BS NGUYỄ N THIỄ N HÙNG soạn Trung tâm Y khoa MEDIC Thành ... chung hoc sieu am.pdf · âm nén cao hơn tần sốtai người nghe được. Siêu âm dùng kỹthuật

BS NGUYỄ N THIỄ N HÙNG soan

Trung tâm Y khoa MEDIC

Thành phố Hồ Chí Minh

6/11/20182

Đường echo dày bao quanh một cấu trúc chứadịch (túi mật) hay giữa hai vùng dịch (nangbuồng trứng có vách).

6/11/20186

Bảng 1 = Phân tích hình ảnh siêu âm:

Phân tích đường viềnĐều / Không đềuLiên tụcBề dày vách

Phân tích chủ môLoại cấu trúc (echotexture)Giảm âmLiên quan giải phẫu họcXảo ảnh (Artifacts)

Bảng 2 = Các loại hình ảnh cơ bản

1/ Hình ảnh đường viềnMặt phân cáchVách (septation)Thành (wall)

2/ Hình ảnh chủ môDịchBán đặcĐặcĐồng dạngKhông đồng dạng - Hạt (to hoặc nhỏ , echo kém hoặc echo dày)

3/ Hình ảnh các ống (mạch máu hay đường mật)

•Tụ dịch.

•Mô đặc.

•Mô mỡ.

•Mô rắn.

•Hơi.

6/11/20189

Dịch khu trú hay dịch tự do trong ổ bụng. Dịch trong (mật, dịch báng, dịch trong nang):

echo trống, tăng hồi âm phía sau. Dịch không trong (mật có cặn, máu, abscess):

echo mỏng, không đồng nhất, tăng âm nhẹ phíasau.

6/11/201810

6/11/201811

DỊCH Ở MORISON’S POUCH

6/11/201812

6/11/201813

6/11/201814

6/11/201815

C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rdEdition. 2005.p147-168

NANG GIẢ LÁCH SAU CHẤN THƯƠNG

6/11/201816

HÌNH ẢNH CẤU TRÚC CƠ BẢNTỤ DỊCH

6/11/201817

PHÌNH ĐỘNG MẠCH CHỦ BỤNG

Mô bình thường:

• Có hồi âm với những mật độ khác nhau:

• Echo mỏng < Tủy thận < Vỏ thận < Lách < Gan< Tụy < Xoang thận < Echo dầy.

6/11/201818

Mô bệnh lý:

• Chủ mô tăng hồi âm (gan nhiễm mỡ).

• Chủ mô giảm hồi âm (viêm tụy cấp).

• Thay đổi kích thước và giới hạn.

• Mô tân sinh ngoài chủ mô chính (hạch di căn, huyết khối).

6/11/201819

6/11/201820

Huyết khối trong TMC từ HCC

6/11/201821

HUYẾT

KHỐI TĨNH

MẠCH

KHOEO

6/11/201822

C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rdEdition. 2005

Gan nhiễm mỡ

6/11/201823


Viêm tụy cấp

6/11/201824

K BUỒNG TRỨNG

6/11/201825

Hình ảnh phôi thai chưa phát triển xương

6/11/201826

Huýêt khối tĩnh mạch

6/11/201827

Huyết khối tĩnh mạch

Mô mỡ có hồi âm thay đổi tùy thuộc vào tỷlệ thành phần mô xơ trong mô mỡ.

Mỡ dưới da: echo mỏng.Mỡ xoang thận, angiomyolipoma: echo

dày.

6/11/201828

6/11/201829

Cấu trúc mô mỡ bao quanh ruột thừaviêm

6/11/201830

Cấu trúc mô mỡ bao quanh ruột thừaviêm

6/11/201831

Cấu trúc mô mỡ xoang thận (s},vỏ thận(mũitên đỏ}, tháp thận(mũi tên xanh}

6/11/201832

Gan nhiễm mỡ

6/11/201833

GAN NHIỄM MỠ * FATTY LIVER

Xương và sỏi: hồi âm dày và có bóng lưng.

6/11/201834

SỎI TÚI MẬT + CẶN BÙN TÚI MẬT


6/11/201835

Sỏi thận

6/11/201836

Tắc ruột do Phân

6/11/201837

Xương đùi thai nhi

Hơi trong ống tiêu hóa, hơi tự do trong ổ bụng, hơi trong TM cửa, hơi trong đường mật tronggan.

Echo dày kèm bóng lưng như sỏi nhưng khôngsắc nét, thay đổi theo thời gian và tư thế.

Lưu ý rằng hơi tự do trong ổ bụng không đồngnghĩa với thủng tạng rỗng và không tìm thấy hơitự do cũng không loại trừ được thủng tạng rỗng.

6/11/201838

6/11/201839

Hơi trong ống tiêu hóa

6/11/201840

Hơi tự do trong ổ bụng

Cần phải phân biệt giữa hơi trong TM cửa và hơitrong đường mật trong gan:

Dưới tác động của dòng chảy, khí trong TMC bịđẩy về ngoại vi (bờ gan), trong khi đó, khí ở đường mật bị đẩy về trung tâm (rốn gan).

Khí ở đường mật hay kèm theo khí trong túi mật.

6/11/201841

BN có khí trong TMC thường ở trong bệnh cảnh rất nặng trong khi BN có khí ở đường mật thường không có triệu chứng gì.

Ngoài ra ta còn dùng Doppler màu để phân biệt hai cấu trúc này.

6/11/201842

6/11/201843

6/11/201844

KHÍ TRONG ĐƯỜNG MẬT (PNEUMOBILIA) VÀ TÚI MẬT


Khối đặc Khối dịch Khối viêm

Khối hoại tử

Đốm vôi hóa

Bệnh lý U GAN NANG VIÊM TỤY CẤP

ABSCESS SỎI

Hội chứng

Choán chỗ

Choán chỗ

Choán chỗ

Choán chỗ

Không choán chỗ

Độ hồi âm

Echo dầy Echo trống

Echo mỏng

Echo hỗn hợp

Echo dày

Sau khối u

Không tăng âm

Có tăng âm

Tăng âm nhẹ

Tăng âm nhẹ

Có bóng lưng

Bờ Viền rõ, echo mỏng

Rõ trước sau, mờ 2 bên

Mờ Mờ Bờ trước rõ

Hình ảnh

6/11/201845

PROPRIETES PHYSIQUES DE L’ONDE ULTRASONORE

GIẢM ÂM

BÓNG LƯNG

BÓNG LƯNG

U MẠCH CÁNH TAY VÔI HÓA SỎI TÚI MẬT

TĂNG ÂM SAU

NANG GAN

NHÃN

CẦU

PHẢN ÂM NHIỀU LẦN [ĐUÔI SAOCHỔI]

SOI GƯƠNG

CƠ HOÀNH

ĐẦU DÒ

U MẠCH MÁU GAN

HÌNH SOI GƯƠNG

ẢNH ĐÔI

BÀNG

QUANG

ẢNH ĐÔI

ỐNG

THÔNG

TIỂU

BÓNG CƠ PSOAS

BÀNG

QUANG

BÚP BÊN

TM

GIẢ BÙN

MẬT

BÓNG LƯNG BÊN

BÓNG LƯNG

BÊN

KHÔNG ĐẲNG

HƯỚNG

CHÙM ÂM

CHÙM ÂM

CHÙM ÂM

VẬN TỐC TRUYỀN CHÙM ÂM

BONG ĐẦU DÒ

BONG MÀNG ĐẦU DÒ

BỂ TINH THỂ ĐẦU DÒ

NHIỄU ĐIỆN NGUỒN

I. ĐỘ HỒI ÂM (Echogenecity):

1.Cơ bản vật lý của sự truyền âm (transmitter)

Vận tốc truyền âm trong môi trườngTần số (frequency), độ ly giải (resolution), hấp thu, tán xạ (scattering, diffusion).Truyền âm qua 2 môi trường: khúc xạ, phản xạ.Trở âm (impedance), ngưỡng âm.

Siêu âm sử dụng sóng âmNghe được=20Hz đến 20.000HzHạ âm (Infra sound) = Dưới 20HzSiêu âm = Trên 20.000Hz

Siêu âm là dao động cơ học tần số cao (high frequency mechanical vibrations) hay âm nén cao hơn tần số tai người nghe được.

Siêu âm dung ky thuật echo-xung (pulse-echo technique) đê tạo hình cơ thê.

Xung echo truyền trong cơ thê và khi gặp mặt phăng phân cách (interfaces) / mặt phản xa (reflectors) thì dội vê và tạo ra siêu âm.

Những interfaces/reflectors này được tạo ra bởi các biến thiên (variations) của trởâm ("acoustic impedence") giữa các mô cơ thê.

Các tín hiệu siêu âm được hiên thị trên màn hình là các vung tối màu xám (hypoechoic) từđen tới trắng.

Vật phản xạ mạnh hơn= vung tối màu xám sáng hơn và biêu hiện thành chỗ màu trắng trên hình (hyperechoic).

Những vật không có echo se biêu hiện thành màu đen, (anechoic), như bàng quang đầy nước tiêu.

Các mô có nhiều mặt phăng phân cách (multiple interfaces) được gọi là sinh echo (echogenic).

Là các cơ quan đặc: lách, gan và thận.

Cấu trúc không có mặt phăng phân cách nội tại (no internal interfaces) được gọi làecho trống (anechoic) và không có echo dội lại.

Là đặc điêm của dịch trong túi mật vàbàng quang.

Hồi âm (echogeneicity)- năng lượng dội lại từ mặt phân cách của mô (tissue interface)

• Hyperechoic – cường độ lớn nhất - trắng

• Anechoic – không tín hiệu - đen

• Hypoechoic – cường độ trung gian – vung xám (shades of gray)

Hyperechoic

Hypoechoic

Anechoic

Chất lượng hình tuy thuộc vào• Axial Resolution (ly giải theo trục)

• Lateral Resolution (ly giải bên)

• Focal Zone (vung tiêu điêm)

• Probe Selection (chọn đầu do)

• Frequency Selection (chọn tần số)

• Recognition of Artifacts (nhận ra xảo ảnh)

Khả năng phân biệt 2 vật dọc theo trục chum siêu âm

Xác định bằng chiều dài của xung (pulse length) Tạo bởi độ dài sóng (wavelength) λ và # số chu ky

xung (cycles in pulse)

Giảm khi tần số (frequency) f tăng

Tần số càng cao độ ly giải càng tốt (Higher frequencies produce better resolution)

Đầu do 5 MHz • độ dài sóng 0,308mm

• 3 chu ky xung

• Độ dài xung (pulse length) khoảng 1mm

• Khoảng ly giải tối đa (maximum resolution distance) giữa 2 vật = 1 mm

Đầu do 10 MHz • độ dài sóng 0.15mm

• 3 chu ky xung

• Độ dài xung (pulse length) khoảng 0,5mm

• Khoảng ly giải tối đa (maximum resolution distance) giữa 2 vật = 0,5mm

Trong cơ thê

Trên man hinh

Chum siêu âm được tạo ra bởi vô số các individual beams

Các individual beams hoa lẫn tạo thành một chum

Khoảng cách giữa các single beams làlateral resolution

Khả năng phân biệt các vật theo trục vuông góc với chum siêu âm

Tuy thuộc bề rộng chum siêu âm điều này có thê điều chinh bằng cách focusing the beam

Tuy thuộc vào khoảng cách các vật

Trong cơ thê

Trên man hinh

Ca c vâ t trong focal zone Ca c vâ t ngoa i focal zone

Focal zoneFocal zone

Linear Array Curved Array

I. ĐỘ HỒI ÂM (Echogeneicity):

2. Tạo hình (Imaging):Thang độ xám (gray scale)T G C (time gain compensation)

3. Bản chất của hồi âm (pattern):a/ Phân loại : Trống (free) - Anechoic - NướcDày, giàu (rich) - Hyperechoic - Hơi, Xương Kém, nghèo (poor) - Hypoechoic -SonolucentHỗn hợp (mixed)


b/ Cấu trúc siêu âm các mô (tissue echogenecity):Bình thường, Sinh học, Tuổi, Bệnh lýMô xơ : Dày - Xơ ganMô thấm dịch : KémMô mỡ : Dày/ Kém (sonolucent)- Gan thấm mỡ, U mỡMô hạch: Kém - LymphomaMô mao mạch : Dày - U mạch máu


c/ Biến đổi hồi âm theo quy luật:+ Viêm : Cấp = Kém-đen / Mạn = Dày - xám+ Xuất huyết : Cấp = Kém-đen/ Lâu = Dày / Giai đoạn hấp phụ= Trống+ Tuyến giáp: Kém = Tăng tiết / Dày = Bình thường+ Nội mạc tử cung : Theo giai đoạn nội tiết.


d/ Các hiện tượng thay đổi thường gặp trong truyền âm:Giảm âm (attenuation)

Bóng lưng (acoustic shadow, ombre acoustique)

Làm đọc sai khi có bệnh lý thậtLàm bệnh lý không roHiêu được và đánh giá được là rất quan

trọng

Acoustic enhancement

Acoustic shadowing

Lateral cystic shadowing (edge artifact)

Wide beam artifact

Side lobe artifact

Reverberation artifact

Gain artifact

Contact artifact

Ngược lại với bóng lưng (acoustic

shadowing)Truyền âm tốt hơn giúp tăng cường tín

hiệu ở xa vung đang khám.

Xảy ra sau vật phản xạ mạnh hay mặt giảm âm mạnh highly attenuating surface

Dấu hiệu quan trọng trong nhiều bệnh• Sỏi mật

• Sỏi thận

• Vôi hóa trong mô

Bóng lưng có thê to hơn vật Khó tìm vật gây ra bóng lưng nếu ở ngoài

mặt phăng chum siêu âm

Bo t khi ta tra ng la m nhâ m vơi so i mâ t

Không nên cho răng tuy thuô c va o tư thê

Không chi nh xa c đi theo va ch tui mâ t

Beam-width artifactGas trong tá tràng làm nghĩđến sỏi mật

Đâ u do ta o nhiê u chum siêu âm

Ca c chum siêu âm kha c vơi chum trung

tâm theo truc go i la side lobes (bup bên)Side lobes co cương đô thâ p

Đôi khi ta o ra artifacts

Loa i bo artifact băng ca ch luân phiên thay

đô i go c đâ u do


Tăng cường âm (acoustic enhancement, renforcement postérieur)


Bóng lưng bên (refraction shadow)

Môt loa i refraction artifact

Co thê lâ m vơi bo ng lưng (acoustic

shadow) vi giô ng như so i mâ t

X


Hiệu ứng phản hồi liên tục (reverberation) hay hiện

tương dội lại

Nhiêu loa i

Do siêu âm dô i la i va ra trươc giưa 2 hay

nhiê u mă t pha n xa ma nh

Trên ma n hi nh thâ y nhiêu da i

reverberation echoes song song

Gây ra “comet-tail” pattern

Thương gă p ơ ca c lơp pha n xa ma nh

(reflective layers):• Thanh bung

• Ngoai vât

• Gas

Reverberation


Hiệu ứng ảo (artifacts) :Bóng gương (mirror artifact)


4/ Chất tăng âm hay tương phản (contrast echo)

II. HÌNH ẢNH SIÊU ÂM CÁC CẤU TRÚC CƠ BẢN TRONG CƠ THỂ:

1.Chất dịch:a/ Dịch thuần trạng: dịch mật bình thường, nang chứa dịch…

Biêu hiện= vung echo trống và có tăng âm sau.

Vung echo trống nằm sâu dễ lầm là dịch, cần thay đổi tư thế dịch se di chuyên hay thay đổi tần số đầu do (thấp, xuyên thấu tốt hơn).


b/ Dịch không thuần trạng: dịch chứa thành phần khác: áp-xe, mật đặc, dịch ruột

Biêu hiện= vung echo trống, echo kém rải rác các điêm sáng và có tăng âm sau.

Vung echo kém của dịch không trong khác với mô mềm ở chỗ có tăng âm sau.


2.Mô mềm (chủ mô):Mô có cấu trúc đại thê đồng dạng (gan, lách, hạch hay mô viêm…)

Biêu hiện=Mô bình thường các cơ quan có khác biệt nhau : gan kém tụy nhưng sáng hơn thận…

Mô bệnh lý= Chủ mô quá sáng hoặc quá đenThay đổi vungThay đổi kích thước, giới hạnMô tân lập ngoài chủ mô


3.Mô đặc: Thành phần đặc cản âm cao = xương, sỏi…

Biêu hiện= Cấu trúc sáng, phản âm hoàn toàn tạo bóng lưng. Có tạo hình ảnh ký âm.

Vung echo dày với bóng lưng : sỏi khác với mô dày (sẹo, bướu…). Tăng gain, đầu do tần số thấp mô dày se không có bóng lưng.


4.Hơi:Tự do trong ổ phúc mạc. Có reverberation artifacts

Không tự do = trong ống tiêu hóa, trong đường mậtBiêu hiện: Hình ảnh sáng lấp lóa, phản âm mạnh không hoàn toàn (bóng lưng dơ, dirty shadow). Có tạo hình ảnh ký âm.

III. HÌNH ẢNH MẶT PHÂN CÁCH VÀ VÁCH:

Mặt phân cách (interface): viền sáng mỏng quanh ổ dịch trong chủ mô với tia thăng góc.

Vách : viền sáng quanh một cấu trúc (túi mật, tim,…)

IV. HÌNH ẢNH KÝ ÂM:

Xảy ra khi có vung hấp thu siêu âm (xương, hơi…), đầu do không tiếp xúc da tốt.

Do đâ u do không tiê p

xu c vơi da (poor probe-

patient interface)

Documents

BS NGUYỄ N THIỄ N HÙNG soạn Trung tâm Y khoa MEDIC Thành ... chung hoc sieu am.pdf · âm nén cao hơn tần sốtai người nghe được. Siêu âm dùng kỹthuật