Branislav Borozan: Gdje se nalazio Labeatski Meteon

BRANISLAV BOROZAN: Gdje se nalazio labeatski Meteon

Pie: Vijesti.me Objavljeno: 06.03.2013

Na poznati istoriar umjetnosti i arheolog u svjetlu podataka koje nudi Tit Livije,

preispituje uvrijeeno miljenje da se antiki Meteon nalazio na mjestu Meduna u

Kuima

Glasovna bliskost vodi u pogrenom pravcu Tokom duge istorije ovjekova djelovanja, na naim prostorima nastajali su i esto nestajali gradovi od kojih su mnogi ostali nepoznati, obavijeni tamom minulih vremena. Meteon je imao drugaiju sudbinu. O njegovom postojanju kao ilirskom gradu obavjetava nas Tit Livije u svojoj Istoriji Rima. U ovom antikom izvoru, grad Meteon se pominje na dva mjesta. Oba u okolnostima Treeg ilirskog rata. U prvom sluaju pominje se u situaciji, kada zbog sklapanja saveznitva sa ilirskim kraljem Gencijem, makedonski kralj Persej alje jednog od svojih najodanijih prijatelja Pantauha, da tu stvar obavi. A izaslanik Pantauh tom prilikom, ilirskog kralja je zatekao u Meteonu, gradu labeatskom (Titus Livius, XLIV, 23). Na drugom mjestu, nakon pobjede u bici protiv ilirskog kralja Gencija i ujedno dobijenog rata, pretor Lucije Anicije je izaslaniku Perpeni na mjestu povjerio zadatak da osigura kraljeve prijatelje i roake. Perpena je krenuo na put do labeatskog grada Meteona i doveo Gencijevu suprugu Etlevu sa dva sina, Skerdilaidom i Pleuratom i Gencijevog brata Karavantia u logor u Skadru (Titus Livius, XLIV, 32). U obadva sluaja, kako se vidi, Livije Meteon blie atribuira prisvojnim pridjevom labeatski grad, ime nas sasvim jasno obavjetava o njegovoj pripadnosti, to inae ne praktikuje za vei broj gradova koje pominje u svojoj istoriji. S obzirom na to da je predmet naeg interesovanja pokuaj da se blie ubicira grad Meteon, nau panju usredsredit emo, samo na one djelove teksta Tita Livija, koji nam eventualno mogu posluiti kao elementi za realizaciju nae namjere. Svakako najvanija informacija koju nam daje ovaj izvor, u ovom pogledu, jeste injenica da grad Meteon pripada ilirskom plemenu Labeati.

O preciznijim granicama prostora na kojem je ivjelo ovo pleme, veoma malo znamo. Na osnovu njihovog imena koje je u vezi sa imenom Skadarskog jezera (Lacus Labeatis), moemo pretpostaviti da je njihov ivotni prostor, zapravo neki prostor oko Skadarskog jezera, na kojem se, o emu nas i Livije obavjetava, nalazi takoe i grad Skadar, koji je bio glavna ratna baza ne samo zato, to je Gencije uinio kao da je tvrava cijele kraljevine, ve i zato, to je zaista daleko najvra tvrava labeatskog plemena i ima veoma teak pristup. Na uem arealu oko Skadarskog jezera, koji je nekada bio ivotni prostor plemena Labeata, na crnogorskoj strani do danas su uoljivi ostaci vie ilirskih gradina, meu kojima dominiraju Samobor i ona u Starim Mataguima. Svaka od ovih gradina je, kao i one sa albanske strane, zapravo potencijalni Meteon iz Livijevog djela. U nauci se dri, meutim, da se ovaj labetski grad nalazio na lokaciji kukog sela Medun, te se ostaci ilirske gradine na njemu pripisuju ostacima ovog labeatskog grada. U prvi mah takva hipoteza ini se dosta uvjerljivom, ne bez razloga, jer pored materijalnih tragova iz ilirskih vremena koji su pronaeni na Medunu, postoje i lingvistiki razlozi. Naime, dananji naziv Medun, glasovno je blizak nazivu Meteon. Glasovna bliskost ova dva naziva, zapravo je i bila presudna za dovoenje u vezu Livijevog Meteona sa ostacima ilirske gradine na Medunu, a nikako arheoloki razlozi. U Istoriji Crne Gore tom I, ovakvo miljenje na jednom mjestu je ak okvalifikovano kao nesumnjivo sigurna identifikacija, da bi ve u nastavku iste reenice otkrilo probleme koje sa sobom donosi, a to je problem razgranienja plemenskih teritorija Labeata i Dokleata (Nedovoljno jasno, meutim, ostaje pitanje preciznijeg razgranienja Dokleata i Labeata. S obzirom na nesumnjivo sigurnu identifikaciju Meteona Meduna i Dokleje Duklje, a i njihovo pripisivanje dvama raznim plemenima, morala bi se granica Dokleata i Labeata postaviti ba u podruju izmeu Duklje i Meduna, koji su, meutim, neznatno meusobno udaljeni. S druge strane, nesumnjivo je da samo ime grada Dokleje ukazuje sigurno na njegovu pripadnost dokleatskoj oblasti. Otuda se i mora postaviti pitanje da li je podatak kod Livija o pripadnosti Meteona zemlji Labeata siguran ili bi moda granicu ovoga plemena trebalo pomjeriti dalje prema istoku.) Zar nije logino da je Medun bio dokleatski

Objavljeno: 07.03.2013

Svakako da je uoeni problem realan, jer ako se uzme da je rimski municipijum Doklea sagraen na teritoriji plemena Dokleata, po kojem je zapravo i dobio naziv, onda je sasvim logino da se zbog bliskosti Meduna i Doklee da oekivati, da je i gradina na Medunu pripadala ivotnom prostoru Dokleata a ne Labeata. Ovo tim prije to znamo da su Dokleati bili poznato i mono stoarsko pleme (Istorija Crne Gore 1, str. 96, Titograd 1967) sa 33 dekurije (Plinije, III, 142-144), te da bi ga pokorio, kao jedno od nepokorivih plemena (Apijan, Knjiga ilirska, 16), Avgust je morao uloiti dodatne napore (isto). Uz navedeno, skloni smo zakljuku kako bi, zbog ekspanzivnog karaktera stoarstva, koje je uz ratarstvo bilo glavni nain privreivanja plemena Dokleata sa jedne, i ribarstva kao osnove privreivanja Labeata sa druge strane, ali i njihove maritimne orijentacije, moguu granicu izmeu ovih dvaju plemena trebalo sagledavati na nekoj od geografskih razmenica, recimo rjeitu Cijevne. Kako god bilo, bacanje sumnje u obavijetenost Tita Livija o pripadnosti grada Meteona plemenu Labeata, kako to vidimo u Istoriji Crne Gore, i to pri minimalnom stepenu arheoloke istraenosti ne samo lokaliteta na Medunu, ve i cjelokupnog kulturno-istorijskog ilirskog sloja, samo zbog lingvistikih rezona, ini se ipak neprihvatljivim. Moda bi, pogotovo u nedostatku pouzdanijih arheolokih podataka, umjesto lingvistikih elemenata za ubiciranje Meteona, mogli potraiti indikativne elemente sadraja u samom tekstu Livijevog djela. Naime, po Liviju, nakon to je Gencije izgubio bitku pod bedemima grada Skadra, on je odmah kao pregovarae kod pretora poslao Teutika i Bella, prvake svoga plemena, i molio njihovim posredstvom za primirje, kako bi se mogao posavjetovati o svom poloaju. Za ovo su mu bila dozvoljena tri dana. Zato to je rimski tabor bio otprilike petsto koraka od grada, ukrcao se na brod i plovio po rijeci Barbani do Labeatskog jezera, kao da je za to savjetovanje trai neko udaljeno mjesto. U stvari, na to putovanje ga je navela, kako se kasnije pokazalo, varljiva nada u to, da je njegov brat Karavantije u onim krajevima, u koje ga je poslao, u meuvremenu okupio mnogo hiljada oruanika i da je na putu ovamo. im se pokazalo da je ova vijest netana, nakon tri dana na istom brodu pustio se niz vodu do Skadra... Gdje je to mjesto prema kojem je Gencije Bojanom a zatim Skadarskim jezerom plovio, da bi se sreo sa svojim bratom Karavancijem, o tome nas naalost Livije ne obavjetava. Meutim, Livije nam daje podatke o mjestu gdje se samo nekoliko dana nakon Gencijeve plovidbe po Skadarskom jezeru, nalazio Karavancije zajedno sa Gencijevom enom i njegova dva sina, a to je, kako je ve navedeno, labeatski grad Meteon, gdje ih je zapravo naao i odakle ih je za Skadar odveo Anicijev izaslanik Perpena. Ukoliko bismo pretpostavili da su Gencijev brat, ena i sinovi, tokom trajanja kratke skadarske ratne kampanje boravili u Meteonu, s obzirom da je razlog Gencijevog putovanja, kako kae Livije, bio susret sa Karavancijem, onda bismo takoe mogli predpostaviti da je cilj njegove plovidbe bio zapravo labeatski grad Meteon. (Cijela ratna kampanja po Liviju je trajala 30 dana (XLIV, 32). Po Apijanu 20 dana (Knjiga Ilirska, 9). Tokom cijele kampanje, Iliri su sa Rimljanima imali samo jednu bitku i to pod bedeme grada Skadra, koja je zapravo bila samo jedan pokuaj izlaska ilirske vojske iz grada da se van njega zametne bitka, koja je, kako nas obavjetava Livije bila presudna za poraz ilirske vojske.)

U svjetlu ove pretpostavke, vaan je podatak o tome, koju trasu je odabrao, kao i prevozno sredstvo koje je koristio na pretpostavljenom putu ka Meteonu, te eventualno i vrijeme koje mu je bilo potrebno da ga savlada. Livije nas obavjetava da se Gencije uputio plovilom uz Bojanu a zatim Skadarskim jezerom.

Idealna mogunost je Samobor u Malesiji


Ukoliko je Gencije zaista putovao ka Meteonu, a da je Meteon bio na mjestu dananjeg Meduna, imajui u obzir trasu puta, povoljnost terena, te duinu vremena koje mu je dato na raspolaganje, nuno nam se namee logino pitanje, zato je Gencije za svoje putovanje koristio ba plovilo? Za najbre savlaivanje ove trase, svakako bi mu najbolje posluio konjski transport. U ovom smislu, nita manje nije bitan Livijev podatak o Gencijevom povratku u Skadar. On kae, treeg dana spustio se niz vodu i vratio u Skadar. Po Liviju, Gencije je za povratak ostavio samo jedan, dakle taj trei dan, od tri koliko mu je dato do obavi svoju namjeru, a za svoj povratak u Skadar, koristio je ponovo vodeni put. Na osnovu iznesenog, ini se da su u pokuaju ubiciranja grada Meteona ovi podaci korisni, ak bi se reklo, da su znaajniji od onih koje nam u konkretnom sluaju moe dati lingvistika. (Koliko god glasovna bliskost navodi na pomisao da je slovenskom adaptacijom ilirskog naziva Meteon nastao dananji naziv Medun, isto toliko nas etimologija navodi na pomisao da se moda radi o fitonimu nastalom na cijeloj paleti moguih naziva u ijem korijenu je ugraen naziv pelinjeg proizvoda meda viz. ETIMOLOKI RJENIK SRPSKOG ILI HRVATSKOG JEZIKA, knjiga druga, str. 396, JAZU, Zagreb. 1972 god.) Pored ovih podataka, s obzirom da se sve o emu nas obavjetava Livije deava u okolnostima rata, za ubiciranje Meteona isto tako vano je sagledavanje i eventualnih stratekih elemenata o kojima nas obavjetava njegov tekst. Sam izbor ovoga grada kao boravita Gencijeve porodice u trenutku kada po njih dolazi izaslanik Perpena i eventualni njihov boravak u njemu tokom trajanja skadarske bitke, te mjesta gdje je moda Gencije oekivao da ga eka njegov brat Karavancije sa rezervnom vojskom, zbog koje je uostalom i putovao, iskljuivo su strateki razlozi.

U svjetlu ovakvih pretpostavki, potrebno je dodati i injenicu da su ilirske gradine kao po pravilu nastajale na mjestima, u ijoj neposrednoj okolini, pored postojanja osnovnih uslova za ivot, je bio presudan i strateki faktor. Naime, nastajale su na viim mjestima zbog bolje preglednosti terena i lake odbrane, na meusobnoj udaljenosti koja nije bila vea od dosega pogleda. Ako apstrahujemo lingvistike razloge (koji su meu brojnim gradinama poblie Skadarskog jezera ipak kandidovale udaljeni Medun za ubiciranje Meteona) i damo prednost informacijama koje nam donosi djelo koje nas zapravo i prvo obavjetava o egzistenciji labeatskog grada Meteona, a uvaavajui okolnosti u kojima je nastao pisani izvor i neizbjean strateki faktor, idealna lokacija za ubiciranje Meteona je ilirska gradina na lokaciji Samobor u Malesiji. Imajui u vidu geografske karakteristike terena, Samobor je, u sluaju pravca nadiranja rimske vojske, strateki najznaajnija ilirska gradina za sve labeatske i dokleatske aglomeracije koje su bile situirane u unutranjosti, sjeverno od Skadarskog jezera, na rubnim uzvienjima oko malesijske, zetske, ljeanske i bjelopavlike ravnice. Ona je jedina ilirska gradina nad sjevernom obalom Skadarskog jezera koja zahvaljujui konfiguraciji terena vizuelno komunicira sa gradom Skadrom, te je svakako bila najpovoljnije mjesto za osmatranje i iekivanje signala o eventualnim opasnostima i ishodu bitke. Takoe, vano je konstatovati da je gradina na Samoboru, s obzirom da je situirana uz samu obalu Skadarskog jezera, sasvim sigurno labeatski grad. Zbog pozicije ove gradine u odnosu na Skadar, kao i konfiguracije obale Skadarskog jezera, najprikladnije je koritenje plovnog puta, za jednodnevno putovanje izmeu njih.

Grad moda ivio do Ravenjaninovog doba


Postoji jo jedan istorijski izvor koji pominje Meteon. Njegov autor je ranosrednjovjekovni (cca.VIIst.) geograf tzv. Ravenski anonim, a pominje ga u svojoj geografiji, dodue u donekle izmijenjenom nazivu, kao Medion (Ravennatis anonimy

cosmographia et gvidonis geographica, edit. M.Pinder i G.Parthey, Berlin 1860, str. 211, 8-10. Item iuxta Burzumon est civitas quae dicitur Medione, Anderba) Iako o geografiji ovdanjeg prostora, u poreenju sa Livijem, Ravenski anonim nije ni priblino obavijeten, ipak u njegovom djelu postoji jedan detalj koji nam daje elemente za precizniju ubikaciju Meteona, od onih koje smo sagledavali u djelu Tita Livija. Naime, Ravenski geograf nas obavjetava o tome da se: blizu Burzumona nalazi grad koji se naziva Medion. Elementi koje nam daje anonimova geografija o poloaju Mediona su svakako korisni, naravno, pod uslovom da prihvatimo da je pod nazivom Medion, anonim vidio Livijev Meteon a pod Burzumon, Bersumno iz Pojtingerove table, ili Birziminio iz Antoninijevog itinerara. Iako oba ova mjesta, Anonim pogreno smjeta na obali mora, ipak nema nikakvih razloga da ne prihvatimo ovu identifikaciju, pogotovo to se Burzumon u dva sluaja, u drugom pod neto izmijenjenim oblikom - Burzumi, nalaze u nizu drugih prepoznatih kontinentalnih mjesta sa naih prostora (Isto, str. 208, 3-9. Nabrajajui gradove du obale Dalmacije poinje sa gradovima sa naih prostora i na njima Ravenski anonim prepoznaje i pominje po sljedeem redosljedu: Burzumi, Aleta, Saluntum, Butua, Decadaron, Buccinium, Rucinium...), a koja navode stariji izvori, Pojtingerova tabla (Leusino, Sallunto, Anderva, Varis, Sallunto, Halata, Bersumno, Cinna, Scodra...) i Itinerarium Antonini (Leusinio, Anderba, Sallunto, Alata, Birziminio, Cinna, Scodra...) Sasvim je mogue da je o postojanju Birziminijuma Anonim bio obavijeten iz nekog starijeg, mogue iz jednog ili obadva navedena antika izvora. Meutim, o bliskosti dva starovjekovna toposa, Birziminijuma i Meteona svakako nije iz pomenutih izvora, jer nas o njihovoj blizini on prvi obavjetava. Iz ovoga se moe zakljuiti da je Meteon u vrijeme pisanja njegove geografije bio iv grad, ako ne to, onda je svakako na njega u Anonimovo vrijeme ostalo ivo sjeanje. To je za nas, bar iz dva razloga, izuzetno vana injenica. Prvi razlog je taj, to se na jo jednom mjestu potvruje spoznaja da je kultura ranoga srednjega vijeka na prostoru Crne Gore, iako a priori ovu epohu karakterie destruktivno djelovanja novoprispjelih barbarskih populacija, ipak iznikla in situ iz antike kulturne tradicije i tako odrala kulturni kontinuitet ovih dviju epoha, to je u ono vrijeme, na prostorima barbarima zaposjednute Evrope, raritetna pojava. Medijevalistici e ova injenica svakako biti intrigantna, jer se otvara pitanje da li je starovjekovni Meteon imao svoju projekciju (aglomeraciju koja je nastavila njegov ivot) u rani srednji vijek, kao to je to sluaj sa kontinentalnom Docleom ili svim naim primorskim gradovima. ini se da jeste, ali to je tema za drugu priliku, jer nas sada prvenstveno zanima kvalitetnije hipotetiko ubiciranje Meteona, to je drugi razlog naih preokupacija. Dakle, s obzirom da su jedan drugome blizu, ukoliko bismo znali gdje se nalazio starovjekovni Birziminjum, mogli bismo i preciznije ubicirati Meteon, svakako preciznije nego na osnovu podataka koje nam je ostavio Livije. Traganjem za lokacijom gdje se nekada nalazio Birziminijum koji je bio stanica na putu Narona-Skadar, bavilo se vie istraivaa. Njihova miljenja o ubikaciji Birziminijuma su podijeljena.

Na emu se zasniva nepobitno miljenje Objavljeno: 10.03.2013

Jedni Birziminijum smjetaju na prostor sela Vuksan-Leki u Malesiji a drugi na prostoru srednjovjekovnog utvrenja Ribnica. Oni koji ga ubiciraju u Vuksan-Lekie, koji su inae u neposrednoj blizini Samobora, svoju pretpostavku oslanjaju na podacima koje sadri sam izvor, a to je meusobna udaljenost izmeu pojedinih stanica data u miljama, kao i pojavi i disperziji arheolokih nalaza na prostorima gdje je prolazila hipotetika trasa puta (C. Praschniker A. Schober, Arhaologische Forschungen in Dalmatien und Montenegro, Wien 1919, str. 96. P. Mijovi, Kulture Crne Gore, Titograd 1987, str. 121-135). Drugi su pak, kao primarnu okolnost uzimali onu nepobitnu identifikaciju Meteona sa ostacima gradine na Medunu, i na osnovu toga i pretpostavke da na mjestu tvrave Ribnica postoje neki tragovi rimske arhitekture i njihove uzajamne navodne bliskosti, doli do zakljuka da se Birziminijum nalazi na prostoru dananje Podgorice, tanije na ostacima srednjovjekovnog grada Ribnice (Istorija Crne Gore 1, str. 171. Ovdje je naroito znaajan podatak Ravenskog geografa koji izriito navodi da se Birziminijum nalazi pored Meteona (211, 8-10: Iuxta Burzumon est civiitas Medione). Ovaj poloaj nesumnjivo stavlja Bersumnum (Birzuminijum) u podruje dananjeg Titograda te se njegova identifikacija sa Vuksan-Lekiem ne moe primiti). Ubiciranje Birziminijuma na osnovu neospornog uvjerenja da se Meteon nalazio na Medunu, ini se da je samo jo jedna greka koja ima ishodite u starijoj, na koju nas je navela lingvistika. Ipak treba znati, da samo spoznaje oslonjene na arheologiji imaju presudnu ulogu u rjeavanju ovog zadatka. Zato emo upravo posredstvom njih pokuati ukazati na mnoge neloginosti koje donose miljenja koja se u naunoj literaturi donesena nearheolokim metodama i sagledavana kao nepobitna ili pak nesumnjiva, a tiu se ubiciranja Birziminijuma i oblinjeg mu Meteona. Anonimova geografija iz sedmog vijeka pamti da je Meteo poblie Birziminijuma, no ukoliko prihvatimo pretpostavku da je Meteon na Medunu a Birziminijum na Ribnici, onda zapravo njihova bliskost i nije manja, nego li prosjena udaljenost izmeu ostalih stanica na tom putu. Postavlja se logino pitanje, zato Anonim ne pamti municipijum Docleu, koja je zaista u neposrednoj blizini, naravno, pod uslovom da je Birziminijum na mjestu Ribnice?

Znaaj koji je municipijum Doklea u antikom vremenu imao, kao drugi najvei grad velike provincije Dalmacije pamtio se i tokom srednjega vijeka. Po njenom izmijenjenom imenu Doklea-Dioklija, prozvana je cijela oblast, kasnije i drava. A isto ime i nakon iseznua ivota u antikom gradu, nosila je i slavna episkopija-arhijepiskopija ali dislocirana na lokalitet dananje Gradine u Martiniima i to sve do pod kraj desetog vijeka. Kasnije, u jedanaestom stoljeu, ime Dioklitiske arhiepiskopije bilo je afirmisano i u nazivu barske arhiepiskopije, njenog nastavljaa. Ime ovoga grada, preneseno na dravu, koristilo se i kasnije tokom poznog srednjeg vijeka u vladarskim titulama. O ostacima ovoga grada znao je i vizantiski Car Konstantin VII Porfirogenet polovinom desetog vijeka. Konano, trasa samog puta u ovim djelovima ila je ravnicom u kojoj se nalazi i grad Dioklija, dok je Medun na relativno udaljenom brdu, pa se namee logino pitanje: da li bi za odreivanje pozicije Birziminijuma, ukoliko je bio na poziciji Ribnice, zaista bio reper udaljeni brdski Medun, ili pak oblinja Doclea-Dioklija? Sve ovo su stvari za razmiljanje koje svakako moramo uzeti u obzir za identifikaciju mjesta Birziminijuma sa ostacima nekadanje Ribnice. Meteon treba traiti u jezerskom priobalju


Iako Medun nije arheoloki istraivan, kao uostalom i ostali lokaliteti koji se na ovom mjestu pominju, mimo Doclee, ipak na osnovu onoga to se sada moe uoiti na toj lokaciji koja je izloena spiranju, ne postoji nita to bi ukazivalo na tragove ivota u njemu tokom trajanja rimskog i ranovizantijskog perioda, a kamoli ranog srednjeg vijeka. Ovo je razlog koji namee jo jedno principijelno pitanje: ukoliko je Meteon bio zaista na Medunu, po emu je on zapravo ostao u pamenju sve do vremena u kojem ga je Anonim unio u svoju geografiju? U svjetlu arheolokih spoznaja za odgovor na ovo pitanje ne nalazimo ba nikakvih elemenata. Meutim, takoe je i injenica, da tu informaciju nije mogao uzeti iz nama poznatih starijih izvora. Medun e zapravo tek kasnije, u sutinski izmijenjenim drutvenim okolnostima nakon ilirskog perioda, ponovo dobiti na znaaju, ali tek pred kraj srednjega i poetkom novoga vijeka. Pored ovih problema za ubiciranje Meteona na Medunu postoji i onaj koji je najvaniji, a to je, kako je ve reeno, pripadnost tog grada labeatskom plemenu. Jer, sasvim je

razumljivo da je, s obzirom na to da je Medun u odnosu na poloaj Labeatskog-Skadarskog jezera, ije neposredno okruenje je zapravo ivotni areal istoimenog plemena, smjeten neto sjevernije od samog grada Doclee, koja je, zbog imena koje nosi, svakako pripadala ivotnom prostoru plemena Dokleata. Uvaavajui ovu injenicu, ini se prihvatljivijim da gradinu na Medunu treba moda sagledati kao mjesto postojanja jedne od onih 33 dekurije plemena Dokleata, ovo svakako prije, nego li sumnjati u obavijetenost autora izvora koji nas o postojanju Meteona prvi obavjetava. Njegovo poznavanje i na osnovu njega sainjena deskripcija geografskog areala u kojem, kao istoriar, smjeta zbivanja iz Treeg ilirskog rata, zaista su impresivni. Teko da je mogao nainiti greku, koja mu se u Istoriji Crne Gore pripisuje. Zanemarimo li, moda varljive lingvistike razloge, i uzmemo u obzir prije svega arheoloki aspekt, kao i sve navedene elemente iz Livijeve istorije koji idu u prilog ubiciranju Meteona, svakako ga moramo traiti negdje u arealu poblie sjeverne obale Skadarskog jezera, gdje za sada znamo da postoje dva pomenuta ilirska grada. U sluaju identifikacije Birziminijuma sa Vuksan-Lekiima, a koja je izvedena na osnovu mjerenja udaljenosti izmeu mjesta koja su tipovana kao potencijalne stanice na putu, kao i disperziji arheolokih nalaza, ubiciranje Meteona na gradini Samobor, na ovom nivou spoznaja ini se optimalnim rjeenjem. Prisustvo materijalnih ostataka na njemu iz ilirskog, rimskog, kao i ranosrednjovjekovnog perioda u njegovoj blizini, tome ide u potpunosti u prilog. U kontekstu ovih pretpostavki, potrebno je takoe pomenuti miljenje P. Mijovia, koji smatra da Birziminijum treba identifikovati sa gradinom Samobor (P. Milovi, Kulture Crne Gore, Titograd 1987, str. 132-133). Ukoliko bi se Mijovieva pretpostavka, koja se takoe ini dosta loginom, jer se zapravo radi o relativno malom prostoru (Samobor sa Vuksanlekiima i jo nekim arheolokim lokalitetima ine jedan arheoloki areal prenika do jednog kilometra), nekim buduim arheolokim istraivanjima potvrdila kao istina, onda bi za ubiciranje Meteona sljedei kandidat bio lokalitet u Starim Mataguima.

Veliko ilirsko naselje u Starim Mataguima


Na osnovu ostataka ahitekture koji su uoeni na lokalitetu u Starim Mataguima (autor ovoga teksta utvrdio ih je autopsijom u vie navrata) kao i raznorodog arheolokog

materijala na irem prostoru koji mu gravitira, te specifinom karakteru tla na kojem se nalaze navedeni ostaci, na ovom mjestu treba oekivati arheoloko nalazite koje bi moglo biti od velikog znaaja za prouavanje, ne samo kulture plemena Labeata, ve i cjelokupne kulture ilirske populacije naih prostora. Sondanim iskopavanjima u Starim Mataguima otkriven je u pravoj liniji dio fortifikacionog sistema duine vie desetina metara sa dvije etvorougaone kule priblinih dimenzija 8 x 8 m. Ostaci ovog bedema suhozidani su u megalitskom opusu to nedvosmisleno govori da se radi o ilirskom naselju. Izbor mjesta, posred ravnice, gdje su situirani pronaeni ostaci bedema, sasvim je neuobiajeno. No, pored zidova koji se mogu okarakterisati kao ilirska graditeljska tekovina, na vie mjesta unaokolo mogu se pronai i cigle sa ostacima maltera to svjedoi o trajanju ivota na ovoj lokaciji i u antiko vrijeme, pa moda i kasnije. Navedenim razmatranjima, nije toliko cilj preciznije ubiciranje grada Meteona/Mediona jer su za takav poduhvat potrebni, ne samo znatno bogatiji fondovi relativno potpunijih arheolokih izvora, ve i novi metodski principi - koliko potreba da se uvrijeenim starijim, esto problematinim miljenjima, koja se obino usvajaju i prenose kroz naunu literaturu kao nepobitne injenice, potrae nova nauno utemeljenija i odriva rjeenja. Na ovakav pristup nas tim prije obavezuje spoznaja o tome, da se na ovom prostoru odrao kulturni kontinuitet od najstarijih vremena pa sve do danas, pa svaka pogreka nuno ima svoje reperkusije na naunom sagledavanju narednih istorijskih epoha. U ovom smislu, nee nam izmai injenica da je Medion (Meteon) zapravo jedina aglomeracija sjeverno od Skadarskog jezera, koja je u savremenom-ranosrednjovjekovnom pisanom izvoru oslovljena kategorijalnom atribucijom civitas, dakle, oslovljen zaista kao grad. Uz arheoloki provjerenu egzistenciju municipijuma Doclee, na osnovu svega iznesenog, mogli bismo sa dosta razloga iznijeti miljenje da je na prostoru Skadarskog basena, iznad sjeverne obale istoimenog jezera istovremeno postojao i grad Meteon-Medion. S obzirom da je u Velikim seobama ivot na lokaciji grada Doclee zamro, te da se, kako se na osnovu dislokacije njene episkopije vidi, isti nastavio na oblinju lokaciju danas zvanu Gradina u Martiniima, sasvim je mogue da je i grad Medion-Meteon zadesila slina sudbina (Branislav Borozan, Martinika gradina Civita Dioclitiana u Srednjovjekovna istorija Crne Gore kao polje istraivanja, str. 79-108, Podgorica,1999). U nauci postoje miljenja da je veliki naseljeni grad Lontodokla, koji uz Gradac i Novigrad, pominje Porfirogenit (Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije: tom II, str. 63-64) kao gradove dukljanskih Slovena, upravo onaj grad na Gradini u Martiniima koji je zapravo nastavlja crkvenih institucija i ivota antikog municipijuma Doclee. Na ovom nivou spoznaja, sasvim opravdano se namee pitanje, da li je i grad Medion kojeg u ranom srednjem vijeku pominje Ravenski anonim, nastavio svoj ivot na istom mjestu i nakon Velikih seoba, ili pak je kao Doclea dislociran i nastavio svoj ivot u visoki srednji vijek pod drugim imenom, moda jednim od preostala dva koje u svom djelu pominje njihov savremenik car Konstantin Porfirogenit.

(Kraj) Feljton u listu Vijesti, izlazio od 6. do 12. marta 2013. godine

Documents

Branislav Borozan: Gdje se nalazio Labeatski Meteon