1

BANKA E SHQIPËRISË

BULETINI EKONOMIKBotim tremujor

Mars 2004

2

Artikujt e paraqitur në këtë botim, nuk shprehin gjithmonë opinionin zyrtar të Bankës sëShqipërisë. Këtyre artikujve lutemi t’u referoheni si mendime personale të autorëve.

Nëse përdorni të dhëna të këtij publikimi jeni të lutur të citoni burimin.Botuar nga : Banka e Shqipërisë, Sheshi “Skënderbej”, Nr.1, Tiranë.

Tel : 355-4-222230; 235568; 235569;Faks : 355-4-223558

Për komentet dhe sugjerimet tuaja na shkruani në:Sektori i Publikimeve, Departamenti i Marrëdhënieve me Publikun.

public@bankofalbania.orgShtypur në Shtypshkronjën e Bankës së Shqipërisë.

Tirazhi : 1200 kopje

3

MARS 2004BULETINI EKONOMIK TREMUJOR

PËRMBAJTJA

PROJEKT-STRATEGJIA E BANKËS SË SHQIPËRISË NË PROCESIN E INTEGRIMIT EVROPIAN,15 JANAR 2004, FJALA E GUVERNATORIT TË BANKËS SË SHQIPËRISË PROF. DR. SHKËLQIM CANI 5

KONKLUZIONET MBI EFEKTET E FUSHATËS SË BANKËS SË SHQIPËRISË PËR FRENIMIN E RRITJESSPEKULLATIVE TË ÇMIMEVE. NGA PROF. DR. SHKËLQIM CANI, GUVERNATOR I BANKËS SËSHQIPËRISË, TIRANË, 22 JANAR 2004 8

ARRITJET E BANKËS SË SHQIPËRISË GJATË VITIT 2003 DHE PARASHIKIMET PËR VITIN 2004,KONFERENCA PËR SHTYP E DATËS 6 SHKURT 2004 17

FJALA E GUVERNATORIT TË BANKËS SË SHQIPËRISË PROF. DR. SHKËLQIM CANI NË CEREMONINË EPËRURIMIT TË SISTEMIT TË PAGESAVE NDËRBANKARE. 08 MARS 2002 32

BANKA E SHQIPËRISË VERSUS PUBLIKUT & MEDIAS.SI PO REAGON PUBLIKU DHE MEDIA NDAJ VENDIMEVE DHE KËSHILLAVE TË BANKËS QENDROREDHE SA I RËNDËSISHËM ËSHTË KY REAGIM PËR BANKËN E SHQIPËRISË? LEKSIONI I GUVERNATORIT TËBANKËS SË SHQIPËRISË, PROF.DR. SHKËLQIM CANI NË DEGËN E GAZETARISË, FAKULTETI I HISTORI-FILOLOGJISË, UNIVERSITETI I TIRANËS, 18 MARS 2004. 34

LAJMET PËR BULETININ EKONOMIK PËR PERIUDHËN JANAR - MARS 2004 51

NGJARJET JURIDIKE PËR PERIUDHËN JANAR - MARS 2004 56

LISTA E DREJTUESVE NË BANKËN E SHQIPËRISË 58

LISTA E SUBJEKTEVE TË LICENCUARA NGA BANKA E SHQIPËRISË 59

4

5

Banka e Shqipërisë, që prej fillimit të procesit tëhapjes së ekonomisë shqiptare me atë globale,ka qenë një ndër aktorët kryesorë të reformësekonomike e në mënyrë të veçantë të reformësfinanciare.

Që prej startimit, Banka e Shqipërisë ka vënënë qendër të objektivave të saj arritjen dhembajtjen e stabilitetit të nivelit të çmimeve.

Vitet e fundit, angazhimet, objektivat dhedetyrimet e Bankës së Shqipërisë kanë qenë nënjë proces të vazhdueshëm reformues, duke iuafruar parimeve të eurosistemit dhe modelittë Bankës Qendrore Evropiane.

Banka e Shqipërisë, po luan rol parësor nëdrejtim të rritjes së qëndrueshmërisë tësistemit bankar nëpërmjet mbikëqyrjesbankare, të zhvillimit të një sistemi modernpagesash ndërbankare brenda dhe jashtë vendit.Banka e Shqipërisë është e angazhuar nëmënyrë të veçantë në procesin e liberalizimit tëllogarisë kapitale1.

Banka e Shqipërisë ka marrë angazhimet e sajnë procesin e reformës ekonomike-financiare nëkuadër të Marrëveshjes së Stabilizim-Asociimitme Bashkimin Evropian, duke qenë pjesë eekipit shqiptar të negociatave të drejtuara ngaMinistria e Integrimit Evropian. Gjithashtu, nëbashkëpunimin me Ministrinë e Financave,Banka e Shqipërisë është e angazhuar përrealizimin e reformave financiare në kuadër tëmemorandumit e politikave ekonomike-financiareme Fondin Monetar Ndërkombëtar.

Por, më lejoni të rikujtoj se i gjithë procesireformues i sektorit financiar, që në rastin eShqipërisë kryesisht përbëhet nga sektori bankar,është i harmonizuar dhe i monitoruar sipasangazhimeve që Shqipëria ka marrë nëanëtarësimin në Organizatën Botërore tëTregtisë, marrëveshjet me Fondin MonetarNdërkombëtar, Bankën Botërore dhe në procesinintegrues evropian.

Dëshira dhe angazhimi për të nxitur reformënfinanciare dhe zhvillimin ekonomik të vendit ështëritheksuar edhe më fort me objektivin përintegrimin evropian, gjë e cila po programohetpër t’u realizuar me një Marrëveshje StabilizimAsociimi të nënshkruar midis Shqipërisë dheKomisionit Evropian.

Në konferencën e fundit të Bankës së Shqipërisë,jam ndalur kryesisht në procesin që duhet tëndërmarrë Shqipëria në drejtim tëliberalizimit të lëvizjeve të kapitalit dukeqenë i bindur se Banka e Shqipërisë mund dheduhet të ndërmarrë hapa konkretë që tëinkurajojë liberalizimin e llogarisë kapitale. Por,për të realizuar këtë proces kërkohen në njështrirje kohore afatmesme para së gjithashkushte të favorshme makroekonomike, mbajtjeme kujdes e në parametra të pozicionit të bilancittë pagesave dhe sistem bankar e financiar tëshëndoshë e të mbikëqyrur në përputhje mestandardet ndërkombëtare. Sigurisht, që në këtëproces një kujdes i veçantë po i kushtohet edheluftës kundër pastrimit të parave. Palët e përfshiranë këtë proces do të bashkëpunojnë për tëndaluar përdorimin e sistemeve të tyre financiarepër pastrimin e parave të ardhura nga aktivitetetkriminale dhe joligjore.

Shqipëria nuk duhet të pyesë nëse do tëliberalizojë më tej llogarinë kapitale apo jo, porkur dhe, për më tepër, si duhet të drejtojë emirëadministrojë procesin e vështirë tëliberalizimit. Pra, liberalizimi është ipaevitueshëm. Ajo për të cilën ne duhet tëkujdesemi dhe për të cilën jemi mbledhur në këtëtryezë të rrumbullakët, është caktimi i hapave tëmëtejshëm e konkretë dhe përgatitja e njëprocesi optimal të liberalizimit, të tillë, që tëjapë përfitimet e dëshiruara.Procesi i liberalizimit të llogarisë kapitalembështetet në argumentet:

1. Konstatimi empirik që liberalizimi i llogarisëkapitale nxit rritjen ekonomike në vende tëzhvilluara dhe veçanërisht në vende në zhvillim.

REFORMAT FINANCIARE DREJT BASHKIMIT MONETAREVROPIAN1

1Fjala e Guvernatorit të Bankës së Shqipërisë z.Shkëlqim Cani në takimin “Projekt-Strategjia e Bankës së Shqipërisë nëprocesin e Integrimit Evropian”, 15 janar 2004.

6

2. Perspektiva afatgjatë për t’u integruar mëshumë në sistemin financiar ndërkombëtar.3. Angazhimi afatshkurtër dhe afatmesëm për tëplotësuar kërkesat e BE-së, OBT-së dheorganizatave të tjera ndërkombëtare.4. Në rastin e Shqipërisë, kontrollet mbi fluksetdalëse mund të jenë fiktive për arsye edhe tëpranisë së ekonomisë informale.5. Sipas eksperiencës botërore, kontrollet përflukset dalëse të kapitalit janë më pak eficientese kontrollet për flukset hyrëse.

Procesi, sigurisht që kërkon kohën e vet dhe ajoçka është më e rëndësishme, angazhimin e tëgjithë lojtarëve të tregut për të analizuar, për tësugjeruar, për të vendosur dhe së fundmi për tëzbatuar masat konkrete ligjore dhe rregullativenë funksion të liberalizimit të llogarisë kapitale.

Duke pranuar që për liberalizimin e llogarisëkapitale ekziston fazimi si dhe bazuar në punëne mirë që kemi bërë deri tani, mendoj se ështëkoha që të organizohen veprimet dhe pas kësajtryeze, të ndërtohet matrica më e plotë ehapave, e aktiviteteve dhe e njësive përgjegjëseqë do të punojnë në procesin e liberalizimit tëllogarisë kapitale.

Banka e Shqipërisë po mundohet ta luajë rolin esaj drejtues dhe administrues në këtë procespasi:

Së pari, duke qenë autoriteti monetar i vendit,duket qartë se kemi përgjegjësi ligjore për tëformuluar rregullat dhe për të ndjekur zbatimin etyre jo vetëm duke ecur me kohën, por dukeparaprirë dhe nxitur sidomos sistemin bankar, sipjesa më e rëndësishme e sistemit aktualfinanciar.

Së dyti, në ambientin ekonomik shqiptar, roli iBankës së Shqipërisë është i rëndësishëm jovetëm për politikën monetare, por edhe përmbikqyrjen (licencimin dhe mbikqyrjen) si dhepër grumbullimin e përpunimin e informacionitstatistikor financiar.

Së treti, që të zhvillosh një aktivitet të caktuarduhet të analizosh dhe të bësh studime,kërkime, parashikime e programe. Jam i bindurse Banka e Shqipërisë ka aftësitë kërkimoredhe parashikuese për të marrë përgjegjësi tëtilla dhe kjo ndikon dukshëm në rritjen ebesueshmërisë për punën tonë dhe përinstitucionin.

Por, vetë fjala proces shpreh qartë se për këtëduhen disa veprime dhe besoj, patjetërbashkëpunim e nxitje e institucioneve të tjeraqendrore. Nuk ka dyshim që të gjitha instancatqeverisëse janë të interesuara për zhvillimin evendit dhe ky zhvillim kërkon shumë më tepërflukse hyrëse kapitali dhe nxitje për investime,që do të krijojnë kushtet e domosdoshme përrritjen e besimit të investitorëve të huaj. Pra nëkëtë proces, që deri tani është realizuar pambajtur parasysh një fazim të saktë kohor dhedetyrash, duhen përcaktuar se:

- cilët do të jenë hapat që do të kryhen,- cilat do të jenë përgjegjësitë që do të marrim,- cilat do të jenë njësitë që do të punojnë nëbashkëveprim,- si do t’i drejtohemi dhe do të sqarojmë publikundhe bizneset për liberalizimin e llogarisë kapitale,- si do të bashkëpunojmë me institucione të tjeraqendrore.

Një sfidë për Bankën e Shqipërisë në procesin eintegrimit evropian është edhe zhvillimi i njësistemi koherent pagesash. Banka QendroreEvropiane dhe bankat qendrore anëtare tëBashkimit Monetar Evropian (European MonetaryUnion—EMU-së), janë të gatshme të japinkontributet dhe asistencën e tyre për zhvillimine një sistemi eficient pagesash. Por, nga anatjetër, vendet aspirante siç është Shqipëria pritettë luajnë rolin e tyre në drejtim të liberalizimit tëdërgimit dhe marrjes së pagesave drejt/ngavendet anëtare të Eurosistemit.

Objektivat kryesorë të Bankës së Shqipërisë nëkëtë drejtim janë mbajtja e stabilitetit tësistemit bankar, promovimi i eficiencës,ruajtja e besimit të publikut në sisteminfinanciar e të pagesave, instrumentet dhemonedhën vendase dhe së fundi por jo mëpak e rëndësishme, funksionimin emekanizmit të kanalit të trasmetimit tëpolitikës monetare.

Për arritjen e këtyre objektivave, Banka eShqipërisë ka ndërmarrë një sërë vendimesh tëKëshillit Mbikëqyrës dhe ka adoptuar standardetndërkombëtare dhe me kënaqësi vërejmë sebankat e nivelit të dytë po i përgjigjen pozitivishtdhe në mënyrë koherente hapave të Bankës sëShqipërisë.

Një sinjal pozitiv është edhe ai që vjen nga BankaQendrore Evropiane, e cila pas zgjerimit të

7

Bashkimit Evropian me 10 vendet e reja anëtarenë maj të këtij viti, po tregon vëmendje tëveçantë edhe për reformën financiare nëvende si Shqipëria që pritet t’i bashkohenBashkimit Evropian disa vite më vonë.Shpresojmë sa më shpejt.

Shënim: Liberalizimi i llogarisë kapitale nënkupton heqjene plotë të kontrolleve dhe kufizimeve mbi lëvizjet e kapitalitbrenda dhe jashtë një vendi. Fjala ‘kufizim’ përdoret jovetëm me kuptimin e ndalimit kategorik ligjor, domethënë,në rastet kur ligji ndalon plotësisht kryerjen e njëtransaksioni të caktuar, por edhe me kuptimin e kufizimitsasior, si dhe në rastet kur për një transaksion të dhënë,kërkohet miratim nga një autoritet i caktuar, siç është BankaQëndrore.

8

KONKLUZIONET MBI EFEKTET E FUSHATËS SË BANKËS SËSHQIPËRISË PËR FRENIMIN E RRITJES SPEKULLATIVE TËÇMIMEVE1.

HYRJE

Inflacioni është objektivi kryesor i Bankës sëShqipërisë, ashtu siç është përgjithësisht ibankave qendrore moderne në botë. Banka eShqipërisë, për të realizuar këtë objektiv kryesor,përdor të gjitha mjetet në dispozicion, duke filluarnga ato klasike dhe të përhershme siç janëvendimet dhe instrumentet e politikës monetaree deri tek ato me karakter të përkohshëm, mendikim të shpejtë, më të thjeshta dhe më tëdrejtpërdrejta për t’u kuptuar nga publiku. Njëgjë e tillë është dhe rasti konkret i fushatëskundër spekulimeve me çmimet në prag të festavetë fundvitit.

Pa dashur të paraqesim argumente përndërmarrjen e kësaj fushate, që në fillim theksojse Banka e Shqipërisë mund, duhet dhe kapërdorur të gjitha mjetet e arsyeshme në funksiontë realizimit të synimit të ruajtjes së stabilitetitrelativ të çmimeve. Themi ruajtjes, pasi kystabilitet, nga viti 1999 e deri në vitin 2003, imatur si ndryshim vjetor në përqindje i indeksittë çmimeve të konsumit, ka rezultuar brendaparashikimeve të Bankës së Shqipërisë, 2 – 4për qind.

DEBATI SI ZHVILLIM IDESH

Sigurisht që debati se çfarë mund të shenjëstrojëbanka qendrore: kursin e këmbimit, punësimindhe rritjen ekonomike apo thjesht dhe vetëmstabilitetin e çmimeve është i hapur dhe modeletjanë disa.

Debati herë pas here ka përfshirë dhe Bankën eShqipërisë, e cila në rrjedhën e viteve ka tentuartë përshtasë politikën e saj monetare meshkallën e zhvillimit të vendit ashtu sikurse edheme përvojat dhe rekomandimet ndërkombëtare.Nga ky këndvështrim Banka e Shqipërisë, tentontë jetë transparente dhe aspak neglizhente ndajopinioneve të akademikëve, të specialistëve, tëstudiuesve pse jo edhe të politikanëve, lidhurme objektivat kryesorë të politikës së sajmonetare. Megjithatë, të dyja eksperiencat më

të përparuara, si ajo e Bankës QendroreEvropiane ashtu edhe ajo e Rezervës Federale,konvergojnë në një pikë: stabiliteti i çmimeveështë një kusht i nevojshëm për të siguruar njërritje të qëndrueshme ekonomike, dherrjedhimisht duhet konsideruar si objektivi i vetëmi përshtatshëm i politikës monetare.

Kompleksiteti i veprimeve të Bankës sëShqipërisë mbi të gjitha konsiston nëmanipulimin që i bëhet normës së interesit osenë pak raste shitblerjes së valutës. Megjithatë,që banka qendrore të jetë e suksesshme nukmjafton vetëm manipulimi i normës së interesit.Është e rëndësishme që këto veprime tëkuptohen dhe të perceptohen drejt nga publikuose nga agjentët ekonomikë në përgjithësi. Përtë arritur këtë qëllim duhet shumë punë, shumëkohë dhe sigurisht disa programe edukimi,veçanërisht ato që i drejtohen publikut të thjeshtë,i cili me sjelljen e tij të përditshme ndikondukshëm në përcaktimin e profilit të treguesvetë ndryshëm ekonomikë. Në rastin konkret,shqetësimi i Bankës së Shqipërisë ka të bëjëme edukimin e publikut për ta bindur atë që tëkrijojë një sjellje të ndryshme ndaj një fenomenitë hasur në tregun shqiptar: rritjen në mënyrëspekulative të çmimeve të konsumit.

Është e vërtetë që në muajin e fundit të vitit kanjë shtim të kërkesës për produkte ushqimore,e për rrjedhim sipas logjikës së thjeshtë të tregutmund të ketë rritje të çmimeve për to. Megjithatë,sqaroj se rasti i Shqipërisë është thuajse unik:tregtarët shfrytëzojnë kërkesën e shtuar, varfërinëdhe mënyrën shqiptare të festimit për të korrigjuarnë kahun rritës tabelat e çmimeve në mënyrëprogressive, sa më shumë i afrohemi ndërrimittë viteve. Thjesht për këtë qëllim, fushata eBankës së Shqipërisë duket e argumentuar dhenuk e ekzagjeroj po të them se këtë vit patëmdhe mbështetjen e publikut, i cili në pyetësorinqë shpërndamë paraprakisht, masivisht u përgjigjse Banka e Shqipërisë duhet të angazhohet nënjë aktivitet të tillë.

1Fjala e Guvernatorit në takimin mbyllës të fushatës së çmimeve, Tiranë, 22 janar 2004

9

TRANSPARENCA SI DETYRIMINSTITUCIONAL I BSH-SË

Këto vitet e fundit, Banka e Shqipërisë dendurka vënë theksin tek transparenca dhe edukimi ipublikut me vendimet e saj. Tashmë ështëpothuajse një konkluzion empirik fakti qëmungesa e transparencës mund të prodhojëefekte negative, veçanërisht në planinafatshkurtër. Këto efekte kryesisht shkaktohennga paqartësia që karakterizon agjentëtekonomikë, investitorët e vegjël, publikun nëpërgjithësi, gjatë interpretimit të vendimeve apoveprimeve të caktuara të politikës monetare.Mungesa e dëshirës apo pamundësia për tësqaruar fenomene ose vendime të caktuara ngaana e institucioneve kompetente krijon hapësiratë lira për keqinterpretime, veçanërisht kur kyvakum zihet prej opinionbërësve apo“ekonomistëve popullorë”. Këta të fundit herë ngashpirti kundërshtues, herë nga mungesa e dijeveapo nga mbështetja në teori “relike” tëekonomisë, dhe në raste të tjera të nxituar tëjapin rezultate “apriori” dhe të pambështetura nëshifra, i paraqesin publikut “konkluzione” tëgabuara dhe të deformuara.

Për këtë qëllim, gjykohet se një ndërmarrje sikjo e fundit do t’i shërbejë edukimit të pastër etë shëndoshë të publikut si domosdoshmëri përtë gjetur mirëkuptimin dhe mbështetjen e tij nëvendimmarrjen e Bankës së Shqipërisë.

Që të komunikosh e për më tepër tëmirëkuptohesh apo më tej të marrëshmbështetjen e publikut, duhet të jesh i thjeshtëdhe i kuptueshëm në hapat që hedh. Më pas,sigurisht që mund të kërkosh natyrshëm aleatinte publiku. Edukimi i publikut është “detyrim” itë gjitha institucioneve dhe kuptohet që Banka eShqipërisë, synoi edukimin e publikut mezhvillimet në tregje dhe nivelin e çmimeve, siinstitucioni i specializuar në hartimin, përmiratimin dhe për zbatimin e politikës monetaredhe të zhvillimeve të inflacionit.

Gjykojmë se arritëm me sukses, për ta kthyerpublikun aleat në misionin tonë dhe sigurisht qëkëtu shikojmë edhe përfitimet afatgjata të njëprocesi të hapur dhe transparent, gjithëpërfshirëssidomos. Këtu kam parasysh bashkëpunimin dhembëshetjen e përfaqësuesve të shquar tëshoqërisë civile, organizmave më në zë publikë

dhe jopublikë si shoqata e mbrojtjes sëkonsumatorit dhe qytetarëve ashtu si edhekryesisht të medias, e cila në mbi 90 për qind tëkomenteve, të kronikave dhe të shkrimeveproblemore ka mbështetur parimisht fushatën eBankës së Shqipërisë kundër rritjes spekulativetë çmimeve. Sigurisht që si Guvernator, më duhettë mirëkuptoj edhe atë segment të opinionitkundër, pavarësisht frymëzimit nga interesatpersonalë apo momentalë, i bindur se çdoargument në fund të fundit do t’i shërbejëpërsosjes së punës së Bankës së Shqipërisënë të ardhmen. Fakti më i rëndësishëm dhepikësynues i fushatës, ishte të përçonte tepubliku këtë shqetësim të Bankës së Shqipërisëqë lidhej me një “kapërcim” artificial të inflacionitnë muajin dhjetor, por që në konkluzion është irëndësishëm për gjithësecilin, pasi të gjithë jemikonsumatorë dhe të gjithë në një mënyrë aponjë tjetër jemi të interesuar të kemi stabilitet tëçmimeve.

MBËSHTETJA E MEDIAS DHE ZËRATKUNDËR FUSHATËS

“Rritja e çmimeve, Islami nuk mban premtimet”,“Qeveria ndalon ushqimin e popullit”, “Psefushatë kundër spekulimeve me çmimet”,“Çmimet rregullohen duke ndërhyrë aty ku duhet”,“Spekulimi me çmimet na dëmton të gjithëve”,“Patëllxhani, 1 kg 1500 lekë”, “Lojë struci merritjen e çmimeve”, “Rritja e çmimeve të fundvitit,fajtore qeveria”, “Banka, çmimet u rritën për 24orë për krishtlindje”, “Çmimet e larta rrisininflacionin”, “27 mijë lekë një kg qershi”,“Tregtarët nuk njohin kufij”. Këta ishin disa ngatitujt e gazetave të përditshme, të cilët reflektuanopinionet dhe shkrimet e tyre për fushatën endërmarrë nga Banka e Shqipërisë kundër rritjesspekulative të çmimeve.

Po si nisi dhe si reagoi media në vijimësi ndajfushatës së Bankës së Shqipërisë?

Që në fillimet e saj, media në forma dhe nëpërmasa të ndryshme mbështeti përgjithësishtfushatën. Thuajse nuk ka patur ditë gjatëperiudhës rreth dymujore të fushatës që mediae shkruar dhe/ose ajo elektronike të mos ikushtonin hapësira dhe minuta fushatës sëBankës së Shqipërisë kundër rritjes spekulativetë çmimeve.

Gjatë gjithë periudhës së fushatës, u organizuan

10

një sërë aktivitetesh nga ana e Bankës sëShqipërisë në funksion të sensibilizimit tëpublikut. Këtu do të përmendja takiminprezantues me gazetarët, takimin lançues tëfushatës, trasmetimin e një spoti publicitar,shpërndarjen e fletëvolante dhe informimin evazhdueshëm të medias me zhvillimet në tregjete pakicës, shumicës dhe pikat doganore sipastë dhënavë të përditësuara nga grupi i punës përkëtë qëllim. Synimi ishte që media, të cilën ekemi konsideruar “partner” në këtë proces, tërriste transparencën e tregjeve duke dhënëecurinë e çmimeve në segmentet import-shumicë-pakicë dhe, në këtë mënyrë, arriti deri-diku “të promovojë” tregjet më të lira përkonsumatoret.

Të metat e fushatës, të cilat janë përmendur edhenë ndonjë koment në media, përgjithësisht imirëkuptojmë dhe i pranojmë për t’i marrë nëkonsideratë në fushatat e ardhshme. Por, nuk ekonsideroj normale pjesën “cinike” tëargumenteve kundër fushatës duke u nisur qoftënga inate personale, qejfmbetje për elemente tëmarketingut apo thjesht të thënit apo të shkruarit“diçka” për të qenë me apo pa hir në “tavën” eopinionistëve të fushatës. Si konkluzion, mëduhet të sqaroj se Banka e Shqipërisë është endjeshme dhe nuhat reagimin e medias. Ajo efalenderon këtë të fundit në ndihmën që i dha nërealizimin me sukses të fushatës dhe mirëpretsugjerimet e gazetarëve në sallë për argumentine reflektimit të fushatës në media, ku ka hapësiraqë Banka e Shqipërisë të përmirësojë punën esaj në këtë raport dhe të korrigjojë aq sa ç’ështëe mundur në fushatat e ardhshme.

SHPEJTIMI PËR TË KOMENTUARREZULTATET DHE REAGIMET

Vetëm pak ditë më parë Banka e Shqipërisëpublikoi të dhënat mesatare të normave tëinteresit të kredive, të cilat ishin ulur rreth 2 herëmë shumë se ato të depozitave duke hedhurposhtë një lajm të trumbetuar në mënyrë tëpërsëritur në media, se normat e interesit tëkredive nuk janë ulur pavarësisht vendimeve tëBankës së Shqipërisë. Pa dashur të largohemshumë nga tema, më duhet të sqaroj se në rastinkonkret asnjë nga konkluzionet e medias nukishte shoqëruar me shifra apo me të dhëna, qoftëedhe nga një bankë e vetme pa pretenduar shifrapër të gjithë sistemin bankar. Sigurisht që “faji” itakon edhe Bankës së Shqipërisë që nuk kishte

bërë si duhet publike shifrat dhe të dhënat esistemit, jo thjesht për të informuar publikun poredhe për të ndikuar deri-diku në një sjellje sa mënormale të sistemit ndaj normave mesatare tëinteresit.

E njëjta situatë, u paraqit edhe në rastin ekomenteve rreth rezultatit të fushatës kundërrritjes spekulative të çmimeve. Gati shumë titujtë gazetave apo kronikat televizive fillonin mefrazën shabllon “…megjithë fushatën e Bankëssë shqipërisë, çmimet janë rritur aq e kaq përqind”. Banka e Shqipërisë, nuk neglizhoi tësqarojë se fushata nuk kishte për qëllim astë vendoste çmime tavan, as të kontrollonteçmimet, as të sillej si “imponuese” si nëepokat e bolshevizmit, as të detyrontetregtarët të paguanin detyrimet fiskale, e astë “penalizonte” konsumatorët përkonsumin dhe për blerjet e panevojshme.

Synimi ishte krejt tjetër dhe i qartë. Blerjet etepruara të konsumatorëve në prag të festavenga viti në vit po i jepnin “zjarr” inflacionit ndryshenga ç’ndodhte në ekonominë e vendeve tëzhvilluara dhe ato të rajonit. Fenomeni, ievidentuar si spekulativ, nga njëra anë përmbantetregtarët që nxitonin të mbushnin xhepat dukezbrazur ata të konsumatorëve që nga ana tjetërmegjithëse përgjithësisht të varfër, nuk mund taprivonin veten nga mënyra tradicionale e festimit.Pikërisht për këtë arsye, fushata e Bankës sëShqipërisë i theksoi shumë anës sensibilizuese.Banka e Shqipërisë synonte të ndërgjegjësontekonsumatorët, biznesin dhe organetshtetërore se rritja e çmimeve ishtespekulative dhe se gjithësecili mund tëluante rolin që i takonte në mënyrë që edheshqiptarët të festonin si e gjithë bota, meçmime normale e jo “të kripura”.

Pjesë të veçantë në fushatë zinte dhe roli iorganeve shtetërore. Më duhet të theksoj se nëkëtë pikë ndamë të njëjtin opinion me të gjithaorganizmat e mbrojtjes së qytetarëve dhekonsumatorit. Por, ndryshe nga mbështetja eorganeve doganore, të cilat ishin në shërbim meorar të zgjatur dhe çka është më e rëndësishmenuk ndryshuan çmimet e referencës, praninë eorganeve tatimore e vlerësojmë anemike,sidomos përsa i përket monitorimit në terren tëtregjeve, të paktën për të kalkuluar detyrimetfiskale të tregtarëve sipas çmimeve të shitjesapo vetëm për efektin psikologjik të pranisë sëtyre në treg.

11

Ne ishim të qartë dhe gjithëpërfshirës në lançimine fushatës ku të pranishëm kishim përfaqësuestë Ministrisë së Financave, Ministrisë sëEkonomisë, të organeve fiskale si doganore etatimore, të Shoqatës së Mbrojtjes sëKonsumatorit, përfaqësues të shoqërisë civile dhetë shoqatave të biznesit, të cilët na dhanëmbështetjen e tyre në realizimin e kësaj fushatedhe këtu gjej rastin t’i falenderoj për kontributine tyre.

PËRSE FUSHATA REZULTOI ESUKSESSHME ?

Banka e Shqipërisë e vlerëson të suksesshmefushatën mbështetur përgjithsisht në dyargumente kryesore: reagimin e publikut dhemedias, që nënkupton arritjen e efektevesensibilizuese dhe referencat e shifrave tëzhvillimeve në muajin dhjetor 2003, krahasuarme të njëjtat periudha të viteve të mëparshme.

A. MBËSHTETJA MEDIATIKE

Synimi kryesor i fushatës, ndërgjegjësimi ipublikut, i konsumatorit por edhe i komunitetittë biznesit, u arrit me sukses nëse i referohemiambienteve të zakonshme publike, përgjigjevetë njerëzve në anketat e Bankës së Shqipërisëdhe reagimit mediatik, në përgjithësi. Fushata ekëtij viti duket se ka depërtuar më thellë nëmendjet e gjithësecilit, pavarësishtkëndvështrimeve dhe opinioneve, pozitive aponegative, të shpallura ose jo.

Afërsisht çdo gazetë ka komentuar mesatarishtnë 8 artikuj fushatën e Bankës së Shqipërisë,janë botuar 12 artikuj me autorë nga Banka eShqipërisë, janë zhvilluar 6 emisione televizivedhe 6 intervista të drejtuesve të Banka eSHqipërisë për fushatën. Pra, argumenti iorganizimit të një fushate kundër rritjesspekulative të çmimeve duket qartë se është iqenësishëm dhe i pasqyruar gjerësisht në media,pasi media sigurisht nuk reagon ndaj çdo lloj“ushqimi informues”. Pavarësisht nga opinionete të intervistuarve apo të shkruesve në gazeta,për Bankën e Shqipërisë e rëndësishme ishteqë mesazhi depërtoi thellë te publiku dhe përkëtë, më duhet ta falenderoj sinqerisht gjithëmassmedian. Fushata për çmimet nuk ishte evetmja e ndërmarrë nga Banka e Shqipërisë pasibanka qendrore në mënyrë të vazhdueshme idrejtohet publikut për të përçuar mesazhet e saj

dhe për të konsideruar reagimin e këtij të fundit.Për këtë, sigurisht që rolin primar e merr mediaqë në më shumë se 90 për qind të rasteve mbajtiqëndrime pozitive ndaj mesazhit të Bankës sëShqipërisë për mosrritjen pa arsye të çmimevenë fund të vitit.

B. KONKLUZIONET NËPËRMJETSHIFRAVE

Nxitimi për të shpallur rezultatet e fushatëssigurisht që nuk i takonte Bankës së Shqipërisë,megjithëse në bazë të vëzhgimit të tregut,kryesisht në Tiranë, rezultonte se inflacioni vjetordo të ishte brenda objektivit. Çmimet, sigurishtqë e “bënë punën e vet”, siç shprehej një gazetar,por askush nga Banka e Shqipërisë nuk kishtedeklaruar ndonjëherë se çmimet në dhjetor dotë ishin konstante apo do të uleshin. Historia einflacionit në Shqipëri e vërteton më së miri këtë.

Fushata e Bankës së Shqipërisë dhe deklaratate drejtuesve të saj ishin për një normë inflacionipozitive dhe brenda intervalit objektiv 2-4 për qind.

Por, ndryshe nga konstatimet pa shifra, Bankae Shqipërisë me konservatorizmin që ekarakterizon, ishte e detyruar të priste rezultatine Indeksit të Çmimeve të Konsumit, që sindryshim vjetor për muajin dhjetor nënkuptoninflacionin vjetor. Ky Indeks, siç dihet publikohetnga INSTAT dhe si ndryshim vjetor në muajindhjetor rezultoi 3.3 për qind, pra brenda intervalitobjektiv të Bankës së Shqipërisë. Kështu, fushataishte e suksesshme sepse pikësëpari Banka eShqipërisë arriti, për të pestin vit rradhazi,objektivin e saj për të patur një normë inflacionibrenda intervalit të parashikuar dhe të publikuarqë në fillim të vitit.

Më duhet të sqaroj se mbajtja e inflacionit brendaintervalit objektiv është më shumë çështje ekrenarisë së Bankës së Shqipërisë sesa detyrimligjor. Kjo pasi siç dihet politika monetare nërastin e Shqipërisë zbaton regjimin e pastër tëkontrollit të parasë dhe sigurisht që Banka eShqipërisë ka realizuar objektivat e saj dhe kaplotësuar detyrimet ligjore në këtë drejtim.Shenjëstrimi i inflacionit është tashmë një regjimi njohur dhe që pritet t’i shërbejë në vitet eardhshme strategjisë afatmesme të politikësmonetare të Bankës së Shqipërisë.Nga ana tjetër, referuar raportit të INSTAT, gjatëmuajit dhjetor u regjistruan edhe zhvillime“suprizë” në treguesin e indeksit të çmimeve të

12

konsumit, kur kompania publike Albtelekomvendosi rritje të çmimit të pagesës së telefonisëprej 68.8 për qind, e cila dha efektin e saj prej0.7 pikë përqindjeje në rritjen mujore të çmimevetë konsumit. Përfitoj nga fakti të sqaroj se kjorritje është jashtë argumenteve të fushatës sëBankës së Shqipërisë dhe për rrjedhim, ajo duhetzbritur. Po ashtu, fushata rezulton e suksesshme,pasi javën e fundit të vitit 2003 çmimet e grupitushqimor u rritën me vetëm 0.9 pikë përqindjeje,krahasuar me 2.1 pikë përqindjeje që ishte rritjanë vitin 2002 dhe rreth 3 pikë përqindjeje që ishterritja e çmimeve për të njëjtën periudhë të vitit2001.Siç e tregon edhe grafiku 1 bie në sy që rritja eçmimeve në grupin “problematik” “fruta dheperime” ka ardhur në rënie dhe kjo përbën një

argument më shumë në favor të fushatës.

Ndryshe nga viti i kaluar gjatë dhjetorit të vitit2003 monitorimi i çmimeve u vlerësua si një detajshumë i rëndësishëm, prandaj u vendos që tërritej jo vetëm numri i artikujve të monitoruar, poredhe të shtohej numri i tregjeve nën vrojtim dukenënkuptuar edhe një gjeografi më të gjerë brendaqytetit të Tiranës. Lista e artikujve të monitoruarpërfshinte 51 artikuj ushqimorë, të cilët uklasifikuan në tre grupe kryesore; mish dhebulmet, fruta dhe perime, artikuj të tjerëushqimorë. Synimi i këtij monitorimi ishte jovetëm të analizohej fenomeni i rritjes spekulativetë çmimeve të produkteve ushqimore, por dhe tëevidentohej hallka, në zinxhirin e tregtimit, meintensitetin më të lartë të spekulimit. Për këtë

Grafik 2: Rritja mujore e çmimeve.

1 Në këtë ndarje janë marrë parasysh rrjeti i dyqaneve të tregtisë me pakicë që ekziston nëpër zona të ndryshmeurbane pranë shtëpive të banimit si dhe tregu i përqëndruar i fruta-perimeve, në rrugën “Bardhyl” dhe ai tek “Shkollae Baletit”. Në mënyrë që monitorimi të ishte sa më përfshirës, dyqanet e pakicës u zgjodhën në zona të ndryshme tëqytetit ndërmjet të cilave përfshihen edhe Lapraka dhe zona tek “Xhamllëku”.

2 Mesatarja arithmetike e çmimit të 18 artikujve fruta dhe perime.

Tabelë 1. Ecuria e çmimit2 mesatar të grupit fruta – perime në tregjet e vrojtuara.

13

arsye, u vendos që çmimet të monitoroheshin nëbazë ditore pranë rrjetit të tregtisë me pakicë1, rrjetittë tregtisë me shumicë dhe për shkak të çmimevetë larta dhe përdorimit të tij si sistem referimi ngaana e mediave, u përzgjodh edhe tregu i fruta –perimeve tek sheshi “Avni Rustemi”.

Nga monitorimi i përditshëm i çmimeve të artikujveushqimorë grupi me luhatje më të madhe të çmimitishte grupi i “fruta – perimeve”. Ashtu si dhe vjet kygrup bëhet objekt i spekulimeve. Kështu rritja eçmimeve të datës 31 dhjetor nga mesatarja e muajitpër grupin “fruta – perime” ishte 28 për qind, përgrupin artikuj ushqimorë, rritja ishte epakonsiderueshme, ndërsa për grupin mish –bulmet ishte 8 për qind.Brenda këtij grupi, rritjen më të madhe tëçmimeve e kanë shënuar domatja me 74 përqind, lule lakër me 63 për qind, trangulli me 37për qind, speci me 21 për qind, rrushi me 27 përqind, dardha me 18 për qind, mandarina me 15për qind, banane me 16 për qind.

mbi një shportë produktesh fruta – perimeve. Kjoshportë përbëhet nga 18 artikuj të grupit “fruta –perime” me peshë të konsiderueshme nëkonsumin e popullsisë gjatë festave të fundvitit.

Llogaritja e indeksit u mbështet në peshimin eserive ditore të çmimeve për këta artikuj. Indeksii përditshëm u llogarit për çdo treg të veçantëvrojtimi. Rritjen më të madhe të çmimeve, nëdatën 31 dhjetor e ka shënuar tregu i shumicësme 58 për qind. Në tregun “Avni Rustemi” vërehetnjë rritje prej 35 për qind dhe në tregun e pakicësnjë rritje prej 44 për qind. Në tabelën e mëposhtmejepet rritja e indeksit në krahasim me datën efillimit të vrojtimit dhe rritja ditore e indeksit, përsecilin treg për ditët e fundit të dhjetorit.

Ashtu siç vihet re në tabelën e mëposhtme, nukekziston një normë rritjeje përpjestimore midistregjeve të vrojtuara. Ndërsa në fund të periudhëssë monitorimit, luhatjet e çmimeve ishin më tëkrahasueshme, në fillim të monitorimit ishte akoma

Tabelë 2: Ndryshimi i indeksit në tregjet e vrojtuara (në përqindje).

Tregu i shumicës Tregu i pakicës Tregu “A. Rustemi’

Rritja ndaj ditës së parë

Rritja ditore

Rritja ndaj ditës së parë

Rritja ditore

Rritja ndaj ditës së parë

Rritja ditore

25/12/03 21% 17% 27% 3% 20% 7%

26/12/03 41% 0% 28% 1% 20% 0%

29/12/03 41% 12% 39% 9% 29% 8%

30/12/03 58% 0% 45% 4% 35% 4%

31/12/03 58% 0% 44% 0% 35% 0%

Në grupin “mish – bulmet” rritjen më të madhedhe ndoshta të vetmen e dha mishi i gjelit tëdetit me 44 për qind. Në qoftëse do tëkrahasoheshin çmimet e datës 31 dhjetor medatën e fillimit të monitorimeve luhatjet do të ishinmë të ndjeshme. Grupi “fruta – perime” ka paturnjë rritje mesatare të çmimit të datës 31 dhjetor,prej 42 për qind në krahasim me datën e fillimit.Pra, grupi “fruta – perime” ka qenë grupi që kamanifestuar rritjen më të madhe të çmimeve.Rëndësi të madhe ka evidentimi i transmetimittë efektit spekulativ në rritjen e çmimeve. Për tëkuptuar mënyrën e rritjes së çmimeve dhenxitësin kryesor të saj u përpunua një indeks

më e vështirë të përcaktohej një mekanizëm i qartëi përcjelljes së ndryshimit të çmimit nga njëri tregnë tjetrin. Rritja apo ulja e çmimit në tregun eshumicës, jo gjithmonë shoqërohet me lëvizje nëtë njëjtin kah në tregun e pakicës apo markata.Kjo ka të bëjë jo vetëm me fuqinë në përcaktimin eçmimit, të secilës hallkë, por dhe me vetë politikëne vendosjes së çmimeve në tregjet e ndryshme,apo strategjinë që çdo tregtar vendos të zbatojë.Kështu, në rast se tregtarët e pakicës vendosinnjë marzh të lartë fitimi mbi koston e blerjes (kupërfshihet çmimi i vendosur nga tregtari i shumicës),luhatjet e lehta dhe afatshkurtra në çmim, që mundtë bëhen nga tregtarët e shumicës nuk reflektohen

14

Deri nga mesi i dhjetorit luhatjet në tregjet eshumicës dhe të pakicës kanë qenë pothuajsenë kahe të kundërta me njëra – tjetrën, ndërsamarkata dhe tregu i pakicës janë luhatur në tënjëjtin drejtim. Nga data 24 dhjetor luhatjet nëtë tre tregjet kanë patur të njëjtin drejtim,pavarësisht se në amplidutë të ndryshme.Në përpjekje për të përcaktuar një vonesë kohore

midis transmetimit të rritjes së çmimeve nëpërhallkat e ndryshme të tregtimit, u morën në shqyrtimndryshimet ditore të indeksit të shportës së “fruta– perimeve” në tregun e pakicës, në tregun eshumicës dhe në tregun Avni Rustemi (grafik 1).

nga tregtarët e pakicës. Gjatë festave të fundvititndodh e kundërta. Tregtarët e dinë që mund tërritin çmimet e produkteve që tregtojnë, pasiblerësit do t’i blejnë ato pavarësisht nga çmimi.Prandaj, sa më shumë i afrohemi festave aq mëuniform (përsa i përket kahut të lëvizjes së

15

Tabelë 3: Çmimi mesatar i disa artikujve kryesorë.

Viti 2002 Viti 2003

Produktet Çmimi mesatar në datën e fillimit

Çmimi mesatar në datën 31 dhjetor

Rritja në % gjatë javës së fundit 24 deri 31.12.2003

Çmimi mesatar në datën e fillimit

Çmimi mesatar në datën 31 dhjetor

Rritja në % gjatë javës së fundit 24 deri 31.12.2003

Domate 81 178 44% 55 161 43%

Patate 56 61 2% 69 77 10%

Karrota 46 66 6% 106 114 13%

Speca 148 158 17% 163 247 18%

Trangull 135 221 72% 170 261 28%

Mollë 118 126 31% 126 131 -2%

Portokall 93 97 9% 119 120 4%

Limona 145 151 25% 150 154 10%

Mandarina 106 150 47% 120 139 25%

Rrush 134 223 68% 140 228 14%

Shihet qartë nga grafiku se rritja më e madhe eçmimeve është shënuar në tregun e shumicës.Luhatjet e tregut të shumicës bien më shumënë sy, pasi ky treg nuk ka manifestuar një rritjeprogresive të çmimeve, por një rritje të theksuartë tyre gjatë ditëve të fundit të dhjetorit.

Pra, mund të themi që tregu i shumicës ka dhënëimplusin fillestar të rritjes së çmimeve. Pastajtregjet e tjera kanë reaguar pothuajse në të njëjtënkohë në rritjen e çmimeve, sipas fuqisë së tyretë përcaktimi të çmimit në treg.

Në ndryshim nga dhjetori i vitit 2002, gjatë këtijviti rritje më të madhe kanë shënuar perimet,kurse ulje të ndjeshme nga vjet kanë pasur frutat.Tregu i shumicës në të dyja vitet është pika enisjes së rritjes së çmimeve.

PËRFUNDIME

Duke përmbledhur sa më sipër mund të dilet nëdisa përgjithësime të cilat mund të mbahenparasysh nga të gjithë të interesuarit. Megjithëseështë ende shpejt, në Bankën e Shqipërisë

mbizotëron opinioni se nuk është e nevojshmepërsëritja e fushatës në fund të vitit 2004. Ecuriae çmimeve gjatë vitit 2004 besoj se do të na japënjë indikacion më shumë nëse do tëangazhohemi për herë të tretë apo jo. Megjithatë,një nismë të tillë mund ta ndërmarrë kushdo dhebesoj se konkluzionet e mëposhtme do tëndihmonin sadopak në këtë drejtim:

1) Megjithëse nuk kemi të dhëna të mjaftueshmepër të vlerësuar ofertën për produktet ushqimore,duke gjykuar nga disa indikatorë të tërthortë (përshembull, të dhënat nga importi për muajindhjetor), arrihet në përfundimin se kërkesa eshtuar ballafaqohet me një ofertë të shtuar, dukeeleminuar kështu një shkak logjik, që mund tëçonte në rritje kaq të pakontrolluara të çmimeve.Pra, mund të konkludohet se edhe gjatë vitit 2003përsëri pati spekulime me çmimet e artikujveushqimorë më të kërkuar gjatë festave tëfundvitit.2) Eksperienca e vitit 2003 edhe një herë forcoibindjen se rritja e çmimeve gjatë festave tëfundvitit është kthyer në një mendësi që pranohetnë një shkallë relativisht të gjerë nga popullsia.

16

Nga vrojtimi i kryer nga Banka e Shqipërisë delqartë se 92 për qind e popullsisë në pritshmëritëe saj parashikonte rritjen e çmimeve gjatëdhjetorit. Ka ardhur koha që individët e thjeshtëduhet të kuptojnë se ata vetë me pritshmëritë etyre kthehen në një faktor që ndikon jo pak nëfytyrën që do të ketë treguesi specifik në tëardhmen. Më konkretisht, duke qenë sekonsumatori shqiptar manifeston një pritshmëritë tillë, gjatë festave të fundvitit, ai kthehet vetënë një faktor që nxit spekulimin në treg.3) Fenomeni spekulues është i pranishëm në tëgjitha hallkat e tregtimit të artikujve ushqimorëtradicionalë për këto festa. Ashtu siç u evidentuadhe nga analiza e monitorimit të çmimeve, tregui shumicës është hallka që shërben si “start” përrritjen spekulative të çmimeve. Efekti zinxhir irritjes së çmimeve përforcohet nga hallkat e tjeratë tregtimit, sipas forcës së tyre në përcaktimine çmimeve.4) Fushata e sivjetshme ndërmjet të tjerashevidentoi edhe një herë domosdoshmërinë qëinstitucionet shtetërore të bashkëpunojnëngushtësisht me njëri-tjetrin. Ndërkohë që u bërealitet premtimi i ish – Ministrit se nuk do tëketë ndryshim në tarifa si dhe nuk do të ketëpresion fiskal mbi subjektet tatimore, duhettheksuar se pritej një sjellje më aktive nga organettatimore. Ajo çka prisnim në këtë drejtim kishtetë bënte me praninë fizike të këtij institucionipublik nëpër tregje dhe vjelja e tatimit mbi fitimine shtuar.

5) Nga ana tjetër duhet përshpejtuar zhvillimi itregjeve, shtimi i konkurrencës si për shembullpërhapja e eksperiencës së tregjeve provizore,ku të tregtohen veçanërisht produktet fruta –perime. Ndoshta Bashkitë në bashkëpunim meshoqatat e agrobiznesit dhe me tregtarët emëdhenj të fruta – perimeve, mund të gjejnëgjuhën e përbashkët në këtë drejtim.6) Përdorimi si referencë e vazhdueshme e treguttë shtrenjtë të fruta-perimeve në sheshin AvniRustemi nga disa media ka efekte negative. Ngamonitorimet që ne kemi bërë rezulton se ky tregfrekuentohet nga një pjesë e vogël ekonsumatorëve, kryesisht të pasur dhe të huaj.Referimi në mënyrë të vazhdueshme i çmimevetë këtij tregu, përveçse të largon nga e vërtetakrijon edhe një efekt psikologjik që shtrihet si tekonsumatorët ashtu edhe tek tregtarët.7) Në përfundim, vlerësohet se fushata ishte esuksesshme sidomos në drejtim të sensibilizimittë opinionit publik. Vendi i madh që ajo zuri nëmedian e shkruar dhe në atë vizive, reagimi ishumë intelektualëve me edukim të profileve tëndryshme, shifrat e publikuara nga INSTAT sidhe ato të dala nga monitorimi i Bankës sëShqipërisë, nuk lënë mëdyshje në këtë drejtim.8) Në planin afatshkurtër, fushata ka ndikuar nëzbutjen e efekteve negative të këtij fenomeni nënormën mujore të inflacionit gjatë muajit dhjetortë vitit 2003. Në krahasim me 4 dhjetorët e fundit,inflacioni mujor i nëngrupeve “Fruta” dhe“Zarzavate përfshirë patate” në muajin dhjetor2003 rezultoi më i ulët (grafik 1).

17

Me kënaqësi vë re se viti 2003 shënoi një hoptjetër pozitiv për Bankën e Shqipërisë në drejtimtë plotësimit të angazhimeve të saj ligjore,mbajtjes së objektivit të inflacionit, zhvillimit tësistemit bankar, rritjes së rezervës valutore, kursitkryesisht të stabilizuar të këmbimit, imazhitpublik etj.

Objektivi i Bankës së Shqipërisë për një nivelinflacioni vjetor në intervalin 2-4 për qind për vitin2003 rezultoi i realizuar. Norma vjetore einflacionit në muajin dhjetor, me gjithë zhvillimet“suprizë” të rritjes së tarifave të telefonisë,rezultoi 3.3 për qind ndërsa norma mesatare einflacionit për vitin 2003 ishte 2.37 për qind.

Banka e Shqipërisë zhvilloi me sukses fushatënpër parandalimin e rritjes spekulative të çmimevenë prag të festave të fundvitit. Konkluzionet efushatës u prezantuan para pak ditësh dhe Bankae Shqipërisë falenderon mediat përbashkëpunimin dhe mbështetjen gjatë gjithëfushatës.

Politika monetare e Bankës së Shqipërisë gjatëvitit 2003 ka patur tendenca të qarta zbutëse,pasi norma bazë e interesit u ul me 2 pikë përqindje me katër vendime të Këshillit Mbikëqyrës.Ky veprim nuk ka ndikuar negativisht në treguesitmonetarë, të cilët kanë ecur sipas parashikimevetë programit monetar. Banka e Shqipërisë karespektuar objektivat sasiorë, që janë edhedetyrimi i saj ligjor, si në nivelet e rezervësndërkombëtare neto, mjeteve të brendshme netodhe kredisë së brendshme neto për qeverinë.

Sistemi bankar gjatë vitit 2003 shënoi zhvillimepozitive në drejtim të mbështetjes së zhvillimitekonomik të vendit me kredi dhe infrastrukturëbankare, sidomos në drejtim të shtimit të degëvedhe larmisë së shërbimeve.

Por, domethënës për vitin 2003 ishte privatizimi iBankës së Kursimeve nga banka e njohuraustriake Raiffeisen Bank. Banka e Shqipërisëe shikon suksesin e këtij procesi jo vetëm tekemri i mirë i bankës dhe premisat për zhvillimine pritshëm të konkurrencës, kreditimit dhe vetësistemit bankar, por edhe te besimi i rritur ipublikut te sistemi bankar.

Viti 2003 ka qenë një vit me zhvillime pozitiveedhe në procesin e administrimit të rezervësvalutore. Nga 839.6 milionë dollarë që ishterezerva valutore në fillim të janarit, më 31 dhjetor2003 ajo arriti në 1 miliardë e 25.6 milionë dollarë.Banka e Shqipërisë, gjatë 2-3 viteve të fundit ufokusua drejt rritjes së gamës së instrumentevetë përdorura, strukturës së vendimmarrjes dhestrategjive të investimit. Pas këtij procesi, gjatëvitit 2003 jemi fokusuar në metodikën e zgjedhjesdhe ndërtimit të benchmarkëve(referencave),matjen e rezultateve të investimit kundrejt rrezikutdrejt objektivit final të identifikimit të faktorëveqë kontribojnë në performancë.

Si pozitive, Banka e Shqipërisë vlerëson edhezhvillimet në drejtim të procesit shkencor,zhvillimit të sistemit të pagesave, fushatavendërgjegjësuese, publikimeve, bashkëpunimit meinstitucionet financiare ndërkombëtare dheaktorët e brendshëm institucionalë, akademikë,shoqërisë civile dhe medias.

I.2. ZHVILLIMET E PRITSHME PËR VITIN2004.

Banka e Shqipërisë është angazhuar vazhdimishtnë shpjegimin në publik, se ç’kupton ajo mestabilitet çmimesh dhe si do të punojë për arritjene tij. Të arrish stabilitetin e çmimeve do të thotëtë arrish norma të ulëta pozitive të inflacionit osetë ndryshimit të çmimeve të konsumit. Të ruash

I. 1. PËRMBLEDHJE E ARRITJEVEKRYESORE TË BANKËS SË SHQIPËRISËDHE SISTEMIT BANKAR GJATË VITIT2003.

ARRITJET E BANKËS SË SHQIPËRISË GJATË VITIT 2003 DHEPARASHIKIMET PËR VITIN 20041

I. ZHVILLIMET KRYESORE 2003 DHE PARASHIKIMET-2004

1Fjala e Guvernatorit të Bankës së Shqipërisë në Konferencën për shtyp të datës 6 shkurt 2004. Mund ta gjeni edhe nëfaqen e internetit të Bankës së Shqipërisë www.bankofalbania.org.

18

stabilitetin e çmimeve do të thotë të siguroshnorma të ulëta pozitive inflacioni për periudharelativisht të gjata kohe.

Banka e Shqipërisë ka përcaktuar në strategjinëe saj trevjeçare “Plani i zhvillimit afatmesëm tëBankës së Shqipërisë (2003 - 2005)”, objektivine inflacionit për këtë periudhë. Objektivi strategjikafatmesëm i politikës monetare është mbajtja einflacionit në nivele të ulëta pozitive, të cilatsigurojnë qëndrueshmëri në tregje dhembështesin rritjen ekonomike.

Për periudhën afatmesme të mbuluar nga kjostrategji, Banka e Shqipërisë është e angazhuarnë mbajtjen e inflacionit vjetor në nivelin rreth 3për qind. Në zbërthim të kësaj, Banka eShqipërisë do të vazhdojë të ruajë objektivin einflacionit në formën e një bande, në intervalin 2- 4 për qind për vitin 2004. Si objektiv i inflacionitvlerësohet rritja vjetore e indeksit të çmimeve tëkonsumit, matur dhe publikuar nga INSTAT.

Në funksion të këtij objektivi, programi monetarsynon kontrollin e rritjes së ofertës monetare nëmënyrë që niveli i mjeteve monetare reale t’ipërgjigjet nevojave reale të ekonomisë për njërritje ekonomike prej 6 për qind. Parashikimi ikërkesës së ekonomisë vazhdon të mbështetetnë parashikimin e shpejtësisë thuajse konstantetë qarkullimit të parasë. Ky parashikim, duke unisur nga niveli i PBB-së nominale, është pikalidhëse midis inflacionit dhe rritjes së ofertësmonetare (objektivi i ndërmjetëm).

Burimi: Ministria e Financave.

Programi monetar garanton respektimin eobjektivave sasiorë të Bankës së Shqipërisë,mbajtjen e nivelit të MBN dhe RNN të Bankëssë Shqipërisë brenda kufijve dhe kontrollin ehuamarrjes së brendshme të qeverisë në nivelin2.8 për qind të PBB-së.

Raporti i parasë jashtë bankave ndaj ofertësmonetare i vërejtur gjatë vitit 2003 nuk pritet të

pësojë ndryshime thelbësore gjatë vitit tëardhshëm. Ndërkohë që parashikohet njëtendencë në rritje e raportit të depozitave në valutëndaj M3, duke sjellë një rënie të peshës sëdepozitave në lekë ndaj ofertës monetare.Depozitat në valutë pritet të kenë një rritje tëkonsiderueshme vjetore, prej rreth 18.2 për qind,ose 17.7 miliardë lekë, në fund të vitit 2004.

Sistemi bankar parashikohet të plotësojëtotalisht nevojat e sektorit privat për kredi në lekësi dhe kërkesën e qeverisë për financimin edeficitit. Banka e Shqipërisë mund të financojëderi në 5 për qind të mesatares së të ardhuravetë qeverisë në tre vitet e fundit ose rreth 7.5miliardë lekë. Në këtë mënyrë, huamarrja oseinvestimi i fondeve të lira të bankave të nivelit tëdytë në Bankën e Shqipërisë do të shërbejë përzbutjen e efekteve të disbalancimit të kërkesësdhe ofertës për mjete monetare të brendshmenë ecurinë e likuiditetit gjatë vitit.

II. EKONOMIA SHQIPTARE GJATËVITIT 2003 NË KËNDVËSHTRIMINE BANKËS SË SHQIPËRISË.

Viti 2003, parë në kompleksitetin e tij, për Bankëne Shqipërisë dhe për ekonominë shqiptare, mundtë konsiderohet një vit i mbarë. Gjykimin tonë nëkëtë vlerësim, e mbështesim në treguesit epërmirësuar makroekonomikë, në krahasim menjë vit më parë.

Ndonëse kuadri i shifrave nuk mbulon tërësishtvitin 2003 dhe ndoshta për disa sektorë tëekonomisë, disponohen vetëm vlerësime tëtërthorta, zhvillimet e deritanishme në ekonomi,janë mëse shpresëdhënëse për arritjen eparashikimit të rritjes ekonomike prej 6 për qind,kundrejt një rritjeje 4.7 për qind të faktuar në vitin2002. Për më tepër, parashikohet një rritje në tëgjithë sektorët e ekonomisë, por më e theksuar

2 Këtu përfshihet vetëm sektori i bujqësisë dhe blegtorisë, pa degën e agroindustrisë dhe peshkimit.

Tabelë:Rritja reale e parashikuar e sektorëve të ekonomisë për vitet 2002-2003(në %). Rritja reale e PBB 4.7 6.0 Industria 1.8 2.7 Bujqësia 2.1 3.0 Ndërtimi 8.7 11.3 Transporti 9.7 10.8 Shërbimet 5.1 6.4

19

Burimi: Ministria e Financave.

ajo duket të jetë në sektorin e ndërtimit dhe tëshërbimeve.

Drejtime të tjera që dëshmojnë për konsolidimtë mëtejshëm makroekonomik janë: respektimii objektivit të inflacionit gjatë vitit 2003; ruajtja edeficitit buxhetor brenda kufijve të programuar;ruajtja e një pozicioni të favorshëm të bilancit tëpagesave, e shprehur kjo me rritjen e rezervësvalutore.

II.1. DISA ZHVILLIME PËR DEGË TËNDRYSHME TË EKONOMISË:

Bujqësia, mbetet një nga mbështetëset eritmeve të rritjes, për sa kohë që kontributi i sajnë PBB, është ende i konsiderueshëm. Sipasvlerësimeve më të fundit të Ministrisë sëBujqësisë dhe Ushqimit, është parashikuar qërritja e prodhimit në sektorin e bujqësisë të jetërreth 4.1 për qind (së bashku me agroindustrinëdhe peshkimin).

Duket se ritmet e rritjes më të mira të bujqësisëpër vitin 2003, i atribuohen më së shumti njëprodhimi më të lartë blegtoral dhe frutor.Megjithatë, gjykohet se prodhimi bujqësor, ështëcënuar disi edhe nga kushtet e motit, tëpafavorshme (temperaturat e ulta të muajit prilldhe temperaturat e larta të muajit qershor),kushte të cilat shkaktuan dëmtime të bimëvebujqësore, kryesisht të drithërave (grurë dhemisër).

Sektorë të ndryshëm të ekonomisë, kanëdemonstruar ritme të kënaqshme rritjeje gjatënëntëmujorit të vitit 2003 krahasuar me të njëjtënperiudhë të një viti më parë. Shifrat pozitive tëtabelës, flasin për një lloj rritjeje të aktivitetitekonomik në industri, në transport dhetelekomunikacion, duke spikatur ndërtimi, si njënga sektorët e rëndësishëm të ekonomisëshqiptare. Në këtë sektor, treguesi i shitjeve,paraqet ecuri në rritje të vijueshme, ku tremujorii tretë i vitit 2003 krahasuar me të njëjtën periudhë

Tabelë : Pesha e sektorëve në PBB (në përqindje). Bujqësia 25.4 24.7 Industria 10.5 10.2 Ndërtimi 8.6 9.1 Transporti 9.6 10 Shërbimet 45.9 46.1

të një viti më parë ka regjistruar shifrën më tëlartë gjatë tremujorëve, afër 23 për qind.Megjithatë, çmimet në këtë sektor ende vijojnëtë rriten, si nga njëri tremujor në tjetrin, ashtuedhe nga njëri vit në tjetrin. Kjo tregon se kërkesae lartë në mënyrë të vazhdueshme po ushtronefektin e saj mbi çmimet në ndërtim, ku padyshim një ndikim të veçantë mund të ketë edhembiçmimi i dukshëm i euros ndaj monedhësvendase.

Tendenca e ndërtuesve për të tregtuar produktete tyre në monedhën evropiane, në mënyrë tëdrejtpërdrejtë, ka ndikuar rritjen e çmimeve tëkonvertuara në lekë, në këtë sektor. Vetëm nëtremujorin e tretë të vitit 2003 indeksi i kushtimitnë ndërtim shënoi një rritje prej afër 3.47 për qindkundrejt të njëjtës periudhë të vitit të kaluar.

Energjitika, është sektori që ka shënuar rritje nëdisa tregues gjatë vitit 2003. Në veçanti, tremujorii tretë i këtij viti, ka reflektuar përmirësime dukeshënuar rritje të ndjeshme të prodhimit në vend.Ky fakt ka bërë që importet të ulen në 32 përqind në krahasim me të njëjtën periudhë të njëviti më parë. Po kështu , prodhimi i brendshëmka plotësuar rreth 63 për qind të kërkesës sëbrendshme përdoruese në krahasim me 46 përqind që plotësoi një vit më parë.

Tregues të ndryshëm të kërkesës së brendshme,si ai i konsumit të karburanteve, importit tëautoveturave dhe të pajisjeve elektroshtëpiake,për periudhën janar-shtator 2003, kanë pësuarrritje të dukshme në krahasim me të njëjtënperiudhë të një viti më parë.

Investimet, gjatë vitit 2003 nuk kanë paraqiturndonjë zhvillim pozitiv të spikatur. Ndërsainvestimet e huaja direkte paraqiten në rritje,shpenzimet kapitale të buxhetit të shtetit janërealizuar në një nivel jo të kënaqshëm. Niveli ityre gjatë nëntë muajve të parë të vitit 2003 ështërritur me 4.5 për qind krahasuar me të njëjtënperiudhë të vitit 2002. Gjatë njëmbëdhjetë muajve

20

të parë të vitit, shpenzimet kapitale janë realizuarvetëm në masën 60 për qind të nivelit tëparashikuar. Mbi 60 për qind e shpenzimevekapitale gjatë vitit 2003 janë financuar nga burimete brendshme.

Aktiviteti i tregtisë së jashtme, gjatë peridhësjanar-shtator 2003 vëllimi i tregtisë është rriturndjeshëm në krahasim me të njëjtën periudhë tëvitit të kaluar. Për më tepër kjo është një rritje everifikuar si nga krahu i importeve ashtu edhenga ai i ekporteve, respektivisht me afro 10 dhe22 për qind. Megjithë këtë rritje të ndjeshme tëeksporteve, pesha e tyre mbetet ende e ulët nëvëllimin e përgjithshëm të tregtisë së jashtme.Janë rieksportet që duke mbajtur peshënkryesore të eksporteve shqiptare, japin efektinmë të lartë në rritjen e këtyre të fundit.

II. 2. ZHVILLIMET NË SEKTORIN EJASHTËM TË EKONOMISË.

Deficiti i llogarisë korrente në periudhën janar-shtator 2003 rezultoi 258 milionë usd ose 14 përqind më i ulët se ai i së njëjtës periudhë të vitit të

Bilanci i Pagesave në milionë dollarë amerikanë

9m-I 2002 3m-I 2003 3m-II 2003 3m-III 2003 9m-I 2003

Llogaria Korente -299.7 -31.6 -119.4 -106.6 -257.6

Eksporti i mallrave 234.2 108.6 113.7 102.0 324.3Importi i mallrave -1059.1 -394.1 -453.8 -434.0 -1281.9 Bilanci Tregtar -824.8 -285.5 -340.1 -332.0 -957.6Shërbimet: Kredi 408.8 128.1 177.8 212.0 517.9Shërbimet: Debi -443.0 -119.1 -185.4 -242.2 -546.7Të Ardhurat: Kredi 113.2 44.0 49.2 56.8 150.0Të Ardhurat: Debi -16.5 -5.1 -6.8 -4.9 -16.8Transferta Private Pashpërblim 433.1 198.2 177.8 189.8 565.8Transferta Shtetërore Pashpërblim 29.5 7.9 8.1 14.0 29.9Llogaria Kapitale 87.1 31.0 36.5 45.7 113.1Llogaria Financiare 174.8 40.7 30.3 8.5 79.6Investime Direkte 94.1 27.0 36.9 34.4 98.3Investime Portofoli -32.8 -11.4 6.8 -14.0 -18.5Kapitale të Tjera* 108.3 19.6 -13.4 -17.5 -11.3Gabime dhe Haresa Neto 74.5 16.9 56.8 69.7 143.3

Bilanci i Përgjithshëm 36.7 57.0 4.2 17.2 78.5

Rezervat dhe Zëra të Lidhur me to. Mjetet e Rezervës -36.7 -57.0 -4.2 -17.2 -78.5 Përdorim Huash e Kredish nga FMN 5.3 5.5 0.0 5.6 11.1

Për t'u Mbajtur në VëmendjeNdryshimi Total në Rezerva -76.5 -61.0 -32.7 -19.7 -113.4 nga të cilat: ndryshim nga kursi i këmbimit 39.2 12.5 22.1 12.3 46.9

*/ nuk përfshihen përdorime huash e kredish nga FMN

kaluar. Kjo periudhë karakterizohet ngashpenzime dhe të ardhura korente më të larta.Totali i transaksioneve korente ishte 3.5 miliardëusd, nga të cilat 1.9 miliardë usd, ishinshpenzime dhe 1.6 miliardë usd të ardhura.Afërsisht 67 për qind e shpenzimeve korente ishinpagesa importi të cilat kapën shifrën 1.3 miliardëusd, ndërsa dy grupet më të mëdha të tëardhurave ishin shërbimet dhe transfertat korente,të cilat shënojnë respektivisht 518 milionë usddhe 651 milionë usd. Rreth 75 për qind e deficitittë llogarisë korente u financua nga hyrjet neto tëllogarisë kapitale dhe financiare, të cilat uvlerësuan 193 milionë usd.

II.3. ZHVILLIMET NË SEKTORIN FISKAL

Treguesit fiskalë kanë ecur përgjithësisht nënivele më të ulëta se parashikimet, gjatëperiudhës janar- nëntor 2003. Sipas të dhënavetë Ministrisë së Financave, deri në fund të muajitnëntor, janë mbledhur 93 për qind e të ardhuravetotale të parashikuara dhe janë realizuar rreth88 për qind e shpenzimeve të programuara për

Tabelë: Zërat e bilancit të pagesave (janar – shtator 2003).

21

këtë periudhë.Mosrealizimi i shpenzimeve të planifikuara kabërë që deficiti buxhetor, në fund të muajit nëntor,të jetë rreth 27 miliardë lekë nga 40.4 miliardëlekë të parashikuar.

Financimi i brendshëm i deficitit me bono thesari

- 3 .2 - 5 . 6- 3 .0 - 2 . 1

- 3 .7 - 4 3 . 9 - 2 1 .3 - 1 3 . 7 - 9 .0 - 1 0 .2 - 1 3 . 0 - 1 0 .5 - 7 .2 - 5 . 6 - 3 . 2 - 3

- 2 . 3 - 4 .4 - 6 . 5 - 4 .4 - 3 . 2

- 6 0

- 4 0

- 2 0

0

2 0

4 0

6 0

8 0

1 9 9 0 1 9 9 1 1 9 9 2 1 9 9 3 1 9 9 4 1 9 9 5 1 9 9 6 1 9 9 7 1 9 9 8 1 9 9 9 2 0 0 0 2 0 0 1 2 0 0 2 2 0 0 3 *

Fi n a n c im i i B r e n d s h ë m F i n a n c i m i i J a s h t ë m

Të a rd h u ra t T o t a l e S h p e n zim e t To t a le

Grafik : Treguesit vjetorë fiskalë, në vitet 1990-2003 (si përqindje ndaj PBB-së).

* Të dhënat për vitin 2003 janë të parashikuara për fund-vitin

-1 ,0 0 02 ,0 0 03 ,0 0 04 ,0 0 05 ,0 0 06 ,0 0 07 ,0 0 08 ,0 0 09 ,0 0 0

1 0 ,0 0 01 1 ,0 0 01 2 ,0 0 01 3 ,0 0 01 4 ,0 0 01 5 ,0 0 0

Janar-98

Prill-98

Korrik-98

Tetor-98

Janar-99

Prill-99

Korrik-99

Tetor-99

Janar-00

Prill-00

Korrik-00

Tetor-00

Janar-01

Prill-01

Korrik-01

Tetor-01

Janar-02

Prill-02

Korrik-02

Tetor-02

Janar-03

Prill-03

Korrik-03

Tetor-03

F in a n c im i i D e f iç it it (n e m il. L e k )

I B r en d s he m I Hu a j

Grafik:Financimi i deficitit buxhetor që prej janarit të vitit 1998.

ka respektuar objektivin e vënë në fillim të vitit.Ndërsa financimi i huaj i deficitit arriti në 7.7miliardë lekë ose 32 për qind të vlerës sëparashikuar.

III. ZHVILLIMET E INFLACIONITDHE POLITIKA MONETARE.

III.1. INFLACIONI.Ecuria e çmimeve të konsumit, kufizimi i luhatjevetë të cilave përbën edhe objektivin kryesor të

Bankës së Shqipërisë, ka qenë e favorshme gjatëvitit 2003. Me zhvillim të favorshëm, kamparasysh respektimin e vazhdueshëm tëobjektivit të Bankës së Shqipërisë për inflacionin,pra ruajtjen e tij brenda intervalit 2 - 4 për qind.Inflacioni në fund të vitit regjistroi shifrën 3.3 përqind, ndërsa në nivel mesatar vjetor ai ka qenë2.37 për qind gjatë vitit 2003. Duke patur parasyshndikimin e inflacionit në ekonominë shqiptare dhearsyet që kanë mbështetur vendosjen e nivelit tëobjektivit të tij2, dëshiroj të ritheksoj se niveli i

22

-4%

-2%

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12-1999 06-2000 12-2000 06-2001 12-2001 06-2002 12-2002 06-2003 12-2003

Inflacioni vjetor Kufiri i poshtëm 2% Kufiri i sipërm 4% Mestarja Rrëshqitëse (vjetore)

Grafik . Ecuria e inflacionit gjatë vitit 2003.

inflacionit ka qenë një kontribut pozitiv nëzhvillimin e ekonomisë shqiptare, në ruajtjen eekuilibrave makroekonomikë dhe në zhvillimin esistemit bankar.

Çmimet e konsumit janë ndikuar nga një sërëfaktorësh gjatë vitit 2003. Jo të gjithë këta faktorëjanë nën ndikimin apo kontrollin e Bankës sëShqipërisë. Inflacioni i lartë3 në vendet tonakryesore patrnere, Itali dhe Greqi, ka dhënëndikimin e tij në rritjen e çmimeve të mallrave tëimportuar. Struktura e shportës së indeksit tëçmimeve të konsumit përfshin në mënyrë tëkonsiderueshme mallra të importit4, duke e bërënivelin e çmimeve në vend të ndjeshëm ndajinflacionit të vendeve partnere. Gjithashtu, rritjae çmimeve të administruara të ujit në muajinshkurt, të energjisë në muajin maj dhe tëtelefonisë fikse në muajin dhjetor, kanë ndikuarnë rritjen direkte të çmimeve të konsumit.

Megjithë këto goditje, inflacioni ka rezultuar i ulët,

2 Këto arsye janë zbërthyer më në hollësi në “Planin e Zhvillimit Afatmesëm të Bankës së Shqipërisë (2003-2005)”.3 Në krahasim me nivelet historike të këtij treguesi.4 Ekonomia shqiptare, si një ekonomi në rritje dhe me një bazë të vogël prodhuese, mbetet e orientuar drejt importit Gjatëkëtij nëntëmujori importi ishte rreth 4 herë më i lartë se eksporti.

duke reflektuar kontrollin e presioneve tëkërkesës së brendshme si pasojë e respektimittë frymës së hartimit të politikave fiskale emonetare dhe objektivave të tyre.

Politika fiskale. Pa dashur të ndalem nëdiskutimin e performancës së treguesve tëdetajuar fiskalë, dëshiroj të theksoj ndikiminpozitiv që kanë patur këta tregues në inflacion.Ky ndikim është shprehur në shpërndarjen mëtë njëtrajtshme të shpenzimeve buxhetore dhetë kërkesave të qeverisë për huamarrje gjatë vitit2003, duke shmangur përqendrimin e tyre nëtremujorin e fundit. Zgjedhjet lokale të tetorit dheklima e acaruar politike gjatë gjysmës së dytëtë vitit nuk janë shoqëruar me përqendrime tëshpenzimeve buxhetore apo me kompromentimtë disiplinës fiskale. Gjithashtu, qeveria karespektuar kufizimin e huamarrjes së brendshmetë qeverisë në nivelin 2.7 për qind të PBB-së,duke lehtësuar punën e Bankës së Shqipërisënë kontrollin e likuiditetit dhe normave të interesit.

-0.2

-0.1

0.0

0.1

0.2

0.3

0.4

00:01 00:07 01:01 01:07 02:01 02:07 03:01 03:07

D12M1

0.00

0.05

0.10

0.15

0.20

0.25

00:01 00:07 01:01 01:07 02:01 02:07 03:01 03:07

D12M3

Grafik. Ndryshimet vjetore të agregatëve monetarë M1 dhe M3 (në përqindje).

23

Politika monetare gjatë vitit 2003, megjithëseka patur tendencë zbutëse, ka qenë ekujdesshme në drejtim të presioneve inflacionisteqë ka përcjellë në ekonomi. Normat reale tëinteresit, në terma pozitivë, kanë vazhduar tëruajnë interesin e publikut për të depozituarkursimet e tyre në sistemin bankar, dukendihmuar në një situatë të qëndrueshme tëlikuiditetit dhe respektimin e parashikimeve tëprogramit monetar.

Gjithashtu, Banka e Shqipërisë vlerëson se ështërritur orientimi i pritjeve të publikut, veçanërisht isegmenteve më të specializuara të tij si sistemibankar, drejt një niveli inflacioni brenda objektivittë Bankës së Shqipërisë. Pritjet e publikutformojnë një pjesë të rëndësishme të mekanizmittë përcaktimit të çmimeve në ekonomi. Ngaanaliza e vrojtimeve të ndryshme të sistemitbankar, vihet re se pritjet e tij kanë qenë për njëinflacion të ulët. Kjo ka shpejtuar kohën e reagimittë sistemit bankar ndaj vendimeve të politikësmonetare të Bankës së Shqipërisë.

Në vijim, dëshiroj të ndalem pak më gjatë nëpolitikën monetare të Bankës së Shqipërisë gjatëvitit 2003. Politika monetare lehtësuese ështëdiktuar nga përmirësimi i ecurisë së inflacionitdhe parashikimet pozitive për të dhe rivendosjae përgjithshme e ekuilibrit në treguesit monetarë.Kjo politikë ka gjetur shprehjen e vet në uljen enormës bazë të interesit në ekonomi, dukesynuar uljen ekostos së parasë dhe nxitjen ekreditimit të ekonomisë. Banka e Shqipërisë kaulur normën bazë të interesit në muajt prill, korrik,tetor dhe dhjetor. Në të gjitha rastet, ulja e normës

5.005.506.006.507.007.508.008.509.009.50

27/07/2000

27/09/2000

27/11/2000

27/01/2001

27/03/2001

27/05/2001

27/07/2001

27/09/2001

27/11/2001

27/01/2002

27/03/2002

27/05/2002

27/07/2002

27/09/2002

27/11/2002

27/01/2003

27/03/2003

27/05/2003

27/07/2003

27/09/2003

27/11/2003

Grafik 13: Norma bazë e interesit në ekonomi.

bazë të interesit ka qenë me 0.5 pikë përqindjeje,për një efekt total prej 2 pikësh përqindjeje. Kjoulje, jo vetëm që ka eleminuar tërësisht rritjenme 1.5 pikë përqindjeje të normës bazë tëinteresit gjatë vitit 2002, por e ka sjellë nivelin esaj në minimumin historik gjatë tre viteve të fundit.Në përputhje me politikën monetare zbutëse,Banka e Shqipërisë ka qenë e pranishme edhenë tregun valutor për të penguar mbiçmimin elekut dhe për të injektuar likuiditet në treg.Tendencat mbiçmuese janë kushtëzuar ngadiferenca e normave të interesit lek-valutë, e cilaka ndikuar në ruajtjen e një kërkese më të lartëpër aktivet financiare në lekë krahasuar me atonë valutë, dhe nga nga rritja e ofertës së valutëskrahasuar me atë të lekut gjatë kësaj periudhe.Me anë të blerjeve në tregun valutor, Banka eShqipërisë ka tërhequr ofertën e tepërt valutoreduke injektuar likuiditet në sistem.

Politikës monetare lehtësuese i kanë shërbyeredhe rishikimi i disa instrumentave të politikësmonetare, të cilat janë përshtatur më mirë merealitetet e reja të tregut bankar shqiptar dhe janëpërafruar me standartet e bankave qendrore mëtë zhvilluara. Këto ndryshime kanë synuarkryesisht uljen e kostos së ndërmjetësimit tësistemit bankar dhe nxitjen e aktivitetit në tregunndërbankar.

E ndërgjegjshme për faktin që realiteti iekonomisë shqiptare, duke përfshirë strukturëne ekonomisë, nivelin e konkurrencës dhe shumëaspekte të sjelljes konsumatore, janë largparametrave normale, Banka e Shqipërisë nukka hezituar të ndërmarrë edhe fushata publike

24

për zbutjen e këtyre fenomeneve. Fushata përparandalimin dhe zbutjen e fenomenit tëspekulimeve me çmimet gjatë festave të fundvititka synuar pikërisht evidentimin dhe zbutjen ekëtyre fenomeneve. Rezultatet e kësaj fushate,të faktuara jo vetëm nga pasqyrimi ikonsiderueshëm në media, por edhe nga niveli içmimeve në muajin dhjetor, kanë qenë tëkënaqshme.

III.2. ZHVILLIMET E PRITSHME NËINFLACION GJATË VITIT 2004.

Për vitin 2004 parashikimet tregojnë se norma einflacionit do të luhatet mesatarisht në të njëjtatvlera të vitit të kaluar, brenda nivelit 2-4 për qind.Parashikimet për këtë ecuri inflacioni mbështetennë ruajtjen e prirjeve pozitive të vërejtura gjatëvitit 2003 në drejtim të konsolidimit të stabilitetitmakro-ekonomik. Banka e Shqipërisë gjykon sepërmbushja e treguesve të programuarmakroekonomikë, veçanërisht kontrolli ishpenzimeve dhe financimit të brendshëm tëdeficitit buxhetor respektivisht brenda niveleve29.3 dhe 2.8 për qind të PBB-së, do të jetë njëbazë e qëndrueshme për garantimin e stabilitetittë çmimeve.

Nga ana tjetër, zhvillimet monetare gjatë vitit 2003do të favorizojnë stabilitetin e çmimeve. Rritja eofertës monetare në nivelin 10.6 për qind gjatëvitit 2004 do t’i korespondojë nevojave tëekonomisë dhe struktura e likuiditetitparashikohet e qëndrueshme. Gjithashtu,analiza e faktorëve bazë përcaktues të kursit tëkëmbimit sugjeron se luhatjet e këtij të funditnuk do të përbëjnë kërcënim në drejtim të cënimittë objektivit të inflacionit.

Gjithsesi, çdo proces parashikimi përmbanrreziqet e veta. Aq më tepër, këto rreziqe janë tëpranishme në parashikimin e inflacionit, i cilivaret nga një sërë faktorësh tëpaparashikueshëm. Nga lista e tyre do tëdëshiroja të veçoja disa faktorë, të cilët mund tëkushtëzojnë ndjeshëm ecurinë e inflacionit:

- Ecuria e çmimeve të administruara.Këtu kam parasysh ecurinë e çmimevetë energjisë elektrike dhe të telefonisë.Banka e Shqipërisë është njohur mendryshimet e propozuara. Gjithsesi,shqetësimi i Bankës së Shqipërisëështë inkuadrimi i këtyre rritjeve në

strukturën e kostos së mallrave dhe, përmë tepër, spekulimi me to, ashtu siç potenton të vërehet aktualisht. Në këtërast efekti i tyre në inflacion do të shfaqeji amplifikuar.

- Ruajtja e reformave strukturore nësektorin e bujqësisë, në drejtim tërritjes së kapaciteteve prodhuese.Inflacioni në Shqipëri është, në pjesënmë të madhe, i lidhur me zhvillimet nëgrupin e mallrave ushqimorë. Viti 2003nxori në pah rritjen e kërkesës sëekonomisë në periudhën e verës sipasojë e rritjes së aktivitetit të turizmit.Prodhuesi dhe prodhimi shqiptar duhettë marrin një rol më aktiv në drejtim tëpërmbushjes së kësaj kërkese dhezëvendësimin e mallrave të importit.

- Intensiteti i veprimit të faktorëvespekulativë, tashmë tradicionalë.Fushata e Bankës së Shqipërisë përparandalimin e spekulimit me çmimetnë festat e fundvitit rezultoi esuksesshme. Në këtë drejtim, Banka eShqipërisë është optimiste përreduktimin e këtij fenomeni në tëardhmen. Gjithsesi, ai mbetet ende njëndryshore e panjohur në modelin eparashikimit të inflacionit.

Sigurisht që është shumë shpejt të paraqesimshifrat e sakta të rritjes së inflacionit si pasojë erritjes së çmimit të bukës dhe tarifave tëenergjisë elektrike, por Banka e Shqipërisëbazuar në të dhënat dhe llogaritjet paraprake,gjykon se këto efekte janë të pashmangshmedhe jo të neglizhueshme.

IV. ZHVILLIMET KRYESOREMONETARE.

Në përgjigje të uljeve të normës bazë të interesitnga Banka e Shqipërisë, bankat e nivelit të dytëkanë reagur duke ulur normat e interesit tëpranimit të depozitave, të bonove të thesarit dhetë kredidhënies në lekë. Në mbështetje edhe tëpërmirësimit të situatës së likuiditetit në sistem,normat e interesit të kredive në lekë dhe të bonovetë thesarit janë ulur më shumë se normat einteresit të depozitave në lekë, duke sjellë njëulje të kostos totale të ndërmjetësimit të sistemitbankar gjatë vitit 2003. Normat e interesit tëdepozitave me afat në lekë janë ulur me 1.9 pikëpërqindjeje, yield-i i bonove të thesarit me 3.1

25

4%

6%

8%

10%

12%

14%

16%

18%

janar-02

mars-02

maj-02

korrik-02

shtator-02

nentor-02

janar 03

mars 03

maj-03

korrik-03

shtator-03

nentor-03dep me afat ne leke kredi ne leke bono thesari 3 mujore

100105110115120125130135140145150155160

dhjetor'00 qershor'02 dhjetor'01 qershor'02 dhjetor'02 qershor'03 dhjetor

Lekë/USD Lekë/ EURO

pikë përqindjeje ndërsa normat e interesit tëkredive në lekë me 4 pikë përqindjeje.

Normat pozitive të interesit dhe diferenca e tyreme aktivet financiare në valutë, kanë ndikuar nëmbiçmimin e lekut gjatë vitit 2003.Përmirësimi i ambientit të përgjithshëmekonomik, ulja e normave të interesit dhe situatae qëndrueshme e likuiditetit kanë bërë që kreditimii ekonomisë të shënojë përmirësime të dukshmegjatë vitit 2003, duke mbështetur rritjen eekonomisë në tërësi. Kredia e re e akorduar gjatënjëmbëdhjetë muajve të parë të vitit 2003 ishteafërsisht 78 miliardë lekë ose 44 për qind mëshumë se gjatë së njëjtës periudhë të vitit tëkaluar.Ulja e normës bazë të interesit gjatë vitit 2003nuk ka ndikuar negativisht në treguesit monetarë,

duke mundësuar në përgjithësi ecurinë e këtyretreguesve sipas parashikimeve të programitmonetar. Gjithashtu, ajo ka lejuar respektimin eobjektivave sasiorë të Bankës së Shqipërisë,nivelin dysheme të rezervave ndërkombëtare netodhe nivelin tavan të mjeteve të brendshme neto.

V. ZHVILLIMET NË SISTEMINBANKAR

Viti 2003 njohu hyrjen e dy bankave të reja nëtregun bankar, duke çuar në 15 numrin e bankaveqë operojnë në vend. Në fundvitin 2003, përfundoime sukses privatizimi i bankës më të madhe nësistem (Bankës së Kursimeve), dhe në tregoperojnë 2 banka me kapital të përbashkët, një

26

bankë me kapital privat vendas dhe 11 banka tëtjera me kapital privat të huaj.

Sistemi bankar shënoi rritje të aktiveve të tij prej40 miliardë lekësh ose 11.8 për qind nga fundviti2002. Ndërsa burim i këtyre mjeteve janëkryesisht depozitat e pranuara nga publiku,procesi i investimit të tyre flet për mbrojtje ndajrreziqeve të ndryshme me të cilat mund tëndeshet sistemi bankar. Në këtë mënyrë,evidentohet:

- Rritja e rezervës së detyrueshme pranë Bankëssë Shqipërisë (rrjedhojë e rritjes së depozitave).

- Rritja e investimeve në bono thesari, pavarësishtpeshës së tyre në rënie ndaj totalit të aktiveve(nga 51.6% në fundvitin 2002, në 49.8% nëfundvitin 2003), shkak i ritmit më të lartë rritës tëkëtyre të fundit.

- Rritja e investimit në kredidhënie, nga 11.4% etotalit të aktiveve në fundvitin 2002, në 13.2%për periudhën në fjalë. Vlen të përmendet rritja ehuasë dhënë sektorit privat e individëve (nga10.9% e totalit të aktiveve në 12.5% e totalit tëaktiveve për fundvitin 2003), si dhe e huaveafatmesme e afatgjata (edhe pse huajaafatshkurtër përbën 41.4% të totalit tëkredidhënies).

- Rritja e investimeve në “letra të tjera me vlerë”nga 4.9% e totalit të aktiveve në 5.5% të tyre nëfundvitin 2003. Në këtë periudhë evidentohen 7banka të sistemit me një portofol të tillë, nga 3banka në fundvitin e kaluar. Obligacionet dyvjeçaretë Qeverisë Shqiptare luajnë rol tëkonsiderueshëm në zgjerimin e këtij portofoli.

- Sistemi bankar evidentoi rezultat neto pozitivprej 4.5 miliardë lekësh, nga 3.9 miliardë lekënë fundvitin 2002. Burimi kryesor i gjenerimit tëtë ardhurave janë “të ardhurat nga interesi”,ndërsa vlen të përmenden dhe “të ardhurat nga

veprimtaritë e tjera.

Treguesit e efikasitetit shënojnë rritje nga një vitmë parë:

- ROA llogaritet 1.4% nga 1.2% në fundvitin 2002;- ROE rezulton 21.6% nga 19.1% në të njëjtënperiudhë të vitit të kaluar.

Depozitat përbëjnë rreth 87% të fondeve tësistemit bankar. Krahasuar me fundvitin 2002niveli i tyre shënoi rritje të konsiderueshme rreth46 miliardë lekë. Kontributin më të lartë në rritjene nivelit të depozitave të sistemit e dhanë bankatprivate, ndonëse Banka e Kursimeve vazhdontë ruajë nivelin më të lartë të depozitave nësistem.

Struktura e depozitave të sistemit evidentoi nivelinmë të lartë të depozitave në lekë (69%), me afat(81%) dhe të pranuara nga individët (85%).

Kapitali aksioner i sistemit shënon vlerën 24,3miliardë lekë. Raporti i mjaftueshmërisë sëkapitalit (RMK) në nivelin 33.5% vazhdon taparaqesë sistemin të kapitalizuar. Rritja me ritmemë të larta e aktiveve të klasifikuara sipas rrezikutse ato të kapitalit rregullator do të shoqërohetme rënien e RMK dhe rritjen e eficiencës sëbankave dhe sistemit.

V.1. KONKURRENCA E SISTEMIT BANKAR.

Pesha e Bankës së Kursimeve ndaj totalit tësistemit karakterizohet nga një rënie e ndjeshmegjatë viteve, për vetë faktin e rritjes së rëndësisësë bankave të tjera. Kjo ngjarje vlerësohetpozitive përsa i përket efektit të përqendrimit tëaktivitetit bankar, pasi ky i fundit konsiderohet“pengues” ndaj zhvillimit të konkurrencës së njësistemi.

Reduktimi i përqendrimit të aktivitetit bankarkonkludohet dhe nga vlerat në rënie të indeksit

Periudhat: Dhjetor 2000

Dhjetor 2001

Dhjetor 2002

Shtator 2003

Indeksi i përqendrimit të aktiveve.

0.44

0.37

0.32

0.30

Tab. 1. Indeksi H5 (Herfindahl) i përqendrimit të aktiveve.

5 H = ∑ (aktivet e një banke / totalit të aktiveve të sistemit bankar*100)2.

27

H, sikurse tregohet në tabelën e mëposhtme:Megjithatë, reduktimi i treguesit të mësipërm nukmund të flasë për një konkurrencë të plotë tësistemit bankar. Ky i fundit (sistemi), edhe pseevidenton hapjen e degëve të reja (15 degë tëreja gjatë vitit 2003), zgjerimin e gamës sëprodukteve dhe shërbimeve, përmirësimin emjeteve të pagesës (kartat e kreditit, ATM-të,etj) ka ende për të udhëtuar në rrugën e arritjessë konkurrencës së plotë.

V.2. BANKA E KURSIMEVE.

Krijuar në dhjetor 1992, Banka e Kursimeve ështëaktualisht banka më e madhe në Shqipëri.Ndërsa operon si një bankë tregtare universale,përbëhet nga 36 degë të shtrira në të gjithëterritorin e Shqipërisë. Investimet e saj janëkryesisht në bono thesari të Qeverisë sëShqipërisë dhe vendosje në depozita me bankate huaja.

Për privatizimin e Bankës së Kursimeve, aksionerii vjetër i kësaj banke, Ministria e Financave,përgatiti një plan veprimesh për ristrukturimin ebankës, për periudhën dhjetor 2002 – shtator2003.

Në këtë plan ishte theksuar se “opsioni më ipërshtatshëm për privatizimin e Bankës sëKursimeve ishte vazhdimi i këtij procesi iparaprirë nga një fazë e ristrukturimit intensiv meorientim kryesisht që merr në konsideratëçështjet kryesore të evidentuara nga investitorëtstrategjikë”.

Bazuar në sa më sipër ky plan konsistoi në:

- Zhvillimin e mëtejshëm të informatizimitdhe telekomunikacionit;

- Reduktimin dhe përmirësimin cilësor tëpersonelit;

- Kalimin e shërbimeve fiskale;- Ristrukturimin e rrjetit të bankës;- Përmirësimin e sistemit të pagesave;- Shtrirjen rajonale të bankës;- Reduktimin e dominimit së bankës- Marketingun.

Banka e Shqipërisë konstaton se administrimi iBankës së Kursimeve sh.a, ka realizuarplotësisht planin e masave për ristrukturimin esaj, plan i cili ka ndikuar në privatizimin e plotëtë bankës të realizuar së fundi. Mbështetur në

gjendjen financiare aktuale të Bankës sëKursimeve, ne vlerësojme pozitivisht përpjekjete Këshillit Drejtues dhe të Menaxhimit të Lartë,për një riorientim të bankës drejt privatizimit tëplotë të saj.

Në përfundim të procesit të sipërpërmendur,Banka e Kursimeve me vendim të Këshillit tëMinistrave të Republikës së Shqipërisë, uprivatizua në 100 për qind të vlerës së aksionevetë saj, në fund të vitit 2003.

Aktualisht pronari i ri i kësaj banke është bankaaustriake Raiffeisen, e cila pritet që të ndërmarrëtë gjithë hapat e nevojshëm për vazhdimin eristrukturimit të Bankës së Kursimeve, fakt kyqë do të ndikojë në drejtim të përsosjes sëinfrastrukturës bankare në përgjithësi.

Ditët e fundit në Bankën e Shqipërisë ka ardhurkontrata e shitjes së 100 për qind të aksionevetë Bankës së Kursimeve bankës Raiffeisen, ecila shumë shpejt pas mendimit të specialistëve,do të kalojë për miratim në Këshillin Mbikëqyrës.

Ndërkohë, pritet që banka Raiffeisen të sjellëkërkesën për miratime për aktivitetet në sisteminbankar shqiptar, kërkesë që do të diskutohet dhemiratohet nga Këshilli Mbikëqyrës i Bankës sëShqipërisë, për t’i hapur rrugë aktivitetit të plotëtë bankës tashmë të privatizuar.

Gjatë vitit 2004 pritet të ndodhin ndryshimepozitive si pasojë e privatizimit të Bankës sëKursimeve, të cilat pritet të japin efektin e tyreedhe në sistemin bankar dhe financiar.

V.2. TENDENCA DHE PERSPEKTIVAKRYESORE TË SISTEMIT BANKAR GJATËVITIT 2004.

• Përmirësimi i strukturës së investimevetë bankave sidomos në aktive më merrezik (kryesisht në kredidhënie, mbi15% të totalit të aktiveve) do të japëkontributin e vet në ekonomi;

• Rritja e të ardhurave të sistemit edhenga aktivitetet e tjera krahas atyre ngainteresat;

• Lehtësitë e ofruara për likuiditetin ngaBanka e Shqipërisë do të kufizojnëekspozimin e bankave të sistemit ndajrrezikut të likuiditetit;

• Nivelet e mjaftueshme të kapitalit

28

prezantojnë bankat të mbrojturakryesisht nga risku i kredisë.

• Rritja e aktivitetit kreditues, kryesishtndaj bizneseve të vogla.

• Normat e interesit në lekë dhe në valutëpritet të ndryshojnë në formë më tëzbutur.

• Sektori i tregtisë do të vazhdojë të jetësektori më i preferuar për kreditimin.

• Synohet forcimi i strukturave të kontrollitnë banka lidhur me aktivitetin kreditues.

• Rritje e konkurencës dhe shtrirje më emadhe e degëve në të gjithë vendin.

• Pritet shumë shpejt të aplikojë përlicencë përfundimtare edhe një bankëtjetër private me kapital shqiptar.

• Do të përmirësohet drejt standardevendërkombëtare mbikëqyrja bankare eBankës së Shqipërisë.

VI. ZHVILLIMET NË REZERVËNVALUTORE TË BSH-SË(RAPORTIMI)DHE NË KURSIN E KËMBIMIT.

Gjatë vitit 2003 në tregun e brendshëm valutorkanë mbizotëruar prirjet mbiçmuese të lekut.Faktor i rëndësishëm në forcimin e lekut kundrejtmonedhave të tjera ka qenë ndryshimi i ndjeshëmmidis normave të interesit të ofruara nga

investimet në monedhën vendase (depozitanëlekë, bono thesari) kundrejt atyre në valutë, egjitha kjo në kushtet e një inflacioni të ulët brendakufijve të synuar nga Banka e Shqipërisë. Nëdallim nga vitet e tjera u vu re se prirjet forcuesetë lekut qenë të pranishme edhe gjatë pjesës sëparë të vitit. Njëkohësisht, u vu re se dobësimi indjeshëm i dollarit amerikan në tregjetndërkombëtare, monedhë kjo psikologjikisht erëndësishme, nxiste volatilitet në tregun ebrendshëm. Këta dy faktorë e nxitën Bankën eShqipërisë të ishte e pranishme në treg nëgjysmën e parë të vitit, ku ndërhyrja qe në masën40 milionë usd. Në vijim, konfirmimi i prirjeveforcuese të lekut solli një prani më të ulët tëBankës së Shqipërisë, gjë që ndikoi në njëmbiçmim të lekut ndaj euros në pjesën e dytë tëvitit si dhe në një luhatshmëri më të lartë tëraportit eur/lek gjatë së njëjtës periudhë.Ndërhyrjet e Bankës së Shqipërisë në gjysmëne dytë të vitit qenë të përqëndruara në periudhatkur leku tradicionalisht tenton të forcohet mëshumë. Kështu gjatë muajit gusht u blenë rreth6.4 milionë usd, ndërkohë që në dhjetor mungesae agresivitetit të Bankës së Shqipërisë në treg(u blenë rreth 3.4 milionë usd) solli vlerat e të dyvalutave kryesore, euro dhe dollar amerikan, nënivelet më të ulëta për vitin 2003. Në përgjithësi,forcimi i lekut ka ndikuar pozitivisht në treguesine inflacionit duke ndikuar në uljen e inflacionit të

104.00

106.00

108.00

110.00

112.00

114.00

116.00

118.00

120.00

122.00

124.00

126.00

128.00

130.00

132.00

134.00

136.00

Janar 03 Shkurt Mars Prill Maj Qershor Korrik Gusht Shtator Tetor Nëntor Dhjetor

USD/Lek

129.00

130.00

131.00

132.00

133.00

134.00

135.00

136.00

137.00

138.00

139.00

140.00

141.00EUR/Lek

USD/LEK EUR/LEK

29

importuar, si dhe duke nxitur një besim më tëmadh në tregjet financiare vendase (rritja epjesëmarrjes së individëve në ankandet e bonovetë thesarit).

ZHVILLIMET NË REZERVËNVALUTORENë fund të muajit dhjetor vlera e rezervave valutorebruto llogaritet në 1.0265 miliardë dollarë dukeregjistruar kështu, vetëm gjatë vitit 2003, një rritjeme 186.62 milionë dollarë ose rreth 22 për qind.Ndër faktorët që e kanë ndikuar pozitivishtrezervën bruto, me rreth 236.85 milionë dollarë,përmendim hyrjet nga:

• lëvrimi i huave të dhëna nga FondiMonetar Ndërkombëtar, Banka Botëroredhe nga institucione financiarendërkombëtare ( 68.05 milionë dollarë);

• veprimet e blerjes së valutës nga bankate nivelit të dytë dhe nga Ministria eFinancave (87.80 milionë dollarë);

• derdhje nga bankat e nivelit të dytë pranëBankës së Shqipërisë për plotësimin erezervës së detyrueshme (28.08 milionëdollarë);

• të ardhurat e siguruara nga investimi irezervës valutore (28.95 milionë dollarë).

Blerjet me bankat e nivelit të dytë që lidhen mendërhyrjen e Bankës së Shqipërisë në tregun ebrendshëm valutor, kanë kontribuar ndjeshëm nërritjen e rezervave valutore. Këto blerje të valutës,krahas atyre të realizuara me Ministrinë eFinancave gjatë vitit 2003, përbëjnë zërin kryesorndër faktorët me ndikim pozitiv në vëllimin erezervës valutore, ndërkohë që për vitin 2002, sifaktor kryesor në rritjen e rezervës vlerësohenhyrjet nga huatë e lëvruara nga institucionefinanciare ndërkombëtare.

Daljet nga rezerva valutore gjatë 2003 arrijnë në127.23 milionë dollarë dhe përfaqësohen ngatransfertat e kryera me urdhër të Ministrisë sëFinancave dhe të bankave të nivelit të dytë sidhe nga kryerja e shërbimit te pagesës së borxhittë jashtëm për Qeverinë Shqiptare.

Duke qenë se rezervat valutore janë të vlerësuaranë dollarë amerikanë, mbiçmimi i ndjeshëm ieuros gjatë vitit 2003 në raport me dollarin

amerikan, me rreth 2për qind, ka ndikuar nëllogaritjen e një efekti pozitiv, 87 milionë dollarë,në rezervën bruto si pasojë e ndryshimit të kursittë këmbimit.

VII. PROJEKTET E BANKËS SËSHQIPËRISE PËR VITIN 2004:

VII.1. FUSHATA KUNDËR “CASH” NËEKONOMI

Fushata e iniciuar nga Banka e Shqipërisë gjatëvitit 2003 rezultoi e frutshme dhe me efektepozitive, veçanërisht në drejtim të sensibilizimittë përgjithshëm për nevojën dhe mundësitë përreduktimin e cash-it. Më të rëndësishme mundtë konsiderojmë nxitjen e institucioneve për tëndërmarrë masa dhe hapa konkretë dhepërfshirjen e trajtimit të kësaj çështjeje nëprogramet dhe planet e tyre.

Ministria e Financave ka përfshirë tashmë si njëobjektiv të saj për vitin 2004, liberalizimin ellogarive dhe shërbimit të buxhetit në të gjithabankat e nivelit të dytë brenda tremujorit të parë’04 dhe kalimin e pagave në llogari, për të paktën10për qind të punonjësve shtetërorë brendashtatorit 2004. Banka e Shqipërisë pobashkëpunon me bankat e nivelit të dytë për tëqenë të gatshme të presin këta klientë të rinjdhe të ofrojnë një shërbim cilësor dhe me përfitimetë dyanshme.

Është përfshirë në paketën e re fiskale detyrimiqë çdo biznes duhet të ketë llogari bankare dheçdo pagesë mbi 500 mijë lekë të kryhet në bankë.

Ministria e Ekonomisë ka programuar një numëraktivitetesh në rajone të ndryshme të Shqipërisëpër edukimin e komunitetit të biznesit përavantazhet e zëvendësimit të cash-it.

Një pjesë e mirë e bankave kanë përshpejtuarinvestimet në pajisje e rrjete ATM dhe kanë shtuarfushatën publicitare për shërbime bankare dheoferta atraktive të pagesave jo cash. Mjaft pozitivështë bashkëpunimi midis KESH apo Albtelecomme bankat për mundësimin e pagesës direktetë faturave në bankë.

Banka e Shqipërisë së bashku me institucionetpartnere do ta vazhdojë intensivisht luftën ndajcash-it edhe gjatë vitit 2004, duke mbështetur

30

iniciativat e institucioneve partnere por edhe dukeinvestuar në ndërtimin e një sistemi pagesashefektiv modern dhe në përputhje me standardeteuropiane.

VII.2. INTEGRIMI EVROPIAN

Integrimi evropian është objektivi strategjik iShtetit Shqiptar, që me diskutimet përnënshkrimin e marrëveshjes së StabilizimAsociimit me Bashkimin Evropian do tëshndërrohet në një marrëveshje kontratë medetyra dhe objektiva të sakta, që do tërespektohen nga çdo institucion shqiptar.

Dihet se objektivi kryesor i bashkimit të shtetevetë Evropës në një komunitet është “krijimi i njëtregu të përbashkët, si dhe një bashkimi monetardhe ekonomik .. që synon nxitjen e zhvillimit tëharmonizuar, të balancuar dhe të qëndrueshëmekonomik, nivel të lartë punësimi dhe mbrojtjesociale, rritje të qëndrueshme joinflacioniste…etj.”. Nuk dua të zgjatem këtu duke komentuarkëta objektiva të Bashkimit Evropian tëpërcaktuar në traktatet e ndryshme, por dua tëtheksoj se detyrat e ligjshme të Bankës sëShqipërisë kërkojnë angazhimin maksimal tëinstitucionit tonë në këtë proces të vështirë dhetë gjatë të integrimit.

Që në muajin janar të këtij viti, ne treguam disanga synimet tona që do të përmblidhen në njëstrategji të veçantë të Bankës së Shqipërisë përintegrimin evropian.

I pari dhe më i rëndësishmi është liberalizimi ilëvizjeve të kapitalit. Ky është një proces i gjatë,i domosdoshëm dhe shumë i rëndësishëm. Aktettona nënligjore për veprimtarinë valutore janëpërmirësuar, duke reflektuar fazat më të larta tëzhvillimit dhe do të vazhdojnë të plotësohen e tërishqyrtohen. Vetë procesi i integrimit presupozonlëvizjen e lirë të kapitalit, prandaj ky proceskonsdiderohet i domosdoshëm. Ndërkohëmobilizimi i kapitalit të huaj në formën einvestimeve direkte dhe formave të tjera ndikondukshëm në zhvillimin ekonomik të vendit. Përliberalizimin e llogarisë kapitale do të përpilohetnjë matricë veprimesh, institucioneshbashkëpunuese, përgjegjësish dhe natyrisht,ndërgjegjësimi të publikut dhe bizneseve.

Së dyti, nuk mund të kuptohet lëvizja e lirë ekapitalit pa forcimin e sistemit bankar, pra pa

zhvillimin e mbikëqyrjes bankare. Ky aktivitet iBankës së Shqipërisë është në fazën e zhvillimittë mëtejshëm duke u mbështetur edhe nga njëprojekt i Bankës Boterore. Forcimi i mbikëqyrjessë Bankës së Shqipërisë dhe konsolidimi ezhvillimi i sistemit financiar, do të japin kontributine tyre edhe në luftën për parandalimin e pastrimittë parasë.

Së treti, përfundimi dhe përsosja e projektevepër sistemet e pagesave.

Së katërti, rritja e besimit të publikut dhebizneseve në aktivitetin e Bankës së Shqipërisëdhe të sistemit bankar do të realizohen nëpërmjetrritjes së vazhdueshme të transparencës qëkarakterizon aktivitetin e saj, si dhe do të punohetpër edukimin e mëtejshëm të publikut duke umbështetur edhe në bashkëpunimin tradicionaldhe të thelluar me median.

VII.3. FILLIMI I PROJEKTIT TË PAGESAVETË MENJËHERSHME NDËRBANKARE.

Banka e Shqipërisë përfundoi me suksesprojektin e sistemit ndërbankar të pagesave mevlerë të madhe (AIPS) dhe tashmë njofton të gjithëaktorët e sistemit për fillimin së shpejti të zbatimittë këtij projekti.Vënia në funksionim e këtij sistemi është njëndër hapat kryesorë të Bankës së Shqipërisënë thellimin e reformave financiare në Shqipëri,në forcimin e stabilitetit dhe rritjen e eficiencëssë sektorit financiar dhe atij bankar në veçanti.

Sistemi AIPS është mbështetur në standardetdhe praktikat më të mira ndërkombëtare, kontributkryesor i të cilit pritet që të jetë zgjerimi cilësor ikapaciteteve operacionale për një shkëmbimeficient dhe të sigurtë të vlerave monetare. Kyzgjerim, nga ana e tij, do të sjellë rritjen ebesueshmërisë të përdoruesve vendas dhe tëhuaj te kapacitetet dhe qëndrueshmëria esistemit bankar shqiptar.

Vënia në funksionim e këtij sistemi nënkuptonuljen e kostos së lartë operacionale dheshkurtimin e kohës së përpunimit tëinstrumenteve të pagesës.

Më konkretisht sistemi i ri do të garantojë:

• shlyerjen e menjëhershme, në paksekonda, të pagesave ndërbankare;

31

• krijimin e lehtësive në rritjen e eficiencëssë administrimit të përditshëm tëlikuiditetit nga ana e vetë bankave;

• uljen e rrezikut në sistemin bankar;• krij imin e një infrastrukture të

shëndoshë, për ngritjen e një sistemitjetër po kaq të rëndësishëm, atij përkryerjen e pagesave me vlerë të vogëltë popullatës.

• krij imin e një infrastrukture tëshëndoshë, për inkurajimin e mëtejshëmtë zhvillimeve të tregjeve financiare dukemundësuar një transmetim më efikas tëpolitikës monetare.

Sistemi i ri AIPS do të shtrijë aktivitetin e tij dhenë ekzekutimin e pagesave në vlerë të madhe tëbizneseve dhe të individëve, duke sjellë uljen e

kohës së ekzekutimit. Pra, pritet që ndikimi isistemit të ri të jetë i ndjeshëm dhe i pranishëmedhe jashtë sistemit bankar, në përgjithësi tektë gjithë agjentët ekonomikë, që shlyerjen edetyrimeve të tyre financiare e realizojnënëpërmjet sistemit bankar.

Sistemi AIPS ndonëse administrohet nga Bankae Shqipërisë, është në thelb një shërbim i ri që iofrohet gjithë sistemit bankar. Banka eShqipërisë, në operimin e këtij sistemi do tëzbatojë një politikë transparente, barazie dhegjithë-përfshirëse ndaj bankave, duke kërkuar prejtyre njëkohësisht shkallë të lartë angazhimi dhebashkëpunimi.

Në përfundim, Banka e Shqipërisë përfiton ngarasti për t’i shprehur falenderimet e saj bankavetregtare, anëtare të sistemit AIPS si dhe BankësBotërore si një nga bashkëfinancuesit dhembështetësit për ngritjen e këtij sistemi.

32

FJALA E GUVERNATORIT TË BANKËS SË SHQIPËRISËZ.SHKËLQIM CANI NË CEREMONINË E PËRURIMIT TËSISTEMIT TË PAGESAVE NDËRBANKARE1.

Duke ju falenderuar për pjesëmarrjen, kamkënaqësinë t’ju njoftoj zyrtarisht përfundimin dhepërurimin e sistemit të pagesave ndërbankarenë kohë reale. Them zyrtarisht, sepse sistemi iashtuquajtur AIPS në fakt duke filluar që nga data30 janar 2004, pasi ka kaluar me sukses të gjithatestimet e nevojshme është plotësisht operativ.

Nuk gjykoj se e ekzagjeroj, por Banka eShqipërisë ka bërë një nga hapat më tërëndësishëm në procesin reformues për sisteminbankar drejt standardeve ndërkombëtare në këtovitet e fundit, për zhvillimin dhe përsosjen einfrastrukturës së biznesit bankar në vend.Në kohën kur lançuam projektin, nuk kishabindjen e plotë për realizimin në afatin e caktuartë tij, nisur edhe nga eksperiencat jopozitive nëvendet që kanë zbatuar të njëjtin projekt.Procesi hasi vështirësi, ndër të cilat më kryesoretmendoj të kenë qenë koordinimi i numrit të gjerëtë aktorëve në projekt; infrastruktura epërgjithshme në vend, e cila duhet pranuar qëende mbetet e pafavorshme për zbatime të shtriratë sistemeve të informacionit; dhe eksperiencae kufizuar në aplikimin e sistemeve tërëndësishme të pagesave, të cilat prezantohenkomplekse dhe synojnë në një shkallë të lartëtë çështjeve teknike edhe ligjore.

Gjithësesi, zbatimi i sistemit në një kohë tëpërgjithshme prej 8 muajsh, ishte një rezultatmjaft pozitiv nëse e krahasojmë me eksperiencate njëjta të vendeve të ngjashme. Ky, mendoj seishte frut i një pune të përbashkët të Bankës sëShqipërisë dhe bankave përdoruese sistemit. Sistemi i pagesave ndërbankare - AIPS, tashmëmund të konsiderohet si infrastruktura kryesorelidhëse e të gjithë sistemit bankar. Ai krijonkushte optimale, të barabarta si për realizimin eshkëmbimeve midis bankave ashtu dhe përzhvillimin në mënyrë të sigurtë të tregutndërbankar.

Ai është i instaluar në Bankën e Shqipërisë dhe

nëpërmjet rrjeteve të sigurta të komunikimitshtrihet në të gjitha bankat e autorizuara që epërdorin atë. Sistemi mban llogaritë e bankavedhe mundëson finalizimin e menjëhershëm dhenë kohë reale të të gjitha instruksioneve tëpagesave, që lëvizin nëpërmjet mesazheveelektronike. Shlyerja dhe finalizimi i këtyreinstruksioneve kryhet nëpërmjet lëvizjes sëmenjëhershme të fondeve midis llogarive qëbankat mbajnë në sistem. Sistemi, pas kësaj,kujdeset për njoftimin e menjëhershëm tëpërfituesit të fondeve, si dhe për lejimin epërdorimit të tyre.

Duke u zhvendosur tek disa nga përfitimet që dotë sjellë ky sistem shkurtimisht do të theksoj seai pritet:

1) Të ulë shkallën e rrezikut operacionalnë sistemin bankar.

2) Të forcojë stabilitetin e sistemit bankarnë përgjithësi.

3) Të rrisë eficiencën në administrimin efondeve financiare dhe në shkëmbimine vlerave midis sistemit bankar.

4) Të nxisë më tej zhvillimet në fushën epagesave si dhe zhvillimin e sektoritfinanciar në përgjithësi.

5) Të ndikojë në mënyrë të drejtpërdrejtënë rritjen e besueshmërisë dhe tëreputacionit të sistemit bankar shqiptar,në sytë e publikut vendas dhe të huaj.

Përfitues të tij, do të jenë, gjithashtu:- Biznesi shqiptar, mund të realizojë

pagesa apo transferime të fondevebrenda ditës dhe në çdo degë banke.

- Publiku i gjerë, do të mundet që në çdokohë të realizojë, brenda ditës “pagesatë shpejta – AIPS”.

Nisur edhe nga eksperiencat e vendeve tëngjashme, përfitimet e sistemit të ri, shpreoj seshumë shpejt do të kuptohen dhe do të ndjehen

1Banka e Shqipërisë, 8 mars 2004

33

Gjykojmë, se vetë sistemi do të inkurajojë bankatnga njëra anë të tregohen më aktive nëadministrimin e fondeve të tyre dhe biznesin epublikun shqiptar nga ana tjetër, për të përdorurgjithnjë e më shumë shërbimin e pagesave tëshpejta.

Përfitoj nga rasti të përshëndes bankat anëtaretë sistemit, duke shprehur besimin tim dhe tëinstitucionit që drejtoj, se ky bashkëpunim do tërritet në të ardhmen dhe veçanërisht në dyprojektet madhore të Bankës së Shqipërisë: atëtë kleringut të pagesave me vlerë të vogël dheatë të reduktimit të parasë cash në ekonomi.

Pas përfundimit të këtij projekti Banka eShqipërisë ka menduar të vazhdojë më tejpërmirësimin e infrastrukturës financiare tëvendit, duke u angazhuar në një projekt tjetërme përmasa kombëtare, atë të kryqëzimit tëpagesave me vlerë të vogël. Duke shprehurbesimin se edhe në këtë rast bashkëpunimi dhemirëkuptimi ndërinsititucional do të jenë në tënjëjtin nivel, shpreh vlerësimin se një zbatim isuksesshëm i këtij projekti të ri do të shënontenjë hap të rëndësishëm në drejtim tëpërmbushjes së objektivave tanë madhorë.

Po kaq të rëndësishëm do ta vlerësoja projektine ri edhe në funksion të iniciativës më të funditqë ne si Bankë e Shqipërisë kemi marrë paraopinionit publik, atë të reduktimit të parasë cashnë ekonomi. Pavarësisht kompleksitetit dhe tëvarësive ndërinstitucionale që ekzistojnë nëpërmbushjen me sukses të kësaj nisme, unëjam i bindur se sistemi i kryqëzimit të pagesavesë bashku me sistemin modern që po përurojmësot, do të jenë dy hapa përcaktues në sigurimine suksesit.

Sigurisht që deri në realizimin e projektit, morënpjesë një sërë aktorësh për të cilët dua të shprehkonsiderata të veçanta:

• Falenderime të sinqerta i takojnë BankësBotërore dhe personelit të saj tëangazhuar në projekt, si iniciuesi,bashkëfinancuesi dhe mbështetësikryesor i Bankës së Shqipërisë në këtëangazhim. Njëkohësisht, përfitoj ngarasti të shpreh besimin në suksesin ebashkëpunimit edhe në projektin përkrijimin e kleringut të automatizuar tëpagesave në vlerë vogël.

• Përgëzime të veçanta i takojnë firmës“Montran”, z. Charls WalchZëvendëspresident - dhe punonjësve tëkompanisë, të cilët nëpërmjet njëbashkëpunimi të vazhdueshëm meBankën e Shqipërisë mundësuanrealizimin në kohë dhe me cilësi tëprojektit.

• Një falenderim të veçantë do të adresojapër Fondin Monetar Ndërkombëtar si dhepër Njësinë e Zbatimit të Projektevepranë Ministrisë së Financave.

• Në përfundim, falenderime të sinqerta dot’i dërgoja edhe vetë personelit tëBankës së Shqipërisë, i cil i meprofesionalizëm mundësoi përfundiminme sukses të këtij projekti.

Suksese të gjithë përdoruesve të sistemit dhe jufaleminderit!

sjelljes së tij, është pozitive. Që në ditën e parëtë operimit u realizua përpunimi i 94 pagesaveme një vlerë prej afro 40 milionë dollarësh.Ndërkohë që, gjatë muajit të parë të operimitsistemi ka finalizuar çdo ditë mesatarisht 100pagesa me vlerë 48 milionë dollarë. Ngarkesamaksimale e regjistruar përkon me një numërprej rreth 130 pagesash në ditë, me një vlerë ecila ka kapërcyer shifrën 100 milionë dollarë.Koha e përpunimit të plotë të një instruksionimesatarisht është më pak se 2 sekonda.

nga të gjithë përdoruesit e tij.

SI PO FUNKSIONON SISTEMI?

Ecuria e deritanishme e funksionimit dhe e

34

MOMENTI I PARË: INFLACIONI MES BANKËS SËSHQIPËRISË DHE PUBLIKUT

“Debati mbi rritjen e çmimeve ka kohë që pozhvillohet. Pse ju keni zgjedhur këtë momentdhe jo më përpara për të bërë publike efektet nëinflacion të këtyre rritjeve?”-, ishte pyetjainteresante e një gazetareje në konferencën efundit për shtyp, 06 shkurt 2004.

Përgjigja, sigurisht ishte spontane për një pyetjetë paparashikuar, por më erdhi edhe si “asist”për të shënuar një “goal” të shumëpritur, pasiprej vitesh Banka e Shqipërisë po mundohej tëndërgjegjësonte publikun mbi rëndësinë eopozicionit të inflacionit.

SHTJELLIMI TEORIK

Mendohet se nëse publiku është i prirur tëkundërshtojë inflacionin1[1], atëherë bankaqendrore ka më tepër autoritet, vendimet e sajkanë më shumë shanse të kenë mbështetje tëgjerë dhe si pasojë ajo është më e pavarur. Pra,pavarësia e Bankës së Shqipërisë është eshoqëruar fuqishëm me mbështetjen e shoqërisëpër objektivin e stabilitetit të çmimeve.

Rasti më tipik i një sjelljeje “opozitare” ndajinflacionit është ai i popullit gjerman, i cili mepërvojën e dy hiperinflacioneve gjatë shekullit tëkaluar ka zgjedhur modelin e një banke qendroretë pavarur, të orientuar drejt stabilitetit tëçmimeve.

Një eksperiencë pak a shumë e ngjashme ndodhiedhe në Shqipëri, kur pas situatave me inflaciontë lartë të vitit 1997, u rritën dhe u konkretizuanderi-diku përpjekjet (rishikimi i ligjit për Bankëne Shqipërisë, dhjetor ’97) për t’i dhënë më shumëpavarësi bankës qendrore.Në monografinë

“Banka e Shqipërisë: Sa e pavarur është ajo?”,u shtrua pyetja: A ka në Shqipëri “opozitë” ndajinflacionit të lartë? Përgjigja e asaj kohe ishte:Jo për publikun e gjerë. Madje as në rrethetfinanciare.

Ç’NDODHI NË FILLIM TË VITIT 2004—OSE PËRGJIGJAPRAKTIKE2[2].

Në fakt kujtoja se gazetarja do më thoshte sepse Ju keni folur që në muajin nëntor 2003 (fillimii fushatës kundër rritjes spekulative të çmimeve)për reagimin e publikut lidhur me spekulimet dhelëvizjet e çmimeve? Apo pse keni folur shumëkohë më parë se publiku shqiptar nuk ështëshumë reagues ndaj inflacionit, pra ndaj rritjessë çmimeve?

Pra, ky është shqetësim i ngritur nga Banka eShqipërisë që para 4 vjetëve, madje që të jemikorrekt edhe me ndonjë kritikë se pse poharxhojmë kaq para për edukimin e publikut.

Ne u tërhoqëm nga debati publik në momentetkur çështja e çmimit të bukës dhe energjisë ubë aq publike sa nuk kishte më vend për Bankëne Shqipërisë dhe për ne ishte shumë erëndësishme se reagimi ishte i publikut. Netashmë masim efektet të asaj që kemi “alertuar”më përpara dhe është pozitive që publiku ështëi ndjeshëm ndaj rritjes së çmimeve.

Por, nga ana tjetër, shqetësimi i Bankës sëShqipërisë lidhej me rritjen e paneglizhueshmetë të ashtuquajturave çmime të administruara,të cilat do të kishin ndikimin respektiv nënormën e inflacionit.

1Leksioni i Guvernatorit të Bankës së Shqipërisë, prof.dr. Shkëlqim Cani në Degën e Gazetarisë, Fakulteti i Histori-Filologjisë, Universiteti i Tiranës, 18 mars 2004.1[1] “Banka e Shqiperise: Sa e pavarur është ajo”, Sh.Cani; T.Baleta.2[2] Përgjigja e dhënë për pyetjen e gazetares (e pandryshuar).

BANKA E SHQIPËRISË VERSUS PUBLIKUT & MEDIAS1

SI PO REAGON PUBLIKU DHE MEDIA NDAJ VENDIMEVE DHEKËSHILLAVE TË BANKËS QENDRORE DHE SA I RËNDËSISHËMËSHTË KY REAGIM PËR BANKËN E SHQIPËRISË?

35

Dhe në fakt ashtu ndodhi. Çmimet e rriturandikuan jo pak në normën mujore të inflacionitpor do t’í rikthehemi më vonë këtij argumenti.

MOMENTI I DYTË: BANKA E SHQIPËRISËMES MEDIAS DHE PUBLIKUT

Zhvillimet ekonomike po bëhen gjithmonë e mëshumë pjesë e proceseve të reformave reale,diskutimeve, debateve, të kundërshtive deri edhetë protestave, që në të vërtetë përbëjnë thelbin edemokracisë që aspirojmë.

Për të gjykuar drejt mbi vendimmarrjen einstitucioneve, siç është në rastin konkret bankaqendrore, publikut minimalisht i nevojitetinformacion. Ky informacion duhet të jetë ishprehur qartë, saktë, në kohën e duhur dhe ipadeformuar.

Për këtë arsye, banka qendrore si institucioniqendror monetar ka kanalet e saj të komunikimitme publikun. Personat që mbulojnë marrëdhënietme median dhe me publikun kanë përgjegjësinëligjore të bëjnë të njohur të panjohurën përopinionin publik. Po kështu edhe anasjelltas, tëmarrin opinionin e publikut mbi vendimmarrjen,deklaratat dhe qëndrimet e Bankës së Shqipërisëdhe t’ía paraqesin sipas rastit Administratorëve,Këshill it Mbikëqyrës apo drejtuesve tëdepartamenteve në Bankën e Shqipërisë.

Strategjia e Bankës së Shqipërisë përKomunikimin me Publikun është mbështeturnë standardet ndërkombëtare që sugjeron FondiMonetar Ndërkombëtar dhe që zbatojnë bankatqendrore, kryesisht Banka Qendrore Evropianedhe bankat qendrore të vendeve perëndimore.

Banka e Shqipërisë gjithmonë e më shumë ështëmunduar të mbajë kontakte direkte me publikun,por sigurisht që media mbetet një faktor irëndësishëm i kanaleve të komunikimit dhe nënismat e Bankës së Shqipërisë media ështëtrajtuar me prioritet e deri edhe aleat si përshembull, në rastet e organizimit të fushatavepublike. Kjo për faktin e thjeshtë se media ështëtransmetuese, ndërmjetësuese, grumbulluesedhe përzgjedhëse e informacionit, që plotësoninteresat e lexuesit, të shikuesit apo të dëgjuesit,pra thuajse të të gjithë publikut.

Banka e Shqipërisë, këtë e them me kënaqësi,duke patur parasysh raportet e institucioneve tëtjera, ka përgjithësisht marrëdhënie të mira me

median. Fakti që gjatë vitit në vijim, Banka eShqipërisë nuk ka patur reagime ndaj shkrimevedhe komenteve në media, gjë që tregon sepërqindja e drejtkuptimit të mesazheve nga anae reporterëve dhe e analistëve ka rritje progresive.Por, kjo nuk do të thotë që si autoritet qendrormonetar, kemi qenë plotësisht dakord me atëçka shkruajnë gazetat apo trasmetojnëtelevizionet, apo agjencitë e lajmeve.

Ndonëse politikat dhe vendimmarja e një bankeqendrore shtrihen dhe afektojnë zhvillimetfinanciare dhe ekonomike në një periudhë kohetë mëvonshme, le të themi disamujore, e deriafatgjatë, unë drejtkuptoj në shumicën e rastevenxitimin e gazetarëve për të raportuar në publiklajmin, mundësisht në kohë rekord.

Gazetarët, ankohen se “nuk kanë kohën emjaftueshme” për të ballafaquar lajmin, qëndriminapo komentin. Institucionet përgjithësishtankohen për shmangie të medias nga realja, ngaargumenti i qenësishëm dhe më i rëndësishëmdhe “kërkojnë” shqyrtimin me kujdes dhe mesaktësi. Kjo, pasi këto pasaktësi ndikojnë nëvendimmarrjen e gabuar të publikut si dhe mundtë kenë pasoja për hartimin dhe zbatimin epolitikës monetare të Bankës së Shqipërisë.

Banka e Shqipërisë si banka qendrore e vendit,në përputhje me bazën ligjore në fuqi, ka njëobjektiv final: arritjen dhe ruajtjen e stabilitetittë çmimeve. Informacionet që kanë të bëjnëkryesisht me parashikimet në ecurinë e treguesvetë indeksit të çmimeve të konsumit mund tëndikojnë në mënyrë të drejtë ose të gabuarvendimmarrjen e konsumatorit, të biznesit dhetë politikëbërësve, duke shkaktuar në këtëmënyrë atë që ne e quajmë “inflacion psikologjik”.

Ndaj dhe objektivi i strategjisë së marrëdhënieveme publikun dhe median, është drejtkuptimi iobjektivave dhe i funksioneve të Bankës sëShqipërisë me synim rritjen e kredibilitetit të sajdhe fitimin e mbështetjes nga ana e publikut nëprocesin e vendimmarrjes.

I. PARIMET E KOMUNIKIMIT ME PUBLIKUN.

• Mbajtja e stabilitetit të çmimeve dhe promovimii një sistemi eficient pagesash kërkon“legjitimitetin” dhe mbështetjen e publikut nëbankën qendrore. Kjo mbështetje varet nëmënyrë të konsiderueshme nga transparenca epolitikave të Bankës së Shqipërisë dhe

36

vazhdueshmëria e marrëdhëneve me shtresa dheme nivele të ndryshme të publikut.

• Metodat e punës së Bankës së Shqipërisëdhe kuadri rregullativ i komunikimit me publikunjanë në funksion të mundësisë së medias dhepublikut të interesuar të njihet me vendimet eBankës.

• Duke pasur mbështetjen e publikut, Banka eShqipërisë mund të ndihmohet në objektivin esaj të arritjes së një norme inflacioni të ulët, 2-4për qind dhe të ruajtjes së një sistemi bankar tëshëndoshë. Gjithashtu kjo mbështetje, do tëpërmirësonte statusin e Bankës së Shqipërisësi një institucion relativisht i pavarur.

• Për të realizuar të gjithë hapat e mësipërm,Banka e Shqipërisë po përpiqet të administrojënë mënyrë efektive marrëdhëniet me publikundhe median.

I.1. ASPIRATA E KOMUNIKIMIT ME PUBLIKUN

Aspirata thelbësore e Bankës së Shqipërisë nëmarrëdhëniet me publikun sigurisht që do të jetëmbajtja e objektivave të paracaktuar që në fillimtë vitit 2004. Banka e Shqipërisë do të mundohetqë publiku të kuptojë drejt objektivat e vendosurnga Banka e Shqipërisë dhe statusin edomosdoshëm të saj si një institucion publik ipavarur nga politika.

I.2. PARIMET PËR TË FITUAR BESIMIN EPUBLIKUT.

Ndër parimet kryesore që orientojnë marrëdhëniete Bankës së Shqipërisë me publikun mund tëpërmenden:

• të jetë e hapur: çdo institucion në ushtrimine veprimtarisë së tij duhet të jetë sa më i hapur(transparent) duke treguar shkaqet për vendimete marra dhe duke informuar vazhdimisht përaktivitetin dhe rezultatet;• të jetë e besueshme: veprimtaria einstitucionit duhet të krijojë besueshmërinë përvërtetësinë e deklarimeve dhe të vendimeve, dukeu bazuar në studime të vazhdueshme ;• ndershmëria: lidhet me të tjerat dhe konsistonnë publikimin e sa më shumë të dhënave të saktapër institucionin dhe për aktivitetin e tij;• integriteti: institucioni nuk duhet ta vendosëveten në detyrime financiare ose të tjera që mund

të influencojnë negativisht apo ta pengojnë nëkryerjen e detyrave kryesore.

I. 3. PROFILI I STRATEGJISË.

Banka e Shqipërisë shpresojmë sekarakterizohet nga një nivel i lartë besueshmëriei publikut, i tregut financiar, i medias dhe grupevetë tjera.

Qëndrimet e Guvernatorit dhe të Bankës sëShqipërisë preferojmë që mund dhe duhet të“përkthehen” nga media dhe publiku si siguria estabilitetit të çmimeve dhe për krijimin e kushtevetë favorshme për zhvillimin ekonomik të vendit,rritjen e punësimit dhe përmirësimin e nivelit tëjetesës së shtetasve.

PROFILI I BANKËS SË SHQIPËRISË ZBËRTHEHET NË:

• Ruajtje e stabilitetit të çmimeve.Arritja dhe ruajtja e stabilitetit të çmimevesigurisht që janë baza e rëndësishme e zhvillimitdhe e vendimmarrjes ekonomike dhe krijonkushtet për një rritje reale dhe të qëndrueshmetë ekonomisë. Instrumenti kryesor që përdorBanka e Shqipërisë për mbajtjen nën kontroll tënivelit të çmimeve është norma bazë einteresit(REPO). Banka e Shqipërisë informonnë mënyrë periodike publikun lidhur me mbajtjennën kontroll të nivelit të çmimeve dhe ndryshimine normës bazë të interesit.

• Zhvillim dhe konsolidim i sistemit bankardhe i stabilitetit financiar.Banka e Shqipërisë po punon për zhvillimin dhemodernizimin e mëtejshëm të sistemit bankar.Mbikëqyrja e kujdesshme bankare, privatizimi iBankës së Kursimeve, licencimi me maturi ibankave të reja dhe tërheqja e vëmendjes sëbankave dhe institucioneve përkatëse me anë tëdeklaratës periodike të “Kërcënimit tëStabilitetit të Sistemit Financiar”, janëargumente që gjithmonë e më shumë po bëhentë raportueshme për publikun dhe po zënë vendnë faqet e shtypit dhe në kronikat televizive.

Sigurisht që ky raportim është përmirësuar ashtusi edhe reagimi i medias në deklaratën përgjashtëmujorin e dytë të vitit 2003 ka qenë më isaktë, më i plotë dhe pa keqkuptime, ndryshenga ç’ndodhi një vit më parë. Kjo gjykoj se tregonnjë nivel më të lartë të drejtkuptimit të mediasdhe shkallës së njohjes së gazetarëve për

37

Bankën e Shqipërisë, dhe shpresoj që edhe netë kemi ndikuar sadopak në këtë proces.

• Zhvillim i një sistemi të sigurtë dhe eficientpagesashNjë sistem pagesash i sigurtë dhe efikas ështëthelbësor në ekonominë e tregut pasi i bën tregjete shkëmbimit të të mirave dhe shërbimeve mëtë lehta dhe më të lira. Banka e Shqipërisë pozbaton projektin e pagesave të mëdha në kohëreale(RTGS) dhe gjatë këtij viti po punojmë edhepër projektin e pagesave të vogla.

•Rëndësinë e kërkimeve në fushën epolitikës monetareDuke patur parasysh qe efekti i REPO-ve nëobjektivin final të çmimeve është afatmesëm dheafatgjatë, Banka e Shqipërisë e ka të nevojshmetë mbështetet në mënyrë të vazhdueshme nëanaliza dhe në kërkime të politikës monetareqë qartësojnë mekanizmin e transmisionit.

•Transparenca e aksesueshme reflektondemokraciStatusi i një institucioni të pavarur, e “detyron”Bankën e Shqipërisë të jetë transparente, ekuptueshme dhe e besueshme për publikunlidhur me vendimmarrjen e saj.

Baza për transparencën në vendimmarrjen epolitikës monetare është vazhdimi i publikimit tëraporteve, të periodikëve dhe të “fjalimeve” tëGuvernatorit, që shoqërojnë këto raporte.Anëtarët e Këshillit Mbikëqyrës po përpiqen tëmbajnë kontakte të rregullta me publikun.Shumica e tyre janë të përfshirë në procese mekohë të plotë ose të pjesshme të mësimdhënies.

Në strategjinë afatshkurtër të marrëdhënieve mepublikun të institucionit është krijimi i ambienteve,nëpërmjet të cilave mund të realizohet prezantimidhe të përballohet fluksi i të interesuarve përinformacion.

Departamenti i Marrëdhënieve me Publikun kapersona për informimin direkt të publikutnëpërmjet të gjitha mënyrave të komunikimit:direkt, nëpërmjet telefonit, internetit, shërbimittë faksit etj..

I. 4. GRUPET NË VËMENDJE.

Grupet kryesore të cilave iu drejtohet strategjiae marrëdhënieve me publikun:

• Publiku në përgjithësi.Pa rënë në “populizëm”, Guvernatori dhe Bankae Shqipërisë mendohet se janë në komunikimtë vazhdueshëm me publikun mbi atë çka bënBanka e Shqipërisë. Publiku nënkupton çdoshtetas të interesuar për tú njohur meBankën e Shqipërisë, me vendimet dhe meveprimtarinë e saj. Shumë thjesht çdo personmund të marrë në trajtë të shkruar pa pagesëose në trajtë elektronike(tashmë po promovojmëfaqen e re të internetit e përafruar me standardete faqeve të bankave moderne qendrore).Gjithashtu, publiku mund të paraqesë opinionine tij mbi sistemin bankar dhe Bankën eShqipërisë, madje këto opinione janë tëdëshiruara.

• Deputetët e Kuvendit të Shqipërisë.Guvernatori dhe drejtues të tjerë të Bankës sëShqipërisë mbajnë kontakte të rregullta megrupet parlamentare dhe me komisionet, nëveçanti atë të Ekonomisë, Financës dhePrivatizimeve. Sipas ligjit “Për Bankën eShqipërisë” Guvernatori raporton në Kuvend dyherë në vit mbi zhvillimet kryesore ekonomike efinanciare dhe i përgjigjet interesit të deputetëvembi këto zhvillime.

• Ekspertët financiarë.Sipas ligjit “Për Bankën e Shqipërisë”(neni 24),të gjitha draftligjet me karakter ekonomik dhefinanciar duhet të kalojnë për mendim në Bankëne Shqipërisë. Gjithashtu, Guvernatori merr pjesërregullisht dhe paraqet opinionin e tij në mbledhjete Komitetit Ndërministror të Politikave Ekonomikedhe atij të Integrimit. Po sipas ligjit, Banka eShqipërisë dhe Guvernatori janë këshilltarëfinanciarë të ekzekutivit.

• Media, shqiptare dhe e huaj.Prej kohësh media është parë si grupi kryesor ishënjestrës së strategjisë së marrëdhënieve mepublikun të Guvernatorit dhe Bankës sëShqipërisë. Banka e Shqipërisë ka krijuar tashmëprofilin e institucionit kryesisht të besueshëmdhe produktiv në media, ndërsa bashkëpunimisa vjen e thellohet dhe institucionalizohet.Paraqitjet publike të drejtuesve të Bankës sëShqipërisë dhe Guvernatorit zënë hapësira tëkonsiderueshme në mediat vizive dhe në ato tëshkruara duke treguar interesin e medias nganjëra anë dhe qëndrimet e qarta dhe tëargumentuara të tyre, nga ana tjetër.

38

• Aktorët e tregut financiar, shqiptarë dhe tëhuaj.Është shumë e rëndësishme që Banka eShqipërisë të ketë një kredibilitet tëpadiskutueshëm të aktorëve të tregut financiarnë përgjithësi dhe të atij bankar në veçanti. Bankae Shqipërisë ndjek një politikë të marrëdhënievekorrekte dhe gjithëpërfshirëse me bankat e nivelittë dytë, me synim zhvillimin e mëtejshëm tësistemit bankar në Shqipëri.

• Nxënësit dhe mësuesit e shkollave tëmesme.Një eksperiencë e re po shoqëron marrëdhënietpublike të Bankës së Shqipërisë me nxënësitdhe mësuesit e shkollave të mesme jo vetëm nëTiranë por edhe në rrethe, duke u njohur nëmënyrë periodike me publikimet e Bankës sëShqipërisë. Ky është hapi i parë konkret që kandërmarrë Banka e Shqipërisë për të vazhduarmë tej me leksionet e drejtuesve dhe tëspecialistëve të Bankës së Shqipërisë në këtoshkolla dhe përgatitjen e teksteve për mësuesite shkollave të mesme.

• Studentët dhe pedagogët e universitetevenë Tiranë dhe në rretheKjo mund të konsiderohet një eksperiencë ekonsoliduar tashmë por është shumë erëndësishme të kërkohen elemente të reja qëdo ta bënin më interesant komunikimin mestudentët dhe me pedagogët e FakultetitEkonomik.

• Institucionet ndërkombëtare ku ka“interes” Banka e Shqipërisë.Misioni i FMN-së, i Bankës Botërore, ambasadate vendeve të ndryshme shikohen si një tjetër“dritare” e marrëdhënieve publike të “jashtme” tëBankës së Shqipërisë. Banka e Shqipërisë popunon në drejtim të përmirësimit të imazhit tëShqipërisë dhe të ekonomisë së saj.

Duke patur parasysh se secili grup ka veçoritë etij, Banka e Shqipërisë i ka kushtuar rëndësimbledhjes së informacionit nëpërmjet anketavepër nevojat për informim të tyre nga Banka eShqipërisë dhe nga ana tjetër, duhen identifikuaredhe objektivat e Bankës së Shqipërisë nëdrejtim të ndërgjegjësimit të publikut meobjektivat dhe me vendimmarrjen e saj. Banka eShqipërisë vazhdon të japë kontributin e saj nëprocesin e diskutimit të nënshkrimit tëmarrëveshjes së stabilizim asocimit me

Bashkimin Evropian.

I. 5. ASPEKTE TË ZBATIMIT TË STRATEGJISË SËMARRËDHËNIEVE ME PUBLIKUN.

Konferenca për shtyp të Guvernatorit.

Konferencat e shtypit ofrojnë një mundësi përqytetarët, që nëpërmjet medias të njihen mezhvillimet më kryesore dhe më të fundit mbisistemin bankar dhe Bankën e Shqipërisë.Gjithashtu, ato u krijojnë mundësi gazetarëve përtë pyetur zyrtarët e lartë të Bankës Qendrorepër çështje, përgjithësisht me interes përaudiencën ose, për lexuesin.

Guvernatori del në konferenca për shtypmesatarisht 4 herë në vit, por kohët e fundit pointensifikohen konferencat për shtyp si dhekonferenca të përbashkëta me FMN-në dhe meMinistrin e Financave.

Intervistat.

Intervistat e Guvernatorit të Bankës së Shqipërisëjanë pjesë e strategjisë së komunikimit të tij memediat. Intervistat kanë të bëjnë kryesisht mefushatat që ndërmerr Banka e Shqipërisë por nukpërjashtohet mundësia e ndonjë interviste tjetërnë varësi të aktiviteteve që mund të zhvillohen,të interesave të Bankës së Shqipërisë për tësqaruar publikun dhe interesimit të medias përçështje të ndryshme.

Shkrimet dhe emisionet.

Gjatë periudhës në vazhdim Guvernatori, drejtuesdhe specialistë të Bankës së Shqipërisë do tëjenë të pranishëm në mediat e shkruara dhe nëato elektronike nëpërmjet shkrimeve dhepjesëmarrjes në emisione. Temat kryesore do t’ireferohen fushatave të Bankës së Shqipërisë:reduktimit të “cash’ në ekonomi etj..

Sqarimi i publikut.

Strategjia ka në fokus sqarimin e grupevekryesore të interesuara për punën e Bankës sëShqipërisë. Qytetari i thjeshtë, një pjesë esipërmarrësve tanë, studentët e degës sëekonomisë, i shohin bankat ende si me pak frikëe ndrojtje, që vijnë nga mosnjohja e plotë eparimeve dhe e rregullave të funksionimit të tyre.Kjo strategji do të synojë edhe në ç’mitizimin emëtejshëm të bankave dhe në bërjen sa më

39

transparente të mekanizmave të ndërhyrjes dheaktivitetit të tyre në treg. Strategjia do të synojëqë më së fundi, qytetari dhe sipërmarrësi ithjeshtë shqiptar të kuptojë se Banka eShqipërisë është një aleat i natyrshëm i tij dhenjë garantues i parave që investon në sisteminbankar. Synimi afatmesëm është që të mos ketëqytetar pa llogari bankare.

Informimi i institucioneve.

Kohët e fundit ka filluar një shpërndarje mëintesive materialesh për informim të deputetëvetë Kuvendit, në rradhë të parë anëtarëve tëKomisionit Parlamentar të Ekonomisë,Financave dhe Privatizimit.Për këtë, Guvernatori,Drejtori i Departamentit të Marrëdhënieve mePublikun marrin takime periodike me deputetëtë veçantë, anëtarë të Komisionit për të informuare për të paraqitur materialet e Këshillit Mbikqyrësose mesazhe të tjera të rëndësishme të përcjellanga Banka e Shqipërisë gjatë kësaj periudhe.Me këtë synohet rritja e sensibilizimit tëligjbërësve ndaj aktivitetit të Bankës së Shqipërisëdhe intensifikimi e drejtpërdrejtësimi i dhëniessë informacionit pranë tyre.

Vazhdimi i organizimit të seminareve3[3] mepërfaqësuesit (gazetarë ekonomikë) të mass-mediave, me qëllim njohjen me veprimtarinëinformative të Bankës së Shqipërisë dhe trainimine tyre me konceptet bazë të interesavemakroekonomikë të një banke qendrore dhemjetet e politikës aktuale monetare të Bankëssë Shqipërisë. Këto seminare do të organizohennjë herë në muaj nga zëdhënësi i shtypit nëbashkëpunim me departamentet kryesore nëBankën e Shqipërisë dhe synojnë prezantime tëthjeshta e të kapshme nga niveli i sotëm igazetarëve ekonomikë të vendit.

II.REAGIMI I MEDIAS NDAJ BANKËS SËSHQIPËRISË DHE PRITSHMËRITË E PUBLIKUT. NJËRAST KONKRET.

Duke tejkaluar aspektin teorik, do të shqyrtojmëmarrëdhëniet në një këndveshtrim më konkret.Ndoshta keni dëgjuar në televizione apo kenilexuar në gazeta rreth deklarimit më të fundit, tëdatës 8 mars 2004 të Guvernatorit në KomisioninParlamentar të Ekonomisë.

3[3] (një kopje të programit të seminarëve ku jeni të ftuar të merrni pjesë e gjeni bashkëlidhur).

II.1. ÇFARË NDODHI NË FAKT DHE SI E POZOI MEDIA?

Le të diskutojmë mbi informacionin që dërguanekspertët për Këshillin Mbikëqyrës në mbledhjene tij të fundit lidhur me këtë argument:

“Me kërkesë të Komisionit Parlamentar tëEkonomisë, Financës dhe Privatizimeve, uparaqita në mbledhjen e rradhës së Komisionittë datës 8 mars 2004 për të prezantuar Rportine Plitikës Mnetare të muajit jnar 2004 si dhedklaratën e fundit të Bankës së Shqipërisë nëlidhje me Kërcënimet e Stabilitetit të SistemitFinanciar në Shqipëri”.

Në prani edhe të medias të interesuar për këtëtakim, fillimisht u ndala në deklaratën ekërcënimit, ku si konkluzion kryesor ishte se nëmomentin aktual Banka e Shqipërisë nuk shikonndonjë rrezik potencial mbi sistemin financiar nëShqipëri. Megjithatë, për aq kohë sa përgatitja enjë deklarate të tillë përbën një detyrim periodikligjor të Bankës së Shqipërisë, është punuar përtë evidentuar disa drejtime ku vëmendja eautoriteteve (sipas përkatësive) duhet të jetë mëe madhe. Më konkretisht, u përmendën disaçështje të tilla si ajo për reduktimin e përdorimittë parasë cash në ekonomi si dhe për disaprobleme që lidhen me sistemin bankar.

Në lidhje me raportin mujor të politikës monetare,vlen të theksohet fakti se periudha e raportimitnë Komision përkon me një periudhë pak më tëndryshme nga ajo e muajit që i përkiste raporti.Zhvillimet e muajit shkurt në çmimet e konsumit,krijonin një lloj trysnie për të qenë më koherentdhe rrjedhimisht, më të kujdesshëm nëqëndrimet e Bankës së Shqipërisë ndaj tëdhënave mbi zhvillimet në normën e inflacionitnë muajt e ardhshëm.

Koincidenca që data e raportimit në Kuvendkishte me datën e shpalljes së shifrës sëinflacionit nga ana e Institutit të Statistikave, nukkishte si të neglizhohej e për rrjedhim ajo zuriedhe një pjesë të caktuar në vlerësimet emëtejshme në lidhje me zhvillimet dhe qëndrimete pritshme në politikën monetare të Bankës sëShqipërisë.

Nga këndvështrimi i Bankës së Shqipërisë, shiframujore e inflacionit, në atë kohë operative prej1.9 për qind, përbënte një zhvillim relativisht të

40

pranueshëm. Kjo ndodh për faktin e thjeshtë seinflacioni i shkaktuar në muajin shkurt në vetvetepërmban edhe efektin që ka dhënë lëvizja e disaçmimeve të kontrolluara.

Banka e Shqipërisë konstatoi që norma vjetoree inflacionit kaloi me 0.4 për qind objektivin esipërm të Bankës së Shqipërisë. Rritje pati edhenë normën mesatare vjetore, nga 2.65 për qindnë muajin janar në 2.92 në muajin shkurt, dukeiu afruar nivelit prej 3 për qind.

Si reflektim ndaj këtyre lëvizjeve, Banka eShqipërisë e gjykoi me vend që të tregojë njëkujdes më të madh në lidhje me ecurinë einflacionit dhe me ecurinë e politikës monetaretë së ardhmes.

Shifra aktuale e inflacionit vlerësohet se endeështë në kufij të pranueshëm dhe të tolerueshëmpër ekonomi në tranzicion. Për më tepër, Bankae Shqipërisë ka fiksuar si kriter të vlerësimit tëpolitikës së saj monetare agregatët monetarëpor gjithësesi ajo për inflacionin ka synimmbajtjen e normës vjetore të tij në fund tëvitit, në kufijtë 2-4 për qind.

Gjithësesi, theksova se inflacioni i muajve në vijimdo të ndikohet edhe prej vendimmarjespërfundimtare për uljen e tarifave të administruaratë telefonisë fikse, të cilat janë ende në procesnegocimi.

Po kështu, Këshilli Mbikëqyrës i Bankës sëShqipërisë në mbledhjen e tij të radhës do tëshqyrtojë me kujdes këto zhvillime dhe besonse qëndrimi politikës monetare edhe për njëperiudhë dy – tremujore, me sa duket do tëmbetet i pandryshuar, duke ruajtur pozicioninneutral të saj. Në këtë takim sqarova se “dukevlerësuar se zhvillimet e verifikuara në inflacionpasqyrojnë lëvizje të bëra në krahun e ofertës,ato nuk përbëjnë argumente të mjaftueshme përtë ndryshuar orientimin e politikës monetare nganjë kah në zbutje në një kah më konservator”.Megjithatë, gjykoj se zhvillimet e muajit shkurtpërbëjnë një moment reflektimi për politikatekonomike dhe nevojë për më shumë maturi derinë marrjen e një vendimi tjetër.

II.2. PASQYRIMI NË MEDIA DHE PËRGJIGJA EMUNDSHME E BANKËS SË SHQIPËRISË.

Ndërkohë, Banka e Shqipërisë ndoqi me

vëmendje mënyrën e përcjelljes në publik ngaana e medias në përgjithësi, të deklarimeve tëGuvernatorit. Jo në pak raste, komentet e mediasbëhen mbi informacionet që ofrojnë gazetarët përnjëri-tjetrin dhe jo mbi materialin bazë, oseburimor që në rastin konkret ishte ai i Bankëssë Shqipërisë.

Banka e Shqipërisë, përfiton nga rasti të tërheqëvëmendjen e opinonit publik se nuk keminënkuptuar dhe të paktën edhe për një periudhëdisavjeçare në vijim, nuk do të “shokohemi” nganjë normë inflacioni e një apo disa muajve prej4.4 për qind, aq më tepër kur ky inflacionshkaktohet jo nga zhbalancimet e agregatit tëkërkesës. Banka e Shqipërisë i qëndron idesëse lëvizje të tilla të çmimeve të kontrolluara, derinë ndërtimin e një ekonomie të vërtetë tregu, dotë jenë shoqëruese të zhvillimit të vendit.

Nga ana tjetër, Banka e Shqipërisë ka theksuarse autoritetet politikbërëse mund dhe duhet tëjenë më të kujdesshme në procesin eprogramimit dhe të liberalizimit të çmimeve dhetarifave të kontrolluara, me qëllimin e vetëm përtë amortizuar rritjet të larta të efektit negativ tëtyre në ekonomi, veçanërisht në krijimin epritshmërive negative për inflacionin.

Siç u tha edhe më lart, objektivi i Bankës sëShqipërisë është mbajtja e normës vjetore tëinflacionit (muajit dhjetor) dhe argumenti iinflacionit do të jetë subjekt i komunikimit tëvazhdueshëm të Bankës Qendrore me publikundhe median.Pasaktësitë e ndonjë media kur lexon titujt“Inflacioni jashtë kontrollit, arrin në 4.4 për qind”,“Rriten përsëri çmimet në treg, dorëzohet Bankae Shqipërisë”, “Rritja e çmimeve po bëhetkërcënuese”, “Rikthehet inflacioni i ’98-ës” apo“Alarm: Nuk e kontrollojmë dot inflacionin”, janëkomente larg qëndrimit zyrtar të Guvernatorit dheBankës së Shqipërisë.

Banka e Shqipërisë duke vlerësuar se këtoopinione, anojnë më tepër nga mungesa eprofesionalizmit dhe mund të shkaktojnë“inflacion psikologjik” te konsumatorët dhembështetur në bashkëpunimin efektiv me median,kërkoi mirëkuptimin dhe drejtqëndrimin e të gjithëaktorëve dhe faktorëve të lidhur me zhvillimetinflacioniste.

41

II.3.INFLACIONI DHE RËNDËSIA E KANALIT TËKOMUNIKIMIT.

Në fakt shqetësimi real i Bankës së Shqipërisëishte ndikimi i konsiderueshëm i çmimeve tëadministruara(shoqëritë publike që kanë pozicionmonopol në treg dhe tarifat e shërbimeve ivendosin ente publike ose qeveria, për shembull:KESH, Albtelekom, Ujësjellësi, TransportiPublik). Këto shqetësime u vërtetuan ngadeklarata e INSTAT.

Pra, norma e inflacionit vjetor të muajit shkurt,në thelb nuk është objektiv i Bankës sëShqipërisë dhe për më tepër inflacioni 4.4 përqind nuk është ndonjë shqetësim i madh.Shqetësimi ishte pikërisht ndikimi i çmimeve tëadministruara dhe kjo mund dhe dëshironim tëtransmetohej saktë nga ana e medias.

Vendimmarja e politikës monetare të Bankës sëShqipërisë, përveç instrumentit të normës bazëtë interesit dhe kanalit të transmisionit tekaktorët e tregut, lidhet edhe me komunikimin mepublikun nëpërmjet medias.

Regjimet e ndryshme të politikës monetare,sidomos ai i Inflation Targeting (shënjestrimit tëinflacionit) kërkojnë saktësinë dhe qartësinë emedias në publikimin e vendimeve apoqëndrimeve të Bankës së Shqipërisë. Kështu përshembull, vetëm një keqinterpretim i një opinionitë Guvernatorit të Bankës së Shqipërisë mund

t’í orientojë gabimisht bankat e nivelit të dytë,depozituesit dhe kredimarrësit në vendimet e tyrenë të ardhmen.

Parashikimet që bën Banka e Shqipërisëmbështeten kryesisht në zhvillimet historike tëinflacionit si edhe në modelet që përmirësohenvazhdimisht nga ana e një stafi të specializuarnë Departamentin e Kërkimeve dhe atë tëPolitikës Monetare në Bankën e Shqipërisë.

Përkrah vlerësimeve sasiore për pritshmëritë einflacionit, janë edhe argumentet apo analizatcilësore që i mbështesin ato. Pra, në trajtën eskenarëve të mundshëm për të ardhmen, kjopjesë synon të krijojë një spektër më të gjerëarsyetimi për atë që mund të ndodhë me çmimete konsumit. Duke u mbështetur në këta skenarë,bëhen propozime për qëndrimin e politikësmonetare mbi normat e interesit, nëse ato do tëndryshohen (rriten apo ulen) apo nëse do tëmbeten të pandryshuara.

Banka e Shqipërisë synon që në vazhdimësiparashikimet të zënë një pjesë gjithnjë e më tëmadhe. Por çfarë mund të pengojë njëparashikim të saktë dhe të plotë të parametravemakroekonomikë në kushtet e sotme shqiptare,në kushtet kur Banka e Shqipërisë e ka njëdepartament cilësor kërkimesh? Sigurisht qënevojitet një bazë informacioni sa më e plotë dhee saktë. Ekonomia informale dhe pengesat tëtjera që kanë ekonomi si e jona, kërkojnë edheburime alternative informacioni, përveç atyrebazë, që ofrohen nga INSTAT.III. Transparenca e një banke qendrore dhereagimi publikut.

III.1. PSE KA RËNDËSI TRANSPARENCA DHE A ËSHTËTRANSPARENCA E NJË BANKE QENDRORE E LIDHUR MEINFLACIONIN?

Ka mjaft studime mbi atë se sa ndikon niveli itransparencës në efektivitetin e politikësmonetare që ushtron banka qendrore. Një formëe veçantë e transparencës është publikimi iparashikimeve për inflacionin dhe i analizave përtë ardhmen. Studimet e funditi[i] tregojnë setransparenca në publikimin e parashikimevendikon përgjithësisht inflacionin deri në atë masësa e bën kredibilitetin e një banke qendrore mëtë ndjeshëm ndaj vendimeve të politikësmonetare.

Sipas njoftimit zyrtar të INSTAT:

Indeksi i çmimeve të konsumit, në muajinshkurt arriti në 106.81 për qind kundrejtmuajit dhjetor 2001, duke shënuar një rritjeprej 1.9 për qind kundrejt muajit të kaluar.Ndryshimi vjetor për muajin shkurt 2004është 4.4 për qind ndërsa një vit më parëishte 1.1 për qind. Pra, Instituti i Statistikavenë raportin e tij shprehimisht përmend segrupi “ushqime dhe pije joalkolike”shënoi njërritje prej 1.4 për qind ku përmendet rritja eçmimit të bukës prej 11 për qind. Grupi “qira,ujë, lëndë djegëse dhe energji” shënoi njërritje prej 4.9 për qind ku përmendet rritja eçmimit të energjisë elektrike prej 31.2 përqind. Ndërkohë, grupi “transporti” shënoi njërritje prej 1.5 për qind e cila ka ardhurkryesisht si rezultat i rritjes së çmimit tëshërbimit urban prej 32.2 për qind.

42

Sipas studimeve empirike ka disa shpjegime:

• publikimi i parashikimeve ka pak ndikim nëinflacion në rastet kur kredibiliteti sigurohet nëforma të tjera. Madje ka një lidhje disi tëçuditshme, në vendet me inflacion të ulët pakndikim kanë parashikimet në nivelin e inflacionit.

• lidhja ndoshta është e kahut tjetër, pra ndoshtainflacioni i ulët i bën bankat qendrore mëtransparente. Ka patur raste që bankat qendrorejanë bërë më pak transparente kur ka patur rritjetë inflacionit ose transparenca e madhe ka çuarnë shifra të larta të inflacionit.

Ndërkohë që është folur mjaft për pavarësinë ebankës qendrore dhe përgjegjshmërinë e saj, përefektet e ndërsjella mes transparencës dheinflacionit nuk është diskutuar shumë. Bankaqendrore është e susksesshme, pra arrinobjektivat e politikës së saj monetare, kur kapnivelet optimale për të tre këto elemente.Autorë të ndryshëm e konceptojnë transparencënnë mënyra të ndryshme duke u fokusuar nëpreferenca, modele, njohuritë mbi goditjet qëpëson ekonomia, procesin e vendimmarrjes apoimplementimin e vendimeve të politikës monetare.

Modelet e Faust & Svensson (2000, 2001),Jensen (2000), Geraats (2001a), Tarkka & Mayes(1999) nënkuptojnë me transparencëinformacionin mbi objektivat dhe synimet ebankës qendrore.

Mjaft diskutime rreth transparencës kushtëzohennga koncepti i imazhit publik të drejtuesve tëinstitucionit.

Transparenca në një sens të përgjithshëm thjeshtdo të thotë të ofrosh shpjegimin më të plotë tëmundshëm të vendimeve (në rastin e Bankës sëShqipërisë-vendimeve të politikës monetare) dhemendimet e opinonet, sa më shpejt që të jetë emundur.

Përparësia e transparencës në këtë kuptim (këtëe dinë mirë lektorët dhe kërkuesit shkencorë)

është se rruga më e mirë për t’u siguruar mbikuptimin e diçkaje është t’ia shpjegosh atëqartësisht të tjerëve.

Transparenca është një shtysë e mirë për tëformuluar dhe për të zhvilluar pikëpamjekoherente dhe i shërben shumë vendimmarrësvenë punën e tyre.

Duke e parë nga këndvështrimi i ekonomistit,vendimet e politikës monetare do të kenë efektete veta në parametrat ekonomikë.

III.2. SI MUND TË ARRIHET TRANSPARENCA?

Sekreti nuk është më në themel të veprimtarisësë bankave qendrore. Tendenca e sotme ështëdrejt transparencës dhe hapjes kundrejtpublikut.ii[ii] Gjithnjë e më tepër bankat qendrorepo mundohen të jenë të qarta duke shpjeguarveprimet e tyre në publik.

Mënyra sesi flasin bankat varet nga procesi ivendimmarrjes së politikës monetare. ShpeshShpesh publiku kërkon të njohë vendimet poredhe shpjegimet dhe arsyetimet lidhur me to.

Të mendojmë sikur publikohen të plota diskutimete anëtarëve të Këshillit Mbikëqyrës (minutat embledhjes) dhe/ose televizioni transmeton direktmbledhjet e Këshillit Mbikëqyrës të Bankës sëShqipërisë. Çështja është tek disniveli mesargumenteve teknike të mbledhjes dhe njohurivetë audiencës. Ndryshe mund të flitet në këtëauditor dhe ndryshe (pra me një gjuhë tjetër) nënjë auditor tjetër, nëse duam të jemi efektivë.Shumëkush mund t’i keqinterpretojëinformacionet që dëgjon aty dhe shpejt audiencado të bjerë dukshëm. Do të ishte e vështirë qënjë transmetim i tillë direkt të konkurronteemisionet dhe spektaklet e tjera televizive.

Nga ana tjetër, dihet se një anëtar i KëshilitMbikëqyrës do të reagojë ndryshe në prani tëkamerave dhe do të pozicionohej haptas përçështje nga të cilat do të mendonte se siguronkredo publike.

i[i] Does it pay to be transparent?International evidence from central bank forecasts, Georgios Chortareas, DavidStasavage, Gabriel Sterne.ii[ii] How Do Central Banks Talk? Alan Blinder (Princeton University),Charles Goodhart (London School of Economics),Philipp Hildebrand (Union Bancaire Privée Genève), David Lipton (Moore Capital Strategy Group), Charles Wyplosz(Graduate Institute of International Studies, Geneva, and CEPR). ‘The third Geneva Report on the World Economy published by the InternationalCentre for Monetary and BankingStudies (ICMB) – www.icmb.org – and the Centre for Economic PolicyResearch (CEPR) – www.cepr.org – on 21September 2001’.

43

Po ashtu, sipas përvojës amerikane, pasi u bënëpublike kasetat e mbledhjeve të Fed, mbledhjetndryshuan për njëfarë kohe. Ata që diskutoninmë parë e humbën gatishmërinë për të debatuar.

Prandaj edhe rritja e transparencës është evështirë. Banka e Shqipërisë menjëherë pasmbledhjes shpërndan për mediat dhe publikonnë faqen e internetit për të gjithë të interesuarit,njoftimin për shtyp. Gjithashtu, publikojmërregullisht 5-6 ditë pas mbledhjeve të KëshillitMbikëqyrës, vendimet që miratohen aty, në njëbuletin zyrtar, interesi për të cilin ka ardhur nërritje. Këtë e dëshmon edhe fakti që gazetatshpesh po bëjnë edhe komente cilësore mbi këtovendime dhe jo thjesht njoftime mbi zhvillimin ekëtyre mbledhjeve.

Këtu qëndron edhe thelbi i transparencës, tekmarrja e mendimeve dhe e opinonevekonstruktive.

Modeli i politikës monetare që zbaton bankaqendrore përcakton edhe strategjinë e saj përkomunikimin me publikun. Sot, kur Banka eShqipërisë mendon seriozisht për implementimine inflation targeting ajo njëkohësisht po përgatitedhe strategjinë për komunikimin me publikun.Një publik që i kupton vendimet e politikësmonetare, do të jetë edhe pjesëmarrës aktiv dheoponent në vendimmarrjen e bankës qendrore.

III.3. PO PUBLIKU SI REAGON DHE ÇFARË PRET?

Duhen analizuar disa faktorë njëkohësisht:

1) Niveli i audiencës.2) Niveli i zhvillimit të sistemit financiariii[iii] nëShqipëri.3) Lidhja e publikut me sistemin bankar.

1) NIVELI I AUDIENCËS

Interesi i publikut për zhvillimet në sisteminbankar dhe vendimet e politikës monetare, povjen gjithnjë e në rritje.Dihet se në Shqipëri nuk ka një “opozicion” ndajinflacionit të lartë, në publikun e gjerë, përjashtorastin e fundit me tarifat e energjisë dhe telefonisë.Përvoja relativisht e shkurtër në ekonominë etregut, nuk e bën publikun aq të ndjeshëm ndajlajmeve të reja për normat e interesit dhe atyrepër nivelin e inflacionit. Problemet e prekshme

sociale ngjallin shpesh reagime, pasi çdo blerëse ndjen kur paratë e tij vlejnë më pak, kërkonrritje në të ardhurat e veta, e njëkohësisht ekupton se tregu i punës ka ofertë tëkonsiderueshme.

Orientimi i publikut lidhur me impaktet që mundtë kenë vendimet e politikës monetare.Shumëkush nga ju do t’i jepte më tepër të drejtëBankës së Shqipërisë, kur dëgjon objektivat esaj për mbajtjen e inflacionit në shifrat 2-4 përqind nëse do t’i kishte të qarta efektet e tij në tëardhmen. Ky stabilitet do të sjellë rritje të PBB(produktit të brendshëm bruto) dhe rënie të nivelittë papunësisë. Bizneset do të njohin rritje të fitimitdhe paratë në xhepat e blerësve do të vazhdojnëtë ruajnë vlerën e tyre.

2) DIÇKA KA FILLUAR TË LËVIZË NË RRETHETFINANCIARE.

Kjo si rezultat i një platforme të qartë që Bankae Shqipërisë ka për bashkëpunimin meinstitucionet e rrethet akademike në Shqipëri.Një oponencë e frytshme nga ana e tyre do tëthotë zhvillim i debatit publik dhe ballafaqim memendimet edhe të kundërta lidhur me politikënmonetare.Kjo shpie në korrektimet e mundshmetë vendimeve të kësaj politike.Po ashtu, mungesa e informacionit dhe asimetriae tij kanë një ndikim të konsiderueshëm nëformimin e pritjeve jo të sakta të publikut.

3) LIDHJA E PUBLIKUT ME SISTEMIN BANKAR DHEPROGRAMI ANTI-CASH.

Zhvillimi i sistemit bankar dhe rritja e besimit tëpublikut ndaj tij lidhet me disa faktorë, siç janë :

• zgjerimi i tij;• nxitja e konkurrencës;• përsosja e sistemit të pagesave;• forcimi i mbikëqyrjes;• zhvillimi i ekonomisë reale;• stabiliteti politik i vendit.

Por, sa i lidhur është publiku shqiptar mesistemin bankar?Numri i depozitave në sistemin bankar është 514981, ndërsa numri i kredive të dhëna nga sistemiështë 14 003. Pra, me gjithë zhvillimet pozitivenë vitet e fundit përsëri mbetet shumë për të bërë

iii[iii] Sistemi financiar shqiptar në tranzicion:Progres apo brishtësi? Konferenca “Banka e Shqipërisë në dekadën e dytëtë tranzicionit” Shkëlqim Cani, Sulo Hadëri, dhjetor 2002.

44

në këtë drejtim.

Për këtë arsye, Banka e Shqipërisë ka ndërmarrëqë në nëntor të vitit 2003 një fushatë përzëvendësimin e pagesave në dorë (cash) mepagesa ndërbankare dhe shpresojmë që në njëhapësirë kohore deri afatmesme të kemi rezultatetë ndjeshme. Gjithashtu, pozitiv më rezulton faktise media tashmë ka filluar të jetë e ndjeshmendaj kësaj nisme të Bankës së Shqipërisë dheshpresojmë edhe në presionin e saj për tëavancuar masat konkrete të zëvendësimit të“cash” me pagesa bankare dhe ndërbankare.

Synimi për reduktimin e parave cash në ekonomi,gjatë vitit 2004 do të shoqërohet nga një fushatëe gjerë, e vazhdueshme, intensive dhesensibilizuese për publikun.Kanalizimi i transaksioneve financiare të biznesitnëpërmjet bankave jo vetëm do të rriste tëardhurat buxhetore, aktivitetin e sistemit bankar,interesin për produktet dhe shërbimet e tij, porrritja e qarkullimit të parasë përmes rrugëvebankare, do të shmangte edhe:• vështirësitë në matjen e parametrave

ekonomikë të Shqipërisë;• evazionin fiskal dhe problemet që rrjedhin

prej tij;• lulëzimin e bizneseve të dyshimta (ose

krijimin e tyre);• korrupsionin dhe kontrabandën.Llogaria bankare nuk është dhe nuk duhet tëjetë vetëm një privilegj i bizneseve. Ajo përbëntashmë një normalitet për çdo qytetar tëshoqërive të zhvilluara dhe ka nisur të jetëevidente edhe në vendin tonë.Është më mirë të plotësosh e të firmosësh njëçek, të përdorësh kartat e debitit dhe të kreditit,transfertat bankare apo shërbime të tjera tëpagesave, se sa të marrësh apo të derdhësh nëbanka sasi parash për të cilat ke nevojë. Personifizik apo juridik ka frymëmarrje më të gjerë sidhe ka më shumë gradë lirie.Stabiliteti, siguria dhe garancia janë treguestë tjerë në radhën e gjatë të përfitimeve të ruajtjessë parasë në llogari bankare, të cilat garantojnëpër depozituesit konfidencialitetin e të ardhurave

dhe të vetë depozitave.

Rezultate e para tashmë janë marrë, mjaftinsitucione i kanë kaluar pagat e punonjësve nësistemin bankar, abonentët kanë filluar tëpaguajnë faturat e energjisë elektrike dhe tëtelefonisë nëpërmjet llogarive bankare.

III.4. FUSHATA E ÇMIMEVE NË FUNKSION TË STABILITETITTË ÇMIMEVE

Për të realizuar objektivin e vet kryesor,stabilitetin e çmimeve, Banka e Shqipërisë përdortë gjitha mjetet në dispozicion, duke filluar ngaato klasike dhe të përhershme siç janë vendimetdhe instrumentet e politikës monetare e deri tekato me karakter të përkohshëm, me ndikim tëshpejtë, më të thjeshta dhe më të drejtpërdrejtapër t’u kuptuar nga publiku. Një gjë e tillë ështëdhe rasti konkret i fushatës kundër spekulimeveme çmimet në prag të festave të fundvitit.

Fushata kundër rritjes spekulative të çmimevenë prag të festave të fundvitit ishte e suksesshmesidomos në drejtim të sensibilizimit të opinionitpublik. Vendi i madh që ajo zuri në median eshkruar dhe në atë vizive, reagimi i shumëintelektualëve me edukim të profileve tëndryshme, shifrat e publikuara nga INSTAT sidhe ato të dala nga monitorimi i Bankës sëShqipërisë, garantojnë këtë.

Nëpërmjet medias u arrit të transmetohej nëpublik mesazhi që Banka e Shqipërisë kërkontet’u jepte konsumatorëve. Bashkëpunimi memedian përbën një element qendror të fushatësdhe në tërësi u sigurua mbështetja e saj.

Karakteri ndërgjegjësues i fushatës, u shfaq nëfaktin se Banka e Shqipërisë e ktheu publikunaleat në misionin e saj dhe sigurisht që këtushikojmë edhe përfitimet afatgjata të një procesitë hapur dhe transparent. Gjithashtu, undërgjegjësuan konsumatorët, biznesi dheorganet shtetërore se rritja e çmimeve ishtespekulative dhe se gjithësecili mund të luanterolin që i takonte në mënyrë që edhe shqiptarët

Nr. depozitave Nr.kredive të dhëna Në total në sistemin bankar

514.981 14.003

Personat me llogari në % totalit popullsisë

16.6 për qind e popullsisë kanë depozita

0.5 %

45

të festonin si e gjithë bota, me çmime normale.

Fushata e Bankës së Shqipërisë dhe deklaratate drejtuesve të saj gjatë ditëve të zhvillimit tëfushatës ishin për një normë inflacioni pozitivedhe brenda intervalit objektiv 2-4 për qind. Por,ndryshe nga konstatimet pa shifra, Banka eShqipërisë me konservatorizmin që ekarakterizon, ishte e detyruar të priste rezultatine indeksit të çmimeve të konsumit, që sindryshim vjetor për muajin dhjetor nënkuptoninflacionin vjetor. Ky indeks, publikohet ngaINSTAT dhe si ndryshim vjetor në muajin dhjetorrezultoi 3.3 për qind, pra brenda intervalitobjektiv të Bankës së Shqipërisë.

Fushata ishte e suksesshme sepse pikësëpariBanka e Shqipërisë arriti, për të pestin vitrradhazi, objektivin e saj për të patur një normëinflacioni brenda intervalit të parashikuar dhe tëpublikuar që në fillim të vitit.

Nga ana tjetër, referuar raportit të INSTAT, gjatëmuajit dhjetor u regjistruan edhe zhvillime“suprizë” në treguesin e indeksit të çmimeve tëkonsumit, kur kompania publike Albtelekomvendosi rritje të çmimit të pagesës së telefonisëprej 68.8 për qind, e cila dha efektin e saj prej0.7 pikë përqindjeje në rritjen mujore të çmimevetë konsumit. Kjo rritje është jashtë argumentevetë fushatës së Bankës së Shqipërisë dhe përrrjedhim, ajo duhet zbritur.

46

Materiale shtesë:

Banka e Shqipërisë po ndjek me vëmendjezhvillimet e fundit lidhur me reagimin e publikut,të institucioneve publike, të organizmavejofitimprurës dhe të medias ndaj rritjeve tëpritshme të tarifave të energjisë elektrike dheçmimit të bukës, artikuj me peshë jo të vogël nëshportën e mallrave të indeksit të çmimeve tëkonsumit.

Sigurisht që mbajtja nën kontroll e nivelit tëpërgjithshëm të çmimeve dhe e një normeinflacioni 2-4 për qind është detyrimi dhe objektivikryesor i Bankës së Shqipërisë, si bankaqendrore e vendit dhe kjo është edhe arsyejakryesore e prononcimit publik të Bankës sëShqipërisë.

Konstatimi i parë lidhet me një reagim pozitiv tëpublikut ndaj rritjes së nivelit të përgjithshëm tëçmimeve, reagim të cilin Banka e Shqipërisë ekërkon prej vitesh nga publiku shqiptar, pasieksperienca të tilla pozitive janë të njohura nëvendet me ekonomi të zhvilluar.

Edhe gjatë fushatës së saj kundër rritjesspekulative të çmimeve, Banka e Shqipërisëkishte kërkuar veç subjekteve të tjera, edheangazhimin e organeve tatimore për të evidentuarrritjen spekulative të çmimeve. Ndryshe ngambështetja e medias dhe e organizmavejofitimprurës dhe mirëkuptimi në përgjithësi ipublikut, reagimi i organeve tatimore ishte izbehtë dhe duhej të prisnim ngjarjet e fundit, merritjen e pritshme të çmimit të bukës për të parëangazhimin e tyre.

I. RRITJA E PRITSHME E ÇMIMIT TË BUKËS

Tashmë, në tryezën e diskutimit janë artikuj merëndësi jetësore për shqiptarët, si buka dheenergjia, të cilët kërkojnë vëmendjen e duhur edhetë aktorëve publikë, që paguhen me taksate publikut dhe duhet t’i shërbejnë këtij të fundit.Banka e Shqipërisë në kuadër tëtransparencës së saj me publikun dhe të

DEKLARATË PËR SHTYP (TIP)MBI EFEKTET E MUNDSHME NË INFLACION DHE REAGIMIN E PUBLIKUT TË/NDAJSHTRENJTIMIT TË ENERGJISË ELEKTRIKE DHE RRITJES SË ÇMIMIT TË BUKËS

përmbushjes së detyrimeve ligjore të këshilltaritfinanciar të ekzekutivit sugjeron:

Organet e Mbrojtjes së Konkurrencëstë shikojnë problemet e ekzistencës sëmonopoleve të mundshme në importindhe tregtimin e produkteve të grurit dhemiellit, duke synuar zbehjen e ndikimevemonopolistike dhe nxitjen ekonkurrencës në këtë treg.Organet fiskale mund të shikojnë jovetëm në këtë rast por në mënyrë tëvazhdueshme spekulimet me çmimet,qoftë edhe në rastin e produkteve tëbukës, të paktën për të vjelë detyrimetfiskale dhe duke penguar spekulimet edyfishta të rritjes së çmimeve dhefshehjes së detyrimeve fiskale.Organet e kontrollit të standardeve dhecilësisë mund të tregojnë vëmendjen eduhur ndaj zbatimit të standardevekombëtare e ndërkombëtare tëprodukteve, duke evidentuar zbatimin estandardeve të peshës dhe çmimetreale, në rastin konkret të bukës.

Sigurisht që Banka e Shqipërisë kërkondrejtkuptimin e të gjithë aktorëve të tregut,organeve shtetërore dhe publikut se nëekonominë e tregut çmimet përgjithësishtvendosen nga tregu dhe se reformat e liberalizimittë tregut janë të domosdoshme. Por, këtoreforma duhet të ndërthuren me rolin e shtetit nëmbrojtje të shtetasve të tij me politika të njohurabotërisht dhe të parashikuara edhe në kuadër tëangazhimeve me institucionet ndërkombëtaredhe në mënyrë të veçantë, të Marrëveshjes sëStabilizim-Asociimit me Bashkimin Evropian.

II. RRITJA E PRITSHME E ÇMIMIT TË ENERGJISË

Duke:• respektuar statusin e përcaktuar me ligj

të kompanive publike Albtelekom dheKESH, si shoqëri anonime me orientimin

47

e një kompanie që vepron në kushtet enjë ekonomie tregu;

• patur parasysh pozicionin e tyre në tregtë zotërimit të monopolit në fushat kuveprojnë, vendosjen e tarifave tëkomanduara;

• njohur efektet e konsiderueshme nëshportën e mallrave të konsumit tëtarifave të telefonisë dhe energjisë, dhereagimin e publikut, gjithsesi tënevojshme.

Banka e Shqipërisë gjykon se këto zhvillime jopozitive në drejtim të inflacionit, vijnë si pasojë engadalësimit prej një dekade të reformavestrukturore në fushat përkatëse dhe hapave tëmenjëhershëm të rritjes së komanduar të tarifave.

III. EFEKTET E PRITSHME NË INFLACION.

Në vitin 2003 çmimet e telefonisë fikse nëShqipëri ishin më të ulëta se ato të vendeveanëtare të Bashkimit Evropian, por rritja e tyrenë muajin dhjetor ishte e menjëhershme dhe joplotësisht transparente. Reforma e tarifave tëAlbtelekomit mund të ishte bërë hap pas hapidhe jo si një zhvillim spontan dhe suprizë nëprag të privatizimit të kësaj kompanie. Kështu,referuar raportit të INSTAT, gjatë muajit dhjetor uregjistruan edhe zhvillime “suprizë” në treguesine indeksit të çmimeve të konsumit, kurAlbtelekom vendosi rritje të çmimit të pagesëssë telefonisë prej 68.8 për qind, e cila dha efektine saj prej 0.7 pikë përqindjeje në rritjen mujoretë indeksit të çmimeve të konsumit. Banka eShqipërisë e vlerësoi këtë rritje të paparashikuardhe me ndikim të konsiderueshëm në inflacionine muajit dhjetor 2003.

Sigurisht që është shumë shpejt të paraqesimnë publik shifrat e sakta të rritjes së inflacionit sipasojë e rritjes së çmimit të bukës dhe tarifavetë energjisë elektrike, por Banka e Shqipërisëgjykon se këto efekte janë të pashmangshmedhe jo të neglizhueshme.Nga përvoja që Banka e Shqipërisë ka në ndjekjendhe në kontrollin e inflacionit, do të rendisnimkonsideratat e mëposhtme:

Nëse do t’i referoheshim rritjes së çmimit tëenergjisë elektrike, i cili është një çmim iadministruar, do të gjykonim se kjo rritje do tëjepte efekte në dy faza:

Efekti i parë, dhe që njihet si i njëhershëm do të

pasqyrohej drejtpërdrejt në inflacion, si rezultat iaplikimit të tarifave të reja të çmimit të këtij malli.Ky efekt, është ende i pamundur të matet për sakohë që tarifat e reja janë ende të papublikuarazyrtarisht, ndonëse dihet se pesha e pagesëspër energji elektrike mesatarisht për një familjeshqiptare zë rreth 3.84 për qind të shpenzimevetë saj. Sidoqoftë, do të cilësonim se përmirësiminë metodologjinë llogaritëse të IÇK-së, dukefilluar që nga muaji tetor 2003, do të japë mërealisht ndikimin e rritjes së paralajmëruar tëçmimit të energjisë elektrike në inflacion.

Në një fazë të dytë, efekti i rritjes së energjisëelektrike mund të përcillet në çmimet e mallravetë sektorit të tregtueshëm dhe të patregtueshëm(të shërbimeve), të cilët si element tërëndësishëm të kostos së tyre kanë edheenergjinë elektrike. Ky efekt, vlerësohet tëpërcillet në këto çmime brenda dy-tre muajve tëparë, pas aplikimit të tarifave të reja të energjisëelektrike.

Nga ana tjetër, Banka e Shqipërisë, gjithmonëka tërhequr vëmendjen, se përgjatë kohës sëparalajmërimit apo ‘‘zhurmës’’ për rritjen epritshme të çmimeve të produkteve të veçanta,përfshirë këtu edhe energjinë elektrike, ambientispekulativ gjallërohet, duke rritur çmimet, nëmënyrë të paargumentuar nga pikëpamja ekostove shtesë që kjo rritje gjeneron.

Rritja e pritshme e çmimit të bukës, i cili është iliberalizuar prej mëse disa vitesh, është një tjetërpikë e diskutueshme për inflacionin në tëardhmen. Kjo rritje pa dyshim që drejtpërdrejt dotë ushtrojë ndikim në rritjen e shifrës së inflacionittotal. Në fakt, po të mbahet parasysh që konsumipër këtë mall zë vetëm 4.37 për qind të konsumitmesatar në buxhetin e familjeve shqiptare,atëherë rritja e çmimit të bukës, do të jepte njëndikim të njëhershëm në inflacion.

IV.2: SEMINARET E TRAINIMIT TË GAZETARËVE DHESTUDENTËVE TË GAZETARISË.

Viti 2004 parashikohet të shënojë një hop të ri,më cilësor të procesit trainues që ka ndërmarrëvitet e fundit Banka e Shqipërisë për gazetarët,kryesisht të fushës së ekonomisë. Dimensioni izgjeruar i trainimeve do të mbështetet si nështimin e argumenteve që do të trajtohen ashtuedhe në shtimin e personave të interesuar, dukepërfshirë në këtë proces studentët e Fakultetit

48

të Gazetarisë të interesuar për fushën eekonomisë dhe finances, dhe të studentëve tëFakultetit Ekonomik që aspirojnë të bëhengazetarë të ekonomisë.

Procesi do të ndërthuret me përgatitjen eteksteve të “bankingut qendror” për arsimin emesëm dhe atë tetëvjeçar dhe leksioneve nëFakultetet e Ekonomisë në Universitete tëndryshme të vendit.

Seminari që do të kryhet

Koha kur do të zhvillohet

Personat që e ndjekin Shënime

Procesi i integrimit të Bankës së Shqipërisë në Sistemin Monetar Evropian. Çfarë do të thotë të bëhesh antar i komunitetit evropian nga optika e një banke qendrore të një vendi që aspiron për anëtarësim.

Prill 2004

Departamenti i Kërkimeve, Politikës Monetare dhe Kabineti dhe/ose Departamenti i Marrëdhënieve me Publikun.

Sa afër dhe sa larg jemi, anëtarësimit në Bashkimin Evropian duke krahasuar shifrat e vendit tonë me ato të rajonit, me vendet që anëtarësohen në maj 2004 dhe me grupin e vendeve që do të anëtarësohen në një fazë të dytë. Materiali do të përmbajë një krahasim interesant me vende anëtare të BE-së si Greqia, Portugalia dhe Irlanda në momentin e anëtarësimit.

Faqja e re e internetit të Bankës së Shqipërisë. Prezantimi i ndryshimeve thelbësore të faqes së internetit dhe mënyrat e përdorimit nga ana e gazetarëve të faqes së re. Statistikat në Bankën e Shqipërisë. Raporti statistikor dhe kërkimi i të dhënave në faqen e internetit dhe në mënyrë direkte.

Mars 2004 ________ Tetor 2004

Departamenti i Teknologjisë së Informacionit dhe Statistikave. ________ Departamenti i Teknologjisë së Informacionit dhe Statistikave.

Seminari do të zhvillohet në dy pjesë: Gazetarët do të mund të njihen me mënyrat e kërkimit të materialeve në faqen e internetit, përditësimin dhe njohjen e përmbajtjes së faqes së internetit. _________________ Megjithëse u zhvillua një seminar gjatë vitit 2003, gjykohet se do të jetë i nevojshëm rikonceptimi i seminarit duke shpjeguar qartësisht të dhënat statistikore, qëllimet e shfrytëzimit dhe interpretimin e të dhënave dhe konkluzionet.

Bilanci i pagesave në Bankën e Shqipërisë dhe shpjegimi i metodologjisë dhe koncepteve që përmban.

Maj 2004 Sektori i Bilancit të Pagesave.

Ndoshta duhet të rishikohet metodologjia e publikimit të raportit duke e rikonceptuar me shpjegimin e efekteve të kursit të këmbimit apo fenomeneve të caktuara dhe ndikimin në politikat ekonomike.

49

Bonot e thesarit dhe procesi i kreditimit të deficitit buxhetor. Kufizimet e bankës së Shqipërisë në këtë proces dhe angazhimi i pritshëm i Bankës së Kursimeve pas privatizimit në këtë proces. Një ditë në ankandin e repo ve. Sqarimi i konceptit të repove si instrument. Ndërhyrjet e Bankës së Shqipërisë në tregun e parasë dhe në tregun valutor.

Qershor 2004 Nentor 2004

Departamenti i Operacioneve Monetare Departamenti i Operacioneve Monetare

Gazetarët mund edhe të shuajnë "interesin" rreth pjesëmarrjes së Bankës së Kursimeve në ankandet e bonove të thesarit dhe kufizimit ligjor të BSH për financimin e deficitit buxhetor. Vëzhgimi praktik i veprimeve në sportel dhe diskutimi me nënpunëset mund t'i ndihmojë ata të kuptojnë fenomenin. ________________ Gazetarët mund të njihen edhe me procesin e ndërhyrjes së BSH-së në tregjet e parasë dhe atë valutor. Pse BSH i publikon ndërhyrjet 3 muaj pasi kanë ndodhur duke shpjeguar/kërkuar në të njëjtën kohë që nuk duhet të kërkojnë apo raportojnë lajmet mbi ndërhyrjet e BSH-së në treg për vetë efektet e shtrembëruara që japin këto informacione.

"Inflation Targeting" dhe opinionet mbi llojin e inflacionit që duhet të raportojë Banka e Shqipërisë. Parakushtet për sukses të IT-ambienti makroekonomik, çështjet institucionale, marrëdhëniet me buxhetin etj.. Inflacioni si objektiv i Bankës së Shqipërisë. Pse BSH ka si objektiv të vetëm të politikës monetare inflacionin.

Korrik 2004 Tetor 2004

Guvernatori Departamenti i Politikës Monetare Departamenti i Kërkimeve Departamenti i Politikës Monetare

Gazetarët mund të njihen me teorinë e "Inflation targeting" duke qenë në këtë mënyrë kontigjenti i parë i publikut që do të njihet dhe reagojë me këtë proces. Si matet, çfarë shpreh, cilat janë paraqitjet alternative. Aspekte të tjera të lidhura me formën e objektivit dhe me llojet e inflacionit që mund të vihen në shënjestër nga politika monetare.

Pse suksesi i bankës qendrore është i lidhur ngushtë me pavarësinë, përgjegjshmërinë dhe transparencën e saj.

Dhjetor 2004

Guvernatori Departamenti i Politikës Monetare

Sa e (pa) varur është Banka e Shqipërisë në aspektin teorik dhe praktik. Si realizohet?

50

Seminaret e trainimit të gazetarëve do të:

• Rrisin njohuritë e gazetarëve qëmbulojnë Bankën e Shqipërisë, sidomostë gazetarëve të rinj dhe atyre që nukkanë formim ekonomik, duke siguruarnë këtë mënyrë një përçim më të plotëdhe më të saktë të vendimeve dhe tëveprimtarive të Bankës së Shqipërisë.

• Shmangin një pjesë të keqkuptimeve tëpublikimeve të Bankës së Shqipërisë,referimit të materialeve të faqes sëinternetit, koncepteve dhe deklaratavetë konferencave për shtyp dheaktiviteteve të tjera që zhvillon Banka eShqipërisë.

Seminaret e trainimit do të koordinohen ngazëdhënësi në bashkëpunim të vazhdueshëm medepartamentet e ngarkuara sipas programit.

Trainimet do të zhvillohen në ambientet eBibliotekës së Bankës së Shqipërisë dhe nendonjë rast jashtë Bankës së Shqipërisë.Seminaret do të zgjasin 60-90 minuta dheshpenzimet do të përballohen nga Banka eShqipërisë.

Departamenti i Marrëdhënieve Publike ngarkohetme shërbimin e protokollit dhe hartimin eprogrameve formale të punës për përballimin eshpenzimeve të seminareve, vënien nëdispozicion të ambienteve dhe afrimin estudentëve të Fakultetit Ekonomik dhe atij tëGazetarisë, të interesuar për ndjekjen eseminareve.

Në fund të ciklit të seminareve, gazetarët dhestudentët që do të ndjekin rregullisht seminaretdo të pajisen me një “ÇertifikatëPjesëmarrjeje”, të lëshuar nga Banka eShqipërisë.

Mbikëqyrja Bankare në Shqiperi Nëntor 2004 Departamenti i

Mbikëqyrjes

Parime të përgjithshme të mbikëqyrjes dhe veprimtarisë së saj. Ekspertët do të zbërthejnë në mënyrë të thjeshtë një raport ekzaminimi të një banke, sigurisht pa përmendur se cila bankë është, mbështetur në shkeljet e gjetura, rekomandimet, përgjigjet e bankës dhe kundërpërgjigjen e BSH-së.

Indeksi i besimit të biznesit dhe indeksi i besimit të konsumatorit.

Shtator 2004 Departamenti i Kërkimeve

Procesi i publikimit të indekseve kërkon trainimin e gazetarëve të cilët do të realizojnë edhe procesin e transmetimit në publik të vlerësimeve të Bankës së Shqipërisë.

51

PREZANTOHET STRATEGJIA E BANKËSSË SHQIPËRISË PËR INTEGRIMIN

Më 15 janar 2004, në Bankën e Shqipërisë uzhvillua takimi prezantimit të Projektstrategjisësë Bankës së Shqipërisë për Integrimin Evropian.Në fjalën e hapjes Guvernatori i Bankës sëShqipërisë, z.Shkëlqim Cani, u shpreh se “Bankae Shqipërisë ka marrë angazhimet e saj nëprocesin e reformës ekonomike-financiare nëkuadër të Marrëveshjes së Stabilizim-Asociimitme Bashkimin Evropian duke qenë pjesë e ekipitshqiptar të negociatave të drejtuara nga Ministriae Integrimit Evropian. Gjithashtu, nëbashkëpunimin me Ministrinë e Financave,Banka e Shqipërisë është e angazhuar përrealizimin e reformave financiare në kuadër tëmemorandumit dhe të politikave ekonomike-financiare me Fondin Monetar Ndërkombëtar”.Sipas z.Cani, liberalizimi i llogarise kapitale ështëi pashmangshëm dhe është detyrë e kësaj tryezecaktimi i hapave të mëtejshëm e konkretë dhepërgatitja e një procesi optimal të liberalizimit,të tillë, që të japë përfitimet e dëshiruara.

Shqipëria është angazhuar të liberalizojë llogarinëe saj kapitale dhe ka marrë përsipër ta bëjëkëtë brenda një kufiri kohor të caktuar. NëRaportin e Grupit të Punës për Pranimin eShqipërisë në OBT, heqja e kontrolleve mbikapitalin është një ndër angazhimet horizontale.Raporti thekson se: “Banka e Shqipërisë rezervontë drejtën të mbajë kontrolle mbi lëvizjen ekapitalit, të cilat do të zbatohen në bazë trajtimikombëtar. Regjimi që është aktualisht në venddo të hiqet jo më vonë se viti 2010”.Njëkohësisht, Shqipëria po përgatitet të firmosëMarrëveshjen e Stabilizim Asociimit, e cila përbënhapin e parë drejt integrimit në BE. Në këtëmarrëveshje do të ketë, gjithashtu, pika të lidhurame liberalizimin e llogarisë kapitale si edhe kufijkohorë, përtej të cilëve secili nga transaksionetdo të mund të kryhet lirisht.

PREZANTOHEN KONKLUZIONET EFUSHATËS SË ÇMIMEVE

Më 22 janar 2004, Banka e Shqipërisë zhvilloitakimin konkludues të Fushatës Kundër RritjesSpekulative të Çmimeve në prag të Festave tëFundvitit. Takimi u drejtua nga Guvernatori iBankës së Shqipërisë z.Shkëlqim Cani dhe uzhvillua në formën e një tryeze të rrumbullakëtme të ftuar përfaqësues nga INSTAT, Ministria eFinancave dhe Ministria e Ekonomisë,institucionet publike dhe përfaqësues tëshoqërisë civile të lidhur ngushtësisht membrojtjen e interesave të konsumatorëve dheqytetarëve, gazetarë të medias së shkruar dheasaj elektronike etj.. Guvernatori paraqiti nëmënyrë të koncentruar argumentet mbi të cilat ungrit dhe u zhvillua fushata, debatet që eshoqëruan, mbështetjen e medias në përgjithësi,rezultatet e fushatës në drejtim të ndërgjegjësimittë publikut dhe konkluzionet nëpërmjet shifravetë zhvillimeve të indeksit të çmimeve të konsumitgjatë muajit dhjetor 2003.

Sipas z.Cani,- “inflacioni është objektivi kryesori Bankës së Shqipërisë, ashtu siç ështëpërgjithësisht i bankave qendrore moderne nëbotë dhe Banka e Shqipërisë, për të realizuarkëtë objektiv kryesor, përdor të gjitha mjetet nëdispozicion, duke filluar nga ato klasike dhe tëpërhershme siç janë vendimet dhe instrumentete politikës monetare e deri tek ato me karaktertë përkohshëm, me ndikim të shpejtë, më tëthjeshta dhe më të drejtpërdrejta për t’u kuptuarnga publiku. Një gjë e tillë është dhe rasti konkreti fushatës kundër spekulimeve me çmimet nëprag të festave të fundvitit”. Duke u ndalur nëkarakterin ndërgjegjësues të fushatës,Guvernatori u shpreh se “arritëm me sukses, përta kthyer publikun aleat në misionin tonë dhesigurisht që këtu shikojmë edhe përfitimetafatgjata të një procesi të hapur dhe transparent,gjithëpërfshirës sidomos. Fakti më i rëndësishëmdhe pikësynues i fushatës, ishte të përçonte tepubliku këtë shqetësim të Bankës së Shqipërisë

LAJMET PËR BULETININ EKONOMIK

JANAR-MARS 2004

52

që lidhej me një “kapërcim” artificial të inflacionitnë muajin dhjetor, por që në konkluzion është irëndësishëm për gjithësecilin, pasi të gjithë jemikonsumatorë dhe të gjithë në një mënyrë aponjë tjetër jemi të interesuar të kemi stabilitet tëçmimeve”. Banka e Shqipërisë e vlerëson tësuksesshme fushatën mbështetur përgjithësishtnë dy argumente kryesore: reagimin e publikutdhe medias, që nënkupton arritjen e efektevesensibilizuese dhe referencat e shifrave tëzhvillimeve në muajin dhjetor 2003, krahasuarme të njëjtat periudha të viteve të mëparshme.

FMN MIRATON LËVRIMIN E TRANSHITPREJ 5,9 MILIONË DOLLARËSH

Më 26 janar 2004 Bordi Ekzekutiv i FMN-sëpërfundoi rishikimin e tretë të ecurisë ekonomiketë Shqipërisë si dhe rishikimin e poziconitfinanciar në kuadrin e programit të reduktimit tëvarfërisë dhe ndihmës së rritjes (PRGF). Paspërfundimit të rishikimit, bordi miratoi lëvrimin e4 millionë sdr (rreth 5.9 millionë dollarëamerikanë) për Shqipërinë. Bordi miratoigjithashtu, kërkesën e Shqipërisë përmosobservimin e mosplotësimit të një kriteriperformancë strukturore në 30 shtator të 2003,që lidhej me masat për të rregulluar detyrimet eprapambetura të ndërmarrjeve të sektoritshtetëror. Ndërkohë, këto masa u zbatuan siaksion prioritar për përfundimin e këtij rishikimi.Marrëveshja trevjeçare e PRGF-së ishte miratuarnë 21 qershor 2002 për një total prej 28 milionëSDR (rreth 41.5 millionë dollarë amerikanë). Deritani, Shqipëria ka tërhequr nga FMN-ja 12 milionësdr (rreth 17.8 millionë dollarë amerikanë) nëkuadër të programit aktual PRGF. PRGF-jaështë programi më koncensionar i FMN-së përvendet me të ardhura të ulëta. Programet embështetura nga PRGF-ja bazohen në strategjitëkombëtare të reduktimit të varfërisë, që miratohennë një proces me pjesëmarrje të gjerë, që përfshinshoqërinë civile dhe partnerët e zhvillimit, të cilatartikulohen në një dokument strategjie përreduktimin e varfërisë. Kjo ka për qëllim tësigurojë që çdo program i mbështetur nga PRGF-ja është në përputhje me një kuadër të gjerëpolitikash makroekonomike, strukturore dhesociale që synojnë të nxisin rritjen dhe tëreduktojnë varfërinë. Huatë e PRGF-së kanë njëinteres vjetor prej 0.5 përqind dhe janë tëpagueshme për 10 vjet, me një periudhe faljejepër pagesat e principalit prej 5 ½ vjet. Nëpërfundim të diskutimeve të bordit ekzekutiv,

Agustin Carstens, zëvendësdrejtori ekzekutivdhe kryetari i radhës, deklaronte se: “Ecuria eShqipërisë gjatë gjysmës së parë të programitPRGF ka qenë përgjithësisht e kënaqshme,megjithë disa vonesa në reformat strukturore.Rritja ekonomike është rigjallëruar, inflacionimbetet i ulët dhe kursi i këmbimit është forcuar.Megjithatë, deficitet në të ardhurat vazhdojnë dhemund mund të kompromentojnë objektivat ereduktimit të varfërisë së programit. Duke parëangazhimin e madh të autoriteteve ndaj programitdhe paketës së politikave, bordi ekzekutiv miratoimosobserviminin për mosplotësimin e një kriteriperformance—i cili është përmbushur tashmë—dhe përfundoi rishikimin e tretë të marrëveshjesdhe rishikim e pozicionit financiar”.

DEKLARATË E BANKËS SË SHQIPËRISËMBI RRITJEN E ÇMIMEVE TËADMINISTRUARA

Më 31 janar 2004 Banka e Shqipërisë publikoinjë deklaratë për shtyp mbi zhvillimet e funditme çmimet e administruara të energjisë dhetelefonisë fikse, dhe rritjen e çmimit të bukësdhe të nënprodukteve të miellit, artikuj me peshëjo të vogël në shportën e mallrave të indeksit tëçmimeve të konsumit.Sigurisht që mbajtja nën kontroll e nivelit tëpërgjithshëm të çmimeve dhe e një normeinflacioni 2-4 për qind janë detyrimet dhe objektivatkryesorë të Bankës së Shqipërisë si bankaqendrore e vendit dhe kjo është edhe arsyejakryesore e prononcimit publik të Bankës sëShqipërisë.Konstatimi lidhet me një reagim pozitiv tëpublikut ndaj rritjes së nivelit të përgjithshëm tëçmimeve, reagim të cilin Banka e Shqipërisë ekërkon prej vitesh nga publiku shqiptar pasieksperienca të tilla pozitive janë të njohura nëvendet me ekonomi të zhvilluar. Banka eShqipërisë kërkoi më shumë vëmendje tëkompanive publike për një ecuri më tëkujdesshme reformash me çmimet.

ARRITJET E BANKËS SË SHQIPËRISËGJATË VITIT 2003

Në konferencën e zakonshme për shtyp në fillimtë vitit, Guvernatori i Bankës së Shqipërisëz.Shkëlqim Cani paraqiti para medias arritjet eBankës së Shqipërisë për vitin 2003 dhe sfidatpër vitin në vazhdim. Sipas z.Cani viti 2003 shënoinjë hop tjetër pozitiv për Bankën e Shqipërisë në

53

drejtim të plotësimit të angazhimeve të saj ligjore,të mbajtjes së objektivit të inflacionit, të zhvillimittë sistemit bankar, të rritjes së rezervës valutore,të kursit, kryesisht, të stabilizuar të këmbimit,të imazhit publik etj..

Objektivi i Bankës së Shqipërisë për një nivelinflacioni vjetor në intervalin 2-4 për qind për vitin2003 rezultoi i realizuar. Norma vjetore einflacionit në muajin dhjetor me gjithë zhvillimet“suprizë” të rritjes së tarifave të telefonisë rezultoi3.3 për qind ndërsa norma mesatare e inflacionitpër vitin 2003 ishte 2.37 për qind. Banka eShqipërisë zhvilloi me sukses fushatën përparandalimin e rritjes spekulative të çmimeve nëprag të festave të fundvitit. Politika monetare eBankës së Shqipërisë gjatë vitit 2003 ka paturtendenca të qarta zbutëse, pasi norma bazë einteresit u ul me 2 pikë përqindjeje me katërvendime të Këshillit Mbikëqyrës. Ky veprim nukka ndikuar negativisht në treguesit monetarë tëcilët kanë ecur sipas parashikimeve të programitmonetar. Banka e Shqipërisë ka respektuarobjektivat sasiorë, që janë edhe detyrimi i sajligjor, si në nivelet e rezervës ndërkombëtare neto,mjeteve të brendshme neto dhe kredisë sëbrendshme neto për qeverinë. Sistemi bankargjatë vitit 2003 shënoi zhvillime pozitive në drejtimtë mbështetjes së zhvillimit ekonomik të venditme kredi dhe infrastrukturë bankare, sidomosnë drejtim të shtimit të degëve dhe larmisë sëshërbimeve. Por, domethënëse për vitin 2003ishte privatizimi i Bankës së Kursimeve ngabanka e njohur austriake Raiffeisen Bank. Bankae Shqipërisë e shikon suksesin e këtij procesijo vetëm tek emri i mirë i bankës por dhe premisatpër zhvillimin e pritshëm të konkurrencës, dhetë kreditimit.

Viti 2003 ka qenë një vit me zhvillime pozitiveedhe në procesin e administrimit të rezervësvalutore. Nga 839.6 milionë dollarë që ishterezerva valutore në fillim të janarit, më 31 dhjetor2003 ajo arriti në 1 miliardë e 25.6 milionë dollarë.Banka e Shqipërisë, gjatë 2-3 viteve të fundit ufokusua drejt rritjes së gamës së instrumentevetë përdorur, strukturës së vendimmarrjes dhestrategjive të investimit.

GUVERNATORI TAKOHET MEZËVENDËSGUVERNATORIN E BANKËSKOMBËTARE TË MAQEDONISË

Në datat 7-8 shkurt Guvernatori i Bankës së

Shqipërisë Z.Shkëlqim Cani zhvilloi disa takimeme autoritete të Bankës Kombëtare tëMaqedonisë dhe Universitetit të Tetovës. Nëtakimin me z. Fatmir Besimi, zv.Guvernator iBankës Kombëtare të Republikës së Maqedonisëu diskutuan një sërë çështjesh të bashkëpunimitmes dy autoriteteve qendrore monetare.

Në temat kryesore të bisedimeve ishte inspektimidhe mbikëqyrja bankare, ku përfshihet i gjithësistemi bankar dhe shoqëritë financiare.Shqipëria dhe Maqedonia kanë përfaqësitë të tënjëjtave degë të bankave, ndaj dhe duhet tëshikohen mundësitë praktike të përbashkëta tëinspektimeve dhe mbikëqyrjes.

Organizimi i seminareve dhe konferencave tëpërbashkëta me karakter rajonal dhe tematikëshkencore mbi bankingun qendror dhe ekonominënë përgjithësi ishte një nga konkludimet e vizitëssë Guvernatorit në Maqedoni. Banka e Shqipërisëdhe Banka Kombëtare e Maqedonisë mund tëorganizojnë seminare kualifikuese në vendetrespektive, sidomos kur ato janë të mbështeturaapo të bashkëinicuara nga organizmandërkombëtar si FMN, BB, USAID, BIS Baseletj. Fushata e zëvendësimit të cash me mjetealternative pagesash po zhvillohet njëkohësishtnë dy vendet tona, dhe eksperienca eMaqedonisë mund dhe duhet të na shërbejnë si“eksperiencë” në fushatën e Bankës sëShqipërisë për reduktimin e “cash”-it, u shprehGuvernatori Cani. Nga ana e ti j,Zëvendësguvernatori i Bankës Kombëtare tëMaqedonisë, z.Besimi u shpreh se “mjaft ngakëto çështje janë në fazën e realizimit nëMaqedoni, por jo pa probleme dhe rezultatet nukkanë ardhur në kohën dhe masën e parashikuar”.Bashkëbiseduesit ranë dakord edhe përbashkëpunimin në fushën e statistikave dheshkëmbimit të informacionit mes autoritetevemonetare të të dy vendeve tona.

Sipas Guvernatorit Cani “në Maqedoni kainvestime të huaja direkte nga Shqipëria dheanasjelltas, të cilat mund të njihen e studiohenpër efekt të statistikave të bilancit të pagesavedhe studimesh nga dy autoritetet qendroremonetare. Gjithashtu, bashkëpunimi mund tështrihet edhe në fushën e rezultateve të prituradhe të arritura të Marrëveshjes së Tregtisë sëLirë, të cilat mund t’i “nënshtrohen” analizave tëpërbashkëta.

54

GUVERNATORI TAKOHET ME MISIONINE ASISTENCËS TEKNIKE TË FMN-SË

Më datë 17 shkurt 2004, Guvernatori i Bankës sëShqipërisë z.Shkëlqim Cani priti në një takimMisionin e Asistencës Teknike të Fondit MonetarNdërkombëtar të kryesuar nga z.Karl Driessen.Duke i falenderuar për asistencën e vazhdueshmedhe efektive për Bankën e Shqipërisë, GuvernatoriCani e njohu Misionin e FMN-së me sfidat kryesoretë Bankës së Shqipërisë në fushën e politikës dhetë operacioneve monetare, mbikëqyrjes bankare,kontabilitetit, zhvillimin e statistikave dheteknologjisë së informacionit, integrimit evropianetj..

“Banka e Shqipërisë, - u shpreh Guvernatori, - pobën përgatitjet e saj për adoptimin e regjimit të ritë targetimit (shënjestrimit) të inflacionit.Ndonëse realisht Banka e Shqipërisë gjatë vitevetë fundit ka mbajtur normën vjetore të inflacionitbrenda intervalit 2-4 për qind, kjo më shumë kaqenë çështje kredibiliteti sesa detyrim parësor ipolitikës së saj monetare. Gjithësesi, ekspertëte Bankës së Shqipërisë po bëjnë përpjekjet përarritjen e qëllimit të mësipërm në një periudhëafatmesme dhe në këtë kuadër asistenca teknikee Misionit do të ishte shumë e vlefshme”.Një temë e rëndësishme e diskutimit tëGuvernatorit me Misionin e FMN-së ishte edhezhvillimi i një sistemi modern pagesash dhereduktimi i përdorimit të “cash”(veprimeve mepara në dorë) në ekonomi. Banka e Shqipërisë,u shpreh z.Cani, sapo ka përfunduar me suksesprojektin e sistemit ndërbankar të pagesave mevlerë të madhe, të financuar nga Banka Botëroredhe që është vënë në funksionim që nga data 30janar e këtij viti.

Nga ana e tij z. Driessen, duke vlerësuar ecurinë eBankës së Shqipërisë në zbatimin e programevetë asistencës së FMN-së u shpreh se Misioni gjatëqëndrimit të tij disa ditor do të asistojëDepartamentet e Bankës së Shqipërisë në të gjithaçështjet dhe problemet që i shqetësojnë deri nëdetaje.

GUVERNATORI TAKOHET MEPËRFAQËSUES TË “EURO-MONEY”.

Me datë 4 mars 2004, Guvernatori i Bankës sëShqipërisë z.Shkëlqim Cani u takua me z. RichardEnsor, Drejtor i Menaxhimit dhe z. Martin Born,Drejtor në kompaninë e publikimeve “Euromoney”,

autoritet i njohur në fushën e parashikimit tëzhvillimeve të bankingut ndërkombëtar dhe treguttë kapitaleve. Në fjalën e tij, Guvernatori bëri njëparaqitje sintetike të zhvillimeve kryesorepërgjithësisht ekonomike, dhe veçanërisht tësistemit bankar për Shqipërinë gjatë vitit 2003 dheparashikimeve për vitin në vazhdim. “Privatizimi iBankës së Kursimeve nga banka Raiffeisen ishtenjë proces i suksesshëm për sistemin bankarshqiptar dhe inkurajues për nxitjen e investimevetë huaja strategjike në Shqipëri”, u shpreh z.Cani.

“Pas licencimit përfundimtar të një banke me kapitalvendas, sistemi bankar regjistron 16 banka dheështë sektori më i reformuar, më i zhvilluar dhe mëi konsoliduar në ekonominë e vendit sipas vlerësimittë institucioneve financiare ndërkombëtare, si FMN,BERZH etj.. Por, gjithësesi Banka e Shqipërisëvazhdon të inkurajojë zgjerimin e aktivitetit bankar,uljen e kostove të transaksioneve bankare dheshtimin e llojit të shërbimeve që ofrojnë bankat përklientët”, u shpreh z.Cani. Ndërkohë, vijoiGuvernatori, Banka e Shqipërisë do të ripërfshihetnë bashkëpunim me institucionet e tjera në njëfushatë për promovimin e pagesave bankare dhezëvendësimin e veprimeve me para në dorë, dukendihmuar në këtë mënyrë në zhvillimin e sistemitbankar dhe ekonomisë formale në përgjithësi.Përfaqësuesit e “Euro Money” e ftuan Guvernatorine Bankës së Shqipërisë z.Shkëlqim Cani të marrëpjesë në konferencën rajonale për EvropënJuglindore “Konferenca e investimeve dhe financaverajonale”, që do të mbahet në Duvronik të Kroacisëmë 26-27 tetor 2004. Z.Cani shprehu gatishmërinëe institucionit që drejton për thellimin ebashkëpunimit me synim një marketing më të mirëtë ekonomisë shqiptare në tregjet rajonale dheglobale të kapitalit për tërheqjen e investitorëvepotencialë për investime të huaja.

INAGUROHET SISTEMI I PAGESAVENDËRBANKARE

Me datë 8 mars 2004, në ambientet e Bankës sëShqipërisë u inagurua zyrtarisht sistemi i pagesavendërbankare në kohë reale, i cili në fakt kishte filluarfunksionimin që nga data 30 janar 2004, pasi kishtekaluar me sukses të gjitha testimet e nevojshmedhe është plotësisht operativ.

Fjalën e rastit e mbajti Guvernatori i Bankës sëShqipërisë z.Shkëlqim Cani, të cilën shkurtimishte gjeni si vijon: “Banka e Shqipërisë ka bërë njënga hapat më të rëndësishëm në procesin

55

reformues për sistemin bankar drejt standardevendërkombëtare në këto vitet e fundit për zhvillimindhe përsosjen e infrastrukturës së biznesit bankarnë vend. Sistemi i pagesave ndërbankare - AIPS,tashmë mund të konsiderohet si infrastrukturakryesore lidhëse e të gjithë sistemit bankar. Aikrijon kushte optimale, të barabarta si përrealizimin e shkëmbimeve midis bankave ashtupër zhvillimin në mënyrë të sigurtë të tregutndërbankar”.Sistemi është i instaluar në Bankën e Shqipërisëdhe nëpërmjet rrjeteve të sigurta të komunikimit

shtrihet në të gjitha bankat e autorizuara që epërdorin atë. Sistemi mban llogaritë e bankave dhemundëson finalizimin e menjëhershëm dhe në kohëreale të të gjitha instruksioneve të pagesave, qëlëvizin nëpërmjet mesazheve elektronike. Shlyerjadhe finalizimi i këtyre instruksioneve kryhennëpërmjet lëvizjes së menjëhershme të fondevemidis llogarive që bankat mbajnë në sistem.Sistemi, pas kësaj, kujdeset për njoftimin emenjëhershëm të përfituesit të fondeve, si dhe përlejimin e përdorimit të tyre.

56

NGJARJET JURIDIKE

VENDIM I KËSHILLIT TË MINISTRAVE NR. 1, DATË07.01.2004

Për miratimin e kontratës së lidhur, ndërmjetMinistrisë së Financave dhe RaiffeisenZentralbank, Austri “Për shitjen 100 për qind tëaksioneve të Bankës së Kursimeve sh.a.”ndryshuar me vendimin nr. 630, datë 18.09.2003të Këshillit të Ministrave, me propozimin eMinistrit të Financave.

VENDIM I KËSHILLIT TË MINISTRAVE NR. 7, DATË14.01.2004

Për miratimin e protokollit të bisedimeve,ndërmjet Këshillit të Ministrave të Republikës sëShqipërisë dhe Qeverisë së Republikës Federaletë Gjermanisë “Për lidhjen e traktateve dhemarrëveshjeve ndërkombëtare”, me propozimine Ministrit të Punëve të Jashtme.

VENDIM I KËSHILLIT TË MINISTRAVE NR. 45, DATË22.01.2004

“Për ndryshimin e tarifave të transportit qytetastë udhëtarëve” me propozim të Këshillit tëMinistrave dhe Ministrit të Transportit dhe tëTelekomunikacionit.

NR. 3, 30 JANAR 2004

VENDIM I KËSHILLIT TË MINISTRAVE NR 14, DATË14.01.2004

Për një ndryshim në vendimin nr. 351, datë28.07.1999 të Këshillit të Ministrave “Përmiratimin e kuotave të ushqimit në spitaletushtarake” me propozimin e Ministrit të Mbrojtjes,Këshilli i Ministrave.

VENDIM I KËSHILLIT TË MINISTRAVE NR. 48, DATË27.01.2004

Për përzgjedhjen e tenderuesit të preferuar “Përpërgatitjen dhe realizimin e kontratëskoncesionare aeroportin ndërkombëtar “NënëTereza”.

VENDIM I KËSHILLIT TË MINISTRAVE NR. 54, DATË29.01.2004

“Për procedurat dhe masën e trajtimit të veçantëfinanciar të pilotëve fluturues në pension” nëmbështetje të nenit 100 të Kushtetutës dhe tëneneve 3 dhe 8 të ligjit nr. 9128, datë 29.7.2003,me propozimin e Ministrit të Mbrojtjes dhe tëMinistrit të Punëve dhe Çështjeve Sociale.

LIGJ NR. 9173, DATË 29.01.2004

Për ratifikimin e “Marrëveshjes, ndërmjetQeverisë së Republikës së Shqipërisë dheQeverisë së Republikës Federale të Gjermanisë,për bashkëpunim financiar në projektin “Fondi iinvestimeve sociale ADF-III-Shqipëria Veriore dheLindore”” me propozim të Këshillit të Ministrave.

LIGJ NR. 9174, DATË 29.01.2004

Për ratifikimin e “Marrëveshjes, ndërmjetQeverisë së Republikës së Shqipërisë dheQeverisë së Republikës Federale të Gjermanisë,për bashkëpunim financiar (Fondi i studimeve dhei specialistëve, V-Viti 2001)”.

LIGJ NR. 9175, DATË 29.01.2004

Për ratifikimin e “Marrëveshjes së huasë,ndërmjet Qeverisë së Republikës së Shqipërisëdhe Bankës Islamike për zhvillim, për pjesëmarrjenë financimin e projektit të rikonstruksionit tërrugës Vorë-Rinas-Fushë-Krujë”.

LIGJ NR. 9176, DATË 29.01.2004

Për ratifikimin e “Marrëveshjes, ndërmjetMinistrisë së Financave, që vepron në emër tëShtetit Shqiptar, Korporatës FinanciareNdërkombëtare (IFC) dhe Bankës Evropiane përRindërtim dhe Zhvillim (BERZH), për blerjen eaksioneve të INSIG sh.a.-së”

LIGJ NR. 9177, DATË 29.01.2004

Për ratifikimin e “Marrëveshjes së aksionerëve,ndërmjet Ministrisë së Financave, që vepron në

57

emër të shtetit shqiptar, INSIG sh.a.-së dheBankës Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim(BERZH)”.

VENDIM I KËSHILLIT MBIKËQYRËS NR. 01, DATË28.01.2004

Për miratimin në bazë të ligjit nr. 8269, datë23.12.1997 për Bankën e Shqipërisë të “Raportittë zhvillimeve ekonomike dhe monetare përgjashtëmujorin e dytë të vitit 2003”.

VENDIM I KËSHILLIT MBIKËQYRËS NR. 02, DATË28.01.2004

Për miratimin e tarifave të përdorimit të sistemitshqiptar të pagesave ndërbankare – AIPS.

VENDIM I KËSHILLIT MBIKËQYRËS NR. 03, DATË28.01.2004

Për disa ndryshime në rregulloren “Mbifunksionimet e sistemit kontabël dhe tëadministrimit të thesarit (ATM)” miratuar mevendimin nr. 75, datë 25.09.2002

VENDIM I KËSHILLIT MBIKËQYRËS NR. 04, DATË28.01.2004

Për një ndryshim në rregulloren “Mbi funksionimine shërbimit të sistemit SWIFT” miratuar mevendimin nr. 16, datë 01.03.2000.

VENDIM I KËSHILLIT MBIKËQYRËS NR. 05, DATË28.01.2004

Për miratimin e një ndryshimi në vendimin eKëshillit Mbikëqyrës të Bankës së Shqipërisë“Për miratimin e rregullores “Mbi kriteret evlerësimit të rezultateve në punë të punonjësvenë Bankën e Shqipërisë”.”.

VENDIM I KËSHILLIT MBIKËQYRËS NR. 06, DATË11.02.2004

Për pajisjen me licencë për të ushtruar veprimtaribankare, të “Bankës Popullore” Sh.a. .

VENDIM I KËSHILLIT MBIKËQYRËS NR. 08,25.02.2004

Për miratimin e “Raportit të Politikës Monetarepër muajin janar të vitit 2004”.

VENDIM I KËSHILLIT MBIKËQYRËS NR. 09, DATË25.02.2004

Për “Miratimin e deklaratës të Bankës sëShqipërisë “Mbi kërcënimet e stabilitetit financiarnë Shqipëri”.”.

VENDIM I KËSHILLIT MBIKËQYRËS NR. 10, DATË25.02.2004

Për miratimin e rregullores “Për parandalimin epastrimit të parave.”

VENDIM I KËSHILLIT MBIKËQYRËS NR. 11, DATË25.02.2004

Për miratimin e udhëzimit “Mbi procedurat enxjerrjes së urdhërzhdëmtimeve në Bankën eShqipërisë” në bazë të ligjit nr. 8269 “Për Bankëne Shqipërisë”.

VENDIM I KËSHILLIT MBIKËQYRËS NR. 12, DATË25.02.2004

Për miratimin e bilancit dhe për përdorimin e fitimittë Bankës së Shqipërisë për vitin 2003.

VENDIM I KËSHILLIT MBIKËQYRËS NR. 13, DATË25.02.2004

Për pezullimin dhe ndalimin e kryerjes së disaveprimeve të përfshira në aneksin e licencës sëBankës Italo-Shqiptare.

VENDIM I KËSHILLIT MBIKËQYRËS NR. 16, DATË10.03.2004

Për miratimin e fondit numizmatik të monedhavemetalike e të kartëmonedhave shqiptare.

VENDIM I KËSHILLIT MBIKËQYRËS NR. 17, DATË10.03.2004

Për miratimin e disa ndryshimeve në SisteminRaportues të Unifikuar.

58

BANKA E SHQIPËRISË30 MARS 2004

KËSHILLI MBIKËQYRËS

SHKËLQIM CANI KryetarFATOS IBRAHIMI ZëvendëskryetarSULO HADËRI AnëtarSABAH HILMIA AnëtarTONIN KOLA AnëtarLLAZI BALLIU AnëtarBAJRAM MUÇA AnëtarDRINI SALKO Anëtar

GUVERNATORI

SHKËLQIM CANI - GUVERNATOR

ZËVENDËSGUVERNATORËT

FATOS IBRAHIMI - Zëvendësguvernatori i Parë

DEPARTAMENTET DHE NJËSITË E TJERA

Departamenti i Politikës Monetare z. Gramoz KolasiDepartamenti i Kërkimeve z. Erjon LuçiDepartamenti i Operacioneve Monetare z. Marjan GjermeniDepartamenti i Mbikëqyrjes Bankare z. Klodion ShehuDepartamenti i Emisionit z. Zihni DjepaxhiaDepartamenti i Kontabilitetit dhe Pagesave z. Llazi BalliuDepartamenti i Teknologjisë së Informacionit dhe Statistikave z. Sokol QeraxhiuDepartamenti i Burimeve Njerëzore zj. Doloreza ArapiDepartamenti i Marrëdhënieve me Publikun zj. Esmeralda UruçiDepartamenti i Kontrollit zj. Elsa BizhgaDepartamenti i Shërbimeve Logjistike z.Ergys MishaShtypshkronja z. Alfons Theka

INSPEKTOR I PËRGJITHSHËM

Zj. Elsa Bizhga

DEGËT

Shkodra Zj. Ermira IstrefiElbasani Zj. Valentina DedjaGjirokastra Zj. Anila ThomajKorça Zj. Liljana ZjariLushnja Zj. Shpresa Meço

59

LISTA E SUBJEKTEVE TË LICENCUARA NGA BANKA ESHQIPËRISË

BANKA DHE DEGË TË BANKAVE TË HUAJA

1. BANKA ITALO – SHQIPTARE SH.ALicenca Nr. 1/1996, datë 17.07.1998.Miratuar me vendimin e Këshillit Mbikëqyrës të Bankës së Shqipërisë nr. 89, datë 18.06.1998.Çertifikata nr. 1 “Për sigurimin e depozitave”.Drejtori : Adrian FULLANIAdresa : Rruga “Barrikadave”, Nr. 70, Tiranë.Tel. central 23 56 97, 23 56 98, 22 62 62.Faks 23 30 34.

2. BANKA E KURSIMEVE SH.ALicenca Nr. 2/1998, datë 11.01.1999.Miratuar me vendimin e Këshillit Mbikëqyrës të Bankës së Shqipërisë nr. 163, datë 11.12.1998.Çertifikata nr. 2 “Për sigurimin e depozitave”.Drejtori Ardian KAMBERIAdresa Rr. “Dëshmorët e 4 Shkurtit” Nr.6, Tiranë.Tel. central 22 45 40, 22 26 69, 22 54 16.Faks 22 35 87, 22 36 95, 22 40 51.

3. BANKA E BASHKUAR E SHQIPËRISË SH.ABANKA ARABO-SHQIPTARE ISLAMIKE ka ndryshuar emrin me vendimin nr.4315/7 datë 16.09.2003të Gjykatës së Shkallës së Parë Tiranë.Licenca Nr. 3/1998, datë 11.01.1999.Miratuar me vendimin e Këshillit Mbikëqyrës të Bankës së Shqipërisë nr. 165, datë 11.12.1998.Çertifikata nr. 3 “Për sigurimin e depozitave”.Drejtori Abdul Waheed ALAVIAdresa Bulevardi “Dëshmorët e Kombit” Nr. 8, Tiranë.Tel. central 22 84 60, 223 873, 227 408.Faks 228 460, 228 387.

4. BANKA DARDANIA SH.ALicenca Nr. 5/1998, datë 11.01.1999.Miratuar me vendimin e Këshillit Mbikëqyrës të Bankës së Shqipërisë nr. 164, datë 01.12.1998.Çertifikata nr. 4 “Për sigurimin e depozitave”.Drejtori Beqir MEZELXHIUAdresa Bulevardi “Zogu I” (pranë Fakultetit të Shkencave), Tiranë.Tel. central 22 87 59, 25 9350, 25 93 51.Faks 230-566.Teleks 2298 db banc abEmail db@albaniaonline.net ; dardaniabank@hotmail.com .

5. BANKA KOMBËTARE TREGTARE SH.ALicenca Nr. 6/1998, datë 11.01.1999.Miratuar me vendimin e Këshillit Mbikëqyrës të Bankës së Shqipërisë nr. 162, datë 11.01.1999.Çertifikata nr. 5 “Për sigurimin e depozitave”.

60

Drejtori Seyhan PENCAPLIGILAdresa Bulevardi “Zhan Dark” Tiranë.Tel: 25 09 55.Faks: 25 09 56.

6. BANKA TIRANA SH.ALicenca Nr. 07, datë 12.09.1996.Miratuar me vendimin e Këshillit Mbikëqyrës të Bankës së Shqipërisë nr. 9, datë 12.09.1996.Çertifikata nr. 6 “Për sigurimin e depozitave”.Drejtori Dimitris KARAVIASAdresa Bulevardi “Zogu I”, Nr. 55/1, Tiranë.Tel. central 233 441, 42, 43, 44, 45, 46,47.Faks 233 417.

7. BANKA KOMBETARE E GREQISE - DEGA TIRANELicenca Nr. 08, datë 25.11.1996.Miratuar me vendimin e Këshillit Mbikëqyrës të Bankës së Shqipërisë nr. 4, datë 14.03.1996.Çertifikata nr. 7 “Për sigurimin e depozitave”.Drejtori Spiro BRUMBULLIAdresa Rruga e Durrësit, Godina Comfort, TiranëTel. central 233 623, 233 624.Faks 233 613.

8. BANKA NDËRKOMBËTARE TREGTARE SH.ALICENCA NR.09, DATË 20.02.1997.Miratuar me vendimin e Këshillit Mbikëqyrës të Bankës së Shqipërisë nr.9, datë 30.04.1996. Çertifikatanr. 8 “Për sigurimin e depozitave”.Drejtori Lee Chong PaAdresa Rr. “Ded Gjon Luli”, Tiranë.Tel. central 237 567, 237 568, 237 569.Telfaks 237 570.

9. DEGA NË TIRANË E BANKËS ALPHALicenca Nr.10, datë 07.01.1998.Miratuar me vendimin e Këshillit Mbikëqyrës të Bankës së Shqipërisë nr.01/03/96, datë 27.12.1997.Çertifikata nr. 9 “Për sigurimin e depozitave”.Drejtori Andrea GALATOULASAdresa Bulevardi “Zogu I”, Nr.47, Tiranë.Tel. 233 532, 233 359, 340 476, 340 477.Telfaks 232 102.

10. BANKA AMERIKANE E SHQIPËRISË SH.ALicenca Nr.11, datë 10.08.1998.Miratuar me vendimin e Këshillit Mbikëqyrës të Bankës së Shqipërisë nr. 105, datë 10.08.1998.Çertifikata nr. 10 “Për sigurimin e depozitave”.Drejtori Lorenzo RONCARIAdresa Rruga “Ismail Qemali” Nr.27, P.O. Box 8319 – Tiranë.Tel. 348 753/4/5/6.Telfaks 348 762.

61

11. BANKA PROCREDIT SH.A.BANKA FEFAD SH.A ka ndryshuar emrin me vendimin nr.20797/10 datë 15.09.2003 të Gjykatës sëShkallës së Parë Tiranë.Licenca Nr. 12, datë 15.03.1999.Miratuar me vendimin e Këshillit Mbikëqyrës të Bankës së Shqipërisë nr.22, datë 03.03.1999.Çertifikata nr. 11 “Për sigurimin e depozitave”.Drejtori Jasper MENKENAdresa Rruga “Sami Frashëri”, Tirana e Re, P.O. Box. 2395, Tiranë.Tel. 230 499, 233 496.Telfaks 233 481

12. DEGA NË TIRANË E BANKËS SË PARË TË INVESTIMEVE SH.ALicenca Nr. 13, datë 16.04.1999.Miratuar me vendimin e Këshillit Mbikëqyrës të Bankës së Shqipërisë nr.45, datë 13.04.1999.Çertifikata nr. 12 “Për sigurimin e depozitave”.Drejtori Petar Gavrillov KRASTEVAdresa Bulevardi “Zogu I”, Nr. 64, Tiranë.Tel. 356 423, 356 424.Telfaks 356 422

13. BANKA TREGTARE E GREQISË (SHQIPËRI) SH.A.Licenca Nr. 14, datë 28.10.1999.Miratuar me vendimin e Këshillit Mbikëqyrës të Bankës së Shqipërisë nr.105, datë 19.10.1999.Çertifikata nr. 13 “Për sigurimin e depozitave”.Drejtori George CARACOSTASAdresa Rruga “Kavajës”, “Tirana Tower”, Tiranë.Tel. 587 55, 56, 57, 58, 59, 60.Telfaks 587 52

14. BANKA E KREDITIT TË SHQIPËRISË SH.A.Licenca nr. 15, datë 28.08.2002.Miratuar me vendimin e Këshillit Mbikëqyrës të Bankës së Shqipërisë nr.66, datë 28.08.2002.Çertifikata nr. 14 “Për sigurimin e depozitave”.Drejtori Kamal Adbel MANEIMAdresa Rruga Perlat Rexhepi, Al-Kharafi Group Admistration Building , Kati 1&2, Tiranë.Tel. 272 168; 272 162.Telfaks 272 162.E-mail creditbkalb@icc-al.org

15. BANKA “CREDINS” SH.A.Licenca nr. 16, datë 28.03.2003.Miratuar me vendimin e Këshillit Mbikëqyrës të Bankës së Shqipërisë nr.22, datë 26.03.2003.Çertifikata nr. 15 “Për sigurimin e depozitave”.Drejtori Artan SANTOAdresa Rruga ‘’Ismail Qemali’’ Nr.21 Tiranë.Tel 222916; 234096.

16. BANKA POPULLORE SHA, TIRANË.Licenca nr. 17, datë 16.02.2004.Miratuar me vendimin e Këshillit Mbikëqyrës të Bankës së Shqipërisë nr.06, datë 11.02.2004.Çertifikata nr. 16 “Për sigurimin e depozitave”.Drejtori Edvin LibohovaAdresa Rruga ‘’Donika Kastriotii’’ Pall.11/1, Kati I, Tiranë.Tel 272 788; 272789.

62

SUBJEKTE JOBANKA

1. UNIONI FINANCIAR I TIRANËS SH.P.K., (UFT)Licenca nr. 1, datë 08.12.1999 për të ushtruar veprimtaritë financiare:

- të ofrimit të shërbimit të pagesave dhe të arkëtimeve;- të ndërmjetësimit të transaksioneve monetare;- agjente apo këshilltare financiare .

Drejtor : Niko Leka; Edmond Leka.Adresa: Rruga “Reshit Çollaku”, Pall. Shallvareve, sh.2, n.18 Tiranë.Tel : 250 653.

2. DINERS CLUB ALBANIA SH.P.K.,Licenca nr. 2, datë 09.10.2000 për të ushtruar veprimtarinë financiare:

- të ndërmjetësimit të transaksioneve monetare .

Drejtor : Vebi VeliaAdresa : Rruga Bulevardi “Zogu I”, Qendra e Biznesit VEVE, Tiranë.

3. POSTA SHQIPTARE SH.A.Licenca nr. 3, datë 18.04.2001 për të ushtruar veprimtarinë financiare:

- të ofrimit të shërbimit të pagesave dhe të arkëtimeve;- të shërbimit si agjent dhe këshilltar financiar.

Pronësia : ShtetëroreDrejtore : Aleksandra ÇollakuAdresa: Rruga “Reshit Çollaku” , nr.4 Tiranë.Tel : 222 315.

4. “CREDINS” SH.A. TIRANË.Licenca nr. 04, datë 13.06.2001 për të ushtruar veprimtaritë financiare:

- të dhënies kredi;- të ofrimit të shërbimit të pagesave dhe arkëtimeve;- të ndërmjetësimit për transaksionet monetare (duke përfshirë valutat);- të ofrimit të garancive;- agjente ose këshilltare financiare (këtu nuk përfshihen shërbimet e parashikuara në pikat 3/a dhe3/b të nenit 26 të ligjit: “Për bankat në Republikën e Shqipërisë”).Drejtore : Monika MiloAdresa : Rruga “Ismail Qemali” Nr.21, Tiranë.Tel : 222916; 234096.

5. “FONDI I FINANCIMIT TË ZONAVE MALORE”.Licenca nr. 5, datë 29. 03.2002 si subjekt financiar jobankë për të ushtruar veprimtarinë e mëposhtme:

- të japë kredi.Themeluar me vendim të Këshillit të Ministrave të Republikës së Shqipërisë.Drejtori: Arben Jorgji

63

Adresa: Rruga “Mustafa Matohiti” Vila nr.12, Tiranë.Tel.: 250633.

6. “ALBAKREDIT SH.P.K”Licenca nr. 6 datë 18. 04.2003 si subjekt financiar jobankë për të ushtruar veprimtaritë e mëposhtme

- të ofrojë shërbimin e pagesave dhe të arkëtimeve;- të ndërmjetësojë për transaksionet monetare (duke përfshirë valutat).

Administratori: Ermira SkënderiAdresa : Rruga “Ded Gjon Luli”, Nr.5 Tiranë.Tel.: 230 956.Faks: 228 929.

7. “AK - INVEST SH.A”Licenca nr. 7 datë 03.12.2003 si subjekt financiar jobankë për të ushtruar veprimtaritë e mëposhtme

- të ofrojë shërbimin e pagesave dhe të arkëtimeve;- të ndërmjetësojë për transaksionet monetare (duke përfshirë valutat);- të shërbejë si agjent dhe këshilltar financiar.

Administratori: Ilir AdiliAdresa : Rruga “Ded Gjon Luli”, nr.2/3 Tiranë.Tel.: 240 147

64

SUBJEKTET FINANCIARE QË NUK LICENCOHEN NGA BANKA E SHQIPËRISË PËRKRYERJEN E VEPRIMTARISË SË TYRE, NË MBËSHTETJE TË VENDIMIT NR. 26, DATË29.03.2000, TË KËSHILLIT MBIKËQYRËS TË BANKËS SË SHQIPËRISË: “PËRPËRJASHTIMIN E DISA SUBJEKTEVE NGA ZBATIMI I DISPOZITAVE TË LIGJIT NR.8365, DATË 02.07.1998 “PËR BANKAT NË REPUBLIKËN E SHQIPËRISË””.

(Këto subjekte nuk licencohen dhe mbikëqyren nga Banka e Shqipërisë, por kanë detyrimin tëraportojnë në Bankën e Shqipërisë.)

1. FONDI I FINANCIMIT RURAL.- Themeluar me vendim të Këshillit të Ministrave nr. 207, datë 28.04.1999.- Objekti i veprimtarisë: Financimi i zonave rurale.- Selia: Rr.”Ismail Qemali”, P. 32, Tiranë.- Drejtor: Zana Konini.- Përjashtuar me shkresën e Bankës së Shqipërisë nr.1843, datë 01.08.2000.

2. FONDACIONI BESA.- Themeluar nga “Fondi i Shoqërisë së Hapur për Shqipërinë” (SOROS).- Objekti i veprimtarisë: Financimi i ndërmarrjeve të mesme dhe të vogla.- Selia: Rr.”Asim Vokshi”, Nr. 35, Tiranë.- Drejtor: Bajram Muça- Përjashtuar me shkresën e Bankës së Shqipërisë nr. 2895/1, datë 19.01.2001.

3. PARTNERI SHQIPTAR PËR MIKROKREDINË.- Aksioner: “Opportunity International”(East Europe).- Objekti i veprimtarisë: Kredidhënia.- Adresa: Rr. “Gjin Bue Shpata”, Nr. 7/1, Tiranë.- Drejtor: James Reiff.- Përjashtuar me shkresën e Bankës së Shqipërisë nr. 828/1, datë 08.04.2002.

65

ZYRA TË KËMBIMEVE VALUTORE

1. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “JOARD” SH.P.K., , TIRANËLicenca: Nr. 1, datë 01.10.1999.Adresa: Rruga “Ded Gjon Luli” Nr.2, Tiranë.Kambistë: Josif Kote, Pajtim Kodra.

2. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “AMA” SH.P.K.,, DURRËSLicenca: Nr. 2, datë 01.10.1999.Adresa: Rruga “Tregtare”, Lagja 3, Durrës.Kambistë: Mirlinda Ceka, Ilir Hoxha.

3. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “ARIS” SH.P.K.,, TIRANËLicenca: Nr. 3, datë 01.10.1999.Adresa: Rruga “Luigj Gurakuqi” , Tiranë.Kambistë: Ardian Goci, Ismet Noka.

4. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “UNIONI FINANCIAR TIRANË” SH.P.K.,Licenca: Nr. 4, datë 01.10.1999.Adresa: Rruga “Reshit Çollaku”, Pall. Shallvare, Shk. 2/18, Tiranë.Administrator : Niko Leka-Kambistë: 1. Arjan Lezha Përgjegjës i agjencisë,;

2. Albert Sara3. Dhimitër Papadhopulli4. Genta Angjeli (Agalliu)5. Piro Teti6. Flora Simitxhi7. Petrika Mano Përgjegjës i agjencisë8. Lindita Shala9. Mirela Bakalli

10. Anila Demiri 11. Emili Bakalli (Nako) 12. Astrit Sfërdelli 13. Mirela Kaiku

14. Erisa Emiri

5. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “AGLI” SH.P.K.,, TIRANËLicenca: Nr. 5, datë 01.10.1999.Adresa: Agjencia 1: Rruga “Islam Alla” Nr.1, Tiranë.

Agjencia 2: Rruga “Kavajës”, pranë pastiçeri “Rinia”, Tiranë.Kambiste: Agim Cani, Kujtim Nina (Drejtor i Shoqërisë.), Selim Luli.

6. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “ALBAKREDIT” SH.P.K.,, TIRANËLicenca: Nr. 06, datë 24.11.1999.Adresa: Rruga “Ded Gjon Luli” Nr.5, Tiranë.Kambistë: Ëngjëll Skënderi

Arben CaniVasil MartoHajredin ToçaDallëndyshe ShimaErmira Skënderi

66

Valbona KurtiTeuta Koltraka

7. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “GUDEN” SH.P.K.,, TIRANËLicenca: Nr. 07, datë 24.11.1999.Adresa: Rruga “Konferenca e Pezës” , Tiranë.Kambistë: Arben Elezi, Bukurosh Jaho, Pëllumb Mehmetaj.

8. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “EXCHANGE” SH.P.K., TIRANËLicenca: Nr. 08, datë 24.11.1999.Adresa: Rruga “Durrësit” Nr. 170, Tiranë.Kambistë: Ivan Pavllovski, Ervis Myftari

9. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “UNISIX” SH.P.K.,, KORÇËLicenca: Nr. 09, datë 26.11.1999.Adresa: Bulevardi “Republika”, Pall.4, Korçë.Kambistë: Pandi Cunoti, Ernest Golka, Nikolin Bicka, Eli Bode.

10. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “EKSPRES J & E” SH.P.K., DURRËSLicenca: Nr. 10, datë 26.11.1999.Adresa: Lagja 11, Rruga “Prokop Meksi” (pranë hotel “Durrësi”), Durrës.Kambistë: Kostandin Ekonomi, Entela Ekonomi.

11. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “MI & CO” SH.P.K.,, TIRANËLicenca: Nr. 11, datë 29.02.2000.Adresa: Rruga “Ded Gjon Luli”, Nr.2/3, Tiranë.Kambistë: Muharrem Kokona, Ilir Adili, Andis Tirana.

12. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “ILIRIA ‘98" SH.P.K.,, TIRANËLicenca: Nr. 12, datë 25.02.2000.Adresa: Sheshi “Skënderbej”, Teatri i Kukullave, Tiranë.Kambistë: Edmond Ymeri, Ali Topalli, Ilir Janku.

13. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “SERXHIO” SH.P.K.,, ELBASANLicenca: Nr. 14, datë 07.04.2000.Adresa: Lagja “Luigj Gurakuqi”, Rr.”11 Nëntori”, Pall. 70, Nr.14, Elbasan.Kambistë: Amarildo Canku

14. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “ALBTUR” SH.P.K., TIRANËLicenca: Nr. 15, datë 07.04.2000.Adresa: Bulevardi “Zogu I”, Pall. 32, Shk.1 (përballë Bankës Tirana), Tiranë.Kambistë: Albert Rahmani, Artur Rahmani.

15. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “R & M” SH.P.K., TIRANËLicenca: Nr. 16, datë 22.05.2000.Adresa: Rruga “Punëtorët e Rilindjes”, Pall.182, Tiranë.Kambistë: Edmond Stepa, Miranda Stepa.

16. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “TEUTA 2000” SH.P.K.,, DURRËSLicenca: Nr. 17, datë 22.05.2000.Adresa: Lagja 4, Rruga “Skënderbej”, Ap. 950, Durrës.Kambistë: Qemal Hoxha, Arben Çuni.

67

17. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “T & E” SH.P.K., DURRËSLicenca: Nr. 18, datë 11.06.2000.Adresa: Lagja 4, Rruga “9 Maji”, Durrës.Kambist: Shpëtim Hysa

18. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “SHIJAK 2000” SH.P.K., SHIJAKLicenca: Nr. 19, datë 24.11.2000.Adresa: Lagja “Popullore”, Shijak.Kambist: Nazmi Ademi, Farije AdemiTel. 05713076; 05712193.

19. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “R & T” SH.P.K.,, TIRANËLicenca: Nr. 20, datë 20.12.2000.Adresa: Bulevardi “Zogu I”, (pranë BPI-së), Tiranë.Kambist: Renis Tershana,

20. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “DV-ALBA” SH.P.K.,, TIRANËLicenca: Nr. 21, datë 11.01.2001.Adresa: Sheshi “Skënderbej”, Tirana Internacional Hotel,Tiranë.Kambist: Brunilda Haxhimali.

21. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “MANUSHI” SH.P.K.,, TIRANËLicenca: Nr. 22, datë 18.04.2001.Adresa: Bulevardi “Zogu I”, Qendra e Biznesit VEVE, Tiranë.Kambist: Roland Manushi

22. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “UNIONI SELVIA” SH.P.K.,, TIRANËLicenca: Nr. 23, datë 21.05.2001.Adresa: në krah të Postës Qendrore, godina 2-katëshe, kati I, Tiranë.Kambist: Leonat Zenelaj, Gani Xhaja.

23. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “KALENJA” SH.P.K.,, TIRANËLicenca: Nr. 24, datë 29.06.2001.Adresa: Rruga “Kavajës” (pranë Ambasadës Turke), Tiranë.Kambist: Hair Shametaj, Fatmir Shametaj, Gëzim Dushkaj

24. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “TILBA” SH.P.K., ELBASANLicenca: Nr. 25, datë 30.09.2001.Adresa: Lagja “Luigj Gurakuqi”, Bulevardi “Qemal Stafa”, Njësia nr.12, Elbasan.Kambist: Kristaq Bako, Vjollca Bako.

25. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “ANAGNOSTI” SH.P.K.,, TIRANËLicenca: Nr. 26, datë 31.10.2001.Adresa: Zyra 1- Bulevardi “Zogu I”, Pallati 97, shk.3.ap. 28, Tiranë.Kambist: Jani Anagnosti, Odise Anagnosti, Edlira Anagnosti

Zyra e dytë, Rruga “Kajo Karafili”, nr.11 Tiranë.Rruga “Kajo Karafili”, nr.11 Tirane

Kambist: Fredi Cami.

26. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “KO-GO” SH.P.K.,, TIRANËLicenca: Nr. 27, datë 12.11.2001.Adresa: Rruga “Vaso Pasha”, Pall.16, Shk.2, Ap. 9, Tiranë.Kambist: Mihal KONOMI, Perparim GOXHAJ.

68

27. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “ALB- FOREX” SH.P.K.,, TIRANËLicenca: Nr. 28, datë 22.11.2001.Adresa: Agjencia 1- Rruga “Abdyl Frashëri Nr.3, Tiranë.

Agjencia 2- Rruga “Mine Peza”, Pall. 102, Shk.1 (pranë Bar Grand), Tiranë.Kambist: Almir Duli; Agim Xhemo; Fatmir Baholli.

28. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “L&N” SH.P.K.,, TIRANËLicenca: Nr. 29, datë 22.11.2001.Adresa: Rruga “Muhamet Gjollesha”, ish-Gjelltorja tek sheshi ATATURK, Tiranë.Kambist: Leonora Mihalcka.

29. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “EXHANGE ALOG” SH.P.K.,, TIRANËLicenca: Nr. 31, datë 22.11.2001.Adresa: Rruga “Mine Peza” (përballë selisë së Vatikanit), Tiranë.Kambist: Almida Sterio, Fatmir Tafaj, Eduard Andoni.

30. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “EX-CHANGE BEBI & FLORI” SH.P.K.,, FIERLicenca: Nr. 32, datë 26.11.2001.Adresa: Lagja “Kongresi i Përmetit”, Fier.Kambist: Kujtim Zeneli, Fatmir Brahimi.

31. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “BASHKIMI 2001” SH.P.K.,, TIRANËLicenca: Nr. 35, datë 12.12.2001.Adresa: Rr. “Kavajës” ( pastiçeri “Rinia”), Tiranë.Kambist: Bashkim Shametaj, Luan Shametaj dhe Ilir Mesini.

32. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “ARJON 2002” SH.P.K., ELBASANLicenca: Nr. 36, datë 14.12.2001.Adresa: Lagja “Kongresi i Elbasanit”, Bulevardi”Qemal Stafa”, Pall.9-katësh, Elbasan.Kambist: Arben Kovaçi, Besnik Lulja.

33. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “EURO 2002” SH.P.K., DURRËSLicenca: Nr. 39, datë 21.12.2001.Adresa: Lagja nr.11, Rr. “Ismail Qemali”, pranë PTT, Durrës.Kambist: Pellumb Binjaku, Medi Dyrmishi, Luan Zeko.

34. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “G&3” SH.P.K.,, KAVAJË,Licenca: Nr. 41, datë 15.01.2002.Adresa: Rruga “Kajo Karafili”, Kavajë.Kambist: Galip Rrena, Gazmend Rrena, Gëzim Rrena

35. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “ALAKTH” SH.P.K.,,, TIRANËLicenca: Nr. 42, datë 18.01.2002.Adresa: Rruga e Dibrës,nr.105/1, Tiranë.Kambist: Kosta Papa, Arben Memko, Lorenc Konomi, Thoma Konomi, Aleko Plaku.

36. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “FORMAT” SH.P.K., TIRANËLicenca: Nr. 43, datë 21.01.2002.Adresa: Rruga e Durrësit, Pall.85, shk.1,ap.1, Tiranë.Kambist: Diana Lemi, Egon Sinani;

37. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “TRI URAT” SH.P.K., ELBASANLicenca: Nr. 44, datë 05.02.2002.Adresa: Lagja “29 nëntori”, pranë filialit të postës Elbasan.Kambist: Fahri Sanco, Ismail Bejta.

69

38. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “CROWNTOWN” SH.P.K., TIRANËLicenca: Nr. 45, datë 05.02.2002.Adresa: Rruga “Mihal Grameno”, Pall 10,Tiranë.Kambist: Silvana Xhaferri, Albana Dangaj, Shemsi Hoxha.

39. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “BESA 2001” SH.P.K., TIRANËLicenca: Nr. 46, datë 15.02.2002.Adresa: Rruga “Myslym Shyri”, Nr.25,Tiranë.Kambist: Belul Lleshi, Vladimir Avda, Mimoza Avda;

40. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “MARIO” SH.P.K., SARANDËLicenca: Nr. 47, datë 14.03.2002.Adresa: Lagja 1, pranë ish-Komitetit Ekzekutiv të rrethit Sarandë.Kambist: Vangjel Gramozi, Blerim Dhima;

41. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “JAV” SHPK TIRANË,ka ndryshuar emrin zyra e këmbimit valutor “R&T EXCHANGE” Sh.p.k.Licenca: Nr. 48, date 20. 03.2002.Adresa: Bulevardi Zogu I Godina e Zerit te Popullit Tirane.Kambist: Ervin Lera, Ilir Gurashi;

42. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “DROGU” SH.P.K., TIRANËLicenca: Nr. 49, datë 23.04.2002.Adresa: Rruga “Vaso Pasha” Kulla 1, Kati I (pas pallatit Agimi) Tiranë.Kambist: Shkëlqim Drogu, Kostandin Koteci.

43. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “HYSEN-C” SH.P.K., LAÇLicenca: Nr. 50, datë 23.04.2002.Adresa: Lagja nr.3, përballë Komisariatit të Policisë, Laç.Kambist: Cen Hyseni;Tel.: 0682024688.

44. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “UNIONI FIER” SH.P.K., FIERLicenca: Nr. 51, datë 08.05.2002.Adresa: Lagja “15 Tetori”, Rruga “Kastriot Muça”, Fier.Kambist: Gjergj Dulaj; Lartim Isufaj.

45. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “TAXI EKSPRES” SH.P.K., ELBASANLicenca: Nr. 52, datë 20.05.2002.Adresa: Rruga “Sami Frashëri”, Nr.11 (pranë Shkollës “Edit Durhan”).Kambist: Arben Sharra, Sokol Kaleci.

46. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “MERO” SH.P.K., DEVOLLLicenca: Nr. 53, datë 22.05.2002.Adresa: Zyra nr.1 : Bulevardi “Fuat Babani”, Bilisht.

Zyra nr.2 : Dogana Kapshticë.Kambist: Gezim Demcolli, Valter Miza, Genti Mahmutaj, Albert Haxhia, Edmond Miza.

47. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “GLEAR” SH.P.K., SHIJAKLicenca Nr. 55, datë 23.07.2002.Adresa: Lagja “Kodër”, Shijak, Durrës.Kambist: Argjend Calliku, Aferdita Calliku.

48. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “POSTA SHQIPTARE” SHA. TIRANË,Licenca: Nr. 56, datë 28.08.2002.Adresa: Rruga “Reshit Çollaku”, nr.4 Tiranë.

70

49. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “UNIONI BALLSH” SH.P.K., BALLSHLicenca: Nr. 57, datë 11.09.2002.Adresa: Rruga “8 Nëntori”, Ballsh.Kambist: Luan Zenelaj, Lavdimir Zenelaj

50. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “ESLULI” SH.P.K., TIRANËLicenca: Nr. 58, datë 17.10.2002.Adresa: Rr. “Reshit Çollaku”, Pallati i Shallvareve, shkalla n.4/1.Kambist: Selim Luli, Kleomen Gjiknuri

51. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “”AMERICAN GLOBAL CAPITAL FUND-WORLDWIDEINVESTMENT” SH.P.K. TIRANËLicenca: Nr. 59, datë 26 .11.2002Përfaqësuesme prokurë : Dashor Shehaj, Vilson Ahmeti.Adresa: Rr. “Ismail Qemali”, Parcela 167/187 “Euroapartment”, TiranëKambist: Elda Skënderi, Vasil Llogoro, Arian Kokali.

52. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “DENI&KRISTI-2002” SH.P.K. TIRANËLicenca: Nr. 61, datë 02.06.2003Adresa: Rruga “Myslym Shyri”, pallati 60, ap.3, Tiranë.Kambist: Maksim Çeku.

53. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “YLDON” SH.P.K. TIRANËLicenca: Nr. 62, datë 03. 06.2003.Adresa: Rruga “Qemal Stafa”, pall 382/2/2 Tiranë.Kambist: Ylli Ndoqi( themelues dhe administrator).

54. ZYRA E KËMBIMEVE VALUTORE “BILLI” SH.P.K. TIRANËLicenca: Nr. 63, datë 16. 02.2004.Adresa: Sheshi “Wilson” Pallati i ri në kryqëzimin e Tiranës së re.Kambist: Sybi Cenolli.

71

UNIONET E SHOQËRIVE TË KURSIM-KREDITIT

1. UNIONI I SHOQËRIVE TË KURSIM-KREDITIT “JEHONA” TIRANËLicenca: Nr.1, datë 27.06.2002.

Kryetar i bordit drejtues : Vojsava RamaAnëtare të këtij unioni janë 41 shoqëri të kursim-kredive, të cilat janë të licencuara edhe si shoqëritë veçanta. Mbështeten me asistencë teknike nga fondacioni “Lëvizja për zhvillimin e shoqërive tëkursim-kredive”.

2. UNIONI I SHOQËRIVE TË KURSIM-KREDITIT “UNIONI SHQIPTAR KURSIM-KREDITIT” TIRANËLicenca: Nr.2, datë 09.08.2002.Adresa: Rruga “Ismail Qemali”, nr.32.Kryetar ibordit drejtues : Zana KoniniTel. 25 19 10E-mail : ffrural@albaniaonline.netAnëtare të këtij unioni janë 91 shoqëri të kursim-kreditit, të cilat janë të licencuara edhe si shoqëritë veçanta. Mbështeten me asistencë teknike nga Fondi i Financimit Rural.

72

ZYRA TË PËRFAQËSIMIT TË BANKAVE TË HUAJA

1. ZYRËS SË PËRFAQËSIMIT TË BANKËS POPULLORE PULIEZE NË SHQIPËRI.Licenca: Nr.1 datë, 02.07.2003.

Përfaqësuesi: Dr. Giancarlo STASIAdresa: Sheshi “Skënderbej” - pranë Pallatit të Kulturës - kati i tretëNr.telefonit: 00 355 4 256 782

73