons vorig nummer werd er een oproep gelanceerd voor kandidaat-bosconsulenten. alvorens zij aan de slag gaan, krijgen zij eerst een korte basisopleiding. Deze is opgedeeld 2 avonden theorie, en een dag praktijk. eenmaal aan de slag blijven onze consulenten permanente vorming krijgen. Hieronder vind je meer concrete informatie over deze basisopleiding.

themareis ecuador

Ondervind het tropisch bos aan den lijve!

Hoe werkt community forestry?

Welk bosbeleid hanteert de Ecuadoraanse overheid?

Wat is de situatie van natuur/bos/biodiversiteit/… in Ecuador?

Hoe verloopt de houtproductieketen in Ecuador?

Periode : 1 tot 15 juni 2012

Prijs: 1.805 € /deelnemer (berekend op basis van 14 deelnemers + 1 begeleider)

Reisbegeleider: Herwig Bellemans, Groenhart

Het programma van de reis bestaat uit vijf blokken:

1. 3 dagen provincie Pichincha en Esmeraldas: we kijken naar de ontbossingproblematiek, bezoeken een houtbedrijf (d) en gaan op bezoek in gemeente Mindo bij Mindo Cloud Forest Foundation (MCF), uitvoerende NGO van bosherstelproject in opdracht van VBV (c). Ook zitten we samen met de plaatselijke vertegenwoordigers van het overheidsprogramma Sociobosque (b).

2. 2 dagen Andes: Fundación Ecohomode als partnerorganisatie van Groenhart met ervaring in beheer van andiene vegetatie (bos en grasland, ie páramo) en bezoek aan Cuenca

3. 3 dagen community forestry in Amazone (Morona Santiago) (a), projecten van de Fundación Natura via Groenhart, shuarboswetgeving en een paar interviews en bezoeken ivm spanningen rond bos in de regio

4. 3 dagen Yasuni nationaal park(c) : ecotoerisme, natuurbeheer, olie en bos, illegale cederkap 5. 2 dagen bosbeleid (b): overheid en privé

Comfort: basiscomfort, bij voorkeur eco-community toerisme

Meer info + volledige brochure + inschrijvingen: jan.seynaeve@groenkempen.provant.be

! Inschrijven voor 1 december 2011 !

05bosinfo

tHemaReIs naar ecuador op maat van boseigenaars en -liefhebbers

! Inschrijven voor 1 december 2011

Ben je geïnteresseerd in zelf brandhout oogsten en verwerken? Noteer dan alvast zaterdag 8 oktober 2011 in je agenda, want dan organiseren de Antwerpse bosgroepen en hun partners de Grote Vlaamse Brandhouthappening op domein Teunenberg in Olen. In de voormiddag is er een brandhoutverkoop van hout op stam en in de namiddag zijn er doorlopend demonstraties over veilig werken in het bos, kleinschalige bosexploitatie, hout klieven en nog veel meer. Het gebeuren wordt aangevuld met standhouders van kledij, materiaal en machines rond het thema brandhout. Muziek, eten en drinken zijn van de partij en ook... de eerste Kempense brandhoutgames! Jaarlijks verkopen de bosgroepen heel wat hout op stam. De koper moet daarbij de bomen zelf nog gaan kappen. De bosgroepen hebben er zich altijd al voor ingezet dat dit op een

veilige en bosvriendelijke manier gebeurt. Daarom organiseren de Antwerpse bosgroepen dit jaar opnieuw een Grote Vlaamse brandhouthappening. Dat gebeurt in samenwerking met ANB, Provincie Antwerpen, de gemeentes Olen en Westerlo en lokale verenigingen. De happening vindt plaats op zaterdag 8 oktober 2011 in domein Teunenberg in Olen. De brandhoutliefhebber komt hier alles te weten over de laatste nieuwe technieken en machines, veiligheidskledij, lokale specialiteiten, maar kan ook tal van demonstraties over bosexploitatie bijwonen. Bovendien gaat de dag van start met een grote brandhoutverkoop met loten uit de gehele provincie Antwerpen. Ook de rest van de familie komt aan zijn trekken met demonstraties carving, houtsnijwerk en -draaiers en de allereerste Kempense brandhoutgames. De toegang is gratis.

brandhouthappening

06 bosinfo

surf naar www.brandhouthappening.webs.com voor meer info omtrent de brandhoutcataloog.

WaNNeeR: zaterdag 8 oktober 2011 WaaR: Domein teunenberg – parking en toegang via bulestraat te olen

PRogRamma:

9.00 - 12.00 u Grote Antwerpse brandhoutverkopen: 150 brandhoutloten uit de volledige provincie Antwerpen

12.00 - 17.00 u Brandhoutbeurs

commerciële standhouders met veiligheidsmateriaal, kleinschalige bosbouwmachines en -technieken, houtkachels en een mobiele boomzaag

demonstraties van boomklimmen, vellen, ruimen, klieven, onderhoud machines, handgereedschap, trekpaarden, …

grote Kempense brandhoutgames: paalwerpen, bijlwerpen, zagen, hakken, nagelkloppen. Schrijf je in voor de brandhoutgames via mail naar zuiderkempen@bosgroep.be .

animatie: Westelfolkmuziek, maken van houten muziekinstrumenten, houtsnijwerk, houtdraaiers, carving, …

boscafé: artisanaal gebrouwen bier en wijn door Vinamici Odloo

12.00 - 14.30 u Bosrestaurant: frikadellen met krieken en pensen met appelmoes

14.00 - 14.30 u Lezing over stoken van hout

15.00 - 16.00 u Demonstratie Kubb (oud brandhoutspel uit Zweden)

“Ik, Rippelstippel mieke met één rippelstippel, telefoneer naar Rippelstippel Jan, met twee rippelstippels.” Het spelletje dat ik mijn nichtje en neefje onlangs zag spelen, klinkt u ongetwijfeld bekend in de oren: naarmate het aantal vergissingen oploopt, worden met een verkoolde kurk meer en meer zwarte stippen op de kindergezichtjes gezet. Lang geleden zelf nog gespeeld. mooie tijden waren dat ...

Maar behalve om wat jeugdsentiment op te wekken, vertel ik u dit verhaaltje om nog een andere reden. Er schuilt in dit spelletje immers ook een interessant weetje over de mediterrane bossen: het feit dat de kurk niet verbrandt, maar zachtjes verkoolt, illustreert eigenlijk perfect hoezeer de autochtone mediterrane boomsoorten en bossen zich hebben aangepast aan de vaak voorkomende bosbranden. Het Middellandse-Zeeklimaat wordt immers gekenmerkt door een lange, droge en warme periode in de zomer; van oudsher komen hier dan ook bosbranden voor die veelal door blikseminslagen veroorzaakt worden. De natuurlijke vegetatie moest dan ook leren omgaan met het vuur. Zo beschermt de kurkeik zichzelf in zijn dikke vuurresistente schors. Andere plantensoorten zorgen dan weer voor een stevige cocon of kegel die de zaden beschermt, nog andere hebben zoveel reserves in hun wortels opgeslagen dat ze na de brand hun bovengrondse delen perfect weten te herstellen. Bovendien hebben veel van deze ecosystemen, en de plantensoorten waaruit ze opgebouwd zijn, met een zekere regelmaat bosbranden nodig om zichzelf in stand te houden.

Nieuwswaarde

En toch worden we tegenwoordig jaarlijks geconfronteerd met nieuws en beelden van bosbranden in Zuid-Europa? Elfduizend hectare bos in Frankrijk; vijfhonderd mensen geëvacueerd op de Canarische eilanden; tienduizenden hectares in Spanje en Portugal... Wat is eigenlijk de nieuwswaarde van een fenomeen dat reeds eeuwenlang bestaat, en waaraan de natuurlijke vegetatie zich prima aangepast heeft? Er is toch geen probleem voor het bos? De werkelijkheid zit – zoals altijd, en zeker wanneer de mens er zich mee gaat bemoeien – iets complexer in elkaar. Eerst en vooral is er uiteraard het menselijke leed dat deze bosbranden veroorzaken. Zeker in uitzonderlijk droge jaren, zoals dit jaar het geval is, zijn de bosbranden bijzonder frequent en intens, en vallen er helaas menselijke slachtoffers. Vaak zijn het dan nog de vrijwilligers die deze branden bestrijden, zoals de 13 brandweerlieden die dit jaar in Spanje reeds het leven lieten. Ook de schade aan de infrastructuur is enorm. Jaarlijks gaat gemiddeld 600 000 hectare mediterraan bos in vlammen op – dat is 4 keer de bosoppervlakte van Vlaanderen - en de kosten door schade aan de infrastructuur en voor bestrijding worden geraamd op vele honderden miljoenen euro’s per jaar.

De mens centraal

Een samenloop van omstandigheden heeft er bovendien toe geleid dat de kenmerken van de bosbranden grondig veranderd zijn, en dat de mediterrane bossen veel kwetsbaarder zijn dan voorheen. De rol van de mens staat hierbij centraal. Waar bosbranden vroeger ontstonden door natuurlijke oorzaken – veelal blikseminslagen – blijkt uit studies dat nu meer dan 95% van deze branden ontstaan door menselijk toedoen. De oorzaken zijn velerlei, maar zijn eigenlijk vooral terug te brengen tot de plattelandsvlucht van de voorbije dertig jaar. Deze exodus resulteerde in een steeds verminderend aantal actieve mensen op het platteland die kunnen instaan voor een goed beheer van het landschap. In de steden leidt de immigratie dan weer tot een immer opschuivende en moeilijk controleerbare grensstrook van bebouwing, waarvan de frontlinie zich doorheen het omliggende landschap snippert. Duizenden en duizenden kilometers bijkomende bebouwing op de rand van of binnen het bosareaal leiden uiteraard tot een sterk verhoogd risico op bosbranden. Wie de villa’s op de heuveltoppen in Andalucia al eens bekeken heeft, weet wat ik bedoel: mooi, maar gevaarlijk wonen is het daar toch.

en het bos?

Tenslotte is er het mediterrane bos zelf, dat in de voorbije decennia ook een aantal ingrijpende wijzigingen heeft ondergaan. Zo was er de introductie van een aantal boomsoorten en beheertypes die weinig aangepast zijn aan het vuur. Het bos heeft ook veel van zijn voorgaande economische functies verloren: timmerhout komt nu voornamelijk uit Scandinavië of de tropen, en brandhout is niet meer nodig om de huizen te verwarmen. Het resultaat is dan ook dat de bossen een “waardeloos” imago gekregen hebben bij veel plattelandsbewoners. Bovendien hebben de recente verbeteringen qua technische brandbestrijding één zeer nadelig neveneffect: doordat men veel efficiënter kleine brandjes kan bestrijden, hoopt er

bosbranden in zuid-amerika 2011

bosbranden in zuid-europa

07bosinfo

week van het bos 2011

08 bosinfo

zich na verloop van tijd een enorme hoeveelheid kurkdroog materiaal op de bosbodem op. Deze grote voorraden brandstof leiden in het geval van een brand onvermijdelijk tot zeer intense vuurhaarden, die in staat alle leven op en ook in de bodem te vernietigen. Achteraf staan de naakte gronden dan ook onder zware erosiedruk.

toch nog eens de mens...

In dit veranderde landschap zijn eeuwenoude praktijken, zoals het verbranden van de oogstresidu’s, of het gebruik van vuur voor de

regeneratie van de graasweiden gewoonweg veel minder onder controle te houden. Uit studies die de oorzaken en achterliggende motivaties van de bosbranden onderzochten, blijkt dat vooral deze landbouwpraktijken leiden tot bosbranden. De meeste branden worden ook veroorzaakt door lokale mensen, en niet zo zeer door toeristen. Andere belangrijke motivaties zijn het willen veranderen van de bestemming van bosgrond (voor landbouwuitbreiding of projectontwikkeling), nalatigheid, pyromanie, vandalisme en rancune. Wat kunnen we doen?

In de voorbije jaren hebben de autoriteiten hele zware inspanningen geleverd ter bestrijding van de bosbranden. De nadruk ligt hierbij echter vooral op technische uitrusting en op de training van de brandbestrijders. Op het vlak van preventie is er echter nog heel wat werk aan de winkel. Zowel qua sensibilisering van het publiek als bij de gerechtelijke vervolging van de brandstichters wordt de laatste jaren hard gewerkt, maar op lange termijn dient ook een beter inzicht verkregen te worden in de achterliggende motivaties van de bosbranden. In veel gevallen blijft de oorzaak en zeker de motivatie van een bosbrand immers onbekend. Het beleid zal in de toekomst ook moeten verhinderen dat mensen financiële vruchten plukken van de bosbranden, door bv. de subsidies weg te nemen voor verbrande graslanden, door projectontwikkeling in verbrande zones te verbieden, en door de bossen weer financieel te gaan opwaarderen.

De Verenigde Naties riepen 2011 uit tot het Internationaal Jaar van de Bossen. Uiteraard laten we dit in Vlaanderen niet aan onze neus voorbijgaan. Met de slagzin Bos zonder grenzen zoomt de campagne in op wat bossen wereldwijd betekenen voor Vlaanderen en vice versa. Het Internationale logo krijgt dan ook een prominente plaats in het nieuwe campagnebeeld.

Ook dit jaar staat het bos in de kijker tijdens de Week van het Bos, tal van activiteiten maken het bos in onze provincie, en in heel Vlaanderen, wat toegankelijker. ‘Culinaire boswandeling’ in Westerlo, ‘Zintuigenwandeling’ in Nijlen, Opening van een nieuw speelbos in Oud Turnhout, in Kalmthout een blik op de ‘Vedetten van de herfst’ en natuurlijk in Olen de ‘Grote Vlaamse Brandhouthappening’!

Voor iedereen wat wils dus! Neem een kijkje op : http://vbv.be/weekvanhetbos/bezoeker.php/2/provincies/1 En ontdek wat je regio te bieden heeft tijdens de Week van het Bos 2011.

week van het bos 2011 van 9 tot 16 oktober

In Bosgazet editie 19 op pagina 18 is een fout ingeslopen. Dit evenement in kader van Week van het Bos is doorgegaan in

2010 en zal dus NIEt plAAtsVINDEN IN 2011!

verslag excursie libramont

Vers van de pers! Want nog maar pas goedgekeurd door de Vlaamse Regering: het bindend karakter van de adviesverlening door een aantal Vlaamse administraties (het beruchte art. 87 van het Bosdecreet) wordt afgeschaft voor de particuliere kandidaat-bebosser. Dit is een belangrijke stap voorwaarts in de administratieve vereenvoudiging om bosuitbreiding te realiseren en te stimuleren!

Tot voor kort moesten namelijk een pak vergunningen en bindende, gunstige adviezen bekomen worden vooraleer een privé-eigenaar eigen gronden kon bebossen. Naast de vergunning van het College van Burgemeester en Schepenen van de betreffende gemeente gaat het in de meeste gevallen zowel om een gunstig advies van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) én van de Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling (ADLO). Meer dan de helft van de privé-bosuitbreidingsdossiers stranden vandaag op het niet-toekennen van één van deze adviezen. Binnenkort komt daar dus

verandering in.

Het afschaffen van het bindende karakter van de adviezen opent nieuwe perspectieven voor kandidaat-bebossers. Het zal Vlaanderen een stap dichter brengen bij de beloofde 10.000 ha effectieve bosuitbreiding en dat op zeer kostenefficiënte wijze. Want bosuitbreiding door privé-eigenaars is en blijft de goedkoopste manier om deze doelstelling te realiseren. De nieuwe regeling zal van kracht worden bij publicatie van het Verzameldecreet, wat in principe gebeurt in november van dit jaar. Slijp dus de spades, bestel alvast uw plantgoed en leg volgend plantseizoen dat bos aan waar u al zolang van droomt!

Graag wat hulp of extra (financiële) ondersteuning?

Contacteer ons gerust, we helpen u met plezier: www.vbv.be/contact.php of www.1miljoenbomen.be.

09bosinfo

Excursie Libramont bosbouwbeurs 2011Zoals telkens in de oneven jaren, was Libramont ook dit jaar het Europees trefpunt van bosbouwmaterieel. Samen met 35.000 bezoekers over 2 dagen waren er ook enkele bosconsulenten van de Bosgroep Antwerpen Noord en Antwerpen Zuid aanwezig. Op een enkele regendruppel na en een minder stralende zon, was het op woensdag 27 juli, gezellig vertoeven in Paliseul. Voor deze grote bosbouwbeurs dient een deel van de bossen van Paliseul zelf als decor voor de nagenoeg volledige keten en al zijn toeleveranciers die betrokken zijn bij de bosexploitatie. Een unieke tentoonstelling van bosbouwmachines, demonstraties van werkwijzen op het terrein en op de plek waar alle spelers van het bos laten zien wat zij doen, in het echt, de vrije natuur. Van het planten van bomen tot het vellen en het verwerken van het vrijgekomen hout, kwam tijdens deze demodagen aan bod. Dat de arbeid hier verlicht kan worden door de inzet van de juiste machine blijkt uit het grote aanbod werktuigen voor de bosbouw. Enkele sfeerfoto’s geven alvast een indruk van de mogelijkheden. Zeker een aanrader voor 2013!

Belangrijke administratieve vereenvoudiging voor bosuitbreiding

ILVO

agroforestrY

10 bosinfo

AGROFORESTRY : één plus een is meer dan twee?Op vrijdag 19 augustus organiseerde het Consortium Agroforestry* een informatiemiddag over agroforestry. Het werd een studienamiddag dat ook een nieuwe start betekent voor de agroforestryteelten in Vlaanderen. Want naast de technische aspecten werd ook bijzondere aandacht besteed aan de recent goedgekeurde subsidieregeling, die geïnteresseerde landbouwers zal toelaten om deze teelt (opnieuw) te introduceren in het Vlaamse landbouwlandschap.

agroforestry Agroforestry, ook wel boslandbouwsysteem genoemd, is het combineren op eenzelfde perceel van een landbouwteelt met de teelt van bomen. Het is een landgebruiksvorm op het kruispunt van landbouw en bosbouw die tal van voordelen biedt. Eeuwenlang was het gebruik van bomen naast, tussen en in combinatie met de landbouwteelt gemeengoed in onze contreien, maar de jongste decennia zijn bomen en andere houtige gewassen door de intensivering en schaalvergroting van onze landbouw geleidelijk uit ons buitengebied verdrongen. Niettemin kan de combinatie van bomen met landbouwteelten een betekenisvolle win-winsituatie opleveren. Binnen de Vlaamse landbouw zijn onderstaande soorten van agroforestry het meest interessant:• Silviculturele agroforestry: bomen in rijen aanplanten in combinatie met éénjarige of korte omlooptussenteelten • Silvopastorale agroforestry: bomen in combinatie met (pluim-, klein- of groot)vee. Bij dit systeem kan de kost om de bomen te beschermen tegen het grazend vee redelijk

hoog oplopen. Daarom wordt soms gekozen om de eerste jaren het gras te maaien, of een akkerteelt te zetten tussen de bomen, en pas wanneer de bomen voldoende stevig in de grond zitten om bestand te zijn tegen een stoot van een koe, worden er dieren op het perceel gelaten.

agroforestry in Vlaanderen Dit voorjaar legde het Consortium Agroforestry het eerste grootschalige agroforestrysysteem in Vlaanderen aan: 12 hectare landbouwgrond, ter beschikking gesteld door Groep Mouton in Lochristi, werd beplant met bomen. De doelstelling is wetenschappelijk onderzoek, demonstratie van de mogelijkheden van agroforestry en de detectie van en het zoeken naar oplossingen voor knelpunten. Dag van de aanplant in maart 2011 verscheen in de Vlaamse pers een artikel omtrent de aanplant waar agroforestry ook omschreven werd als ‘Door de bomen het veld zien’. Als binnen landbouw de aanplant van specifieke boomsoorten de teelt van traditionele gewassen kan bevorderen. Hoe werkt dat dan, want bomen betekenen toch concurrentie qua licht en water? Agroforestry wordt gezien als een interactie van veld en bomen ertussen. Dit eerste grootschalige demonstratie- en proefperceel in Vlaanderen wil, gelegen

naast een gewoon landbouwperceel, de effecten van agroforestry vergelijken met die van de klassieke teelt. Bij dit pilootproject worden boskers, walnoot, es en populier op telkens 10 m, in rijen 26 m van elkaar, aangeplant tussen maïs, wintertarwe en raaigras. In de tropen, waar de problemen met erosie groter zijn, is agroforestry al meer ingeburgerd. Geciteerd uit dit artikel gaf Sander Van Daele (VBV) het volgende mee: “Vroeger hadden boomranden ook hier een prominente plaats in de landbouw: voor het hout, de vruchten, beschutting... Door schaalvergroting in de landbouw zijn die grotendeels verloren gegaan. De typisch Vlaamse populierenaanplantingen in weides zijn ook een soort agroforestry. Sinds 2005 heeft het Europese landbouwbeleid een ommezwaai gemaakt en wordt de combinatie van landbouw of veeteelt met bomen aangemoedigd.” Binnen dit experiment worden de voordelen van agroforestry voor de gewassen ook verder bekeken: ze hebben minder last van droogte (door schaduw en verminderde windwerking), wateroverlast, bodemerosie en insecten (en ziekten, en dus ook dure pesticiden). Bomen bevorderen ook de bodemvruchtbaarheid en het koolstofgehalte (via bladstrooisel en bladeren) en leveren nog hout en vruchten op. Een en ander leidt tot een hogere

ILVO

agroforestrY

totale productie én milieuzorg (CO2 en biodiversiteit). Bedenkingen die er bij de landbouwers zijn zoals: Zulke percelen zijn toch moeilijk toegankelijk voor landbouwmachines? En is de concurrentie bij agroforestry gewassen en bomen niet te groot in het benutten van het aanwezige licht, water en andere nutriënten? Sander Van Daele: “De bomen staan ver genoeg uit elkaar zodat er ruimte genoeg is en ook de lichtbeschikbaarheid voldoende blijft en ze krijgen geen kans aan de oppervlakte te wortelen, waardoor ze diepere grondlagen opzoeken. Diepe wortels vangen zelfs water op.” De keuze van de combinaties is dan ook niet zomaar toevallig: wanneer bv. de walnoot het licht wegneemt, is de

wintertussenteelt al ver ontwikkeld, zodat wat schaduw niet erg is.

Nieuwe subsidie Op 22 juli jongstleden keurde de Vlaamse regering de nieuwe subsidieregeling voor boslandbouwsystemen definitief goed. Landbouwers kunnen vanaf dit najaar een subsidie aanvragen voor de aanleg van een dergelijk boslandbouwsysteem aan te leggen.

Alle achtergrondinformatie en instapmoge-lijkheden zijn terug te vinden op www.vbv.be/agroforestry.

Wervel, een vereniging die zicht inzet voor een rechtvaardige en verantwoorde landbouw, doet ook talrijke inspanningen om dit boslandbouwsysteem meer te introduceren. Meer info via www.wervel.be/agroforestry.

Consortium Agroforestry bestaat uit een samenwer-king van onderstaande organisaties:

Project: De Boom In

Tetra Pak wil met het project De Boom in! lagere schoolkinderen in contact brengen met het bos en de natuur in hun omgeving. Projectuitvoerders VBV en Green zetten alvast hun beste ‘boompje’ voor om het bos in de klas te brengen, maar vooral ook de klas in het bos. Doe jij ook mee?

Kinderen gaan steeds minder het bos in om zich te verstoppen, te ravotten of kampen te bouwen. En dit terwijl kinderen die vaak in het bos en natuur spelen in het algemeen gezonder zijn, een betere motoriek ontwikkelen en meer uithoudingsvermogen hebben. Bovendien blijkt dat schoolkinderen die natuur- en milieueducatie krijgen op school op latere leeftijd een positievere houding hebben ten aanzien van natuur en milieu.

Redenen te over om het nieuwe project De Boom In! op de voet te volgen! We brengen niet alleen boseigenaars en scholen met elkaar in contact. De klas trekt ook samen met hun bosmeter of –peter het bos in, adopteert er een boom, en leert het bos van onder tot boven, van zaadje tot woudreus kennen. Maar er is meer. Via uitgewerkte methodieken en lessenpakketten wordt het bos in de klas gebracht. Op een interactieve manier komen de kinderen het hele jaar door in contact met het bos. Ze zaaien hun eigen boompje, volgen stap voor stap het groeiproces en planten hun eigen bosje.

Bent u een boseigenaar of leerkracht in een lagere school en bent u geïnteresseerd om mee te werken in de testfase van dit project? Neem dan contact op met sarah.geers@vbv.be of bel 09/264.90.50.

ILVO ILVO

ILVO

Groepsfoto van kinderen met de boswachter. (Foto: VBV)

11bosinfo

bosgroep kempense heuvelrug vzw

Brandhoutverkoop 2011

Naar jaarlijkse gewoonte houdt de bosgroep in samenwerking met de gemeente Kasterlee en ANB een brandhoutverkoop in het ontmoetingscentrum van Lichtaart. Dit jaar zal deze plaatsvinden op zaterdag 26 november. De verkoop start om 9.30 u. Naast het brandhout van de bosgroepen komt ook het brandhout uit openbare bossen aan bod. Daarnaast vindt ook de openbare verkoop plaats van het industriële hout voor de grote exploitanten. De verkoop gaat door in het Boshuis te Ravels op dinsdag 25 oktober. De bosgroep Kempense Heuvelrug vzw stelt hier loten naaldhout te koop uit de boscomplexen Konijnenberg, Echelpoel en Molenheide in Grobbendonk, boscomplex Lichtaart-Herentals en boscomplex 15 Kapellekes in Mol. Exploitatie is voorzien in de loop van 2012.

Opmaak Uitgebreid Bosbeheerplan ‘t Heiken (Herentals - Vorselaar)In de voorbije maanden werden de boseigenaars in de omgeving van ’t Heiken gecontacteerd in verband met deelname aan een uitgebreid bosbeheerplan. Uiteindelijk nemen 16 verschillende boseigenaars deel met samen 58,41 ha bosoppervlakte. Gedurende de zomer werden de bosbestanden reeds geïnventariseerd door Kevin Greeven, student milieubeheer aan de Katholieke Hogeschool Kempen. Hij zal gedurende zijn stage het uitgebreid bosbeheerplan opstellen in samenspraak met de bosgroep. Wat dit precies allemaal inhoudt, lees je in onderstaand interview.

Komende maanden wordt er in samenspraak met de eigenaars nog bekeken in welke bestanden er aan natuurontwikkeling kan worden gedaan zoals bijvoorbeeld het herstellen van poelen of vennetjes.

Ook zal er reeds op enkele plekken Amerikaanse vogelkers worden bestreden en brandhout worden gekapt. De industriële dunningen in het naaldhout vinden pas plaats vanaf de winter van 2012-2013.

Interview

Waarom koos je voor een stage bij de bosgroep?

Eigenlijk was mijn keuze voor de bosgroep snel gemaakt. Allereerst ben ik zeer geïnteresseerd in natuur en bos. Bij de keuze voor mijn opleiding aan de Hogeschool Kempen twijfelde ik al tussen de richting bosbeheer en milieubeheer. Omdat deze laatste toch wel wat meer toekomstmogelijkheden bood, koos ik voor milieubeheer. Vorig schooljaar maakten we uitgebreid kennis met het bosbeheer en dat beviel me enorm. Als practicum gingen we mee met de bosgroep een kijkje nemen in de bossen van Lichtaart. Het was me toen al duidelijk dat de werksfeer op de bosgroep zeer goed was en ook dat heeft me overtuigd.

Je hebt je gedurende de zomer vooral bezighouden met inventarisaties. Wat houdt dat precies in?

Dat klopt, in de zomer heb ik al een deel van mijn stage afgewerkt in het veld. De inventarisaties moeten dan al gebeuren omdat het anders moeilijk is om bepaalde planten op naam te brengen. In de zomer hebben vele planten bloemen en zijn dus makkelijker te herkennen. Een inventarisatie gebeurt in een proefvlak van 16m op 16m en moet een gedetailleerd beeld geven van wat er allemaal groeit en bloeit in het bos. Dit proefvlak moet representatief zijn voor een gans bosbestand, zowel wat betreft bomendichtheid, zaailingen, plantensoorten, enz.. Het houtvolume, het aantal zaailingen en de verschillende plantensoorten worden bepaald. Deze gegevens zijn de basis om het uiteindelijke beheer van het bos uit te werken.

Kan je eens kort uitleggen wat zo’n uitgebreid beheerplan allemaal inhoudt?

Een uitgebreid bosbeheerplan bestaat eigenlijk uit vier grote delen. Het eerste deel handelt over de identificatie van het bos. Hierin komen onder meer de kadastrale gegevens, eigenaars en ligging te staan. Het tweede hoofdstuk beschrijft het gebied in het algemeen. Hierbij denken we aan de geologie, het reliëf, de hydrografie, flora, fauna en een historisch overzicht. De beheerdoelstellingen worden beschreven in het derde deel en in het vierde en laatste deel worden de beheermaatregelen opgenomen die zullen worden uitgeschreven om de beheerdoelstellingen te realiseren.

Bedankt Kevin en nog veel succes in je stage bij de bosgroep!

Stagiair Kevin Greeven aan het werk in het bos…

12 bosgroepnieuws

bosgroep kempense heuvelrug vzw

In augustus liet het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) ons weten dat ze de ontwerpplannen van de Uitgebreide Bosbeheerplannen (UBP) voor Kasterlee en “De Balderij” aanvaarden voor verder onderzoek. Dit is goed nieuws voor de Kastelse bosbeheerders want hiermee komen de plannen in de laatste rechte lijn voor afronding. Met deze plannen ligt de toekomst van deze bossen vast voor de komende 20 jaar en kunnen we het duurzaam beheer verderzetten. ANB controleert het UBP Kasterlee nog een laatste keer alvorens ze het goedkeuren. Het UBP “De Balderij” en de toegankelijkheidsregeling voor het UBP Herentals-Lichtaart, grondgebied Herentals, worden eerst nog onderworpen aan een openbaar onderzoek. Zo kan iedere geïnteresseerde de plannen inkijken en opmerkingen formuleren alvorens ANB de plannen definitief goedkeurt.

toegankelijkheidsregeling HerentalsIn samenwerking met Stad Herentals, OCMW Herentals en Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw, ontwikkelde ABO een toegankelijkheidsregeling voor het boscomplex Herentals-Lichtaart, op grondgebied Herentals. Dit document legt de speelzones vast en voorziet de toegankelijkheid in de bossen voor voetgangers, fietsers en ruiters.

Uitgebreid bosbeheerplan “De balderij”In overleg met 15 privé-eigenaars stelde Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw een UBP op voor het boscomplex “De Balderij” in Tielen. Naast de realisatie van de criteria duurzaam bosbeheer willen we de ecologische waarde van deze alluviale bossen uitbreiden. Door het natte karakter van deze bossen is de economische functie hier eerder beperkt.

U kunt beide dossiers inkijken tijdens de kantooruren van 1 oktober tot 1 november op de volgende locaties: • Agentschap voor Natuur en Bos (ANB), Buitendienst Antwerpen: Gebouw Anna Bijns, Lange Kievitstraat 111/113, bus 63, 2018 Antwerpen. • Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw: Lichtaartsebaan 45, 2460 Kasterlee

• Stadhuis, dienst milieu, Augustijnenlaan 30, 2200 Herentals (enkel voor toegankelijkheidsregeling Herentals)

U kunt uw schriftelijke opmerkingen en bezwaren richten aan het ANB en/of de bosgroep.Voor meer info: Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw, tel 014/85.90.17, kempenseheuvelrug@bosgroep.be .

Opvolging boscomplex Sassenhout van start

In 2005 startte Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw met beheerwerken in het boscomplex Sassenhout. Dit boscomplex strekt zich uit over de gemeentes Lille en Vorserlaar. Zes jaar later is de tijd aangebroken om deze bossen op te volgen en nieuwe eigenaars aan te spreken. Op zaterdag 10 september om 10.00u vond de infovergadering hierover plaats in café “Let’s Dance” in Vorselaar. Er waren 53 geïnteresseerden aanwezig. Na een korte inleiding door schepen Luc Lauwereys van Vorselaar nam coördinator Stef Vanlommel het woord. Stef lichtte de bosgroepwerking toe, besprak de vorige exploitatie en legde uit wat het nut is van deze opvolging. Hierna kregen alle aanwezigen de kans om vragen te stellen en een afspraak te maken met adjunct-coördinator Dennis Berckmans. Hij zal de eigenaars in de toekomst verder helpen. Aansluitend op de vergadering bezochten we tijdens een korte wandeling een aantal voorbeeldpercelen. Deze bossen illustreerden goed het verschil tussen beheerde en niet-beheerde bossen. Kortom een geslaagde start van het project!

Veel geïnteresseerde boseigenaars tijdens de wandeling…

Kastelse bosbeheerplannen en toegankelijkheidsregeling Herentals in afrondingsfase

13bosgroepnieuws

bosgroep zuiderkempen vzw

Verslag Algemene VergaderingDe zaal boven in de Luihoeve in Meerhout leek iets te krap om alle 112 aanwezigen, waaronder 89 effectieve leden en 23 sympathiserende leden, op te vangen. Na een korte verwelkoming door onze voorzitter Jan Milis, overliep Jan Seynaeve de werking van de bosgroep doorheen de verschillende boscomplexen. In 2010 werden via onze activiteiten 1.817 mensen bereikt, 194 beheerovereenkomsten afgesloten en 254 ha beheerwerken uitgevoerd. Verder werden er heel wat beheerplannen en toegankelijkheidsregelingen opgesteld en ingericht. De activiteiten en financiële resultaten van 2010 van de bosgroep werden door de commissarissen en de Algemene Vergadering goed bevonden zodat de Raad van Bestuur ontlast werd. Vervolgens boeide Marc De Bock, de voorzitter van de UVB (Unie Vlaamse Bosbouw), de toehoorders met een beeld te scheppen van het reilen en zeilen van de houtsector in Vlaanderen. Tenslotte genoten de aanwezigen tijdens de receptie van een gezellige babbel en lekker drankje en hapje. Het vele volk en de toffe sfeer zorgden voor een zeer geslaagde bijeenkomst. Volgende keer zoeken we een nog grotere zaal!

Eindhoutberg maakt zich klaar voor de ontwikkeling van een toekomstvisie! Bij de start van de werking van de bosgroep in Eindhoutberg waren de meeste bossen van Eindhoutberg verwaarloosd. Tien jaar later na enkele dunningskappen en bestrijding van agressieve exoten is het achterstallig beheer weggewerkt. Men kan zien dat de bomen meer plaats hebben gekregen en zich beter hebben ontwikkeld. Ook heeft er zich heel wat loofhout spontaan onder de dennen gevestigd. Bij de opvolging van het boscomplex door de bosgroep werd samen met de boseigenaars beslist om een toekomstvisie op te stellen. Heel wat boseigenaars vragen zich immers af hoe ze hun bos verder gaan beheren. Je kan niets doen, blijven dunnen of beginnen om te vormen naar loofbossen. De bosgroep zal dan ook een overlegproces starten met alle belanghebbende actoren om tot een gedragen toekomstvisie te komen. Deze zal weergegeven hoe de bossen er binnen 40 à 60 jaar zouden moeten uitzien. Op deze wijze krijgen de boseigenaars van het gebied een kapstok waaraan ze het beheer van hun bos kunnen aanhangen. Bovendien zullen de toekomstige beheerwerken ook begrepen worden door de buurtbewoners en recreanten die er dagelijks vertoeven.

Resultaten van de grote bosgroepenquêteDankzij de talrijke (155) ingevulde antwoordformulieren op de grote bosgroepenquête kunnen we een aantal belangrijke conclusies trekken. Voor de meeste leden biedt het bos een combinatie van emotionele en emotionele waarde. Hierbij hechten ze het meeste belang aan het natuuraspect van het bos. Houtopbrengst en landschapswaarde zijn ook belangrijk. Recreatie daarentegen wordt als minder belangrijk geacht. Onze leden vinden dat de bosgroep goed bezig is! Het gezamenlijk beheer van versnipperde boscomplexen en de participatieve aanpak worden sterk gewaardeerd. Verbeterpunten zijn: betere opvolging van Amerikaanse vogelkers, nog meer persoonlijk contact met de boseigenaars, nog meer info en tips voor de leden, het verbeteren van de naambekendheid en meer info en duidelijkheid over toekomstige strategie bosgroep

(langetermijnplanning), De belangrijkste opdracht van de bosgroep volgens de leden is het bewerkstelligen van een goede technische opvolging van de bossen. Hierbij verwachten de leden dat we hen zo goed als mogelijk ondersteunen via technische dienstverlening (aanduiden dunningen, bestrijding exoten, …). Tenslotte zijn 64 % van de leden die de enquête hebben ingevuld bereid om 5 à 10 euro te betalen als lidgeld. Dit zijn interessante conclusies die we zeker zullen gebruiken om ons werkplan van de komende 6 jaar op te stellen (2013-2018).

14 bosgroepnieuws

Sfeerbeeld van de Algemene Vergadering.

Spontane vestiging loofhout onder Eindhoutse dennenbossen.

bosgroep zuiderkempen vzw

Privé-boseigenaars in de Zuiderkempen hebben een hart voor de natuur!Uit een enquête van de leden van de vzw bosgroep Zuiderkempen, een organisatie van en voor boseigenaars in de Zuiderkempen, blijkt dat de meeste boseigenaars de natuurwaarde belangrijker achten dan de houtopbrengst in hun bos! Dit zijn opmerkelijke resultaten die bewijzen dat natuurontwikkeling via privé mogelijk is! Gezien een groot deel van de Europese beschermingszones in privé-bos gelegen is, zijn deze conclusies een hart onder de riem voor de Vlaamse overheid die de natuurdoelstellingen wil realiseren. Via gepaste ondersteuning van privé-boseigenaars is er aldus veel mogelijk en dient niet alles opgekocht worden door de overheid zelf of natuurpunt wat wederom kostenbesparend werkt. De resultaten van de enquête is voor de bosgroep niet zo’n grote verrassing. Zo realiseert de bosgroep dankzij de samenwerking met honderden privé-boseigenaars jaarlijks 200 à 300 ha beheerwerken in bossen ter bevordering van de natuur. Bestrijding van agressieve exoten, geleidelijke omvorming naar meer gemengde bossen en ontwikkeling van bosranden zijn de meest courante beheerwerken. Ook meer specifieke natuurbeheerwerken worden door privé-boseigenaars belangeloos gerealiseerd zoals heidebeheer en bescherming van zeldzame soorten zoals rode bosmier of harkwesp. Het valt echter op dat het woord natuurontwikkeling niet door iedereen op dezelfde manier wordt geïnterpreteerd. Indien het in

Zaadoogst autochtone bomen & struikenNet als vorig jaar is onze bosgroep in samenwerking met het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete actief met het verzamelen van autochtone bomen en struiken: nakomelingen van planten die zich na de laatste ijstijd steeds in een bepaalde streek hebben verjongd en daarom genetische eigenschappen bezitten die perfect zijn aangepast aan onze bodem & klimaat. Ook veel diersoorten zijn mee geëvolueerd met deze autochtone bomen en struiken en zijn er perfect op ingespeeld. Kortom, redenen genoeg om deze te promoten bij aanplantingen van bosranden, e.d.

Eerste stap is de beperkte locaties in Vlaanderen te bezoeken, de zaden van deze planten te oogsten en te laten opkweken. Voor onze streek zal de bosgroep mee instaan voor de gemeentes Balen en Meerhout. Van juli t.e.m. december zullen allerlei soorten op verschillende locaties geoogst kunnen worden. Gelderse roos (zie foto) en sporkehout (ofte vuilboom) zijn reeds geoogst; op het moment dat u deze tekst aan het lezen bent zal ook onze autochtone hazelaar, meidoorn en gewone es reeds verzekerd zijn van nakomelingen, en zullen hun zaden de winter rustig kunnen doorbrengen bij kwekerij Armand Opdebeeck. Over een 2 à 3-tal jaren zullen deze struiken vervolgens gebruikt kunnen worden bij de aanplanting van uw bosrand.

15bosgroepnieuws

de bossfeer blijft, is er meestal geen probleem maar van zodra er ontbost wordt voor bijvoorbeeld landduinen of heide, zijn er sterke meningsverschillen. Wat voor de ene natuurontwikkeling is, is voor de andere natuurvernietiging.

Belangrijk is dat we met respect luisteren naar elkaar. Op deze wijze kunnen we veel van elkaar leren en kunnen er evenwichtige oplossingen gevonden worden die gedragen worden niet alleen door experten maar door alle mensen. Dit is de meest duurzame weg naar meer natuur!

Privé-boseigenaar beheert heide in MeerhoutEindhoutse dennenbossen.

Zaadoogst van Gelderse roos in Meerhout.

Houtverkoop in het najaarHoewel de bosgroep meestal wel heel het jaar door grote en vooral kleine houtloten verkoopt, ligt het zwaartepunt van de houtverkoop toch traditioneel in het najaar. Op die manier kunnen brandhoutkopers en industriële exploitanten het gros van hun aangekocht hout vellen voor de schoontijd. Voor de Bosgroep Noorderkempen zijn er dit jaar twee data van belang: • Zaterdag 8 oktober 2011: brandhouthappening in Olen. Hier zullen een twintigtal loten van onze bosgroep te koop aangeboden worden. De loten zijn gelegen in de gemeentes Ravels (Poppel), Merksplas (Bloksgoor), Wechelderzande en Beerse. De cataloog van deze brandhoutverkoop kunt u verkrijgen op de milieudienst van de betrokken gemeentes. • Dinsdag 25 oktober 2011: industrieverkoop in Ravels. Hier zal dit jaar slechts één groot lot verkocht worden, gelegen in Poppel (gemeente Ravels).

bosgroep noorderkempen vzw

Speelzone De Pinbrug op de goeie wegWat doe je als je als eigenaar merkt dat er in je bos gespeeld wordt door kinderen of zelfs jeugdbewegingen? Ofwel geef je de betrokken kinderen een uitbrander, sluit je je bos af met draad, ofwel kun je dit ook gedogen. Wil je dat laatste op een wettelijke manier doen, dan moet je als eigenaar wel een toegankelijkheidsregeling opstellen. Het Bosdecreet van 1990 bepaalt immers dat de Vlaamse bossen weliswaar in principe toegankelijk zijn voor het publiek, maar enkel op de bospaden. Het is verboden om deze paden te verlaten, ook in privébossen, tenzij uiteraard voor beheerwerkzaamheden. Maar enkel spelen op de bospaden, daar is natuurlijk geen lol aan. Daarom kan een toegankelijkheidsregeling een juridische oplossing bieden. In de Overheide in Oud-Turnhout was er zo’n situatie. De betrokken eigenaar, Louis Michielsen, merkte dat zijn bos soms het speelterrein was van kinderen uit de buurt. De oude bomen, het struikgewas, de grote heuvel en de grachten in zijn bos, maakten dat het terrein heel was speelgelegenheid bood. Tijdens het bezoek van de toenmalige coördinator, Kaat Bogaerts, kwam dit een eerste keer ter sprake en groeide nadien het idee om hier een echte speelzone van te maken. “Mij stoort het niet er kinderen in mijn bos spelen, integendeel”, verteld Louis Michielsen, “maar er moeten wel bepaalde krijtlijnen zijn waarbinnen dit kan. Toen de bosgroep een aantal jaren terug op een algemene vergadering een oproep lanceerde naar de eigenaars om hun bos open te stellen, was ik meteen voor dit idee gewonnen.” Er werden contacten gelegd met de gemeente, met de boswachter

en iedereen vond dit een prima idee. Enige aandachtspunt was de kwetsbare vegetatie in en rond de grote poel, gelegen in het midden van het bos. Deze zou een frequente betreding misschien niet goed verdragen. Door de omgeving van het ven echter niet op te nemen in de speelzone was dit probleem, toch zeker in theorie, opgelost. Met het vertrek van Kaat Bogaerts is dit project echter tijdelijk in de koelkast verdwenen. Gelukkig hebben we enkele maanden geleden opnieuw de draad opgepikt. In samenspraak met de eigenaar, de gemeente en ANB is er nu een toegankelijkheidsregeling opgesteld en ter goedkeuring ingediend. Verder zijn er via de provincie financiële middelen gezocht voor de verdere uitwerking ervan. En nu is het dus wachten op de goedkeuring van de regeling en de subsidies. Wordt dus ongetwijfeld vervolgd.

Het ven maakt geen deel uit van de speelzone.

Een heuvel in het bos, een aantrekkelijk speelterrein voor kinderen.

Bosconsulenten in de NoorderkempenEr zijn op deze pagina’s in het verleden al diverse oproepen en berichten geweest rond bosconsulenten, maar door personeelswissels is dit project een tijd in de koelkast verdwenen. Binnenkort zullen echter de eerste bosconsulenten hun opleiding krijgen in samenwerking met de Bosgroep Antwerpen Noord en Bosgroep Antwerpen Zuid. We hopen in een van de volgende nummers het nieuwe team aan jullie te kunnen voorstellen.

Bosconsulenten aan het werk, weldra ook in de Noorderkempen een vertrouwd gezicht.16 bosgroepnieuws

bosgroep noorderkempen vzw

Landlopen doorheen de Kolonie van WortelDe Kolonie van Wortel, deelgemeente van Hoogstraten, is een prachtig gebied waarin stukken landbouw afwisselen met bossen. Het gebied heeft een rijke geschiedenis die terug gaat tot voor het ontstaan van België. Reden genoeg dus om hier een wandeling te organiseren. Gids van dienst was Bart Hoeymans, boswachter bij het Agentschap voor Natuur en Bos. “Het ANB is de eigenaar van het grootste deel van de Kolonie. Ze heeft zo’n 400 ha van de in totaal 500 ha in eigendom”, zo begint Bart zijn verhaal. “Sinds haar ontstaan in 1822 is het vooral een landloperskolonie geweest. Maar toen de wet op de landloperij werd afgeschaft in de jaren ’90 van de vorige eeuw wou de Belgische staat het gebied verkopen.” Heel kenmerkend voor de Kolonie van Wortel zijn de dreven, die de landbouwzone verbinden met de omliggende bossen. Het gaat vooral om naaldbossen die destijds als mijnhout zijn aangeplant. “In het uitgebreid beheerplan dat nu in voorbereiding is, is voorzien dat deze bossen omgevormd worden naar meer gemengde bossen”, vertelt Bart Hoeymans. Ook de bestrijding van exoten vormt daarbij een belangrijk element. “Wat betreft de exoten vormt voor al Amerikaanse eik een probleem (zie kaderstuk), naast Amerikaanse vogelkers. De bestrijding gebeurt zowel met eigen arbeiders, als via externe firma’s. Dikkere eiken worden als brandhout verkocht.”

opsleunen

In de Kolonie groeit er ook heel wat jong bos, in totaal meer dan 35ha. Hoeymans: “Deze bossen zijn kort voor het einde van zo’n landloperskolonie aangeplant. Het gaat vooral om Corsicaanse den. Momenteel hebben deze bossen hun omslagpunt bereikt, zodat er dringend in moet worden gewerkt. We laten ze tot 2 meter opsleunen door brandhoutvrijwilligers. Die krijgen in ruil dan om de 20 meter een strook hout. Die stroken zijn meteen ook onze toekomstige uitrijpistes, waarlangs exploitatiemachines de bomen kunnen vellen en uitrijden.” In het gebied zijn er, behalve de Staakheuvelse Loop, geen natuurlijke waterlopen terug te vinden, maar wel een aantal vennen. Een eerste ven, gelegen vlakbij het kerkhof, werd enkele jaren geleden geruimd. “Idealiter waren toen meteen ook de bomen die vlak tegen het ven staan, gekapt”, zo vindt Bart Hoeymans. “Zij zorgen er nu immers voor dat er opnieuw veel bladeren in het ven vallen. Maar kort daarvoor was er nog een dunning uitgevoerd. Daarom hebben we beslist de oevers bij de eerst volgende dunning vrij te maken.” Een tweede ven, het Brandven, wordt in de nabije toekomst aangepakt. Het is nu stilaan aan het volgroeien met wilgen en de populieren die er rond staan. Die moeten verdwijnen. “Het ven is nu aan het verlanden. Hierdoor wordt het ongeschikt voor de kamsalamanders die er nu in leven. Deze salamander is een van onze doelsoorten, die we via ons beheer willen beschermen.”

Droog leggen of niet?

Het meest bekende ven in het gebied is ongetwijfeld het Bootjesven. Dit ven is een populaire stopplaats voor alle fietsers en wandelaars die het gebied bezoeken. Doordat het ooit is uitgediept en door het eilandje in het midden, heeft het vandaag meer de allure van een vijver dan van een ven. Hoeymans: “Hier zouden we ecologisch de grootste vooruitgang kunnen realiseren, door dit ven tijdelijk droog te leggen om de vis eraf te halen, maar vooral ook door de bomen op de oevers te kappen. Zo zou er opnieuw ruimte komen voor oevervegetatie. Alleen zou dit waarschijnlijk wel wat weerstand kunnen oproepen bij de bezoekers. Wat de toekomst gaat zijn van dit ven is dan ook nog onderwerp van discussie.

Amerikaanse eik: geen zwartwitverhaalHet merendeel van de dreven die de Kolonie van Wortel doorsnijden, zijn aangeplant met Amerikaanse eik. Dat zorgt voor best wat problemen in de omliggende bossen. Amerikaanse eik is immers gekend voor zijn sterke verjonging en jeugdgroei waardoor hij erg dominant kan worden. Bovendien produceert deze boom een moeilijk afbreekbaar strooisel. Toch is het geen optie om deze dreven blindweg te kappen, noch naar het brede publiek toe, maar ook ecologisch niet. “De Kolonie is een erg belangrijk gebied voor vleermuizen”, zo legt boswachter Bart Hoeymans uit. “De dreven zijn voor hen noodzakelijk verbindingsroutes tijdens hun vluchten doorheen het landschap. Bovendien zijn de eiken, ook al zijn ze soms nog geen 70 jaar oud, aan het aftakelen. Dat maakt dat er holtes ontstaan in de bomen, die ideaal zijn als nestgelegenheid of overwinterplaats.” Ook naar paddenstoelen toe zijn de Amerikaanse eiken belangrijk. “In bepaalde dreven vinden we voor Vlaanderen unieke populaties stekelzwammen terug”, weet Bart Hoeymans. “Deze zwammen leven in symbiose met eiken, maar maken daarbij geen onderscheid tussen Amerikaanse of inlandse eik. De grotere bladeren van de Amerikaanse eik worden echter wel makkelijker weggeblazen, waardoor het biotoop ontstaat wat deze zwammen nodig hebben.” Toch is de dreven overal behouden geen optie. “De kwaliteit van de eiken is sterk gedaald, zodat we hen op termijn toch moeten vervangen. Zo’n dreef moet je over een zekere lengte in een keer vernieuwen. Anderzijds

zullen we in bepaalde delen van het domein het natuurlijk verval van de dreven gewoon laten plaatsvinden, zonder een nieuwe aan te planten.”

De wandelaars in een van de hoofddreven van de Kolonie.

In het Brandven stortte tijdens de oorlog een Engelse Halifaxbommenwerper neer.De Blauwvoetstekelzwam is een zwam die in symbiose leeft met de (Amerikaanse) eik.

17bosgroepnieuws

bosgroep antwerpen noord vzw

18 bosgroepnieuws

Twee woorden, hout en rot, anders geschikt, rot en hout, ze voorspellen niets goeds en roepen onmiddellijk hetzelfde beeld op: verval, ontbinding, de overgang naar een andere substantie, een nieuwe toestand. En toch heeft het één niets te maken met het andere te maken houtrot is niet het zelfde als rothout. Je zal het vermoedelijk al mee gemaakt hebben op een dag wandel je door een beuken of een eiken dreef en zie je niets verdacht. Enkele dagen later merk je dat uit de kruin van één van de dreefbomen een zware tak is afgebroken, of het zou nog erger kunnen zijn en de stam van een eik is op enkele meters van het maaiveld gewoon geknakt alsof het een lucifer was. Geen herinnering aan een hevige wind of neerslag de voorbije dagen, en toch heeft iets die enorme schade veroorzaakt. Een klein zuchtje wind of zelfs het extra gewicht van de ontluikende bladeren maakt dat deze boom verloren is en dient gerooid te worden. Wat is er hier gebeurt? De boom is vermoedelijk aangetast door houtrot en is door houtschimmel in zijn structuur aangetast, de bouwstenen zijn vernietigd en de boom kan geen weerstand meer bieden. Alle structuur en samenhang is verdwenen en de boom valt simpelweg uit elkaar.

Houtrot wordt veroorzaakt door schimmels die als organisme ervoor instaan om alle houtcomponenten van het hout af te breken. Ze verteren zowel de lignine als de cellulose en de hemicellulose. Verder zijn ze in staat om deze componenten zowel selectief als gelijktijdig af te breken. Het is zelf zo dat deze schimmels de mogelijkheid bezitten om van het ene type rot over te gaan in een ander type. Houtrotschimmels worden ingedeeld volgens hun voorkeur in af te breken bouwstenen. In dit artikel gaan we verder in op de twee meest voorkomende aandoeningen namelijk het bruinrot en het witrot.

Schimmels die hoofdzakelijk cellulose* en hemicellulose* afbreken veroorzaken bruinrot. Het aangetaste hout krijgt een bruine kleur (want enkel lignine* blijft over). Het valt kubusvormig uit elkaar, en wordt daarom ook wel eens “kubiekrot” genoemd. Bruinrot maakt het hout bros en brokkelig en het breukvlak vertoont vaak een blokjesachtige structuur. Het hout verliest op deze manier zijn buigsterkte. Bruinrot komt veelvuldig voor bij naaldbomen en coniferen.

Enkele veroorzakers van bruinrot zijn dennenvoetzwam, zwavelzwam en berkenzwam. Schimmels die tot witrot leiden, kennen verschillende houtafbraakstrategieën. In een eerste geval breken de schimmels selectief (sneller) lignine* af dan cellulose en hemicellulose. Dit noemen we het klassieke witrot. In een tweede geval worden houtcomponenten in de omgeving van de schimmel

gelijktijdig afgebroken (simultaan) wat we dan ook simultaanrot kunnen noemen.

Het aangetaste hout krijgt een witte of bleke kleur en vertoont een vezelige structuur. Het hout verliest zijn stijfheid en zijn vermogen om drukkrachten op te vangen. Witrot komt het meest voor in loofbomen, omdat lignine in loofhout makelijker afbreekbaar is dan in naaldhout. Enkele veroorzakers zijn oa het gewone elfenbankje, de platte tonderzwam, de dikrandtonderzwam en de reuzenzwam.

De aanwezigheid van houtrotschimmels heeft niet bij elke boomsoort dezelfde gevolgen. Zo kan een schimmelsoort in een boom de wortels aantasten en een wezenlijk gevaar opleveren, terwijl dezelfde schimmel zich in een andere boomsoort minder agressief zal gedragen. Neem bijvoorbeeld de reuzenzwam bij beuk.

Het beoordelen van de ernst van de schade veroorzaakt door houtschimmels vraagt veel kennis zowel van de schimmels als van het samengaan tussen schimmel en boomsoort, de standplaats en de fysieke toestand van de boom. Het inschatten van de gevolgen en het uitvoeren van de nodige ingrepen is dan ook meestal het werk van deskundigen.

Bron: Stadsbomen vademecum, IPC Groene Ruimte Met dank aan Guy Mattheeussen, bosconsulent van Bosgroep Antwerpen Noord vzw

* De eigenlijke structuur van het hout wordt gevormd door de vezelvormige structuur van cellulose en hemi-cellulose, waarbij de lignine het natuurlijke bindmiddel vormt. In constructietermen betekent dit dat de sterkte van het hout tot stand komt door de treksterkte van cellulose en hemicellulose enerzijds en de druksterkte van de lignine anderzijds. Het principe van gewapend beton komt op hetzelfde neer (staal = cellulose, beton = lignine), maar in hout is de structuur veel ingewikkelder.

De honingzwam is een van de belangrijkste parasieten van bomen, omdat zij een intensieve witrot van het geïnfecteerde hout veroorzaakt die uiteindelijk leidt

tot het afsterven van de gastheer

Aantasting door witrot. Wilgenboom aangetast door bruinrot.

Bij deze boom heeft het rottingsproces toegeslagen. De stam geniet nog in de avondzon.

houtrot - rothout

bosgroep antwerpen noord vzw

19bosgroepnieuws

natuurinrichting zoerselbos bereidt concrete start werken voor.Natuurinrichtingsprojecten, mogelijk geworden sinds de publicatie van het Natuurdecreet, streven herstel van natuur en het natuurlijk milieu na in daartoe kansrijke gebieden. Het natuurinrichtingsproject Zoerselbos is één van de projecten waarmee het Agentschap voor Natuur en Bos en de Vlaamse Landmaatschappij de handen in elkaar slaan voor een structureel herstel van de natuur en het natuurlijk milieu. Daarvoor werd een gebied afgebakend van circa 514 ha, in het oude bosgebied Zoerselbos en haar directe omgeving. Natuurinrichting gaat steeds gepaard met de nodige aandacht voor andere landgebruiksvormen, zoals landbouw en zachte recreatie. In het Zoerselbos, groene aantrekkingspool voor de brede omgeving, gaat uiteraard dus ook veel aandacht naar een beter op de kwetsbaarheid van het gebied afgestemde zachte recreatie. Ruim overleg met tal van belanghebbenden en overheden, liet toe een overwogen pakket maatregelen uit te denken. Met de instelling van het project in 2008 en de publicatie van de maatregelen en modaliteiten in 2011, zijn ANB en VLM toe aan de planning van een eerste uitvoeringsfase, voorzien in 2012. Daarbij wordt enerzijds een aantal herstelmaatregelen in de bos- en natuursfeer gepland, en anderzijds een aantal maatregelen die lokaal de toegankelijkheid structureel optimaliseren. In de bossfeer zal gestart worden met exotenbestrijding over een oppervlakte van circa 100 hectare. Amerikaanse eik, Amerikaanse vogelkers, rhododendron en Canadees krentenboompje zullen door gerichte bestrijding verder plaats maken voor een natuurlijke bosvegetatie, deels in de context van het eind 2010 nog aangeduide bosreservaat. Lokaal zullen ook populierenaanplanten worden gekapt. Oudere bomen worden veelal geringd. Doelstelling is een mozaïekbeeld waar hooilanden, ruigte, struweel en broekbos elkaar afwisselen in een dynamisch, valleigebonden geheel. Dat komt niet alleen de vegetatie ten goede, maar bijvoorbeeld ook de vleermuizen - die in Zoerselbos een belangrijk leefgebied kennen. Lokaal zal ook, op basis van nutriëntenanalyses, de voedselrijke toplaag van hooi- of weilanden worden verwijderd. Zo kunnen typische beekdalgraslandvegetaties tot ontwikkeling komen. Op vlak van toegankelijkheid zal de Hallebaan, belangrijke recreatieve as aan de westrand van het Zoerselbos, worden heringericht. Wandelaars, fietsers en ruiters krijgen hun eigen strook, ander inpasbaar verkeer krijgt via de nodige infrastructuur gestuurde toegang. Met 250 ha eigendom is het ANB

de grootste eigenaar in het gebied. Heel wat maatregelen zullen dan ook in deze percelen gerealiseerd worden. Maar het behoort ook tot de doelstelling van het natuurinrichtingsproject, om boseigenaars binnen de projectperimeter financieel tegemoet te komen wanneer zij, als lid van de Bosgroep, meedoen met exotenbestrijding. In functie daarvan volgt nog lokaal overleg, samen met de Bosgroep. De Bosgroep wordt ook betrokken bij de opmaak van een uitgebreid bosbeheerplan waarmee ANB binnenkort zal starten.

Meer info? M.b.t. Natuurinrichting Zoerselbos:

Mario De Block (ANB), 03/224.62.69, Mario.DeBlock@lne.vlaanderen.be

Daniël Sanders (VLM), 014/25.83.34, Daniel.Sanders@vlm.be

M.b.t. Beheer Zoerselbos:

Wouter Huygens (boswachter, ANB), 0474/89.78.86, Wouter.Huygens@lne.vlaanderen.be

Wim De Maeyer (regiobeheerder, ANB), 03/224.62.49, Wim.DeMaeyer@lne.vlaanderen.be

De Hallebaan wordt heraangelegd, met een structurele oplossing voor de zachte recreatie. ( Foto: Mario De Block )

Een belangrijk deel van de populieren in het Zoerselbos zal op termijn plaats maken voor een meer waardevolle, typisch valleigebonden vegetatie van broekbos, struweel, ruigte en hooiland. (Foto: Mario De Block)

bosgroep antwerpen zuid vzw

hierbij een voorstelling van enkele leden van de raad van bestuurIk ben Martine Van Goethem, voorzitster van de Raad van Bestuur van Bosgroep Antwerpen Zuid vzw. Mijn bos is gelegen te Nijlen “de Zwart Waterse bossen” het betreft ongeveer een 10-tal ha met een beperkt beheersplan. Mijn liefde voor het bos begon al toen ik als klein kind liever mee op stap ging met de boswachter, dan met moeder naar de winkels te gaan. Hij leerde me de schoonheid, de rust, de fauna en de flora. Hij toonde me de plaatsjes waar elk jaar de ree-kistjes lagen, ook waar de kleine lelijke uiltjes in een putje op de grond lagen, ... en zoveel meer. Ik wil via de bosgroep ervoor zorgen dat in onze regio de boseigenaars niet in de kou blijven staan. Dat ze ondersteuning kunnen krijgen vanuit de bosgroep, om zo aan duurzaam bosbeheer te doen. En ervoor te zorgen dat onze bossen ook voor volgende generaties mooi en blijven. Daarom zet ik me, samen met de hele Raad van Bestuur, de coördinator en bosconsulenten in voor meer en beter bos!

Ik ben John Maes, studeerde geografie en ik heb een passie voor (natuur)landschappen en de plaats van de mens daarin. Bossen vertolken perfect de symbiose tussen mens en natuur. 13 jaar geleden heb ik een gemengd eikenbos aangeplant op een verlaten landbouwperceel. Nadien kon ik een naastliggend perceel bos bijkopen. Het bos ligt tussen het Zevenbergenbos en het Muizenbos in Ranst en is een onderdeel van een Habitatrichtlijngebied. Al de functies van dit bos met elkaar verzoenen is een evenwichtsoefening. Het is als spelen met de toekomst van onze planeet op microschaal. Naast boseigenaar ben ik ook nog beheerder van het Zevenbergenbos in Ranst, een natuurgebied van 46 ha dat floristisch en qua diversiteit tot de top 10 van de Vlaamse bossen behoort. Als ondervoorzitter bij de Bosgroep Antwerpen Zuid wil ik inzichten in verband met bosbeheer delen met en leren van andere eigenaars en beheerders. Verder wil ik ijveren om het publieke draagvlak voor het behoud en de uitbreiding van bos in Vlaanderen te vergroten door de vele functies van bossen beter bekend te maken.

Ik ben Chris Van De Peer en beroepsmatig ben ik boekhouder bij De Lindeboom Apotheek (de vroegere Volksmacht-apotheken). Als privé-boseigenaar bezit ik een klein boscomplex van 4 ha in Koningshooikt te Lier en deze bestaat uit gemengd loofhout. Als kleine jongen had ik reeds veel interesse in de natuur en de bossen. Vijf jaar geleden werd me gevraagd om mee lid en bestuurder te worden bij de Bosgroep Antwerpen Zuid vzw. Dit doe ik nog steeds met plezier en volle overtuiging. Als penningmeester wil ik mijn boompje bijdragen aan het administratief en cijfergebeuren van de vzw.

Ik ben Johan Teughels en ben opgegroeid in een plattelandsdorp met een sterke voorliefde voor het natuurgebeuren, zijn de jagersgenen van mijn vader tot in elke vezel van mijn lichaam doorgegroeid. In de loop van de jaren leer je zo de fauna en flora kennen en appreciëren. Zo is ook mijn interesse gegroeid om een deel van onze eigendommen te beheren en zelfs om te vormen. Wanneer ik hoorde over het project “bebossing van landbouwgronden” was ik dan ook zeer geïnteresseerd. De goede contacten met ANB brachten mij zo in contact met een zeer gedreven coördinator die de bosgroep zou oprichten in onze regio. De klik kwam er zeer snel en vanaf dat moment heb ik mij actief ten dienste gesteld van onze bosgroep. Als secretaris probeer ik om wat “energie” in de verdere uitwerking van onze bosgroep te brengen. Op die manier leer ik nog altijd nieuwe mensen kennen waarvan ik al veel geleerd heb en nog veel zal leren. Dit geeft me ook energie om door te groeien. Overtuigd dat eenieder van ons een drukke agenda heeft, hoop ik toch dat jullie het nut inzien van onze vzw. Hopelijk treffen we elkaar bij een volgende activiteit. Alvast vele groeten van heel mijn gezinnetje.

Ik ben Koen Van der Haegen. Sinds mei dit jaar bestuurslid maar reeds van 2006 actief bij de bosgroep. Ik ben een kleine (0,5 ha) boseigenaar. Mijn bos is gelegen in een 2 ha groot complex in Oelegem te Ranst. Momenteel is dit in volle groeiactie na een gedeeltelijke kaalkap en bijhorende aanplant. Mijn interesse in het bos is ontstaan vanuit de liefde voor het hout als amateur meubelmaker. Tijdens de avondschool werd er ook over de productie van meubelhout gepraat. Door de aanwezigheid van een houtkachel is er ook nood aan brandhout. Dit gegeven en de aanschaf van ons eigen bos waren de drijfveren om op zoek te gaan naar bosadvies. Dit vonden we bij de bosgroep. Ondertussen ben ik na het volgen van de nodige cursussen ook actief vrijwilliger bosconsulent waardoor ik toch met een andere kijk door de bossen dwaal. In die hoedanigheid zullen we elkaar misschien wel eens spreken op een of andere activiteit of kan ik u helpen met vragen of praktische bosbeheerkwesties.

20 bosgroepnieuws

bosgroep antwerpen zuid vzw

21bosgroepnieuws

verslag trefdag bosgroep antwerpen zuid vzw

Ik ben Magda Van Loon. De ‘liefde voor het bos’ kreeg ik mee vanuit den Horendonk, een bosrijk gehucht aan de Hollandse grens. We fietsten naar ‘de bossen’, kilometers van huis weg, reuze spannend! De liefde voor het bos bleef, ook in Mechelen waar ik nu woon! Wij beslisten om eigen bos te verwerven en ‘bos’ te bewaren. Bos is ‘leven’, ‘lucht’, ‘rustgevend’ door de groene kleuren, de diversiteit van fauna en flora. In alle seizoenen is en ruikt het anders. Heel leuk en elk jaar weer spannend is of torenvalk, buizerd, bosuil weer broeien in ons bos? In de winter bezetten bosduiven de bomen en eekhoorns: ze doen zich te goed aan de eikels. Massaal vliegen ze op als de buizerd hen beloert vanuit de lucht. Bos is ontspanning maar ‘bosbeheer’ is nodig om gezond bos en diversiteit te behouden. Samen sterker, dacht ik, en dus werd ik medestichter en bestuurslid van de Bosgroep Antwerpen Zuid. Eigenlijk zou elke boseigenaar lid moeten worden van een bosgroep, al was het maar om de eigen visie op het bos te verdedigen! Wij proberen een STEM te zijn die mee bepaalt hoe ons bos er in de toekomst zal uitzien!

Ik ben Luc Van Elsacker, bezitter van een heel klein bosje in Wommelgem. Het kleinste van de hele bosgroep. Ik hou van de geur, de stilte en de geluiden van het bos; of het nu in de Kempen, de Ardennen of het Amazonewoud is. Elk woud, de bomen, de dieren, de dode dingen, ... spreken me aan. Ik wil me graag, samen met allen die van het bos houden, inzetten om de biodiversiteit in de regio te bestendigen en te verbeteren.

Mijn naam is Carrie Verelst en ben schepen voor leefmilieu van de gemeente Nijlen. Nijlen telt ongeveer 21.500 inwoners en heeft 3 deelgemeenten; Kessel, Bevel en Nijlen. Onze gemeente bestaat uit (ongeveer) 11,5 % bos. Zelf zijn we eigenaar van 3 gemeentelijke bosgebieden. Namelijk: ‘Het Hoog Bosch’, ‘Geboortebos Kessel Fort’ en ‘Kruiskensberg’. Samen goed voor zo’n 40 ha. Als gemeentebestuur vertegenwoordigen we niet alleen onszelf en onze eigen bossen, maar daarmee ook de ganse bevolking met al hun bosgebieden. We wensen private boseigenaars te steunen bij hun bosbeheer. Duurzaam bosbeheer is een item dat voor ons veel aandacht verdient en dat willen we uiteraard stimuleren. Om duurzaam bos en bosbeheer in stand te houden is uiteraard een breed maatschappelijk draagvlak nodig. Als gemeentebestuur wensen we dit maatschappelijk draagvlak te vergroten door het stimuleren van andere lokale partners over de beleidsdomeinen heen. Ik denk maar aan alle verenigingen en iedereen die zich willen inzetten voor eender welke vorm van duurzaamheid en leefmilieu. Want bosbeheer heeft niet alleen betrekking op groen en milieu maar ook op tal van andere beleidsdomeinen. Bv: recreatie, toerisme, landschapzorg enz. Zo kunnen we ook rekening houden met de noden en behoeften van de lokale gemeenschap en daarbij, niet alleen de boseigenaar en –beheerders, maar ook de bosgebruikers. Wij hopen en denken op deze manier ons steentje te kunnen bijdragen aan de Raad van Bestuur van Bosgroep Antwerpen Zuid vzw.

Op 11 september 2011 hadden zo’n 25 leden Bonheiden ingegeven op hun GPS. Met alle wegenwerken eerder noodzaak dan luxe. Gelukkig hadden de weergoden een leuke voormiddag voor ons in petto. Eerst werden we verrast op een wandeling die startte vanaf de Krankhoeve. Herman Berkenbosch was de deskundige gids. Het weer was droog … de wandelweg niet. Enkele projecten waar

onze bosgroep aan mee had gewerkt, wer-den bezocht, besproken en bestudeerd. Deze extra uitleg zorgt ervoor dat we steeds van elkaar blijven leren. Na de wandeling bleef nog de voorstelling van ons beleidsplan. Eerst was er de verwelkoming door onze voorzitster Martine Van Goethem. Daarna kreeg onze ondervoorzitter John Maes het woord. Zoals altijd wist hij het publiek te boeien. Op een vlotte en gestructureerde manier bracht hij het verhaal van de op-start van onze bosgroep tot deze trefdag. De “voorbode” van het indienen van ons be-leidsplan nodig om verder in de toekomst te kunnen doorgroeien. Hierbij werd ook door de aanwezige leden het beleidsplan goedge-keurd. Een mooie powerpoint voorstelling opgesteld door Britt Van Cotthem en John Maes, zorgde ervoor dat de aanwezigen op een vlotte en overzichtelijke manier mee konden volgen. Ook Bonheiden verdient een

woordje van dank voor hun gastvrijheid en warm hart naar onze bosgroep toe . Maar uiteraard vergeten wij ook niet alle aanwe-zigen en ook alle leden/sympathisanten van onze bosgroep te bedanken. In deze drukke wereld is het niet altijd gemakkelijk om de agenda aan te passen aan deze van onze bosgroep. Hopelijk zien we jullie terug op een volgend “treffen”.

Zondag 2 oktober 2011: kasteeldomein in de herfstBladeren beginnen te verkleuren, paddenstoelen komen uit de grond, … de natuur maakt zich klaar voor de winter. Verken met een gids het park rondom het kasteel Pulhof en kom meer te weten over de geschiedenis van dit prachtige kasteeldomein.

Organisatie: Provincie AntwerpenAfspraak: vertrek om 10u aan de ingangspoort van groendomein Pulhof, ’s Gravenwezelsteenweg 59 in 2110 Wijnegem. Einde voorzien tegen 12u.Inschrijven: Deze gegidste wandeling is gratis maar opgelet: je moet vooraf inschrijven! Inschrijven kan bij de domeinwachters van de Provinciale Groendomeinen Regio Antwerpen (PGRA) op het nummer 03/360.52.18.

Zondag 23 oktober 2011: Wandeling De Maat (Mol)De Maat maakte oorspronkelijk deel uit van de Groote Heide rond Mol-Rauw. Het Maas-Schelde-kanaal uit 1846 kliefde het gebied in twee en veranderde de heide in een ‘watering’. Voedselrijk kanaalwater bevloeide de arme heide om hooiwinning mogelijk te maken. Het hooi werd gebruikt als voedsel voor paarden, in die tijd de voornaamste krachtbron. Naarmate machines paarden vervingen, raakte de hooiwinning in verval en veranderden de wateringen in populierenplantages. In de tweede wereldoorlog verwarmde spriet, een soort bruinkool uit het gebied, vele Molse huizen. Ondiepe sprietputten bleven achter als getuigen van die ontginning. Restanten van de wateringen en de sprietputten zie je overal in het gebied. Het landschap bestaat uit een mozaïek van hooilanden, loofbossen, heide, moerassen, vennen en vijvers met rietkragen.

Gids: Jef Sas (Natuurpunt vzw)Organisatie: Bosgroep Kempense Heuvelrug vzwAfspraak: om 9.30 u op de parking van restaurant de Kleppende Klipper aan de Postelsesteenweg, einde voorzien rond 12 u. Er zijn geen honden toegelaten in het gebied.

Zondag 27 november 2011: Excursie bebossing landbouwgrondIn 2004 namen mijn ouders en ikzelf een belangrijke beslissing. Gedreven door onze band met de natuur, besloten we om een deel van onze eigendommen om te vormen tot bos. Na deskundig advies vanuit ANB maakten we een doordachte keuze. Eik en es zouden groeimogelijkheden krijgen op Leestse bodem. Ook in 2006 en 2008 hebben we dit project verder gezet. Ondertussen zijn we toch al enkele jaren verder. Tijd om samen met jullie de ontwikkeling van deze bossen te bekijken en bespreken. Want ondertussen zijn die eerste stapjes al lang verleden tijd. Door de verschillende aanplantmomenten krijgt u ook een goed zicht in de ontwikkeling van zo’n “nieuwe” bossen. U zal verbaasd zijn over het resultaat vandaag.

Gids: Johan Teughels, bestuurder Bosgroep Antwerpen Zuid vzwOrganisatie: Bosgroep Antwerpen Zuid vzw Afspraak: om 10u aan de Pastoor de Heuckstraat 4, 2811 Leest, 015/27.80.33 (100 meter van de Zennebrug van Leest). Einde voorzien rond 13u. Inschrijving: verplicht inschrijven via antwerpenzuid@bosgroep.be.

activiteiten / wandelingen

22 kalender

cursussen antwerpse bosgroepen

inschrijving cursussen Terug te sturen naar Bosgroep Zuiderkempen vzw, Britselaan 20, 2260 Westerlo of deze gegevens doorsturen naar:rebecca.himschoot@admin.provant.be

Naam: ............................................................................................................................................................................................................ Tel. Nr.: ............................................................................................................................

Adres: ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Lid van bosgroep: q KH q ZK q NK q AN q AZ

Cursuscode(s): .........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

U bent zeker van uw inschrijving na overschrijving van het cursusgeld op rekeningnummer 778-5912507-24 van de Bosgroep Zuiderkempen vzw met vermelding van initialen van uw bosgroep (zoals hierboven), uw naam en de cursuscode.

Na inschrijving krijgt u de laatste gegevens toegestuurd.

Wat: Herkennen van bomen en struiken Duur: 1 dagWanneer: Za 1 oktober ‘11 Waar: Prinsenpark te Retie Code: Cursus 5 Uur: 9-16uOmschrijving: Aan de hand van een rijk geïllustreerde presentatie worden de inheemse bomen en struiken en enkele

veelvoorkomende exoten besproken. De nadruk ligt op eigenschappen voor de soortherkenning, maar ook standplaatskenmerken en mogelijk (hout)gebruik worden besproken. Tijdens een terreinexcursie wordt het herkennen van bomen en struiken grondig geoefend.

Prijs leden-boseigenaars: 10 € Prijs overige deelnemers: 20 €

Wat: Kettingzaag module 2 Duur: 2 dagenWanneer: Za 15 en 22 oktober ‘11 Waar: Kamp C te Westerlo Code: Cursus 10 Uur: 9-16uWanneer: Za 22 en 29 oktober ‘11 Waar: Prinsenpark te Retie Code: Cursus 11 Uur: 9-16uWanneer: Za 12 en 19 november ‘11 Waar: Prinsenpark te Retie Code: Cursus 12 Uur: 9-16uWanneer: Za 10 en 17 december ‘11 Waar: Pulhof te Wijnegem Code: Cursus 13 Uur: 9-16uOmschrijving: Dag 1: Theorie over het vellen van bomen. Demo-velling door instructeur. Veloefeningen door de cursisten. Dag 2: Veloefeningen door de cursisten. Gebruik van hulpmiddelen bij het vellen.Prijs leden-boseigenaars: 40 € Prijs overige deelnemers: 120 €

Wat: Kettingzaag module 3 Duur: 2 dagenWanneer: Za 12 en 19 november ‘11 Waar: Prinsenpark te Retie Code: Cursus 14 Uur: 9-16uWanneer: Za 19 en 26 november ‘11 Waar: Kamp C te Westerlo Code: Cursus 15 Uur: 9-16uWanneer: Za 10 en 17 december ‘11 Waar: Prinsenpark te Retie Code: Cursus 16 Uur: 9-16uOmschrijving: Dag 1: Theorie over de inpact van het werken bij hout onder spanning. Hoe verwerkt men deze stammen.

Zaagoefeningen aan de spanningsbank. Dag 2: Oefeningen bij bomen die onder spanning staan.Prijs leden-boseigenaars: 50 € Prijs overige deelnemers: 150 €

23kalender

Cursussen met deze stip ervoor zijn volzet.

Alle prijzen zijn BTW inclusief. Bevestig tijdig je deelname, aantal plaatsen is beperkt. NU inschrijven is de boodschap. Meer info over deze en andere cursussen, zie www.inverde.be

Wat: Kettingzaag module 1 Duur: 2 dagenWanneer: Za 8 en 15 oktober ‘11 Waar: Prinsenpark te Retie Code: Cursus 8 Uur: 9-16uWanneer: Za 12 en 19 november ‘11 Waar: Pulhof te Wijnegem Code: Cursus 9 Uur: 9-16uOmschrijving: Dag 1: Theorie over de werking, het gebruik en de veiligheid van de kettingzaag. Theorie en praktijk over het

dagelijks onderhoud en scherpen van de ketting. Dag 2: Eenvoudige zaagoefeningen op horizontale en verticale stamstukken. Geen vellingen!Prijs leden-boseigenaars: 40 € Prijs overige deelnemers: 120 €

V.U.: Laeremans Luc, ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem • Tel.: 03/355.09.40 • Fax.: 03/355.09.45

Bosgroep Antwerpen Noord vzw ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 WijnegemTel.: 03/355.09.40Fax.: 03/355.09.45Mail: antwerpennoord@bosgroep.beCoördinator: Karolien Devriendt • 0475/75.77.98Medewerkster: Britt Van Cotthem www.bosgroepantwerpennoord.webs.com

Bosgroep Antwerpen Zuid vzw ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 WijnegemTel.: 03/355.09.40Fax.: 03/355.09.45Mail: antwerpenzuid@bosgroep.beCoördinator: 0476/76.18.25Medewerkster: Britt Van Cotthem www.bosgroepantwerpenzuid.webs.com

Bosgroep Noorderkempen vzw Hoge MouwLichtaartsebaan 452460 KasterleeTel.: 014/85.90.19Fax.: 014/85.90.21Mail: noorderkempen@bosgroep.be Coördinator : Wim Boonen • 0474/74.17.31 Medewerkster : Elly Maes

Bosgroep Zuiderkempen vzw Kamp CBritselaan 202260 WesterloTel.: 014/27.96.57Fax.: 014/27.96.69Mail: zuiderkempen@bosgroep.be Coördinator: Jan Seynaeve • 0474/99.99.35Adj.-coördin.: Pieter-Jan Swinnen • 0478/78.20.22 Jeroen Truyen • 0475/80.73.36Medewerkster: Rebecca Himschoot

Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw Hoge MouwLichtaartsebaan 452460 KasterleeTel.: 014/85.90.17Fax.: 014/85.90.21 Mail: kempenseheuvelrug@bosgroep.be Coördinator: Stef Vanlommel • 0479/20.93.11Adj.-coördin.: Dennis Berckmans • 0472/50.05.11 Joost Malliet • 0477/93.25.51 Medewerkster: Annick Vangenechten en Elly Maes

Medewerker terreinwerkzaamheden Chris Meeuws 0478/45.51.38 chris.meeuws@groenkempen.provant.be