รายงานวจย

ลกษณะทางพฤกษศาสตรและเรณวทยาของตนจนทนกะพอ(Vatica diospyroides Symington) เพอประเมน

ศกยภาพในการขยายพนธและการคดเลอกพนธกรรมทด (ระยะท 1)

Botanics and palynology of Resak (Vatica diospyroides Symington) for evaluation efficiency

propagation and genetic selection (Phase 1)

โดย ลกขณา รกขพนธ อสมะแอ เจะหลง

ไดรบทนอดหนนจากงบประมาณบ ารงการศกษาประจ าป 2559 มหาวทยาลยราชภฏยะลา

(ก)

หวขอวจย ลกษณะทางพฤกษศาสตรและเรณ วทยาของตนจนทนกะพอ (Vatica diospyroides Symington) เพอประเมนศกยภาพในการขยายพนธและการคดเลอกพนธกรรมทด (ระยะท 1)

ชอผวจย ลกขณา รกขพนธ และอสมะแอ เจะหลง คณะ/หนวยงาน คณะวทยาศาสตรเทคโนโลยและการเกษตร มหาวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏยะลา ปงบประมาณ 2559

บทคดยอ

การศกษาลกษณะทางพฤกษศาสตรและเรณวทยาของตนจนทนกะพอ เพอประเมนศกยภาพในการขยายพนธและการคดเลอกพนธกรรมทด (ระยะท 1) ท าการศกษาในแปลงปลกตนจนทนกะพอในมหาวทยาลยราชภฏยะลา ระหวางเดอนมกราคมถงตลาคม พ.ศ. 2559 แบงการทดลองออกเปน 2 สวน สวนแรกศกษาลกษณะทางพฤกษศาสตรของตนจนทนกะพอ พบวา ตนจนทนกะพอเปนไมยนตนขนาดเลกจนถงขนาดกลาง สงประมาณ 5-15 เมตร ใบเรยงตวสลบ แผนใบเปนรปใบหอก โคนใบมน และสวนขอบใบเรยบ กลบ กลบเลยงมสเขยว 5 กลบ กลบดอก สขาว 5 กลบ เกสรเพศผม 15 อน และรงไขอยเหนอฐานรองดอก เรณมรปรางแบบกลม มชองเปดแบบยาวจ านวน 3 ชองเปด ลวดลายผวแบบ granulate ขนาด 18.02 x 16.40 ไมครอน หลงดอกบานใหม ๆเรณมความมชวตสง 96.15 เปอรเซนต และลดลงเหลอ 33.16 เปอรเซนตหลงจากดอกบานไปแลว 48 ชวโมงและการงอกของเรณเมอเลยงในสารละลายน าตาลซโครส 15 เปอรเซนต โดยทอตรางอกของเรณมคาสงสดเมอดอกบานใหม ๆ (0 ชวโมง) แตเมอเกบดอกทเวลา 3 , 6, 9, 24 และ 48 ชวโมง เรณไมสามารถงอกไดเลย แสดงใหเหนวา ผลการศกษาลกษณะทางพฤกษศาสตรและเรณวทยาสามารถใชในการพจารณาประสทธภาพการขยายพนธและคดเลอกพนธตนจนทนกะพอตอไป

ส าคญ: พฤกษศาสตร เรณวทยา จนทนกะพอ ความมชวตของเรณ มหาวทยาลยราชภฏยะลา

(ข)

Research Tilte Botanics and palynology of Resak (Vatica diospyroides Symington) for evaluation efficiency propagation and genetic selection (Phase1)

Researchers Lakkhana Rakkhaphan and Isma-ae Chelong Faculty/section Faculty of Science Technology and Agriculture University Yala Rajabhat University Year 2016

Abstract

This study on the botanics and palynology of Resak ( Vatica diospyroides Symington) for evaluation efficiency propagation and genetic selection (Phase1) was conducted at the resak collection plot of the Yala Rajabhat University from January to October 2016. There were 2 investigations. First, the botanics of resak were investigated. It was found that resak was perennial tree with medium-high, about 5-15 meter. The leaves was arranged alternately, lancelet-shaped and lobes base. The flowers consisted of 5 green sepals, 5 white petals, 15 stamens and a superior ovary. The pollen was spheroidal shaped, tricolpate apertures and a granulate exine with dimension of 18.02 x 16.40 microns. They had a high initial viability of 96.15 percent and that decreased slightly to 33.16 percent after 48 h storage. The highest pollen germination of initial flowering in the 15 percent sucrose solution but pollen not germinate at 3, 6, 9, 24 and 48 h after the flowering opening. The suggestion that the botanics and palynology had their evaluation efficiency propagation and genetic selection. Key words: Botanics Palynology Vatica diospyroides Symington Pollen Viability

Yala Rajabhat University

(ค)

กตตกรรมประกาศ

งานวจยเรอง ลกษณะทางพฤกษศาสตรและเรณวทยาของตนจนทนกะพอ (Vatica diospyroides Symington) เพอประเมนศกยภาพในการขยายพนธและการคดเลอกพนธกรรมทด (ระยะท 1)

ขอขอบคณ มหาวทยาลยราชภฏยะลา ทมอบทนอดหนนจากงบบ ารงการศกษาประจ าปการศกษา 2559 จนงานวจยฉบบนลลวงดวยด และความรวมมอจากผท เกยวของทใหความรวมมอตลอดมา

งานวจยนคงจะเปนประโยชนตอผทสนใจ

คณะผวจย ตลาคม 2559

(ง)

สารบญ

เรอง หนา บทคดยอภาษาไทย (ก) บทคดยอภาษาองกฤษ (ข) กตตกรรมประกาศ (ค) สารบญ (ง) สารบญตาราง (ฉ)สารบญภาพ (ช) บทท 1 บทน า 1

ความส าคญและทมาของปญหา 1 วตถประสงคการวจย 2 ขอบเขตการวจย 2 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 2

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ 3 ทฤษฎทเกยวของ 3 งานวจยทเกยวของ 16 กรอบแนวคดการวจย 22 บทท 3 วธด าเนนการวจย 23 ประชากรและกลมตวอยาง 23 เครองมอและอปกรณทใชในการวจย 23 การเกบรวบรวมขอมล 25 การวเคราะหขอมลและสถตทใช 27 บทท 4 ผลการวจย 28 ลกษณะทางพฤกษศาสตรและเรณวทยาของตนจนทนกะพอ 28 ประเมนการศกษาทางพฤกษศาสตร และเรณวทยาตอศกยภาพในการขยายพนธ 30 และการคดพนธดของตนจนทนกะพอ บทท 5 สรป อภปราย และขอเสนอแนะ 32

สรป 32 อภปรายผล 32

(จ)

ขอเสนอแนะ 33 บรรณานกรม 34 ภาคผนวก 39 ประวตผวจย 41

(ฉ)

สารบญตาราง

ตารางท หนา ตารางท 2.1 ขนาดและชอเรยกของเรณ 18 ตารางท 2.2 จ านวนชองเปดและชอเรยกของเรณ 19 ตารางท 4.1 ศกษาความมชวตของเรณดอกจนทนกะพอตามระยะเวลาตางๆ 30 ตารางท 4.2 ศกษาการงอกของเรณดอกจนทนกะพอ 31

(ช)

สารบญภาพ

ภาพท หนา ภาพท 2.1 ลกษณะชองเปดเรณ 20 ภาพท 2.2 ลกษณะโครงสรางของผนงเรณ 21 ภาพท 2.3 ลกษณะลวดลายเรณ (ดานบน) 21 ภาพท 2.4 ลกษณะลวดลายเรณ (ดานขาง) 22 ภาพท 3.1 แสดงทตงมหาวทยาลยราชภฏยะลาเขตอ าเภอเมอง จงหวดยะลา 25 ภาพท 4.1 ลกษณะทางพฤกษศาสตรของตนจนทนกะพอ (Vatica diospyroides Symington) 29 ภาพท 4.2 ลกษณะเรณของดอกจนทนกะพอ (Vatica diospyroides Symington) 30 ภาพท 4.3 ลกษณะการตดสอะซโตคารมนของเรณดอกจนทนกะพอ 31 ภาพท 4.4 ลกษณะการงอกของเรณของดอกจนทนกะพอทชวโมงท 0 31

1

บทท 1 บทน ำ

ควำมส ำคญและทมำของปญหำ

ตนจนทนกะพอ (Vatica diospyroides Symington) จดอยในวงศ Dipterocarpaceae เปนดอกไมและตนไมประจ ำมหำวทยำลยรำชภฏยะลำ (มหำวทยำลยรำชภฏยะลำ, 2557) จดเปนไมหวงหำมและหำยำกทใกลสญพนธ (อยในล ำดบ Critical endangered ใน IUCN Plant Red Data Book) (Lucas and Synge, 1978: Ashton, 1998) จนทนกะพอชอบขนอยตำมรมน ำ บรเวณทมน ำทวมหรอน ำหลำก หรอกลำงแจงทมควำมชนในอำกำศคอนขำงสง โตชำ ปลกเลยงคอนขำงยำก ถำแดดจดหรอลมแรงใบจะไหม ปจจบนจงพบเหนจนทนกะพอนอยลง ส ำหรบกำรขยำยพนธจนทนกะพอนน ท ำโดยเพำะเมลดซงจะใชเวลำ 1 เดอน และเมออำย 5-7 ป จะมควำมสง 2.5-5 เมตร และเรมออกดอก (Pooma and Newman, 2001: Pooma, 2002) ปญหำส ำคญทคกคำมพชทน ำไปสกำรสญพนธคอกำรขำดควำมรทำงวชำกำรทำงพฤกษศำสตรและเรณวทยำซงเกยวของโดยตรงตอควำมสำมำรถเพมจ ำนวนประชำกรทงในสภำพ In vitro และ In vivo ดงกำรรำยงำนของ Tar (2007) พบวำ กำรศกษำลกษณะสณฐำนวทยำ (morphology) และพฤกษศำสตรของตน Aster linosyris (L.) BERNH. ซงเปนพชประจ ำถนทหำยำกของประเทศฮงกำร พบวำ ลกษณะทำงพฤกษศำสตรบงชวำเปนพชทมกำรงอกของเมลดคอนขำงต ำเพยง 13 เปอรเซนต และอตรำกำรตำยของตนกลำสง 48 เปอรเซนต แตกลบสำมำรถน ำล ำตนใตดนเพอกำรขยำยพนธไดด และนอกจำกนยงมกำรน ำผลกำรศกษำวจยเพอพจำรณำในกำรคดเลอกพนธทดไดจนประสบควำมส ำเรจ เชน ตน Arctostaphylos patula, A. pungens และ Cercocarpus intricatus (Rupp et al., 2011) นอกจำกน ลกษณะเรณ ควำมมชวตและกำรงอกของเรณจะเปนขอมลทำงเรณวทยำทส ำคญทอธบำยเกยวกบสำเหตของกำรเกดปฏสนธและตดผลนอย อนเปนเหตใหพชสญพนธ (extinction) ได (ทรงพล สมศร, 2530: Sedgley and Griffin, 1989: Godini et al., 1992: Norton, 1966; Nepi and Pacini, 1993) ดงกำรรำยงำนของ Chelong และ Sdoodee (2012, 2013) พบวำ เรณของสมโชกนทเกบรกษำเปนเวลำ 48 ชวโมงมคำควำมมชวตเพยง 11-18 เปอรเซนต และคำกำรงอกของหลอดเรณ 1-5 เปอรเซนต ท ำใหคำกำรตดผลมเพยง 4-6 เปอรเซนตเทำนน ดงนน หำกจะท ำใหมกำรตดผลสงกตองด ำเนนกำรถำยเรณหลงดอกบำนใหมๆ ทเรณมควำมมชวตสงและจะสำมำรถตดผลไดด (ศยำมล กำญจนปกรณ, 2544; Lupo et al., 1991) จะเหนวำขอมลทำงพฤกษศำสตรและเรณวทยำมควำมส ำคญมำกซงจะเปนขอมลวจยพนฐำนล ำดบตนๆ หำกไดศกษำวจยกบตนจนทนกะพอจะเปนขอมลประกอบกำรอธบำยเชงวชำกำรส ำหรบมหำวทยำลย นกศกษำและผสนใจ และเผยแพรขอมล

2

วจยในบทควำมตอไป อกทงยงสำมำรถประเมนศกยภำพเพอกำรขยำยพนธและกำรคดเลอกพนธกรรมทดได

วตถประสงคกำรวจย 1. เพอศกษำลกษณะทำงพฤกษศำสตรและเรณวทยำของตนจนทนกะพอ 2. เพอประเมนกำรศกษำทำงพฤกษศำสตร และเรณวทยำตอศกยภำพในกำรขยำยพนธและ

กำรคดพนธดของตนจนทนกะพอ

ขอบเขตกำรวจย

1. เนอหำ คลอบคลมถงลกษณะทำงพฤกษศำสตรและเรณวทยำของตนจนทนกะพอ 2. ประชำกรและกลมตวอยำงหรอสงทดลอง ตนจนทนกะพอในมหำวทยำลยรำชภฏยะลำ 3. ตวแปรหรอปจจยทศกษำ

3.1 ตวแปรอสระ ตนจนทนกะพอ 3.2 ตวแปรตำม ลกษณะทำงพฤกษศำสตรและเรณวทยำ

ประโยชนทคำดวำจะไดรบ

1. ผลผลต (Output): ผลทเกดขนทนทหรอผลทเกดขนโดยตรง หลงจำกด ำเนนกำรวจยเสรจสน - ขอมลลกษณะทำงพฤกษศำสตรและเรณวทยำของตนจนทนกะพอ

2. ผลลพธ (Outcome): ผลทเกดตอเนองมำจำกผลผลต - ประเมนศกยภำพในกำรขยำยพนธและกำรคดเลอกพนธกรรมทด

3. ผลกระทบ(Impact): ผลระยะยำวซงเกดเปนผลจดหมำยปลำยทำง หรอผลตอเนองจำกผลลพธ

- เปนขอมลพนฐำนในกำรคดและขยำยพนธตนจนทนกะพอ 4. กลมเปำหมำยกำรใชประโยชนจำกผลงำนวจย - มหำวทยำลยรำชภฏยะลำ - หนวยงำนวชำกำร - หนวยงำนกำรเกษตร

3

บทท 2 เอกสำรและงำนวจยทเกยวของ

พชชนสงประกอบดวยอวยวะทส ำคญตอกำรด ำรงชวต ไดแก รำก ล ำตน ใบ ดอก ผลและ

เมลด ในบทนจะกลำวถงลกษณะโครงสรำงทำงสณฐำนวทยำ (morphology) และกำยวภำค (anatomy) ของอวยวะดงกลำวซงใชเปนประโยชนในกำรจ ำแนกชนดพชตำมหลกทำงพฤกษศำสตร 1. รำก (root)

รำก (root) คออวยวะของพชทไมมคลอโรฟลล ไมมขอ ปลอง ตำและใบ เจรญเตบโตตำมแรงดงดดของโลกลงสดน

1.1 หนำทของรำก 1. ดด (absorption) น ำและแรธำตจำกดน 2. ล ำเลยง (conduction) น ำ แรธำต และ อำหำร 3. ยด (anchorange) ล ำตนใหตดกบพนดน 4. สรำงฮอรโมน (producing hormones) เชน ไซโทไคนน (cytokinin) และ

จบเบอเรลลน (gibberellin) เพอพฒนำล ำตนยอดและสวนอนๆ 5. อำจท ำหนำทพเศษอนๆ เชน สะสมอำหำร สงเครำะหแสง ค ำจน ยดเกำะ และ

หำยใจ เปนตน 1.2 ระบบรำก

ระบบรำกของพชสำมำรถจ ำแนกได 2 ระบบ ไดแก 1. ระบบรำกแกว (tap root system) หมำยถง ระบบรำกทมรำกปฐมภมเปนรำก

หลก มขนำดใหญกวำรำกอนๆ อำจมรำกทตยภมแตกออกมำ ท ำหนำทยดพนดนใหสวนของพชทรงตวอยได

2. ระบบรำกฝอย (fibrous root system) หมำยถง ระบบรำกทมขนำดใกลเคยงกนจ ำนวนมำก ไมมรำกหลก แผกระจำยออกไปโดยรอบล ำตน สวนใหญพบในพชใบเลยงเดยว ระบบรำกฝอยเกดขน เนองมำจำกระบบรำกแกวไมเจรญ เชน พชจ ำพวกหญำ จะมแอดเวนทเซยสรต (adventitious root system) เปนรำกทเกดจำกสวนใดสวนหนงของพช เชน เกดจำกใบ กง หรอขอของล ำตน ไมไดเกดมำจำกรำกแรกเกดหรอรำกปฐมภมโดยตรง ตนขำวโพดทเจรญเตบโตมขนำดใหญจะมแตรำกชนดนเทำนน เชนเดยวกบรำกกงตอนและกงช ำของพช

4

1.3 รำกทเปลยนแปลงไป รำกบำงชนดสำมำรถเปลยนแปลงรปรำงไปเพอท ำหนำทพเศษตำงๆเรยกรำกเหลำน

วำรำกทเปลยนแปลงไป (modified หรอ specialized root) ซงอำจเปนรำกแกวรำกแขนงหรอรำกพเศษ ไดแก

1. รำกสะสมอำหำร (storate root) เปนรำกทท ำหนำสะสมอำหำรจ ำพวกแปงน ำตำลหรอโปรตนมลกษณะอวบอวนซงทวไปมกเรยกวำหว โดยอำจเปลยนแปลงมำจำกรำกแกว เชน แครอท ผกกำดหวเทอรนปแรดชหรอเปลยนแปลงมำจำกแขนง เชน กระชำย มนเทศ และมนส ำปะหลง

2. รำกค ำจน (prop root) เปนรำกทแตกออกจำกขอของล ำตนทอยใตดนหรอเหนอดนเลกนอยแลวพงลงดนเพอชวยพยงและค ำจนล ำตน เชน ขำวโพด เตย ไทร และโกงกำง

3. รำกสงเครำะหแสง (photosynthetic root) เปนรำกทแตกออกมำจำกขอของ ล ำตนหรอกงแลวหอยลงมำในอำกำศมสเขยวของคลอโรฟลลจงสงเครำะหแสงได เชน รำกกลวยไม

4. รำกหำยใจ (respiratory root หรอ aerating root) เปนรำกทชสวนปลำยขนเหนอดนแทนทจะงอกลงดน เพอชวยในกำรหำยใจไดมำกเปนพเศษกวำรำกทวๆ ไป รำกเหลำนอำจเรยกวำรำกทนลอยหรอนวมำโทฟอร (pneumatopore) เชน ล ำพ แสม โกงกำง แพงพวยน ำ และผกกะเฉด

5. รำกปนปำย (climbing root) เปนรำกทแตกออกมำจำกขอของล ำตนแลวเกำะตดกบสงยด เชน พล พลดำง และพรกไทย

6. รำกกำฝำก (parasitic root) เปนรำกของพชทเกำะกนบนพชชนดอนโดยรำกจะทอดไปตำมตนพชทเกำะแลวมรำกเลกๆ เรยกวำ ฮอสทอเรยม (haustorium) แตกออกมำเปนกระจกแทงลกลงไปในล ำตนจนถงทอล ำเลยง ท ำหนำทแยงน ำ ธำตอำหำร และอำหำรจำกพชทยดเกำะ เชน รำกฝอยทอง และกำฝำก หนำทปองกนเนอเยอเจรญทอยถดเขำไปไมใหไดรบอนตรำย

1.4 เขตตำงๆ ของรำก จำกกำรศกษำปลำยรำกทมกำรเจรญเตบโตปฐมภม สำมำรถแบงออกไดเปน

4 Zone ไดแก 1. หมวกรำก (root cap) เปนสวนทคลมอยปลำยสดของรำก มก ำเนดมำจำกกำร

แบงตวของเซลลทอยดำนนอกของเนอเยอเจรญปลำยรำก (apical meristem) ประกอบดวยเซลลพำเรงคมำเรยงตวกนอยำงหลวมๆ

2. เขตเซลลแบงตว (zone of cell division) ประกอบดวยเนอเยอเจรญทมกำรแบงตวแบบไมโทซสตลอดเวลำ เซลลทไดจำกกำรแบงตวบำงสวนจะเปลยนสภำพไปเปนหมวกรำก แตสวนใหญจะกลำยเปนเซลลทอยในบรเวณถดขนไปดำนบน

5

3. เขตเซลลขยำยขนำดตำมยำว (zone of elongation) ประกอบดวยเซลลทไดจำกเซลลในเขตเซลลแบงตวและหยดกำรแบงตว แลวมกำรขยำยขนำดทำงดำนยำวเพมขนกอน จำกนนจงคอยๆ ขยำยขนำดทำงดำนกวำงอกเลกนอยท ำใหรำกยำวออกไป เซลลในเขตนจะเปลยนแปลงเปนเนอเยอเจรญปฐมภม (primary meristem) 3 ชนด ไดแก โพรโทเดรม โพรแคมเบยม และกรำวนดเมอรสเตม

4. เขตเซลลเจรญเตบโตเตมท (zone of maturation) เปนเขตทเซลลเปลยนรปรำงเพอท ำหนำทเฉพำะอยำงโดยเนอเยอผวรอบนอกของรำกจะเปนเอพเดอรมส ถดเขำมำเปนคอรเทกซ และชนในสดเปนสตล ซงประกอบดวยกลมทอล ำเลยง คอ ไซเลมและโฟลเอม ในเขตนเซลลเอพเดอรมสจะเปลยนแปลงไปเปนขนรำก (root hair) เพอท ำหนำทดดน ำและธำตอำหำร

2. ล ำตนพช (stem) ล ำตน (stem) เปนอวยวะของพชทโดยทวไปเจรญอยเหนอพนดน 2.1 หนำทของล ำตน

1. หนำทหลกคอเปนแกนชวยพยง (support) อวยวะตำงๆ ไดแก กง ใบ ดอก ผล และเมลด ชวยใหใบกำงออกรบแสงแดดเพอประโยชนในกำรสงเครำะหแสง

2. เปนตวกลำงในกำรล ำเลยง (conduction) น ำ ธำตอำหำรไปยงเนอเยอและอวยวะของพชทขนมำใหม เชน ใบ ดอก และผล

3. อำจท ำหนำทพเศษ เชน สะสมอำหำร สงเครำะหแสง สบพนธ เปลยนไปเปนมอพนเพอชวยพยงค ำจนล ำตน สรำงสำรบำงชนด เชน แทนนน น ำยำง และเรซน เปนตน

2.2 ลกษณะทวไปของล ำตนประกอบดวย 3 สวน คอ 1. ขอ (node) เปนบรเวณทมกงใบเจรญออกมำ 2. ปลอง (internode) เปนสวนทอยระหวำงขอแตละขอ 3. ตำ (bud) เปนสวนประกอบทส ำคญของล ำตน ท ำหนำทใหก ำเนดกง ใบ และ

ดอก ตำมรปรำงโคงนนหรอรปกรวย ประกอบดวยเนอเยอเจรญจ ำนวนมำก สำมำรถจ ำแนกชนดของตำตำมต ำแหนงทเกดบนล ำตนได ดงน

3.1 ตำยอด (apical bud หรอ terminal bud) เปนตำทอยปลำยกงหรอยอดของล ำตนเมอเจรญยดยำวออกมำจะมผลใหล ำตนหรอกงนนยดออกและสงขน

3.2 ตำขำง (axillary bud หรอ lateral bud) เปนตำทเกดอยตรงบรเวณซอกใบ (leaf axil) เปนมมทล ำตนกบกำนใบมำบรรจบกน ท ำหนำทใหก ำเนดกง แขนงหรอดอก

3.3 ตำชวย (accessory bud) เปนตำทเกดใกลๆ กบตำขำงทบรเวณขอ พบในพชบำงชนดหำกตำขำงถกท ำลำยตำชนดนจะท ำหนำทแทน

6

3.4 ตำพเศษ (adventitious bud) เปนตำทเกดขนในสวนตำงๆ ของล ำตนนอกเหนอจำกตำดงกลำวขำงตน จะเหนไดจำกเมอโคนตนไมเหลอเฉพำะตอ ตำชนดนจะเกดขนโดยรอบตอ ท ำใหมล ำตนออนเกดขนไดจำกตอนนๆ หรอบำงทอำจเกดขนทใบใหก ำเนดตนออนในพชหลำยชนดมเปลอกหมตำหรอใบเกลด (bud scale หรอ scale leaf) ซงเปนใบทเปลยนแปลงไปหมตำไวขณะทตำยงออนอย เพอปองกนอนตรำยจำกภำยนอกและปองกนกำรระเหยน ำ เมอตำเจรญเตบโตไปเปนกง ใบหรอดอก ใบเกลดนจะหลดไปตำมผวของกงหรอล ำตนพชทไมมเนอไม (herbaceous stem) มกเหนเปนสเขยว อำจมหนำมหรอขนงอกอยทวๆ ไป สวนล ำตนของไมยนตนจะมชนกอกมำหมทผว บำงครงมรอยแผลแตกตำมผว เรยกวำ เลนทเซล (lenticel) ซงมลกษณะคลำยแวนหรอเลนส เปนทำงใหอำกำศซมหลดรวงไป เรยกวำ ลฟสกำร ( leaf scar) และทวกสกำร (twig scar) ตำมล ำดบ ในรอยแผลดงกลำวอำจพบรอยแผลเลกๆ ของกลมทอล ำเลยงทตดกนกบใบหรอกงดวย เรยกวำบนเดลสกำร (bundle scar) หรอวำสควลำรบนเดลสกำร (vascular bundle acar)

2.3 ชนดของล ำตน 1. ล ำตนเหนอดน (aerial stem)

1.1 ไมยนตน (tree) ไมใหญหรอไมยนตน ไมประเภทนมล ำตนเปนไมเนอแขงขนำดใหญมล ำตนหลกตงตรง ตนเดยว แลวจงแตกกงกำนบรเวณยอด โตเตมทสงเกน 5 เมตร มอำยยนยำวหลำยป เชนสน เตง รงแดง สก ประด นนทร จำมจร และมะขำม

1.2 ไมพม (shrub) ล ำตนมเนอไมแขงแตขนำดเลกกวำไมยนตน และมล ำตนหลกหลำยตน มกงกำนสำขำแยกไปมำกบรเวณใกลโคนตน ลกษณะเปนพมสงไมเกน 5 เมตร มอำยหลำยป เชน ชบำแกว เขม พดตำน และกระถน

1.3 ไมลมลก (herb) มล ำตนเปนไมเนอออนไมมเนอไม หรอมเนอไมเลกนอยบรเวณโคนตน แบงออกไดเปน 3 ประเภทคอ

1.3.1 ไมลมลกปเดยว (annual herb) เปนพชอำยไมเกน 1 ป เมอออกดอกออกผลแลวจะตำย เชน ดำวเรอง บำนชน หงอนไก และทำนตะวน

1.3.2 ไมลมลกขำมป (biennial herb) เปนพชทมอำย 2 ป โดยปแรกจะเจรญเตบโตทำงล ำตนและใบ แลวออกดอกออกผลในปท 2 จงจะตำย เชน กลวยประดบ และผกกำด

1.3.3 ไมลมลกหลำยป (perennial herb) เปนพชลมลกทมอำยมำกกวำ 2 ป และออกดอกออกผลทกป เชน บว บำนเชำ พลบพลง และพทธรกษำ

1.4 ไมเถำ (climber) เปนพชทล ำตนมเนอไมหรอไมมเนอไม อำยปเดยวหรอหลำยป ล ำตนเลอยไปตำมดนหรอพนสงทอยใกลเคยง โดยอำจมอวยวะพเศษชวยในกำรเกยวยด เชน รำก มอเกำะ ขอเกยว ไมเลอย ไดแก พวงชมพ กระเทยมเถำ และสรอยอนทนล

7

1.5 ไมรอเลอย (scandent) ไมรอเลอยหรอไมพมกงไมเถำ เมอขนอยตำมล ำพงจะทรงตวอยได โดยกงกำนไมเลอยทอดลงดน ตอเมออยใกลตนไมอนหรอสงอน กงกำนกจะทอดเลอยพนสงนนๆ เชน กำรเวก นมแมว โนรำ และเฟองฟำ

2.4 กำรเจรญเตบโตของล ำตน กำรเจรญเตบโตของล ำตนทจะกลำวถงในทน เปนกำรเจรญเตบโตของล ำตน

โดยทวไป ซงเจรญมำจำกสวนปลำยยอด จำกกำรศกษำสวนปลำยสดของยอดออนทตดตำมยำว สำมำรถแบงไดเปน 3 เขตไดแก

1. เขตเนอเยอเจรญ (meristematic zone) เปนเขตปลำยสดของยอดออนหรอตำประกอบดวยเนอเยอเจรญปลำยยอด (apical meristem) ทแบงตวแบบไมโทซสอยตลอดเวลำเพอสรำงสวนยอดของล ำตน

2. เขตเซลลขยำยขนำดตำมยำว (zone of elongation) เปนเขตทอยถดลงมำจำกเขตเนอเยอเจรญ เซลลมกำรขยำยขนำดตำมยำว ท ำใหสวนยอดยดยำวและล ำตนสงขน ตอมำเซลลเหลำนจะเปลยนแปลงรปรำงไปเปนเนอเยอเจรญปฐมภม 3 ชนด ไดแก โพรโทเดรม โพรแคมเบยม และกรำวนดเมอรสเตม

- โพโทเดรม (protoderm) เปนเนอเยอชนนอกสดมควำมหนำเพยงชนเดยว - โพรแคมเบยม (procambium) เปนเนอเยอทอยรวมตวเปนกลมๆ โดยรอบ

ล ำตน โดยแทรกอยในเนอเยอกรำวนดเมอรสเตม - กรำวนดเมอรสเตม (ground meristem) เปนเนอเยอทอยถดจำกโพรโทเดรม

เขำมำ มลกษณะคลำยเปนเซลลพน 3. เขต เซลล เป ล ยนสภ ำพและเจรญ เต มท (zone of differentiation and

maturation) เปนเขตเนอเยอเจรญปฐมภมเปลยนสภำพกลำยเปนเนอเยอถำวรปฐมภม กลำวคอ โพรโทเดรมเปลยนไปเปนเอพเดอรมส โพรแคมเบยมเปลยนไปเปนไซเลมปฐมภม โพลเอมปฐมภมและวำสควลำรแคมเบยม ซงอยรวมกนเปนกลมๆ เรยกวำกลมทอล ำเลยงหรอวำสควลำรบนเดล ในบรเวณสตล สวนกรำวนดเมอรสเตมจะเปลยนไปเปนเนอเยอพนหรอกรำวนดทสช (ground tissue) ไดแก พำเรงคมำ คอลเลงคมำและสเกลอเรงคมำในสวนของคอรเทกซและไสใน

3. ใบ (leaves) ใบคออวยวะของพชหรอรยำงคทเจรญออกมำจำกขอของล ำตนและกงใบสวนใหญจะมส

เขยวของคลอโรฟลลมรปรำงและขนำดแตกตำงกนไปตำมชนดของพช 3.1 หนำทของใบ

1. หนำทหลก คอ กำรสงเครำะหแสง หำยใจ และคำยน ำ

8

2. อำจเปลยนแปลงไปเพอท ำหนำทพเศษอนๆ เชน สะสมอำหำร สบพนธ ชวยยด ค ำจนและปองกนยอดออน

3.2 ชนดของใบ 1. ใบแท (foliage leaf) คอ ใบปกตของพชทวไป อำจเปนแผนแบนหรอเรยวเลก ม

สเขยวท ำหนำทหลกในกำรสงเครำะหแสง หำยใจ และคำยน ำ จ ำแนกไดเปนใบเดยว และใบประกอบ 1.1 ใบเดยว (simple leaf) คอใบทมแผนใบเพยงแผนเดยวตดอยบนกำนใบท

แตกออกจำกกงหรอล ำตน เชน ใบมะมวง ชมพ กลวย ขำว ฟกทอง ใบเดยวบำงชนดอำจมขอบใบเวำหยกลกเขำไปมำกจนดคลำยใบประกอบ เชน ใบมะละกอ สำเก และมนส ำปะหลง

1.2 ใบประกอบ (compound leaf) คอ ใบแตละใบของใบประกอบ เรยกวำ ใบยอย (leaflet) กำนใบยอย เรยกวำ เพทโอลล (petiolule) สวนกำนใบใหญทอยระหวำงชวงกำนใบยอย เรยกวำ รำคส (rachis) ทโคนของกำนใบยอยจะไมมหแบและตำ ซงตำงจำกใบเดยวซงมตำและหใบ ใบประกอบยงจ ำแนกยอยไดดงนคอ

- ใบประกอบแบบฝำมอ (palmately compound leaf) เชน มะขำมเทศยำงพำรำ ถวเหลอง ถวฝกยำว ผกแวน และใบนน

- ใบประกอบแบบขนนก (pinnately compound leaf) เชน ใบกหลำบ ใบมะขำม และใบจำมจร

2. ใบเลยง (cotyledon) คอ ใบของตนออนหรอเอมบรโอและเปนใบแรกทงอกออกมำจำกเมลด ท ำหนำทชวยสะสมหรอสรำงอำหำรเพอกำรเจรญเตบโตของตนออนในขณะทเมลดเรมงอก และยงไมมใบแท

3. ใบดอก (bract หรอ floral leaf) คอ ใบทเปลยนไปเปนสวนของดอก เพอท ำหนำทลอแมลงในกำรผสมเกสรหรอกำรขยำยสบพนธ

4. ใบเกลด (scale leaf หรอ cataphyll) คอ ใบท เจรญมำเพอท ำหนำทหอหมปองกนตำและใบออนไมใหไดรบอนตรำย โดยทวไปไมมสเขยว ลกษณะเปนแผนเลกๆ คลำยเกลด บำงชนดมขนำดใหญท ำหนำทสะสมอำหำร เชน หวหอม ดวยแผนใบ ดำนใบและหใบครบทง 3 สวน หำกขำดสวนหนงสวนใดจะเปนใบทไมครบสวน (incomplete leaf)

3.3 สวนประกอบของใบ 1. แผนใบหรอตวใบ (blade หรอ lamina) เปนสวนส ำคญมำกของใบ แผนใบ

ประกอบดวยปลำยใบ (apex) ขอบใบ (margin) และฐำนใบ (base) ภำยในแผนใบมเสนเลกๆ อยมำกมำย เสนเหลำน คอเสนใบ (vein) ซงประกอบดวยทอล ำเลยง และถำเปนพชใบเลยงคจะพบวำทกลำงแผนใบจะมเสนใหญๆ ตดตอจำกกำนใบไปจนถงปลำยใบ เรยกวำ เสนกลำงใบ (mid rib)

9

ประกอบดวยทอล ำเลยงเชนเดยวกบเสนใบ ทอล ำเลยงของเสนใบและเสนกลำงใบจะเชอมถงกนหมด และจะเชอมไปยงกำนใบรวมทงทอล ำเลยงของล ำตนและรำกอกดวย

2. กำนใบ (petiole หรอ stalk) เปนสวนของใบทเชอมระหวำงตวใบกบล ำตนหรอกงกำน มหนำทในกำรล ำเลยงน ำและธำตอำหำรจำกรำก ล ำตน ผำนกำนใบไปยงแผนใบ และล ำเลยงอำหำรทแผนใบผลตขนมำ ผำนเสนใบ เสนกลำงใบมำยงกำนใบและไปยงสวนอนๆ ของพช แตในพชบำงชนดกำนใบจะตดอยใตทองใบไมใชบรเวณฐำนใบ เชน ใบบว ใบบอน เรยกใบชนดนวำ เพลเทตลฟ (peltate leaf) พชบำงชนดพบวำใบไมมกำนใบ (sessile leaf) เชน ใบหปลำชอน ตรงโคนของกำนใบทออกมำจำกล ำตนจะเกดเปนมมเรยกวำ มมใบ (leaf axil) เปนทอยของตำ ซงจะเจรญเตบโตเปนกงหรอดอก กำนใบพชใบเลยงคมกเรยวเลกลกษณะกลมหรอคอนขำงกลม แตกำนใบพชเลยงเดยวมกแผเปนกำบ (sheath) หมล ำตนและตำไว

3. หใบ (stipule) เปนสวนของใบทยนออกมำจำกโคนกำนใบตรงบรเวณทเชอมตอกบล ำตนหรอกง มอนเดยวหรอสองอน มกมสเขยวในกำรสงเครำะหแสง หใบมรปรำงตำงกนขนกบชนดพช เชน เปนแผนสเขยวคลำยแผนใบ เปนเกลด เปนหนำม เปนตน ใบพชแตละชนดจะมควำมแตกตำงกนในดำนลกษณะสณฐำนวทยำของแผนใบ ปลำยใบ ขอบใบ และฐำนใบ ซงม ควำมส ำคญเพอจ ำแนกชนดพช

3.4 กำรจดเรยงของใบ เปนกำรปรบตวของพชใหใบไดมโอกำสไดรบแสงแดดเตมททกใบโดยไมมกำรบดบงกน ซงมลกษณะตำงๆ ดงน

1. แบบสลบ (alternate) เปนกำรจดระเบยบของใบ โดยแตละขอของล ำตนจะมใบเพยงใบเดยวตดอย ใบในขอหนงจะอยตรงกนขำมกบอกขอหนงสลบกนเชนนเรอยไป เชน นอยหนำ กระดงงำ จ ำป

2. แบบเกลยว (spiral) เปนกำรจดระเบยบของใบคลำยกบแบบสลบ แตต ำแหนงของใบในแตละขอจะเยองกนเลกนอย ไมถงกบอยตรงขำมเหมอนแบบสลบ ท ำใหแลดคลำยเปนเกลยว เชน ฝำย พระหง และกะหล ำปล

3. แบบตรงกนขำม (opposite) เปนกำรจดระเบยบของใบ โดยแตละขอจะมใบตดอยเปนคในทศทำงตรงกนขำมและทกๆ ขอจะมใบอยในแนวเดยวกนหมด เชน ขเหลก

4. แบบวง (whorled หรอ verticillate) เปนกำรจดระเบยบของใบโดยทแตละขอของล ำตนหรอกงมใบตงแตสำมปขนไป เชน สำหรำยหำงกระรอกพดซอน บำนบร ยโถ

5. แบบกระจก (fascicle) เปนกำรจดระเบยบของใบ โดยแตละขอของล ำตนหรอกงจะมใบตดเปนกระจกและมเยอบำงๆ หมอยทโคนกระจกน เชน ใบสนสองใบ สนสำมใบ

6. แบบกระจกทฐำน (basal) เปนกำรจดระเบยบของใบ โดยใบจะตกบล ำตนเปนกระจกทบรเวณผวดน เชน สบปะรด ผกกำดขำว และวำนกำบหอย

10

4. ดอก (flower) ดอกคออวยวะสบพนธ (reproductive organ) ของพชชนสง ท ำหนำทสบพนธแบบ

อำศยเพศมก ำเนดมำจำกตำชนดตำดอก (floral bud) หรอตำผสม (mixed bud) ทอยตรงบรเวณปลำยยอด ปลำยกงบรเวณล ำตนหรอมมระหวำงใบกบล ำตนหรอกงตำมแตชนดของพช ดอกของพชแตละชนดจะมควำมแตกตำงกนไปใชเปนหลกส ำคญในกำรจ ำแนกหมวดหมพชตำมหลกทำงพฤกษศำสตร

4.1. สวนประกอบของดอก ดอกประกอบดวยสวนตำงๆ 4 สวนแตละสวนจะเรยงเปนชนเปนวงตำมล ำดบจำก

นอกสดเขำสดำนใน คอ กลบเลยง กลบดอก เกสรตวผ และเกสรตวเมย 1. กลบเลยง (sepal) อยชนนอกสดเรยงกนเปนวง เรยกวำ วงกลบเลยงหรอเคลกซ

(calyx) สวนมำกมส เขยว เจรญเปลยนแปลงมำจำกใบ ท ำหนำทปองกนอนตรำยตำงๆ จำกสงแวดลอมแมลงและศตรอนๆ ทจะมำท ำอนตรำยในขณะทดอกยงตมอย นอกจำกนยงชวยในกำรสงเครำะหแสง พชบำงชนดอำจมกลบเลยงสอนๆ เรยกวำ เพทลลอยด (petaloid) ท ำหนำทชวยลอแมลงในกำรผสมเกสรเชนเดยวกนกลบดอก

2. กลบดอก (petal) อยเรยงกนเปนวง เรยกวำ โครอลลำ (corolla) มสสนสวยงำมเนองจำกมสำรสจ ำพวกแอนโทไซยำนน (anthocyanin) และแอนโทแซนทน (anthoxanthin) ละลำยอยในน ำเลยงหรอเซลลแซปของแวควโอล หรออำจมแคโรทนอยด (carotenoid) ในพลำสตดชนดโครโมพลำสตท ำใหกลบดอกเปนสเหลองหรอสแสด สวนดอกสขำวหรอไมมสเกดเนองจำกไมมสำรสอยภำยในเซลลของกลบดอก นอกจำกนกลบดอกของพชบำงชนดสำมำรถเปลยนสได เชน ดอกพดตำน ไฮเดรนเยยทงนกำรเปลยนแปลงสภำพควำมเปนกรดและดำงภำยในเซลลของกลบดอก พชบำงชนดกลบดอกอำจมกลนหอมหรอโคนกลบดอกมตอมน ำหวำนเพอชวยลอแมลงมำชวยผสมเกสร

3. เกสรตวผ (stamen) และกำนเกสรตวผ (filament) จดเรยงตวเปนวง เรยกวำandroecium ภำยในอบเรณ เปนโพรงอบเรณ (pollen sac) 4 ชอง แตละชองมเรณ (pollen) จ ำนวนมำกเพอท ำหนำทสรำง sperm ตอไป

4. เกสรตวเมย (carpel) จดเรยงตวเปนวงเรยกวำ gymnoecium (pistil) อยใจกลำงของดอก ประกอบดวยสวนฐำนทสรำงออวล (ovule) เรยกรงไข (ovary) มกำนเกสรตวเมย (style) ยนออกไปและปลำยเกสรตวเมย (stigma) อยปลำยสด วงเกสรตวเมยประกอบดวย carpel ถำม 1 carpel เรยก simple pistil ถำมมำกกวำ 1 carpel ขนไปเรยก compound pistil

5. receptacle เปนฐำนรองดอกรองรบสวนตำงๆ ของดอก

11

4.2 ชนดของดอก กำรจ ำแนกชนดของดอกสำมำรถกระท ำไดหลำยวธ ซ งอำจพจำรณำจำก

สวนประกอบของดอกลกษณะเพศดอก จ ำนวนดอก ลกษณะกำรตดของสวนประกอบของดอกบนฐำนดอก เปนตน

1. จ ำแนกตำมสวนประกอบของดอก ไดแก 1.1 ดอกครบสวน (complete flower) คอ ดอกทมสวนประกอบของดอกทง 4

วงคอ กลบเลยง กลบดอก เกสรตวผ และเกสรตวเมย ครบทกสวนในดอกเดยวกน เชน ชบำ พระหง กหลำบแคโสน และมะเขอ

1.2 ดอกไมครบสวน (incomplete flower) คอ ดอกทขำดสวนประกอบสวนใดสวนหนง ดอกบำงชนดขำดกลบดอก เชน ดอกบำนเยน บำงชนดขำดทงกลบเลยงและกลบดอก เชน ดอกหนำวว และดอกอตพต บำงชนดขำดเฉพำะเกสรตวผหรอเกสรตวเมยเพยงอยำงเดยว เชน ดอกต ำลงฟกทอง แตงกวำ แตงเทศ บวม และมะระ

2. จ ำแนกตำมลกษณะเพศดอก ไดแก 2.1 ดอกสมบรณเพศ (perfect flower หรอ bisexual flower) คอ ดอกทมทง

เกสรตวผและเกสรตวเมยอยในดอกเดยวกน ถงแมวำดอกนนจะมสวนอนๆ ไดแก กลบเลยงและกลบดอกครบหรอไมครบกตำม ดงนนดอกสมบรณเพศนอำจจะเปนดอกครบสวนหรอดอกไมครบสวนกได เชน ถว กหลำบ ชบำ และพระหง

2.2) ดอกไมสมบรณ เพศ (imperfect flower หรอ unisexual flower) คอ ดอกทมเฉพำะเกสรตวผหรอเกสรตวเมยเพยงอยำงใดอยำงหนงในแตละดอก ถำมเฉพำะเกสรตวผ เรยกวำ ดอกเพศผ (staminate flower) ถำมเฉพำะเกสรตวเมย เรยกวำ ดอกเพศเมย (pistillate plant) เชน ฟกทองแตง บวบ และต ำลง

2.3 ดอกไมมเพศ (sterile flower) คอ ดอกทไมมทงเกสรตวผและเกสรตวเมยดอกทงดอกจะมเฉพำะกลบเลยงและกลบดอกเทำนน เชน ดอกยอยทอยรอบนอกหรอเรยฟลำวเวอร (ray flower) ของดอกทำนตะวน และเยอรบรำ

3. จ ำแนกตำมจ ำนวนดอก ไดแก 3.1 ดอกเดยว (solitary flower) คอ ดอกทเกดขนบนกำนดอก (peduncle)

เปนดอกเดยวโดดๆ 3.2 ชอดอก (inflorescence) คอ ดอกทเกดเปนกลมบนกำนดอก

12

5. ผล (fruit) ผล คอร งไขท เจรญ เตบ โต เตมท แล ว (mature ovary) ร งไขด งกล ำวอำจเจรญ

เปลยนแปลงมำภำยหลงกำรปฏสนธ ซงจะมเมลดอยภำยในหรอเจรญมำโดยไมไดรบกำรปฏสนธหรอพำรทโนคำรป(parthenocarpy) ผลประเภทหลงนโดยทวไปจะไมมเมลด เรยกวำ ผลพำรทโนคำรปก (parthenocarpic fruit) ผลของพชบำงชนดอำจมสวนอนๆ ของดอกเจรญควบคมำกบรงไขและกลำยเปนสวนหนงของผลดวย เชน มงคด แอปเปล ฝรง ทบทม มกลบเลยงรวมอย ชมพ แอปเปล และมะเดอมสวนของฐำนดอกรวมอย เปนตน

5.1 โครงสรำงของผล เมอรงไขเปลยนแปลงกลำยเปนผล ผนงรงไขจะเปลยนเปนเพรคำรป (pericarp)

หอหมเมลดอยภำยในเพรคำรปของผลแตละชนดมลกษณะแตกตำงกน ประกอบดวยเนอเยอ 3 ชน ไดแก เอกโซคำรป มโซคำรป และเอนโดคำรป

1. เอกโซคำรป (exocarp) เปนชนนอกสดของผลทมกเรยกวำ เปลอกโดยทวไปประกอบดวยเนอเยอเอพเดอรมสเพยงชนเดยว แตกมผลบำงชนดทเอกโซคำรประกอบดวยเนอเยอหลำยชนและอำจมปำกใบดวย เอกโซคำรปของพชแตละชนดจะมลกษณะแตกตำงกนไป เชน เรยบเหนยว เปนมน ขรขระ อำจมหนำม มขนหรอตอมน ำมน

2. มโซคำรป (mesocarp) เปนชนกลำงถดจำกเอกโซคำรปเขำมำ ผลบำงชนดนน มโซคำรปหนำ บำงชนดบำงมำก มโซคำรปของผลบำงชนดเปนเนอออนนมใชรบประทำนได

3. เอนโดคำรป (endocarp) เปนชนในสดของเพรคำรป ประกอบดวยเนอเยอทมควำมหนำชนเดยวหรอหลำยชนจนมลกษณะหนำมำก บำงชนดเปนเนอนมใชรบประทำนได เพรคำรปของผลแตละชนดจะแตกตำงกนไป ผลบำงชนดมเพรคำรปเชอมตดกนจนแยกไมออก เชน ขำวโพด ถวเขยว ถวเหลอง บำงชนดสวนเอกโซคำรปและมโซคำรปเชอมตดกนหรอแยกกนไมเดนชด เชน มะเขอเทศมะละกอ ฟก แตเพรคำรปของพชอกหลำยชนดสำมำรถแยกเปน 3 ชนชดเจน เชน มะมวง พทรำ มะพรำวและมะปรำง

5.2 ประเภทของผล 1. ผลเดยว (simple fruit) คอ ผลทเจรญมำจำกรงไขอนเดยวภำยในดอกหนงๆ

รงไขนอำจประกอบดวยคำรเพลเดยวหรอหลำยคำรเพลเชอมกน ดอกเปนชนดดอกเดยวหรอชอดอกกไดผลเดยวยงสำมำรถจ ำแนกตำมลกษณะของเพรคำรปไดเปน ผลสดและผลแหง

1.1 ผลสด (freshy fruit) เปนผลเดยวทเมอเจรญเตบโตเตมทแลวมเนอนมและสดจ ำแนกไดดงน

1.1.1 ผลเมลดเดยวแขง (drupe) เปนผลสดชนดทเพรคำรปแบงเปน 3 ชน เอนโดคำรปแขงมำกอำจเรยกวำ สโตนฟรต (stone fruit) เอนโดคำรปมกตดกบเปลอกหมเมลด ซงม

13

อยเมลดเดยวมโซคำรปเปนเนอนมหรอเปนเสนเหนยว ๆ สวนเอกโซคำรปเรยบเปนมน มคำรเพลเดยวหรอหลำยเครเพล เชน มะมวงพทรำ มะปรำงมะกอก มะพรำว ตำล เชอร และทอ

1.1.2 เบอร (berry) เปนผลสดทมเพรคำรปออนนม เอกโซคำรปเปนผวบำงๆ มโซคำรป และเอนโดคำรปรวมกนแยกไดไมชดเจน เชน มะเขอ มะเขอเทศ พรก องน กลวย และฝรง

1.1.3 ผลแบบแตง (pepo) เปนผลสดทมลกษณะคลำยเบอร แตมเปลอกนอกหนำเหนยวและแขง เจรญมำจำกฐำนดอกเชอมรวมกบเอกโซคำรป ชนมโซคำรปและเอนโดคำรปเปนเนอเยอนม ผลชนดนมกเจรญมำจำกดอกทมรงไขแบบอนฟเรย เชน ฟก แฟง แตงกวำ น ำเต ำ บวบ และมะตม

1.1.4 ผลแบบสม (hesperidium) เปนผลสดทมเอกโซคำรปคอนขำงแขงและเหนยว มตอมน ำมนมำก เปลอกประกอบดวยเอกโซคำรปและมโซคำรปซงตดกนและมองเกอบไมเหนรอยแยก แตชนมโซคำรปจะมสขำวและไมคอยมตอมน ำมน เอนโดคำรปเปนเยอบำงๆ หมเนอ บำงสวนจะเปลยนไปเปนขนหรอถงส ำหรบเกบน ำ (juice sac) ซงเปนเนอทใชรบประทำน เชน สม มะนำว และมะกรด

1.1.5 ผลแบบแอปเปล (pome) เปนผลสดทเจรญมำจำกดอกทมรงไขแบบ อนฟเรย มหลำยคำรเพล เนอผลสวนใหญมำจำกฐำนดอกหรอสวนฐำนของกลบดอก กลบเลยงและกำนเกสรตวผซงเชอมตดกน โอบลอมผนงรงไข เนอสวนนอยทอยดำนในเกดจำกเพรคำรป สวน เอนโดคำรปจะบำงหรอมลกษณะกรบๆ คลำยกระดกออนเชน แอปเปล สำล และชมพ

1.2 ผลแหง (dry fruit) เปนผลเดยวทเมอเจรญเตบโตเตมทแลวเพรคำรปจะแหงจ ำแนกยอยเปนผลแหงแตกเองไดและผลแหงแลวไมแตก

1.2.1 ผลแหงแตกเองได (dehiscent dry fruit) เปนผลท เมอแกแลว เพรคำรปจะแหงและแตกไดจ ำแนกยอยได ดงน

- ฝก (legume) เปนผลทเกดจำกดอกทมรงไขคำรเพลเดยวภำยในมเมลดมำกตดอยดำนขำงผลเมอผลแกจะแตกออกเปนสองซกตำมรอยตะเขบ เชน ถว แค กระถน และชงโค

- ฟอลลเคล (follicle) เปนผลทเกดจำกดอกทมรงไขคำรเพลเดยวภำยในมเมลดมำกเมอผลแกจะแตกตำมรอยตะเขบเพยงดำนเดยว เชน รก ขจร ยหบ ลนทม แพงพวย และแมกคำเดเมย

- ผลแหงแตก (capsule) เปนผลทเกดจำกดอกทมรงไขหลำยคำรเพลมำเชอมกน เมอผลแกจะแตกตำมรอยหรอมชองเปดใหเมลดออก จ ำแนกตำมกำรแตกของผลไดดงน

- โลคลซดลแคปซล (loculicidal capsule) เปนผลทแตกออกตรงกลำงพหรอกงกลำงของคำรเพล เชน ทเรยน ตะแบก อนทนล และฝำย

14

- เซปทซดลแคปซล (septicidal capsule) เปนผลทแตกตรงผนงกนพ (septum) หรอแนวเชอมระหวำงคำรเพล เชน กระเชำสดำ

- เซอรคมเซสไซลแคปซล (circumessile capsule) เปนผลทแตกเปนวงรอบๆ ผลตำมขวำงมลกษณะคลำยฝำเปด เชน หงอนไก และแพรเซยงไฮ

- ผลแตกแบบผกกำด (silique) เปนผลทเกดจำกรงไขทมสองคำรเพลตดกน เมอผลแกเพรคำรปจะแตกตรงกลำงตะเขบโดยเรมจำกกำนขนไปสปลำยเปนสองซก เหลอผนงบำงๆ (septum) ตดกำนอย เชน ผกกำด ผกเสยน และตอยตง

- ผลแตกสองครง (schizocarp) เปนผลท เกดจำกรงไขทมหลำย คำรเพลเมอแกจะแตกออกเปนสองซกแตละซกเรยกวำเมรคำรป (mericarp) และมเมลดอยภำยในซกละเมลด เชน ผกช ยหรำ ขนฉำย และแครอท

1.2.2 ผลแหงแลวไมแตก (indehiscent dry fruit) เปนผลทเมอแกแลวจะไมแตกออกเอง โดยปกตมเมลดนอยเพยง 1-2 เมลดเทำนนจ ำแนกยอยได ดงน

- ผลแห ง เมลด ออน (achene) เป นผลขนำดเลก เมลด เดยว เพรคำรปแขงไมเชอมรวมตดกบเปลอกหมเมลดนอกจำกตรงกำนฟนนควลสเทำน น เชน ทำนตะวน ดำวเรอง บำนชนและดำวกระจำย

- ผลปกเดยว (samara) เปนผลทสวนของเพรคำรปแผออกเปนแกแบนๆ บำงๆ เพอใหลอยไปกบลมไดม 1-2 คำรเพล แตละคำรเพลมเมลดเดยว เชน ประด และตะเคยน

- คำรออปซส (caryopsis) เปนผลทมขนำดเลก มเมลดเดยวคลำยเอคนแตเพรคำรปเชอมรวมกนแนนกบเปลอกหมเมลด โดยตลำดเชนขำวขำวโพดและขำวสำล

- โลเมนตม (lomentum) เปนผลทมลกษณะคลำยเลกม มคำรเพลเดยวหกเปนขอๆ ไดตำมขวำงแตละขอมเมลดเดยว ผลชนดนมกเปนฝกยำว เชน จำมจร คน และมะขำม

2. ผลกลม (aggregate fruit) คอ ผลท เจรญมำจำกหลำยๆ รงไขทอย ในดอกเดยวกน โดยอยบนรำกฐำนดอกเดยวกน รงไขแตละอนจะเจรญเปนผลยอยหลำยๆ ผล บำงชนดผนงรงไขแตละอนอยอดกนแนนจนผนงเชอมรวมกนท ำใหดคลำยเปนผลเดยว เชน นอยหนำ และ สตรอเบอร แตบำงชนดแมผนงรงไขจะอดกนแนนแตจะไมเชอมรวมกน เชน ลกจำก นอกจำกนผลกลมบำงชนดจะแยกเปนผลเลกๆ หลำยผลอยบนฐำนดอกเดยวกนเชน กระดงงำ กำระเวก นมแมว จ ำป และจ ำปำ ส ำหรบสตรอเบอรนนเนอทรบประทำนเจรญมำจำกฐำนดอกซงเชอมรวมกนแลวมผลยอยๆ ซงเปนผลเดยวชนดเอคนตดอยผวนอก

15

3. ผลรวม (multiple fruit) คอ ผลทเจรญมำจำกกลมรงไขของชอดอกซงเชอมรวมกนแนนบนฐำนดอกหรอกำนดอกรวมเดยวกน รงไขเหลำนจะกลำยเปนผลยอย ๆ และเชอมกนแนนจนเปนผลรวมหนงผล บำงชนดอำจมสวนอนๆ ของดอก ไดแก ฐำนดอก กลบดอก กลบเลยงและยอดเกสรตวเมยเจรญควบคมำกบรงไขแลวกลำยเปนสวนของผลดวย เชน สบปะรด ขนน ยอ และสำเก

6. เมลด (seed) เมลด คอ ออวลทเจรญเตบโตเตมท (mature ovule) ภำยหลงจำกกำรปฏสนธแลวเมลด

พชแตละชนดจะมรปรำง ขนำด สสนและโครงสรำงแตกตำงกนไป 6.1 กำรจ ำแนกเมลด

1. เมลดจรง (true seed) หมำยถง เมลดทในแตละหนวยของเมลด (seed unit) เปนเมลดเดยวๆ มก ำเนดมำจำกออวล สวนใหญมกเปนเมลดทแตละผลมหลำยเมลด (multiple seeded fruit) เมลดพวกนมเปลอกหมเมลดท ำหนำทหอหมภำยนอก เชน เมลดถวฝกยำว ผกกำดตำงๆ ผกบง และแตงตำงๆ

2. เมลดทมสวนของเมลดและผลอยรวมกน (one seeded fruit) แตละหนวยของเมลดพวกน คอ สวนของเมลดจรงและผลรวมอยดวยกน โดยแตละผลจะมเมลดเดยว เปลอกหมเมลดจะเชอมรวมกบเพรคำรปของผล เชน ขำวโพด ผกกำดหอม ขำว แครอต และตงโอ

6.2 โครงสรำงของเมลด 1. เปลอกหมเมลด (seed coat) ท ำหนำทหอหมสวนประกอบภำยในใหคงรปเปน

เมลดเปลอกหมเมลดเจรญมำจำกสวนผนงออวลหรออนเทกเมนต พชบำงชนดมเปลอกหมเมลด 2 ชน บำงชนดมเปลอกหมเมลดชนเดยวเนองจำกทงสองชนมำเชอมกนขณะทออวลเจรญเตบโต บนเปลอกหมเมลดจะปรำกฏรอยตำงๆ เชน รอยแผลเปนเลกๆ อนเกดจำกเมลดตดกบฟนนควลส เรยกวำ ไฮลม (hilum) ใกลกบไฮลมมรเลกๆ เรยกวำ ไมโครไพล (micropyle) ซงเดมเปนทำงเขำของหลอดละอองเรณและเมอเมลดงอกจะเปนทำงใหรำกแรกเกดหรอเรดเคลของเอมบรโอแทงทะลออกมำเหนอ ไมโครไพลจะปรำกฎสวนของเปลอกนนเปนสนขนมำเลกนอยเรยกวำ รำฟ ( raphe) ซงเปนรอยอนเกดจำกฟนนควลสแผออกจบเปลอกหมเมลดโดยกำรบดโคงตวของออวลในพชบำงชนดเชนละหงบรเวณไฮลมจะมเนอเยออวบสขำวคลำยฟองน ำเปนกอนตดอยเรยกวำ คำรงเคล (caruncle) ท ำหนำทอมน ำไวเพอกำรงอกของเมลด

2. เนอเยอเกบสะสมอำหำร (storage tissue) ท ำหนำท เกบสะสมอำหำรไวใหเอมบรโอใชในระยะแรกของกำรงอก และระยะแรกของกำรเจรญเตบโต เนอเยอเกบสะสมอำหำรอำจเปนเอนโดสเปรม (endosporm) สะสมอำหำรพวกคำรโบไฮเดรต โปรตน ไขมน เชน เมลดธญพช ขำวโพด เมลดละหงและมะพรำว ในพชบำงชนดเอนโดสเปรมจะเปนน ำ ( liquid endosperm) เชน

16

น ำมะพรำว และมสวนเอนโดสเปรมทเปนเนอ (solid endosperm) อยดวย เมลดพชอกหลำยชนด เชน ถวตำงๆ ทำนตะวนไมมเอนโอสเปรม แตจะมใบเลยง (cotyledon) ท ำหนำทสะสมอำหำรแทน โดยจะดดอำหำรจำกเอนโดสเปรมเขำมำไวในตว ท ำใหมขนำดใหญและหนำ เมลดพชบำงชนดจะม เพรสเปรม (perisperm) ซงเปนเนอเยอทมก ำเนดมำจำกนวเซลลสในถงเอมบรโอท ำหนำทสะสมอำหำร เชน บ ต ปวยเหล ง เมลดท ไมม เอน โดสเป รม เรยกว ำ เมลดชน ด เอกซ อลบ มน ส (exallbuminous seed)

3. เอมบรโอ (embryo) เปนสวนของเมลดทเจรญเปลยนแปลงมำจำกไซโกตและจะเจรญตอไปเปนตนกลำ (seedling) เมอเมลดงอก ประกอบดวย

3.1 ใบเลยง ในพชใบเลยงคจะมใบเลยงสองใบ สวนพชใบเลยงเดยวจะมใบเลยง ใบเดยวเรยกวำ สกเทลลม (scutellum) ใบเลยงของพชบำงชนดท ำหนำทเกบสะสมอำหำรและดดซมอำหำรจำกเอนโดสเปรมทอยขำงๆ เพอกำรเจรญเตบโตของเอมบรโอท ำใหใบเลยงอวบอวน ในพชบำงชนดใบเลยงมลกษณะแบนบำงเพรำะไมไดยอยและดดซมอำหำรจำกเอนโดสเปรม เชน เมลดละหง นอกจำกนใบเลยงยงท ำหนำทปกคลมปองกนยอดออนไมใหไดรบอนตรำยในขณะเมลดงอกและเมอโผลพนดนแลว ใบเลยงของพชบำงชนดสำมำรถสงเครำะหแสงสรำงอำหำรเพอเลยงตนกลำในระยะแรกทยงไมมใบแท

3.2 ล ำตน เหนอใบ เล ยงหรอเอพคอทล (epicotyl) เปนส วนล ำตน ออน (embryonic stem) ทอยเหนอบรเวณทใบเลยงตดอย ซงจะเหนไดชดเจนในตนกลำ ส ำหรบภำยในเมลดมกจะเหนสวนยอดของล ำตนเหนอใบเลยงทเรยกวำ ยอดแรกเกดหรอพลมล (plumule) อยำงชดเจน ซงประกอบดวยเนอเยอเจรญปลำยยอดทจะเจรญเตบโตเปนใบและยอดตอไป ในพชในเลยงเดยว เชน ขำวโพด ปลำยยอดแรกเกดจะมโคลออปไทล (coleoptile) หมไวเพอกนไมใหปลำยยอดไดรบอนตรำย

3.3 ล ำตนใตใบเลยงหรอไฮโพคอทล (hypocotyl) เปนสวนล ำตนออนทอยใกลบรเวณทใบเลยงตดอย มสวนปลำยเรยกวำ รำกแรกเกดหรอเรดเคล (radicle) ซงจะจรดอยตรง ไมโครไพลของเมลดและจะเจรญเตบโตเปนรำกปฐมภมของพชตอไป ในพชใบเลยงเดยวจะม โคลโอไรซำ (coleorhiza) หมปลำยรำกแรกเกดเพอปองกนอนตรำย

กำรศกษำเกยวกบเรณวทยำ เรณ (pollen) ถกกลำวถงเปนครงแรกในป ค.ศ. 1760 โดยนกพฤกษศำสตรชำวสวเดน ชอ

Carolus Linnaeus (1707-1778) ซ งท ำใหคนรนหลงไดรจกควำมหมำยและลกษณะของเรณตลอดจนต ำแหนงทจะพบได กำรศกษำทำงเรณวทยำไดท ำกำรศกษำมำชำนำนกวำ 40 ปแลว โดยเฉพำะกลมประเทศสแกนดเนเวย มนกวทยำศำสตรหลำยทำนไดแสดงผลงำนไวดงน คอ

17

เลยวนำรด วอนโพสต (Lennart von post) เปนบคคลทำนแรกทปรบปรงและพฒนำเทคนคกำรศกษำเรณตำงๆ แลวน ำมำประยกตใชในกำรวเครำะหและศกษำเรณ กำรศกษำเรณไดถกน ำมำใชท ำกำรศกษำเพอส ำรวจน ำมนโดยนกธรณวทยำธรณวทยำ โบรำณคด ควำมสมพนธของพชกบสตว นเวศวทยำ อนกรมวธำนของพช ปำไมและเกษตรกรรม รวมทงกำรศกษำสำรกอภมแพในอำกำศ เปนตน ปจจบนกำรศกษำเรณไดแพรหลำยขนโดยเฉพำะงำนทใชดำนอนกรมวธำนของพช แตยงครอบคลมถงหลำยสำขำทงชววทยำ นเวศวทยำ พนธศำสตร สรรวทยำ ชวเคมรวมทงกำรเพำะเลยงเรณ (anther culture) (ลำวลย, 2539)

หลกกำรศกษำเรณวทยำ 1. รปรำง (shape) รปทรงของเรณมสวนสมพนธกบชองเปดแบบตำงๆ โดยทวไปเรณของพช

ดอกจะแบงออกเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอ 1.1 ประเภทรปรำงคงท (filiform) ไดแก เรณรปตำงๆ ทเปนพนฐำน คอ ร และกลม 1.2 ประเภทรปรำงไมคงท (non-filiform) ไดแก เรณทไมมรปแบบร หรอกลม แตม

รปรำงเปนชนดอน เชน รปเสนดำย เปนตน 2. ขว (polarlity) ศกษำเพอชวยในกำรวเครำะหวำเปนเรณแบบใด ท ำใหทรำบทศทำงกำร

เรยงตวของชองเปด ซงแบงออกเปน 3 ลกษณะทพบควำมแตกตำงกนอยำงชดเจนเพอใชในกำรสงเกต

2.1 สงเกตชองเปดทมมดำนบน (polar view หรอ distal) และมมดำนลำง (equatorial view หรอ proximal) มจ ำนวนชองเปดเทำกนหรอเหมอนกน เรยกวำ “isopolar”

2.2 สงเกตชองเปดทมมดำนบนและมมดำนลำงมจ ำนวนไมเทำกนหรอไมเหมอนกน และจะพบในเรณทมชองเปดไมไดสดสวนหรอไมมสมมำตร เรยกลกษณะกำรสงเกตได เชนนวำ “heteropolar” เชน เรณทมชองเปดเปนรกลม

2.3 ประเภทไมมขว (apolar) สวนใหญจะพบในเรณทมชองเปดเปนจ ำนวนมำก (pericolpate หรอ periporate) และเรณทไมมชองเปด (inperture)

พนทเรยบระหวำงชองเปด (polar area index) หมำยถง สดสวนระหวำงระยะทำงทยำวทสดระหวำงปลำยทงสองของชองเปดทบรเวณขวเรณกบควำมกวำง (คำสงสด) ของเ รณนน (equatorial axis) และมกำรจดล ำดบคำพนทเรยบระหวำงชองเปดเปน 5 กลม

พนทเรยบระหวำงชองเปด 0 ไมครอน ไมมพนทบรเวณขว พนทเรยบระหวำงชองเปด < 0.25 ไมครอน มพนทบรเวณขวขนำดเลก พนทเรยบระหวำงชองเปด 0.25 – 0.5 ไมครอน มพนทบรเวณขวขนำดกลำง พนทเรยบระหวำงชองเปด 0.5 – 0.75 ไมครอน มพนทบรเวณขวขนำดใหญ พนทเรยบระหวำงชองเปด > 0.75 ไมครอน มพนทบรเวณขวขนำดใหญมำก

18

3. สมมำตร (symmetry) หมำยถง รปของเรณหรอสวนทเหมอนกนของเรณเมอถกตดแบงออกเปนสวนๆ ซงสมพนธกบชองเปดของเรณ สมมำตรของเรณแบงออกเปน 2 ประเภท คอ

3.1 ชนดไมมสมมำตร (asymmetry) หมำยถง เรณทตดสวนใดสวนหนงหรอหลำยๆ สวนแลวไมมสวนใดเหมอนกนเลย หรอเรณทมสวนทถกตดเหมอนกนไมถง 2 แนวตด ไดแก เรณทมชองเปดทไมไดสดสวนกนเลย จะพบในเรณชนดทมขวไมเหมอนกนหรอขวตำงกน (heteropolar) มกพบนอย

3.2 ชนดมสมมำตร (symmetry) แบงออกเปน 2 ประเภท คอ 3.2.1 สมมำตรประเภทตดแลวมสวนทเหมอนกนเพยงสองแนวเทำนน เรยกวำ

“bilateral symmetry” พบเปนสวนใหญ 3.2.2 สมมำตรประเภทตดแลวมสวนทเหมอนกนมำกกวำสองแนว เรยกวำ “radial

symmetry” พบไดในเรณทมชองเปดกลมเปน 3 ชองเปด เรณทมชองเปดกลมและรรอบลกเรณเปนจ ำนวนมำก

4. ขนำด (size) ทพบสวนใหญวดตำมแนวกำรใชของ Erdtman (Erdtman, 1969) ซงกำรวดขนำดในครงนไมรวมถงสวนตำงๆ ทยน (sculpturing) ออกมำจำกผนงเรณ (ตำรำงท 1) ตำรำงท 2.1 ขนำดและชอเรยกของเรณ

ชอเรยกเรณตำมขนำด ขนำดเรณ (ไมครอน)

เรณทมขนำดเลกมำก < 10 เรณทมขนำดเลก 10 – 25

เรณทมขนำดกลำง 25 – 50

เรณทมขนำดใหญ 50 – 100 เรณทมขนำดใหญมำก 100 – 200

เรณทมขนำดยกษ >200

5. ชองเปด (aperture) เปนลกษณะทส ำคญมำกในกำรศกษำสณฐำนของเรณเพรำะจะบอกลกษณะของเรณไดวำเปนแบบใดซงสำมำรถไปจ ำแนกพรรณไมได ทชองเปดของเรณจะเปนทำงออกของหลอดเรณเพอไปผสมกบไขซงจะท ำใหเกดกำรปฏสนธขนไดในพช ลกษณะรปรำงของชองเปดแบงออกเปนพวกใหญๆ 3 ประเภท คอ ชองเปดร ชองเปดกลม และชนดไมมชองเปด เรณทมชองเปดร มกเปนเรณของพชคอนขำงโบรำณหรอพชทเกดมำกอนในยคแรกๆ สวนเรณทมชองเปดกลมมกเปนเรณของพชสวนใหญทเกดในยคหลงหรอเปนพชคอนขำงชนสง (advance) หรอพชทมพฒนำกำรเจรญเตบโตอยในยคปจจบนไดด ลกษณะและจ ำนวนชองเปดของเรณแบงไดดงน (ตำรำงท 2)

19

ตำรำงท 2.2 จ ำนวนชองเปดและชอเรยกของเรณ

จ ำนวนชองเปด ชอเรยกชองเปด

ชองเปดกลม ชองเปดร

1 monoporate monocolpate

2 diporate dicolpate 3 triporate tricolpate

>3 stephanoporate stephanocolpate 6. ต ำแหนงชองเปด กำรเรยงตวของชองเปดบนผนงเรณหรอสปอรของพชชนดตำงๆ (ไมดอก

สน และพชชนต ำ) มพนฐำนอย 3 ประกำร คอ 6.1 ชองเปดเรยงล ำดบอยทขวหนงเรยกตำมจ ำนวนนบภำษำกรก 6.2 ชองเปดเรยงล ำดบอยในแนวเสนศนยสตรและมชองเปดมำกกวำ สำมขนไปเรยก

ค ำน ำหนำ “stephano-” น ำหนำจ ำนวนชองเปดชนดนนๆ ซงอำจเปนไดทงชองเปดธรรมดำและชองเปดผสม

6.3 เรณทมชองเปดจ ำนวนมำกเรยงล ำดบอยรอบลกเรณ โดยสวนมำกชองเปดทเรยงล ำดบกนอยนนจะท ำมมระหวำงกน 45 องศำ จะมค ำน ำหนำเรยกจ ำนวนชองเปดวำ “peri-” หรอเปน polyaperture หรอ panaperture

ในกรณพชทมววฒนำกำรสง (angiosperm) จะมชองเปดอยทำงดำนบน (distal) ของลกเรณ สวนประเภทเฟรนและไบรโอไฟตำ มกมชองเปดอยทำงดำนลำง

- ชองเปดแบบใดแบบหนงเรยงล ำดบในแนวเสนศนยสตร (equatorial aperture) กำรเรยงล ำดบของชองเปดแบบนสวนมำกจะมชองเปดมำกกวำหนงขนไป เชน เรณทมชองเปดเปน 2 ชองร หรอ 2 ชองกลม

ในกรณเรณทชองเปดมำกกวำหนงมำเชอมตอกน เรยกวำ “syncolpate” - ชองเปดแบบใดแบบหนงมมำกกวำสำมเรยงล ำดบอยรอบเรณ (global) ซงแตละ

ชองเปดจะท ำมม 45 องศำ ซงกนและกน บำงทเรยกวำ “panaperturate” สวนมำกเรณประเภทนจะมชองเปดมำกกวำสำมเปนรปร เรยกวำ “pericolpate” หรอบำงทเรยกวำ “rugate” ถำเปนชองเปดกลม (pore) เรยกวำ “periporate” หรอ “forate”ลกษณะชองเปดเรณจะพบแตกตำงกนไปตำมชนดของพรรณไมตำงๆ ซงมทงเปนชองเปดเดยว ไดแก ชองเปดร ชองเปดกลม และอำจพบชองเปดทงสองแบบประกอบอยดวยกนเปนชองเปดแบบผสม (compound aperture) (ภำพท 2.1) เปนตน

20

ภำพท 2.1 ลกษณะชองเปดเรณ A,E 3-zonoporate, B,F 3-zonocolpate, C,G 3-zonocolporate, D,H 3-pantoporate (Shivana, 2003)

7. โครงสรำงผนงเรณ (exine structure) เปนสวนทศกษำผนงชนตำงๆ ของเรณ เพอศกษำโครงสรำงซงจะบงบอกถงทศทำงกำรววฒนำกำร (evolution trends) ของพชและควำมแตกตำงของเรณในพชบำงชนดทมลกษณะคลำยกนมำกอกดวย ผนงเรณแบงออกเปน 2 ชน คอ ผนงชนนอก (exine) ประกอบดวนชน sexine และ nexine (ภำพท 2.2) นอกจำกน ย งเปนท สะสมของสำรประกอบประเภท sporopollenin จงท ำใหผนงเรณในชนนสำมำรถทนตอกำรท ำลำยของกรดและเบสไดด สวนผนงชนใน (intine) ของเรณนนมสำรประเภทเซลลโลส (cellulose) ประกอบอย ผนงลอมรอบเรณประกอบดวย 2 ชน คอ intine ซงเปนผนงชนในทลอมรอบดวยโปรโตพลำสซม นอกจำกประกอบดวยสำรประเภทเซลลโลสแลวยงประกอบดวยสำรเพคตน และโพลแซคคำไรดทแตกตำงจำกผนงเซลลชนดอนๆ เรณสำมำรถรกษำควำมมชวตไวไดในระยะเวลำสนเมอสภำวะแวดลอมไมเหมำะสม ถำเรณเสยควำมมชวต โปรโตพลำสซมและผนง intine จะตำยเหลอแต exine เรณของพนธไมตำงชนดกนจะมควำมหนำของชน intine แตกตำงกน สวนผนงชน exine เรณเปนผนงทลอมรอบเรณชนนอกสดผลตสำร sporopollenins ในรปโครงสรำงซบซอน (polymers) ของ monocarboxylic หรอ dicarboxylic fatty ผนง exine อำจจะมผวเรยบหรอขรขระ ทนทำนตอกำรเนำเปอยสลำยผพง โดยเฉพำะภำยใตสภำพไมมอำกำศ จงสำมำรถพบเรณในสภำพซำกเหลอ (fossil) ไดภำยใตสภำพมอำกำศปกต โดยทวไปเรณอำจถกท ำลำยไดโดยเอนไซมของจลนทรยประเภทรำ (fungi) หรอ microorganism อน

21

ภำพท 2.2 ลกษณะโครงสรำงของผนงเรณ (Shivana, 2003) 8. ลวดลำยหรอสงประดบบนผนงเรณ (exine sculpturing) มลกษณะเปนลวดลำยตำงๆ

ตำมชนดพนธทปรำกฏบนผนงชนนอกของเรณ มควำมสวยงำมไปตำมแตชนดของพนธไม มลวดลำยแบบตำงๆ (ภำพท 2.3 และ 2.4) นอกจำกนชนดเรณของพรรณไมตำงๆ บำงครงอำจพบลวดลำยบนผนงเรณมมำกกวำหนงแบบขนไปซงตองอำศยกำรสงเกตทด และกำรศกษำชนดของเรณนนๆ เปนจ ำนวนมำก เพรำะเรณทยงไมสกแกเตมท (maturity) ลวดลำยและสงประดบจะมโอกำสแตกตำงจำกภำวะสกแกอกดวย ซงบำงครงอำจท ำใหกำรวเครำะหเรณผดพลำด

ภำพท 2.3 ลกษณะลวดลำยเรณ (ดำนบน) (Shivana, 2003)

22

ภำพท 2.4 ลกษณะลวดลำยเรณ (ดำนขำง) (Shivana, 2003)

9. รปแบบของเรณ (pollen type) ประกอบดวยลกษณะของเรณ และลกษณะของชองเปดแลวปรำกฏเปนแบบเฉพำะของพนธพชในแตละวงศ สกล หรอชนดพนธ เปนตน

10. กำรบรรยำยลกษณะของเรณ (description) หมำยถง กำรบอกลกษณะของเรณตำมหลกวชำเรณวทยำ ซงจะตองประกอบดวยลกษณะส ำคญทศกษำมำทงหมด ไดแก รปรำง ขว ขนำดชองเปด โครงสรำงผนงเรณแลวจดแบบของเรณ เพอบอกลกษณะของเรณพชชนดนน สวนทส ำคญอกอยำงหนงทไมควรลมกคอ วนทและสถำนทไดเกบเรณชนดนนๆ มำตรวจสอบ เพอปองกนควำมสบสนในปญหำหลำยๆ อยำงในขนกำรวเครำะหเรณ เชน ควำมคลำยกน และควำมแตกตำงกนของลกษณะเรณ กำรอยตำงถน กนของชนดพชหรอกำรเปนพชถนนนๆ (variety)หรอกำรเปนพชทนยมปลก (cultivar) ของพนธพชเปนชนดพนธเดยวกน เปนตน

11. กำรท ำกญแจเรณ (pollen key) เพอกำรจ ำแนก หรออนกรมวธำนของเรณใหเกดประโยชนและควำมสะดวกในกำรศกษำงำนทำงเรณวทยำ และเปนพนฐำนของวชำกำรอนๆ ทมควำมเกยวของสมพนธกน จงตองท ำกญแจเรณประกอบไวดวยทกครงทมกำรศกษำ (ลำวลย, 2539) กรอบแนวคดกำรวจย

ลกษณะทำงพฤกษศำสตรและเรณวทยำบงชถงควำมสำมำรถในกำรกระจำยพนธทน ำไปสจ ำนวนตนทเพมขน สำมำรถเปนควำมรตอกำรจดกำรในกำรคดและขยำยพนธ และสงเสรมแกหนวยงำนทเกยวของ และมขอมลเกยวกบพชประจ ำมหำวทยำลยรำชภฏยะลำ

23

บทท 3 วธด ำเนนกำรวจย

ประชำกรและกลมตวอยำง

ประชำกร ตนจนทนกะพอในบรเวณมหำวทยำลยรำชภฏยะลำ กลมตวอยำง ตนจนทนกะพอในบรเวณมหำวทยำลยรำชภฏยะลำจ ำนวน 20 ตน

เครองมอ และอปกรณทใชในกำรวจย

กำรศกษำลกษณะทำงพฤกษศำสตร อปกรณ

1. ขวดรกษำสภำพ 2. ปำกคบ 3. กระจกนำฬกำ 4. แวนขยำย 5. แผงอดพรรณไม 6. กรรไกรตดกง 7. เชอก 8. เขม ดำย ส ำหรบเยบพรรณไม 9. กรรไกร

สำรเคม 1. น ำยำคงสภำพ เอฟ เอ เอ

เครองมอวทยำศำสตร 1. ตอบพรรณไม 2. กลองจลทรรศนสเตอรโอ 3. กลองถำยรปดจตอล

กำรศกษำลกษณะเรณ อปกรณ

1. บกเกอร 2. ปำกคบ

24

3. กระจกนำฬกำ 4. เขมเขย 5. ถวยกรองขนำด 100 ไมครอน 6. หลอดทดลองกนแหลม 7. แผนสไลด 8. กระจกปดสไลด

สำรเคม 1. โพแทสเซยมไฮดรอกไซค 10 เปอรเซนต 2. กรดน ำสม 3. แอทธลแอลกอฮอล

เครองมอวทยำศำสตร 1. เตำใหควำมรอน 2. เครองหมนเหวยง 3. กลองจลทรรศนพรอมกลองดจตอลไมโครสโคปยหอ Dinolice รน AM413X

และซอฟแวรกำรใชงำน Version Last Update 3.3.0.16 2009/6/9

กำรศกษำควำมมชวตและกำรงอกของเรณ อปกรณ

1. จำนเพำะเชอ 2. แผนสไลดหลม 3. กระจกปดสไลด 4. เขมเขย

สำรเคม 1. สอะซโตคำรมน 2. น ำตำลซโครส

เครองมอวทยำศำสตร 1. กลองจลทรรศนพรอมกลองดจตอลไมโครสโคปยหอ Dinolice รน AM413X

และซอฟแวรกำรใชงำน Version Last Update 3.3.0.16 2009/6/9

25

กำรเกบรวบรวมขอมล 1. สถำนทและกำรวำงแผนกำรศกษำวจย

ลกษณะทำงพฤกษศำสตรและเรณวทยำของตนจนทนกะพอ ศกษำในเขตมหำวทยำลยรำชภฏยะลำ เขตอ ำเภอเมอง (6° 53' 54.5"N, 101° 22' 11.8"E) จงหวดยะลำ (ภำพท 3.1)

ภำพท 3.1 แสดงทตงมหำวทยำลยรำชภฏยะลำเขตอ ำเภอเมอง จงหวดยะลำ 2. กำรทบทวนเอกสำรทเกยวของ

ทบทวนเอกสำรทเกยวของดำนลกษณะทำงพฤกษศำสตรและเรณวทยำของพชเชน วำรสำรวชำกำร เอกสำรอำงอง เวปไซต และกรมสงเสรมกำรเกษตร เปนตน และปจจยทเกยวของกบคำควำมมชวตและกำรงอกของเรณ ไดแก ชวงเวลำกำรเกบรกษำเรณ แสงแดด อณหภม ควำมชนสมพทธ รวมทงกำรถำยละอองเรณ

3. กำรศกษำลกษณะทำงพฤกษศำสตร สมตนเพอศกษำโครงสรำงดอกในระยะดอกบำนเตมท โดยน ำดอกมำแชในขวด

รกษำสภำพทมน ำยำคงสภำพ เอฟ เอ เอ สตร 2 บรรจอย เปนเวลำ 7 วน แลวจงใชปำกคบน ำดอกทอยในขวดดงกลำว มำศกษำ ขนำด ส และจ ำนวนของกลบเลยง กลบดอก เกสรเพศผและเกสรเพศเมยและศกษำโครงสรำงอน ไดแก ระบบรำก ลกษณะล ำตน ใบ ผล และเมลด น ำมำบรรยำยลกษณะตำมระเบยบวธของ Gaertner (1805) รวมทงเกบตวอยำง จดท ำพรรณไมแหงเพอใชในกำรวนจฉยระดบชนด (species identification) โดยใชรปวธำนตำมหลกพฤกษศำสตรและเอกสำรอำงองตำงๆ เช น Flora of Thailand, Thai Forest Bulletin (Botany) , Vascular Flora of Ko Hong Hill, วำรสำรพฤกษศำสตรไทย และชอพรรณไมแหงประเทศไทย (เตม สมตนนท, 2544) เกบตวอยำงพชดงกลำวมำอดแหงแลวน ำไปเกบในหองปฏบตกำรสำขำชววทยำ มหำวทยำลยรำชภฎยะลำ จงหวดยะลำตอไป

26

4. กำรศกษำลกษณะเรณ น ำเรณจำกดอกจ ำนวน 20 อบมำศกษำโดยวธกำรทเรยกวำ acetolysis method

ตำมวธกำรของ Erdtman (1960) ด งน เขย เรณ จำกอบลงในบกเกอร แลวเตมสำรละลำยโพแทสเซยมไฮดรอกไซค 10 เปอรเซนต ลงไปจนทวมตวอยำง น ำไปตมประมำณ 2 นำท แลวน ำมำกรองดวยถวยกรองขนำด 100 ไมครอน และน ำสวนของเหลวทไดใสหลอดทดลองกนแหลม น ำเขำเครองหมนเหวยงทควำมเรว 3000 รอบ/นำท เปนเวลำ 1 นำท เทของเหลวดำนบนของหลอดออก น ำสวนทเหลอกนหลอดลำงดวยน ำกลน หมนเหวยง 1-2 นำท เทของเหลวใสดำนบนทง ท ำซ ำขนตอนน 2-3 ครง เตมกรดน ำสมทเขมขนประมำณ 10 มลลลตร หมนเหวยง 1 นำท เทของเหลวใสดำนบนทง แลวจงเตม acetolysis mixture ประมำณ 2.5 มลลลตร น ำไปตมในน ำเดอด หมนเหวยง 1 นำท เทของเหลวใสดำนบนออก เตมกรดน ำสมทเขมขน ประมำณ 10 มลลลตร หมนเหวยง 1 นำท เทของเหลวใสดำนบนออก น ำสวนทเหลอกนหลอดไปลำงดวยน ำกลน หมนเหวยง 1-2 นำท เทของเหลวใสดำนบนออก ท ำซ ำขนตอนน 2-3 ครง เพอเปนกำรก ำจดกรดทเขมขน น ำสวนทเหลอไปก ำจดน ำออกเพอน ำไปท ำเปนสไลดถำวรโดยใชแอทธลแอลกอฮอล 70 เปอรเซนต หมนเหวยง 1 นำท เทของเหลวใสดำนบนออก จำกนนใชแอทธลแอลกอฮอล 95 และ 100 เปอรเซนต หมนเหวยง 1 นำท เทของเหลวใสดำนบนออก น ำตวอยำงทไดศกษำภำยใตกลองจลทรรศนแบบใชแสง (LM) วดขนำด ถำยรปและบรรยำยลกษณะของเรณ

5. กำรศกษำควำมมชวตของเรณ เกบดอกระยะกอนดอกบำน 1 ชวโมงตนละ 5 ดอก จ ำนวน 10 ดอกตอตน รวม 50

ดอก คดเฉพำะสวนของอบละอองเรณของดอกๆ เกบไวในจำนเพำะเชอซงวำงไวในอณหภมหอง สมอบเรณมำขยลงบนแผนสไลดหลมโดยท ำ 5 ซ ำตอชวงเวลำ จำกนนหยดดวยสอะซโตคำรมน เขมขน 1 เปอรเซนต (ตำมวธของ Chelong และ Sdoodee, 2012) ปดดวยกระจกปดสไลด แลวทงไวประมำณ 5-10 นำท ตำมก ำหนดเวลำ 0, 3, 6, 9, 24 และ 48 ชวโมง น ำเรณทยอมสอะซโตคำรมนไปสองภำยใตกลองจลทรรศนแบบใชแสง แลวสมนบจ ำนวนเรณทตดสและไมตดสโดยนบ 5 จดตอ 1 สไลด บนทกภำพเรณทตดสและไมตดส น ำคำทนบไดมำคดเปนเปอรเซนตควำมมชวต จำกสตร

เปอรเซนตควำมมชวต =จ ำนวนเรณทตดส

จ ำนเรณทงหมด x100

6. กำรศกษำกำรงอกของเรณ

เกบดอกระยะกอนดอกบำน 1 ชวโมงตนละ 5 ดอก จ ำนวน 10ดอกตอตน รวม 50 ดอก คดเฉพำะสวนของอบละอองเรณของดอกๆ เกบไวในจำนเพำะเชอซงวำงไวในอณหภมห อง สม

27

อบเรณมำมำเลยงในน ำตำลซโครส 15 เปอรเซนต บนแผนสไลดหลมโดยท ำ 5 ซ ำตอชวงเวลำ ปดดวยกระจกปดสไลด ตำมก ำหนดเวลำ 0 , 3, 6, 9, 24 และ 48 ชวโมง น ำเรณไปสองภำยใตกลองจลทรรศนแบบใชแสง แลวสมนบจ ำนวนเรณทงอกและไมงอกโดยนบ 5 จดตอ 1 สไลด บนทกภำพเรณ น ำคำทนบไดมำคดเปนเปอรเซนตกำรงอกของเรณจำกสตร

เปอรเซนตกำรงอก =จ ำนวนเรณทงอก

จ ำนเรณทงหมด x100

7. กำรประเมนกำรศกษำทำงพฤกษศำสตรและเรณวทยำตอศกยภำพในกำรขยำยพนธและ

กำรคดพนธด น ำขอมลทำงพฤกษศำสตรและเรณวทยำมำวเครำะหควำมสำมำรถในกำรปฏสนธ

กำรตดผลและไดเมลดพนธเพอโอกำสในกำรขยำยพนธและคดเลอกตนพนธทด

กำรวเครำะหขอมลและสถตทใช

กำรวเครำะหขอมล วเครำะหคำเฉลย และคำควำมแตกตำงทำงสถตทระดบ 95 เปอรเซนต

สถตทใชในกำรวเครำะหขอมล โปรแกรม SAS (The SAS system for windows v9.0)

28

บทท 4 ผลกำรวจย

กำรศกษำลกษณะทำงพฤกษศำสตรและเรณ วทยำของตนจนทนกะพอ (Vatica

diospyroides Symington) เพอประเมนศกยภำพในกำรขยำยพนธและกำรคดเลอกพนธกรรมทด (ระยะท 1) ไดผลกำรวจย ดงน

ลกษณะทำงพฤกษศำสตรและเรณวทยำของตนจนทนกะพอ 1. ลกษณะทำงพฤกษศำสตร

ชอพช จนทนกะพอ ชอวทยำศำสตร Vatica diospyroides Symington วงศ Dipterocarpaceae ลกษณะทวไป

จนกะพอเปนพนธไมในวงศ Dipterocarpaceae พวกเดยวกบยำงนำและพะยอม ทำงภำคใตเรยก จนทนพอ และทจงหวดพงงำเรยก เขยวงเขำ จนทนกะพอเปนไมตน (tree) ขนำดเลกไปจนถงขนำดกลำง โตชำ ชอบขนในทดนรวนชนและรมปะปนกบไมตนชนดอนในปำดบชน ตนคอนขำงตรง เปลอกเกลยง และมเรอนยอดเปนพมรหรอกวำง

ล ำตน (stem) สงประมำณ 6-15 เมตร ล ำตนคอนขำงตรง เปลอกตนเรยบ สน ำตำลเขม มทรงพมหนำทบ เปนไมเนอแขง

ใบ (leaves) เปนใบเดยว เรยงสลบ ลกษณะของแผนใบเปนรปหอก ปลำยใบเปนตงแหลม โคนใบมนและเบยวเลกนอย สวนขอบใบเรยบ เนอใบคลำยแผนหนง ผวเรยบใบมควำมกวำงประมำณ 5-7 เซนตเมตร และยำวประมำณ 14-20 เซนตเมตร เสนใบเปนรำงแหแบบนวมอ ใบออนเปนสน ำตำลแดง สวนใบแกเปนสเขยวเขมเปนมน แผนใบเกลยงหนำ มเสนแขนงของใบประมำณ 15-18 ค ปลำยเสนโคงจรดกบขอบใบ โคนใบเบยว และจะหลดรวงไปตำมอำยสวนกำนใบยำวประมำณ 1.5เซนตเมตร

ดอก (flower) ออกเปนชอตำมกงและงำมใบ ดอกมขนำดเลกและกลนหอม บำนนำน 1-2 สปดำห เสนผำนศนยกลำงประมำณ 2.5 เซนตเมตร ยำวประมำณ 3 เซนตเมตร ดำนนอกของกลบมขนนมสน ำตำล มขนปกคลม สมมำตรของดอกเปนสมมำตรรศม กลบดอกกบกลบเลยงแยกออกจำกกน โดยรงไขจะอยเหนอวงกลบ

- กลบดอก (petals) กลบดอกม 5 กลบ เรยงเวยนซอนกน มสขำวอมเหลอง ควำมกวำงประมำณ 0.5-1 เซนตเมตร ยำว 2-4 เซนตเมตร เรยงเวยนกนเปนรปกงหนและแยกอย

29

- กลบเลยง (sepals) กลบเลยง 5 กลบ เชอมตดกนเปนรปถวย มลกษณะผวเปนขนคลำยก ำมะย สน ำตำล ขนำดประมำณ 0.3-0.5 เซนตเมตร

- เกสรเพศผ (stamen) เกสรเพศผ ม 15 อน อบเรณเชอมตดกนอยกบกำนชอบเรณโดยทกำนชอบเรณตดอยกงกลำงของอบเรณ และเรยงซอนกนเปนวงอยตรงกลำงของกลบดอก ควำมยำวของกำนชอบเรณ (filament) 0.08-1 มลลเมตร

- เกสรเพศเมย (style) เกสรเพศเมย ม 1 เกสร - รงไข (ovary) รงไขอยเหนอฐำนรองดอก (receptacle)

ผล (fruit) เปนผลแหง ทรงกลม เสนผำนศนยกลำงประมำณ 2-3 เซนตเมตร ผวผลคลำยก ำมะยสน ำตำล เมอผลแกจะแตกออกเปน 3 กลบ มกลบประดบ 5 กลบสนกวำตวผล โดยกลบผลมลกษณะเปนรปสำมเปลยมสนกวำควำมยำวของผล ขอบกลบพบจบตำมยำว มเมลดลกษณะเปนรปไขปลำยแหลม

ภำพท 4.1 ลกษณะทำงพฤกษศำสตรของตนจนทนกะพอ (Vatica diospyroides Symington) A: ใบ B: ดอก C: ผล

2. ลกษณะเรณวทยำของดอกจนทนกะพอ เรณรปรำงแบบ spheroidal มขวแบบ isopolar ควำมยำวเฉลยดำนขวเทำกบ

31.44 ไมครอน และควำมยำวเฉลยดำนแกนเทำกบ 31.04 ไมครอน มชองเปดแบบ 3-colpate ลกษณะลวดลำยบนผนงชนนอกแบบ gemmate

A B C

30

ภำพท 4.2 ลกษณะเรณของดอกจนทนกะพอ (Vatica diospyroides Symington)

A: ลกษณะเรณดำนขว (polar view) (scale bar = 10 ไมครอน) B: ลกษณะเรณดำนแกน (equatorial view) (Scale bar = 10 ไมครอน)

ประเมนกำรศกษำทำงพฤกษศำสตร และเรณวทยำตอศกยภำพในกำรขยำยพนธและกำรคดพนธดของตนจนทนกะพอ โดยศกษำจำก

1. ควำมมชวตของเรณของดอกจนทนกะพอ กำรศกษำควำมมชวตของเรณดอกจนทนกะพอโดยกำรยอมสดวยอะซโตคำรมน 1%

ตำมก ำหนดเวลำ 0, 3, 6, 9, 24 และ 48 ชวโมง จำกกำรยอมสเรณของดอกจนทนกะพอพบวำชวโมงท 0 มเปอรเซนตกำรตดสสงสด คอ 91.15 และเปอรเซนตกำรตดสลดลงเรอย ๆ ดงตำรำงท 4.1

ตำรำงท 4.1 ศกษำควำมมชวตของเรณดอกจนทนกะพอตำมระยะเวลำตำง ๆ

ชวโมงท ควำมมชวตของเรณดอก

จนทนกะพอ (%) 0 96.15

3 91.30 6 70.16

9 65.47

24 57.63 48 33.16

A B

31

ภำพท 4.3 ลกษณะกำรตดสอะซโตคำรมนของเรณดอกจนทนกะพอ A: ไมตดสอะซโตคำรมน B: ตดสอะซโตคำรมน

2. ศกษำกำรงอกของเรณดอกจนทนกะพอ จำกกำรศกษำกำรงอกของเรณดอกจนทนกะพอ ในสำรละลำยน ำตำลซโครสควำม

เขมขน 15 % ตำมก ำหนดเวลำ 0, 3, 6, 9, 24 และ 48 ชวโมง พบวำเปอรเซนตกำรงอกในอตรำกำรงอกสงสดอยทชวโมงท 0 คอ 4.12% ดงตำรำงท 4.2

ตำรำงท 4.2 ศกษำกำรงอกของเรณดอกจนทนกะพอ

ชวโมงท กำรงอกของเรณดอกจนทนกะพอ (%)

0 4.12 3 0

6 0

9 0 24 0

48 0

ภำพท 4.4 ลกษณะกำรงอกของเรณดอกจนทนกะพอทชวโมงท 0 A: ไมมกำรงอก B: มกำรงอก

ข

A B

A B

32

บทท 5 สรป อภปรำยผล และขอเสนอแนะ

สรป

กำรศกษำลกษณะทำงพฤกษศำสตรและเรณวทยำของตนจนทนกะพอ เพอประเมนศกยภำพในกำรขยำยพนธและกำรคดเลอกพนธกรรมทด (ระยะท 1) ลกษณะทำงพฤกษศำสตรตนจนทนกะพอ เปนพนธไมในวงศ Dipterocarpaceae ไมยนตนทมขนำดเลกจนถงขนำดกลำง สงประมำณ 5 - 15 เซนตเมตร มรำกแขนงใบเปนใบประกอบ ออกเรยงสลบ ลกษณะของแผนใบเปนรปใบหอก ปลำยใบเปนตงแหลม โคนใบมนและเบยวเลกนอย สวนขอบใบเรยบ เสนใบเปนรำแหแบบนวมอ ใบออนเปนสน ำตำลแดง สวนใบแกเปนสเขยวเขมเปนมน ดอกสเหลองนวลขนำดเลก ออกดอกเปนชอแยกแขนง ตำมกงและตำมงำมใบ มกลบดอกสขำวหรอเหลองออน 5 กลบ โดยรงไขจะอยเหนอวงกลบ กลบดอกม 5 กลบ กลบเลยง 5 กลบ เกสรเพศผ ม 15 อน เกสรเพศม 1 เกสร รงไขอยเหนอฐำนรองดอก ผลเดยวแบบแอปเปล ผลเมอแกจะแตกออกเปน 3 กลบ ออกดอกเดอนพฤศจกำยน–มนำคม กำรศกษำสณฐำนวทยำของเรณภำยใตกลองจลทรรศนแบบใชแสง พบวำ มลกษณะเรณรปรำงแบบ spheroidal มขวแบบ isopolar มควำมยำวเฉลยดำนขวเทำกบ 18.02 ไมครอน และมควำมยำวเฉลยดำนแกนเทำกบ 16.40 ไมครอน มชองเปดแบบ tricolpate มลกษณะลวดลำยบนผนงชนนอกแบบ granulate ควำมมชวตของเรณและกำรงอกของเรณดอกจนทนกะพอ ทเกบรกษำเวลำ 0, 3, 6, 9, 24 และ 48 ชวโมง ท ำกำรทดสอบควำมมชวตของเรณดวยกำรยอมสอะซโตคำรมน (1%) พบวำ เรณดอกจนทนกะพอมเปอรเซนตควำมมชวตสงสดทเวลำ 0 ชวโมง เทำกบ 96.15% และต ำทสดทเวลำ 48 ชวโมง เทำกบ 33.16% และกำรงอกของเรณเมอเลยงในสำรละลำยน ำตำลซโครส 15% โดยทอตรำงอกของเรณทเกบหลงดอกบำนทนท (0 ชวโมง) เทำกบ 4.12% แตเมอเกบดอกทเวลำ 3, 6, 9, 24 และ 48 ชวโมง เรณไมสำมำรถงอกไดเลย

อภปรำยผล 1. ลกษณะทำงพฤกษศำสตรตนจนทนกะพอ เปนพนธไมในวงศ Dipterocarpaceae

ไมยนตนทมขนำดเลกจนถงขนำดกลำง สงประมำณ 5-15 เซนตเมตรมรำกแขนงใบเปนใบประกอบ ออกเรยงสลบ ลกษณะของแผนใบเปนรปใบหอก ปลำยใบเปนตงแหลม โคนใบมนและเบยวเลกนอย สวนขอบใบเรยบ เสนใบเปนรำแหแบบนวมอ ใบออนเปนสน ำตำลแดง สวนใบแกเปนสเขยวเขมเปนมน ดอกสเหลองนวลขนำดเลก ออกดอกเปนชอแยกแขนง ตำมกงและตำมงำมใบ มกลบดอกสขำวหรอเหลองออน 5 กลบ โดยรงไขจะอยเหนอวงกลบ กลบดอกม 5 กลบ กลบเลยง 5 กลบ เกสรเพศผ

33

ม 15 อน เกสรเพศม 1 เกสร รงไขอยเหนอฐำนรองดอก ผลเดยวแบบแอปเปล ผลเมอแกจะแตกออกเปน 3 กลบ ออกดอกเดอนพฤศจกำยน - มนำคม สณฐำนวทยำของเรณจนทนกะพอมลกษณะเรณรปรำงแบบ spheroidal มขวแบบ isopolar มควำมยำวเฉลยดำนขวเทำกบ 18.02 ไมครอน และมควำมยำวเฉลยดำนแกนเทำกบ 16.40 ไมครอน มชองเปดแบบ tricolpate มลกษณะลวดลำยบนผนงชนนอกแบบ granulate

2. ศกษำควำมมชวตของเรณโดยกำรยอมสอะซโตนคำรมน 1% ตรวจสอบโดยกลองจลทรรศนแบบใชแสง สำมำรถจ ำแนกเปอรเซนตควำมมชวตของเรณทเกบรกษำระยะเวลำตำงๆ เพรำะสอะซโตคำรมนเปนสทใชยอมสำรพนธกรรมของเซลล เซลลทมชวตจะตดสเขมขนกวำเซลลทเสอมสภำพ จงสำมำรถบงบอกควำมมชวตทดสอบกำรงอกของเรณในสำรละลำยน ำตำลซโครสทมควำมเขมขน 15%พบวำทเวลำ 0 ชวโมงปรำกฏวำมกำรงอกของเรณ 4% แตเมอเกบรกษำทเวลำ 3, 6, 9, 24 และ 48ชวโมง ไมพบกำรงอกเรณเมอน ำผลกำรศกษำควำมมชวตและกำรงอกของเรณจนทนกะพอมำเปรยบเทยบผลปรำกฏวำควำมมชวตมคำสงและกำรงอกมคำนอยถงแมคำควำมมชวตของเรณในชวงเวลำ 0 - 3 ชวโมง มคำสงกวำ 50% แตเมอทดสอบกำรงอกทจะน ำไปปฏสนธทจะน ำไปสกำรตดเมลดมคำนอยกวำ เทำกบ 4% ในชวงเวลำ 0 ชวโมงแสดงใหเหนวำ กำรขยำยพนธของตนจนทนกะพอ ดวยวธกำรปลอยใหกำรตดเมลดเองของตนจนทนกะพอจงควรหำวธกำรท ำใหกำรงอกของหลอดเรณมคำสงขนหรอวธกำร อน ๆ ทเหมำะสมตอไป ซงสอดคลองกบงำนวจยของจวงจนทร ดวงพตรำ (2529) ทพบวำเรณพชทมเปอรเซนตควำมมชวตมำก แตมเปอรเซนตกำรงอกลดลง เพรำะถงแมเรณจะมชวตแตยงมอกหลำยปจจยทสงผลตอเปอรเซนตกำรงอกของเรณ เชน ควำมแกออนของเรณ องคประกอบและควำมเขมขนของอำหำรเลยงและสภำวะอณหภมขณะเลยง ถำปจจยตำง ๆ เหลำนไมเหมำะสมจะสงผลใหเรณทนำมำเลยงมเปอรเซนตกำรงอกทต ำได ซง Shivanna และ Rangaswamy (1992) ไดอธบำยวำเรณของพชแตละชนดตองกำรปรมำณควำมเขมขนของน ำตำลซโครสไมเทำกน

ขอเสนอแนะ กำรศกษำกำรงอกเรณของดอกจนทนกะพอทำงทดควรท ำกำรเกบตวอยำงมำทดสอบกบ

สำรละลำยน ำตำลซโครสทมควำมเขมขนตำงกน

บรรณนกรม

จวงจนทร ดวงพตรา. 2529. การตรวจสอบและวเคราะหคณภาพเมลดพนธ. คณะเกษตร

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ. 193 น.

เตม สมตนนท. 2544. ชอพรรณไมแหงประเทศไทย (ฉบบแกไขเพมเตม พ.ศ. 2544). กรงเทพฯ: ประชาชน.

ทรงพล สมศร. 2530. การศกษาการผสมเกศรทเรยนพนธชะน กานยาวโดยใชเกสรตวผพนธตางๆ. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

นวต คชานนท. 2548. ความหลากชนดของพรรณพชและการใชประโยชนของชมชนทองถน: กรณศกษาปาชมชนเขาสน อ าเภอทายาง จงหวดเพชรบร. วทยานพนธ วทยาศาสตรมหาบณฑต กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

มหาวทยาลยราชภฏยะลา. 2557. สญลกษณและสประจ ามหาวทยาลย. สบคน 6 กรกฎาคม 2558, จาก http://web.yru.ac.th/science/encyclopedia/index.php

ลาวลย รกสตย. 2539. ละอองเรณ. กรงเทพฯ: โอ. เอส. พรนตงเฮาส. ศยามล กาญจนปกรณ . 2544. ผลของการถายละอองเรณตอการตดผล การตดเมลด และคณภาพผล

สมโอหอมหาดใหญ .มหาวทยาลยสงขลานครนทรวทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต . สวนระบบขอมลแผนทดนและธาตอาหารพช พฒนาพนทพรแฆแฆ. 2558. โครงการพฒนาพนทพร

แฆแฆ อนเนองมาจากพระราชด าร.สามารถเขาถง: http://www.ldd.go.th/web_kingproject/PDF/prj_030.pdf [29 มถนายน 2558]

สรวฒน วงษศร. 2539. ชววทยาของผง. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยจฬาลงกรณ. อสมะแอ เจะหลง, ลกขณา รกขพนธ, อาเดน ปาลนกวน, อนน อาแว และอาดศกด ดอราซอ. 2554.

สณฐานวทยาเรณของพรรณไมปาชายเลนยะหรง จงหวดปตตาน, ประเทศไทย. รายงานวจยฉบบสมบรณ ส านกงานวจยแหงชาต.

อสมะแอ เจะหลง. 2554. Palynology of Cultivated Plant Species at Yala Rajabhat University, Thailand. KKU Sci. J. 39 (3) 433-446.

อสมะแอ เจะหลง. 2558. เรณวทยาของน าผงในอ าเภอเมอง จงหวดยะลา. วารสารมหาวทยาลยราชภฏยะลา 1: 87-103.

อสมะแอ เจะหลง. 2548. การศกษาเรณของพรรณไมบางชนดและเรณทเกบจากรงผงในชวงเดอนกมภาพนธ-เมษายน พ.ศ. 2547 ภายในมหาวทยาลยสงขลานครนทร. ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร. จ.สงขลา.

35

อสมะแอ เจะหลง และวจตต วรรณชต. 2550. ชววทยาดอกและการถายละอองเรณของสมจก (Citrus reticulata Blanco). วารสารวชาการเกษตร 25: 58-73.

อสมะแอ เจะหลง. 2558. เอกสารส ารวจพรแฆแฆ. คณะวทยาศาสตรเทคโนโลยและการเกษตร มหาวทยาลยราชภฏยะลา จ.ยะลา.

อญชล สวาสดธรรม นรนดร จนทวงศ และเรวด แกวขาว. 2553. ความหลากหลายของพชอาหารของชนโรงในจงหวดจนทบร. คณะเทคโนโลยการเกษตร มหาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร.

อทศ กฎอนทร. 2542. นเวศวทยาพนฐานเพอการปาไม. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. Agwu, C.O.C., Obuekwe, A.I. and Iwu, M.M. 1989. Pollen analytical and thin layer

chromatographic examination of Nsukka (Nigeria) honey. Pollen of Spaces 31: 29–43.

Ashton, P. (1998). Vatica diospyroides. 2006 IUCN Red List of Threatened Species. Retrieved August 23, 2007, from http://www.iucnredlist.org/details/33482/0

Bhargava. H.R., Jyothi, J.V.A., Bhushanam, M., and Surendra, N.S. (2005). Pollen analysis of Apis honey, Karnataka, India. Apiacta 44: 14-19.

Bryant, V.M. 2001. The R-Values of honey: pollen coefficients. Palynology 25: 11-28. ChambóI, E.D., GarciaII, R.C., de OliveiraII, N.T.E. and Duarte-JúniorI, J.B. 2011. Honey bee visitation to sunflower: effects on pollination and plant genotype. Sci. Agric. (Piracicaba, Braz.) 68: 647-651.

Chelong, I. and Sdoodee, S. 2012. Pollen viability, pollen germination and pollen tube growth of Shogun (Citrus reticulata Blanco) under climate variability in southern Thailand. Journal of Agricultural Technology 8: 2297-2307.

Chelong, I. and Sdoodee, S. (2013). Effect of Climate Variability and Degree-Day on Development,Yield and Quality of Shogun (Citrus reticulata Blanco) in SouthernThailand. Kasetsart J. (Nat. Sci.) 47: 333-341.

Davis, M.B. 1963. On the Theory of Pollen Analysis. American Journal of Science 261: 897-912.

Da Luz, C.F.P. และ Barth, O.M. 2012. Pollen analysis of honey and beebread derived from Brazilian mangroves. Brazilian Journal of Botany 35: 79-85.

De Jesusa, M.C., De Borgesb, R.L.B., De Almeida Souzac, B., Brandãoa, H.N. and De AssisRibeiro dos Santos, F. 2014. A study of pollen from light honeys produced in Piauí State, Brazil. Palynology 39: 110-124.

36

Faegri, J. and Pijl, L.V.D. 1979. The Principles of Pollination Ecology. London: Pergamon Press.

Folino, K. andMee, B. 2014. Flowering in Lychee Trees: Part 5 Flower Pollination. Available online: https://www.lycheesonline.com/flowerpollination.cfm [29 มถนายน 2558].

Godini, A., Palma, L. and Palasciano, M. 1992. Role of self-pollination and reciprocal stigma / anthers position on fruit set of eight self-compatible almonds. Horticultural Science 27: 887-889.

Ige, O.E. and Obasanmi, O.O. 2014. A palynological assessment of honey samples from Delta State, Nigeria. American International Journal of Biology 2: 47-59.

Jaccard, P. 1908. Nouvelles Rescherchessur la Distribution Florale. Bulletin SocieteVaudoise des Sciences Naturelles 44: 223-270.

Jones, G.D. and Bryant, V.M. 2014. Pollen studies of East Texas honey. Palynology 38: 242-258.

Keriga, T. and Lechterbeckb, J. 2004. Laminated sediments, human impact, and a multivariate approach: a case study in linking palynology and archaeology (Steisslingen, Southwest Germany). Quaternary International 113: 19–39.

Lieux, M.H.A. 1972. Melissopalynological study of 54 Lovisianan (USA) honey. Review Paleobotany and Palynology 13: 95–124.

Louveaux, J., Maurizio, A. and Vorwohl, G. 1978. Methods of melissopalynology. International Bee Research Association. – Bee World 59: 139-157.

Lucas, G. and Synge, H. 1978. The IUCN Plant Red Data Book. Surrey: Unwin Brothers Limited.

Lupo, A., Eisikowitch, D. and Brosh, P. 1991. Pollination in murcott cultivar of Citrus (Rutaceae) the influence on seed number and productivity. Acta Horticulturae 288: 275-227.

Mangum, W.A. 2015. Honey Bee Biology: The rise, flourish, and fall of spring nectar flows. Available online: http://www.americanbeejournal.com/site/epage/132584_828.htm [1 กรกฎาคม 2558]

Mear, N.T. 1985. Pollen analysis of New Zealand Honey. New Zealand Journal of Agricultural Research 28: 39–70.

37

Moar, N.T. 1985. Pollen analysis of New Zealand honey. New Zealand Journal of Agricultural Research 28: 39-70.

Monselise, S.P. 1986. CRC Handbook of Fruit Set and Development. Florida: CRC Press.

Moore, P.D., Webb, J.A. and Collinson, M.E. 1991. Pollen Analysis (second edition). Oxford: Blackwell Science.

Mwakatob, A.R. and Machum, R.M. 2014. Beekeeping for poverty reduction and biodiversity conservation. Available online: http://www.beesfordevelopment.org/phocadownload/BfdJ101_povertyreduction017.pdf [1 กรกฎาคม 2558]

Nepi, M. and Pacini, E. 1993. Pollination, pollen viability and pistil receptivity in Cucurbita pepo. Annals of Botany 72: 527-536.

Norton, J.D. 1966. Testing of plum pollen viability with tetrazolium salt. American Society for Horticultural Science 89: 132-134.

Pooma, R. 2002. Futher notes on Thai Dipterocarpaceae. Thai Forest Bulletin (Botany)

Pooma, R. and Newman, M. 2001. Checklist of Dipterocarpaceae in Thailand. Thai Forest Bulletin (Botany) 29: 110-187.

Romas, S.E., Perez, B.M. and Ferreros, G.C. 1999. Pollen characterization of multifloral honeys from La Parma (Canary Islands). Grana 38: 133–140.

Rupp, L.A., Varga, W.A. and Anderson, W. 2011 . Selection and vegetative propagation of nativewoody plants for Water-Wise landscaping. In Monaco, T.A. et al. comps. 2011. Proceedings – Threats to Shrubland Ecosystem Integrity; 2010 May 18-20; Logan, UT. Natural Resources and Environmental Issues, Volume XVII. S.J. and Jessie E. Quinney Natural Resources Research Library, Logan Utah, USA.

Sedgley, M. and Griffin, A.R. 1989. Sexual Reproduction of Tree Crops. London: Academic Press.

Seijo, M.C., Aira, M.J. and Méndez, J. 2011. Palynological differences in the pollen content of Eucalyptus honey from Australia, Portugal and Spain. Grana 42: 183-190.

38

Sivaram, V., Roopa, P., Shubharani, R. and Suwannapong, G. 2012. Pollen analysis in honeys collected from Karnataka Region of Nilgiri Biosphere, South India. Journal of Apiculture 27: 223-231.

Shivanna, K.R. and Rangaswamy, N.S.,1992, Pollen Biology: A Laboratory Manual, Springer-Verlag, Berling, 119 p.

Shannon, C.E. and Weaver, W. 1949. The Mathematical Theory of Communication. Urbana: Illinois Press University.

Shivanna, K.R. 2003. Pollen Biology and Biotechnology. New Delhi : Science Publisher. Sorkun, K., Çelemli, O.G., Özenirler, C., Bayram, N.E. and Güzel, F. 2014. Palynological

investigation of honey produced in Ardahan-Turkey. Bee World 91: 80-83. Sorkun, K. and Inceoglu, O. 1984.“Ic Anadolu Ballarında Bulunan Dominant Polenler”.

Doga Bilim Dergisi. 8: 337-381. Sommeijer, M.J., De Rooy, G.A., Punt, W. and De Bruijn, L.L.M. 1983. Comparative

study of foraging behavior and pollen resources of various Stingless Bees (HYM., MELIPONINAE) and Honeybees (Hym., Apinae) in Trinidad, West-Indies. Apidologie 14: 205-224.

Suwannapong, G., Eiri, D.M. and Benbow, M.E. 2012. Honeybee Communication and Pollination. Available online: http://www.intechopen.com/books/new-perspectives-in-plant-protection/honeybeecommunication-and-pollination [29 มถนายน 2558].

Tao, P., Erfuand, D. and Shaohong, W. 2010. Relationship between surface pollen and modern vegetation in Southwestern China. J. Mt. Sci. 7: 176–186.

Tar, T. 2007. Cultivating Possibilities and Botany of Aster linosyris (L.) BERNH., a Hungarian NativePerennial Species. Thesis of Ph.D. Dissertation, Faculty of Horticultural Sciences, Department of Fruit Sciences, Corvinus University of Budapest, Hungarian.

Zafer, K., Riza, B. and Nermin, O. 2005. Pollen analysis of honeys from some regions in Turkey. Apiacta 40: 10-15.

39

ภาคผนวก

1. การวดขนาดรปราง (shape) ของเรณ (Erdman, 1969) ใชสตร Polar axis / Equatorial diameter =P/E

ถาคา P/E>2 มรปรางเปน Perprolate =1.33-2 มรปรางเปน Prolate =0.75-1.33 มรปรางเปน Spheroidal =0.5-0.75 มรปรางเปน Oblate <0.5 มรปรางเปน Suboblate

2. ลกษณะหรอจ านวนชองเปด (Punt, 1994) Colpate ชองเปดร Monocolpate ชองเปดร1ชอง Dicolpate ชองเปดร2ชอง Tricolpate ชองเปดร3ชอง Porate ชองเปดกลม Monoporate ชองเปดกลม 1 ชอง Diporate ชองเปดกลม 2 ชอง Triporate ชองเปดกลม 3 ชอง Peripporate ชองเปดกลมหลายชอง Colporate ชองเปดกลมและร Monosulcate ชองเปดรอยดานบน 1 อน

3. ลกษณะผวของเรณ (Huang, 1972) Granulate ผวเรยบมขนาดเลกมาก กระจายอยสม าเสมอ Echinate ผวมหนามยาว Fenestrate ผนงเปนชองขนาดใหญ มสนระหวางชอง Perforate ผวเรยบแตมจดขนาดเลกกระจายอย Psilate ผวเกลยง เรยบ Tectate ผวเกลยง เรยบ มรอยเวานน Scabrate ผวเรยบมตมขนาดเลกกวา 1 ไมครอน กระจายอยอยางมระเบยบ Reticulate มลวดลายเปนรางแห Verrucate ผวมตมท มขนาดฐานยาวกวาความสง

40

4. การเตรยมสยอมอะซโตคารมน 1% ละลายสอะซโตคารมน นาหนก 1 กรม ในสารละลาย 45% กลาเชยล อะซตก แอซด

(glacial acetic acid) ปรมาตร 100 มลลลตร ตมใหเดอดนาน 2-4 นาท ปลอยใหสารละลายเยน จงกรองดวยกระดาษกรอง และบรรจสยอมลงในขวดแกวสาหรบใสสยอม

41

ประวตผวจย

1 ชอ - นามสกล (ภาษาไทย) นางสาวลกขณา รกขพนธ ชอ - นามสกล (ภาษาองกฤษ) Miss. Lakkhana Rakkhaphan

2 เลขหมายบตรประจ าตวประชาชน 3 9599 00044 00 9 3 ต าแหนงปจจบน นกวทยาศาสตร (สาขาชววทยา) 4 หนวยงานและสถานทอยทตดตอไดสะดวก พรอมหมายเลขโทรศพท โทรสาร

สาขาชววทยา คณะวทยาศาสตรเทคโนโลยและการเกษตร มหาวทยาลยราชภฏยะลา 133 ถ.เทศบาล 3 ต าบลสะเตง อ าเภอเมองยะลา จงหวดยะลา 95000 โทรศพท 0-7322-9628 ตอ 73000 , โทรศพทเคลอนท 08-1679-2900 โทรสาร 0-7322-9628 ไปรษณยอเลกทรอนกส (e-mail): hi_nammy@hotmail.com

5 ประวตการศกษา วฒการศกษา จากสถาบน ปทจบ

วท.บ. (ชววทยาประยกต) สถาบนราชภฏนครศรธรรมราช 2546

6 สาขาวชาการทมความช านาญพเศษ การวจยดานชววทยา และจลชววทยา 7 ประสบการณทเกยวของกบการวจย

7.1. หวหนาโครงการวจย : ชอโครงการวจย ล ำดบ โครงกำรวจย บทบำท

1. ผลของความเขมขนน าสมควนไมตอการเจรญเตบโตและมวลชวภาพของกลายางพาราพนธ RRIM 600 (Hevea brasiliensis Mull.Arg)

ผรวมวจย

2. สยอมเซลลทสกดจากพชทองถน (อญชน: Clitoria ternatea L.) ผรวมวจย

3. สยอมเซลลทสกดจากดอกอญชน(Clitoria ternatea L.) แหง ผรวมวจย

4. ชนดจลนทรยจากน าหมกชวภาพและความถของการใชน าหมกชวภาพกบผกกวางตง

ผรวมวจย

5. สณฐานวทยาละอองเรณของพรรณไมปาชายเลนยะหรง จงหวดปตตาน

ผรวมวจย

6. การเปรยบเทยบลกษณะโครงสรางของมอส ซงเกดข นจากอทธพลของชวงเวลาไดรบแสง

ผรวมวจย

42

ล ำดบ โครงกำรวจย บทบำท

7. สยอมเซลลทสกดจากดอกกระเจยบแดง (Hibiscus sabdariffa L.) ผรวมวจย

8. ความหลากหลายของไลเคนในมหาวทยาลยราชภฏยะลา: ดชนชวภาพช วดภาวะมลพษทางอากาศ

ผรวมวจย

9. ความหลากหลายทางชวภาพบรเวณระบบนเวศรอยตอในเขต

อทยานแหงชาตน าตกทรายขาว อ าเภอโคกโพธ จงหวดปตตาน

ผรวมวจย

10. พชสมนไพรทองถนกบการประยกตใชและการอนรกษอยางยงยนในต าบลทรายขาว อ าเภอโคกโพธ จงหวดปตตาน

ผรวมวจย

7.2 งานวจยทท าเสรจแลว : ชอผลงานวจย ปทพมพ การเผยแพร และแหลงทน

ล ำดบ รำยละเอยดผลงำนตพมพ แหลงทน 1. ฉนทนา รงพทกษไชย และลกขณา รกขพนธ. 2555. สยอมเซลลท

สกดจากดอกอญชน(Clitoria ternatea L.) แหง.วารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย. 16(1): 90 - 98.

มหาวทยาลยราชภฏยะลา

2. วพฒน ถาวโรฤทธ ศศธร พงสบรรณ อลภา ทองไชย และลกขณา รกขพนธ. ชนดจลนทรยจากน าหมกชวภาพและความถของการใชน าหมกชวภาพกบผกกวางตง. วารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย. 16(1): 90 - 98.

มหาวทยาลยราชภฏยะลา

3. อสมะแอ เจะหลง และลกขณา รกขพนธ. 2558. ผลของความเขมขนน าสมควนไมตอการเจรญเตบโตและมวลชวภาพของกล ายางพาราพนธ RRIM 600 (Hevea brasiliensis Müll. Arg.). วารสารแกนเกษตรxx : xxx-xxx. (ตอบรบการตพมพแลว)

มหาวทยาลยราชภฏยะลา

43

ประวตผวจย

1 ชอ - นามสกล (ภาษาไทย) นาย อสมะแอ เจะหลง ชอ - นามสกล (ภาษาองกฤษ) Mr. Isma-ae Chelong

2 เลขหมายบตรประจ าตวประชาชน 3-9602-0040-4-78-1 3 ต าแหนงปจจบน อาจารย (ชววทยา) 4 หนวยงานและสถานทอยทตดตอไดสะดวก พรอมหมายเลขโทรศพท โทรสาร

สาขาชววทยา คณะวทยาศาสตรเทคโนโลยและการเกษตร มหาวทยาลยราชภฏยะลา จงหวดยะลารหสไปรษณย 95000 โทรศพทมอถอ 081-9579130 e-mail : ismaair.j@hotmail.com

5 ประวตการศกษา

วฒการศกษา จากสถาบน ปทจบ

วท.บ. (ชววทยา) มหาวทยาลยสงขลานครนทร 2548

วท.ม. (พชศาสตร) มหาวทยาลยสงขลานครนทร 2550

ปร.ด. (พชศาสตร) มหาวทยาลยสงขลานครนทร 2558

6 สาขาวชาการทมความช านาญพเศษ การวจยดานความหลากหลายทางชวภาพ การเปลยนแปลงสภาพอากาศและเรณวทยา 7 ประสบการณทเกยวของกบการวจย

7.1 หวหนาโครงการวจย : ชอโครงการวจย

ล ำดบ โครงกำรวจย บทบำท 1. สณฐานวทยาเรณของพรรณไมปาชายเลนยะหรง จงหวด

ปตตาน, ประเทศไทย หวหนาโครงการวจย

2. เรณวทยาของพชบางชนดในมหาวทยาลยราชภฏยะลา หวหนาโครงการวจย

3. เรณในน าผ ง หวหนาโครงการวจย

4. ความหลากหลายทางชวภาพบนเขาสลนดงบายและการใชประโยชนทางการศกษาในจงหวดปตตานภายใตความไมสงบสามจงหวดชายแดนใต

หวหนาโครงการวจย

44

ล ำดบ โครงกำรวจย บทบำท

5. การบานดอก ความมชวตของเรณ ชวพาหะและการถายเรณของสมโชกน

หวหนาโครงการวจย

6. การสงเกตการณการเปลยนแปลงของสภาพอากาศทมตอการแตกยอด ชววทยาดอก ชวพาหะ การถายเรณและการตดผลของสมโชกน

หวหนาโครงการวจย

7. แนวทางการจดการความแปรปรวนของผลผลตและคณภาพของสมโชกนภายใตการเปลยนแปลงของสภาพอากาศ

หวหนาโครงการวจย

8. การผลตและใชน าสมควนไมเพอเปนสารจบกอนยางส าหรบลดความเสยหายจากความแปรปรวนของสภาพภมอากาศ

หวหนาโครงการวจย

9. โลกรอนกบปากใบของพชบางชนดใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต

หวหนาโครงการวจย

10. ผลของน าสมควนไมทมตอจ านวนปากใบ ลกษณะใบ พ นทใบ ขนาดทอไซเลมและการคายน าของผกบงจน

หวหนาโครงการวจย

11. ผลของความเขมขนน าสมควนไมตอการเจรญเตบโตและมวลชวภาพของกลายางพาราพนธ RRIM 600 (Hevea brasiliensis Müll. Arg.)

หวหนาโครงการวจย

12. การเจรญเตบโตและแมลงศตรของอนทผาลม หวหนาโครงการวจย

13. ประชากรเหบและความหลากหลายทางชวภาพของ จลชพกอโรคทมเหบเปนพาหะในสามจงหวดชายแดนภาคใตของประเทศไทย

ผรวมวจย

7.2 งานวจยทท าเสรจแลว : ชอผลงานวจย ปทพมพ การเผยแพร และแหลงทน ล ำดบ รำยละเอยดผลงำนตพมพ แหลงทน

1. Chelong, I. 2 0 1 1 . Palynology of Cultivated Plant Species at Yala Rajabhat University, Thailand. KKU Sci. J.39 (3) 433-446.

มหาวทยาลยราชภฏยะลา

2. Chelong, I. and Sdoodee, S. 2 012 . Pollen viability, pollen germination and pollen tube growth of Shogun (Citrus reticulateBlanco)underclimate

ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

45

ล ำดบ รำยละเอยดผลงำนตพมพ แหลงทน

variability in southern Thailand. Journal of Agricultural Technology 8 : 2297-2307.

3. Chelong, I. and Sdoodee, S. 2013. Climate variability and degree-day affecting development, yield and quality on Shogun ( Citrus reticulata Blanco) in Southern Thailand. Kasetsart J. (Nat. Sci.) 47 : 333-341.

ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

4. อสมะแอ เจะหลง. 2558. เรณวทยาของน าผ งในอ าเภอเมอง จงหวดยะลา. วารสารมหาวทยาลยราชภฏยะลา 1 : xxx-xxx. (ตอบรบการตพมพแลว)

มหาวทยาลยราชภฏยะลา

5. อสมะแอ เจะหลง และอลภา ทองไชย. 2558. ความหลากหลายของพชบนเขาสลนดงบาย อ าเภอสายบร จงหวดปตตาน. การประชมใหญโครงการสงเสรมการว จ ย ใน อดมศ กษ า ค ร งท 3 (The Third Higher Education Research Promotion Congress) มหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช 9 - 11 มนาคม 2558 หนา 104.

ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา

6. มฮ าหมดตายดน บาฮะคร และอสมะแอ เจะหลง. 2558. ความหลากหลายทางชวภาพของเหบในสามจงหวดชายแดนภาคใตของประเทศไทย. การประชมใหญโครงการสงเสรมการวจยในอดมศกษา คร งท 3 (The Third Higher Education Research Promotion Congress) มหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช 9 - 11 มนาคม 2558 หนา 103.

ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา

7. อสมะแอ เจะหลง และศรวทย วสวฒวงศ. 2557. รปพรรณสณฐานและการกระจายตวของขม นชนใน 3 จงหวดชายแดนใต.ประชมวชาการระดบชาตคร งท 3 มหาวทยาลยฟาฏอน 14 สงหาคม 2557

มหาวทยาลยราชภฏยะลา

8. อสมะแอ เจะหลง. 2552. ผลของมลไกตอการเจรญเตบโต มหาวทยาลยราชภฏ

46

ล ำดบ รำยละเอยดผลงำนตพมพ แหลงทน

ของกลายางพารา. วารสารมหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร 1 : 1-11.

ยะลา

9. อสมะแอ เจะหลง,อลภา ทองไชยและอาเดน ปาลนกวน. 2558. ความแปรปรวนของสภาพอากาศตอฟโนโลยของโกงกางใบเลกในปาชายเลนยะหรง. วารสารวทยาศาสตร มข xx : xxx-xxx. (ตอบรบการตพมพแลว)

ส านกงานคณะ กรรมการวจยแหงชาต (วช.)

10. อสมะแอ เจะหลง และลกขณา รกขพนธ. 2558. ผลของความเขมขนน าสมควนไมตอการเจรญเตบโตและมวลชวภาพของกลายางพาราพนธ RRIM 600 (Hevea brasiliensis Müll. Arg.). วารสารแกน เกษตรxx : xxx-xxx. (ตอบรบการตพมพแลว)

มหาวทยาลยราชภฏยะลา