BÜYÜME VE BÜYÜME VE GELİŞMEGELİŞME

BÜYÜME VE BÜYÜME VE GELİŞMENİN TANIMIGELİŞMENİN TANIMI

Büyüme ve gelişme, döllenmeden sonra anne karnında başlayarak erişkinliğe kadar sürer, Çocukları yetişkinlerden ayıran en önemli özellikler, çocuklarda büyüme ve gelişmenin görülmesidir. Genellikle büyüme ve gelişme terimleri eş anlamlı olarak kullanılır.

Ancak büyüme ve gelime farklı farklı olaylardır. Büyüme vücut hacmindeki ve kütlesindeki artışa denir. Gelişme ise biyolojik olgunlaşma sürecini ifade eder. Büyümede hem hücre sayısı hem de hücrenin hacmi artar. Gelişmede ise dokuların ve hücrelerin yapısındaki değişiklikler sonucunda biyolojik işlevlerde olgunlaşma meydana gelir.

Gelişme büyüme, olgunlaşma ve öğrenmenin Gelişme büyüme, olgunlaşma ve öğrenmenin etkisi altındadır. Bilgi veya bilgiler bütününü etkisi altındadır. Bilgi veya bilgiler bütününü bellemek olarak tanımlanan öğrenme, her yaşta bellemek olarak tanımlanan öğrenme, her yaşta büyüme ve gelişmeyle birlikte gerçekleşir.büyüme ve gelişmeyle birlikte gerçekleşir.Büyüme ve gelişme her ne kadar farklı olaylarsa Büyüme ve gelişme her ne kadar farklı olaylarsa da birbiriyle bağlantılı değişik aşamaları bulunan da birbiriyle bağlantılı değişik aşamaları bulunan bir süreçtir. Bebeklerin ağırlıkları doğumlarından bir süreçtir. Bebeklerin ağırlıkları doğumlarından itibaren belli aralıklarla sağlık personelince itibaren belli aralıklarla sağlık personelince tartılır boylan ölçülür ve bazı davranış özellikleri tartılır boylan ölçülür ve bazı davranış özellikleri izlenir. Böylece bebeğin büyüme ve gelişmesiyle izlenir. Böylece bebeğin büyüme ve gelişmesiyle ilgili herhangi bir olumsuz durumun bulunup ilgili herhangi bir olumsuz durumun bulunup bulunmadığı belirlenir.bulunmadığı belirlenir.

BÜYÜME GELİŞMEDE ROL BÜYÜME GELİŞMEDE ROL OYNAYAN FAKTÖRLEROYNAYAN FAKTÖRLER

Büyüme ve gelişmeyi Büyüme ve gelişmeyi etkileyen bir çok faktör etkileyen bir çok faktör vardır. vardır. Bunlar;Genetik,Hormonal,BBunlar;Genetik,Hormonal,Beslenme,Fiziki çevredir. eslenme,Fiziki çevredir.

A)GENETİK A)GENETİK Anne Anne ve babaya ait özellikler genlerle taşınarak ve babaya ait özellikler genlerle taşınarak çocuklara geçer. Anne ve babaya ait çocuklara geçer. Anne ve babaya ait genler çocuğun diğer özelliklerinde genler çocuğun diğer özelliklerinde olduğu gibi büyüme ve gelişmesinde de olduğu gibi büyüme ve gelişmesinde de etkilidir. Örneğin, anne ve babasının uzun etkilidir. Örneğin, anne ve babasının uzun boylu oluşu belli bir ölçüde çocuğun boylu oluşu belli bir ölçüde çocuğun boyunda da etkilidir. Uzun boylu anne ve boyunda da etkilidir. Uzun boylu anne ve babaya ait çocukların boyları akranlarına babaya ait çocukların boyları akranlarına göre biraz daha uzundur.göre biraz daha uzundur.

B)HORMONAL B)HORMONAL Büyüme ve gelişmede genetik yanında Büyüme ve gelişmede genetik yanında hormonlar da oldukça etkilidir. Hipofiz, tiroit ve hormonlar da oldukça etkilidir. Hipofiz, tiroit ve paratiroit bezlerinden salgılanan çeşitli paratiroit bezlerinden salgılanan çeşitli hormonlar büyüme ve gelişmeyi etkiler. hormonlar büyüme ve gelişmeyi etkiler. Örneğin, hipofiz bezinden salgılanan büyüme Örneğin, hipofiz bezinden salgılanan büyüme hormonun az veya çok salgılanması büyüme ve hormonun az veya çok salgılanması büyüme ve gelişmeyi etkiler. Büyüme hormonunun az gelişmeyi etkiler. Büyüme hormonunun az salgılanması sonucunda cücelik fazla salgılanması sonucunda cücelik fazla salgılanmasında da dev cüsselilik (devlik) salgılanmasında da dev cüsselilik (devlik) meydana gelir. Yine akromegali gibi gelişim meydana gelir. Yine akromegali gibi gelişim bozuklukları da hormonal kaynaklıdır.bozuklukları da hormonal kaynaklıdır.

C)BESLENME C)BESLENME Büyüme ve gelişmede etkili olan Büyüme ve gelişmede etkili olan faktörlerden bir diğeri de beslenmedir. Yeterli ve faktörlerden bir diğeri de beslenmedir. Yeterli ve dengeli beslenilmediği zaman büyüme ve dengeli beslenilmediği zaman büyüme ve gelişmede gerilik görülür. Genetik faktörlerin gelişmede gerilik görülür. Genetik faktörlerin büyüme ve gelişmeyi etkilediğini belirtmiştik. Uzun büyüme ve gelişmeyi etkilediğini belirtmiştik. Uzun boylu anne ve babadan doğan çocuğun da uzunboylu anne ve babadan doğan çocuğun da uzunboylu olacağını belirtmiştik. Burada çocuğun uzun boylu olacağını belirtmiştik. Burada çocuğun uzun boylu olmasında genetik yapının etkili olması kadar boylu olmasında genetik yapının etkili olması kadar beslenme de etkilidir. Yeterli ve dengeli beslenme beslenme de etkilidir. Yeterli ve dengeli beslenme büyümeyi ve gelişmeyi olumlu etkiler. Beslenmesi büyümeyi ve gelişmeyi olumlu etkiler. Beslenmesi yetersiz ve dengesiz olan çocuklarda gelişim yetersiz ve dengesiz olan çocuklarda gelişim bozuklukları görülür.bozuklukları görülür.

D)FİZİKİ ÇEVRED)FİZİKİ ÇEVRE Büyüme ve Büyüme ve gelişmeye etki eden faktörler gelişmeye etki eden faktörler arasında fiziksel çevrenin ayrı arasında fiziksel çevrenin ayrı bir önemi vardır. Fiziksel çevre bir önemi vardır. Fiziksel çevre olarak kabul edilen ısı, ışık, olarak kabul edilen ısı, ışık, radyasyon, barınak, gürültü, radyasyon, barınak, gürültü, lağım ve pis sular, hava, lağım ve pis sular, hava, çöplükler vb. sayılabilir. Fizikî çöplükler vb. sayılabilir. Fizikî çevre şartlarındaki çevre şartlarındaki olumsuzluklar sağlığı da olumsuzluklar sağlığı da olumsuz etkiler. Dolayısıyla bu olumsuz etkiler. Dolayısıyla bu olumsuz çevre şartlan büyüme olumsuz çevre şartlan büyüme ve gelişmeyi etkiler. Örneğin, ve gelişmeyi etkiler. Örneğin, pis suların içme suyu olarak pis suların içme suyu olarak kullanılması çeşitli hastalıkların kullanılması çeşitli hastalıkların oluşmasına neden olur. oluşmasına neden olur. Hastalıklar ise büyüme ve Hastalıklar ise büyüme ve gelişmeyi olumsuz etkiler. Yine gelişmeyi olumsuz etkiler. Yine fizikî çevre içinde yer alan fizikî çevre içinde yer alan radyasyon, büyüme ve radyasyon, büyüme ve gelişmeye en fazla etkili olan gelişmeye en fazla etkili olan etmenlerden biridir.etmenlerden biridir.

Türkistan’da yapılan nükleer denemeler sonucu Türkistan’da yapılan nükleer denemeler sonucu yeni doğan çocuklarda birçok gelişim bozuklukları yeni doğan çocuklarda birçok gelişim bozuklukları görülmüştür. Radyasyonun etkisiyle yeni doğan görülmüştür. Radyasyonun etkisiyle yeni doğan çocukların kafa yapısında anormallikler, göz çocukların kafa yapısında anormallikler, göz yuvarlarında bozukluklar, dudaklarda yırtıklıklar yuvarlarında bozukluklar, dudaklarda yırtıklıklar gibi gelişim bozuklukları görülmüştür.gibi gelişim bozuklukları görülmüştür.Buraya kadar yapılan açıklamalardan sonra Buraya kadar yapılan açıklamalardan sonra büyüme ve gelişmeyi olumsuz etkileyen çevresel büyüme ve gelişmeyi olumsuz etkileyen çevresel faktörlerden bazılarını aşağıdaki gibi özetleyebiliriz:faktörlerden bazılarını aşağıdaki gibi özetleyebiliriz:

•• Annenin yeterli ve dengeli beslenmemesi, Annenin yeterli ve dengeli beslenmemesi, • • Gebelik sırasında hekim kontrolü dışında ilâç Gebelik sırasında hekim kontrolü dışında ilâç kullanılması, kullanılması, • • Gebeliğin özellikle ilk aylarında röntgen Gebeliğin özellikle ilk aylarında röntgen çektirilmesi, Gebeliğin ilk aylarında grip, çektirilmesi, Gebeliğin ilk aylarında grip, kızamıkçık vb. ateşli hastalıklara yakalanılması,kızamıkçık vb. ateşli hastalıklara yakalanılması,• • Gebe annede böbrek, kalp gibi sistemik Gebe annede böbrek, kalp gibi sistemik hastalıkların olması,hastalıkların olması,• • Psikolojik travmaların olması büyüme ve Psikolojik travmaların olması büyüme ve gelişmeyi olumsuz etkileyen çevresel gelişmeyi olumsuz etkileyen çevresel etkenlerden bazılarıdır.etkenlerden bazılarıdır.

BÜYÜME VE BÜYÜME VE GELİŞME GELİŞME

DÖNEMLERİDÖNEMLERİ

A)BEBEKLİK DÖNEMİA)BEBEKLİK DÖNEMİ Bebeklik Bebeklik dönemi doğumdan sonraki birinci yaş dönemi doğumdan sonraki birinci yaş gününe kadar olan süreyi kapsar. Diğer gününe kadar olan süreyi kapsar. Diğer bir ifadeyle bebeklik dönemi 0-12 aylar bir ifadeyle bebeklik dönemi 0-12 aylar arasıdır. Bebeklik dönemi yeni doğan ve arasıdır. Bebeklik dönemi yeni doğan ve yeni doğan sonrası dönem olmak üzere yeni doğan sonrası dönem olmak üzere iki kısma ayrılır. Yeni doğan dönemi iki kısma ayrılır. Yeni doğan dönemi doğumdan itibaren O- 28 günlük süreyi doğumdan itibaren O- 28 günlük süreyi kapsar. Yeni doğan döneminden sonraki kapsar. Yeni doğan döneminden sonraki bir yaşına kadar olan süre ise yeni bir yaşına kadar olan süre ise yeni doğan sonrası dönemidir.doğan sonrası dönemidir.

Bebeklik döneminde çocuk tamamen Bebeklik döneminde çocuk tamamen anneye bağlı olup korunmaya muhtaçtır. anneye bağlı olup korunmaya muhtaçtır. Dışardan bakıma ve beslenmeye gerek Dışardan bakıma ve beslenmeye gerek duyar. Sürekli alıcı ve pasiftir, ilk üç ayda duyar. Sürekli alıcı ve pasiftir, ilk üç ayda içe dönük olup zamanının çoğunu uyku içe dönük olup zamanının çoğunu uyku ile geçirir, annesi ve kendisini iki ayrı ile geçirir, annesi ve kendisini iki ayrı insan olarak ayırt edemez. Kendisini insan olarak ayırt edemez. Kendisini annesinden ayrı bir insan olarak annesinden ayrı bir insan olarak algılaması üç aydan sonra başlar. algılaması üç aydan sonra başlar. Beklemeye tahammülü yoktur, Beklemeye tahammülü yoktur, ihtiyaçlarının hemen karşılanmasını isterihtiyaçlarının hemen karşılanmasını ister..

Bebeklik döneminde en önemli organ ağızdır. Bebeklik döneminde en önemli organ ağızdır. Bu nedenle bebeklik dönemine oral dönemi Bu nedenle bebeklik dönemine oral dönemi de denilmektedir. Bu dönemde bebek iyi ve de denilmektedir. Bu dönemde bebek iyi ve kötüyü ağzıyla ayırt eder. Çevresini ağız kötüyü ağzıyla ayırt eder. Çevresini ağız yardımıyla tanır. Beslenmesini ağız yoluyla yardımıyla tanır. Beslenmesini ağız yoluyla anne memesinden yaparken anne ile çocuk anne memesinden yaparken anne ile çocuk arasında duygusal bir bağ kurulur.arasında duygusal bir bağ kurulur.Bebeklik döneminde, bebeğin Bebeklik döneminde, bebeğin gereksinimlerinin sürekli olarak ve zamanında gereksinimlerinin sürekli olarak ve zamanında giderilmesi güven duygusunu geliştirir. Aksi giderilmesi güven duygusunu geliştirir. Aksi durumda bebeğin yetersiz ve :düzensiz durumda bebeğin yetersiz ve :düzensiz doyurulması güven duygusunun gelişmesini doyurulması güven duygusunun gelişmesini olumsuz etkiler.olumsuz etkiler.

Bebeklik döneminde ruhsal gelişme yanında Bebeklik döneminde ruhsal gelişme yanında bedensel gelişme de meydana gelir. Bu dönemde bedensel gelişme de meydana gelir. Bu dönemde hızlı bir bedensel büyüme ve gelişme gözlenir. hızlı bir bedensel büyüme ve gelişme gözlenir. Ortalama olarak 3-3,5 kg kadar olan bebek bu Ortalama olarak 3-3,5 kg kadar olan bebek bu dönem sonuna doğru ilk ağırlığının yaklaşık üç dönem sonuna doğru ilk ağırlığının yaklaşık üç katına ulaşır. Doğumda 350 gram kadar olan beyin, katına ulaşır. Doğumda 350 gram kadar olan beyin, 12 ay sonunda 900 gram kadar olur. Aynı şekilde 12 ay sonunda 900 gram kadar olur. Aynı şekilde bebeğin boyu da uzar. Boy, doğumdaki boy bebeğin boyu da uzar. Boy, doğumdaki boy uzunluğunun yarı katı kadar uzar. Bu dönem uzunluğunun yarı katı kadar uzar. Bu dönem sonunda el, ayak gibi organlarını kullanır. Yürümeyi sonunda el, ayak gibi organlarını kullanır. Yürümeyi ve konuşma gibi özellikleri kazanmaya başlar.ve konuşma gibi özellikleri kazanmaya başlar.

B)ÇOCUKLUK DÖNEMİB)ÇOCUKLUK DÖNEMİ Çocukluk dönemi 1-6 yaşlar Çocukluk dönemi 1-6 yaşlar arasını kapsar. Çocukluk dönemi kendi arasında arasını kapsar. Çocukluk dönemi kendi arasında iki ayrı döneme ayrılır. Bunlar;iki ayrı döneme ayrılır. Bunlar;•• Özerklik dönemi (anal dönem] Özerklik dönemi (anal dönem]•• Oyun dönemi (fallik dönem] dir. Oyun dönemi (fallik dönem] dir.Özerklik dönemi: Özerklik dönemi 12-36 aylar Özerklik dönemi: Özerklik dönemi 12-36 aylar arasını kapsar. Özerklik döneminde tuvalet arasını kapsar. Özerklik döneminde tuvalet eğitimi verildiğinden bu döneme tuvalet eğitimi eğitimi verildiğinden bu döneme tuvalet eğitimi dönemi de denir. Özerklik döneminde bebek dönemi de denir. Özerklik döneminde bebek ayakta durur, yürür ve konuşur. Bu dönemde ayakta durur, yürür ve konuşur. Bu dönemde çocuk artık çevresini keşfetmeye başlar. Yavaş çocuk artık çevresini keşfetmeye başlar. Yavaş yavaş anneye bağımlı durumdan çıkmaya başlar.yavaş anneye bağımlı durumdan çıkmaya başlar.

Çocuk bu dönemde sınırsızca özgürlük Çocuk bu dönemde sınırsızca özgürlük kullanmayı isterken anne de tuvalet eğitimini kullanmayı isterken anne de tuvalet eğitimini sağlamaya çalışır. Bu sırada anne ile çocuk sağlamaya çalışır. Bu sırada anne ile çocuk arasında mücadele başlar. Tuvalet eğitimine 12-arasında mücadele başlar. Tuvalet eğitimine 12-15’inci aylarda başlanabilir.15’inci aylarda başlanabilir.

Özerklik döneminde annenin çocuğa aşırı baskı Özerklik döneminde annenin çocuğa aşırı baskı uygulaması sonucunda bazı bozukluklar ortaya uygulaması sonucunda bazı bozukluklar ortaya çıkabilir. Çocuk, aşırı düzenli, titiz, uysal veya çıkabilir. Çocuk, aşırı düzenli, titiz, uysal veya aşırı isyankâr, huysuz, cimri olabilir.aşırı isyankâr, huysuz, cimri olabilir.Bu dönemde çocuk kendi kendine yemek yeme Bu dönemde çocuk kendi kendine yemek yeme eğilimindedir. Çocuk biraz ortalığı kirletse de bu eğilimindedir. Çocuk biraz ortalığı kirletse de bu davranışı desteklenmelidir.davranışı desteklenmelidir.

C)OYUN DÖNEMİC)OYUN DÖNEMİ Oyun dönemi 3-6 yaş arasını kapsar. Bu döneme Oyun dönemi 3-6 yaş arasını kapsar. Bu döneme okul öncesi dönem de denir. Oyun döneminde, okul öncesi dönem de denir. Oyun döneminde, özerklik dönemine özgü olan inatçılık ve çeşitli özerklik dönemine özgü olan inatçılık ve çeşitli olumsuzluklar ortadan kalkar. Bunun yerine olumsuzluklar ortadan kalkar. Bunun yerine girişken, yardımsever, canlı, hareketli, kendi işini girişken, yardımsever, canlı, hareketli, kendi işini kendi yapan, oyunu seven, yaşıtlarıyla ilişki kuran, kendi yapan, oyunu seven, yaşıtlarıyla ilişki kuran, paylaşma eğilimindeki özellikler gelişir. Bu paylaşma eğilimindeki özellikler gelişir. Bu dönemde çocuk toplumca kabul edilen amaçlara dönemde çocuk toplumca kabul edilen amaçlara yönelir ve daha yapıcıdır. Duygu ve davranışlarını yönelir ve daha yapıcıdır. Duygu ve davranışlarını kontrol etme yeteneğini kazanmaya başlar.kontrol etme yeteneğini kazanmaya başlar.

Oyun döneminde çocuğun öykü ve masallara Oyun döneminde çocuğun öykü ve masallara karşı ilgisi daha fazladır. Çocuk bu dönemde karşı ilgisi daha fazladır. Çocuk bu dönemde hayalle gerçeği karıştırabilir. Sürekli hareket hayalle gerçeği karıştırabilir. Sürekli hareket halindedir. Dış dünyaya ilgisi artmıştır. Bu halindedir. Dış dünyaya ilgisi artmıştır. Bu dönemde çocuk cinsel organını keşfeder. Kızlar dönemde çocuk cinsel organını keşfeder. Kızlar kız çocuk, erkekler de erkek çocuk olduklarını kız çocuk, erkekler de erkek çocuk olduklarını fark eder. Bu dönemde erkek çocuklar anneye, fark eder. Bu dönemde erkek çocuklar anneye, kız çocuklar ise babaya yakınlık duyar. kız çocuklar ise babaya yakınlık duyar. Zamanla erkek çocuğun anneye duyduğu aşırı Zamanla erkek çocuğun anneye duyduğu aşırı yakınlık azalır. Erkek çocuk babayla ilişki yakınlık azalır. Erkek çocuk babayla ilişki kurmaya başlar. Bu durum kızlarda daha uzun kurmaya başlar. Bu durum kızlarda daha uzun sürer. Çocukta benlik gelişir.sürer. Çocukta benlik gelişir.

Ç)OKUL DÖNEMİÇ)OKUL DÖNEMİ Okul çağı dönemi, çocuğun aileden Okul çağı dönemi, çocuğun aileden ayrılıp dış dünya ile tanıştığı çağdır. Okul çağı ayrılıp dış dünya ile tanıştığı çağdır. Okul çağı dönemine ilkokul çağı da denir, ilkokul çağı 6-dönemine ilkokul çağı da denir, ilkokul çağı 6-11 yaşları arasıdır. Bu dönem, ergenliğin ilk 11 yaşları arasıdır. Bu dönem, ergenliğin ilk belirtilerinin olduğu 12 yaşında sona erer. Bu belirtilerinin olduğu 12 yaşında sona erer. Bu dönemde okul çevresi ve eğitim, çocuğun bakış dönemde okul çevresi ve eğitim, çocuğun bakış açısını genişletir. Bulunduğu ortamda yeni açısını genişletir. Bulunduğu ortamda yeni kelimeler öğrendiğinden kelime dağarcığı kelimeler öğrendiğinden kelime dağarcığı zenginleşir. Soyut kavramlar çocuk tarafından zenginleşir. Soyut kavramlar çocuk tarafından öğrenilmeye başlanır. Kendisinin toplum ve öğrenilmeye başlanır. Kendisinin toplum ve çevre tarafından benimsenmesine önem verir.çevre tarafından benimsenmesine önem verir.

Çocuklar kendi cinsleriyle gruplaşma Çocuklar kendi cinsleriyle gruplaşma eğilimindedir. Okul döneminde çocukların eğilimindedir. Okul döneminde çocukların cinsel kimliği iyice belirginleşir. Çocuk cinsel kimliği iyice belirginleşir. Çocuk doğruyu, yanlışı, iyiyi ve kötüyü ayırabilecek doğruyu, yanlışı, iyiyi ve kötüyü ayırabilecek özellikleri kazanmaya başlar. Okul çağı özellikleri kazanmaya başlar. Okul çağı döneminde de çocuk oldukça hareketlidir.’ döneminde de çocuk oldukça hareketlidir.’ Oyun oynar ancak oyun döneminden farklı Oyun oynar ancak oyun döneminden farklı olarak oyun sokağa kaymış ve akranlarıyla olarak oyun sokağa kaymış ve akranlarıyla oynamaktan zevk alır duruma gelmiştir.oynamaktan zevk alır duruma gelmiştir.Okul döneminde çocuk aileden ayrılarak yeni Okul döneminde çocuk aileden ayrılarak yeni bir çevreye girer. Böylece yeni arkadaş ve bir çevreye girer. Böylece yeni arkadaş ve dolayısıyla yeni ilişkiler kurar. Bu dönemde dolayısıyla yeni ilişkiler kurar. Bu dönemde anne ve babanın yanında öğretmeni örnek anne ve babanın yanında öğretmeni örnek almaya başlar.almaya başlar.

Oyun okul döneminde de önemlidir. Oyun oynaması Oyun okul döneminde de önemlidir. Oyun oynaması sırasında ve diğer durumlarda çocuk kendi cinsiyle sırasında ve diğer durumlarda çocuk kendi cinsiyle birlikte olma eğilimindedir. Bu dönemde kurallara sıkı birlikte olma eğilimindedir. Bu dönemde kurallara sıkı bağlılık vardır. Doğru ve yanlışı çocuk ayırt edebilir. Bu bağlılık vardır. Doğru ve yanlışı çocuk ayırt edebilir. Bu dönemde çocuğun özelliklerinin diğer çocuklardaki dönemde çocuğun özelliklerinin diğer çocuklardaki özelliklerle karşılaştırılması oldukça yanlıştır. Bu özelliklerle karşılaştırılması oldukça yanlıştır. Bu durum çocuklarda güvensizlik duygusunun durum çocuklarda güvensizlik duygusunun gelişmesine neden olur.gelişmesine neden olur.Okul döneminde dikkat edilmesi gerekenlerden birisi Okul döneminde dikkat edilmesi gerekenlerden birisi de çocukların kavrama yeteneklerinin farklı olacağıdır. de çocukların kavrama yeteneklerinin farklı olacağıdır. Bu durum öğretmen ve aile tarafından bilinerek Bu durum öğretmen ve aile tarafından bilinerek davranışlar buna göre ayarlanmalıdır. Okuldaki ve davranışlar buna göre ayarlanmalıdır. Okuldaki ve evdeki ilişkilerin, çocuğun bedensel ve ruhsal evdeki ilişkilerin, çocuğun bedensel ve ruhsal gelişimini önemli ölçüde etkilediği unutulmamalıdır.gelişimini önemli ölçüde etkilediği unutulmamalıdır.

D)ERGENLİK DÖNEMİD)ERGENLİK DÖNEMİ Ergenlik dönemi okul çağının Ergenlik dönemi okul çağının bittiği 12’nci yaştan sonra başlar ve 21 bittiği 12’nci yaştan sonra başlar ve 21 yaşına kadar sürer. Diğer bir ifadeyle 12 - yaşına kadar sürer. Diğer bir ifadeyle 12 - 21’inci yaşlar arasına ergenlik dönemi 21’inci yaşlar arasına ergenlik dönemi denir. Çocuklukla yetişkinlik arasındaki denir. Çocuklukla yetişkinlik arasındaki dönem olan ergenlik dönemi kendi arasında dönem olan ergenlik dönemi kendi arasında erken ergenlik, tam ergenlik ve geç erken ergenlik, tam ergenlik ve geç ergenlik olarak üç döneme ayrılır. Ergenlik ergenlik olarak üç döneme ayrılır. Ergenlik dönemine ait özellikler ilerleyen konularda dönemine ait özellikler ilerleyen konularda ayrıntılı açıklanacaktır.ayrıntılı açıklanacaktır.

E)YETİŞKİNLİK DÖNEMİE)YETİŞKİNLİK DÖNEMİ Yetişkinlik dönemi 21-65 yaşlar Yetişkinlik dönemi 21-65 yaşlar arasındaki dönemdir. Yetişkinlik döneminde arasındaki dönemdir. Yetişkinlik döneminde belli bir olgunluğa erişilmiştir. Bu dönemde belli bir olgunluğa erişilmiştir. Bu dönemde evlilikler yapılır. Çocuklar doğar ve sorumluluk evlilikler yapılır. Çocuklar doğar ve sorumluluk artar. Ailenin geçimi için anne ve baba çalışır.artar. Ailenin geçimi için anne ve baba çalışır.Anne ve baba toplumsal sorunlarla iç içedir. Anne ve baba toplumsal sorunlarla iç içedir. Dışardan gelen sorunlara anne ve baba birlikte Dışardan gelen sorunlara anne ve baba birlikte göğüs gererek mücadele eder. Bütün kararlar göğüs gererek mücadele eder. Bütün kararlar anne ve baba tarafından verilir.anne ve baba tarafından verilir.Yetişkinlik döneminde büyüme ve gelişme Yetişkinlik döneminde büyüme ve gelişme durmuştur. Vücudun yapım ve yıkım oranı durmuştur. Vücudun yapım ve yıkım oranı eşittir.eşittir.

Yetişkinlik döneminde kişi artık toplumun yetişkin Yetişkinlik döneminde kişi artık toplumun yetişkin bir bireyi olup değişik görevler üstlenmiştir. bir bireyi olup değişik görevler üstlenmiştir. Dengeli kararlar almak ve gerçekçi yaklaşımlarla, Dengeli kararlar almak ve gerçekçi yaklaşımlarla, yüklenmiş olduğu görevleri yerine getirmek yüklenmiş olduğu görevleri yerine getirmek zorundadır. Attığı her adımın sonuçlarını zorundadır. Attığı her adımın sonuçlarını değerlendirme durumundadır. Başarılarını ve değerlendirme durumundadır. Başarılarını ve başarısızlıklarını dengeli bir şekilde başarısızlıklarını dengeli bir şekilde değerlendirmelidir. Bu dönemdeki kişi, toplumun değerlendirmelidir. Bu dönemdeki kişi, toplumun güven duyduğu dengeli üretken ve sağlıklı ilişkiler güven duyduğu dengeli üretken ve sağlıklı ilişkiler kurabilen bir bireyi olmak zorundadır. Kişi kurabilen bir bireyi olmak zorundadır. Kişi geleceğine güven duymalı, kendini geliştirme geleceğine güven duymalı, kendini geliştirme çabası içinde olmalıdır. Yetişkinlik döneminin bir çabası içinde olmalıdır. Yetişkinlik döneminin bir diğer özelliği de ailelerin kurularak topluma yeni diğer özelliği de ailelerin kurularak topluma yeni bireyler kazandırılmasıdır. Bu nedenle yeni bireyler kazandırılmasıdır. Bu nedenle yeni kuşaklar yetiştirilirken onlara rehberlik kuşaklar yetiştirilirken onlara rehberlik yapılmalıdır.yapılmalıdır.

F)YAŞLILIK DÖNEMİF)YAŞLILIK DÖNEMİ Yetişkinlik dönemden sonra gelen yaşlılık Yetişkinlik dönemden sonra gelen yaşlılık dönemi 65 yaşından sonraki dönemi içine alır. dönemi 65 yaşından sonraki dönemi içine alır. Yaşlılık dönemine ihtiyarlık dönemi de denir. Yaşlılık Yaşlılık dönemine ihtiyarlık dönemi de denir. Yaşlılık döneminde vücuttaki yapım yıkımdan azdır. Bu döneminde vücuttaki yapım yıkımdan azdır. Bu nedenle yaşlıların vücutlarında küçülme başlar. Yaşlı nedenle yaşlıların vücutlarında küçülme başlar. Yaşlı insanlar artık iş gücünü kaybetmişlerdir. Bu insanlar artık iş gücünü kaybetmişlerdir. Bu dönemde yaşlılar kendini işe yaramaz hissine dönemde yaşlılar kendini işe yaramaz hissine kapılabilir. Buna bağlı olarak içe kapanabilir. kapılabilir. Buna bağlı olarak içe kapanabilir. Yaşlılara, kendilerini yalnız ve işe yaramaz gibi Yaşlılara, kendilerini yalnız ve işe yaramaz gibi duygulara kapılmaması için gerekli önem duygulara kapılmaması için gerekli önem verilmelidir. Yaşlıların bilgi ve tecrübesinden verilmelidir. Yaşlıların bilgi ve tecrübesinden faydalanarak onlara ihtiyaç duyulduğu hissi faydalanarak onlara ihtiyaç duyulduğu hissi verilmelidir.verilmelidir.

HAYVANLARDA HAYVANLARDA ÜREME, BÜYÜME ÜREME, BÜYÜME

VEGELİŞMEVEGELİŞME

Çevremizde gördüğümüz birçok Çevremizde gördüğümüz birçok hayvan tıpkı bizim gibi nesillerini hayvan tıpkı bizim gibi nesillerini uzun süre devem ettirirler. Canlı uzun süre devem ettirirler. Canlı türünün neslini sürdürmesi üreme türünün neslini sürdürmesi üreme ile olur. Canlı bireylerin doğma, ile olur. Canlı bireylerin doğma, büyüme, gelişme üreme ve büyüme, gelişme üreme ve ölmesine yaşam döngüsü denir. ölmesine yaşam döngüsü denir.

OMURGALI HAYVANLARIN

ÜREMESİ

Omurgalı hayvanların tümü, insanlarda olduğu gibi eşeyli ürerler. Bütün omurgalılarda erkek ve dişi bireyler vardır

MEMELİ HAYVANLARMEMELİ HAYVANLAR Yumurta dişi Yumurta dişi bireyin üreme sistemi içinde döllenir. bireyin üreme sistemi içinde döllenir. Buna iç döllenme denir. Embriyo burada Buna iç döllenme denir. Embriyo burada oluşur ve yavru ilk etapta burada gelişir. oluşur ve yavru ilk etapta burada gelişir. Yavrular ilk günlerde dişi hayvanın meme Yavrular ilk günlerde dişi hayvanın meme bezlerinden salgılanan süt ile beslenir. bezlerinden salgılanan süt ile beslenir. Memelilerde analık duygusu çok Memelilerde analık duygusu çok gelişmiştir. Çünkü yavru sayısı çok değil gelişmiştir. Çünkü yavru sayısı çok değil ve yavrular bakıma muhtaçtır.ve yavrular bakıma muhtaçtır.

KUŞLARKUŞLAR Memeli hayvanlar gibi yumurta hücresi dişi Memeli hayvanlar gibi yumurta hücresi dişi

üreme organında döllenir. Embriyo burada üreme organında döllenir. Embriyo burada oluşur. Ancak, çevresi besin ve sert bir kabukla oluşur. Ancak, çevresi besin ve sert bir kabukla sarılan embriyo daha sonra dışarı çıkarılır. sarılan embriyo daha sonra dışarı çıkarılır. Kuşlar yumurtanın üzerine yatarak sıcak Kuşlar yumurtanın üzerine yatarak sıcak tutarlar. Bu olaya kuluçkaya yatma denir. Yavru tutarlar. Bu olaya kuluçkaya yatma denir. Yavru gelişip, ana babasına benzer bir duruma gelişip, ana babasına benzer bir duruma geldiğinde kabuğu kırarak dışarı çıkar.geldiğinde kabuğu kırarak dışarı çıkar.Nesillerini sürdürebilmek için kuşlar da Nesillerini sürdürebilmek için kuşlar da yavrularını beslemek, korumak zorundadır.yavrularını beslemek, korumak zorundadır.

SÜRÜNGENLER SÜRÜNGENLER

Zigot, iç döllenme ile oluşur. Zigot, iç döllenme ile oluşur. Onlar da kuşlar gibi yumurtlar, ancak Onlar da kuşlar gibi yumurtlar, ancak genellikle yavruları ile ilgilenmezler. Birçok genellikle yavruları ile ilgilenmezler. Birçok sürüngen çok sayıda yumurta yapar. sürüngen çok sayıda yumurta yapar. Yumurtalarını sıcak ve güvenli yerlere Yumurtalarını sıcak ve güvenli yerlere bırakır, kuluçkaya yatmaz. Yumurta içindeki bırakır, kuluçkaya yatmaz. Yumurta içindeki besinler sayesinde gelişen embriyodan, besinler sayesinde gelişen embriyodan, anne babasının benzeri yavru çıkar. Yavrular anne babasının benzeri yavru çıkar. Yavrular yumurtadan çıktıktan sonra kendi başlarının yumurtadan çıktıktan sonra kendi başlarının çaresine bakmak zorundadır.çaresine bakmak zorundadır.

Kurbağa ve su semenderleri iki yaşayışlılar (amfibiler) Kurbağa ve su semenderleri iki yaşayışlılar (amfibiler) grubuna girerler. Onlara bu ismin verilmesinin sebebi, grubuna girerler. Onlara bu ismin verilmesinin sebebi, yaşamlarının bir bölümünü su içinde, bir bölümünü de yaşamlarının bir bölümünü su içinde, bir bölümünü de karada geçirmeleridir. Suda solungaç, karada akciğer karada geçirmeleridir. Suda solungaç, karada akciğer solunumu yaparlar.solunumu yaparlar.Bu hayvanlar da yumurtlayarak çoğalır. Ancak, iki Bu hayvanlar da yumurtlayarak çoğalır. Ancak, iki yaşayışlılarda yumurta ve sperm dişi hayvanın yaşayışlılarda yumurta ve sperm dişi hayvanın vücudunda değil, dışarıda buluşur. Bu olaya dış döllenme vücudunda değil, dışarıda buluşur. Bu olaya dış döllenme denir. Dişi hayvan yumurtalarını su içine bırakır, tam bu denir. Dişi hayvan yumurtalarını su içine bırakır, tam bu sırada dişinin üzerine tırmanmış olan erkek de sırada dişinin üzerine tırmanmış olan erkek de yumurtalarını suya salar ve döllenme gerçekleşir. yumurtalarını suya salar ve döllenme gerçekleşir. Anne babanın görevi buraya kadardır. Bir daha Anne babanın görevi buraya kadardır. Bir daha yavrularıyla ilgilenmezler. Yumurtadan çıkan yavrular ise yavrularıyla ilgilenmezler. Yumurtadan çıkan yavrular ise ilk etapta anne babaya hiç benzemezler. Daha sonra ilk etapta anne babaya hiç benzemezler. Daha sonra başkalaşım geçirerek yetişkin hale gelirler.başkalaşım geçirerek yetişkin hale gelirler.

İKİ YAŞAYIŞLILARİKİ YAŞAYIŞLILAR

Döllenme iki yaşayışlılarda olduğu gibi dış Döllenme iki yaşayışlılarda olduğu gibi dış döllenmedir. Onlar da yavrularıyla ilgilenmezler. döllenmedir. Onlar da yavrularıyla ilgilenmezler. Yumurtadan çıkan yavrular, anne babasına benzer. Yumurtadan çıkan yavrular, anne babasına benzer. İki yaşayışlılarda olduğu gibi çok miktarda yumurta İki yaşayışlılarda olduğu gibi çok miktarda yumurta yapılır. Yumurtadan çıkıp, sağ kalarak ergin hale yapılır. Yumurtadan çıkıp, sağ kalarak ergin hale gelenler ise oldukça azdır. gelenler ise oldukça azdır. Balıklarda da bazı aykırı türler vardır. Örneğin; kedi Balıklarda da bazı aykırı türler vardır. Örneğin; kedi balıklarında yumurtalar dişi balığın içinde olgunlaşır. balıklarında yumurtalar dişi balığın içinde olgunlaşır. Engerek yılanı gibi onlar da doğum yapıyormuş Engerek yılanı gibi onlar da doğum yapıyormuş sanılabilir. sanılabilir.

BALIKLARBALIKLAR

Omurgasız hayvanlar da genellikle eşeyli Omurgasız hayvanlar da genellikle eşeyli ürerler ve yumurta oluştururlar. Hayvanın ürerler ve yumurta oluştururlar. Hayvanın türüne göre iç döllenme veya dış döllenme türüne göre iç döllenme veya dış döllenme yapabilirler. Birçoğunda erkek ve dişi yapabilirler. Birçoğunda erkek ve dişi hayvan farklı bireylerdir. Bazı hayvan farklı bireylerdir. Bazı omurgasızlarda ise cinsiyet ayırımı omurgasızlarda ise cinsiyet ayırımı görülmez. Hem sperm hem yumurta görülmez. Hem sperm hem yumurta üretebilirler. Genellikle yumurta ile ürer, üretebilirler. Genellikle yumurta ile ürer, çok sayıda yavru yapar, yavrularıyla çok sayıda yavru yapar, yavrularıyla ilgilenmezler. Ancak karınca, bal arısı gibi ilgilenmezler. Ancak karınca, bal arısı gibi koloni halinde yaşayan böceklerde larvalar koloni halinde yaşayan böceklerde larvalar ergin hayvanlar tarafından beslenir.ergin hayvanlar tarafından beslenir.

OMURGASIZ HAYVANLARIM OMURGASIZ HAYVANLARIM ÜREMESİÜREMESİ

Bazı canlılar anne babalarına neredeyse tıpatıp Bazı canlılar anne babalarına neredeyse tıpatıp benzerler. Ancak bazı hayvanlar dünyaya çok benzerler. Ancak bazı hayvanlar dünyaya çok farklı biçimde gelir. Kurbağa yavrusu farklı biçimde gelir. Kurbağa yavrusu yumurtadan çıktığında daha çok balığa benzer. yumurtadan çıktığında daha çok balığa benzer. Böcekler ise yumurtadan kurtçuk ya da tırtıl Böcekler ise yumurtadan kurtçuk ya da tırtıl dediğimiz değişik şekilde çıkarlar. dediğimiz değişik şekilde çıkarlar. Büyüdüklerinde çok farklı görünüm kazanırlar. Büyüdüklerinde çok farklı görünüm kazanırlar. Hayvanların geçirdiği bu köklü biçim Hayvanların geçirdiği bu köklü biçim değişikliğine başkalaşım denir.değişikliğine başkalaşım denir.Başkalaşım geçiren hayvanlarda, yumurtadan Başkalaşım geçiren hayvanlarda, yumurtadan çıktığı anki döneme larva dönemi denir.çıktığı anki döneme larva dönemi denir.

BAZI HAYVANLARIN YAVRULARI BAZI HAYVANLARIN YAVRULARI BAŞKADIRBAŞKADIR

Kurbağa larvaları, iribaş evresinde baş ve kuyruktan ibarettir. Bacaklar yoktur, akciğerler gelişmemiştir. Balıklar gibi su içinde solunum yaparlar. İribaş zamanla gelişerek başkalaşım tamamlanmış olur ve anne babaya benzeyen bir kurbağa haline gelir. Böceklerde başkalaşım biraz daha farklıdır. Yumurtadan çıkan larvalar uzunca bir süre beslenir. Boy ve kütlelerini artırırlar. Belirli bir büyüklüğe eriştiklerinde çevrelerine koruyucu bir kılıf yapar ve içinde hareketsiz kalırlar. Bu döneme krizalit ya da pupa dönemi denir. Koruyucu kılıfın altında son değişim evrelerini tamamlar ve ergin böcek haline gelirler. Bu dönem böceğin üreme dönemidir

BİTKİLERDE ÜREME VE BİTKİLERDE ÜREME VE GELİŞMEGELİŞME

Bitkilerde döllenmeyi sağlayan gerçek Bitkilerde döllenmeyi sağlayan gerçek gametler mayoz bölünmeyle değil, mayozu gametler mayoz bölünmeyle değil, mayozu izleyen mitoz bölünmeli hazırlık dönemiyle izleyen mitoz bölünmeli hazırlık dönemiyle

meydana getirilir. Bu hazırlık dönemine meydana getirilir. Bu hazırlık dönemine monoploit gelişmemonoploit gelişme evresi denir. evresi denir.

A. ÇİÇEKSİZ BİTKİLERDE A. ÇİÇEKSİZ BİTKİLERDE ÜREME ÜREME

hemen hepsi spor hemen hepsi spor meydana getirir. Sporlar çimlenerek haploid meydana getirir. Sporlar çimlenerek haploid

bitkicikleri (gametofitleri) oluştururlar. bitkicikleri (gametofitleri) oluştururlar. Üremelerinde eşeysiz ve eşeyli üremenin Üremelerinde eşeysiz ve eşeyli üremenin

birbirini takip etmesi yani döl almaşı birbirini takip etmesi yani döl almaşı (metagenez) görülür (metagenez) görülür

BİTKİLERDE ÜREME VE BİTKİLERDE ÜREME VE GELİŞMEGELİŞME

Su yosunlarının çoğunda zigot mayoz geçirerek Su yosunlarının çoğunda zigot mayoz geçirerek sporlar oluşur ve haploid evre hakimdir. sporlar oluşur ve haploid evre hakimdir.

Kara yosunlarında döllenme sonucu oluşan Kara yosunlarında döllenme sonucu oluşan zigottan mitoz bölünmelerle meydana gelen zigottan mitoz bölünmelerle meydana gelen sporofit bitki gametofit bitki üzerinde gelişir ve sporofit bitki gametofit bitki üzerinde gelişir ve mayozla sporlar oluşturur. Sporlar mitozla mayozla sporlar oluşturur. Sporlar mitozla çimlenerek gametofit bitkiyi meydana getirir. çimlenerek gametofit bitkiyi meydana getirir. Haploid evre hakimdir. Haploid evre hakimdir.

Eğrelti otlarında döllenmeyle oluşan zigot mitoz Eğrelti otlarında döllenmeyle oluşan zigot mitoz bölünmelerle sporofit bitkiyi oluşturur. Sporofit bölünmelerle sporofit bitkiyi oluşturur. Sporofit fotosentez yapabilir, üzerindeki spor keselerinden fotosentez yapabilir, üzerindeki spor keselerinden mayoz bölünmeyle oluşan sporlar çimlenerek mayoz bölünmeyle oluşan sporlar çimlenerek gametofiti oluşturur. Diploid evre hakimdir gametofiti oluşturur. Diploid evre hakimdir

Çiçekli bitkide, eşeyli üremeyi sağlayacak Çiçekli bitkide, eşeyli üremeyi sağlayacak organların meydana geldiği yer çiçektir. organların meydana geldiği yer çiçektir.

B. ÇİÇEKLİ BİTKİLERDE ÜREMEB. ÇİÇEKLİ BİTKİLERDE ÜREME ÇİÇEĞİN YAPISIÇİÇEĞİN YAPISI

2. EMRİYO KESESİ VE YUMURTANIN OLUŞUMU

Dişi organın yumurtalığında (ovaryum) bir veya bir kaç tane

tohum taslağı bulunur. Her tohum taslağı içerisinde 2n

kromozomlu megaspor (makrospor) ana hücresi vardır.

Bu hücre mayoz ve mitoz bölünmeler geçirerek, yumurtanın da içinde

bulunduğu 8 çekirdekli embriyo kesesini oluşturur.

3. ÇİÇEK TOZU (POLEN) OLUŞUMU3. ÇİÇEK TOZU (POLEN) OLUŞUMUErkek organın anter (başcık) kısmındaki polen Erkek organın anter (başcık) kısmındaki polen

keseleri içerisinde 2n kromozomlu polen ana keseleri içerisinde 2n kromozomlu polen ana hücreleri (mikrospor ana hücresi) bulunur. hücreleri (mikrospor ana hücresi) bulunur.

Polen ana hücresi mayoz bölünmeye Polen ana hücresi mayoz bölünmeye uğrayarak 4 tane n kromozomlu mikrospor uğrayarak 4 tane n kromozomlu mikrospor hücresini oluşturur. Her mikrospor bir defa hücresini oluşturur. Her mikrospor bir defa

mitoz geçirerek iki çekirdekli hale gelir. mitoz geçirerek iki çekirdekli hale gelir. Oluşan bu yapılara polen denir. Polendeki Oluşan bu yapılara polen denir. Polendeki

çekirdeklerden biri mitoz geçirerek iki adet çekirdeklerden biri mitoz geçirerek iki adet sperm oluşur. Diğer çekirdek ise, tozlaşma sperm oluşur. Diğer çekirdek ise, tozlaşma

sonrasında polen tüpünü oluşturur.sonrasında polen tüpünü oluşturur.

4. TOZLAŞMA VE DÖLLENME4. TOZLAŞMA VE DÖLLENME

Çiçek tozlarının (polenlerin), Çiçek tozlarının (polenlerin), hazırlandığı yer olan erkek organ hazırlandığı yer olan erkek organ

başcığından dişi organ başcığından dişi organ tepeciğine;yağmur, rüzgâr, tepeciğine;yağmur, rüzgâr,

böcekler, diğer bazı hayvanlar ve su böcekler, diğer bazı hayvanlar ve su aracılığıyla taşınmasına aracılığıyla taşınmasına tozlaşmatozlaşma

denir.denir.

Polen tüpüyle taşınan sperm çekirdeklerinden birisi yumurta

hücresiyle döllenerek zigot’u oluşturur. Zigot mitoz bölünmelerle gelişerek embriyoyu (2n) meydana

getirir.

5. DÖLLENME SONUCU OLUŞAN YAPILAR

Polen tüpüyle taşınan diğer sperm hücresi embriyo kesesinin

ortasındaki diploid polar hücre (başlangıçta iki haploid polar çekirdek halindeyken sonradan birleşmişlerdir)

ile döllenerek triploid hücreyi (3n) meydana getirirler. Triploid hücre

mitozla gelişerek endospermi (besin dokusunu) oluşturur.

Döllenmelerden sonra embriyo Döllenmelerden sonra embriyo kesesinin dış kısmındaki tohum taslağı kesesinin dış kısmındaki tohum taslağı

örtüsü gelişerek tohum kabuğu ve zarını örtüsü gelişerek tohum kabuğu ve zarını (testa) oluşturur.(testa) oluşturur.

Meyve, tohum gelişimini tamamlamış Meyve, tohum gelişimini tamamlamış yumurtalıktan ve dişi organın çeperinden yumurtalıktan ve dişi organın çeperinden

meydana gelir. Meyveler, tohumlarıyla meydana gelir. Meyveler, tohumlarıyla beraber yenilerek veya çeşitli yollarla beraber yenilerek veya çeşitli yollarla taşınarak, tohumların geniş alanlara taşınarak, tohumların geniş alanlara dağıtılmasını sağlar. Her meyvede dağıtılmasını sağlar. Her meyvede

yumurtalıktaki tohum taslağı sayısı kadar yumurtalıktaki tohum taslağı sayısı kadar tohum bulunur.tohum bulunur.

6. TOHUM VE MEYVE OLUŞUMU6. TOHUM VE MEYVE OLUŞUMU

C. ÇİMLENME ve GELİŞMEC. ÇİMLENME ve GELİŞMEGelişme döllenmeden hemen sonra Gelişme döllenmeden hemen sonra

ana bitkiye bağlıyken başlar. Zigotun ana bitkiye bağlıyken başlar. Zigotun bölünmeleriyle ilk yapraklar, bölünmeleriyle ilk yapraklar,

çenekler, embriyonik kök ve çenekler, embriyonik kök ve embriyonik gövde meydana gelir. embriyonik gövde meydana gelir.

Embriyo çimleninceye kadar tohumun Embriyo çimleninceye kadar tohumun içinde bu şekilde kalır. Beslenmesi ise içinde bu şekilde kalır. Beslenmesi ise tohum içinde endosperm tarafından tohum içinde endosperm tarafından

olur. Ayrıca yüksek yapılı bitki olur. Ayrıca yüksek yapılı bitki embriyolarında çenekler vardır. embriyolarında çenekler vardır.

Genç bitkinin fotosentezle kendine Genç bitkinin fotosentezle kendine yeterli besin üretmesine kadar bitki yeterli besin üretmesine kadar bitki

taslağını besler. Tohum uygun taslağını besler. Tohum uygun koşullarda çimlenir. Bunlar uygun bir koşullarda çimlenir. Bunlar uygun bir

nemliliknemlilik (su), (su), sıcaklık ve oksijensıcaklık ve oksijendir. dir.

İKİ ÇENEKLİ BİR TOHUMUN YAPISIİKİ ÇENEKLİ BİR TOHUMUN YAPISI

Böyle uygun bir ortamda, tohum ilk olarak su Böyle uygun bir ortamda, tohum ilk olarak su emerek şişer. Bu sayede enzimler daha aktif emerek şişer. Bu sayede enzimler daha aktif hale geçer. Nişasta gibi depo besinler yıkılır. hale geçer. Nişasta gibi depo besinler yıkılır. Hücresel solunum ve peşinden mitoz bölünme Hücresel solunum ve peşinden mitoz bölünme hızlanır.hızlanır.Bölünmelerin hızlanmasıyla ilk kök oluşur. Sonra Bölünmelerin hızlanmasıyla ilk kök oluşur. Sonra sırasıyla ilk yapraklar ve gövde gelişmeye sırasıyla ilk yapraklar ve gövde gelişmeye başlar. Ortam ışıklıysa klorofil sentezi yapılır ve başlar. Ortam ışıklıysa klorofil sentezi yapılır ve fotosentez başlar. Belirli bir süre gelişen bitkide, fotosentez başlar. Belirli bir süre gelişen bitkide, en son olarak çiçek oluşumu sağlanır.en son olarak çiçek oluşumu sağlanır.[Sadece [Sadece Kayıtlı Kullanıcılar Linkleri Görebilir. Kayıtlı Kullanıcılar Linkleri Görebilir. Bitkide Bitkide gelişme ve büyüme hayat boyu devam eder. gelişme ve büyüme hayat boyu devam eder. Dökülen yaprakların yerine yenileri oluşur. Dökülen yaprakların yerine yenileri oluşur. Meristem dokular hayat boyu korunduğu için, Meristem dokular hayat boyu korunduğu için, göde ve dalların uzaması sınırsızdır.göde ve dalların uzaması sınırsızdır.

BİR FASULYE TOHUMUNDA BİR FASULYE TOHUMUNDA ÇİMLENMEVE GELİŞME ÇİMLENMEVE GELİŞME

EVRELERİEVRELERİ

ÖĞRETMENİM ÖĞRETMENİM BAATTİN BAATTİN

KARLANKUŞKARLANKUŞ

HAZIRLAYAN HAZIRLAYAN VEYSEL ÖZGÜLVEYSEL ÖZGÜL