BUKU SUMBER PENDIDIKAN MUZIK KBSM.doc

BUKU SUMBER PENDIDIKAN MUZIK KBSM

BUKU SUMBER PENDIDIKAN MUZIK KBSMMENENGAH RENDAH

MUZIK TRADISIONAL

KOMPANGGAMELANCAKLEMPONG

MUZIK TRADISIONAL1


ISI KANDUNGAN

MUZIK TRADISIONAL2


KOMPANG

Pengenalan SejarahFungsiTeknik permainan PenjagaanSkor kompang

MUZIK TRADISIONAL3


PENGENALAN

Kompang adalah sejenis alat muzik tradisional dari keluarga membranofon. Ia

menyerupai sebuah kuali dan terbahagi kepada dua bahagian iaitu baluh (badan) dan

belulang.

Baluh bingkai kompang diperbuat daripada kayu pokok nangka. Manakala

belulang pula adalah daripada kulit kambing.

SEJARAH

Kompang dipercayai berasal dari Timur Tengah berdasarkan beberapa pendapat iaitu ;

Pendapat pertama:

Bentuknya sama dengan hadrah yang menyerupai kompang yang terdapat di

negara Arab.

Pendapat kedua :

Lirik lagu yang dimainkan selalunya dalam bahasa Arab , contohnya Selawat

Memuji Rasulullah SAW.

Permainan kompang dibawa oleh pedagang Arab yang datang berdagang ke

Nusantara. Ia digunakan untuk menarik perhatian pembeli terhadap perniagaan mereka.

Dipercayai permainan ini menjadi ikutan masyarakat tempatan dan seterusnya

berkembang sehingga kini.

Manakala permainan kompang berkembang ke Tanah Melayu akibat imigrasi

masyarakat Jawa. (Abdul Latif Ali,1980:12)

MUZIK TRADISIONAL

Kulit /belulang

Baluh

4


CARA MEMEGANG DAN MEMALU KOMPANG

MUZIK TRADISIONAL

Kompang di tapak tangan

Pukulan ‘pak’ Pukulan ‘bung’ Menamatkan pukulan dengan pukulan ‘’pak’

Posisi kompang untuk perarakan

Pukulan ‘pak’ Pukulan ‘bung’ Menamatkan pukulan dengan pukulan ‘’pak’

5


FUNGSI

Persembahan kompang ini mempunyai pelbagai fungsi dan peranan. Pada asasnya, ia

bertujuan untuk memeriahkan sesuatu upacara. Sungguhpun demikian, fungsi

permainan ini turut mengalami perkembangan mengikut masa. Antara fungsi permainan

kompang ialah;

1. Mengiringi aktiviti vokal seperti nyanyian solo atau kumpulan secara

ensemble (nasyid, marhaban)

2. Mengarak pengantin, kanak-kanak berkhatan, berkhatam Quran, dan

upacara rasmi yang melibatkan pembesar

3. Menjadi elemen permainan ensembel lain seperti orkestra, lagu etnik kreatif,

cak lempong, cak lempong pacik dan gamelan.

4. Untuk merangsang semangat pasukan yang bertanding, contohnya pasukan

bola sepak.

Persembahan kompang diketuai oleh seorang pemimpin. Tugas pemimpin ialah untuk

memulakan dan menamatkan sesuatu permainan dengan arahan atau lakuan tertentu.

MUZIK TRADISIONAL6


TEKNIK PERMAINAN

Pegang kompang dengan sebelah tangan sementara sebelah tangan lagi

memukulnya. Kompang boleh dimainkan secara duduk atau berdiri. Pada asasnya,

kompang menghasilkan dua bunyi iaitu ‘pak’ dan bunyi ‘bung’. Pukulan ‘pak’ mestilah

lebih berat daripada bunyi ‘bung’.

Bunyi ‘pak’ dihasilkan apabila bahagian tengah kompang dipalu dengan tapak

tangan sambil jari tangan terbuka. Kekuatan bunyi adalah hasil dari pukulan tapak jari.

Untuk menghasilkan bunyi yang tepat, sentuh tapak ibu jari dan jari anak mendahului jari

yang lain semasa memukul.

Bunyi ‘bung’ dihasilkan apabila bahagian tepi permukaan kompang iaitu 1/3

daripada permukaan dipukul dengan jari. Manakala kesemua jari berkeadaan tertutup

semasa membuat pukulan.

Permainan ini dipersembahkan secara beramai-ramai atau ensembel. Biasanya

dimainkan oleh kira-kira 10 hingga 20 orang. Posisi pemain semasa persembahan

kompang adalah sama ada secara duduk atau berjalan sambil berarak.

Susunan pemain kompang

Tan,Sooi B(1997)

Terdapat tiga paluan digabungkan untuk menghasilkan paduan bunyi yang

berharmoni. Tiga kumpulan paluan tersebut dipanggil Melalu, Meningkah dan

Menyilang. Fungsi paluan ini adalah seperti berikut;

Kumpulan Melalu memainkan rentak asas.

MUZIK TRADISIONAL

Melalu dua

Melalu dua

Melalu satu

Melalu satuMeningkah

Meningkah

Menyilang

Menyilang

7


Kumpulan Menyilang memainkan rentak silihan (up beat) kepada pukulan Melalu.

Kumpulan Meningkah menjadi penghias rentak yang dimainkan paluan antara kumpulan Melalu dan Menyilang.

Setiap persembahan kompang terdiri dari tiga bahagian pukulan iaitu;

Pukulan ‘Mula’ untuk memainkan sesebuah lagu

Pukulan lagu dan

Pukulan ‘Mati’ untuk mengakhiri sesebuah lagu.

PENJAGAAN

Kompang dalam simpanan seharusnya dikendurkan permukaannya. Sebelum

memulakan permainan kompang, permukaannya perlu ditegangkan dengan sedak.

Kompang yang basah seharusnya dijemur sehingga kering supaya tahan lebih lama.

Semasa dalam simpanan juga, kompang perlu diletakkan dengan berkeadaan muka

kompang bertindan dengan permukaan lain dan disusun di rak atau almari yang sesuai.

Ini untuk mengelakkan kerosakan muka kompang apabila ditindani oleh baluh kompang.

PENALAAN

Penalaan kompang bertujuan untuk meninggikan ton bunyi kompang dan menegangkan

permukaannya dengan menggunakan sedak. Sedak boleh dibuat daripada rotan atau

wayar plastik. Sedak ditolak dengan kayu sedak di sekeliling bahagian dalam, di antara

baluh dan belulang kompang.

MUZIK TRADISIONAL8


MUZIK TRADISIONAL9


MUZIK TRADISIONAL10


AKTIVITI:

LATIHAN ASAS KOMPANG

Latihan 1

MUZIK TRADISIONAL11


Latihan ll

Latihan lll

MUZIK TRADISIONAL12


AKTIVITI:

LATIHAN KOMPANG

Pukulan Mula, Pukulan lagu dan Pukulan Tamat

MUZIK TRADISIONAL13


Rentak Masri

Rentak Inang

Rentak Zapin

MUZIK TRADISIONAL14


GAMELAN

PENGENALAN

Nama Gamelan berasal dari bahasa Jawa yang bermaksud ditabuh atau dipukul. Ini

mungkin kerana peralatan muzik gamelan tergolong dalam kumpulan alat perkusi yang

dibunyikan dengan cara ditabuh atau dipukul. Alat muzik gamelan diperbuat daripada

perunggu dan kayu, dan ada juga dari besi dan buluh. Alat-alatnya mempunyai larasan

yang tetap atau ‘fixed tuning’. Permainan muzik gamelan dilakukan secara ensembel.

Persembahannya hanyalah lengkap dan sempurna apabila dimainkan secara

berkumpulan. Namun muzik gamelan juga boleh dipersembahkan secara tersendiri.

SEJARAH

Muzik gamelan dikatakan wujud semenjak T.M 1. alat gamelan yang pertama sekali

dicipta ialah gong. Kemudian alat-alat yang lain dicipta mengikut peredaran zaman.

Pada awal tamadun Melayu, gong merupakan alat yang penting dibunyikan sebagai

tanda sesuatu upacara bermula atau sesuatu peristiwa berlaku. Pada zaman

Pemerintahan Kerajaan Demak di Jawa, gamelan digunakan untuk berdakwah oleh ahli

sunan (kiai). Kini gamelan dikenali di seluruh dunia sebagai muzik etnik yang unik yang

mempunyai keistimewaannya tersendiri.

Gamelan dipercayai berasal dari Indonesia, tetapi terdapat juga alat gamelan

yang serupa di negara jiran seperti Filipina, Thailand, Cambodia dan sebahagian

Vietnam. Di antaranya Kulintangan di Sabah, Sarawak, Brunei, Mindanao dan Celebes.

Namanya mungkin berbeza dari satu tempat ke tempat lain tetapi bentuk alat serta

susunannya adalah lebih kurang sama.

Muzik gamelan Malaysia berasal dari Indonesia. Muzik gamelan dibawa dari

Indonesia melalui penghijrahan orang Jawa semasa Empayar Sri Vijaya dan Majapahit

dalam kurun ke-14 hingga 15. di Malaysia terdapat dua versi muzik gamelan iaitu

Gamelan Johor dan Gamelan Terengganu.

Gamelan Johor/Gamelan Jawa:

Gamelan Jawa mempunyai latar belakang sejarah yang tersendiri. Kedatangan gamelan

Jawa ke Malaysia adalah bersama kedatangan masyarakat Jawa ke Johor. Mereka

MUZIK TRADISIONAL15


memainkan gamelan mengiringi persembahan Wayang Kulit Purwa dan mengiringi

tarian seperti Tarian Kifrah, Serimpi Lilin, Kupu-kupu dan Cakil. Alat-alat gamelan

didapati digunakan bagi mengiringi Riog, Barungan dan Kuda Kepang. Muzik gamelan

dipersembahkan di majlis perkahwinan, berkhatan dan sebagainya.

Gamelan jenis ini boleh didapati di Johor, Selangor dan Wilayah Persekutuan.

Muzik gamelan Jawa berfungsi dalam kehidupan rakyat sebagai permainan rakyat dan

bukannya terhad untuk persembahan istana.

Gamelan Terengganu.

Muzik gamelan Terengganu bermula apabila istana Pahang menerima set gamelan dari

Riau-Lingga pada tahun 1800-an. Muzik ini pertama kali dimainkan sempena hari

perkahwinan kerabat Di Raja Pahang dan Lingga pada tahun 1811. Muzik gamelan

berkembang di Pahang dalam kurun ke 19. bagaimanapun kemajuan muzik gamelan di

Pahang menjadi malap dengan kemangkatan Sultan Ahmad. Kemudian muzik gamelan

tersebut dibawa ke Terengganu apabila puteri Sultan Ahmad berkahwin dengan Tengku

Zainal Abidin dari Terengganu. Sejak itu, muzik gamelan dikenali di istana Terengganu.

Dari segi tradisi, gemelan Terengganu adalah tradisi istana dan hanya dipersembahkan

untuk hiburan kerabat di raja dan dalam upacara istana.

Muzik gamelan Terengganu mula dibawa keluar dari istana oleh Tan Sri Mubin

Sheppard pada tahun 1970-an. Gamelan Terengganu kini banyak mengalami

pengubahsuaian dan mempunyai ciri Melayu dan kini digelar gamelan Melayu khasnya

bila dipersembahkan dalam majlis rasmi meraikan pembesar, tokoh politik luar negara

dan pelancongan.

PERALATAN GAMELAN DAN SKIL

Muzik gamelan Terengganu adalah lebih mudah dibandingkan dengan muzik gamelan

Johor/gamelan Jawa. Set alat gamelan Terengganu mengandungi 7 alat berikut:

gendang bonang/keromong saron barung sarun penerus/pekin gambang kenong

MUZIK TRADISIONAL16


gong

Gamelan Terengganu dimainkan dalam skel slendro iaitu 5 ton. Jeda di antara not

hampir sama iaitu lebih kurang berjarak suku ton.

MUZIK TRADISIONAL

6 1 2 3 5 6 1

Nem(nem)

Penunggul(ji)

Gulu(ro)

Dada (lu)

Lima (ma)

Nem (nem)

Penunggul (ji)

17


Set alat gamelan Johor/Jawa adalah lebih banyak dan permainannya lebih kompleks.

Peralatannya mengandungi 9 alat berikut:

gendang (ketipung, jiblon, bem) bonang/keromong demung saron barung saron penerus/pekin gambang kenong kempol gong

Alat tambahan:

slenthem saron 9 kertuk/kempiang rebab sitar gender seruling/suling

Gamelan Jawa dimainkan dalam skel slendro dan pelog. Skel pelog mengandungi 7 ton

dan jeda di antara not agak berbeza iaitu di antara ½ ton dengan minor ke-3. skel pelog

adalah seperti berikut:

1 2 3 4 5 6 7

Penunggul Gulu Dada Pelog Lima Nem Barang

(ji) (ro) (lu) (pat) (ma) (nem) (pi)

Skel pelog adalah lebih baru dari skel slendro. Pelog dalam bahasa Jawa

bermaksud halus, indah dan cantik.

MUZIK TRADISIONAL18


Kedua-dua skel slendro dan pelog ini pula boleh dibahagikan kepada 3 bahagian

(patet).

SLENDRO : Patet Nem ; Patet Sanga dan Patet Manyura

PELOG : Patet Nem dan Patet Barang

FUNGSI ALAT

GONG

Mengeluarkan pic paling rendah dan dimainkan pada akhir frasa lagu untuk

menandakan satu pusingan lengkap lagu.

GONG KEMPOL

Mengeluarkan pic lebih tinggi daripada gong. Dalam Gamelan Terengganu,

terdapat sesetangah lagu di mana gong kempol dimainkan pada detik pertama

Contohnya, lagu Lenggang Kangkung dan detik keempat pada dua gatra akhir lagu,

contohnya lagu Timang Burung.

Dalam permainan Gamelan Jawa gong kempol dimainkan pada detik kedua

pada gatra kedua akhir sebelum gong menghabiskan satu pusingan lagu.

KENONG

Dimainkan pada detik keempat setiap gatra.

BONANG BARONG

Dalam Gamelan Terengganu, bonang barong digunakan untuk membuka lagu

dan memainkan melodi . Manakala dalam Gamelan Jawa, bonang barong dimainkan

untuk membuka lagu dan dimainkan bagi detik pertama dan ketiga dalam setiap gatra .

MUZIK TRADISIONAL19


Cara memainkan bonang barong adalah dengan mengetuk bahagian tombol

menggunakan pengetuk. Terdapat dua cara memainkan bonang barong iaitu secara

mipil dan gembiang.

BONANG PENERUS

Dalam Permainan gamelan Jawa ,Bonang Penerus memainkan not sinkopasi

(up-beat) di mana akan dimainkan secara ‘call and respon’ (soal jawab) kepada Bonang

Barong. Manakala dalam permainan gamelan Terengganu, Bonang Penerus akan

memainkan melodi seperti Bonang Barong. Bonang Penerus boleh juga dimainkan

secara harmoni bersama Bonang Barong dengan cara membuat improvisasi irama dan

melodi.

SARON PENERUS/PEKING

Dalam Permainan gamelan Terengganu, Saron Penerus adalah alat yang

memainkan melodi utama yang diketuk menggunakan pengetuk yang dibuat daripada

tanduk haiwan berbentuk penukul . Saron Penerus diketuk secara gandaan dan

biasanya memainkan not kuaver.

SARON DEMUNG

Dalam Permainan gamelan Terengganu, Saron Demung adalah alat yang


kayu berbentuk penukul . Untuk memainkan Saron Demung, hendaklah diketuk pada

bilah-bilah gangsa/perunggu yang juga disebut sebagai wilaham. Dalam permainan

gamelan Jawa, Saron Demung akan dimainkan pada detik kedua dan keempat.

SARON BARUNG

Dalam Permainan gamelan Terengganu, Saron Barung adalah alat yang


kayu berbentuk penukul . Untuk memainkan Saron Barung, hendaklah diketuk pada

MUZIK TRADISIONAL20


bilah-bilah gangsa/perunggu yang juga disebut sebagai wilaham. Dalam permainan

gamelan Jawa, Saron Demung akan dimainkan pada detik kedua dan keempat.

GENDANG/KENDHANG

Gendang adalah alat yang dimainkan untuk mengawal tempo lagu dan dipukul

dengan menggunakan dua tapak tangan.

GAMBANG

Gambang memainkan melodi lagu. Ia dimainkan dengan mengetuk notasi satu

oktaf , contohnya 1 dan i, 2 dan 2’ secara gandaan, contohnya, 2/2’,3/3’. Biasanya

gambang memainkan not kuaver.

CADANGAN PENYUSUNAN ALAT PERMAINAN GAMELAN

MUZIK TRADISIONAL

Belakang

Saron

gong/kempol

Saron pekingDemung

Gendang

Penyanyi

Gambang Bonang Barung

Kenong

Depan

21


NOTASI

Pada permulaannya, permainan gamelan dimainkan tanpa notasi. Notasi tidak penting

dan lagu lama tidak dicatat. Muzik ini dipelajari secara tidak formal melalui pendengaran

bermula dengan yang mudah dan beransur kepada kompleks. Pada abad ke-19, sistem

menggunakan nombor diperkenalkan untuk memudahkan pemuzik memainkan

‘repetoire’/lagu yang telah banyak berkembang. Sistem menggunakan nombor ini

dikenali sebagai Sistem Kepatihan dan sistem ini kekal digunakan sekarang.

TEKSTUR

Tekstur muzik gamelan adalah polifoni. Polifoni bermakna banyak suara atau bahagian

yang mempunyai satu melodi bergerak bersama lapisan melodi yang terbentuk dari

melodi asalnya. Satu ciri utama muzik gamelan ialah bentuknya iaitu berulang pusingan

di mana setiap frasa diulang muziknya dan bergerak dalam bentuk bulatan. Permainan

gamelan memerlukan kemahiran muzikal serta teknikal, perasaan yang peka kepada

tekstur keseluruhan serta kerjasama dan hubungan yang baik di antara setiap alat atau

pemain.

MUZIK TRADISIONAL22


ALAT GAMELAN

GAMBAR-GAMBAR ALAT GAMELAN

Set alatan gamelan

Ensembel gamelan

MUZIK TRADISIONAL23


Bonang Barung

Bonang Penerus

MUZIK TRADISIONAL24


Saron Demung

Saron Barung

MUZIK TRADISIONAL25


Sarun Peking

Gendang

Gambang

MUZIK TRADISIONAL26


Kenong

Kiri – Gong Kempul, kanan – Gong Agung

MUZIK TRADISIONAL27


Latihan Bacaan Semerta

TINGKATAN 2BACAAN SEMERTAGAMELAN : GEMBIANG

1

1/1 1/1 2/2 2/2 1/1 2/2 1/1 2/2 1/1 1/1 2/2 2/2 2/2 1/1 2/2 1/1

2/2 2/2 1/1 1/1 2/2 2/2 1/1 1/1 2/2 2/2 1/1 2/2 2/2 1/1 1/1 1/1

2

3/3 3/3 5/5 5/5 3/3 5/5 3/3 5/5 5/5 3/3 5/5 3/3 5/5 5/5 3/3 3/3

5/5 5/5 3/3 3/3 3/3 5/5 3/3 5/5 3/3 3/3 5/5 5/5 3/3 5/5 3/3 5/5

3

5/5 5/5 6/6 6/6 5/5 6/6 5/5 6/6 5/5 5/5 6/6 6/6 5/5 6/6 5/5 6/6

5/5 6/6 5/5 6/6 6/6 6/6 5/5 5/5 6/6 5/5 6/6 5/5 6/6 6/6 5/5 5/5

MUZIK TRADISIONAL28


TINGKATAN 2BACAAN SEMERTAGAMELAN : GEMBIANG

4

1/1 1/1 6/6 6/6 1/1 6/6 1/1 6/6 6/6 1/1 6/6 1/1 6/6 1/1 6/6 1/1

6/6 1/1 6/6 1/1 6/6 1/1 6/6 1/1 1/1 6/6 1/1 6/6 1/1 6/6 1/1 6/6

5

1/1 2/2 3/3 2/2 1/1 3/3 2/2 1/1 2/2 3/3 1/1 3/3 2/2 2/2 3/3 1/1

2/2 3/3 2/2 1/1 2/2 1/1 3/3 2/2 1/1 1/1 2/2 3/3 1/1 2/2 3/3 1/1

6

2/2 3/3 2/2 5/5 1/1 3/3 5/5 3/3 2/2 5/5 3/3 2/2 1/1 6/6 5/5 1/1

3/3 2/2 5/5 1/1 3/3 5/5 3/3 2/2 5/5 3/3 2/2 1/1 1/1 2/2 3/3 1/1

MUZIK TRADISIONAL29


TINGKATAN 2GAMELAN : MIPIL

BACAAN SEMERTA

1

1 1 2 2 1 2 1 2 1 1 2 2 2 1 2 1

2 2 1 1 2 2 1 1 2 2 1 2 2 1 1 1

2

3 3 5 5 3 5 3 5 5 3 5 3 5 5 3 3

5 5 3 3 3 5 3 5 3 3 5 5 3 5 3 5

3

5 5 6 6 5 6 5 6 5 5 6 6 5 6 5 6

5 6 5 6 6 6 5 5 6 5 6 5 6 6 5 5

MUZIK TRADISIONAL30


TINGKATAN 2GAMELAN : MIPIL

BACAAN SEMERTA

4

1 1 6 6 1 6 1 6 6 1 6 1 6 1 6 1

6 1 6 1 6 1 6 1 1 6 1 6 1 6 1 6

5

1 2 3 2 1 3 2 1 2 3 1 3 2 2 3 1

2 3 2 1 2 1 3 2 1 1 2 3 1 2 3 1

6

2 3 2 5 1 3 5 3 2 5 3 2 1 6 5 1

3 2 5 1 3 5 3 2 5 3 2 1 1 2 3 1

MUZIK TRADISIONAL31


LAGU-LAGU GAMELAN

TIMANG BURUNGMula

1 2 3 4B.

Barung . 22 22 33 66 55 33 22 33 22 11 11 55 55 33 5/1

Gambang . . . . . . . . . . . . . . .5

Demung . . . . . . . . . . . . . . .5

S. Barong

. . . . . . . . . . . . . . .5

S. Peking . . . . . . . . . . . . . . .5

Kenong . . . . . . . . . . . . . . .5

Kempol & Gong

. . . . . . . . . . . . . . . Ο

Gendang . . . . . . . . . . . . . .t .b b

5 6 7 8B.

Barung . 55 55 22 33 22 33 5/5 . 33 55 66 55 33 22 5/5

Gambang. 55 55 22 33 22 33 5/5 . 33 55 66 55 33 22 5/5

Demung. 5 5 2 3 2 3 5 . 3 5 6 5 3 2 5

S. Barong . 5 5 2 3 2 3 5 . 3 5 6 5 3 2 5

S. Peking. 55 55 22 33 22 33 5/5 . 33 55 66 55 33 22 5/5

Kenong . . . 2 . . . 5 . . . 6 . . . 5

Kempol & Gong

. . . . . . . . . . . . . . . .

Gendang .t . .t .b b .t .b b .t . .t .b b .t .b b

MUZIK TRADISIONAL32


9 10 11 12B.

Barung . 55 55 22 33 22 33 5/5 . 33 55 66 55 33 22 3/3

Gambang. 55 55 22 33 22 33 5/5 . 33 55 66 55 33 22 3/3

Demung. 5 5 2 3 2 3 5 . 3 5 6 5 3 2 3

S. Barong . 5 5 2 3 2 3 5 . 3 5 6 5 3 2 3

S. Peking. 55 55 22 33 22 33 5/5 . 33 55 66 55 33 22 3/3

Kenong . . . 2 . . . 5 . . . 6 . . . 3

Kempol & Gong

. . . . . . . . . . . . . . . .


13 14 15 16B.

Barung . 33 22 11 11 22 33 11 33 22 11 11 55 66 11 2/2

Gambang. 33 22 11 11 22 33 11 33 22 11 11 55 66 11 2/2

Demung. 3 2 1 1 2 3 1 3 2 1 1 5 6 1 2

S. Barong . 3 2 1 1 2 3 1 3 2 1 1 5 6 1 2

S. Peking. 33 22 11 11 22 33 11 33 22 11 11 55 66 11 2/2

Kenong . . . 1 . . . 1 . . . 1 . . . 2

Kempol & Gong

. . . . . . . . . . . . . . . .


Rit…..

MUZIK TRADISIONAL33


17 18 19 20B.

Barung . 22 22 33 66 55 33 22 33 22 11 11 55 55 33 5/5

Gambang. 22 22 33 66 55 33 22 33 22 11 11 55 55 33 5/5

Demung. 2 2 3 6 5 3 2 3 2 1 1 5 5 3 5

S. Barong . 2 2 3 6 5 3 2 3 2 1 1 5 5 3 5

S. Peking. 22 22 33 66 55 33 22 33 22 11 11 55 55 33 5/1

Kenong . . . 3 . . . 2 . . . 1 . . . 5

Kempol & Gong

. . . . . . . . . . . ∩ . . . Ο

Gendang .t .t .t .b bb .t .b b .t .t .t .b bb .t .b b

TOGOK

MUZIK TRADISIONAL34


Mula 1 2 3 4

B. Barung . 11 11 . 11 11 22 33 55 33 22 11 11 22 33 1/1

Gambang . . . . . . . . . . . . . . .1/1

Demung . . . . . . . . . . . . . . .1

S. Barong

. . . . . . . . . . . . . . .1

S. Peking . . . . . . . . . . . . . . .1/1

Kenong . . . . . . . . . . . . . . .1

Kempol & Gong

. . . . . . . . . . . . . . . Ο

Gendang . . . . . . . . . . . . . .t .b b

5 6 7 8B.

Barung . 11 11 . 11 55 66 1/1 . 11 66 55 33 55 66 5/5

Gambang. 11 11 . 11 55 66 1/1 . 11 66 55 33 55 66 5/5

Demung .1 1

.1 5 6

.1

. .1 6 5 3 5 6 5

S. Barong

.1 1

.1 5 6

.1

. .1 6 5 3 5 6 5

S. Peking. 11 11 . 11 55 66 1/1 . 11 66 55 33 55 66 5/5

Kenong . . . . . . . 1 . . . 5 . . . 5

Kempol & Gong

. . . . . . . . . . . . . . . .


9 10 11 12

MUZIK TRADISIONAL35


B. Barung . 55 33 55 33 55 66 1/1 . 11 66 55 33 55 66 55

Gambang. 55 33 55 33 55 66 1/1 . 11 66 55 33 55 66 55

Demung .5 3 5 3 5 6

.1

. .1 6 5 3 5 6 5

S. Barong

.5 3 5 3 5 6

.1

. .1 6 5 3 5 6 5

S. Peking. 55 33 55 33 55 66

.1 .

. .11 66 55 33 55 66 5

Kenong . . . 5 . . . 1 . . . 5 . . . 5

Kempol & Gong

. . . . . . . . . . . . . . . .


13 14 15 16B.

Barung 11 66 55 33 22 11 22 33 55 33 22 11 11 22 33 1/1Gambang

11 66 55 33 22 11 22 33 55 33 22 11 11 22 33 1/1Demung .

1 6 5 3 2 1 2 3 5 3 2 1 1 2 3 1

S. Barong

.1 6 5 3 2 1 2 3 5 3 2 1 1 2 3 1

S. Peking . .11 66 55 33 22 11 22 33 55 33 22 11 11 22 33 1/1

Kenong . . . 3 . . . 3 . . . 1 . . . 1

Kempol & Gong

. . . . . . . . . . . . . . . .


17 18 19 20

MUZIK TRADISIONAL36


B. Barung . 11 11 . 11 11 22 33 55 33 22 11 11 22 33 1/1

Gambang. 11 11 . 11 11 22 33 55 33 22 11 11 22 33 1/1

Demung . 1 1 . 1 1 2 3 5 3 2 1 1 2 3 1

S. Barong

. 1 1 . 1 1 2 3 5 3 2 1 1 2 3 1

S. Peking. 11 11 . 11 11 22 33 55 33 22 11 11 22 33 1/1

Kenong . . . . . . . 3 . . . 1 . . . 1

Kempol & Gong

. . . . . . . ∩ . . . . . . . Ο


MUZIK TRADISIONAL37


PERANG MANGGUNGMula

1 2 3 4

B. Barung . 11 66 55 66 55 33 22 33 22 11 11 66 66 55 6/6

Gambang . . . . . . . . . . . . . . .6

Demung . . . . . . . . . . . . . . .6

S. Barong

. . . . . . . . . . . . . . .6

S. Peking . . . . . . . . . . . . . . .6

Kenong . . . . . . . . . . . . . . .6

Kempol & Gong

. . . . . . . . . . . . . . . Ο

Gendang . . . . . . . . . . . . . .t .b b

5 6 7 8B.

Barung . 66 6/6 . 66 22 32 1/1 . 11 22 11 22 12 32 1/1

Gambang. 66 6/6 . 66 22 32 1/1 . 11 22 11 22 12 32 1/1

Demung. 6 6 . 6 2 32 1 . 1 2 1 2 12 32 1

S. Barong . 6 6 . 6 2 32 1 . 1 2 1 2 12 32 1

S. Peking. 66 6/6 . 66 22 32 1/1 . 11 22 11 22 12 32 1/1

Kenong . . . 1 . . . 1 . . . 1 . . . 1

Kempol & Gong

. . . . . . . . . . . . . . . .


MUZIK TRADISIONAL38


9 10 11 12B.

Barung . 11 22 11 22 12 12 33 55 33 22 11 22 33 55 6/6

Gambang. 11 22 11 22 12 12 33 55 33 22 11 22 33 55 6/6

Demung. 1 2 1 2 12 12 3 5 3 2 1 2 3 5 6

S. Barong . 1 2 1 2 12 12 3 5 3 2 1 2 3 5 6

S. Peking. 11 22 11 22 12 12 33 55 33 22 11 22 33 55 6/6

Kenong . . . 1 . . . 3 . . . 1 . . . 6

Kempol & Gong

. . . . . . . . . . . . . . . .


13 14 15 16B.

Barung . 66 6/6 . 66 66 33 55 66 55 33 22 22 33 55 6/6

Gambang. 66 6/6 . 66 66 33 55 66 55 33 22 22 33 55 6/6

Demung. 6 6 . 6 6 3 5 6 5 3 2 2 3 5 6

S. Barong . 6 6 . 6 6 3 5 6 5 3 2 2 3 5 6

S. Peking. 66 6/6 . 66 66 33 55 66 55 33 22 22 33 55 6/6

Kenong . . . . . . . 5 . . . 2 . . . 6

Kempol & Gong

. . . . . . . . . . . . . . . .


MUZIK TRADISIONAL39


17 18 19 20B.

Barung 11 66 5 33 22 22 11 2/2 . 66 66 55 33 55 66 1/1Gambang

11 66 5 33 22 22 11 2/2 . 66 66 55 33 55 66 1/1Demung

1 6 5 3 2 2 1 2 . 6 6 5 3 5 6 1

S. Barong 1 6 5 3 2 2 1 2 . 6 6 5 3 5 6 1

S. Peking11 66 5 33 22 22 11 2/2 . 66 66 55 33 55 66 1/1

Kenong . . . 3 . . . 2 . . . 5 . . . 1

Kempol & Gong

. . . . . . . . . . . . . . . .


21 22 23 24B.

Barung . 11 66 55 66 55 33 22 33 22 11 11 66 66 55 6/6

Gambang. 11 66 55 66 55 33 22 33 22 11 11 66 66 55 6/6

Demung. 1 6 5 6 5 3 2 3 2 1 1 6 6 5 6

S. Barong . 1 6 5 6 5 3 2 3 2 1 1 6 6 5 6

S. Peking. 11 66 55 66 55 33 22 33 22 11 11 66 66 55 6/6

Kenong . . . 5 . . . 2 . . . 1 . . . 6

Kempol & Gong

. . . . . . . ∩ . . . . . . . О


MUZIK TRADISIONAL40


CAK LEMPONG

PENGENALAN

Cak Lempong ialah alat muzik tradisional dari keluarga idiofon yang menggunakan skel

diatonik. Muzik Cak Lempong memainkan peranan penting sebagai muzik rakyat di

kalangan masyarakat Minangkabau. ‘Cak’ bermaksud bunyi paluan gendang. Manakala

‘Lempong’ bermaksud bunyi paluan bonang.

Bentuk seni muzik ini ialah muzik dan tarian, muzik dan nyanyian, dan muzik dan

dramatari (taridra).

Muzik tradisional ini juga dikenali sebagai Telempong, celempong dan

taklempong.

SEJARAH

Sehingga kini belum ada keterangan yang jelas mengenai sejara asal alat muzik ini.

Terdapat beberapa pendapat yang menjurus kepada kesimpulan berikut:

Pendapat pertama:

Cak lempong berasal dari kayangan berdasarkan cerita ‘Hikayat Malim Deman.’

Pendapat Kedua:

Pendapat ini datang dari orang Minangkabau yang mengimbas keembali kisah yang

berlaku di Tanah Datar Minangkabau. Semasa pertabalan Tunku Laras, baginda tiba-

tiba ghaib dan dipercayai dilarikan oleh Puteri Kayangan. Di kayanganlah baginda

mendengar bunyian yang sungguh lunak dan merdu yang dinamakan Cak lempong.

PERKEMBANGAN

Cak lempong dibawa masuk ke Tanah Melayu (Negeri Sembilan) antara abad ke-14 dan

ke-19 oleh orang Minangkabau dari Sumatera Barat yang datang berniaga dan terus

bermastautin di Tanah Melayu. Oleh kerana ramai orang Minangkabau bermastautin di

negeri Sembilan, maka permainan muzik Cak lempong ini dianggap sebagai muzik

tradisional negeri ini selain daripada ‘Bongai.’

MUZIK TRADISIONAL41


PERMAINAN CAK LEMPONG

Cak lempong dapat dimainkan melalui 3 jenis posisi :

Cara Tegak : bermain secara berdiri di mana bonang diletakkan

di dalam tepak berkaki

Cara Duduk : bermain sambil duduk bersila di mana tepak

bonang

tidak berkaki

Cara Pacik : bermain secara berjalan atau berarak di mana

Bonang memerlukan 3 orang pemain. Setiap

pemain membawa 2 bonang yang digantung

dengan tali. Terdapat cara di mana sebelah tangan

memegang bahagian sisi dalam , 2 bonang dengan

diletakkan ‘berdiri’iaitu kedua-dua muka bonang

mendatar. Manakala tangan sebelah lagi akan

mengetuk bonang menggunakan pengetuk yang

dibuat daripada rotan yang dibalut dengan tali

khas.

PERSEMBAHAN

Permainan Cak lempong secara umumnya diadakan sebagai permainan rakyat.

Permainan ini turut dipersembahkan dalam upacara rasmi yang melibatkan istana. Di

antara persembahan permainan cak lempong adalah seperti berikut:

Hiburan umum

Iringan tarian , contohnya tarian lilin, tarian piring dan tarian inai

Iringi pencak silat

Majlis pertabalan raja

Sambutan tetamu Di Raja, kehormat dan sebagainya

Perkahwinan

Persembahan Kaba iaitu Cerita Penglipur Lara di mana dijadikan muzik

iringan untuk mengekalkan minat penonton

Drama tari randai.

MUZIK TRADISIONAL42


SPESIFIKASI ALAT

Alat-alat cak lempong boleh dispesifikasikan seperti berikut:

Idiofon

Gereteh, Sauwa, Tingkah, Canang

Membranofon

Gendang anak, Gendang Ibu

Aerofon

Serunai, bangsi, salong

MUZIK TRADISIONAL43


FUNGSI ALAT

Alat-alat Cak lempong mempunyai fungsi khusus dalam permainan seperti berikut:

Gereteh

Memainkan melodi, kaunter melodi, ostinato, dan kord

SauwaMemainkan ostinato berirama/bes

TingkahMemainkan harmoni, irama, sering menuruti rentak gendang ibu untuk mengukuhkan rentak lagu

Gendang ibuMemainkan rentak lagu, mengawal tempo

Gendang anakMemainkan paluan meningkah (sinkopasi), penyeri rentak

Serunai, bangsi,salongMemainkan melodi lagu

MUZIK TRADISIONAL44


PENGENALAN ALAT MUZIK CAK LEMPONG

Bonang

Bonang Cak lempong diperbuat daripada perunggu atau tembaga. Bentuknya

sama seperti gong atau tetawak kecil. Saiznya sama besar dengan sebuah piring.

Seperti gong, bonang juga mempunyai cembol atau tombol bulat di bahagian

tengahnya. Bahagian inilah yang perlu diketuk. Bonang diatur di atas 2 baris tali yang

telah diikat di dalam tepak Cak lempong. Penalaan (tuning) boleh dilakukan dengan cara

mengetuk permukaan bahagian dalam cembol untuk mendapatkan pic yang tinggi.

Penalaan pic yang rendah ialah dengan cara mengetuk permukaan bahagian luar

cembol.

MUZIK TRADISIONAL

GAMBAR BONANG

45


Tepak

Tepak Gereteh (Kertih)

Tepak ialah tempat di mana bonang Cak lempong diletakkan. Tepak ini

merupakan peti bersegi empat bujur yang diukur dengan ukiran awan larat. Bonang

disusun secara diatonik di atas dua utas tali yang direnggangkan di tengah-tengah peti.

Tepak gereteh boleh memuatkan dua baris bonang, iaitu 8 bonang sebaris.

Tepak Tingkah Dan Sauwa

Tepak Tingkah dan Sauwa ialah tempat di mana bonang diletakkan. Tepak ini

merupakan peti bersegi empat bujur yang diukir dengan ukiran awan larat. Bonang

disusun secara diatonik di atas dua utas tali yang direnggangkan di tengah-tengan peti.

Tepak Tingkah atau Sauwa boleh memuatkan satu baris dengan 8 bonang.

MUZIK TRADISIONAL

GAMBAR TEPAK TINGKAH DAN SAUWA

46


Gendang

Gendang atau tambor biasanya diperbuat daripada kayu nangka. Kulit yang

digunakan pula ialah daripada kulit lembu atau kulit kerbau. Gendang berkulit lembu

mempunyai getaran yang rendah (bass). Kedua-dua gendang ibu dan gendang anak

mempunyai dua permukaan berkuit yang dipalu dengan tangan. Peranan Gendang Ibu

ialah mengawal tempo dengan cara pukulan melalu.

Gendang Anak adalah lebih kecil daripada Gendang Ibu dan mempunyai ton

yang lebih tinggi. Peranan Gendang Anak ialah sebagai peningkah kepada corak irama

Gendang Ibu.

Gendang Ibu dan Gendang Anak biasanya diletakkan di atas lantai supaya

mudah dimainkan dalam posisi bersila. Kedua-dua gendang mestilah diletakkan

berdekatan di antara satu sama lain.

Gendang Ibu

MUZIK TRADISIONAL47


Kedudukan gendang ibu dan pemain

Kedudukan gendang anak dan pemain

MUZIK TRADISIONAL48


Bangsi dan Serunai

MUZIK TRADISIONAL49


Serunai

MUZIK TRADISIONAL50


Pengetuk

Sepasang Kayu Pengetuk Cak lempong

Kayu pengetuk Cak lempong berukuran kira-kira 22 sentimeter panjang. Satu pertiga

daripada kayu pengetuk dibalut dengan tali gasing supaya apabila diketuk pada cembol

bonang Cak lempong, hasil bunyinya tidak terlalu nyaring. Paluan yang baik ialah

dengan cara menggunakan tenaga paluan dari pergelangan tangan.

Cara memegang

MUZIK TRADISIONAL51


Tingkah

Cak lempong Tingkah terdiri daripada lapan biji bonang yang bermula dari not

E,F,G,A,Bb,B,C dan D. Permainan bonang tingkah banyak tertumpu kepada pengawalan

rentak dan menghasilkan corak irama mengikut pukulan gendang. Ketukannya hanya

melalu dan mudah dimainkan.

Sauwa

Cak lempong Sauwa mempunyai lapan bunyi bonang. Bentuknya sama sahaja

dengan Cak lempong Tingkah. Bonang Sauwa diketuk mengikut corak irama ostinato

dan bergerak mengikut kod melodi. Corak irama ostinato yang sesuai hendaklah terlebih

dahulu diajarkan kepada pemain Sauwa. Notasi Cak lempong Tingkah dan Sauwa tidak

disediakan, hanya kod blok sahaja disediakan.

Notasi untuk Sauwa bermula dari not E rendah (satu oktaf di bawah notasi

Gereteh). Susunan yang lazim terdapat pada Penyusunan Cak lempong Sauwa adalah

sama dengan Cak lempong Tingkah. Walaupun kedua-duanya sama, corak irama

permainan dapat menentukan perbezaan di antara kedua-dua set ini.

MUZIK TRADISIONAL

GAMBAR TINGKAH

52


Susunan Alat Cak lempong dalam Ensembel

Susunan alat Cak lempong dalam Ensembel dicadangkan seperti berikut:

MUZIK TRADISIONAL

Gendang Ibu

Sauwa

Bangsi/Serunai

Gereteh Dua

Gendang Anak

Tingkah

Gereteh Satu

Bahagian Hadapan Pentas

53


Teknik Bermain Cak lempong

Posisi Pemain

Pemain mestilah duduk bersila menghadap Tepak Cak lempong. Kedudukan

pemain juga mestilah berada di tengah-tengah Tepak supaya memudahkan pergerakan

tangan kiri dan kanan. Pastikan kayu pemukul dipegang dengan kemas tetapi tidak

terlalu kuat. Ketukan dilakukan dengan hanya menggunakan kekuatan pergelangan

tangan. Kekuatan ketukan hanya pada pergelangan tangan.

Kedudukan pemain caklempong

MUZIK TRADISIONAL54


Pemain Gendang

Pemain gendang pula biasanya duduk bersila sambil memangku atau meriba

gendang tersebut. Kedua-dua permukaan gendang dipukul dengan menggunakan

tangan. Teknik pukulan adalah sama seperti teknik bermain kompang atau rebana, iaitu

menghasilkan bunyi ‘pak’ ‘pung’ dan ‘pang’.

Bilangan Pemain

Biasanya 8 orang pemain diperlukan dalam sesebuah ensembel Cak lempong,

iaitu dua pemain Gereteh, seorang pemain Tingkah, seorang pemain Sauwa, seorang

pemain gendang Anak, seorang pemain Gendang Ibu dan dua orang untuk serunai dan

bangsi. Permainan Cak lempong boleh digunakan untuk mengiringi penyanyi atau

kumpulan penyanyi.

Notasi Cak lempong

Notasi Gereteh

Notasi untuk Gereteh (melodi) menggunakan sistem nombor mengikut susunan

Solfa seperti berikut:-

MUZIK TRADISIONAL

1 = do2 = re3 = mi4 = fa5 = so6 = la7 = tiI = do

55

Gambar skor gendang dalam baluk


Notasi asas iaitu setiap nombor melambangkan satu krocet. Jika nombor itu ada

garisan di atasnya maka nombor tersebut melambangkan not kuaver. Tanda rehat

ditunjukkan dengan menggunakan lambang sengkang (-). Nombor yang mempunyai

garisan di bawah melambangkan ketukan dengan menggunakan tangan kiri.

Notasi Tingkah/Sauwa

Notasi Gendang

MUZIK TRADISIONAL

Gambar skor gereteh dalam baluk

Gambar skor gereteh dalam baluk

56


Penjagaan

Bonang

Untuk memastikan bonang sentiasa mempunyai bunyi tonaliti yang baik,

perkara berikut perlu diberi perhatian:-

1. Ketukan dan pukulan pada cembol bonang hendaklah tidak terlalu

kuat sementara kayu pengetuk mestilah kayu pengetuk seperti yang

disyorkan.

2. Jangan sekali-kali ketuk cembol bonang dengan kayu atau objek yang

keras.

3. setiap kali selepas bermain, bonang hendaklah diangkat dari tepak

dan disimpan di dalam kotak atau tempat simpanan yang sesuai.

4. Penalaan bonang boleh dilakukan dengan cara yang betul.

Tepak

Tepak Cak lempong yang diukir berdasarkan corak awan larat, haruslah dijaga

dengan baik supaya ia tidak tercalar atau terkopak. Seelok-eloknya selepas bermain,

tepak ini dimasukkan ke dalam kotak atau dibungkus dengan kain. Jangan dedahkan

tepak pada panas matahari.

Serunai dan Bangsi

Serunai dan bangsi yang diperbuat daripada buluh boleh tahan lama jika dijaga

dengan baik. Penjagaan serunai dan bangsi adalah rumit kerana ia mempunyai lidah

(reed) yang mudah pecah atau terkopak. Oleh itu adalah dinasihatkan supaya serunai

dan bangsi disimpan dalam dompet atau kotak khas.

MUZIK TRADISIONAL57


Gendang Ibu dan Gendang Anak

Gendang ibu dan gendang anak mempunyai dua permukaan yang diperbuat

daripada kulit. Bagi memastikan ketahanan permukaan kulit, tali penegang hendaklah

dikendurkan selepas bermain dan tidak didedahkan terus kepada panas matahari.

MUZIK TRADISIONAL58


TINGKATAN 3CAKLEMPONG

BACAAN SEMERTA GERETEH

1

2

3

4

5

MUZIK TRADISIONAL59




6

7

8

9

10

MUZIK TRADISIONAL60


TINGKATAN 4

CAKLEMPONG


1

2

3

4

5

MUZIK TRADISIONAL61


TINGKATAN 4

CAKLEMPONG BACAAN SEMERTA GERETEH

6

7

8

9

10


MUZIK TRADISIONAL62



1

2

3

4

MUZIK TRADISIONAL63




5

6

7

8

MUZIK TRADISIONAL64


Latihan Kemahiran Gendang

Latihan 1

latihan 2

Latihan 3

Latihan 4

Latihan 5

Latihan 6

Keterangan

MUZIK TRADISIONAL

- Pak- Bung

65


Latihan Tingkah

Latihan 1

Latihan 2

Latihan 3

Latihan 4

Latihan 5

Latihan 6

MUZIK TRADISIONAL66


Lagu-lagu Caklempong Tingkatan 3

1. Tak Tun Tun

2. Balik Kampung

2. Ayam Den Lapeh

MUZIK TRADISIONAL67


MUZIK TRADISIONAL68


MUZIK TRADISIONAL69


MUZIK TRADISIONAL70


MUZIK TRADISIONAL71


MUZIK TRADISIONAL72


MUZIK TRADISIONAL73


Lagu-lagu Caklempong Tingkatan 4

1. Es Lilin

2. Merandang Kopi

MUZIK TRADISIONAL74


MUZIK TRADISIONAL75


MUZIK TRADISIONAL76

TINGKATAN 5

CAKLEMPONG

1. Seringgit Dua Kupang

2. Gambang Semarang

Seringgit Dua Kupang

Gambang Semarang

TINGKATAN 4

LAGU-LAGU KOMPANG

1. Kemayoran

2. Rukun Islam

TINGKATAN 5

LAGU-LAGU KOMPANG

1. Dia Datang

2. Istana Ratu

3. Cindai

Dia Datang

BACAAN SEMERTA GAMELAN

TINGKATAN 4GAMELAN

BACAAN SEMERTA

1

11 1 66 6 16 6 13 6 16 5 66 1 66 1 66 1

61 1 61 1 61 1 61 1 13 6 13 6 12 6 16 6

2

33 3 55 5 33 5 33 5 55 3 55 3 55 5 33 3

55 5 33 3 33 5 33 5 33 3 55 5 33 5 33 5

3

55 5 66 6 55 6 55 6 55 5 66 6 55 6 55 6

55 6 55 6 66 6 55 55 66 5 66 5 66 6 55 5

TINGKATAN 4GAMELAN

BACAAN SEMERTA

4

11 22 33 22 11 33 22 11 22 33 11 33 22 22 33 11

22 33 22 11 22 11 33 22 11 11 22 33 11 22 33 1/1

5

11 22 33 22 11 33 22 11 22 33 11 33 22 22 33 1/1

22 33 22 11 22 11 33 22 11 11 22 33 11 22 33 1/1

6

2/2 33 2/2 55 1/1 33 5/5 33 2/2 55 3/3 22 1/1 66 55 1/1

3/3 22 5/5 11 3/3 55 3/3 22 5/5 33 2/2 11 1/1 22 3/3 1/1

TINGKATAN 5GAMELAN

BACAAN SEMERTA

1

.1 1 .6 6 .6 6 .3 6 .6 5 .6 1 .6 1 .6 1

. . . . . . . .

.1 1 .6 1 .1 1 .6 1 .1 6 .1 6 .2 6 .6 6

. . . . . . . .

2

.1 1 56 6 .6 6 23 6 .6 5 56 1 .6 1 35 1

. . . .

.1 2 35 1 .1 1 56 1 .1 6 23 6 .2 6 56 1

. . . .

TINGKATAN 5GAMELAN

BACAAN SEMERTA

3

.1 1 23 6 .6 6 56 6 .6 5 35 1 .6 1 23 1

. . . .

.1 2 35 1 .1 1 56 1 .1 2 23 5 .2 3 35 1

. . . .

4

11 .1 23 6 66 .6 56 6 66 .5 35 1 66 .1 23 1/1

. . . .

11 .2 35 1 11 .1 56 1 11 .2 23 5 22 .3 35 1/1

. . . .

TINGKATAN 5

GAMELAN

BACAAN SEMERTA

5

11 .1 23 6 66 .6 56 6 66 .5 35 1 66 .1 23 1/1

. . . .

11 .2 35 1 11 .1 56 1 11 .2 23 5 22 .3 35 1/1

. . . .

6

11 .3 32 6 66 .5 53 3 33 .5 53 2 22 .1 12 1/1

. . . .

66 .5 53 3 33 .5 53 2 22 .1 12 1/1 11 .3 32 1/1

. . . .

TINGKATAN 5GAMELAN

BACAAN SEMERTA

7

1 .3 6 6 .5 . 3 3 .5 . 2 2 .1 . 1/1

. . . .

. 66 . 3 . 33 . 2 . 22 . 1 . 11 . 1/1

8

1 .3 66 6 .5 . 33 3 .5 . 22 2 .1 . 1/1

. . . .

. 66 . 33 . 33 . 22 . 22 . 21 . 11 . 1/1

LAGU-LAGU GAMELAN TINGKATAN 4

1. Suasana

2.

LAGU-LAGU TAMBAHAN CAK LEMPONG

1. Joget Si Burung Nuri

2. Istana Ratu

LAGU-LAGU GAMELAN TINGKATAN 5

Documents

BUKU SUMBER PENDIDIKAN MUZIK KBSM.doc