ÁÈÇÍÅÑÈÉÍ ÁÈÇÍÅÑÈÉÍ ÝÐÕ ÇҮÉÝÐÕ ÇҮÉ

Цаг

Сар өдөр

БИЗНЕСИЙН ЭРХ ЗҮЙН ХИЧЭЭЛИЙН ЛЕКЦЫН ХУВААРЬ

2-р сарын 7 нд 2-р сарын 14 нд 2-р сарын 21 нд 2-р сарын 28 нд

9.40 – 11.10Бизнесийн эрх зүйн ойлголт

Э.Гэрэл

Гэрээний эрх зүй

Д.Билэгт

Татварын эрх зүй

Д.Дашбямба

Олон улсын Бизнесийн

хэлцэл (Инкотермс)

Х.Наранбулаг

11.20 – 12.50Бизнесийн

байгууллагаД.Дашбямба

Гэрээний эрх зүй, Төлбөр

тооцооД.Билэгт

Үнэт цаасны эрх зүй

С.Батлхагва

Дампууралын эрх зүй

Х.Наранбулаг

13.00 – 14.30

Тусгай зөвшөөрөлөөр

эрхлэх аж ахуйн үйл ажиллагааД.Дашбямба

Хөдөлмөрийн эрх зүйЭ.Гэрэл

Гадаадын хөрөнгө

оруулалтын эрх зүй

С.Батлхагва

Аж ахуйн эсрэг гэмт хэрэгД.Билэгт

БИЗНЕСИЙН ЭРХ ЗҮЙН БИЗНЕСИЙН ЭРХ ЗҮЙН ХИЧЭЭЛИЙГ ДҮГНЭХ ХИЧЭЭЛИЙГ ДҮГНЭХ

АРГАЧЛАЛАРГАЧЛАЛ• Ирц, идэвх 20 онооИрц, идэвх 20 оноо

• Явцын шалгалт 20 онооЯвцын шалгалт 20 оноо

• Бие даалт 20 оноо /сэдэв сонгох/Бие даалт 20 оноо /сэдэв сонгох/

• Эцсийн шалгалт 40 оноо Эцсийн шалгалт 40 оноо

Ñýäýâ 1. Ñýäýâ 1.

ÁÈÇÍÅÑÈÉÍ ÝÐÕ ÇҮÉÍ ÁÈÇÍÅÑÈÉÍ ÝÐÕ ÇҮÉÍ ÒÓÕÀÉ ÎÉËÃÎËÒ ÒÓÕÀÉ ÎÉËÃÎËÒ

Áèçíåñèéí òóõàé îéëãîëò Áèçíåñèéí òóõàé îéëãîëò

• Íýð òîìú¸î Íýð òîìú¸î

• Áèçíåñ-Áèçíåñ-business (employment)business (employment)

• Áèçíåñèéí ýðõ ç¿é Áèçíåñèéí ýðõ ç¿é

• Çîõèöóóëàõ ç¿éë: Çîõèöóóëàõ ç¿éë: – Áèçíåñ ýðõëýã÷äèéí õîîðîíäûí õàðèëöàà Áèçíåñ ýðõëýã÷äèéí õîîðîíäûí õàðèëöàà – Áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààíä òóñ äºõºì ¿ç¿¿ëýõ Áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààíä òóñ äºõºì ¿ç¿¿ëýõ

õàðèëöàà õàðèëöàà – Çîõèîí áàéãóóëàëòûí óäèðäëàãà, òºðèéí Çîõèîí áàéãóóëàëòûí óäèðäëàãà, òºðèéí

çîõèöóóëàëòûí øèíæòýé á¿ëýã õàðèëöààçîõèöóóëàëòûí øèíæòýé á¿ëýã õàðèëöàà

Çîõèöóóëàõ àðãà Çîõèöóóëàõ àðãà

• Øóóä ¿¿ðýã áîëãîõ çààõ, õîðèãëîõØóóä ¿¿ðýã áîëãîõ çààõ, õîðèãëîõ

• Ýðõ îëãîõ Ýðõ îëãîõ

• Ǻâëºìæèéí àðãà Ǻâëºìæèéí àðãà

Áèçíåñèéí ýðõ ç¿éí çàð÷èì Áèçíåñèéí ýðõ ç¿éí çàð÷èì

• Ýäèéí çàñãèéí ÷ºëººò áàéäëûí çàð÷èì Ýäèéí çàñãèéí ÷ºëººò áàéäëûí çàð÷èì

• Áèçíåñèéí õóóëüä õàðøëààã¿é, îâñãîîòîé Áèçíåñèéí õóóëüä õàðøëààã¿é, îâñãîîòîé ñàíàà÷ëàãûã õºõè¿ëýí äýìæèõ ñàíàà÷ëàãûã õºõè¿ëýí äýìæèõ

• Íî¸ðõëîîñ õàìãààëàõ áîëîí øóäàðãà Íî¸ðõëîîñ õàìãààëàõ áîëîí øóäàðãà ºðñºë人íèéã äýìæèõºðñºë人íèéã äýìæèõ

• Áèñíåñèéí õóóëèéã äýýäëýõ, ñàõèí Áèñíåñèéí õóóëèéã äýýäëýõ, ñàõèí áèåë¿¿ëýõ áèåë¿¿ëýõ

• Áèçíåñ ýðõëýã÷äèéí õóóëü ¸ñíû àøèã Áèçíåñ ýðõëýã÷äèéí õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõëûã õàìãààëàõ ñîíèðõëûã õàìãààëàõ

Áèçíåñèéí ýðõ ç¿éí õàðèëöàà Áèçíåñèéí ýðõ ç¿éí õàðèëöàà

• Àøãèéí òºëºº áàðàà ¿éëäâýðëýõ, Àøãèéí òºëºº áàðàà ¿éëäâýðëýõ, áîðëóóëàõ, àæèë ã¿éöýòãýõ, áîðëóóëàõ, àæèë ã¿éöýòãýõ, ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ ((áèçíåñ áèçíåñ ýðõëýã÷äèéí õîîðîíäûí õàðèëöààýðõëýã÷äèéí õîîðîíäûí õàðèëöàà))

• Íýã òàëààñ áèçíåñ ýðõëýã÷, íºãºº Íýã òàëààñ áèçíåñ ýðõëýã÷, íºãºº òàëààñ áóñàä ýòãýýä òàëààñ áóñàä ýòãýýä

• Áèçíåñèéã çîõèöóóëàõ á¿õèé òºðèéí Áèçíåñèéã çîõèöóóëàõ á¿õèé òºðèéí îðîëöîîòîé õàðèëöàà îðîëöîîòîé õàðèëöàà

Òºðèéí îðîëöîî Òºðèéí îðîëöîî

• Òàòâàðûí çîõèöóóëàëòààð, íèéãìèéí ýäèéí Òàòâàðûí çîõèöóóëàëòààð, íèéãìèéí ýäèéí çàñàãò õÿíàëò òàâèõ, íºëººëºõ çàñàãò õÿíàëò òàâèõ, íºëººëºõ

• ͺºö õóâààðèëàõ çàìààð áèçíåñò äýìæëýã ͺºö õóâààðèëàõ çàìààð áèçíåñò äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ ¿ç¿¿ëýõ

• Øóäàðãà ºðñºë人íèéã äýìæèõ, äàíãààð Øóäàðãà ºðñºë人íèéã äýìæèõ, äàíãààð íî¸ðõëûã õÿçãààðëàõ íî¸ðõëûã õÿçãààðëàõ

• Çàðèì òºðëèéí áèçíåñèéã õÿçãààðëàõ Çàðèì òºðëèéí áèçíåñèéã õÿçãààðëàõ • Òóñãàé çºâøººðºë, óëñûí á¿ðòãýë, Òóñãàé çºâøººðºë, óëñûí á¿ðòãýë,

ñòàíäàðòûí õîëáîîòîé ¿éë àæèëëàãàà ñòàíäàðòûí õîëáîîòîé ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõÿâóóëàõ

Á¿ðä¿¿ëáýð íüÁ¿ðä¿¿ëáýð íü

• Ñ¿áüåêòÑ¿áüåêò• Îáüåêò Îáüåêò • Ýðõ, ¿¿ðýã Ýðõ, ¿¿ðýã

• Îáüåêò: ýä þìñ, ¿éë ÿâö Îáüåêò: ýä þìñ, ¿éë ÿâö – Áàðàà ¿éëäâýðëýõ Áàðàà ¿éëäâýðëýõ – Àæèë ã¿éöýòãýõ Àæèë ã¿éöýòãýõ – ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ

Ñ¿áüåêò: Ñ¿áüåêò:

• Áèçíåñ ýðõëýã÷ Áèçíåñ ýðõëýã÷ ((áàéãóóëëàãà, õóâü áàéãóóëëàãà, õóâü õ¿íõ¿í))– Òîäîðõîé çîðèëãîòîé ¿éë àæèëëàãàà Òîäîðõîé çîðèëãîòîé ¿éë àæèëëàãàà

ýðõëýõýðõëýõ– Òîãòìîë Òîãòìîë – Àøèã îðëîãî, õóðèìòëàë áèé áîëãîõÀøèã îðëîãî, õóðèìòëàë áèé áîëãîõ

Áóñàä îðîëöîã÷èä Áóñàä îðîëöîã÷èä

Áèçíåñèéí ýðõ ç¿éí øèíæëýõ Áèçíåñèéí ýðõ ç¿éí øèíæëýõ óõààí óõààí • Ñàëáàð ýðõ ç¿é ìºí ¿¿. Áóñàä øèæëýõ óõààí, ýðõ ç¿éí Ñàëáàð ýðõ ç¿é ìºí ¿¿. Áóñàä øèæëýõ óõààí, ýðõ ç¿éí

ñàëáàðòàé õýðõýí óÿëäàæ áàéíà âý? ñàëáàðòàé õýðõýí óÿëäàæ áàéíà âý? • Òîãòîëöîî:Òîãòîëöîî:

– Îéëãîëò, çîõèöóóëàõ ç¿éë, çàð÷èì Îéëãîëò, çîõèöóóëàõ ç¿éë, çàð÷èì – Áèçíåñèéí õàðèëöààíû ñ¿áüåêò, îðîëöîã÷èäÁèçíåñèéí õàðèëöààíû ñ¿áüåêò, îðîëöîã÷èä– Áèçíåñèéí õýëöëèéí îéëãîëò, òºëººëºë Áèçíåñèéí õýëöëèéí îéëãîëò, òºëººëºë – Õºðºí㺠îðóóëàëò Õºðºí㺠îðóóëàëò – Øóäàðãà áóñ ºðñºë人í Øóäàðãà áóñ ºðñºëäººí – Äàìïóóðàë Äàìïóóðàë – ¯íýò öààñíû ýðõ ç¿éí çîõèöóóëàëò ¯íýò öààñíû ýðõ ç¿éí çîõèöóóëàëò – Òóñãàé çºâøººðºë Òóñãàé çºâøººðºë – Ìàðãààí øèéäâýðëýõÌàðãààí øèéäâýðëýõ

Ä¿ãíýëò Ä¿ãíýëò

• Áèçíåñèéí ýðõ ç¿é ãýäýãò õóóëüä çààñíû Áèçíåñèéí ýðõ ç¿é ãýäýãò õóóëüä çààñíû ¿íäýñëýëèéí äàãóó àøãèéí òºëºº áàðààíû ¿íäýñëýëèéí äàãóó àøãèéí òºëºº áàðààíû ¿éëäâýðëýë-áîðëóóëàëò, àæèë ¿éë÷èëãýýã ¿éëäâýðëýë-áîðëóóëàëò, àæèë ¿éë÷èëãýýã òîãòâîðòîé ýðõëýõ, çîõèîí áàéãóóëàõ, çàñàã òîãòâîðòîé ýðõëýõ, çîõèîí áàéãóóëàõ, çàñàã òºðººñ îðîëöîí çîõèöóóëàõ ÿâöàä áèçíåñ òºðººñ îðîëöîí çîõèöóóëàõ ÿâöàä áèçíåñ ýðõëýã÷äèéí õîîðîíä, ò¿¿í÷ëýí áèçíåñ ýðõëýã÷äèéí õîîðîíä, ò¿¿í÷ëýí áèçíåñ ýðõëýã÷ áà áóñàä ýòãýýäèéí õîîðîíä ¿¿ññýí ýðõëýã÷ áà áóñàä ýòãýýäèéí õîîðîíä ¿¿ññýí õàðèëöààã çîõèöóóëäàã ýðõ ç¿éí õýì õàðèëöààã çîõèöóóëäàã ýðõ ç¿éí õýì õýìæýýíèé íèéëáýð öîãöûã îéëãîíî.õýìæýýíèé íèéëáýð öîãöûã îéëãîíî.

Ñýäýâ Ñýäýâ 11. . Бизнесийн Бизнесийн байгууллага, түүний төрөл байгууллага, түүний төрөл

Өнөөгийн зах зээлийн эдийн Өнөөгийн зах зээлийн эдийн засгийн харилцаанд бизнес эрхлэгчид засгийн харилцаанд бизнес эрхлэгчид дараахи гурван хэлбэрээр үйл дараахи гурван хэлбэрээр үйл ажиллагаа явуулж байна.ажиллагаа явуулж байна.

  

• Хувиараа эрхлэх аж ахуй ХЭААХувиараа эрхлэх аж ахуй ХЭАА

• Нөхөрлөл Нөхөрлөл

• Компани Компани

Хувиараа эрхлэх аж ахуй Хувиараа эрхлэх аж ахуй ХЭААХЭАА  

• Хувиараа хөдөлмөр эрхэлж байгаа иргэн Хувиараа хөдөлмөр эрхэлж байгаа иргэн хуулиар хориглоогүй аливаа төрлийн аж хуулиар хориглоогүй аливаа төрлийн аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхлэх эрхтэй. Хувиараа ахуйн үйл ажиллагаа эрхлэх эрхтэй. Хувиараа аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхэлж байгаа иргэн аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхэлж байгаа иргэн өөрийн хөрөнгө дээр үндсэлэн үйл ажиллагаа өөрийн хөрөнгө дээр үндсэлэн үйл ажиллагаа явуулах ба үйл ажиллагаанаас үүсэх үүрэг, явуулах ба үйл ажиллагаанаас үүсэх үүрэг, хариуцлагыг өөрийн хөрөнгөөр хариуцдаг.хариуцлагыг өөрийн хөрөнгөөр хариуцдаг.

• ХЭАА эрхлэгч хувь хүн байдаг тул Хувь хүний ХЭАА эрхлэгч хувь хүн байдаг тул Хувь хүний орлогын албан татвар тухай хуулийнорлогын албан татвар тухай хуулийн дагуу дагуу орлогын албан татвар төлдөг.орлогын албан татвар төлдөг.

Нөхөрлөл Нөхөрлөл

• Бизнес эрхлэх хамгийн анхдагч хэлбэр нь Бизнес эрхлэх хамгийн анхдагч хэлбэр нь хувиараа аж ахуй эрхлэх хэлбэр байсан хувиараа аж ахуй эрхлэх хэлбэр байсан бол цаашид хөрөнгө хүчээ нэгтгэн бол цаашид хөрөнгө хүчээ нэгтгэн хамтран бизнес эрхлэх болсноор хамтран бизнес эрхлэх болсноор нөхөрлөлийн хэлбэр үүссэн. Гишүүдийн нөхөрлөлийн хэлбэр үүссэн. Гишүүдийн оруулсан хувь хөрөнгөөс бүрдэх эд оруулсан хувь хөрөнгөөс бүрдэх эд хөрөнгөтэй бөгөөд хүлээсэн үүргээ энэхүү хөрөнгөтэй бөгөөд хүлээсэн үүргээ энэхүү эд хөрөнгө болон гишүүдийн хувийн эд хөрөнгө болон гишүүдийн хувийн өмчийн эд хөрөнгөөр хариуцлага хүлээдэг өмчийн эд хөрөнгөөр хариуцлага хүлээдэг хуулийн этгээдийг нөхөрлөл гэнэ.хуулийн этгээдийг нөхөрлөл гэнэ.

Бүх гишүүд нь бүрэн Бүх гишүүд нь бүрэн хариуцлагатай нөхөрлөл ББ хариуцлагатай нөхөрлөл ББ

• ͺõºðëºëèéí õ¿ëýýñýí ¿¿ðãèéã ãèø¿¿ä ͺõºðëºëèéí õ¿ëýýñýí ¿¿ðãèéã ãèø¿¿ä íü íºõºðëºëä îðóóëñàí ýä õºðºí㺠áîëîí íü íºõºðëºëä îðóóëñàí ýä õºðºí㺠áîëîí õóâèéí ºì÷èéí ýä õºðºí㺺𺺠õàìòðàí õóâèéí ºì÷èéí ýä õºðºí㺺𺺠õàìòðàí õàðèóöäàã íºõºðëºëèéã á¿õ ãèø¿¿ä õàðèóöäàã íºõºðëºëèéã á¿õ ãèø¿¿ä íü á¿ðýí õàðèóöëàãàòàé íºõºðëºë íü á¿ðýí õàðèóöëàãàòàé íºõºðëºë ãýíý. ãýíý. ББ-г түүний гишүүн бүр ББ-г түүний гишүүн бүр төлөөлөх, удирдах эрхтэй байдаг.төлөөлөх, удирдах эрхтэй байдаг.

Çàðèì ãèø¿¿ä íü á¿ðýí õàðèóöëàãàòàé Çàðèì ãèø¿¿ä íü á¿ðýí õàðèóöëàãàòàé íºõºðëºëíºõºðëºë ЗБ. ЗБ.

• ͺõºðëºëèéí õ¿ëýýñýí ¿¿ðãèéã íààä ͺõºðëºëèéí õ¿ëýýñýí ¿¿ðãèéã íààä çàõ íü íýã ãèø¿¿í íºõºðëºëä îðóóëñàí çàõ íü íýã ãèø¿¿í íºõºðëºëä îðóóëñàí õºðºí㺠áîëîí õóâèéí ºì÷èéí ýä õºðºí㺠áîëîí õóâèéí ºì÷èéí ýä õºðºí㺺𺺠á¿ðýí õàðèóöäàã, áóñàä õºðºí㺺𺺠á¿ðýí õàðèóöäàã, áóñàä ãèø¿¿ä íü ãàãöõ¿¿ íºõºðëºëä îðóóëñàí ãèø¿¿ä íü ãàãöõ¿¿ íºõºðëºëä îðóóëñàí õºðºíãèéíõºº õýìæýýãýýð õàðèóöäàã õºðºíãèéíõºº õýìæýýãýýð õàðèóöäàã íºõºðëºëèéã çàðèì ãèø¿¿ä íü á¿ðýí íºõºðëºëèéã çàðèì ãèø¿¿ä íü á¿ðýí õàðèóöëàãàòàé íºõºðëºë ãýíý.õàðèóöëàãàòàé íºõºðëºë ãýíý.

Ñýäýâ 2. Êîìïàíèéí ýðõ ç¿é Ñýäýâ 2. Êîìïàíèéí ýðõ ç¿é

• Êîìïàíèéí òóõàé îéëãîëò Êîìïàíèéí òóõàé îéëãîëò

• Êîìïàíè íü õóóëèéí ýòãýýä áîëîõ íü Êîìïàíè íü õóóëèéí ýòãýýä áîëîõ íü

• Êîìïàíèéí òóõàé õóóëü Êîìïàíèéí òóõàé õóóëü

Компанийн тухай ойлголтКомпанийн тухай ойлголт  

• Компани нь бизнес эрхлэх эрх зүйн Компани нь бизнес эрхлэх эрх зүйн зохион байгуулалтын нэгэн төрөл зохион байгуулалтын нэгэн төрөл бөгөөд хбөгөөд хóâü íèéë¿¿ëýã÷èéí îðóóëñàí óâü íèéë¿¿ëýã÷èéí îðóóëñàí õºðºí㺠íü òîäîðõîé òîîíû õóâüöààíä õºðºí㺠íü òîäîðõîé òîîíû õóâüöààíä õóâààãääàã, ººðèéí òóñãààðëàñàí ýä õóâààãääàã, ººðèéí òóñãààðëàñàí ýä õºðºíãºòýé, ¿íäñýí çîðèëãî íü àøãèéí õºðºíãºòýé, ¿íäñýí çîðèëãî íü àøãèéí òºëºº õóóëèéí ýòãýýäèéã êîìïàíè ãýíý.òºëºº õóóëèéí ýòãýýäèéã êîìïàíè ãýíý.

Õóóëèéí ýòãýýäÕóóëèéí ýòãýýä

• ªì÷ëºë人 áóþó ýçýìøèõ, àøèãëàõ, çàõèðàí ªì÷ëºë人 áóþó ýçýìøèõ, àøèãëàõ, çàõèðàí çàðöóóëàõ ýðõäýý òóñãàéëñàí õºðºíãºòýé, ººðèéí çàðöóóëàõ ýðõäýý òóñãàéëñàí õºðºíãºòýé, ººðèéí íýðýýð ýðõ îëæ, ¿¿ðýã õ¿ëýýäýã, ¿éë íýðýýð ýðõ îëæ, ¿¿ðýã õ¿ëýýäýã, ¿éë àæèëëàãààíààñàà áèé áîëîõ ¿ð äàãàâàðûã ýä àæèëëàãààíààñàà áèé áîëîõ ¿ð äàãàâàðûã ýä õºðºí㺺𺺠õàðèóöäàã, íýõýìæëýã÷, õàðèóöàã÷ õºðºí㺺𺺠õàðèóöäàã, íýõýìæëýã÷, õàðèóöàã÷ áàéæ ÷àäàõ, òîäîðõîé çîðèëãî á¿õèé, òîãòâîðòîé áàéæ ÷àäàõ, òîäîðõîé çîðèëãî á¿õèé, òîãòâîðòîé ¿éë àæèëëàãàà ýðõýëäýã çîõèîí áàéãóóëàëòûí ¿éë àæèëëàãàà ýðõýëäýã çîõèîí áàéãóóëàëòûí íýãäëèéã õóóëèéí ýòãýýä ãýíý.íýãäëèéã õóóëèéí ýòãýýä ãýíý.

• Õóóëèéí ýòãýýä íü àøèã îëîõ çîðèëãîòîé àøãèéí Õóóëèéí ýòãýýä íü àøèã îëîõ çîðèëãîòîé àøãèéí òºëºº, õóóëü áóþó ä¿ðýìä çààñàí çîðèëãîòîé, òºëºº, õóóëü áóþó ä¿ðýìä çààñàí çîðèëãîòîé, àøãèéí òºëºº áóñ áàéæ áîëíî.àøãèéí òºëºº áóñ áàéæ áîëíî.

Êîìïàíè íü äàðààõü õýëáýðòýé áàéíà: Êîìïàíè íü äàðààõü õýëáýðòýé áàéíà:

• ХХóâü íèéë¿¿ëýã÷èéí îðóóëñàí õºðºí㺠íü óâü íèéë¿¿ëýã÷èéí îðóóëñàí õºðºí㺠íü õóâüöààíä õóâààãäàæ, õóâüöàà íü íèéòýä õóâüöààíä õóâààãäàæ, õóâüöàà íü íèéòýä ÷ºëººòýé àðèëæààëàãääàã íýýëòòýé ÷ºëººòýé àðèëæààëàãääàã íýýëòòýé áóþó õóâüöààò êîìïàíè;áóþó õóâüöààò êîìïàíè;

• ХХóâü íèéë¿¿ëýã÷èéí îðóóëñàí õºðºí㺠íü óâü íèéë¿¿ëýã÷èéí îðóóëñàí õºðºí㺠íü õóâüöààíä õóâààãäàæ, ò¿¿íèéã çàõèðàí õóâüöààíä õóâààãäàæ, ò¿¿íèéã çàõèðàí çàðöóóëàõ ýðõ íü êîìïàíèéí ä¿ðìýýð çàðöóóëàõ ýðõ íü êîìïàíèéí ä¿ðìýýð õÿçãààðëàãääàã õààëòòàé áóþó õÿçãààðëàãääàã õààëòòàé áóþó õÿçãààðëàãäìàë õàðèóöëàãàòàé êîìïàíè .õÿçãààðëàãäìàë õàðèóöëàãàòàé êîìïàíè .

ННýýëòòýé áóþó õóâüöààò êîìïàíèýýëòòýé áóþó õóâüöààò êîìïàíè

• Íýýëòòýé áóþó õóâüöààò êîìïàíèéí õóâüöàà Íýýëòòýé áóþó õóâüöààò êîìïàíèéí õóâüöàà ýçýìøèã÷ íü áóñàä õóâüöàà ýçýìøèã÷èéí ýçýìøèã÷ íü áóñàä õóâüöàà ýçýìøèã÷èéí ñàíàëûã õàðãàëçàõã¿éãýý𠺺ðèéí ñàíàëûã õàðãàëçàõã¿éãýý𠺺ðèéí ýçýìøèæ áàéãàà õóâüöààã ÷ºëººòýé ýçýìøèæ áàéãàà õóâüöààã ÷ºëººòýé çàõèðàí çàðöóóëàõ ýðõ ýäýëíý.çàõèðàí çàðöóóëàõ ýðõ ýäýëíý.

• Õóâüöààò êîìïàíèéí õóâüöàà ýçýìøèã÷äèéí Õóâüöààò êîìïàíèéí õóâüöàà ýçýìøèã÷äèéí òîîã êîìïàíèéí ä¿ðìýýð õÿçãààðëàõã¿é.òîîã êîìïàíèéí ä¿ðìýýð õÿçãààðëàõã¿é.

Õààëòòàé áóþó õÿçãààðëàãäìàë Õààëòòàé áóþó õÿçãààðëàãäìàë õàðèóöëàãàòàé êîìïàíèõàðèóöëàãàòàé êîìïàíè

• Õààëòòàé áóþó õÿçãààðëàãäìàë Õààëòòàé áóþó õÿçãààðëàãäìàë õàðèóöëàãàòàé êîìïàíèéí ¿¿ñãýí õàðèóöëàãàòàé êîìïàíèéí ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷äûí òîî 50-èàñ äýýøã¿é áàéãóóëàã÷äûí òîî 50-èàñ äýýøã¿é áàéíà. Õÿçãààðëàãäìàë áàéíà. Õÿçãààðëàãäìàë õàðèóöëàãàòàé êîìïàíè õàðèóöëàãàòàé êîìïàíè áàéãóóëàãäñàíû äàðàà õóâüöàà áàéãóóëàãäñàíû äàðàà õóâüöàà ýçýìøèã÷äèéí òîîã õÿçãààðëàõã¿é.ýçýìøèã÷äèéí òîîã õÿçãààðëàõã¿é.

• Êîìïàíèéí ä¿ðýìä ººðººð çààãààã¿é áîë õÿçãààðëàãäìàë Êîìïàíèéí ä¿ðýìä ººðººð çààãààã¿é áîë õÿçãààðëàãäìàë õàðèóöëàãàòàé êîìïàíèéí õóâüöàà ýçýìøèã÷èä íü êîìïàíèéí áóñàä õàðèóöëàãàòàé êîìïàíèéí õóâüöàà ýçýìøèã÷èä íü êîìïàíèéí áóñàä õóâüöàà ýçýìøèã÷èéí õóäàëäàõ õóâüöàà, òýäãýýðèéã õóâüöàà ýçýìøèã÷èéí õóäàëäàõ õóâüöàà, òýäãýýðèéã õóäàëäàí àâàõ ýðõèéí áè÷èã áîëîí òýäãýýðò õºðâºõ ¿íýò õóäàëäàí àâàõ ýðõèéí áè÷èã áîëîí òýäãýýðò õºðâºõ ¿íýò öààñûã ãóðàâ äàõü ýòãýýäýä ñàíàë áîëãîõ ¿íýýð ýçýìøèæ öààñûã ãóðàâ äàõü ýòãýýäýä ñàíàë áîëãîõ ¿íýýð ýçýìøèæ áàéãàà õóâüöààíûõàà òîîíä õóâü òýíö¿¿ëýí ýíý ç¿éë áîëîí áàéãàà õóâüöààíûõàà òîîíä õóâü òýíö¿¿ëýí ýíý ç¿éë áîëîí êîìïàíèéí ä¿ðýìä çààñàí æóðìûí äàãóó òýðã¿¿í ýýëæèíä êîìïàíèéí ä¿ðýìä çààñàí æóðìûí äàãóó òýðã¿¿í ýýëæèíä õóäàëäàí àâàõ ýðõòýé.õóäàëäàí àâàõ ýðõòýé.

• Õóâüöààãàà õóäàëäàõààð ñàíàë òàâüæ áàéãàà õóâüöàà Õóâüöààãàà õóäàëäàõààð ñàíàë òàâüæ áàéãàà õóâüöàà ýçýìøèã÷ íü ñàíàëàà áóñàä õóâüöàà ýçýìøèã÷äýä áè÷ãýýð ýçýìøèã÷ íü ñàíàëàà áóñàä õóâüöàà ýçýìøèã÷äýä áè÷ãýýð ìýäýãäýíý. Ýíý ìýäýãäýëä õóäàëäàõ ãýæ áàéãàà õóâüöààíû ìýäýãäýíý. Ýíý ìýäýãäýëä õóäàëäàõ ãýæ áàéãàà õóâüöààíû òºðºë, òîî, õóäàëäàõ ¿íý, òýðã¿¿í ýýëæèíä õóäàëäàí àâ÷ áîëîõ òºðºë, òîî, õóäàëäàõ ¿íý, òýðã¿¿í ýýëæèíä õóäàëäàí àâ÷ áîëîõ õóâüöààíû òîî, õóäàëäàí àâàõ õóãàöàà, æóðìûã òîäîðõîéëñîí õóâüöààíû òîî, õóäàëäàí àâàõ õóãàöàà, æóðìûã òîäîðõîéëñîí áàéíà. áàéíà.

Êîìïàíèéí äàâóó òàëÊîìïàíèéí äàâóó òàë

• Õóäàëäàæ àâñàí õóâüöààíûõàà Õóäàëäàæ àâñàí õóâüöààíûõàà õýìæýýãýýð õàðèóöëàãà õ¿ëýýíý õýìæýýãýýð õàðèóöëàãà õ¿ëýýíý

• Êîìïàíèé õóâü íèéë¿¿ëýã÷, óäèðäàõ Êîìïàíèé õóâü íèéë¿¿ëýã÷, óäèðäàõ á¿ðýëäýõ¿¿í ººð÷ëºãäºõ íü êîìïàíèéã á¿ðýëäýõ¿¿í ººð÷ëºãäºõ íü êîìïàíèéã òàòàí áóóëãàõ ¿íäýñëýë áîëîõã¿é òàòàí áóóëãàõ ¿íäýñëýë áîëîõã¿é

• Õóâüöàà ãàðãàõ çàìààð îëîí òîîíû Õóâüöàà ãàðãàõ çàìààð îëîí òîîíû õºðºí㺠îðóóëàã÷äèéã òàòàõ õºðºí㺠îðóóëàã÷äèéã òàòàõ áîëîìæòîé áîëîìæòîé

Êîìïàíèéí ñóë òàë Êîìïàíèéí ñóë òàë

• Õºðºí㺠îðóóëàã÷ íàð íü ºì÷ººñºº Õºðºí㺠îðóóëàã÷ íàð íü ºì÷ººñºº õîëääîã õîëääîã

• Êîìïàíèéã áàéãóóëàõ, òàòàí áóóëãàõ, Êîìïàíèéã áàéãóóëàõ, òàòàí áóóëãàõ, ò¿¿íèéã óäèðäàõ ¿éë àæèëëàãààíä ò¿¿íèéã óäèðäàõ ¿éë àæèëëàãààíä òºðººñ õÿíàëò òàâèõ çýðýã îëîí òºðººñ õÿíàëò òàâèõ çýðýã îëîí çîõèöóóëàëò áàéäàã çîõèöóóëàëò áàéäàã

• Äàâõàð òàòâàð òºëäºã Äàâõàð òàòâàð òºëäºã

Êîìïàíèéí àíãèëàë Êîìïàíèéí àíãèëàë

• Õóâüöààò êîìïàíè Õóâüöààò êîìïàíè õóâüöààãàà íýýëòòýé àðèëæààëäàã õóâüöààãàà íýýëòòýé àðèëæààëäàã

• Õÿçãààðëàãäìàë õàðèóöëàãàòàé êîìïàíèÕÿçãààðëàãäìàë õàðèóöëàãàòàé êîìïàíè

Êîìïàíèéã áàéãóóëàõàä........Êîìïàíèéã áàéãóóëàõàä........-Òºñºë -Òºñºë -Øààðäàãäàõ áóñàä áàðèìò áè÷èã -Øààðäàãäàõ áóñàä áàðèìò áè÷èã -Õºðºí㺠-Õºðºíãº

Õàðààò áîëîí îõèí êîìïàíè Õàðààò áîëîí îõèí êîìïàíè

• Êîìïàíèéí íèéò ýíãèéí õóâüöààíû 20-51 Êîìïàíèéí íèéò ýíãèéí õóâüöààíû 20-51 õ¿ðòýë õóâèéã ººðõ¿ðòýë õóâèéã ººð((òîëãîéòîëãîé)) êîìïàíè êîìïàíè äàíãààðàà áóþó íýãäìýë ñîíèðõîëòîé äàíãààðàà áóþó íýãäìýë ñîíèðõîëòîé ýòãýýäòýé õàìòðàí ýçýìøèæ áàéãàà ýòãýýäòýé õàìòðàí ýçýìøèæ áàéãàà òîõèîëäîëä óã êîìïàíèéã õàðààò êîìïàíè ãýíý òîõèîëäîëä óã êîìïàíèéã õàðààò êîìïàíè ãýíý

• Êîìïàíèéí íèéò ýíãèéí õóâüöààíû 51-ýýñ 100 Êîìïàíèéí íèéò ýíãèéí õóâüöààíû 51-ýýñ 100 õ¿ðòýë õóâèéã ººðõ¿ðòýë õóâèéã ººð((òîëãîéòîëãîé)) êîìïàíè êîìïàíè äàíãààðàà ýçýìøèæ áàéãàà òîõèîëäîëä óã äàíãààðàà ýçýìøèæ áàéãàà òîõèîëäîëä óã êîìïàíèéã îõèí êîìïàíè ãýíýêîìïàíèéã îõèí êîìïàíè ãýíý

Õàðààò áà îõèí êîìïàíèÕàðààò áà îõèí êîìïàíè

Áèå äààñàí òàéëàí Òóñäàà ìºí òîëãîéÁèå äààñàí òàéëàí Òóñäàà ìºí òîëãîé

ãàðãàäàã ãàðãàäàã êîìïàíèòàé õàìòêîìïàíèòàé õàìò

Õàðààò êîìïàíè 20-51 õóâèéã ººð êîìïàíè ýçýìøäýã

Îõèí êîìïàíè51-100 õóâèéã ººð

êîìïàíè ýçýìøäýã

Êîìïàíèéí ñàëáàð áà òºëººëºã÷èéí ãàçàðÊîìïàíèéí ñàëáàð áà òºëººëºã÷èéí ãàçàð

Ñàëáàð íüÑàëáàð íü Кîìïàíèéí îðøèí áàéãàà ãàçðààñ ººð ãàçàð áàéðëàíà Кîìïàíèéí îðøèí áàéãàà ãàçðààñ ººð ãàçàð áàéðëàíà Êîìïàíèéí ¿íäñýí ÷èã ¿¿ðãèéã á¿õýëä íü áóþó çàðèì Êîìïàíèéí ¿íäñýí ÷èã ¿¿ðãèéã á¿õýëä íü áóþó çàðèì

õýñãèéã íü ã¿éöýòãýíý õýñãèéã íü ã¿éöýòãýíý Һ뺺ëºã÷èéí ãàçàðҺ뺺ëºã÷èéí ãàçàð - Кîìïàíèéí îðøèí áàéãàà ãàçðààñ ººð ãàçàð Кîìïàíèéí îðøèí áàéãàà ãàçðààñ ººð ãàçàð

áàéðëàíàáàéðëàíà- Õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõëûã õàìãààëàõ Õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõëûã õàìãààëàõ - Íýðèéí ºìíººñ õýëöýë õèéõ Íýðèéí ºìíººñ õýëöýë õèéõ - Ýðõ ç¿éí òºëººëèéí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ Ýðõ ç¿éí òºëººëèéí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ

Õóâüöààò êîìïàíèéí îíöëîã Õóâüöààò êîìïàíèéí îíöëîã

• Õóâüöààã íýýëòòýé íèéòýä ñàíàë áîëãîõ Õóâüöààã íýýëòòýé íèéòýä ñàíàë áîëãîõ çàìààð ãàðãàõ çàìààð ãàðãàõ

• Õóâüöàà ýçýìøèã÷ ÿìàð ÷ Õóâüöàà ýçýìøèã÷ ÿìàð ÷ õÿçãààðëàëòã¿é ýçýìøèæ áàéãàà õÿçãààðëàëòã¿é ýçýìøèæ áàéãàà õóâüöààãàà ÷ºëººòýé çàõèðàí çàðöóóëàõ õóâüöààãàà ÷ºëººòýé çàõèðàí çàðöóóëàõ ýðõòýé ýðõòýé

• ¿éë àæèëëàãàà íü íèéòýä íýýëòòýé áàéíà ¿éë àæèëëàãàà íü íèéòýä íýýëòòýé áàéíà • ººðèéí õºðºí㺠íü 10 ñàÿ òºãðºã áóþó ººðèéí õºðºí㺠íü 10 ñàÿ òºãðºã áóþó

ò¿¿íýýñ äýýø áàéíà ò¿¿íýýñ äýýø áàéíà • Õóâüöàà ýçýìøèã÷äèéí òîîã Õóâüöàà ýçýìøèã÷äèéí òîîã

õÿçãààðëààã¿é áàéäàã õÿçãààðëààã¿é áàéäàã

Áóñàä îíöëîã: Áóñàä îíöëîã:

• Õºðºí㺠÷ºëººòýé òºâëºð¿¿ëýõ Õºðºí㺠÷ºëººòýé òºâëºð¿¿ëýõ • Êàïèòàëûí ÷ºëººò áàéäàë Êàïèòàëûí ÷ºëººò áàéäàë ((ñàíõ¿¿æèõ ñàíõ¿¿æèõ

ýõ ¿¿ñâýðòýé áàéõýõ ¿¿ñâýðòýé áàéõ))• Ýíãèéí áîëîí äàâóó ýðõèéí õóâüöàà Ýíãèéí áîëîí äàâóó ýðõèéí õóâüöàà

ãàðãàõ ãàðãàõ • Òîãòâîðòîé îðøèí òîãòíîõ áàéäàë Òîãòâîðòîé îðøèí òîãòíîõ áàéäàë • Õÿçãààðëàãäìàë õàðèóöëàãà Õÿçãààðëàãäìàë õàðèóöëàãà • Ìýðãýæëèéí óäèðäëàãàÌýðãýæëèéí óäèðäëàãà

Á¿òýö Á¿òýö

• Õóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéí õóðàë Õóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéí õóðàë

• Һ뺺ëºí óäèðäàõ çºâëºë Һ뺺ëºí óäèðäàõ çºâëºë

• ÿéöýòãýõ óäèðäàõ áàéãóóëëàãà ÿéöýòãýõ óäèðäàõ áàéãóóëëàãà

• Õÿíàí øàëãàõ çºâëºë Õÿíàí øàëãàõ çºâëºë

• Àæëûí õýñýã Àæëûí õýñýã

Õóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéí õóðàë Õóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéí õóðàë

• Ýýëæèò Ýýëæèò

• Ýýëæèò áóñ Ýýëæèò áóñ

• Òîäîðõîé òºðëèéí õóâüöàà Òîäîðõîé òºðëèéí õóâüöàà ýçýìøèã÷äèéí õóðàë ýçýìøèã÷äèéí õóðàë

Õóâüöààò êîìïàíèéí ñàíõ¿¿æèëò Õóâüöààò êîìïàíèéí ñàíõ¿¿æèëò

• Õóâüöàà áîëîí áóñàä ¿íýò öààñ Õóâüöàà áîëîí áóñàä ¿íýò öààñ

• Çýýë Çýýë

• Ëèçèíã áóþó òºñºë õýðýãæ¿¿ëýõ Ëèçèíã áóþó òºñºë õýðýãæ¿¿ëýõ

• Õóäàëäààíû ñàíõ¿¿æèëò Õóäàëäààíû ñàíõ¿¿æèëò

• Õóâààðèëàãäààã¿é àøèã Õóâààðèëàãäààã¿é àøèã

Õÿçãààðëàãäìàë Õÿçãààðëàãäìàë õàðèóöëàãàòàé êîìïàíè õàðèóöëàãàòàé êîìïàíè • Õóâüöàà íü ò¿¿íèé ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷èä áîëîí Õóâüöàà íü ò¿¿íèé ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷èä áîëîí

òîäîðõîé òîîíû ýòãýýäèéí õ¿ðýýãýýð òîäîðõîé òîîíû ýòãýýäèéí õ¿ðýýãýýð õÿçãààðëàãääàã õÿçãààðëàãääàã

• Õóâüöàà ýçýìøèã÷èéí ýðõèéã êîìïàíèéí ä¿ðìýýð Õóâüöàà ýçýìøèã÷èéí ýðõèéã êîìïàíèéí ä¿ðìýýð õÿçãààðëàñàí áàéäàã õÿçãààðëàñàí áàéäàã

• Õóâüöàà ýçýìøèã÷äèéí òîî 50-èàñ äýýøã¿é áàéíà Õóâüöàà ýçýìøèã÷äèéí òîî 50-èàñ äýýøã¿é áàéíà • ¿éë àæèëëàãààíûõàà òàéëàíã íèéòýä ìýäýýëëýõ ¿éë àæèëëàãààíûõàà òàéëàíã íèéòýä ìýäýýëëýõ

àëáàã¿éàëáàã¿é• ººðèéí õºðºíãèéí äîîä õýìæýý íü íýã ñàÿ òºãðºã ººðèéí õºðºíãèéí äîîä õýìæýý íü íýã ñàÿ òºãðºã

áàéíà áàéíà

ÁóñàäÁóñàä

• Æèæèã áà äóíä ¿éëäâýðëýë ÿâóóëàõàä èë¿¿ òîõèðîìæòîé Æèæèã áà äóíä ¿éëäâýðëýë ÿâóóëàõàä èë¿¿ òîõèðîìæòîé • Íýýëòòýé ñàíõ¿¿æèëò àâàõûã õîðèãëîäîã Íýýëòòýé ñàíõ¿¿æèëò àâàõûã õîðèãëîäîã • Õóâüöàà ýçýìøèã÷äèéí ýðõ øèëæ¿¿ëýõ àñóóäëûã õóóëèàð Õóâüöàà ýçýìøèã÷äèéí ýðõ øèëæ¿¿ëýõ àñóóäëûã õóóëèàð

õÿçãààðëàñàí áàéäàã õÿçãààðëàñàí áàéäàã • Õóâüöàà ýçýìøèã÷äèéí ýðõèéã õóóëèàð çîõèöóóëñàí Õóâüöàà ýçýìøèã÷äèéí ýðõèéã õóóëèàð çîõèöóóëñàí

áàéäàã áàéäàã • ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷äûí òîî 50-èàñ äýýøã¿é áàéíà ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷äûí òîî 50-èàñ äýýøã¿é áàéíà • Õóâüöààã êîìïàíèéí ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷ áîëîí òîäîðõîé òîîíû Õóâüöààã êîìïàíèéí ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷ áîëîí òîäîðõîé òîîíû

ýòãýýä¿¿äèéí õ¿ðýýíä áàéðøóóëäàã ýòãýýä¿¿äèéí õ¿ðýýíä áàéðøóóëäàã • Õóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéí õºðºí㺠íü õóâüöààíä õóâààãääàã Õóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéí õºðºí㺠íü õóâüöààíä õóâààãääàã • Ãèø¿¿í÷ëýëèéí àñóóäëûã ä¿ðìýýð òîäîðõîéëæ, øèíýýð ãèø¿¿í Ãèø¿¿í÷ëýëèéí àñóóäëûã ä¿ðìýýð òîäîðõîéëæ, øèíýýð ãèø¿¿í

ýëñ¿¿ëýõèéã õÿíàëòàíä àâñàí áàéäàã ýëñ¿¿ëýõèéã õÿíàëòàíä àâñàí áàéäàã • Ìåíåæìåíòèéí óÿí õàòàí çîõèîí áàéãóóëàëòòàé áàéäàã Ìåíåæìåíòèéí óÿí õàòàí çîõèîí áàéãóóëàëòòàé áàéäàã

Êîìïàíèéí óäèðäëàãà, çîõèîí Êîìïàíèéí óäèðäëàãà, çîõèîí áàéãóóëàëò áàéãóóëàëò

• Õóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéí õóðàë Õóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéí õóðàë

• ÿéöýòãýõ óäèðäëàãà ÿéöýòãýõ óäèðäëàãà

• Һ뺺ëºí óäèðäàõ çºâëºë Һ뺺ëºí óäèðäàõ çºâëºë

• Õÿíàí øàëãàõ çºâëºë Õÿíàí øàëãàõ çºâëºë

Êîìïàíèéí ñàíõ¿¿æèëò Êîìïàíèéí ñàíõ¿¿æèëò

• Õóâüöààíû õºðºí㺠Õóâüöààíû õºðºíãº

• Õóðèìòëàãäñàí àøèã Õóðèìòëàãäñàí àøèã

• Çýýë Çýýë

• ¿íýò öààñíû çàõ çýýëèéí àðãà ¿íýò öààñíû çàõ çýýëèéí àðãà õýðýãñëýýð õýðýãñëýýð ((ºðèéí áè÷èãºðèéí áè÷èã))

Õóâüöàà íü äàðààõü ýðõèéã Õóâüöàà íü äàðààõü ýðõèéã îëãîíî îëãîíî

• Ñàíàë ºãºõ Ñàíàë ºãºõ

• Íîãäîë àøèã àâàõ Íîãäîë àøèã àâàõ

• Êîìïàíèéã òàòàí áóóëãàñíûû äàðàà Êîìïàíèéã òàòàí áóóëãàñíûû äàðàà ¿ëäñýí ýä õºðºíãèéã õóäàëäñàíààñ ¿ëäñýí ýä õºðºíãèéã õóäàëäñàíààñ îëñîí îðëîãîîñ õóâü õ¿ðòýõîëñîí îðëîãîîñ õóâü õ¿ðòýõ

Èõ õýìæýýíèé õýëöýë Èõ õýìæýýíèé õýëöýë

• Õýëöýë õèéõèéí ºìíºõ ñ¿¿ëèéí áàëàíñûí Õýëöýë õèéõèéí ºìíºõ ñ¿¿ëèéí áàëàíñûí àêòèâûí íèéò ä¿íãèéí 25 õóâèàñ äýýø çàõ àêòèâûí íèéò ä¿íãèéí 25 õóâèàñ äýýø çàõ çýýëèéí ¿íýòýé ýä õºðºíãº, ýä õºðºíãèéí çýýëèéí ¿íýòýé ýä õºðºíãº, ýä õºðºíãèéí ýðõèéã õóäàëäàí àâàõ, õóäàëäàõ, ýðõèéã õóäàëäàí àâàõ, õóäàëäàõ, áàðüöààëàõòàé õîëáîãäñîí õýëöýë, ýñõ¿ë áàðüöààëàõòàé õîëáîãäñîí õýëöýë, ýñõ¿ë êîìïàíèéí óðüä ãàðãàñàí ýíãèéí õóâüöààíû -êîìïàíèéí óðüä ãàðãàñàí ýíãèéí õóâüöààíû -5 õóâèàñ äýýø õýìæýýíèé ýíãèéí õóâüöààã 5 õóâèàñ äýýø õýìæýýíèé ýíãèéí õóâüöààã õóäàëäàí àâàõ áóþó ýíãèéí õóâüöààíä õóäàëäàí àâàõ áóþó ýíãèéí õóâüöààíä õºðâºõ ¿íýò öààñ ãàðãàõ ýñõ¿ë øóóä õºðâºõ ¿íýò öààñ ãàðãàõ ýñõ¿ë øóóä õîîðîíäîî õîëáîîòîé õýä õýäýí õýëöëèéã Èõ õîîðîíäîî õîëáîîòîé õýä õýäýí õýëöëèéã Èõ õýìæýýíèé õýëöýë ãýíý. õýìæýýíèé õýëöýë ãýíý.

Êîìïàíèéã ºð÷ëºí áàéãóóëàõ, Êîìïàíèéã ºð÷ëºí áàéãóóëàõ, òàòàí áóóëãàõ òàòàí áóóëãàõ

Êîìïàíèéí ¿éë àæèëëàãàà äóóñãàâàð Êîìïàíèéí ¿éë àæèëëàãàà äóóñãàâàð áîëãîõ áîëãîõ ªºð÷ëºí áàéãóóëàõ

5 àðãà Òàòàí áóóëãàõ

íèéëýõ

íýãäýõ

òóñãààðëàõ

ººð÷ëºõ

õóâààõ

ÕÍ-ûí õóðëûí øèéäâýð

äàìïóóðñàí

Íýã ÷ ãèø¿¿í ¿ëäýýã¿é

Áóñàä ¿íäýñëýë

Тусгай зөвшөөрлөөр гүйцэтгэх аж Тусгай зөвшөөрлөөр гүйцэтгэх аж ахуйн үйл ажиллагааахуйн үйл ажиллагаа

• ННèéòèéí àøèã ñîíèðõîë, õ¿íèé ýð¿¿ë èéòèéí àøèã ñîíèðõîë, õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíä, õ¿ðýýëýí áàéãàà îð÷èí, óëñ îðíû ìýíä, õ¿ðýýëýí áàéãàà îð÷èí, óëñ îðíû àþóëã¿é áàéäàëä õîõèðîë ó÷ðóóëæ àþóëã¿é áàéäàëä õîõèðîë ó÷ðóóëæ áîëçîøã¿é, òîäîðõîé íºõöºë, íàðèéí áîëçîøã¿é, òîäîðõîé íºõöºë, íàðèéí ìýðãýæèë øààðäàõ àæ àõóéí çàðèì ìýðãýæèë øààðäàõ àæ àõóéí çàðèì ¿éë àæèëëàãààã ýðõëýõýä òóñãàé ¿éë àæèëëàãààã ýðõëýõýä òóñãàé çºâøººðçºâøººðөл авдаг.өл авдаг.

Тусгай зөвшөөрөлТусгай зөвшөөрөл

• ААæ àõóéí ¿éë àæèëëàãààíû òóñãàé çºâøººðºëæ àõóéí ¿éë àæèëëàãààíû òóñãàé çºâøººðºë ãýæ òîäîðõîé òºðëèéí àæ àõóéí ¿éë àæèëëàãààã ãýæ òîäîðõîé òºðëèéí àæ àõóéí ¿éë àæèëëàãààã òîãòîîñîí õóãàöàà, íºõöºë, øààðäëàãûí äàãóó òîãòîîñîí õóãàöàà, íºõöºë, øààðäëàãûí äàãóó ýðõëýí ÿâóóëàõ ýðõèéã èðãýí, àøãèéí áà àøãèéí ýðõëýí ÿâóóëàõ ýðõèéã èðãýí, àøãèéí áà àøãèéí áóñ õóóëèéí ýòãýýäýä ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãààñ áóñ õóóëèéí ýòãýýäýä ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãààñ îëãîñîí àëáàí ¸ñíû áàðèìò áè÷ãèéãîëãîñîí àëáàí ¸ñíû áàðèìò áè÷ãèéã ойлгодог. ойлгодог.

• ““òóñãàé çºâøººðºë ýçýìøèã÷ “ ãýæ òîäîðõîé òóñãàé çºâøººðºë ýçýìøèã÷ “ ãýæ òîäîðõîé òºðëèéí ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõýýð ýðõ á¿õèé òºðëèéí ¿éë àæèëëàãàà ýðõëýõýýð ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãààñ òóñãàé çºâøººðºë àâñàí áàéãóóëëàãààñ òóñãàé çºâøººðºë àâñàí ýòãýýäèéã.ýòãýýäèéã.

Татварын эрх зүй

•Татварын эрх зүйн тухай ойлголт

•Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татвар

•Хувь хүний орлогын албан татвар

•Үë õºäëºõ ýä õºðºíãèéí àëáàí òàòâàð

•Нýìýãäñýí ºðòãèéí àëáàí òàòâàð

Татварын эрх зүйн тухай ойлголт

•Татварыг хэн тогтоодог вэ?

•Òàòâàð òºëºã÷ гэж хэн бэ?

•Татвар ногдох зүйлд юу орох вэ?

•Монголын Үндэсний татварын алба, түүний бүтэц, чиг үүрэг

•Татвар гэж юу вэ?

•Хэдэн төрлийн татвар байдаг вэ?

Татварыг хэн тогтоодог вэ?

• Монгол Улсын Үндсэн Хуулийн 25.1.7-д зааснаар Óëñûí Èõ Õóðàë òºðèéí äîòîîä, ãàäààä áîäëîãûí àëü ÷ àñóóäëûã ñàíàà÷ëàí õýëýëöýæ áîëîõ áºãººä òºðèéí ñàíõ¿¿, çýýë, àëáàí òàòâàð, ìºíãºíèé áîäëîãыг өºðèéí îíöãîé á¿ðýí ýðõýä õàäãàëæ øèéäâýðëýх эрхтэй.

• Мөн МУ-ын Татварын ерөнхий хуулийн 3.1-д зааснаар тàòâàðûã çºâõºí Óëñûí Èõ Õóðàë õóóëèàð áèé áîëãîõ, ººð÷ëºõ, õºíãºëºõ, ÷ºëººëºõ, õ¿÷èíã¿é áîëãîõ ýðõòýé.

Òàòâàð òºëºã÷ гэж хэн бэ?

•МУ-ын Татварын ерөнхий хуулийн 12.1-д тàòâàðûí õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó òàòâàð íîãäîõ îðëîãî, ýä õºðºíãº, áàðàà, òîäîðõîé ýðõ á¿õèé, ýñõ¿ë àæèë ¿éë÷èëãýý ýðõýëæ, ò¿¿í÷ëýí ãàçàð, ò¿¿íèé õýâëèé, áàéãàëèéí áàÿëàã, àøèãò ìàëòìàëûí íººö àøèãëàñàí, àãààð, óñ, õºðñ áîõèðäóóëñíààñ òàòâàð òºëºõ ¿¿ðýã õ¿ëýýñýí õóâü õ¿í, õóóëèéí ýòãýýä òàòâàð òºëºã÷ áàéíà.

Аæ àõóéí íýãæèéí îðëîãын àëáàí òàòâàðын тухай хууль

• Ìîíãîë Óëñûí õóóëèéí äàãóó ¿¿ñãýí áàéãóóëàãäñàí àæ àõóéí íýãæ;

• Уäèðäàõ áàéãóóëëàãà íü Ìîíãîë Óëñàä áàéðëàäàã ãàäààäûí àæ àõóéí íýãæ.

• Тºëººíèé ãàçðààðàà äàìæóóëàí Ìîíãîë Óëñàä ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéãàà ãàäààäûí àæ àõóéí íýãæ:

-ñàëáàð/öåõ, òàñàã/; -¿éëäâýð;-õóäàëäàà, ¿éë÷èëãýýíèé ãàçàð;-ãàçðûí òîñ, áàéãàëèéí õèéí öîîíîã, ò¿¿í÷ëýí

àøèãò ìàëòìàë îëáîðëîæ áóé àëèâàà óóðõàé

• Бóñàä õýëáýðýýð Ìîíãîë Óëñàä îðëîãî îëæ áàéãàà ãàäààäûí àæ àõóéí íýãæ

Татвар ногдох зүйлд юу орох вэ?

•МУ-ын Татварын ерөнхий хуулийн 6.1-д зааснаар тàòâàð íîãäîõ ç¿éëä îðëîãî, ýä õºðºíãº, áàðàà, àæèë, ¿éë÷èëãýý, òîäîðõîé ýðõ, ãàçàð, ò¿¿íèé õýâëèé, áàéãàëèéí áàÿëàã, àøèãò ìàëòìàëûí íººö, àãààð, õºðñ, óñíû áîõèðäîë õàìààðíà.

Хóâü õ¿íèé îðëîãын àëáàí òàòâàðын тухай

• öàëèí, õºäºëìºðèéí õºëñ, øàãíàë, óðàìøóóëàë áîëîí òýäãýýðòýé àäèëòãàõ õºäºëìºð ýðõëýëòèéí îðëîãî;

• ¿éë àæèëëàãààíû îðëîãî;• õºðºíãèéí îðëîãî; • õºðºí㺠áîðëóóëñíû îðëîãî;• ìàë÷èí ºðõ, ìàë á¿õèé ýòãýýäèéí îðëîãî; • óðëàãèéí òîãëîëò, ñïîðòûí òýìöýýíèé øàãíàë,

íààäìûí áàé øàãíàë;• òºëáºðò òààâàð, áîîöîîò òîãëîîì, ýä ìºíãºíèé

õîíæâîðò ñóãàëààíû îðëîãî.

Монголын Үндэсний татварын алба, түүний бүтэц, чиг үүрэг

Татвар гэж юу вэ?

• Монгол Улсын татвар нь албан татвар, хураамж, төлбөрөөс бүрддэг.

• Аëáàí òàòâàð ãýдэг нь хóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó õóâü õ¿í, õóóëèéí ýòãýýäèéí îðëîãî, ýä õºðºíãº, áàðàà, àæèë, ¿éë÷èëãýýíä òîäîðõîé õóãàöààíä òîãòîîñîí õóâü, õýìæýýãýýð íîãäóóëæ, õàðèó òºëáºðã¿éãýýð óëñ, îðîí íóòãèéí òºñºâò îðóóëæ áàéãàà ìºíãºí õºðºíãèéã хэлнэ.

• Àëáàí òàòâàð øóóä áîëîí øóóä áóñ òàòâàðààñ á¿ðäýíý. Øóóä òàòâàðûã õóâü õ¿í, õóóëèéí ýòãýýäèéí îðëîãî, àøãèéí õýìæýý áîëîí ýä õºðºíãèéí ¿íèéí ä¿íãýýñ øóóä õàìààðàëòàéãààð òîãòîîíî. Øóóä áóñ òàòâàðûã õóâü õ¿í, õóóëèéí ýòãýýäèéí ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð ä¿íãýýñ ¿ë õàìààðàõ òîäîðõîé íýðèéí áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé íýð òºðºëä òîãòîîíî.

• Хóðààìæ ãэдэг нь тºðèéí çîõèõ áàéãóóëëàãààñ õóâü õ¿í, õóóëèéí ýòãýýäýä õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó ¿éë÷èëñíèé òºëºº òýäíýýñ òóõàé á¿ð àâ÷ óëñ, îðîí íóòãèéí òºñºâò îðóóëæ áàéãàà ìºíãºí õºðºíãèéã õэлíý.

• Тºëáºð гэдэг нь тºðèéí ºì÷èéí ãàçàð, ò¿¿í÷ëýí ãàçðûí õýâëèé, ýðäýñ áàÿëàã, îé, óðãàìàë, ðàøààí, óñíû íººö àøèãëóóëñíû, àãààð, óñ, õºðñ áîõèðäóóëñíû, àí àìüòàí àãíóóëñíû òºëºº õóâü õ¿í, õóóëèéí ýòãýýäýýñ àâ÷ óëñ, îðîí íóòãèéí òºñºâ, òóñãàé çîðèóëàëòûí ñàíä òºâëºð¿¿ëæ áàéãàà ìºíãºí õºðºíãèéã хэлнэ.

Хэдэн төрлийн татвар байдаг вэ?

•Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт үйлчилдэг татварыг үйлчлэх хүрээ болон улс, орон нутгийн төсөвт төвлөрүүлэх байдлаар нь хоёр ангилдаг. Óëñûí Èõ Õóðàë, Çàñãèéí ãàçðààñ õóâü õýìæýýã íü òîãòîîñîí áºãººä Ìîíãîë Óëñûí íóòàã äýâñãýðò íèéòëýã ¿éë÷илдэг òàòâàðыг óëñûí òàòâàð гэх бөгөөд үүнд:

Оðîí íóòãèéí òàòâàр

•Óëñûí Èõ Õóðàë, Çàñãèéí ãàçàð, àéìàã, íèéñëýë, ñóì, ä¿¿ðãèéí èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí Õóðëààñ õóâü õýìæýýã íü òîãòîîæ îðîí íóòãèéí òºñºâò òºâëºð¿¿ëýõ, ýñõ¿ë òóõàéí íóòàã äýâñãýðò ¿éë÷илдэг òàòâàðыг îðîí íóòãèéí òàòâàр гэх бөгөөд үүнд:

Татварын эрх зүй

• Татварын алба, татварын байцаагч, татвар төлөгчийн эрх, үүрэг тэдгээрийн хооронд үүсэх татвар ногдуулах, татвар төлөх, тайлагнах, татварын хуулийг зөрчсөний улмаас хүлээлгэх хариуцлага зэрэгтэй холбогдон үүсэх харилцааг зохицуулсан хууль тогтоомж, дүрэм, журам, эрх зүйн хэм хэмжээний нийлбэр цогцийг татварын эрх зүй гэнэ.

Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татвар

Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар (ААНОАТ) нь бизнесийн үйл ажиллагаанаас орсон орлогод ногдох албан татвар юм. Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулиар энэхүү татварыг зохицуулна.

Анги: . . . . . . .

Ангийн дарга: . . . . . . . . . . .

И-майл хаяг: . . . . . . . . . . . .

Нэрс

1

2

3 businesslaw_ses@yahoo.com

• Үндэсний Татварын Ерөнхий Газар• •   • Хэлтсүүд: • Татварын удирдлага, хамтын ажиллагааны хэлтэс • Татвар хураалт, үйлчилгээний хэлтэс • Хяналт шалгалт, арга зүйн хэлтэс • Төрийн захиргаа, удирдлагын хэлтэс • Мэдээлэл боловсруулалт автоматжуулалтын хэлтэс

• Харьяа албад: • Улсын төсвийн орлого хяналтын газар • Улсын бүртгэлийн алба • Сургалт судалгааны төв

Үндэсний Татварын Ерөнхий Газар

Сэдэв 2.1Сэдэв 2.1

Хөдөлмөрийн эрх Хөдөлмөрийн эрх зүйн зүйн

тухай ойлголттухай ойлголт

Монгол Улсын Монгол Улсын хөдөлмөрийн эрх зүйхөдөлмөрийн эрх зүй

• Нэг талд ажилтан, нөгөө талд Нэг талд ажилтан, нөгөө талд ажил олгогчийн хооронд ажил олгогчийн хооронд хөдөлмөрийн гэрээний дагуу үүсэх хөдөлмөрийн гэрээний дагуу үүсэх хөдөлмөрийн харилцаа түүнтэй хөдөлмөрийн харилцаа түүнтэй холбоотой бусад харилцааг холбоотой бусад харилцааг зохицуулж байгаа эрх зүйн хэм зохицуулж байгаа эрх зүйн хэм хэмжээний нийлбэр.хэмжээний нийлбэр.

Хөдөлмөрийн болон Хөдөлмөрийн болон иргэний эрх зүйн гэрээний иргэний эрх зүйн гэрээний ялгааялгаа• Зохицуулах зүйлЗохицуулах зүйл

• Гүйцэтгэх ажил үүргийн шинжГүйцэтгэх ажил үүргийн шинж

• Ажил, үүрэг гүйцэтгэх шинжАжил, үүрэг гүйцэтгэх шинж

• Нийгмийн даатгалд хамруулах Нийгмийн даатгалд хамруулах байдалбайдал

Хөдөлмөрийн эрх Хөдөлмөрийн эрх зүйзүй

• Үндсэн агуулга нь Үндсэн агуулга нь хөдөлмөрлөх үйл хөдөлмөрлөх үйл ажиллагааажиллагаа

• Тогтвортой буюу Тогтвортой буюу үлгэрчилсэн шинжтэй, үлгэрчилсэн шинжтэй, тодорхой үүрэг тодорхой үүрэг гүйцэтгэдэггүйцэтгэдэг

• Ажилтан ажил олгогчоос Ажилтан ажил олгогчоос тогтоосон дотоод тогтоосон дотоод журамд захирагдан журамд захирагдан хөдөлмөрлөнө.хөдөлмөрлөнө.

• Ажил олгогч ажилтныг Ажил олгогч ажилтныг нийгмийн даатгалд нийгмийн даатгалд заавал хамруулназаавал хамруулна

Иргэний эрх зүйИргэний эрх зүй

• Агуулга нь биежсэн Агуулга нь биежсэн хөдөлмөр, түүний эцсийн хөдөлмөр, түүний эцсийн үр дүнүр дүн

• Тодорхой Тодорхой даалгавар,эсхүл туйлын даалгавар,эсхүл туйлын тодорхой үүрэг, захиалгатодорхой үүрэг, захиалга

• Ажил гүйцэтгэгч нь Ажил гүйцэтгэгч нь өөрийн бололцоогоо өөрийн бололцоогоо харгалзан ажил үүрэг харгалзан ажил үүрэг гүйцэтгэнэгүйцэтгэнэ

• Захиалагч хүсвэл ажил Захиалагч хүсвэл ажил гүйцэтгэгчийг нийгмийн гүйцэтгэгчийг нийгмийн даатгалд хамруулнадаатгалд хамруулна..

Хөдөлмөрийн эрх зүйн Хөдөлмөрийн эрх зүйн зохицуулах харилцаазохицуулах харилцаа

• Хөдөлмөрийн харилцааХөдөлмөрийн харилцаа

• Хөдөлмөрийн харилцаанаас Хөдөлмөрийн харилцаанаас уламжилсан бусад харилцаауламжилсан бусад харилцаа

Хөдөлмөрийн харилцааХөдөлмөрийн харилцаа

• Нэг талд иргэд, нөгөө талд захиргаа Нэг талд иргэд, нөгөө талд захиргаа буюу ажил олгогчийн хооронд буюу ажил олгогчийн хооронд хөдөлмөрлөх, хөдөлмөрлүүлэх асуудлаар хөдөлмөрлөх, хөдөлмөрлүүлэх асуудлаар үүсэж байгаа харилцаа. Энэ нь үүсэж байгаа харилцаа. Энэ нь хөдөлмөрийн гэрээний дагуу ажил үүрэг хөдөлмөрийн гэрээний дагуу ажил үүрэг гүйцэтгэх захирах, захирагдах ёсыг гүйцэтгэх захирах, захирагдах ёсыг хангах, сайшаал, шийтгэл хүлээх гэх мэт хангах, сайшаал, шийтгэл хүлээх гэх мэт ажилтан, ажил олгогчийн хоорондох үйл ажилтан, ажил олгогчийн хоорондох үйл ажиллагаагаар тодорхойлогдоно.ажиллагаагаар тодорхойлогдоно.

Хөдөлмөрийн бусад Хөдөлмөрийн бусад харилцаахарилцаа• Хөдөлмөрийн харилцаанаас шууд уламжлан Хөдөлмөрийн харилцаанаас шууд уламжлан

үүсдэг үүсдэг Зохион байгуулалт-удирдлагын Зохион байгуулалт-удирдлагын харилцаа харилцаа юм.Энэ нь нэг талаасаа ажил олгогч, юм.Энэ нь нэг талаасаа ажил олгогч, нөгөө талаас хөдөлмөрийн хамт олон, эсхүл нөгөө талаас хөдөлмөрийн хамт олон, эсхүл үйлдвэрчний эвлэлийн хооронд ажилтны үйлдвэрчний эвлэлийн хооронд ажилтны хөдөлмөрийг зохион байгуулж, удирдах явцад хөдөлмөрийг зохион байгуулж, удирдах явцад хөдөлмөрийн хөлс төлөлт, нормчлол, материаллаг хөдөлмөрийн хөлс төлөлт, нормчлол, материаллаг аж байдал,ахуйн нөхцөл соёлын үйлчилгээг аж байдал,ахуйн нөхцөл соёлын үйлчилгээг сайжруулах, тухайн байгууллага дээр сайжруулах, тухайн байгууллага дээр хөдөлмөрийн нөхцлийг тогтоон хэрэгжүүлэх зэрэг хөдөлмөрийн нөхцлийг тогтоон хэрэгжүүлэх зэрэг ажилтан нэг бүрийн эсхүл хамт олны эрх ашгийг ажилтан нэг бүрийн эсхүл хамт олны эрх ашгийг хөндсөн асуудлаар үүсч байгаа харилцаа мөн.хөндсөн асуудлаар үүсч байгаа харилцаа мөн.

Хөдөлмөрийн эрх зүйн эх Хөдөлмөрийн эрх зүйн эх сурвалжсурвалж• Монгол Улсын Үндсэн хуульМонгол Улсын Үндсэн хууль

• Монгол Улсын нэгдэн орсон Олон улсын гэрээМонгол Улсын нэгдэн орсон Олон улсын гэрээ

• Монгол Улсын Хөдөлмөрийн тухай хуульМонгол Улсын Хөдөлмөрийн тухай хууль

• Монгол Улсын Засгийн газрын тогтоолМонгол Улсын Засгийн газрын тогтоол

• Монгол Улсын Хөдөлмөр, нийгэм хамгааллын яамнаас Монгол Улсын Хөдөлмөр, нийгэм хамгааллын яамнаас гаргасан дүрэм, журам, жагсаалтгаргасан дүрэм, журам, жагсаалт Хөдөлмөрийн дотоод журамХөдөлмөрийн дотоод журам Байгууллагын сахилгын болон цалингийн дүрэмБайгууллагын сахилгын болон цалингийн дүрэм Байгууллагын шагналын дүрэмБайгууллагын шагналын дүрэм Хөдөлмөрийн гэрээХөдөлмөрийн гэрээ Хамтын гэрээХамтын гэрээ Бусад хэм хэмжээБусад хэм хэмжээ

Хөдөлмөрийн эрх зүйн суурь Хөдөлмөрийн эрх зүйн суурь зарчимзарчим

• Эвлэлдэн нэгдэх эрх чөлөө болон Эвлэлдэн нэгдэх эрх чөлөө болон хамтын хэлэлцээр байгуулах хамтын хэлэлцээр байгуулах эрхийг хүлээн зөвшөөрөх зарчимэрхийг хүлээн зөвшөөрөх зарчим

• Албадан хөдөлмөрийн бүх Албадан хөдөлмөрийн бүх хэлбэрийг устгах зарчимхэлбэрийг устгах зарчим

• Хүүхдийн хөдөлмөрийг хориглох, Хүүхдийн хөдөлмөрийг хориглох, хязгаарлах зарчимхязгаарлах зарчим

Хөдөлмөрийн эрх зүйн Хөдөлмөрийн эрх зүйн харицааны элементүүдхарицааны элементүүд

• СүбъектСүбъект

• ОбъектОбъект

• АгуулгаАгуулга• Материаллаг /бодит байдал/ ба хүсэл зориг /хууль Материаллаг /бодит байдал/ ба хүсэл зориг /хууль

зүйн/-ийн агуулгын нэгдэлзүйн/-ийн агуулгын нэгдэл

• Хууль зүйн фактХууль зүйн факт• Үүсэх /хөдөлмөрийн гэрээ байгуулах/Үүсэх /хөдөлмөрийн гэрээ байгуулах/• Өөрчлөх /өөр ажилд шилжүүлэх/Өөрчлөх /өөр ажилд шилжүүлэх/• Дуусгавар болох /хөдөлмөрийн гэрээг цуцлах/Дуусгавар болох /хөдөлмөрийн гэрээг цуцлах/

Хөдөлмөрийн эрх зүйн Хөдөлмөрийн эрх зүйн харилцааны сүбьектүүдхарилцааны сүбьектүүд

• Ажил олгогч Ажил олгогч • Хуулийн этгээдХуулийн этгээд• Хувь хүнХувь хүн

• Ажилтан Ажилтан

• Бусад оролцогчБусад оролцогч Үйлдвэрчний эвлэлийн байгууллагаҮйлдвэрчний эвлэлийн байгууллага Насанд хүрээгүй хүмүүсийн эцэг эхНасанд хүрээгүй хүмүүсийн эцэг эх Шүүх, мөрдөн байцаагчШүүх, мөрдөн байцаагч

Эмнэлэг-Хөдөлмөрийн магадлах комисс /ЭХМКЭмнэлэг-Хөдөлмөрийн магадлах комисс /ЭХМК//

Хамтын гэрээХамтын гэрээ• Тухай аж, ахуй нэгж, байгууллагын Тухай аж, ахуй нэгж, байгууллагын

нийт ажилтны хөдөлмөрлөх эрх, нийт ажилтны хөдөлмөрлөх эрх, түүнтэй холбогдсон хууль ёсны ашиг түүнтэй холбогдсон хууль ёсны ашиг сонирхлыг хуулиар тогтоосон сонирхлыг хуулиар тогтоосон баталгаанаас илүү нөхцлөөр хангах баталгаанаас илүү нөхцлөөр хангах болон хуулиар шууд зохицуулаагүй болон хуулиар шууд зохицуулаагүй асуудлаар ажил олгогч, ажилтны асуудлаар ажил олгогч, ажилтны төлөөлөгчдийн хооронд байгуулсан төлөөлөгчдийн хооронд байгуулсан тохиролцоотохиролцоо

/Хөдөлмөрийн /Хөдөлмөрийн хууль-3.1.4/хууль-3.1.4/

Хамтын гэрээХамтын гэрээ

• Хоёр талынХоёр талын• Ажилтны төлөөлөгч ба хөдөлмөрийнАжилтны төлөөлөгч ба хөдөлмөрийн• Ажил олгогчийн төлөөлөгч ба Ажил олгогчийн төлөөлөгч ба

захиргаанызахиргааны

• ХугацааХугацаа 1 жил түүнээс дээш хугацаатай 1 жил түүнээс дээш хугацаатай

байгуулнабайгуулна

• Бизнес төлөвлөгөө батлахас өмнө Бизнес төлөвлөгөө батлахас өмнө байгуулнабайгуулна

Хамтын хэлэцээрХамтын хэлэцээр• Иргэний хөдөлмөрлөх эрх, түүнтэй Иргэний хөдөлмөрлөх эрх, түүнтэй

холбогдсон хууль ёсны ашиг холбогдсон хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамтран хамгаалах сонирхлыг хамтран хамгаалах зорилгоор улсын хэмжээнд болон зорилгоор улсын хэмжээнд болон тодорхой бүс нутаг, засаг захиргаа, тодорхой бүс нутаг, засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, мэргэжлийн нутаг дэвсгэрийн нэгж, мэргэжлийн хүрээнд ажил олгогч, ажилтны хүрээнд ажил олгогч, ажилтны төлөөлөгчид,өөрийн захиргааны төлөөлөгчид,өөрийн захиргааны байгууллагын хооронд байгуулсан байгууллагын хооронд байгуулсан тохиролцоо.тохиролцоо.

/Хөдөлмөрийн хууль-3.1.5//Хөдөлмөрийн хууль-3.1.5/

Хамтын хэлэцээрХамтын хэлэцээр• СүбьектСүбьект

• 3 талт3 талт

• ХугацааХугацаа• 2 жилийн хугацаатай байгуулна.2 жилийн хугацаатай байгуулна.

• Зохицуулах хүрээЗохицуулах хүрээ• Улсын хэмжээний хэлэлцээрУлсын хэмжээний хэлэлцээр• Салбарын хэлэлцээрСалбарын хэлэлцээр• Бүс нутгийн хэлэлцээрБүс нутгийн хэлэлцээр• Аймаг, нийслэл, сум дүүргийн хэлэлцээрАймаг, нийслэл, сум дүүргийн хэлэлцээр• Тарифын мэргэжлийн хэлэлцээрТарифын мэргэжлийн хэлэлцээр

Хамтын гэрээ, хэлэлцээр Хамтын гэрээ, хэлэлцээр байгуулах үндсэн зарчимбайгуулах үндсэн зарчим

• Ил тод байхИл тод байх

• Хууль тогтоомжид нийцсэн байхХууль тогтоомжид нийцсэн байх

• Талуудын төлөөлөгчдийн тоо адил байхТалуудын төлөөлөгчдийн тоо адил байх

• Талууд эрх тэгш байхТалууд эрх тэгш байх

• Хамтын гэрээ, хэлэлцээрт тусгах Хамтын гэрээ, хэлэлцээрт тусгах асуудлаа чөлөөтэй сонгон хэлэлцэхасуудлаа чөлөөтэй сонгон хэлэлцэх

• Сайн дураараа үүрэг хүлээхСайн дураараа үүрэг хүлээх

• Хүлээх хариуцлагыг тодорхой заахХүлээх хариуцлагыг тодорхой заах

Хамтын гэрээ, хэлэлцээр Хамтын гэрээ, хэлэлцээр байгуулах журамбайгуулах журам

• Аль нэг талын санаачилгаАль нэг талын санаачилга

• Хамтын гэрээ, хэлэлцээрийн төслийг нөгөө талд Хамтын гэрээ, хэлэлцээрийн төслийг нөгөө талд бичгээр хүргүүлнэбичгээр хүргүүлнэ

• Мэдэгдэл хүлээн авсан тал ажлын 5 хоног дотор хариуг Мэдэгдэл хүлээн авсан тал ажлын 5 хоног дотор хариуг бичгээр хүргэнэ.бичгээр хүргэнэ.

• Хэлэлцээр хийх төлөөлөгчдийг тэнцүү тоотой оруулсан Хэлэлцээр хийх төлөөлөгчдийг тэнцүү тоотой оруулсан комисс байгуулахкомисс байгуулах

• Хамтын гэрээний нөхцлийг хэлэлцээрээр тохиролцохХамтын гэрээний нөхцлийг хэлэлцээрээр тохиролцох

• Хэлэлцээрээр тохиролцоонд хүрвэл гарын үсэг зурснаар Хэлэлцээрээр тохиролцоонд хүрвэл гарын үсэг зурснаар хэлэлцэж дууснахэлэлцэж дуусна

• Хамтын гэрээ хэлэлцээрийг Засгийн газрын Тамгын Хамтын гэрээ хэлэлцээрийг Засгийн газрын Тамгын газарт бүртгүүлэх /10 хоногийн дотор/газарт бүртгүүлэх /10 хоногийн дотор/

Хамтын гэрээ, хэлэцээр Хамтын гэрээ, хэлэцээр байгуулахад санал зөрвөлбайгуулахад санал зөрвөл

• Санал зөрүүтэй асуудлыг бичгээр Санал зөрүүтэй асуудлыг бичгээр шаардлага тавина.шаардлага тавина.

• Зуучлагчид хандахЗуучлагчид хандах

• Хөдөлмөрийн арбитр байгуулахХөдөлмөрийн арбитр байгуулах

• Ажил хаялт зарлах Ажил хаялт зарлах

• Шүүхэд хандахШүүхэд хандах

Хөдөлмөрийн гэрээХөдөлмөрийн гэрээ

• Нэг талаас ажилтан нь ажил олгогчоос Нэг талаас ажилтан нь ажил олгогчоос хуульд нийцүүлэн тогтоосон хөдөлмөрийн хуульд нийцүүлэн тогтоосон хөдөлмөрийн дотоод журмын дагуу тодорхой ажил дотоод журмын дагуу тодорхой ажил гүйцэтгэх, нөгөө талаас ажил олгогч нь гүйцэтгэх, нөгөө талаас ажил олгогч нь ажилтанд хөдөлмөрийн үр дүнд нь ажилтанд хөдөлмөрийн үр дүнд нь тохирсон цалин хөлс олгох, хууль тогтоомж тохирсон цалин хөлс олгох, хууль тогтоомж болон хамтын гэрээ хэлэлцээрт заасан болон хамтын гэрээ хэлэлцээрт заасан хөдөлмөрийн нөхцлөөр хангах тухай хөдөлмөрийн нөхцлөөр хангах тухай харилцан үүрэг хүлээсэн тохиролцоо мөн.харилцан үүрэг хүлээсэн тохиролцоо мөн.

/Хөдөлмөрийн хууль-3 зүйл//Хөдөлмөрийн хууль-3 зүйл/

Хөдөлмөрийн гэрээ Хөдөлмөрийн гэрээ байгуулах үе шатбайгуулах үе шат

• Хоёр тал харилцан тохиролцож, Хоёр тал харилцан тохиролцож, хүсэл зоригоо илэрхийлэх үехүсэл зоригоо илэрхийлэх үе

• Хөдөлмөрийн гэрээний гол Хөдөлмөрийн гэрээний гол нөхцлийг хэлэлцэн тохирох үенөхцлийг хэлэлцэн тохирох үе

• Хөдөлмөрийн гэрээг албан ёсны Хөдөлмөрийн гэрээг албан ёсны болгон хэрэгжүүлэх үеболгон хэрэгжүүлэх үе

Хөдөлмөрийн гэрээний гол Хөдөлмөрийн гэрээний гол нөхцөлнөхцөл

• Ажлын байрны буюу албан тушаалын нэрАжлын байрны буюу албан тушаалын нэр

• Ажлын байрны тодорхойлолтод заасан Ажлын байрны тодорхойлолтод заасан ажил үүрэгажил үүрэг

• Үндсэн цалин буюу албан тушаалын Үндсэн цалин буюу албан тушаалын цалингийн хэмжээцалингийн хэмжээ

• Хөдөлмөрийн нөхцөлХөдөлмөрийн нөхцөл

/Хөдөлмөрийн гэрээ байгуулах үед талууд /Хөдөлмөрийн гэрээ байгуулах үед талууд дээрх нөхцлийн аль нэгийг тохироогүй бол гэрээ дээрх нөхцлийн аль нэгийг тохироогүй бол гэрээ байгуулсанд тооцохгүй/байгуулсанд тооцохгүй/

Хөдөлмөрийн контрактХөдөлмөрийн контракт

• Өмчлөгч этгээдээс эрхийнхээ Өмчлөгч этгээдээс эрхийнхээ тодорхой хэсгийг хэрэгжүүлэх, тодорхой хэсгийг хэрэгжүүлэх, бусдын гоц авьяас, ховор ур чадвар бусдын гоц авьяас, ховор ур чадвар эсхүл ховор өндөр мэргэжил бүхий эсхүл ховор өндөр мэргэжил бүхий иргэний ажиллах хүчийг ашиглах иргэний ажиллах хүчийг ашиглах зорилгоор онцгой нөхцлөөр зорилгоор онцгой нөхцлөөр байгуулсан хөдөлмөрийн хугацаатай байгуулсан хөдөлмөрийн хугацаатай гэрээний өвөрмөц төрөл юм.гэрээний өвөрмөц төрөл юм.

Хөдөлмөрийн контракт, Хөдөлмөрийн контракт, ердийн хөдөлмөрийн ердийн хөдөлмөрийн гэрээний ялгаагэрээний ялгаа• Тохиролцооны зүйлТохиролцооны зүйл

• ХүрээХүрээ

• ХугацааХугацаа• Контракт-5 жил хүртэлКонтракт-5 жил хүртэл

• Дүгнэх журамДүгнэх журам

• АгуулгаАгуулга

Хөдөлмөрийн гэрээний Хөдөлмөрийн гэрээний хугацаахугацаа

• Тодорхой хугацаатай гэрээТодорхой хугацаатай гэрээ• Талууд тохиролцсноор /сунгагдана/Талууд тохиролцсноор /сунгагдана/• Туршилт, сургалтын хугацаа 6 сараас Туршилт, сургалтын хугацаа 6 сараас

илүүгүйилүүгүй

• Тодорхой хугацаагүй гэрээТодорхой хугацаагүй гэрээ• Байнгын ажлын байрБайнгын ажлын байр

Ажил үүргээ гүйцэтгээгүй үед Ажил үүргээ гүйцэтгээгүй үед ажил, албан тушаалыг хэвээр ажил, албан тушаалыг хэвээр хадгалаххадгалах• Төрийн байгууллагын сонгуульт үүрэг 3 сар хүртэл Төрийн байгууллагын сонгуульт үүрэг 3 сар хүртэл

хугацаагаар гүйцэтгэж байгаахугацаагаар гүйцэтгэж байгаа

• Ээлжийн амралттай байгааЭэлжийн амралттай байгаа

• Эмнэлэгийн шинжилгээ хийлгэх, донорын үүрэг гүйцэтгэх, Эмнэлэгийн шинжилгээ хийлгэх, донорын үүрэг гүйцэтгэх, эмчийн магадлагаа болон захиргааны чөлөөтэй байгааэмчийн магадлагаа болон захиргааны чөлөөтэй байгаа

• Жирэмсний болон амаржсаны амралттай болон хүүхэд асрах Жирэмсний болон амаржсаны амралттай болон хүүхэд асрах чөлөөтэй байгаачөлөөтэй байгаа

• Хамтын гэрээ хэлэлцээр байгуулах, хэлэлцээ хйихэд болон Хамтын гэрээ хэлэлцээр байгуулах, хэлэлцээ хйихэд болон хууль тогтоомжийн дагуу зохион байгуулсан ажил хаялтад хууль тогтоомжийн дагуу зохион байгуулсан ажил хаялтад оролцсоноролцсон

• Ажилтныг цэргийн жинхэнэ албанд татсан тухай цэрэг Ажилтныг цэргийн жинхэнэ албанд татсан тухай цэрэг татлагын комиссын шийдвэр гарталтатлагын комиссын шийдвэр гартал

• Хууль, хамтын болон хөдөлмөрийн гэрээнд заасан бусад Хууль, хамтын болон хөдөлмөрийн гэрээнд заасан бусад үндэслэлүндэслэл

Хөдөлмөрийн гэрээ Хөдөлмөрийн гэрээ дуусгавар болох үндэслэлдуусгавар болох үндэслэл

• Талууд харилцан тохиролцсонТалууд харилцан тохиролцсон

• Ажил олгогч иргэн, ажилтан нас барсанАжил олгогч иргэн, ажилтан нас барсан

• Хөдөлмөрийн гэрээний хугацаа дуусаж, цаашид сунгагдахгүй Хөдөлмөрийн гэрээний хугацаа дуусаж, цаашид сунгагдахгүй болсонболсон

• Хууль тогтоомжид заасан эрх бүхий байгууллагын шаардлагаХууль тогтоомжид заасан эрх бүхий байгууллагын шаардлага

• Ажлаас буруу халагдсан ажилтныг урьдах ажил, албан Ажлаас буруу халагдсан ажилтныг урьдах ажил, албан тушаалд нь эргүүлэн тогтоосонтушаалд нь эргүүлэн тогтоосон

• Ажилтан цэргийн жинхэнэ албанд татагдсанАжилтан цэргийн жинхэнэ албанд татагдсан

• Ажилтанд ял оногдуулсан шүүхийн таслан шийдвэрлэх тогтоол Ажилтанд ял оногдуулсан шүүхийн таслан шийдвэрлэх тогтоол хүчин төгөлдөр болсонхүчин төгөлдөр болсон

• Хөдөлмөрийн гэрээг ажилтан буюу ажил олгогчийн Хөдөлмөрийн гэрээг ажилтан буюу ажил олгогчийн санаачилгаар цуцалсан санаачилгаар цуцалсан

/хөдөлмөрийн хууль-37 зүйл//хөдөлмөрийн хууль-37 зүйл/

Хөдөлмөрийн гэрээг Хөдөлмөрийн гэрээг цуцлахцуцлах

• Ажил олгогч санаачилсанАжил олгогч санаачилсан

• Ажилтан санаачилсанАжилтан санаачилсан• Хөдөлмөрийн гэрээг цуцлах тухай өргөдлөө Хөдөлмөрийн гэрээг цуцлах тухай өргөдлөө

өгсөн өдрөөс хойш 30 хоног өнгөрмөгц өгсөн өдрөөс хойш 30 хоног өнгөрмөгц ажлын байраа орхих эрхтэй ажлын байраа орхих эрхтэй

• Ажил олгогчтой тохиролцон хөдөлмөрийн Ажил олгогчтой тохиролцон хөдөлмөрийн гэрээг хугацаанаас нь өмнө дуусгавар гэрээг хугацаанаас нь өмнө дуусгавар болгож болно.болгож болно.

Хөдөлмөрийн гэрээг ажил Хөдөлмөрийн гэрээг ажил олгогчийн санаачлагаар цуцлах олгогчийн санаачлагаар цуцлах үндэслэлүндэслэл• Аж ахуй нэгж, байгууллага болон түүний салбар, нэгж татан Аж ахуй нэгж, байгууллага болон түүний салбар, нэгж татан

буугдсан, орон тоо хасагдсан, эсхүл ажилтны тоог цөөрүүлсэнбуугдсан, орон тоо хасагдсан, эсхүл ажилтны тоог цөөрүүлсэн

• Ажилтан мэргэжил, ур чадвар, эрүүл мэндийн хувьд гүйцэтгэж Ажилтан мэргэжил, ур чадвар, эрүүл мэндийн хувьд гүйцэтгэж байгаа ажил албан тушаалдаа тэнцэхгүй болсон нь тогтоогдсонбайгаа ажил албан тушаалдаа тэнцэхгүй болсон нь тогтоогдсон

• Ажилтан 60 нас хүрч өндөр насны тэтгэвэр авах эрх үүссэнАжилтан 60 нас хүрч өндөр насны тэтгэвэр авах эрх үүссэн

• Ажилтан хөдөлмөрийн сахилгын зөрчлийг давтан гаргасан, эсхүл Ажилтан хөдөлмөрийн сахилгын зөрчлийг давтан гаргасан, эсхүл хөдөлмөрийн харилцааг шууд зогсоохоор хөдөлмөрийн гэрээнд хөдөлмөрийн харилцааг шууд зогсоохоор хөдөлмөрийн гэрээнд тухайлан заасан ноцтой зөрчил гаргасантухайлан заасан ноцтой зөрчил гаргасан

• Мөнгө болон эд хөрөнгө хариуцсан ажилтан ажил олгогчийн Мөнгө болон эд хөрөнгө хариуцсан ажилтан ажил олгогчийн итгэлийг алдсан буруутай үйлдэл, эс үйлдэхүй гаргасан нь итгэлийг алдсан буруутай үйлдэл, эс үйлдэхүй гаргасан нь тогтоогдсонтогтоогдсон

• Сонгууль, томилолтоор өөр орон тооны ажил, албан тушаалд Сонгууль, томилолтоор өөр орон тооны ажил, албан тушаалд ажиллах болсонажиллах болсон

• Контрактад заасан үндэслэл бий болсонКонтрактад заасан үндэслэл бий болсон/Хөдөлмөрийн хуулийн -40.1 зүйл//Хөдөлмөрийн хуулийн -40.1 зүйл/

Контрактыг цуцлах Контрактыг цуцлах үндэслэлүндэслэл• Хангалттай ажиллаж чадаагүйХангалттай ажиллаж чадаагүй

• Өөр ажил олгогчтой хөдөлмөрийн зэрэгцсэн гэрээ Өөр ажил олгогчтой хөдөлмөрийн зэрэгцсэн гэрээ буюу контракт байгуулсанбуюу контракт байгуулсан

• Ажил олгогч өмчлөх эрхээ бусад этгээдэд бүр Ажил олгогч өмчлөх эрхээ бусад этгээдэд бүр мөсөн шилжүүлсэнмөсөн шилжүүлсэн/ажилтанд 2 сар түүнээс дээш хугацааны өмнө мэдэгдэх үүрэгтэй /ажилтанд 2 сар түүнээс дээш хугацааны өмнө мэдэгдэх үүрэгтэй ба 3 сар түүнээс дээш хугацааны цалин хөлстэй тэнцэх тэтгэмж ба 3 сар түүнээс дээш хугацааны цалин хөлстэй тэнцэх тэтгэмж олгоно/олгоно/

• Контрактаар ажилтанд шилжүүлсэн эд хөрөнгийг Контрактаар ажилтанд шилжүүлсэн эд хөрөнгийг үр ашиггүй зарцуулсан, үрэгдүүлсэн,өмчлөгчөөс үр ашиггүй зарцуулсан, үрэгдүүлсэн,өмчлөгчөөс олгосон эрх мэдлийг хэтрүүлсэн нь нотлогдсон олгосон эрх мэдлийг хэтрүүлсэн нь нотлогдсон

Цалин хөлсЦалин хөлс

•Үндсэн цалинҮндсэн цалин

•НэмэгдэлНэмэгдэл

•Нэмэгдэл хөлсНэмэгдэл хөлс

•Шагнал, урамшуулалШагнал, урамшуулал

Үндсэн цалинҮндсэн цалин

• Ажилтан ажлын байрны Ажилтан ажлын байрны тодорхойлолтод заасан ажил тодорхойлолтод заасан ажил үүргийг гүйцэтгэсний төлөө ажил үүргийг гүйцэтгэсний төлөө ажил олгогчоос ажилтанд олгох олгогчоос ажилтанд олгох баталгаат хөлсийг хэлдэг. Өөрөөр баталгаат хөлсийг хэлдэг. Өөрөөр хэлбэл ажилтны хөдөлмөрийн хэлбэл ажилтны хөдөлмөрийн гэрээнд тусгагдсан цалин болно.гэрээнд тусгагдсан цалин болно.

НэмэгдэлНэмэгдэл

• Ажилтны үндсэн цалин дээр Ажилтны үндсэн цалин дээр ажилласан хугацааны, хөдөлмөрийн ажилласан хугацааны, хөдөлмөрийн нөхцлийн, албан ажлын онцгой нөхцлийн, албан ажлын онцгой нөхцлийн, цол зэрэг дэвийн, эрдмийн нөхцлийн, цол зэрэг дэвийн, эрдмийн зэргийн болон хамтын гэрээ зэргийн болон хамтын гэрээ хэлэлцээр, хөдөлмөрийн дотоод хэлэлцээр, хөдөлмөрийн дотоод журам болон бусад эрхийн актуудын журам болон бусад эрхийн актуудын дагуу олгож буй хөлсийг “нэмэгдэл”-д дагуу олгож буй хөлсийг “нэмэгдэл”-д тооцдог.тооцдог.

Нэмэгдэл хөлсНэмэгдэл хөлс

• Зарим тохиолдолд ажилтан ажлын Зарим тохиолдолд ажилтан ажлын байрны тохиолдолд заагаагүй ажил байрны тохиолдолд заагаагүй ажил үүрэг гүйцэтгэх, эсвэл ажил албан үүрэг гүйцэтгэх, эсвэл ажил албан тушаал хавсран болон хослон тушаал хавсран болон хослон гүйцэтгэх, хуульд заасан ажлын гүйцэтгэх, хуульд заасан ажлын цагаас илүү цагаар ажиллах зэрэг цагаас илүү цагаар ажиллах зэрэг тохиолдлуудад ажил олгогчоос тохиолдлуудад ажил олгогчоос нэмэгдүүлэн олгож буй хөлс.нэмэгдүүлэн олгож буй хөлс.

Шагнал урамшуулалШагнал урамшуулал

• Ажилтны ажлын үр дүн, эсвэл Ажилтны ажлын үр дүн, эсвэл байгууллагын ажлын эцсийн үр байгууллагын ажлын эцсийн үр дүнд оруулсан хувь нэмэрийг дүнд оруулсан хувь нэмэрийг үнэлэн ажил олгогчоос олгож буй үнэлэн ажил олгогчоос олгож буй мөнгөн урамшуулалыг хэлнэ.мөнгөн урамшуулалыг хэлнэ.

ОлговорОлговор• Ээлжийн амралтын олговорЭэлжийн амралтын олговор

• Сул зогсолтын үеийн олговорСул зогсолтын үеийн олговор

• Ажил хүлээлцэх хугацааны олговорАжил хүлээлцэх хугацааны олговор

• Ажил, албан тушаал нь хэвээр хадгалагдаж байгаа Ажил, албан тушаал нь хэвээр хадгалагдаж байгаа ажилтанд олгох тэтгэмж, олговоражилтанд олгох тэтгэмж, олговор

• Ажилтныг эрүүл мэндэд нь харшлахгүй өөр ажилд Ажилтныг эрүүл мэндэд нь харшлахгүй өөр ажилд шилжүүлсэн үеийн цалин хөлсний зөрүүшилжүүлсэн үеийн цалин хөлсний зөрүү

• Өөр орон нутагт ажиллахаар шилжих үед олгох Өөр орон нутагт ажиллахаар шилжих үед олгох олговоролговор

• Хүндэтгэн үзэх шалтгаанар ажилдаа ирээгүй үеийн Хүндэтгэн үзэх шалтгаанар ажилдаа ирээгүй үеийн олговоролговор

• Буруу халсан буюу шилжүүлсэн үеийн олговорБуруу халсан буюу шилжүүлсэн үеийн олговор

Хөдөлмөрийн сахилгын Хөдөлмөрийн сахилгын эрх зүйн зохицуулалтэрх зүйн зохицуулалт• Хөдөлмөрийн дотоод журмаар Хөдөлмөрийн дотоод журмаар

тодорхойлогдоно. Хөдөлмөрийн тодорхойлогдоно. Хөдөлмөрийн дотоод журамд тавигдах дотоод журамд тавигдах шаардлага ньшаардлага нь• Хууль ёсны шаардлагыг хангахХууль ёсны шаардлагыг хангах• Ил тод байхИл тод байх• Тогтвортой байхТогтвортой байх• Байгууллагын онцлогийг тусгасан байхБайгууллагын онцлогийг тусгасан байх

Сахилгын шийтгэлийн Сахилгын шийтгэлийн төрөлтөрөл

• СануулахСануулах

• Цалин хөлсийг 3 сар хүртэл Цалин хөлсийг 3 сар хүртэл хугацаагаар 20% хүртэл хувиар хугацаагаар 20% хүртэл хувиар бууруулахбууруулах

• Ажлаас халахАжлаас халах

/Хөдөлмөрийн хууль-40.1 зүйл /Хөдөлмөрийн хууль-40.1 зүйл 4.5/4.5/

Сахилгын шийтгэл Сахилгын шийтгэл оногдуулах журамоногдуулах журам

• Зөрчил гаргагчаас бичгээр тайлбар авахЗөрчил гаргагчаас бичгээр тайлбар авах

• Ажил олгогч түүний хууль ёсны төлөөлөгч, эрх Ажил олгогч түүний хууль ёсны төлөөлөгч, эрх олгогдсон албан тушаалтан сахилгын шийтгэл олгогдсон албан тушаалтан сахилгын шийтгэл оногдуулах тушаал гаргахоногдуулах тушаал гаргах

• Сахилгын шийтгэл гаргаснаас хойш 6 сар, Сахилгын шийтгэл гаргаснаас хойш 6 сар, илрүүлснээс хойш 1 сарын дотор сахилгын илрүүлснээс хойш 1 сарын дотор сахилгын шийтгэл оногдуулна.шийтгэл оногдуулна.

• Сахилгын 1 зөрчилд сахилгын шийтгэлийн Сахилгын 1 зөрчилд сахилгын шийтгэлийн хэлбэрүүдийг давхардуулж оногдуулахгүй.хэлбэрүүдийг давхардуулж оногдуулахгүй.

• Сахилгын шийтгэл оногдуулснаас хойш 1 жил Сахилгын шийтгэл оногдуулснаас хойш 1 жил өнгөрвөл сахилгын шийтгэлгүйд тооцно.өнгөрвөл сахилгын шийтгэлгүйд тооцно.

Эд хөрөнгийн хариуцлагаЭд хөрөнгийн хариуцлага

• Ажилтан өөрийн хууль бус үйлдэл, эс Ажилтан өөрийн хууль бус үйлдэл, эс үйлдэлээр ажил олгогч буюу үйлдэлээр ажил олгогч буюу байгууллагад учруулсан хохиролыг байгууллагад учруулсан хохиролыг хуульд заасан үндэслэл журмаар хуульд заасан үндэслэл журмаар нөхөн төлөх хууль зүйн үүрэг буюу нөхөн төлөх хууль зүйн үүрэг буюу шаардлага, хязгаарлалтын арга шаардлага, хязгаарлалтын арга хэмжээг эд хөрөнгийн хариуцлага хэмжээг эд хөрөнгийн хариуцлага гэнэ.гэнэ.

/Хөдөлмөрийн хууль-135 зүйл//Хөдөлмөрийн хууль-135 зүйл/

Эд хөрөнгийн Эд хөрөнгийн хариуцлагын үндсэн хариуцлагын үндсэн шинжшинж• Хөдөлмөрлөх үүргээ хэрэгжүүлэх үйл Хөдөлмөрлөх үүргээ хэрэгжүүлэх үйл

ажиллагаатай холбоотойажиллагаатай холбоотой

• Эрүүгийн, сахилгын, захиргааны арга хэмжээг Эрүүгийн, сахилгын, захиргааны арга хэмжээг оногдуулсныг үл харгалзан хэрэгждэгоногдуулсныг үл харгалзан хэрэгждэг

• Хохиролыг төлүүлэх нь ажил олгогч буюу Хохиролыг төлүүлэх нь ажил олгогч буюу захиргаа шийдвэр гаргаснаар хэрэгждэг ба захиргаа шийдвэр гаргаснаар хэрэгждэг ба маргаантай үед шүүхийн журмаар зохицуулна.маргаантай үед шүүхийн журмаар зохицуулна.

• Эд хөрөнгийн хариуцлага нь сахилгыг хангах, Эд хөрөнгийн хариуцлага нь сахилгыг хангах, ажилтнуудаас эд хөрөнгөтэй аривч хямгачаар ажилтнуудаас эд хөрөнгөтэй аривч хямгачаар хандах нөхцлийг бүрдүүлэхэд чиглэгддэг.хандах нөхцлийг бүрдүүлэхэд чиглэгддэг.

Учруулсан хохиролыг Учруулсан хохиролыг нөхөн төлүүлж байгаа нөхөн төлүүлж байгаа хэмжээгээр ньхэмжээгээр нь• Эд хөрөнгийн бүрэн хариуцлагаЭд хөрөнгийн бүрэн хариуцлага

• Эд хөрөнгийн хязгаарлагдмал Эд хөрөнгийн хязгаарлагдмал хариуцлагахариуцлага

Хөдөлмөрийн хамтын Хөдөлмөрийн хамтын маргаанмаргаан

• Хамтын гэрээ, хэлэлцээр Хамтын гэрээ, хэлэлцээр байгуулах, биелүүлэх, биелэлтэнд байгуулах, биелүүлэх, биелэлтэнд нь хяналт тавих явцад гэрээ, нь хяналт тавих явцад гэрээ, хэлэлцээрт оролцогч талуудын хэлэлцээрт оролцогч талуудын хооронд үүссэн саналын зөрүүг хооронд үүссэн саналын зөрүүг хэлдэг.хэлдэг.

Хөдөлмөрийн хамтын Хөдөлмөрийн хамтын маргааныг шийдвэрлэх маргааныг шийдвэрлэх аргаарга• Эвлэрлийн аргаЭвлэрлийн арга

• Зуучлагч урьж оролцуулан маргааныг Зуучлагч урьж оролцуулан маргааныг шийдвэрлэхшийдвэрлэх

• Хөдөлмөрийн арбитраар хэлэлцэхХөдөлмөрийн арбитраар хэлэлцэх

• Эвлэрлийн бус аргаЭвлэрлийн бус арга• Ажил хаялт зохион байгуулнаАжил хаялт зохион байгуулна• Шүүхээр шийдвэрлүүлэхШүүхээр шийдвэрлүүлэх

Ажил хаяхыг хориглодог Ажил хаяхыг хориглодог байгууллагабайгууллага

• Батлах хамгаалахБатлах хамгаалах

• Улсын аюулгүй байдлыг хангахУлсын аюулгүй байдлыг хангах

• Нийгмийн дэг журам сахиулах Нийгмийн дэг журам сахиулах үүрэг бүхий байгууллагаүүрэг бүхий байгууллага

Хөдөлмөрийн Хөдөлмөрийн ганцаарчилсан маргаанганцаарчилсан маргаан

• Хөдөлмөрийн эрх зүй, түүнтэй Хөдөлмөрийн эрх зүй, түүнтэй холбогдсон хууль ёсны ашиг холбогдсон хууль ёсны ашиг сонирхолын хүрээнд хөдөлмөрийн сонирхолын хүрээнд хөдөлмөрийн гэрээний талуудын хооронд үүссэн гэрээний талуудын хооронд үүссэн саналын зөрүүг хэлнэ. саналын зөрүүг хэлнэ. Хөдөлмөрийн ганцаарчилсан Хөдөлмөрийн ганцаарчилсан маргаан зөвхөн ажилтан- ажил маргаан зөвхөн ажилтан- ажил олгогчийн хооронд үүснэ.олгогчийн хооронд үүснэ.

Хөдөлмөрийн Хөдөлмөрийн ганцаарчилсан маргаанганцаарчилсан маргаан

• Хөдөлмөрийн Маргаан Таслах Хөдөлмөрийн Маргаан Таслах КомиссКомисс

• Шүүх шийдвэрлэнэ.Шүүх шийдвэрлэнэ.

/хөдөлмөрийн хууль-128 зүйл//хөдөлмөрийн хууль-128 зүйл/

Хөдөлмөрийн хамтын болон Хөдөлмөрийн хамтын болон ганцаарчилсан маргааны ганцаарчилсан маргааны ялгааялгаа• СүбьектээрээСүбьектээрээ

• Маргаан үүсгэж буй обьектоорооМаргаан үүсгэж буй обьектоороо

• Маргааныг шийдвэрлэх Маргааныг шийдвэрлэх байгууллагаарбайгууллагаар

ГЭРЭЭНИЙ ЭРХ ЗҮЙ СЭДЭВТ ГЭРЭЭНИЙ ЭРХ ЗҮЙ СЭДЭВТ ЛЕКЦИЙН БҮТЭЦЛЕКЦИЙН БҮТЭЦ

Нэг. Гэрээний эрх зүйн талаархи ерөнхий ойлголт, ангилал Нэг. Гэрээний эрх зүйн талаархи ерөнхий ойлголт, ангилал

Хоёр. Иргэний эрх зүйн болон бизнесийн эрх зүйн уялдааХоёр. Иргэний эрх зүйн болон бизнесийн эрх зүйн уялдаа

Гурав. Иргэний эрх зүй дахь гэрээний талаархи ойлголт, түүний Гурав. Иргэний эрх зүй дахь гэрээний талаархи ойлголт, түүний ангилалангилал

Дөрөв. Гэрээний бүтэц Дөрөв. Гэрээний бүтэц

Apr 17, 2023Apr 17, 2023111111 Business lawBusiness law

ХЭСЭГ НЭГ. ГЭРЭЭНИЙ ЭРХ ЗҮЙН ТАЛААРХИ ХЭСЭГ НЭГ. ГЭРЭЭНИЙ ЭРХ ЗҮЙН ТАЛААРХИ ЕРӨНХИЙ ОЙГОЛТ, АНГИЛАЛЕРӨНХИЙ ОЙГОЛТ, АНГИЛАЛ

Аливаа гэрээг дор дурьдсан шалгууруудын дагуу дараахь байдлаар ангилдаг. Аливаа гэрээг дор дурьдсан шалгууруудын дагуу дараахь байдлаар ангилдаг. Тухайлбал:Тухайлбал:

– Гэрээ байгуулах субъект Гэрээ байгуулах субъект /Улс, ОУБ, Хуулийн этгээд, иргэн зэрэг//Улс, ОУБ, Хуулийн этгээд, иргэн зэрэг/

– Гэрээний үйлчлэх хүрээ Гэрээний үйлчлэх хүрээ /тухайн улсад, бүс нутагт, олон улсад//тухайн улсад, бүс нутагт, олон улсад/

– Гэрээний зүйл буюу зохицуулах харилцаа Гэрээний зүйл буюу зохицуулах харилцаа /байгаль орчныг хамгаалах, /байгаль орчныг хамгаалах, энх тайваныг тогтоох, эдийн засгийн чөлөөлтэй болгох, туслалцаа, энх тайваныг тогтоох, эдийн засгийн чөлөөлтэй болгох, туслалцаа, дэмжлэг үзүүлэх, давхар татвар ногдуулахгүй байх зэрэг/дэмжлэг үзүүлэх, давхар татвар ногдуулахгүй байх зэрэг/

– Гэрээний эх сурвалж Гэрээний эх сурвалж /Олон улсын эрх зүйн хэм хэмжээг хэрэглэх, бүс /Олон улсын эрх зүйн хэм хэмжээг хэрэглэх, бүс нутгийн хэм хэмжээг хэрэглэх, ОУБ-ын хэм хэмжээг хэрэглэх, мөн нутгийн хэм хэмжээг хэрэглэх, ОУБ-ын хэм хэмжээг хэрэглэх, мөн үндэсний хэм хэмжээг хэрэглэх/ зэргээс хамаарч гэрээг олон янзаар үндэсний хэм хэмжээг хэрэглэх/ зэргээс хамаарч гэрээг олон янзаар ангилдаг. ангилдаг.

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 112112

Дээрх шалгууруудыг үндэслэж гэрээг дор дурьдсанаар ангилна. Үүнд: Дээрх шалгууруудыг үндэслэж гэрээг дор дурьдсанаар ангилна. Үүнд:

Нэг. Нийтийн эрх зүйн гэрээ Нэг. Нийтийн эрх зүйн гэрээ

- Олон улсын хэлэлцээр - Олон улсын хэлэлцээр /Озоны давхаргыг хамгаалах, /Озоны давхаргыг хамгаалах, GATT, TRIPS GATT, TRIPS зэрэг / зэрэг /

- Бүс нутгийн хэлэлцээр - Бүс нутгийн хэлэлцээр /Ази номхон далайн бүсийн шуудан холбооны дүрэм зэрэг/ /Ази номхон далайн бүсийн шуудан холбооны дүрэм зэрэг/

- Улс хооронд эсхүл Улс болон ОУБ хоорондын хэлэлцээр /- Улс хооронд эсхүл Улс болон ОУБ хоорондын хэлэлцээр /Гэмт хэрэгтэнийг Гэмт хэрэгтэнийг харилцан солилцох хэлэлцээр, Зээлийн хэлэлцээр/харилцан солилцох хэлэлцээр, Зээлийн хэлэлцээр/

- Төрийн захиргааны болон төрийн бус байгууллагын байгуулсан гэрээ- Төрийн захиргааны болон төрийн бус байгууллагын байгуулсан гэрээ- Төрийн байгууллага, хуулийн этгээдийн хооронд байгуулсан гэрээ- Төрийн байгууллага, хуулийн этгээдийн хооронд байгуулсан гэрээ

Хоёр. Хувийн эрх зүйн гэрээХоёр. Хувийн эрх зүйн гэрээ

- Олон Улсын хувийн эрх зүйн гэрээ /- Олон Улсын хувийн эрх зүйн гэрээ /иргэний эрх зүйн гэрээнээс ялгагдах шинж иргэний эрх зүйн гэрээнээс ялгагдах шинж 1. Гадаад этгээд, 2. Хил дамнасан, 3. Хэрэглэгдэх эх 1. Гадаад этгээд, 2. Хил дамнасан, 3. Хэрэглэгдэх эх

сурвалж сурвалж 4. Төлбөр хийх валют, мөн төлбөр шилжүүлэх 4. Төлбөр хийх валют, мөн төлбөр шилжүүлэх аргачлал зэрэг/аргачлал зэрэг/

- Иргэний эрх зүйн гэрээ - Иргэний эрх зүйн гэрээ

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 113113

ХЭСЭГ ХОЁР. ИРГЭНИЙ ЭРХ ЗҮЙ, ХЭСЭГ ХОЁР. ИРГЭНИЙ ЭРХ ЗҮЙ, БИЗНЕСИЙН ЭРХ ЗҮЙН ХООРОНДЫН УЯЛДАА БИЗНЕСИЙН ЭРХ ЗҮЙН ХООРОНДЫН УЯЛДАА

Ерөнхийдөө аливаа эрх зүй нь нийгэмд байгаа харилцааг Ерөнхийдөө аливаа эрх зүй нь нийгэмд байгаа харилцааг зохицуулсан байдаг ба иргэний эрх зүй нь эдийн болон зохицуулсан байдаг ба иргэний эрх зүй нь эдийн болон эдийн бус баялагт холбогдох нийгмийн харилцааг үүрэг эдийн бус баялагт холбогдох нийгмийн харилцааг үүрэг болгох, хориглох, эрх олгох зэрэг аргуудыг хэрэглэж болгох, хориглох, эрх олгох зэрэг аргуудыг хэрэглэж зохицуулсан хэм хэмжээний нийлбэр юм. Зураглавал: зохицуулсан хэм хэмжээний нийлбэр юм. Зураглавал:

эрх тэгш харилцааэрх тэгш харилцаа

эд баялагэд баялаг эдийн бус баялагэдийн бус баялаг

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 114114

Иргэн, хуулийн этгээд

Иргэн, хуулийн этгээд

Төр

Зарим тохиолдолд, эсхүл төрийн өмчийн хөрөнгөөр эд хөрөнгө худалдах, Зарим тохиолдолд, эсхүл төрийн өмчийн хөрөнгөөр эд хөрөнгө худалдах, худалдан автөрийн байгууллага нь иргэний эрх зүйн харилцаанд оролцдог. худалдан автөрийн байгууллага нь иргэний эрх зүйн харилцаанд оролцдог. Жишээ ньЖишээ нь: төрийн өмчийн барилгыг түрээслэхах зэрэг харилцаанд иргэний : төрийн өмчийн барилгыг түрээслэхах зэрэг харилцаанд иргэний эрх зүйн субъекийн адил үүрэг хүлээж, эрх эдэлж оролцдог. эрх зүйн субъекийн адил үүрэг хүлээж, эрх эдэлж оролцдог.

Харин бизнесийн эрх зүй нь иргэний эрх зүйн нэгэн дэд салбар эрх зүй Харин бизнесийн эрх зүй нь иргэний эрх зүйн нэгэн дэд салбар эрх зүй бөгөөд өөрийн гэсэн онцлог шинжүүдийг агуулсан ба хуульд заасан бөгөөд өөрийн гэсэн онцлог шинжүүдийг агуулсан ба хуульд заасан үндэслэлийн дагуу ашгийн төлөө төрөөс батлагдсан хэм хэмжээний хүрээнд үндэслэлийн дагуу ашгийн төлөө төрөөс батлагдсан хэм хэмжээний хүрээнд үйл ажиллагаа /бараа үйлдвэрлэл, ажил үйлчилгээ/ эрхлэн явуулж байгаа үйл ажиллагаа /бараа үйлдвэрлэл, ажил үйлчилгээ/ эрхлэн явуулж байгаа бизнес эрхлэгчдийн хоорондын болон бизнес эрхлэгч иргэдийн хооронд бизнес эрхлэгчдийн хоорондын болон бизнес эрхлэгч иргэдийн хооронд үүссэн харилцааг зохицуулж байгаа хэм хэмжээ юм. үүссэн харилцааг зохицуулж байгаа хэм хэмжээ юм.

Зураглавал: Бизнесийн этгээдүүдийг холбож өгдөг Зураглавал: Бизнесийн этгээдүүдийг холбож өгдөг гүүр нь гэрээ гүүр нь гэрээ юм.юм.

Ашиг олох зорилготой Ашиг олох зорилготой

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 115115

төрийн зохицуулалт

Иргэн, хуулийн этгээд

Иргэн, Хуулийн этгээд

ХЭСЭГ ГУРАВ. ГЭРЭЭНИЙ ЭРХ ЗҮЙНХЭСЭГ ГУРАВ. ГЭРЭЭНИЙ ЭРХ ЗҮЙН

ТУХАЙ ОЙЛГОЛТ ТУХАЙ ОЙЛГОЛТ

Бизнесийн эрх зүйн гол механизм нь Бизнесийн эрх зүйн гол механизм нь гэрээгэрээ бөгөөд Монгол Улсын бөгөөд Монгол Улсын иргэний хуулийн 8-р зүйлд иргэний эрх зүйн харилцаа үүсэх гол иргэний хуулийн 8-р зүйлд иргэний эрх зүйн харилцаа үүсэх гол үндэслэлүүдийг заасан байдаг. Тухайлбал: үндэслэлүүдийг заасан байдаг. Тухайлбал:

- - Агуулгын хувьд хуульд үл харшлах хэлцэлАгуулгын хувьд хуульд үл харшлах хэлцэл;;

- - Шүүхийн шийдвэрШүүхийн шийдвэр;;

- - Хуульд заасан захиргааны шийдвэрХуульд заасан захиргааны шийдвэр;;

- Оюуны үнэт зүйлс бүтээх- Оюуны үнэт зүйлс бүтээх;;

- Гэм хор учруулах- Гэм хор учруулах;;

- - Иргэний эрх зүйн харилцааг үүсгэсэн хууль зүйн үйл явдал бий Иргэний эрх зүйн харилцааг үүсгэсэн хууль зүйн үйл явдал бий болохболох;;

- - Үндэслэлгүйгээр эд юмс олж авах болон хуульд заасан бусад Үндэслэлгүйгээр эд юмс олж авах болон хуульд заасан бусад үндэслэлийн дагуу иргэний эрх зүйн харилцааа үүсдэг үндэслэлийн дагуу иргэний эрх зүйн харилцааа үүсдэг

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 116116

Агуулгын хувьд хуульд үл харшлах хэлцэл буюу иргэний эрх зүйн гэрээ гэдэг нь “Агуулгын хувьд хуульд үл харшлах хэлцэл буюу иргэний эрх зүйн гэрээ гэдэг нь “Хоёр Хоёр буюу түүнээс дээш этгээдүүдийн хооронд холбогдох үүрэг, эрхийг үүсгэх, өөрчлөх, буюу түүнээс дээш этгээдүүдийн хооронд холбогдох үүрэг, эрхийг үүсгэх, өөрчлөх, дуусгавар болгоход чиглэгдсэн хамтын тохиролцоодуусгавар болгоход чиглэгдсэн хамтын тохиролцоо” юм хэмээн тодорхойлсон байдаг. ” юм хэмээн тодорхойлсон байдаг. Ер нь гэрээ нь аливаа харилцааг зохицуулахад чиглэгдсэн талуудын хүсэл зоригийн Ер нь гэрээ нь аливаа харилцааг зохицуулахад чиглэгдсэн талуудын хүсэл зоригийн илэрхийлэл, тэдгээрийн тохиролцоо /соилэрхийлэл, тэдгээрийн тохиролцоо /соnsensusnsensus// болно. болно.

Зохицуулах харилцаагаар нь шалгуур болгож, иргэний эрх зүйн гэрээг Монгол Улсын Зохицуулах харилцаагаар нь шалгуур болгож, иргэний эрх зүйн гэрээг Монгол Улсын иргэний хуулийн дагуу /2002 оны/ дор дурьдсанаар ангилдаг. Тухайлбал: иргэний хуулийн дагуу /2002 оны/ дор дурьдсанаар ангилдаг. Тухайлбал:

1. Бусдын өмчлөлд хөрөнгө шилжүүлэхтэй холбогдсон гэрээ1. Бусдын өмчлөлд хөрөнгө шилжүүлэхтэй холбогдсон гэрээ /ИХ-ийн 3-р хэсэг/ /ИХ-ийн 3-р хэсэг/

- худалдах худалдан авах тухай гэрээ- худалдах худалдан авах тухай гэрээ

- Зээлээр худалдах, худалдан авах тухай гэрээ- Зээлээр худалдах, худалдан авах тухай гэрээ

- Эд хөрөнгө буцаан худалдах, худалдан авах болзолттой хийсэн гэрээ- Эд хөрөнгө буцаан худалдах, худалдан авах болзолттой хийсэн гэрээ

- Ирээдүйд эд хөрөнгө худалдах, худалдан авах гэрээ /опцион/- Ирээдүйд эд хөрөнгө худалдах, худалдан авах гэрээ /опцион/

- Арилжааны гэрээ - Арилжааны гэрээ

- Бэлэглэлийн гэрээ - Бэлэглэлийн гэрээ

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 117117

2. Бусдын эзэмшил, ашиглалтанд хөрөнгө шилжүүлэхтэй холбогдсон гэрээ2. Бусдын эзэмшил, ашиглалтанд хөрөнгө шилжүүлэхтэй холбогдсон гэрээ

- Эд хөрөнгө хөлслөх тухай гэрээ- Эд хөрөнгө хөлслөх тухай гэрээ

- Орон сууц хөлслөх гэрээ- Орон сууц хөлслөх гэрээ

- Санхүүгийн түрээсийн гэрээ /Лизинг/- Санхүүгийн түрээсийн гэрээ /Лизинг/

- Хөдөө аж ахуйн зориулалттай газрын түрээсийн гэрээ - Хөдөө аж ахуйн зориулалттай газрын түрээсийн гэрээ

- Франчайзын гэрээ - Франчайзын гэрээ

- эд хөрөнгө үнэ төлбөргүй ашиглах гэрээ зэрэг - эд хөрөнгө үнэ төлбөргүй ашиглах гэрээ зэрэг

3. Ажил гүйцэтгэх, туслалцаа үзүүлэхтэй холбоотой гэрээ 3. Ажил гүйцэтгэх, туслалцаа үзүүлэхтэй холбоотой гэрээ

- Ажил гүйцэтгэх тухай гэрээ- Ажил гүйцэтгэх тухай гэрээ

- Хөлсөөр ажиллах тухай гэрээ- Хөлсөөр ажиллах тухай гэрээ

- Хөдөлмөрлөх гэрээ - Хөдөлмөрлөх гэрээ

- Аялал жуулчлалын гэрээ- Аялал жуулчлалын гэрээ

- Тээвэрлэлтийн гэрээ - Тээвэрлэлтийн гэрээ

- Даалгаварын гэрээ- Даалгаварын гэрээ

- Хөрөнгө итгэмжлэх гэрээ- Хөрөнгө итгэмжлэх гэрээ

- Зуучлалын гэрээ- Зуучлалын гэрээ

- Хадгалалт- Хадгалалт

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 118118

- Шагнал олгохоор олон нийтэд амлах- Шагнал олгохоор олон нийтэд амлах

- Даатгал - Даатгал

- Төлбөр тооцоо - Төлбөр тооцоо

- Зээл - Зээл

- Мөнгөн хадгаламж - Мөнгөн хадгаламж

- Банкны баталгаа - Банкны баталгаа

- Үнэт цаас - Үнэт цаас

- Хамтран ажиллах зэргээс бүрдэнэ- Хамтран ажиллах зэргээс бүрдэнэ

Ийнхүү иргэний хуулийн зарчмын дагуу гэрээг тусгайлан ангилж, тус бүрд нь Ийнхүү иргэний хуулийн зарчмын дагуу гэрээг тусгайлан ангилж, тус бүрд нь хамаарах зохицуулалтыг хуулийн хэм хэмжээг болгон баталж, мөрдүүлдэг хамаарах зохицуулалтыг хуулийн хэм хэмжээг болгон баталж, мөрдүүлдэг хэдий ч иргэний эрх зүйн харилцаа, тэр дундаа бизнесийн эрх зүйн харилцаа хэдий ч иргэний эрх зүйн харилцаа, тэр дундаа бизнесийн эрх зүйн харилцаа нь ихээхэн өргөн учир тэдгээр харилцааг дээр дурьдсан шиг тусгайлан нь ихээхэн өргөн учир тэдгээр харилцааг дээр дурьдсан шиг тусгайлан зохицуулах боломжгүй юм. /зохицуулах боломжгүй юм. /жишээ нь: Интернетийн үйлчилгээ үзүүлэх жишээ нь: Интернетийн үйлчилгээ үзүүлэх тухай гэрээ/тухай гэрээ/

Иймийн учир гэрээний эрх зүйн нийтлэг заалт иргэний хуулинд байдаг билээ. Иймийн учир гэрээний эрх зүйн нийтлэг заалт иргэний хуулинд байдаг билээ.

/МУИХ-ийн ерөнхий ангийн заалт тэр дундаа 186-242 дахь хэсгийн заалт//МУИХ-ийн ерөнхий ангийн заалт тэр дундаа 186-242 дахь хэсгийн заалт/

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 119119

Мөн МУИХ-ийн 189-р зүйлийн 189.5-т “Мөн МУИХ-ийн 189-р зүйлийн 189.5-т “Энэхүү хуулиар зохицуулаагүй, шууд Энэхүү хуулиар зохицуулаагүй, шууд нэрлэгдээгүй боловч нэрлэгдээгүй боловч гэрээний үндсэн шинжгэрээний үндсэн шинж, хэлбэрийг илэрхийлсэн өмөрмөц агуулга , хэлбэрийг илэрхийлсэн өмөрмөц агуулга бүхий гэрээг бүхий гэрээг нэрлэгдээгүй гэрээ гэнэнэрлэгдээгүй гэрээ гэнэ. Нэрлэгдээгүй гэрээнд энэ хуулийн үүргийн . Нэрлэгдээгүй гэрээнд энэ хуулийн үүргийн тухай ерөнхий ойлголт хамаарнатухай ерөнхий ойлголт хамаарна” хэмээн заасан нь дээрх зүйлийг баталгаажуулж ” хэмээн заасан нь дээрх зүйлийг баталгаажуулж байгаа нэгэн хэлбэр юм.байгаа нэгэн хэлбэр юм.

Мөн тус зүйлд гэрээний Мөн тус зүйлд гэрээний үндсэн шинж буюу бүрдүүлбэр үндсэн шинж буюу бүрдүүлбэр гарч ирж байгаа бөгөөд гол гарч ирж байгаа бөгөөд гол шинж гэдэгт дараахь зүйлсийг оруулж тооцно. Тухайлбал: шинж гэдэгт дараахь зүйлсийг оруулж тооцно. Тухайлбал:

1. 1. Талууд харилцан тохиролцох Талууд харилцан тохиролцох //Mutual assent, which requires Mutual assent, which requires offeroffer and and acceptanceacceptance//

22. . Харилцан хангалт Харилцан хангалт //ConsiderationConsideration/ /

33. . Гэрээний зүйл Гэрээний зүйл //Legality of objectLegality of object//

44. . Талуудын эрх зүйн чадамж Талуудын эрх зүйн чадамж /Со/Соntractual capacityntractual capacity/ зэрэг болно./ зэрэг болно.

Эдгээр гол шинжүүдийн аль нэг нь бүрдээгүй тохиолдолд тус хэлцэл нь хууль зүйн Эдгээр гол шинжүүдийн аль нэг нь бүрдээгүй тохиолдолд тус хэлцэл нь хууль зүйн хувьд хүчин төгөлдөр бус гэсэн үг юм. хувьд хүчин төгөлдөр бус гэсэн үг юм.

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 120120

Нэг. Талууд харилцан тохиролцох Нэг. Талууд харилцан тохиролцох Mutual assent, which requires Mutual assent, which requires offeroffer and and acceptanceacceptance//

Энэхүү нөхцөл нь эрх зүйн өөр өөр тогтолцоотой /Энэхүү нөхцөл нь эрх зүйн өөр өөр тогтолцоотой /common law, civil lawcommon law, civil law// орнуудадорнуудад ч гэсэн нэгэн адил мөрдөгддөг бөгөөдч гэсэн нэгэн адил мөрдөгддөг бөгөөд гэрээний эрх зүйн гол зарчим гэрээний эрх зүйн гол зарчим юм. Энэ зарчим нь Санал, Саналын хариу гэсэн 2 үндсэн хэсгээс бүрдэнэ.юм. Энэ зарчим нь Санал, Саналын хариу гэсэн 2 үндсэн хэсгээс бүрдэнэ.

МУИХ-ийн 195-р зүйлийн 195.1-т “МУИХ-ийн 195-р зүйлийн 195.1-т “Нэг этгээд нь өөрийн хүсэл зоригийг хүлээн Нэг этгээд нь өөрийн хүсэл зоригийг хүлээн зөвшөөрсөн этгээдтэй эрх, үүргийн хувьд холбогдохоор нэг буюу хэд хэдэн зөвшөөрсөн этгээдтэй эрх, үүргийн хувьд холбогдохоор нэг буюу хэд хэдэн тодорхой этгээдэд хандан хүсэл зоригоо бодитойгоор илэрхийлсэн тодорхой этгээдэд хандан хүсэл зоригоо бодитойгоор илэрхийлсэн ирэлхийллийг ирэлхийллийг гэрээ байгуулах санал гэрээ байгуулах санал гэнэгэнэ” хэмээн тодорхойлсон байна. ” хэмээн тодорхойлсон байна.

Тодруулбал эрх зүйн харилцаа үүсэх зорилгоор, тодорхой тооны этгээдүүдэд Тодруулбал эрх зүйн харилцаа үүсэх зорилгоор, тодорхой тооны этгээдүүдэд хандсан, хүсэл зоригийн бодит /албан хүсэлт, утас, үнийн санал зэрэг/ хандсан, хүсэл зоригийн бодит /албан хүсэлт, утас, үнийн санал зэрэг/ илэрхийллийг санал гэж ойлгож болно. илэрхийллийг санал гэж ойлгож болно.

Жишээ 1. Жишээ 1. Таны найз компьютер импортоор оруулж худалддаг байжээ. Тэрээр өөрийн Таны найз компьютер импортоор оруулж худалддаг байжээ. Тэрээр өөрийн компьютерүүдийг 800 ам доллараар худалддаг гэж бодоё. Та найздаа түүний хамгийн компьютерүүдийг 800 ам доллараар худалддаг гэж бодоё. Та найздаа түүний хамгийн сүүлд оруулж ирсэн компьтераас нь нэг ширхэгийг 700 ам доллараар худалдан авах сүүлд оруулж ирсэн компьтераас нь нэг ширхэгийг 700 ам доллараар худалдан авах хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлжээ. Таны найз таны хүсэлтийг хүлээн зөвшөөрч, та өөрийн хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлжээ. Таны найз таны хүсэлтийг хүлээн зөвшөөрч, та өөрийн хүссэн компьютерийг худалдан авч чаджээ. Энэ тохиолдолд та гэрээний байгуулах хүссэн компьютерийг худалдан авч чаджээ. Энэ тохиолдолд та гэрээний байгуулах саналсанал / /offeroffer// гаргаж, найз тань хүлээн зөвшөөрсөн гаргаж, найз тань хүлээн зөвшөөрсөн /acceptance/ /acceptance/ гэж ойлгож болно. гэж ойлгож болно.

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 121121

Гэрээ байгуулах саналд тус гэрээний гол нөхцоийн талаар тусгасан байдаг. Гэрээ байгуулах саналд тус гэрээний гол нөхцоийн талаар тусгасан байдаг.

Тухайлбал: Бүх гэрээ нь үндсэн нөхцөлтэй байдаг. Тодруулбал “худалдах, худалдан Тухайлбал: Бүх гэрээ нь үндсэн нөхцөлтэй байдаг. Тодруулбал “худалдах, худалдан авах тухай” гэрээний гол нөхцөл нь гэрээний зүйл, үнэ, өмчлөлд хэрхэн шилжүүлэх авах тухай” гэрээний гол нөхцөл нь гэрээний зүйл, үнэ, өмчлөлд хэрхэн шилжүүлэх гэсэн үндсэн гурван асуудал л байдаг. Жишээ 1- дээр тайлбарлавал гэрээний зүйл гэсэн үндсэн гурван асуудал л байдаг. Жишээ 1- дээр тайлбарлавал гэрээний зүйл болох компьютер, мөн компьютерийг худалдан авах үнийг тодорхой заасан нь санал болох компьютер, мөн компьютерийг худалдан авах үнийг тодорхой заасан нь санал хүчинтэй байх хууль зүйн үндэслэлтэй юм. хүчинтэй байх хууль зүйн үндэслэлтэй юм.

Мөн хариу Мөн хариу шинэ саналшинэ санал хэмээх ойлголт байдаг бөгөөд МУИХ-ийн 195-р зүйлийн хэмээх ойлголт байдаг бөгөөд МУИХ-ийн 195-р зүйлийн 195.6-т “195.6-т “Гэрээ байгуулах саналаас өөр нөхцлөөр гэрээ байгуулахыг зөвшөөрсөн хариуг Гэрээ байгуулах саналаас өөр нөхцлөөр гэрээ байгуулахыг зөвшөөрсөн хариуг гэрээ байгуулах шинэ саналгэрээ байгуулах шинэ санал гэж үзнэ гэж үзнэ” хэмээн хуульчилсан. Жишээн дээр ” хэмээн хуульчилсан. Жишээн дээр тайлбарлавал: тайлбарлавал:

Жишээ 2. Жишээ 2. Таны найз өөрийн компьютерийг 700 ам доллараар худалдахыг хүлээн зөвшөөрөөгүй Таны найз өөрийн компьютерийг 700 ам доллараар худалдахыг хүлээн зөвшөөрөөгүй бөгөөд 750 ам доллараар худалдан авахыг танд санал болгосон. Энэ нь гэрээ байгуулах шинэ бөгөөд 750 ам доллараар худалдан авахыг танд санал болгосон. Энэ нь гэрээ байгуулах шинэ санал хэмээн тооцогдоно. Та хариу саналыг хүлээж авсан тохиолдолд хийгдэнэ.санал хэмээн тооцогдоно. Та хариу саналыг хүлээж авсан тохиолдолд хийгдэнэ.

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 122122

Иргэний эрх зүйд гэрээ байгуулах Иргэний эрх зүйд гэрээ байгуулах саналын дуудлага саналын дуудлага хэмээх ойлголт байгаа хэмээх ойлголт байгаа бөгөөд тус ойлголтыг гэрээ байгуулах саналтай хольж, нэгтгэж ойлгох бөгөөд тус ойлголтыг гэрээ байгуулах саналтай хольж, нэгтгэж ойлгох тохиолдлууд байдаг. МУИХ-ийн 195-р зүйлийн 195.4-т “тохиолдлууд байдаг. МУИХ-ийн 195-р зүйлийн 195.4-т “Тодорхой бус тооны Тодорхой бус тооны этгээдүүдэд хандсан хүсэл зоригийн илэрхийлэлд гэрээ байгуулахыг санал этгээдүүдэд хандсан хүсэл зоригийн илэрхийлэлд гэрээ байгуулахыг санал болохыг шууд заагаагүй бол түүнийг болохыг шууд заагаагүй бол түүнийг санал гаргах дуудлага санал гаргах дуудлага гэнэгэнэ” хэмээн ” хэмээн хуульчилсан байдаг. Тус ойлголтыг жишээн дээр тайлбарлавал: хуульчилсан байдаг. Тус ойлголтыг жишээн дээр тайлбарлавал:

Жишээ 3. Жишээ 3. МУИС-ийн ЭЗС-ийн Оюутан А нь өөрийн өмчлөлийн машиныг зарахаар болж МУИС-ийн ЭЗС-ийн Оюутан А нь өөрийн өмчлөлийн машиныг зарахаар болж машинхаа цонхон дээр ЗАРНА хэмээсэн бичгийг холбогдох утасны дугаарын хамт машинхаа цонхон дээр ЗАРНА хэмээсэн бичгийг холбогдох утасны дугаарын хамт наасан байжээ. Тус бичиг нь гэрээний санал мөн үү? Эсхүл саналын дуудлага уу?наасан байжээ. Тус бичиг нь гэрээний санал мөн үү? Эсхүл саналын дуудлага уу?

Саналын дуудлагын хувьд гэрээний саналаас ялгагдах хэд хэдэн шинж бий. Саналын дуудлагын хувьд гэрээний саналаас ялгагдах хэд хэдэн шинж бий. Тухайлбал саналын дуудлагад гол нөхцлийн талаар тусгаагүй байх, гол Тухайлбал саналын дуудлагад гол нөхцлийн талаар тусгаагүй байх, гол нөхцлийг тодорхойлох журмыг заагаагүй байх зэрэг болно. нөхцлийг тодорхойлох журмыг заагаагүй байх зэрэг болно.

Жишээ 4. Жишээ 4. Нэгэн бүсгүй ТНэгэн бүсгүй ТV chat V chat телевизийн хөтөлбөрийн тусгай дугаарлуу “21 настай телевизийн хөтөлбөрийн тусгай дугаарлуу “21 настай царайлаг охин танилцах залуу хайж байна” хэмээсэн царайлаг охин танилцах залуу хайж байна” хэмээсэн SMSSMS-ийг /Хошин хувилбар/ -ийг /Хошин хувилбар/ илгээжээ. Энэ саналын дуудлага мөн үү? Аль эсхүл гэрээний санал уу? илгээжээ. Энэ саналын дуудлага мөн үү? Аль эсхүл гэрээний санал уу?

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 123123

Монгол Улсын иргэний хуулинд гэрээний саналыг дараахь тохиолдолд Монгол Улсын иргэний хуулинд гэрээний саналыг дараахь тохиолдолд гаргасан гэж үздэг байна. Тухайлбал: Шууд нүүр тулж амаар гаргасан гаргасан гэж үздэг байна. Тухайлбал: Шууд нүүр тулж амаар гаргасан саналыг тэр даруйд нь хүлээн зөвшөөрсөн, эсхүл гэрээний саналыг илгээсэн саналыг тэр даруйд нь хүлээн зөвшөөрсөн, эсхүл гэрээний саналыг илгээсэн албан тоотод боломжит хугацаанд хариу мэдэгдсэн, мөн гэрээний саналд албан тоотод боломжит хугацаанд хариу мэдэгдсэн, мөн гэрээний саналд хариу ирүүлэх хугацаа заалгүйгээр илгээсэн тохиолдолд боломжит хугацаанд хариу ирүүлэх хугацаа заалгүйгээр илгээсэн тохиолдолд боломжит хугацаанд хүлээн зөвшөөрсөн зэрэг тохиолдлуудад гэрээний саналыг гаргасан гэж хүлээн зөвшөөрсөн зэрэг тохиолдлуудад гэрээний саналыг гаргасан гэж тооцдог байна.тооцдог байна.

Хоёр. Харилцан хангалт /Хоёр. Харилцан хангалт /ConsiderationConsideration//

Аль нэг талынхаа гаргасан гэрээний гол нөхцлийг нөгөө тал хүлээн Аль нэг талынхаа гаргасан гэрээний гол нөхцлийг нөгөө тал хүлээн зөвшөөрснөөр гэрээ байгуулах эхний алхам хийгдсэн бөгөөд дараагийн зөвшөөрснөөр гэрээ байгуулах эхний алхам хийгдсэн бөгөөд дараагийн зайлшгүй нэг зүйл нь харилцан тохиролцоонд хүрэх явдал юм. зайлшгүй нэг зүйл нь харилцан тохиролцоонд хүрэх явдал юм.

Жишээ 5.Жишээ 5. Оюутан А нь өөрийн машиныг худалдах ЗАР гаргасны дараагаар иргэн Б нь Оюутан А нь өөрийн машиныг худалдах ЗАР гаргасны дараагаар иргэн Б нь машиныг худалдах авах талаар гэрээний санал гаргаж, машиныг худалдах авах талаар гэрээний санал гаргаж, худалдах үнэ, төлбөр худалдах үнэ, төлбөр шилжүүлэх журам, өмчлөлд шилжүүлэх хугацаа зэргийг харилцан тохиролцсоны шилжүүлэх журам, өмчлөлд шилжүүлэх хугацаа зэргийг харилцан тохиролцсоны үндсэн дээр гэрээ байгуулжээүндсэн дээр гэрээ байгуулжээ. .

Харилцан хангалтын шинж нь Талууд гэрээний гол нөхцөл дээр харилцан Харилцан хангалтын шинж нь Талууд гэрээний гол нөхцөл дээр харилцан тохиролцож, зөвшилцөлд тохиролцож, зөвшилцөлд //consensusconsensus/ / хүрсэн байх явдал юм. хүрсэн байх явдал юм.

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 124124

Гурав. Гэрээний зүйлГурав. Гэрээний зүйл /legality of object/ /legality of object/

Аливаа гэрээний зүйл нь тухайн гэрээний төрлөөс хамаарч янз бүр байх Аливаа гэрээний зүйл нь тухайн гэрээний төрлөөс хамаарч янз бүр байх бөгөөд хамгийн гол нь хуулиар хориглоогүй ба хуультай зөрчилдөөгүй зүйл бөгөөд хамгийн гол нь хуулиар хориглоогүй ба хуультай зөрчилдөөгүй зүйл байх ёстой. Гэрээний төрлөөс хамаарч эд хөрөнгө, өмчлөх эрх, ажлын үр дүн байх ёстой. Гэрээний төрлөөс хамаарч эд хөрөнгө, өмчлөх эрх, ажлын үр дүн зэрэг байж болдог.зэрэг байж болдог.

Тухайлбал ажил гүйцэтгэх гэрээний зүйл нь гүйцэтгэсэн ажлын үр дүн байхад Тухайлбал ажил гүйцэтгэх гэрээний зүйл нь гүйцэтгэсэн ажлын үр дүн байхад харин хөлсөөр ажиллах гэрээний зүйл нь хүний хөдөлмөр байх жишээтэй. харин хөлсөөр ажиллах гэрээний зүйл нь хүний хөдөлмөр байх жишээтэй.

Дөрөв. Талуудын эрх зүйн чадамж /Дөрөв. Талуудын эрх зүйн чадамж /capacity of partiescapacity of parties/ /

Энэхүү лекцийн хүрээнд хуулийн этгээд, иргэн хүний эрх зүйн чадамжийн Энэхүү лекцийн хүрээнд хуулийн этгээд, иргэн хүний эрх зүйн чадамжийн тухай дурьдах бөгөөд Монгол Улсад хүчин төгөлдөр үйлчилж байгаа хууль тухай дурьдах бөгөөд Монгол Улсад хүчин төгөлдөр үйлчилж байгаа хууль тогтоомжийн хүрээнд хуулийн этгээдийн эрх зүйн чадамж нь тодорхой эрх тогтоомжийн хүрээнд хуулийн этгээдийн эрх зүйн чадамж нь тодорхой эрх бүхий газар бүртгүүлснээр хүчин төгөлдөр болдог. Харин иргэн хүний бүхий газар бүртгүүлснээр хүчин төгөлдөр болдог. Харин иргэн хүний чадамжийг Монгол Улсын иргэний хуулийн дагуу зохицуулсан. Тухайлбал чадамжийг Монгол Улсын иргэний хуулийн дагуу зохицуулсан. Тухайлбал МУИХ-ийн 15-р зүйлийн 15.1-т “МУИХ-ийн 15-р зүйлийн 15.1-т “Иргэний эрх зүйн бүрэн чадамж буюу иргэн Иргэний эрх зүйн бүрэн чадамж буюу иргэн өөрийн үйлдлээр өөртөө эрх олж авах, үүрэг бий болгох чадамж нь насанд өөрийн үйлдлээр өөртөө эрх олж авах, үүрэг бий болгох чадамж нь насанд хүрснээр буюу хүрснээр буюу 18 наснаас 18 наснаас бий болнобий болно” хэмээн хуульчилсан байдаг. ” хэмээн хуульчилсан байдаг.

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 125125

МУИХ-ийн дагуу бол эрх зүйн чадвар төрсөөр эхэлж, нас барснаар дуусгавар болдог МУИХ-ийн дагуу бол эрх зүйн чадвар төрсөөр эхэлж, нас барснаар дуусгавар болдог бол эрх зүйн бүрэн чадамж нь 18 наснаас эхэлдэг байна. Гэхдээ эрх зүйн чадамжийг бол эрх зүйн бүрэн чадамж нь 18 наснаас эхэлдэг байна. Гэхдээ эрх зүйн чадамжийг дотор нь:дотор нь:

- - Иргэний эрх зүйн бүрэн чадамж /МУИХ-ийн 15-р зүйлд 16-18 наснаас эхэлнэ/Иргэний эрх зүйн бүрэн чадамж /МУИХ-ийн 15-р зүйлд 16-18 наснаас эхэлнэ/

- Иргэний эрх зүйн бүрэн бус чадамж /МУИХ-ийн 16-р зүйл 14-18 насны хооронд/- Иргэний эрх зүйн бүрэн бус чадамж /МУИХ-ийн 16-р зүйл 14-18 насны хооронд/

- Иргэний эрх зүйн зарим чадамжтай иргэн /МУИХ-ийн 17-р зүйл 07-14 насны хооронд/- Иргэний эрх зүйн зарим чадамжтай иргэн /МУИХ-ийн 17-р зүйл 07-14 насны хооронд/

- Иргэний эрх зүйн чадамжгүй иргэн /МУИХ-ийн 18-р зүйлд 7 хүртэлх насны хүүхэд, шүүхээс - Иргэний эрх зүйн чадамжгүй иргэн /МУИХ-ийн 18-р зүйлд 7 хүртэлх насны хүүхэд, шүүхээс иргэний эрх зүйн чадамжгүй хэмээн тогтоосон иргэн зэрэг орно/иргэний эрх зүйн чадамжгүй хэмээн тогтоосон иргэн зэрэг орно/

Жишээ 6. Жишээ 6. 16 настай А нь эцэгтэйгээ хамт амьдардаг байжээ. А нь цаашид Их, дээд сургуульд 16 настай А нь эцэгтэйгээ хамт амьдардаг байжээ. А нь цаашид Их, дээд сургуульд сурцалцах хүсэлтэй тул сургалтын төлбөр цуглуулах зорилгоор нэгэн зоогийн газарт оройн цагаар сурцалцах хүсэлтэй тул сургалтын төлбөр цуглуулах зорилгоор нэгэн зоогийн газарт оройн цагаар ажиллах болсон. А-гийн эцэг нь байнга архи уудаг бөгөөд А-г мөнгө олж ир хэмээн дарамталж ажиллах болсон. А-гийн эцэг нь байнга архи уудаг бөгөөд А-г мөнгө олж ир хэмээн дарамталж байнга зоддог байжээ. Дээрхи нөхцлөөс шалтгаалж А нь цуглуулсан мөнгөөрөө айлын өрөө байнга зоддог байжээ. Дээрхи нөхцлөөс шалтгаалж А нь цуглуулсан мөнгөөрөө айлын өрөө хөлсөлж, бие дааж амьдрахаар шийдэж, өөрийгөө эрх зүйн бүрэн чадамжтай хэмээн хөлсөлж, бие дааж амьдрахаар шийдэж, өөрийгөө эрх зүйн бүрэн чадамжтай хэмээн тогтоолгохоор шүүхэд хүсэлт гаргажээ. Шүүх түүнийг эрх зүйн бүрэн чадамжтай хэмээн тогтоолгохоор шүүхэд хүсэлт гаргажээ. Шүүх түүнийг эрх зүйн бүрэн чадамжтай хэмээн тооцох үндэслэл байгаа юу?тооцох үндэслэл байгаа юу?

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 126126

МУИХ-ийн 26-р зүйлийн 26.1-т “МУИХ-ийн 26-р зүйлийн 26.1-т “Хуулийн этгээдийн иргэний эрх зүйн чадвар нь Улсын Хуулийн этгээдийн иргэний эрх зүйн чадвар нь Улсын бүртгэлийн газар бүртгүүлснээр үүсэж, хуульд заасан журмын дагуу татан буугдаж, бүртгэлийн газар бүртгүүлснээр үүсэж, хуульд заасан журмын дагуу татан буугдаж, Улсын бүртгэлээр хасагдсанаар дуусгавар болноУлсын бүртгэлээр хасагдсанаар дуусгавар болно” хэмээн заасны дагуу аливаа хуулийн ” хэмээн заасны дагуу аливаа хуулийн этгээдтэй гэрээ байгуулахдаа дор дурьдсан нөхцлүүдийг зайшгүй шалгаж байх этгээдтэй гэрээ байгуулахдаа дор дурьдсан нөхцлүүдийг зайшгүй шалгаж байх шаардлагатай. Тухайлбал: шаардлагатай. Тухайлбал:

- Үйл ажиллагаагаа тогтмол эрхэлдэг байх- Үйл ажиллагаагаа тогтмол эрхэлдэг байх;;

- - Хуулийн этгээдийн Улсын бүртгэлийн гэрчилгээ хүчин төгөлдөр бөгөөд хүчин Хуулийн этгээдийн Улсын бүртгэлийн гэрчилгээ хүчин төгөлдөр бөгөөд хүчин төгөлдөр үйлчлэх хугацаа дуусаагүй байхтөгөлдөр үйлчлэх хугацаа дуусаагүй байх;;

- - Хуулийн этгээдийг төлөөлөх эрх бүхий этгээд байхХуулийн этгээдийг төлөөлөх эрх бүхий этгээд байх;;

Эрх зүйн чадамжүй этгээдтэй байгуулсан гэрээ нь анхнаасаа хүчин төгөлдөр бус юм. Эрх зүйн чадамжүй этгээдтэй байгуулсан гэрээ нь анхнаасаа хүчин төгөлдөр бус юм. /МУИХ-ийн 56-р зүйлийн 56.1.5-т “/МУИХ-ийн 56-р зүйлийн 56.1.5-т “Эрх зүйн чадамжгүй этгээдийн хийсэн хэлцэл нь Эрх зүйн чадамжгүй этгээдийн хийсэн хэлцэл нь анхнаасаа хүчин төгөлдөр бус байнаанхнаасаа хүчин төгөлдөр бус байна” хэмээн заажээ./” хэмээн заажээ./

Жишээ 7. Жишээ 7. Голомт Банк ХХК, Скайнетворк ХХК нарын хооронд “Ажил гүйцэтгэх Голомт Банк ХХК, Скайнетворк ХХК нарын хооронд “Ажил гүйцэтгэх тухай” гэрээ байгуулагдсан бөгөөд тус гэрээнд Скайнетворк ХХК-ийн борлуулалтын тухай” гэрээ байгуулагдсан бөгөөд тус гэрээнд Скайнетворк ХХК-ийн борлуулалтын менежер гарын үсэг зурж, тамга тэмдэг дарсан байжээ. Тус гэрээнд Голомт банкны менежер гарын үсэг зурж, тамга тэмдэг дарсан байжээ. Тус гэрээнд Голомт банкны гүйцэтгэх захирал гарын үсэг, зурж баталгаажуулсан байна. Тус гэрээ хүчин төгөлдөр гүйцэтгэх захирал гарын үсэг, зурж баталгаажуулсан байна. Тус гэрээ хүчин төгөлдөр гэрээ мөн үү?гэрээ мөн үү?

/МУИХ-ийн 26-р зүйлийн 26.4 дахь заалт/ /МУИХ-ийн 26-р зүйлийн 26.4 дахь заалт/

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 127127

Дүгнэж тэмдэглэхэд гэрээний эрх зүйн дээрх 4 гол шинжийг бүрдүүлсэн байхад Дүгнэж тэмдэглэхэд гэрээний эрх зүйн дээрх 4 гол шинжийг бүрдүүлсэн байхад гэрээ хүчин төгөлдөр болох агуулгын гол шалгуурыг хангаж байна гэсэн үг юм. гэрээ хүчин төгөлдөр болох агуулгын гол шалгуурыг хангаж байна гэсэн үг юм.

Гэхдээ гэрээ хүчин төгөлдөр болох хэлбэрийн дараахь шаардлагууд байна. Үүнд:Гэхдээ гэрээ хүчин төгөлдөр болох хэлбэрийн дараахь шаардлагууд байна. Үүнд:

- Аман гэрээ - Аман гэрээ

- Бичгэн гэрээ- Бичгэн гэрээ

Сүүлийн үед бүхий л төрлийн гэрээг бичгээр байгуулах шаардлага практикт гарч Сүүлийн үед бүхий л төрлийн гэрээг бичгээр байгуулах шаардлага практикт гарч байна. Мөн хуулиар зайлшгүй бичгээр байгуулж, нотариатчаар гэрчлүүлэх гэрээ гэж байна. Мөн хуулиар зайлшгүй бичгээр байгуулж, нотариатчаар гэрчлүүлэх гэрээ гэж байна. Тодруулбал: Лизинг, Зээл, Анз, Барьцааны гэрээ, орон сууц хөлслөх гэрээ байна. Тодруулбал: Лизинг, Зээл, Анз, Барьцааны гэрээ, орон сууц хөлслөх гэрээ зэрэгзэрэг

Мөн хуульд заасны дагуу гэрээг заавал бүртгэлийн газар бүртгүүлснээр хүчин Мөн хуульд заасны дагуу гэрээг заавал бүртгэлийн газар бүртгүүлснээр хүчин төгөлдөр болох гэрээг байна. Тодруулбал: үл хөдлөх эд хөрөнгийн түрээсийн гэрээг төгөлдөр болох гэрээг байна. Тодруулбал: үл хөдлөх эд хөрөнгийн түрээсийн гэрээг Үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлийн газар бүртгүүлэх, мөн үүрэн холбооны оператор Үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлийн газар бүртгүүлэх, мөн үүрэн холбооны оператор компаниудын хоорондын харилцан холболтын гэрээг Харилцаа холбооны компаниудын хоорондын харилцан холболтын гэрээг Харилцаа холбооны зохицуулах хороонд бүртгүүлснээр хүчин төгөлдөр болно. зохицуулах хороонд бүртгүүлснээр хүчин төгөлдөр болно.

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 128128

Нийгмийн харилцаа өргөжин тэлэхийн хэрээр шинэлэг харилцааг гарч ирч Нийгмийн харилцаа өргөжин тэлэхийн хэрээр шинэлэг харилцааг гарч ирч байгаа бөгөөд тэдгээр шинэлэг харилцааг зохицуулахад ихээхэн төвөгтэй байгаа бөгөөд тэдгээр шинэлэг харилцааг зохицуулахад ихээхэн төвөгтэй болж, тэдгээрээс үүсэх, эсхүл үүсч болох аливаа маргаантай асуудлыг болж, тэдгээрээс үүсэх, эсхүл үүсч болох аливаа маргаантай асуудлыг гэрээгээр зохицуулахад гэрээний эрх зүйн мэдлэг нэлээдгүй чухал байна. гэрээгээр зохицуулахад гэрээний эрх зүйн мэдлэг нэлээдгүй чухал байна. Хэдийгээр иргэний эрх зүйн хэм хэмжээнд захирагдаж гэрээ байгуулах хэдий ч Хэдийгээр иргэний эрх зүйн хэм хэмжээнд захирагдаж гэрээ байгуулах хэдий ч гэрээний эрх зүйн чөлөөт байдлын зарчмыг гэрээнд тусгаж байх нь нэн чухал гэрээний эрх зүйн чөлөөт байдлын зарчмыг гэрээнд тусгаж байх нь нэн чухал юм. юм.

Гэрээний эрх зүйн чөлөөт байдлын зарчим гэдэгт дараахь зүйлсийг оруулдаг. Гэрээний эрх зүйн чөлөөт байдлын зарчим гэдэгт дараахь зүйлсийг оруулдаг.

1. Сайн дурын байх1. Сайн дурын байх;;

22. Хууль тогтоомжинд нийцсэн байх. Хууль тогтоомжинд нийцсэн байх;;

33. Агуулгаа өөрсдөө тодорхойлдог байх хэрэгтэй /МУИХ-ийн 189-р зүйлийн . Агуулгаа өөрсдөө тодорхойлдог байх хэрэгтэй /МУИХ-ийн 189-р зүйлийн 189.1-т гэрээний агуулгыг Талууд өөрсдөө тогтоохоор хуульчилсан байдаг/189.1-т гэрээний агуулгыг Талууд өөрсдөө тогтоохоор хуульчилсан байдаг/

Жишээ 8. Жишээ 8. Ангийн хэсэг нөхөд нийлж, ашиг олох болон мэргэжилээ дээшлүүлэх Ангийн хэсэг нөхөд нийлж, ашиг олох болон мэргэжилээ дээшлүүлэх зорилгоор компани байгуулахаар төлөвлөж хамтран ажиллах гэрээг байгуулж зорилгоор компани байгуулахаар төлөвлөж хамтран ажиллах гэрээг байгуулж бүгд гарын үсэг зурж, үүрэг хүлээсэн байна. Тус гэрээнд хууль тогтоомжинд бүгд гарын үсэг зурж, үүрэг хүлээсэн байна. Тус гэрээнд хууль тогтоомжинд харшилсан зүйлс байхгүй бөгөөд бүгд сайн дураар нэгдэж, гэрээний агуулгыг харшилсан зүйлс байхгүй бөгөөд бүгд сайн дураар нэгдэж, гэрээний агуулгыг өөрсдөө тодорхойлсон байна. Энэхүү гэрээ байгуулж байгаа нь гэрээний өөрсдөө тодорхойлсон байна. Энэхүү гэрээ байгуулж байгаа нь гэрээний чөлөөт байдлын зарчмын нэг илрэл юм. чөлөөт байдлын зарчмын нэг илрэл юм.

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 129129

ДүгнэлтДүгнэлт: Эцэст нь тэмдэглэж хэлэхэд гэрээ гэдэг бол Талуудын хоорондын : Эцэст нь тэмдэглэж хэлэхэд гэрээ гэдэг бол Талуудын хоорондын тохиролцоо тохиролцоо //consensusconsensus// бөгөөд тус тохиролцоогоо ямарваа нэгэн байдлаар хэн бөгөөд тус тохиролцоогоо ямарваа нэгэн байдлаар хэн нэгний өмнө үүрэг хүлээхээ бичгээр эсхүл амаар илэрхийлж, баталгаажуулж байгаа нэгний өмнө үүрэг хүлээхээ бичгээр эсхүл амаар илэрхийлж, баталгаажуулж байгаа хэлбэр хэмээн ойлгож болно. хэлбэр хэмээн ойлгож болно.

ХЭСЭГ ДӨРӨВ. ГЭРЭЭНИЙ БҮТЭЦХЭСЭГ ДӨРӨВ. ГЭРЭЭНИЙ БҮТЭЦ

Энэхүү хэсэгт практикт хамгийн их байгуулагддаг 2 /худалдах, худалдан авах тухай Энэхүү хэсэгт практикт хамгийн их байгуулагддаг 2 /худалдах, худалдан авах тухай гэрэ, ажил гүйцэтгэх тухай гэрээ/ гэрээг жишээ болгож, авч үзэх болно. Дараахь гэрэ, ажил гүйцэтгэх тухай гэрээ/ гэрээг жишээ болгож, авч үзэх болно. Дараахь бүтэцтэйгээр авч, үзье. бүтэцтэйгээр авч, үзье.

4.1. Гэрээний удиртгал хэсэг, хууль зүйн үндэслэл 4.1. Гэрээний удиртгал хэсэг, хууль зүйн үндэслэл

4.2. Гэрээний зорилго, зохицуулах харилцаа 4.2. Гэрээний зорилго, зохицуулах харилцаа

4.3. Гэрээ хүчин төгөлдөр болох үндэслэл4.3. Гэрээ хүчин төгөлдөр болох үндэслэл

4.44.4. . Гэрээний хугацааГэрээний хугацаа

4.5. Талуудын хүлээх үүрэг, эдлэх эрх 4.5. Талуудын хүлээх үүрэг, эдлэх эрх

4.6. Гэрээний төлбөр, түүнийг төлөх журам4.6. Гэрээний төлбөр, түүнийг төлөх журам

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 130130

4.7. Талуудын хүлээх хариуцлага 4.7. Талуудын хүлээх хариуцлага

4.8. Гэрээнд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах цуцлах асуудал 4.8. Гэрээнд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах цуцлах асуудал

4.9. Гэрээг цуцлах, дуусгавар болгох асуудал 4.9. Гэрээг цуцлах, дуусгавар болгох асуудал

4.10. Гэнэтийн болон давагдашгүй хүчин зүйлс4.10. Гэнэтийн болон давагдашгүй хүчин зүйлс

4.11. Бусад зүйлс 4.11. Бусад зүйлс

4.1. Гэрээний удиртгал хэсэг, хууль зүйн үндэслэл 4.1. Гэрээний удиртгал хэсэг, хууль зүйн үндэслэл

- Энэ хэсэг нь гэрээний чухал хэсэг бөгөөд тус гэрээг аль улсын эсхүл дотоодын ямар - Энэ хэсэг нь гэрээний чухал хэсэг бөгөөд тус гэрээг аль улсын эсхүл дотоодын ямар компанитай байгуулж байгаа, албан ёсны хаяг, улсын бүртгэлийн гэрчилгээ, гэрээг компанитай байгуулж байгаа, албан ёсны хаяг, улсын бүртгэлийн гэрчилгээ, гэрээг төлөөлж байгуулах албан тушаалтан, түүний эрх хэмжээ зэрэг ерөнхий мэдээллийг төлөөлж байгуулах албан тушаалтан, түүний эрх хэмжээ зэрэг ерөнхий мэдээллийг энэхүү хэсэгт бүрэн багтааж өгдөг. энэхүү хэсэгт бүрэн багтааж өгдөг.

Жишээ 9: Жишээ 9: А компани нь гадаадын нэгэн компаниас төхөөрөмж худалдан авах зорилгоор худалдах, А компани нь гадаадын нэгэн компаниас төхөөрөмж худалдан авах зорилгоор худалдах, худалдан авах тухай гэрээг байгуулж, хамтран ажиллах боллоо. А компани нь тухайн компанитай худалдан авах тухай гэрээг байгуулж, хамтран ажиллах боллоо. А компани нь тухайн компанитай өмнө нь гэрээ байгуулж, хамтран ажиллаж байгаагүй бөгөөд үйл ажиллагааны нь талаар өмнө нь гэрээ байгуулж, хамтран ажиллаж байгаагүй бөгөөд үйл ажиллагааны нь талаар тодорхой сайн мэдэхгүй ба Интернетээр төхөөрөмжийн үнийн саналыг авсан болно. Тухайн тодорхой сайн мэдэхгүй ба Интернетээр төхөөрөмжийн үнийн саналыг авсан болно. Тухайн компанийн үйл ажиллагаанд хэрхэн итгэж, гэрээ байгуулах вэ?компанийн үйл ажиллагаанд хэрхэн итгэж, гэрээ байгуулах вэ?

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 131131

Мөн энэхүү хэсэгт тухайн төрлийн гэрээг байгуулах хууль зүйн үндэслэлийг тогтоож өгсөн Мөн энэхүү хэсэгт тухайн төрлийн гэрээг байгуулах хууль зүйн үндэслэлийг тогтоож өгсөн байдаг. Тухайлбал: Тухайн гадаадын эсхүл дотоодын иргэн, хуулийн этгээдтэй гэрээ байгуулж байдаг. Тухайлбал: Тухайн гадаадын эсхүл дотоодын иргэн, хуулийн этгээдтэй гэрээ байгуулж байгаа бол аль хэрэглэгдэх хуулийнхаа үндэслэлүүдийг гэрээнд тусгах нь зайлшгүй хэрэгтэй байгаа бол аль хэрэглэгдэх хуулийнхаа үндэслэлүүдийг гэрээнд тусгах нь зайлшгүй хэрэгтэй юм. юм.

Жишээ 10. Жишээ 10. "..................төлөөлж ............ нар Монгол Улсын иргэний хуулийн "..................төлөөлж ............ нар Монгол Улсын иргэний хуулийн 186-242 дахь хэсгийн ерөнхий 186-242 дахь хэсгийн ерөнхий заалт, мөн хуулийн 243-261 дахь хэсгийн тусгайлсан заалтуудыг заалт, мөн хуулийн 243-261 дахь хэсгийн тусгайлсан заалтуудыг тус тус хууль зүйн үндэслэл тус тус хууль зүйн үндэслэл болгож ......" хэмээн гэрээнд оруулах хэрэгтэйболгож ......" хэмээн гэрээнд оруулах хэрэгтэй . .

Мөн гадаадын компанитай гэрээ хийж байгаа тохиолдолд "....... Мөн гадаадын компанитай гэрээ хийж байгаа тохиолдолд "....... НҮБ-ын Олон Улсын бараа худалдах, НҮБ-ын Олон Улсын бараа худалдах, худалдан авах тухай гэрээг хууль зүйн үндэслэл болгож худалдан авах тухай гэрээг хууль зүйн үндэслэл болгож ......" хэмээн оруулж бас болно......." хэмээн оруулж бас болно.

Хэрэглэх эх сурвалжийг гэрээнд ийнхүү тодорхой зааж өгдөгийн ач холбогдол нь дараа нь гэрээнээс Хэрэглэх эх сурвалжийг гэрээнд ийнхүү тодорхой зааж өгдөгийн ач холбогдол нь дараа нь гэрээнээс үүдэлтэй ямарваа нэг маргаан үүсэхэд зохицуулах, хэрэглэх эх сурвалж тодорхой байх ач холбогдолтой юм. үүдэлтэй ямарваа нэг маргаан үүсэхэд зохицуулах, хэрэглэх эх сурвалж тодорхой байх ач холбогдолтой юм.

4.2. Гэрээний зорилго, зохицуулах харилцаа4.2. Гэрээний зорилго, зохицуулах харилцаа

Аливаа харилцааг зохицуулах зорилгоор л гэрээг байгуулсан байдаг бөгөөд тухайн гэрээг байгуулж Аливаа харилцааг зохицуулах зорилгоор л гэрээг байгуулсан байдаг бөгөөд тухайн гэрээг байгуулж байгаагийн гол шалтгааныг нь энэхүү хэсэгт тусгаж өгнө. байгаагийн гол шалтгааныг нь энэхүү хэсэгт тусгаж өгнө.

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 132132

Жишээ 11. Жишээ 11. Худалдан авагчийн санал болгосон төхөөрөмжийг худалдагч нь Худалдан авагчийн санал болгосон төхөөрөмжийг худалдагч нь гэрээнд заасан хугацаанд нийлүүлэх, Худалдан авагч нь төхөөрөмжийг хүлээн гэрээнд заасан хугацаанд нийлүүлэх, Худалдан авагч нь төхөөрөмжийг хүлээн авч, төлбөр төлөхтэй холбоотой үүсэх Талуудын хоорондын авч, төлбөр төлөхтэй холбоотой үүсэх Талуудын хоорондын харилцааг харилцааг зохицуулахад энэхүү гэрээний зорилго оршино. зохицуулахад энэхүү гэрээний зорилго оршино.

Гэрээ нь аливаа харилцааг зохицуулдаг бөгөөд гэрээний хамгийн гол агуулга, Гэрээ нь аливаа харилцааг зохицуулдаг бөгөөд гэрээний хамгийн гол агуулга, зорилго нь энэхүү хэсэгт хамаардаг болно. Энэхүү хэсгийг буруу зорилго нь энэхүү хэсэгт хамаардаг болно. Энэхүү хэсгийг буруу тодорхойлсноор гэрээг буруу ойлгох, хэрэгжүүлэх асуудал гарахыг үгүйсгэхгүй тодорхойлсноор гэрээг буруу ойлгох, хэрэгжүүлэх асуудал гарахыг үгүйсгэхгүй юм. юм.

4.3. Гэрээ хүчин төгөлдөр болох хууль зүйн үндэслэл 4.3. Гэрээ хүчин төгөлдөр болох хууль зүйн үндэслэл

Гэрээ хүчин төгөлдөр болох хуулийн дараахь үндэслэлүүд байдаг. Тухайлбал: Гэрээ хүчин төгөлдөр болох хуулийн дараахь үндэслэлүүд байдаг. Тухайлбал:

- хэлэлцсэн тохиролцсон хэлбэрээр гэрээг байгуулсан байх- хэлэлцсэн тохиролцсон хэлбэрээр гэрээг байгуулсан байх;;

- - Нэгэнт үүссэн үүргийн харилцааг гэрчилж, зөвшөөрсөн байхНэгэнт үүссэн үүргийн харилцааг гэрчилж, зөвшөөрсөн байх;;

/Амлалт, баталгааг бичгээр мэдэгдсэн байх //Амлалт, баталгааг бичгээр мэдэгдсэн байх /

- - Төлбөр гүйцэтгэснээр Төлбөр гүйцэтгэснээр //бодитойгоор ашигалахбодитойгоор ашигалах/ / хүлээн зөвшөөрөххүлээн зөвшөөрөх;;

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 133133

Жишээ 12. Жишээ 12. А компани нь Б компаниас төхөөрөмж худалдах, худалдан авахаар А компани нь Б компаниас төхөөрөмж худалдах, худалдан авахаар тохиролцсон хэдий ч анх захиалга өгөхдөө гэрээ байгуулж, амжаагүй бөгөөд Б тохиролцсон хэдий ч анх захиалга өгөхдөө гэрээ байгуулж, амжаагүй бөгөөд Б компаниас ирүүлсэн албан бичгийн /үнийн саналын/ дагуу урьдчилгаа төлбөрийг А компаниас ирүүлсэн албан бичгийн /үнийн саналын/ дагуу урьдчилгаа төлбөрийг А компанид шилжүүлсэн болно. Энэ тохиолдолд А компани нь албан бичгийн дагуу төлбөр компанид шилжүүлсэн болно. Энэ тохиолдолд А компани нь албан бичгийн дагуу төлбөр шилжүүлснээр үүргийг хүлээн зөвшөөрсөн хэмээн үзэж болохоор байна.шилжүүлснээр үүргийг хүлээн зөвшөөрсөн хэмээн үзэж болохоор байна.

Энэхүү гэрээнд заасан хэлбэрийн болон агуулгын шаардлагыг бүрэн хангасан гэрээг Энэхүү гэрээнд заасан хэлбэрийн болон агуулгын шаардлагыг бүрэн хангасан гэрээг Талууд байгуулснаар гэрээ хүчин төгөлдөр болно. /Талууд байгуулснаар гэрээ хүчин төгөлдөр болно. /Slide 19-Slide 19-д хандана ууд хандана уу / /

4.44.4. Гэрээний хугацаа . Гэрээний хугацаа

Гэрээний хугацааг Талууд харилцан тохиролцсоны үндсэн дээр тогтоодог Гэрээний хугацааг Талууд харилцан тохиролцсоны үндсэн дээр тогтоодог бөгөөд гэрээг хугацаатай эсхүл хугацаагүй байдлаар хүчин төгөлдөр бөгөөд гэрээг хугацаатай эсхүл хугацаагүй байдлаар хүчин төгөлдөр үйлчлэхээр оруулж болно. Гэхдээ хугацаагүй гэрээг тус гэрээнд заасны дагуу үйлчлэхээр оруулж болно. Гэхдээ хугацаагүй гэрээг тус гэрээнд заасны дагуу цуцласнаар эсхүл нэмэлт, өөрчлөлт оруулах, аль нэг тал нь эрх зүйн цуцласнаар эсхүл нэмэлт, өөрчлөлт оруулах, аль нэг тал нь эрх зүйн чадамжгүй болсон тохиолдолд гэрээний хугацааг дуусгавар болгож болно. чадамжгүй болсон тохиолдолд гэрээний хугацааг дуусгавар болгож болно.

Харин хугацаатай гэрээг хугацаанаас нь өмнө цуцлах тохиолдол мөн байна. Харин хугацаатай гэрээг хугацаанаас нь өмнө цуцлах тохиолдол мөн байна.

жишээ 13жишээ 13. . "......... энэхүү гэрээ нь 2009 оны 02-р сарын 14-ний өдрөөс эхлэн 2010 оны 02-"......... энэхүү гэрээ нь 2009 оны 02-р сарын 14-ний өдрөөс эхлэн 2010 оны 02-р сарын 14-ний өдрийг хүртэлх р сарын 14-ний өдрийг хүртэлх 1 жилийн хугацаанд хүчин төгөлдөр үйлчилнэ1 жилийн хугацаанд хүчин төгөлдөр үйлчилнэ" хэмээн " хэмээн гэрээнд тусгадаг. гэрээнд тусгадаг.

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 134134

Мөн гэрээний хугацааг хуанлийн хоногоор бодох эсхүл гэрээнд заасан Мөн гэрээний хугацааг хуанлийн хоногоор бодох эсхүл гэрээнд заасан хугацааг ажлын хоногооор болох 2 тохиолдол практикт байна. Гэрээний хугацааг ажлын хоногооор болох 2 тохиолдол практикт байна. Гэрээний хугацаа нь гэрээний Талуудын хамтын ажиллагааны ерөнхий хугацааг хугацаа нь гэрээний Талуудын хамтын ажиллагааны ерөнхий хугацааг илэрхийлж байдаг байдаг. илэрхийлж байдаг байдаг.

4.5. Талуудын хүлээх үүрэг, эдлэх эрх 4.5. Талуудын хүлээх үүрэг, эдлэх эрх

Гэрээний хамгийн гол хэсэг нь энэхүү хэсэг бөгөөд Талуудад үүргийг нь Гэрээний хамгийн гол хэсэг нь энэхүү хэсэг бөгөөд Талуудад үүргийг нь тодорхой оруулж, эдлэх эрхийг нь нэг бүрчлэн үзүүлдэг гэрээний хэсэг юм.тодорхой оруулж, эдлэх эрхийг нь нэг бүрчлэн үзүүлдэг гэрээний хэсэг юм.

Худалдах, худалдан авах тухай гэрээний үүрэг, эрх нь дараахь байдлаар Худалдах, худалдан авах тухай гэрээний үүрэг, эрх нь дараахь байдлаар тодорхойлогдоно. тухайлбал: тодорхойлогдоно. тухайлбал:

Худалдагчийн үүрэг ньХудалдагчийн үүрэг нь: - Гэрээний Зүйлийг нийлүүлэх: - Гэрээний Зүйлийг нийлүүлэх;;

- - Төхөөрөмжтэй холбоотой өмчлөх эрхээ Төхөөрөмжтэй холбоотой өмчлөх эрхээ шилжүүлэхшилжүүлэх

Худадан авагчийн үүрэг:Худадан авагчийн үүрэг: - Гэрээнд заасны дагуу хүлээн авах - Гэрээнд заасны дагуу хүлээн авах;;

- - Гэрээнд заасны дагуу төлбөр төлөхГэрээнд заасны дагуу төлбөр төлөх

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 135135

талуудын эрх: - Гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлэхийг нөгөө талаасаа шаардахталуудын эрх: - Гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлэхийг нөгөө талаасаа шаардах;;

- - Гэрээнд нэмэлт, оруулах, цуцлах, дуусгавар болгох санал Гэрээнд нэмэлт, оруулах, цуцлах, дуусгавар болгох санал гаргахгаргах;;

Дээрх үүрэг, эрхүүд нь худалдах, худалдан авах гэрээний үндсэн үүрэг, эрх болно. Дээрх үүрэг, эрхүүд нь худалдах, худалдан авах гэрээний үндсэн үүрэг, эрх болно.

Харин ажил гүйцэтгэх гэрээний хувьд Харин ажил гүйцэтгэх гэрээний хувьд Захиалчийн хүлээх үүрэг нь: Захиалчийн хүлээх үүрэг нь:

- Гүйцэтгэсэн ажлыг цаг хугацаанд нь хүлээж авах- Гүйцэтгэсэн ажлыг цаг хугацаанд нь хүлээж авах;;

- - Гүйцэтгэсэн ажлыг хөлсийг төлөхГүйцэтгэсэн ажлыг хөлсийг төлөх;;

Гүйцэтгэгчийн хүлээх үүрэг нь: Гүйцэтгэгчийн хүлээх үүрэг нь:

- Захиалагчийн санал болгосны дагуу ажлыг гүйцэтгэх- Захиалагчийн санал болгосны дагуу ажлыг гүйцэтгэх;;

- - Ажлыг гэрээнд заасан хугацаанд бүрэн гүйцэтгэхАжлыг гэрээнд заасан хугацаанд бүрэн гүйцэтгэх;;

Талуудын эдлэх эрхийн хувьд бүх төрлийн гэрээнүүд адил эрхийг эдэлдэг. Ер Талуудын эдлэх эрхийн хувьд бүх төрлийн гэрээнүүд адил эрхийг эдэлдэг. Ер нь гэрээний эрх зүй гэдэг нь Талуудад тодорхой үүргийг бий болгож байгаа нь гэрээний эрх зүй гэдэг нь Талуудад тодорхой үүргийг бий болгож байгаа үүргийн эрх зүй хэмээн ойлгож болно. үүргийн эрх зүй хэмээн ойлгож болно.

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 136136

4.6. Гэрээний төлбөр, түүнийг төлөх журам4.6. Гэрээний төлбөр, түүнийг төлөх журам

Бүхий л төрлийн гэрээний төлбөрийг дансаар болон бэлнээр гэсэн 2 хэлбэрээр Бүхий л төрлийн гэрээний төлбөрийг дансаар болон бэлнээр гэсэн 2 хэлбэрээр төлж байна. Гэхдээ сүүлийн жилүүдэд банкны үйлчилгээ сайн хүрч байгаа учир төлж байна. Гэхдээ сүүлийн жилүүдэд банкны үйлчилгээ сайн хүрч байгаа учир бэлнээр төлбөр тооцоо хийх асуудал бараг үгүй болж байна. бэлнээр төлбөр тооцоо хийх асуудал бараг үгүй болж байна.

Ихэвчлэн дотоод болон гадаад төлбөр тооцоог дансаар хийж байна. Ихэвчлэн дотоод болон гадаад төлбөр тооцоог дансаар хийж байна.

Гадаадын нэгэн компанитай худалдах, худадан авах тухай гэрээ байгуулахдаа Гадаадын нэгэн компанитай худалдах, худадан авах тухай гэрээ байгуулахдаа нээлттэй дансны арга, эсхүл аккредитвийн аргыг хэрэглэж байна. нээлттэй дансны арга, эсхүл аккредитвийн аргыг хэрэглэж байна.

4.7. Талуудын хүлээх хариуцлага 4.7. Талуудын хүлээх хариуцлага

Аль нэг тал нь гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлээгүй тохиолдолд тус гэрээнд Аль нэг тал нь гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлээгүй тохиолдолд тус гэрээнд заасныхаа дагуу хариуцлага хүлээхээр гэрээнд тусгасан байдаг. Хариуцлагыг заасныхаа дагуу хариуцлага хүлээхээр гэрээнд тусгасан байдаг. Хариуцлагыг дараахь 2 үндсэн хэлбэрээр хэрэгжүүлдэг. дараахь 2 үндсэн хэлбэрээр хэрэгжүүлдэг.

- Үүргийн гүйцэтгэлийн аргыг хэрэглэх- Үүргийн гүйцэтгэлийн аргыг хэрэглэх;;

- Буруутай үйл ажиллагаанаас үүссэн бодит болон бодит бус хохирлыг - Буруутай үйл ажиллагаанаас үүссэн бодит болон бодит бус хохирлыг арилгуулахарилгуулах;;

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 137137

Гэрээгээр хүлээсэн үүргээ нөгөө тал нь биелүүлэхгүй байгаа тохиолдолд Гэрээгээр хүлээсэн үүргээ нөгөө тал нь биелүүлэхгүй байгаа тохиолдолд үүргийн гүйцэтгэлийг хангах зорилгоор дараахь аргуудыг хэрэглэдэг. Үүнд: үүргийн гүйцэтгэлийг хангах зорилгоор дараахь аргуудыг хэрэглэдэг. Үүнд:

Жишээ 14. Жишээ 14. Худалдах, худалдан авах гэрээний хариуцлагын хэсэгт "Худалдагч нь энэхүү Худалдах, худалдан авах гэрээний хариуцлагын хэсэгт "Худалдагч нь энэхүү гэрээнд заасан хугацаанд төхөөрөмжийг нийлүүлээгүй тохиолдолд хугацаа хэтэрсэн гэрээнд заасан хугацаанд төхөөрөмжийг нийлүүлээгүй тохиолдолд хугацаа хэтэрсэн хоног тутам гэрээний үнийн дүнгийн 0.5 хувьтай тэнцэх хэмжээний алдангийг хоног тутам гэрээний үнийн дүнгийн 0.5 хувьтай тэнцэх хэмжээний алдангийг Худалдан авагч-д төлнө" хэмээн оруулж болно. Худалдан авагч-д төлнө" хэмээн оруулж болно.

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 138138

Үүргийн гүйцэтгэлийг хангах арга

анз

фидуци

баталгаа

Дэнжин батлан даалт

барьцаа

Эсхүл "Худалдан авагч нь энэхүү гэрээнд заасан төхөөрөмжийг хүлээн авснаас хойш 14 Эсхүл "Худалдан авагч нь энэхүү гэрээнд заасан төхөөрөмжийг хүлээн авснаас хойш 14 хоногийн дотор төлбөрийг шилжүүлээгүй тохиолдолд хэтэрсэн хоног тутам гүйцэтгээгүй хоногийн дотор төлбөрийг шилжүүлээгүй тохиолдолд хэтэрсэн хоног тутам гүйцэтгээгүй үүргийн үнийн дүнгийн 0.5 хувьтай тэнцэх хэмжээний үүргийн үнийн дүнгийн 0.5 хувьтай тэнцэх хэмжээний алдангийн хоног тутам Худалдагч-алдангийн хоног тутам Худалдагч-д төлнөд төлнө" хэмээн мөн оруулж болно. Мөн "Аль нэг тал нь энэхүү гэрээгээр хүлээсэн үүргээ " хэмээн мөн оруулж болно. Мөн "Аль нэг тал нь энэхүү гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлээгүй бол гэрээний үнийн дүнгийн биелүүлээгүй бол гэрээний үнийн дүнгийн 10 хувьтай тэнцэх хэмжээний торгууль төлнө10 хувьтай тэнцэх хэмжээний торгууль төлнө" " гэх мэтчилэн үүргийг гүйцэтгэлийг хангах аргуудыг гэрээнд тусгаж болно. гэх мэтчилэн үүргийг гүйцэтгэлийг хангах аргуудыг гэрээнд тусгаж болно.

Нөгөө тал нь гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлээгүйн улмаас өөрт учирсан Нөгөө тал нь гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлээгүйн улмаас өөрт учирсан бодит болон бодит бус хохирлыг буруутай тал нь нөхөн төлөх үүрэгтэй. бодит болон бодит бус хохирлыг буруутай тал нь нөхөн төлөх үүрэгтэй.

Хариуцлагийн заалт нь гэрээг бүрэн хэрэгжүүлэх нэгэн хэрэгсэл болж өгдөг.Хариуцлагийн заалт нь гэрээг бүрэн хэрэгжүүлэх нэгэн хэрэгсэл болж өгдөг.

4.8. Гэрээнд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах4.8. Гэрээнд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах

Талуудын хооронд байгуулсан гэрээ нь нийгмийн харилцаанд шинэлэг нөхцөл Талуудын хооронд байгуулсан гэрээ нь нийгмийн харилцаанд шинэлэг нөхцөл гарч ирэх болгонд зохицуулалт нь муудаж, хоцрогддог бөгөөд энэхүү гарч ирэх болгонд зохицуулалт нь муудаж, хоцрогддог бөгөөд энэхүү хоцрогдлоос хамгаалж гэрээнд нэмэлт, өөрчлөлтийг оруулдаг байгаа. хоцрогдлоос хамгаалж гэрээнд нэмэлт, өөрчлөлтийг оруулдаг байгаа.

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 139139

Гэрээний нэмэлт гэрээ нь үндсэн гэрээний салшгүй хэсэг байх бөгөөд үндсэн Гэрээний нэмэлт гэрээ нь үндсэн гэрээний салшгүй хэсэг байх бөгөөд үндсэн гэрээний хүчин төгөлдөр үйлчлэх хугацаатай адил үйлчилнэ. гэрээний хүчин төгөлдөр үйлчлэх хугацаатай адил үйлчилнэ.

Нэмэлт, өөрчлөлт оруулах асуудлыг Талууд зөвшилцөж, харилцан Нэмэлт, өөрчлөлт оруулах асуудлыг Талууд зөвшилцөж, харилцан тохиролцсоны үндсэн дээр гэрээнд бичилт, хийж оруулах ёстой. тохиролцсоны үндсэн дээр гэрээнд бичилт, хийж оруулах ёстой.

Ер нь Монгол Улсад үйл ажиллагаа эрхлэн явуулж байгаа иргэн, хуулийн Ер нь Монгол Улсад үйл ажиллагаа эрхлэн явуулж байгаа иргэн, хуулийн этгээдүүдийн хувьд хэт нэг талыг барих, дангаар гэрээнд нэмэлт, өөрчлөлт этгээдүүдийн хувьд хэт нэг талыг барих, дангаар гэрээнд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах, дангаар нэмэлт, бичилт хийсэнийгээ нөгөө талдаа мэдэгдэхгүй байх оруулах, дангаар нэмэлт, бичилт хийсэнийгээ нөгөө талдаа мэдэгдэхгүй байх зэрэг ес зүйн ноцтой алдаануудыг нэлээдгүй гаргаж байна. зэрэг ес зүйн ноцтой алдаануудыг нэлээдгүй гаргаж байна.

Жишээ 15. "УБХ" ХХК /Түрээслүүлэгч/ болон "МОНСАТ" ХХК /Түрээслэгч/ нарын Жишээ 15. "УБХ" ХХК /Түрээслүүлэгч/ болон "МОНСАТ" ХХК /Түрээслэгч/ нарын хооронд 2008 оны 05-р сарын 29-ний өдөр байр, талбайн түрээсийн гэрээ байгуулагдсан хооронд 2008 оны 05-р сарын 29-ний өдөр байр, талбайн түрээсийн гэрээ байгуулагдсан бөгөөд түрээсийн гэрээний хугацаа нь 2010 оны 05-р сарын 29-ний өдөр хүртэлх бөгөөд түрээсийн гэрээний хугацаа нь 2010 оны 05-р сарын 29-ний өдөр хүртэлх хугацаанд хүчин төгөлдөр үйлчлэх ёстой. Гэтэл УБХ ХХК-иас Түрээсийн төлбөрөө хугацаанд хүчин төгөлдөр үйлчлэх ёстой. Гэтэл УБХ ХХК-иас Түрээсийн төлбөрөө нэмсэн талаархи албан бичиг МОНСАТ ХХК-д ирүүлсэн бөгөөд нэн яаралтай түрээсийн нэмсэн талаархи албан бичиг МОНСАТ ХХК-д ирүүлсэн бөгөөд нэн яаралтай түрээсийн гэрээг шинэслэн байгуулах тухай тус албан бичигт тусгасан байна. Монсат ХХК нь гэрээг шинэслэн байгуулах тухай тус албан бичигт тусгасан байна. Монсат ХХК нь гэрээнд нэмэлт, өөрчлөлт сонирхолгүй байгаа бөгөөд гэрээг шинэчлэн байгуулахаас гэрээнд нэмэлт, өөрчлөлт сонирхолгүй байгаа бөгөөд гэрээг шинэчлэн байгуулахаас татгалзсан. Энэ тохиолдолд гэрээнд нэмэлт, өөрчлөлт орох уу?\ татгалзсан. Энэ тохиолдолд гэрээнд нэмэлт, өөрчлөлт орох уу?\

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 140140

4.9. Гэрээ цуцлах, дуусгавар болох 4.9. Гэрээ цуцлах, дуусгавар болох

Ер нь гэрээг байгуулах л асуудал сайтар яригддаг болохоос биш гэрээг цуцлах, дуусгавар Ер нь гэрээг байгуулах л асуудал сайтар яригддаг болохоос биш гэрээг цуцлах, дуусгавар болгох, гэрээг дүгнэх асуудлыг одоогоор гэрээнд заасны дагуу хэрэгжүүлдэг хуулийн болгох, гэрээг дүгнэх асуудлыг одоогоор гэрээнд заасны дагуу хэрэгжүүлдэг хуулийн этгээд, иргэд маш цөөхөн гэж хэлж болно. этгээд, иргэд маш цөөхөн гэж хэлж болно.

4.9.1. Гэрээ цуцлах хэд хэдэн үндэслэл байна. Гэрээний хүчин төгөлдөр үйлчлэх хугацаанд 4.9.1. Гэрээ цуцлах хэд хэдэн үндэслэл байна. Гэрээний хүчин төгөлдөр үйлчлэх хугацаанд л гэрээ цуцлах асуудал яригддаг. л гэрээ цуцлах асуудал яригддаг.

- Гэрээ Талууд харилцан тохиролцож цуцлах- Гэрээ Талууд харилцан тохиролцож цуцлах

- Гэрээг аль нэг талынхаа санаачлагын дагуу цуцлах- Гэрээг аль нэг талынхаа санаачлагын дагуу цуцлах

Талууд гэрээг цуцлах талаар Талууд зөвшилцсөний үндсэн дээр харилцан тохиролцоонд Талууд гэрээг цуцлах талаар Талууд зөвшилцсөний үндсэн дээр харилцан тохиролцоонд хүрч болно. аль нэг талынхаа санаачилгаар гэрээг цуцлахдаа дараахь зарчмыг баримтлах нь хүрч болно. аль нэг талынхаа санаачилгаар гэрээг цуцлахдаа дараахь зарчмыг баримтлах нь хуульд нийцсэн алхам болно. Тодруулбал: Аль нэг тал нь гэрээгээр хүлээсэн үүргээ хуульд нийцсэн алхам болно. Тодруулбал: Аль нэг тал нь гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлээгүй тохиолдолд нөгөө талын нь санаачилгаар гэрээг цуцлах нь шударга ёсны биелүүлээгүй тохиолдолд нөгөө талын нь санаачилгаар гэрээг цуцлах нь шударга ёсны хувьд зөв шийдэл юм. хувьд зөв шийдэл юм.

Харин Талуудын аль нэг нь эрх зүйн чадамжгүй болсон эсхүл гэрээний хугацаа дуусгавар Харин Талуудын аль нэг нь эрх зүйн чадамжгүй болсон эсхүл гэрээний хугацаа дуусгавар болж, талууд хугацаа сунгах талаар тохиролцоонд хүрээгүй тохиолдолд гэрээ дуусгавар болж, талууд хугацаа сунгах талаар тохиролцоонд хүрээгүй тохиолдолд гэрээ дуусгавар болж байна. болж байна.

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 141141

4.10. Гэнэтийн болон давагдашгүй хүчин зүйлс //4.10. Гэнэтийн болон давагдашгүй хүчин зүйлс //

Энэхүү заалтыг гэрээнд заавал оруулж байгаагийн шалтгаан нь аль нэг тал нь Энэхүү заалтыг гэрээнд заавал оруулж байгаагийн шалтгаан нь аль нэг тал нь зайлшгүй шалтгааны улмаас гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлж чадаагүй зайлшгүй шалтгааны улмаас гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлж чадаагүй тохиолдолд хариуцлагаас чөлөөлөгдөх нэг үндэслэл болдогт оршино. тохиолдолд хариуцлагаас чөлөөлөгдөх нэг үндэслэл болдогт оршино.

Гэнэтийн хүчин зүйлс гэдэгт Монгол Улсын хууль тогтоомжинд заасан Гэнэтийн хүчин зүйлс гэдэгт Монгол Улсын хууль тогтоомжинд заасан урьдчилан таамаглах боломжгүй төрийн эрх бүхий байгууллагын шийдвэр, урьдчилан таамаглах боломжгүй төрийн эрх бүхий байгууллагын шийдвэр, хорио, цээр, нийтийн эмх замбараагүй байдал, онц байдал, дайны байдал, эдийн хорио, цээр, нийтийн эмх замбараагүй байдал, онц байдал, дайны байдал, эдийн засгийн хямрал зэргийг оруулж тооцно. засгийн хямрал зэргийг оруулж тооцно.

Давагдашгүй хүчин зүйлс гэдэгт даван туулах ямар ч боломжгүй байгалийн Давагдашгүй хүчин зүйлс гэдэгт даван туулах ямар ч боломжгүй байгалийн гамшигт үзэгдэл, аянга, шуурга, газар хөдлөлт, үер ус, гал түймэр зэргийг гамшигт үзэгдэл, аянга, шуурга, газар хөдлөлт, үер ус, гал түймэр зэргийг оруулж тооцдог байна. оруулж тооцдог байна.

Энэхүү гэнэтийн болон давагдашгүй хүчин зүйлсийн улмаас гэрээгээр хүлээсэн Энэхүү гэнэтийн болон давагдашгүй хүчин зүйлсийн улмаас гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлээгүй тал нь хариуцлагаас чөлөөлөгдөх хууль зүйн үндэслэлтэй үүргээ биелүүлээгүй тал нь хариуцлагаас чөлөөлөгдөх хууль зүйн үндэслэлтэй юм. /Жишээ татах/юм. /Жишээ татах/

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 142142

АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАНД АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАНД БАЯРЛАЛААБАЯРЛАЛАА

Apr 17, 2023Apr 17, 2023 Business lawBusiness law 143143

ГАДААДЫН ГАДААДЫН ХӨРӨНГӨ ХӨРӨНГӨ

ОРУУЛАЛТЫН ЭРХ ОРУУЛАЛТЫН ЭРХ ЗҮЙЗҮЙ

ГАДААДЫН ХӨРӨНГӨ ГАДААДЫН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫН ЭРХ ЗҮЙОРУУЛАЛТЫН ЭРХ ЗҮЙ

• Гадаадын хөрөнгө оруулалт Гадаадын хөрөнгө оруулалт

• Гадаадын хөрөнгө оруулалтын Гадаадын хөрөнгө оруулалтын эрх зүйэрх зүй

• Гадаадын хөрөнгө оруулалттай Гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгж аж ахуйн нэгж

ГАДААДЫН ХӨРӨНГӨ ГАДААДЫН ХӨРӨНГӨ

ОРУУЛАЛТОРУУЛАЛТ

ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТХөрөнгө оруулалт гэж эдийн засгийн Хөрөнгө оруулалт гэж эдийн засгийн

утгаараа:утгаараа:

• Хүү, үндсэн хөрөнгө ашигласны төлбөр, Хүү, үндсэн хөрөнгө ашигласны төлбөр, лицензийн төлбөр, ногдол ашиг, лицензийн төлбөр, ногдол ашиг, түрээсийн төлбөр авах зэргээр ашиг түрээсийн төлбөр авах зэргээр ашиг олох, эд баялагаа аривжуулаж, олох, эд баялагаа аривжуулаж, хөрөнгөө нэмэгдүүлэх үйл ажиллагаа.хөрөнгөө нэмэгдүүлэх үйл ажиллагаа.

• Нөгөө талаасаа өмч буюу капиталын үнэ Нөгөө талаасаа өмч буюу капиталын үнэ цэнэ нэмэгдүүлэх зориулалтаар цэнэ нэмэгдүүлэх зориулалтаар ашиглаж буй аж ахуйн нэгжийн ашиглаж буй аж ахуйн нэгжийн эзэмшиж байгаа хөрөнгийг хөрөнгө эзэмшиж байгаа хөрөнгийг хөрөнгө оруулалт гэнэ. оруулалт гэнэ.

Аж ахуйн нэгжид Аж ахуйн нэгжид оруулж болох хөрөнгө оруулж болох хөрөнгө

оруулалт оруулалт • Санхүүгийн: Бэлэн мөнгө, Санхүүгийн: Бэлэн мөнгө,

авлага, Банк болон бусад эх авлага, Банк болон бусад эх үүсвэрийн зээл үүсвэрийн зээл

• Биет : Барилга, машин тоног Биет : Барилга, машин тоног төхөөрөмж, түүхий эд төхөөрөмж, түүхий эд материал материал

• Биет бус: Патент, барааны Биет бус: Патент, барааны тэмдэгтэмдэг

Хөрөнгө оруулалтыг Хөрөнгө оруулалтыг хугацааны байдлаар хугацааны байдлаар

нь: нь: • Богино хугацаат /нэг жил хүртэл хугацаатай/Богино хугацаат /нэг жил хүртэл хугацаатай/

– Хугацаат хадгаламжХугацаат хадгаламж– Засгийн газрын үнэт цаасЗасгийн газрын үнэт цаас– Капитал хөрөнгийн болон өрийн баталгаа, үнэт Капитал хөрөнгийн болон өрийн баталгаа, үнэт

цаас цаас

• Урт хугацаат /нэг жилээс дээш хугацаатай/Урт хугацаат /нэг жилээс дээш хугацаатай/– Давуу эрхийн болон ердийн хувьцааДавуу эрхийн болон ердийн хувьцаа– Бонд барьцаалсанБонд барьцаалсан– Тусгай зорилгоор босгосон санТусгай зорилгоор босгосон сан– Бусад аж ахуйн нэгжид оруулсан өмчБусад аж ахуйн нэгжид оруулсан өмч

Оруулж буй Оруулж буй хөрөнгийн хэлбэрээр: хөрөнгийн хэлбэрээр:

• Бэлэн мөнгөөр оруулах Бэлэн мөнгөөр оруулах – Мөнгө хадгаламж Мөнгө хадгаламж – Хамтарсан үйлдвэрт үйлдвэрт мөнгө, хөрөнгө оруулах Хамтарсан үйлдвэрт үйлдвэрт мөнгө, хөрөнгө оруулах

• Үнэт цаасны хэлбэрээр Үнэт цаасны хэлбэрээр – Хувьцаа Хувьцаа – Бонд Бонд – Өрийн бичиг зэрэг үнэт цаас худалдан авах хэлбэрээр Өрийн бичиг зэрэг үнэт цаас худалдан авах хэлбэрээр

• Үндсэн хөрөнгийн хэлбэрээр Үндсэн хөрөнгийн хэлбэрээр – ГазарГазар– Барилга Барилга – Тоног төхөөрөмжТоног төхөөрөмж

ГАДААДЫН ХӨРӨНГӨ ГАДААДЫН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТОРУУЛАЛТ

Монгол Улсын Гадаадын Хөрөнгө Монгол Улсын Гадаадын Хөрөнгө оруулалтын тухай хуулийн 3 дугаар оруулалтын тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 1-р хэсэгт: зүйлийн 1-р хэсэгт: "Гадаадын хөрөнгө "Гадаадын хөрөнгө оруулалт" гэж Монгол Улсын нутаг оруулалт" гэж Монгол Улсын нутаг дэвсгэр дээр аж ахуйн нэгж байгуулах, дэвсгэр дээр аж ахуйн нэгж байгуулах, эсхүл Монголын аж ахуйн нэгжтэй эсхүл Монголын аж ахуйн нэгжтэй хамтран ажиллах зорилгоор гадаадын хамтран ажиллах зорилгоор гадаадын хөрөнгө оруулагчаас Монгол Улсад оруулж хөрөнгө оруулагчаас Монгол Улсад оруулж буй эд хөрөнгийн болон оюуны үнэт буй эд хөрөнгийн болон оюуны үнэт зүйлсийг хэлнэ.зүйлсийг хэлнэ.

Гадаадын хөрөнгө Гадаадын хөрөнгө оруулалтын төрөлоруулалтын төрөл: :

Гадаадын хөрөнгө оруулагч дараахь Гадаадын хөрөнгө оруулагч дараахь төрлийн хөрөнгө оруулалт хийж болно:төрлийн хөрөнгө оруулалт хийж болно:

1/ чөлөөтэй хөрвөх валют, хөрөнгө 1/ чөлөөтэй хөрвөх валют, хөрөнгө оруулалтын үр дүнд төгрөгөөр олсон оруулалтын үр дүнд төгрөгөөр олсон орлого;орлого;

2/ хөдлөх болон үл хөдлөх хөрөнгө, 2/ хөдлөх болон үл хөдлөх хөрөнгө, тэдгээртэй холбогдсон эд хөрөнгийн эрх;тэдгээртэй холбогдсон эд хөрөнгийн эрх;

3/ оюуны болон аж үйлдвэрийн өмчийн эрх3/ оюуны болон аж үйлдвэрийн өмчийн эрх

Гадаадын хөрөнгө Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг хэрэгжүүлэх оруулалтыг хэрэгжүүлэх

хэлбэрхэлбэр11/ гадаадын хөрөнгө оруулагч дангаараа аж ахуйн / гадаадын хөрөнгө оруулагч дангаараа аж ахуйн нэгж байгуулахнэгж байгуулах

2/ гадаадын хөрөнгө оруулагч монголын хөрөнгө 2/ гадаадын хөрөнгө оруулагч монголын хөрөнгө оруулагчтай хамтран аж ахуйн нэгж байгуулах;оруулагчтай хамтран аж ахуйн нэгж байгуулах;

3/ гадаадын хөрөнгө оруулагч тус улсын аж ахуйн 3/ гадаадын хөрөнгө оруулагч тус улсын аж ахуйн нэгжийн ногдол хувь, хувьцаа, бусад үнэт цаасыг нэгжийн ногдол хувь, хувьцаа, бусад үнэт цаасыг хууль тогтоомжийн дагуу худалдан авах замаар хууль тогтоомжийн дагуу худалдан авах замаар шууд хөрөнгө оруулалт хийхшууд хөрөнгө оруулалт хийх

4/ байгалийн баялгийг ашиглах, боловсруулах талаар 4/ байгалийн баялгийг ашиглах, боловсруулах талаар хууль тогтоомж, концесс, бүтээгдэхүүн хуваах хууль тогтоомж, концесс, бүтээгдэхүүн хуваах гэрээний дагуу эрх олж авах.гэрээний дагуу эрх олж авах.

5/ маркетинг, менежментийн гэрээ байгуулах;5/ маркетинг, менежментийн гэрээ байгуулах;

6/ санхүүгийн түрээс (лизинг)-ийн болон франчайзийн 6/ санхүүгийн түрээс (лизинг)-ийн болон франчайзийн хэлбэрхэлбэрээр ээр

ГАДААДЫН ХӨРӨНГӨ ГАДААДЫН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫН ЭРХ ЗҮЙ ОРУУЛАЛТЫН ЭРХ ЗҮЙ

ГАДААДЫН ХӨРӨНГӨ ГАДААДЫН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫН ЭРХ ЗҮЙ ОРУУЛАЛТЫН ЭРХ ЗҮЙ

Гадаадын хөрөнгө оруулалтын эрх зүй Гадаадын хөрөнгө оруулалтын эрх зүй нь хөрөнгө оруулагч, хамтрагч талуудын нь хөрөнгө оруулагч, хамтрагч талуудын эрх, үүрэг хөрөнгө оруулагчийн эрхийг эрх, үүрэг хөрөнгө оруулагчийн эрхийг хамгаалах, урамшуулах, аж ахуйн нэгж хамгаалах, урамшуулах, аж ахуйн нэгж байгуулах, бүртгүүлэх, татан буулгах байгуулах, бүртгүүлэх, татан буулгах явцад үүссэн харилцааг зохицуулна. явцад үүссэн харилцааг зохицуулна.

Гадаадын хөрөнгө оруулалтын эрх зүйн Гадаадын хөрөнгө оруулалтын эрх зүйн орчин орчин нь гадаадын хөрөнгө оруулалттай нь гадаадын хөрөнгө оруулалттай холбоотой Монгол Улсын Олон Улсын Гэрээ, холбоотой Монгол Улсын Олон Улсын Гэрээ, Монгол Улсын хуулиуд болон эдгээртэй Монгол Улсын хуулиуд болон эдгээртэй холбогдон гарсан дүрэм, журам, холбогдон гарсан дүрэм, журам, зааваруудын нийлбэр цогц. зааваруудын нийлбэр цогц.

Гадаадын хөрөнгө Гадаадын хөрөнгө оруулалтын эрх зүйн оруулалтын эрх зүйн

орчинорчин• Олон Улсын Гэрээ Олон Улсын Гэрээ ““Давхар татвараас чөлөөлөх тухай” хэлэлцээрийг 33 улстай, Давхар татвараас чөлөөлөх тухай” хэлэлцээрийг 33 улстай, “Хөрөнгө оруулалтыг хөхиүлэн дэмжих, харилцан хамгаалах хоёр “Хөрөнгө оруулалтыг хөхиүлэн дэмжих, харилцан хамгаалах хоёр талт хэлэлцээр”-ийг 39 улстай байгуулсан ба “Хөрөнгө талт хэлэлцээр”-ийг 39 улстай байгуулсан ба “Хөрөнгө оруулалтын талаар үүссэн маргааныг шийдвэрлэх тухай” 1965 оруулалтын талаар үүссэн маргааныг шийдвэрлэх тухай” 1965 оны Вашингтоны конвенцид 1996 онд, “Хөрөнгө оруулалтын оны Вашингтоны конвенцид 1996 онд, “Хөрөнгө оруулалтын даатгалын олон талт агентлаг байгуулах тухай” 1985 оны даатгалын олон талт агентлаг байгуулах тухай” 1985 оны Сөүлийн конвенцид 1999 онд тус тус нэгдэн орсон.Сөүлийн конвенцид 1999 онд тус тус нэгдэн орсон.

• Монгол Улсын Хууль Монгол Улсын Хууль

Монгол улсын Засгийн газар “Гадаадын хөрөнгө оруулалтын Монгол улсын Засгийн газар “Гадаадын хөрөнгө оруулалтын тухай” хуулийг УИХ-аар хэлэлцэн 1990 онд анх баталж 1993, 1998 тухай” хуулийг УИХ-аар хэлэлцэн 1990 онд анх баталж 1993, 1998 болон 2002 онуудад нэмэлт өөрчлөлтүүд оруулсан бөгөөд эдгээр болон 2002 онуудад нэмэлт өөрчлөлтүүд оруулсан бөгөөд эдгээр нь хөрөнгө оруулалтын тааламжтай орчинг бий болгох, олон нь хөрөнгө оруулалтын тааламжтай орчинг бий болгох, олон улсын хөрөнгө оруулалтын хууль эрх зүйн жишигт ойртуулахад улсын хөрөнгө оруулалтын хууль эрх зүйн жишигт ойртуулахад чиглэгдсэн юм.чиглэгдсэн юм.

Гадаадын хөрөнгө Гадаадын хөрөнгө оруулалтын эрх зүйн оруулалтын эрх зүйн

үндсэн зорилго үндсэн зорилго Монгол Улсын эдийн засаг, аж Монгол Улсын эдийн засаг, аж ахуйн хөгжлийг түргэтгэх, ард ахуйн хөгжлийг түргэтгэх, ард иргэдийн амьдралыг сайжруулах, иргэдийн амьдралыг сайжруулах, оруулсан хөрөнгийг үр ашигтай оруулсан хөрөнгийг үр ашигтай захиран зарцуулах, хөрөнгө захиран зарцуулах, хөрөнгө оруулагчийн ашиг сонирхлыг оруулагчийн ашиг сонирхлыг хамгаалахад чиглэгддэг. хамгаалахад чиглэгддэг.

Гадаадын хөрөнгө Гадаадын хөрөнгө оруулалтын эрх зүйн оруулалтын эрх зүйн

оролцогчид /Субьект/ оролцогчид /Субьект/ Субьектээр нь: Субьектээр нь:

• Иргэн Иргэн

• Хуулийн этгээд Хуулийн этгээд

• Төр Төр

Ашиг сонирхолоор нь:Ашиг сонирхолоор нь:

• Хөрөнгө оруулагч Хөрөнгө оруулагч

• Хамтрагч Хамтрагч

• Хөрөнгө оруулагчийн сонирхолХөрөнгө оруулагчийн сонирхол

Өөрийн эд хөрөнгийг гадаад улсын нутаг Өөрийн эд хөрөнгийг гадаад улсын нутаг дэвсгэрт байршуулж, ашгийн төлөө дэвсгэрт байршуулж, ашгийн төлөө ажиллах учраас тухайн орноос түүнд ажиллах учраас тухайн орноос түүнд үзүүлэх тааламжтай нөхцлийг үзүүлэх тааламжтай нөхцлийг сонирходог. сонирходог.

• Хамрагч талын сонирхолХамрагч талын сонирхол

Өөрийн эрх ашгийг гол зорилго болгохын Өөрийн эрх ашгийг гол зорилго болгохын зэрэгцээ хөрөнгө оруулагчийн ашиг зэрэгцээ хөрөнгө оруулагчийн ашиг сонирхолыг онцгой анхаарч боломжтой сонирхолыг онцгой анхаарч боломжтой бүх арга хэмжээг хуулийн хүрээнд бүх арга хэмжээг хуулийн хүрээнд хэрэгжүүлнэ. Мөн хөрөнгө оруулагч нь хир хэрэгжүүлнэ. Мөн хөрөнгө оруулагч нь хир хэмжээний хөрөнгө, төлбөрийн чадвартай, хэмжээний хөрөнгө, төлбөрийн чадвартай, зах зээлд нэр хүндтэй зэргийг сонирхоно. зах зээлд нэр хүндтэй зэргийг сонирхоно.

ГАДААДЫН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫГ ГАДААДЫН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫГ ХАМГААЛАХ ХАМГААЛАХ

Монгол Улсын Үндсэн хууль, Гадаадын Монгол Улсын Үндсэн хууль, Гадаадын хөрөнгө оруулалтын тухай хууль болон бусад хөрөнгө оруулалтын тухай хууль болон бусад хууль, тогтоомж болон Монгол Улсын хууль, тогтоомж болон Монгол Улсын ООлон лон УУлсын гэрээ, хэлэлцээрээр хамгаалагдсан лсын гэрээ, хэлэлцээрээр хамгаалагдсан байдагбайдаг..

• ННийгэмчлэх, хууль бусаар хураан авахыг ийгэмчлэх, хууль бусаар хураан авахыг хориглоххориглох

• ООруулсан хөрөнгөө зэмших, ашиглах, захиран руулсан хөрөнгөө зэмших, ашиглах, захиран зарцуулахад монголын хөрөнгө оруулагчдад зарцуулахад монголын хөрөнгө оруулагчдад олгодгоос дутуугүй тааламжтай нөхцөл олгоолгодгоос дутуугүй тааламжтай нөхцөл олгохх

• 20 сая америк доллараас дээш хөрөнгө 20 сая америк доллараас дээш хөрөнгө оруулалт хийх бол “оруулалт хийх бол “ТОГТВОРТОЙ БАЙДЛЫН ТОГТВОРТОЙ БАЙДЛЫН ГЭРЭЭГЭРЭЭ” байгуулах ” байгуулах

ГАДААДЫН ХӨРӨНГӨ ГАДААДЫН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫГ ОРУУЛАЛТЫГ ХЯЗГААРЛАХЯЗГААРЛАХХГадаадын хөрөнгө оруулалтын тухай Монгол Улсын хуульд: Гадаадын хөрөнгө оруулалтын тухай Монгол Улсын хуульд:

Гадаадын хөрөнгө оруулалт хийх хүрээ: Гадаадын хөрөнгө оруулалт хийх хүрээ:

1. Монгол Улсын хууль тогтоомжоор хориглосон үйлдвэрлэл, 1. Монгол Улсын хууль тогтоомжоор хориглосон үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхлэхээс бусад хүрээнд гадаадын хөрөнгө үйлчилгээ эрхлэхээс бусад хүрээнд гадаадын хөрөнгө оруулалт хийж болно. оруулалт хийж болно.

2. Монгол Улсын хууль тогтоомжоор үйлдвэрлэл, үйлчилгээ 2. Монгол Улсын хууль тогтоомжоор үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхлэхийг хориглосноос бусад нутаг дэвсгэрт гадаадын эрхлэхийг хориглосноос бусад нутаг дэвсгэрт гадаадын хөрөнгө оруулалт хийж болно.хөрөнгө оруулалт хийж болно.

Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг янз бүрийн аргаар хязгаарлах Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг янз бүрийн аргаар хязгаарлах нь бий. нь бий.

1.З1.Зөвхөн улс эсвэл дотоодын компани л хөрөнгө оруулах эрхтэй эдийн өвхөн улс эсвэл дотоодын компани л хөрөнгө оруулах эрхтэй эдийн засгийн салбарзасгийн салбар

2.Т2.Тоотой хэдэн гадаадын хөрөнгө оруулагчид л хөрөнгө оруулахоотой хэдэн гадаадын хөрөнгө оруулагчид л хөрөнгө оруулах эрхтэй тодорхой салбар, эрхтэй тодорхой салбар,

3.Г3.Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг бүрэн дэмжих салбар гэсэн гурван адаадын хөрөнгө оруулалтыг бүрэн дэмжих салбар гэсэн гурван арга зам байна. арга зам байна.

ГАДААДЫН ХӨРӨНГӨ ГАДААДЫН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТТАЙ АЖ ОРУУЛАЛТТАЙ АЖ

АХУЙН НЭГЖАХУЙН НЭГЖ

ГАДААДЫН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТТАЙ ГАДААДЫН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТТАЙ АЖ АХУЙН НЭГЖИЙН ЭРХ ЗҮЙН АЖ АХУЙН НЭГЖИЙН ЭРХ ЗҮЙН

БАЙДАЛБАЙДАЛ

Монгол Улсын хууль тогтоомжийн Монгол Улсын хууль тогтоомжийн дагуу байгуулагдсан, өөрийн хөрөнгө нь дагуу байгуулагдсан, өөрийн хөрөнгө нь 100 мянган америк доллар буюу түүнтэй 100 мянган америк доллар буюу түүнтэй тэнцэх төгрөгөөс дээш, түүний 25-аас тэнцэх төгрөгөөс дээш, түүний 25-аас доошгүй хувь нь гадаадын хөрөнгө доошгүй хувь нь гадаадын хөрөнгө оруулагчийн хувь хөрөнгөөс бүрдсэн аж оруулагчийн хувь хөрөнгөөс бүрдсэн аж ахуйн нэгжийг гадаадын хөрөнгө ахуйн нэгжийг гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгж оруулалттай аж ахуйн нэгж /ГХОААН/ /ГХОААН/ гэнэ. гэнэ.

Иймээс 25-иос доош хувьтай бол гадаадын Иймээс 25-иос доош хувьтай бол гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгжийн хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгжийн статусыг илэрхийлж чадахгүй. статусыг илэрхийлж чадахгүй.

ГХОААН-ИЙГ БАЙГУУЛАХГХОААН-ИЙГ БАЙГУУЛАХ

ГХОААН-ийг байгуулах хэлбэр:ГХОААН-ийг байгуулах хэлбэр:• Гадаад хөрөнгө оруулагч дангаараа 100 хувь хөрөнгө гаргаж Гадаад хөрөнгө оруулагч дангаараа 100 хувь хөрөнгө гаргаж

байгуулахбайгуулах

• Гадаадын хөрөнгө оруулагч өөрийн салбар нэгжээ шинээр Гадаадын хөрөнгө оруулагч өөрийн салбар нэгжээ шинээр нээж байгуулахнээж байгуулах

• Дотоодын хөрөнгө оруулагчтай хамтран хөрөнгө оруулж Дотоодын хөрөнгө оруулагчтай хамтран хөрөнгө оруулж байгуулахбайгуулах

ГХОААН-ийг байгуулахад шаардагдах материал:ГХОААН-ийг байгуулахад шаардагдах материал:• 1. 1. ӨргөдөлӨргөдөл 2. 2. ГэрээГэрээ 3. 3. ДүрэмДүрэм 4. Техник эдийн засгийн 4. Техник эдийн засгийн

тооцоо /төсөл/ гэсэн бичиг баримтыг монгол болон оруулж тооцоо /төсөл/ гэсэн бичиг баримтыг монгол болон оруулж байгаа улсын албан ёсны хэл дээр боловсруулна. байгаа улсын албан ёсны хэл дээр боловсруулна.

Өргөдөлд: Өргөдөлд:

Гэрээ, дүрэм, төсөл болон хөрөнгө оруулагчийн танилцуулга, хөрөнгө Гэрээ, дүрэм, төсөл болон хөрөнгө оруулагчийн танилцуулга, хөрөнгө оруулалттай холбоотой маркетинг, менежмент, технологийн хэлэлцээр, оруулалттай холбоотой маркетинг, менежмент, технологийн хэлэлцээр, хөрөнгө оруулагчийн төлбөрийн чадварын тухай үйлчлүүлэгч банкны хөрөнгө оруулагчийн төлбөрийн чадварын тухай үйлчлүүлэгч банкны

нотолгоо зэргийг хавсаргана. нотолгоо зэргийг хавсаргана. Гэрээнд: Гэрээнд:

Эрхлэх үйлдвэрлэл, үйлчилгээний төрөл, хугацаа, дүрмийн сан, ногдол Эрхлэх үйлдвэрлэл, үйлчилгээний төрөл, хугацаа, дүрмийн сан, ногдол ашиг, хувьцааны тоо, нэг бүрийн ба нийт үнэ, хөрөнгө оруулагчийн ашиг, хувьцааны тоо, нэг бүрийн ба нийт үнэ, хөрөнгө оруулагчийн хөрөнгө оруулах эд хөрөнгийн хэлбэр, удирдлага, хяналтын зөвлөлийг хөрөнгө оруулах эд хөрөнгийн хэлбэр, удирдлага, хяналтын зөвлөлийг сонгох журам, эрх үүрэг болон бусад зүйлийг тусгана. сонгох журам, эрх үүрэг болон бусад зүйлийг тусгана.

Дүрэмд: Дүрэмд:

Үйлдэрлэл үйлчилгээ явуулах техник технологийн журам, эд хөрөнгө Үйлдэрлэл үйлчилгээ явуулах техник технологийн журам, эд хөрөнгө ашиглах захиран зарцуулах, ашиг алдагдал хувиарлах, ня-бо бүртгэл, ашиглах захиран зарцуулах, ашиг алдагдал хувиарлах, ня-бо бүртгэл, тайлан тэнцэл гаргах журам, ажилагсадын ахуй хангамж, маргаан тайлан тэнцэл гаргах журам, ажилагсадын ахуй хангамж, маргаан шийдвэрлэх болон бусад шаардлагатай зүйлүүдийг тусгана. шийдвэрлэх болон бусад шаардлагатай зүйлүүдийг тусгана.

Техник эдийн засгийн тооцоо: Техник эдийн засгийн тооцоо:

Шинээр байгуулах аж ахуйн нэгжийн үйлдвэрлэл, үйлчилгээний Шинээр байгуулах аж ахуйн нэгжийн үйлдвэрлэл, үйлчилгээний чадавхийг эдийн засгийн бүх боломжит үзүүлэлтээр гарган, чадавхийг эдийн засгийн бүх боломжит үзүүлэлтээр гарган, үйлдэрлэлийн зорилго, түүнийг хэрэгжүүлэх арга замыг тодорхой үйлдэрлэлийн зорилго, түүнийг хэрэгжүүлэх арга замыг тодорхой тусгасан байна. тусгасан байна.

• ӨргөдөлӨргөдөл

Өргөдлийг Гадаадын хөрөнгө оруулалт, гадаад худалдааны агентлагт хандаж Өргөдлийг Гадаадын хөрөнгө оруулалт, гадаад худалдааны агентлагт хандаж бичнэ. бичнэ. - Хөрөнгө оруулагчийн нэр- Хөрөнгө оруулагчийн нэр- Хөрөнгө оруулалтын салбар- Хөрөнгө оруулалтын салбар- Хөрөнгө оруулалтын хэмжээ- Хөрөнгө оруулалтын хэмжээ- Хэрэгжүүлэх хугацаа- Хэрэгжүүлэх хугацаазэргийг тусгана. зэргийг тусгана.

• Хөрөнгө оруулагчдын танилцуулгаХөрөнгө оруулагчдын танилцуулга

Хэрэв хуулийн этгээд бол компанийн танилцуулгыг хавсаргана.Хэрэв хуулийн этгээд бол компанийн танилцуулгыг хавсаргана.Хэрэв хувь хүн бол Хэрэв хувь хүн бол анкетийганкетийг бөглөж хавсаргана. бөглөж хавсаргана.

• Гэрчилгээний хуулбар/ хувь хүний паспортын хуулбарГэрчилгээний хуулбар/ хувь хүний паспортын хуулбар

Хэрэв хуулийн этгээд бол компанийн гэрчилгээний хуулбарыг эрх бүхий Хэрэв хуулийн этгээд бол компанийн гэрчилгээний хуулбарыг эрх бүхий байгууллагаар (нотариатаар эсвэл бүртгэлийн газраар) баталгаажуулсан байнабайгууллагаар (нотариатаар эсвэл бүртгэлийн газраар) баталгаажуулсан байна

Хэрэв хувь хүн бол паспортын хуулбарыг / зурагтай хэсгийг, визийн зөвшөөрөлтэй Хэрэв хувь хүн бол паспортын хуулбарыг / зурагтай хэсгийг, визийн зөвшөөрөлтэй хуудсын хамт/ нотариатаар баталгаажуулсан байна.хуудсын хамт/ нотариатаар баталгаажуулсан байна.

• Оноосон нэрийн зөвшөөрөлОноосон нэрийн зөвшөөрөл

Монгол улсын компанийн тухай хуулийн 10.2-т заасний дагуу Компанийн оноосон Монгол улсын компанийн тухай хуулийн 10.2-т заасний дагуу Компанийн оноосон нэр нь бусад компани, аж ахуйн нэгжийн оноосон нэртэй давхардаагүй байх нэр нь бусад компани, аж ахуйн нэгжийн оноосон нэртэй давхардаагүй байх бөгөөд компани оноосон нэрээ бүртгэх байгууллагад бүртгүүлснээр уг оноосон бөгөөд компани оноосон нэрээ бүртгэх байгууллагад бүртгүүлснээр уг оноосон нэрийг хэрэглэх онцгой эрх авна.нэрийг хэрэглэх онцгой эрх авна.

Монгол улсад ҮТЕГ-ийн харьяа Улсын бүртгэлийн алба нь компанийн нэрийн Монгол улсад ҮТЕГ-ийн харьяа Улсын бүртгэлийн алба нь компанийн нэрийн бүртгэлийг компьютерийн нэгдсэн мэдээллийн санд бүртгэж хөтөлдөг. бүртгэлийг компьютерийн нэгдсэн мэдээллийн санд бүртгэж хөтөлдөг.

Улсын бүртгэлийн албанд аливаа төлбөргүй, маягт бөглөлгүйгээр таны сонгосон Улсын бүртгэлийн албанд аливаа төлбөргүй, маягт бөглөлгүйгээр таны сонгосон нэрийг өөр компанийн нэртэй давхардаж байгаа эсэхийг шалгасны үндсэн дээр нэрийг өөр компанийн нэртэй давхардаж байгаа эсэхийг шалгасны үндсэн дээр баталгаажуулж өгнө. баталгаажуулж өгнө.

• ГэрээГэрээ

Гадаадын 100 хувийн хөрөнгө оруулалттай компанийн үүсгэн байгуулагч нэг Гадаадын 100 хувийн хөрөнгө оруулалттай компанийн үүсгэн байгуулагч нэг хуулийн этгээд буюу хувь хүн байсан тохиолдолд гэрээ шаардлагагүй байдаг.хуулийн этгээд буюу хувь хүн байсан тохиолдолд гэрээ шаардлагагүй байдаг.

Харин тус компанийг үүсгэн байгуулагч нь хоёр буюу түүнээс дээш этгээд байх Харин тус компанийг үүсгэн байгуулагч нь хоёр буюу түүнээс дээш этгээд байх тохиолдолд үүсгэн байгуулах гэрээг монгол хэл болон гадаадын хөрөнгө тохиолдолд үүсгэн байгуулах гэрээг монгол хэл болон гадаадын хөрөнгө оруулагчийн сонгосон гадаад хэл дээр тус бүр 4-өөс доошгүй хувь үйлдэн оруулагчийн сонгосон гадаад хэл дээр тус бүр 4-өөс доошгүй хувь үйлдэн нотариатаар баталгаажуулж бүрдүүлэх бичиг баримтад хавсаргана.нотариатаар баталгаажуулж бүрдүүлэх бичиг баримтад хавсаргана.

• Гэрээний загварыг монгол, англи, орос, хятад хэл дээр ГХОГХА-аас авч болно. Гэрээний загварыг монгол, англи, орос, хятад хэл дээр ГХОГХА-аас авч болно.

• ДүрэмДүрэм

• Компанийн дүрэм нь мөн монгол, гадаад хэл дээр тус бүр 4-өөс доошгүй Компанийн дүрэм нь мөн монгол, гадаад хэл дээр тус бүр 4-өөс доошгүй хувь үйлдэгдэн нотариатаар баталгаажсан байна. Дүрмийн загварыг хувь үйлдэгдэн нотариатаар баталгаажсан байна. Дүрмийн загварыг ГХОГХА-аас авч болно. ГХОГХА-аас авч болно.

• Бусад дагалдах хэлэлцээрБусад дагалдах хэлэлцээр

• Компани байгуулах гэрээнээс гадна бүтээгдэхүүн борлуулах, тоног Компани байгуулах гэрээнээс гадна бүтээгдэхүүн борлуулах, тоног төхөөрөмж нийлүүлэх гэх мэт компанийн үйл ажиллагаатай холбоотой төхөөрөмж нийлүүлэх гэх мэт компанийн үйл ажиллагаатай холбоотой гэрээг талууд шаардлагатай гэж үзвэл хавсаргаж болно. гэрээг талууд шаардлагатай гэж үзвэл хавсаргаж болно.

• Банкны нотолгооБанкны нотолгоо

• Энэ нь тухайн хөрөнгө оруулагч үйлчлүүлдэг банкнаасаа авсан төлбөрийн Энэ нь тухайн хөрөнгө оруулагч үйлчлүүлдэг банкнаасаа авсан төлбөрийн чадвартайг нотолсон тодорхойлолт байдаг ба эх хувийг орчуулгын хамт чадвартайг нотолсон тодорхойлолт байдаг ба эх хувийг орчуулгын хамт бүрдүүлэх бичиг баримтад хавсаргана бүрдүүлэх бичиг баримтад хавсаргана

• Эзэмшиж буй өмчийн тодорхойлолтЭзэмшиж буй өмчийн тодорхойлолт

• Хөрөнгө оруулагч нь дүрмийн сандаа хөдлөх болон үл хөдлөх хөрөнгө Хөрөнгө оруулагч нь дүрмийн сандаа хөдлөх болон үл хөдлөх хөрөнгө оруулахаар тусгасан бол тухайн хөрөнгө нь хэний өмч болохыг нотолсон оруулахаар тусгасан бол тухайн хөрөнгө нь хэний өмч болохыг нотолсон тодорхойлолт, гэрчилгээний хуулбарыг хавсаргана. тодорхойлолт, гэрчилгээний хуулбарыг хавсаргана.

• Тусгай зөвшөөрөлТусгай зөвшөөрөл

• Монгол улсын Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хуульд Монгол улсын Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хуульд заасан үйлдвэрлэл, үйлчилгээг эрхлэх бол холбогдох зөвшөөрлийг авна заасан үйлдвэрлэл, үйлчилгээг эрхлэх бол холбогдох зөвшөөрлийг авна

• Ажлын байрны түрээсийн гэрээАжлын байрны түрээсийн гэрээ

• Шинээр байгуулагдах компанийн конторын зориулалттай байрны түрээсийн Шинээр байгуулагдах компанийн конторын зориулалттай байрны түрээсийн гэрээ байхаас гадна үйлдвэрлэл, үйлчилгээ явуулах ажлын байрны гэрээ байхаас гадна үйлдвэрлэл, үйлчилгээ явуулах ажлын байрны түрээсийн гэрээг байгуулна. Түрээсийн гэрээг байгуулах боломжгүй түрээсийн гэрээг байгуулна. Түрээсийн гэрээг байгуулах боломжгүй тохиолдолд түрээсээр ашиглуулах боломжтой тухай түрээслүүлэгчийн тохиолдолд түрээсээр ашиглуулах боломжтой тухай түрээслүүлэгчийн тодорхойлолт авч болно. Түрээсийн байранд үйлдвэрлэл үйлчилгээг явуулж тодорхойлолт авч болно. Түрээсийн байранд үйлдвэрлэл үйлчилгээг явуулж болох эсэх талаарх ажлын байрны эрүүл ахуйн дүгнэлтийг Хөдөлмөр болох эсэх талаарх ажлын байрны эрүүл ахуйн дүгнэлтийг Хөдөлмөр нийгмийн хамгааллын хяналтын албанаас гаргуулна. нийгмийн хамгааллын хяналтын албанаас гаргуулна.

• Техник эдийн засгийн тооцооТехник эдийн засгийн тооцоо

• Гадаадын хөрөнгө оруулалттай компанийн эрхлэхээр төлөвлөж байгаа үйл Гадаадын хөрөнгө оруулалттай компанийн эрхлэхээр төлөвлөж байгаа үйл ажиллагааны чиглэл тус бүрээр үр ашгийн тооцоог хийнэ. Үүнд тухайн үйл ажиллагааны чиглэл тус бүрээр үр ашгийн тооцоог хийнэ. Үүнд тухайн үйл ажиллагааг явуулах нөхцөл боломж хэр зэрэг бүрдсэн, ямар хэмжээний ажиллагааг явуулах нөхцөл боломж хэр зэрэг бүрдсэн, ямар хэмжээний зардал гаргаад хэдий хэмжээний ашиг олохыг урьдчилан тооцох юм.зардал гаргаад хэдий хэмжээний ашиг олохыг урьдчилан тооцох юм.

ГХОААН-ЫГ БҮРТГЭХ ЖУРАМГХОААН-ЫГ БҮРТГЭХ ЖУРАМ

Түүнийг бүртгэх явц нь аж ахуйн нэгжийг бүртгэх явцтай Түүнийг бүртгэх явц нь аж ахуйн нэгжийг бүртгэх явцтай ерөнхийдөө ижил бөгөөд зарим нэг онцлог байдаг. ерөнхийдөө ижил бөгөөд зарим нэг онцлог байдаг.

- Бүрдүүлсэн материалыг Гадаадын Хөрөнгө Оруулалт, - Бүрдүүлсэн материалыг Гадаадын Хөрөнгө Оруулалт, Гадаад Худалдааны Агентлагт /ГХОГХА/ өнгө. Гадаад Худалдааны Агентлагт /ГХОГХА/ өнгө.

ГХОГХАгентлаг материалыг хүлээн аваад: ГХОГХАгентлаг материалыг хүлээн аваад:

- Бүрдүүлсэн бичиг баримт манай улсын болон олон улсын - Бүрдүүлсэн бичиг баримт манай улсын болон олон улсын хууль тогтоожид нийцэж буй эсэххууль тогтоожид нийцэж буй эсэх

- Хүрээлэн буй орчны унаган төрхийг хамгаалах түүнийг - Хүрээлэн буй орчны унаган төрхийг хамгаалах түүнийг нөхөн сэргээх талаар төлөвлөж буй арга хэмжээ нь байгаль нөхөн сэргээх талаар төлөвлөж буй арга хэмжээ нь байгаль орчныг хамгаалах хуульд нийцэж буй эсэхорчныг хамгаалах хуульд нийцэж буй эсэх

- Эрхлэх үйлдэрлэл, үйлчилгээ нь эрүүл ахуйн стандартд - Эрхлэх үйлдэрлэл, үйлчилгээ нь эрүүл ахуйн стандартд тохирч буй эсэх тохирч буй эсэх

- Техник технологи нь техникийн түвшинд тавих шаардлага - Техник технологи нь техникийн түвшинд тавих шаардлага хангаж буй эсэхийг тогтооно. хангаж буй эсэхийг тогтооно.

Шаардлага хангаж байвал сайд тушаал гаргах ба тушаалыг Шаардлага хангаж байвал сайд тушаал гаргах ба тушаалыг үндэслэн гэрчилгээ олгоно. үндэслэн гэрчилгээ олгоно.

ГХОААН-ЫН ҮЙЛ ГХОААН-ЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААГ ЗОГСООХАЖИЛЛАГААГ ЗОГСООХ

• Монгол Улсын Компанийн тухай хуульд аж Монгол Улсын Компанийн тухай хуульд аж ахуйн нэгжийг татан буулгах талаар заасан ахуйн нэгжийг татан буулгах талаар заасан заалт ГХОААН-д нэгэн адил хамаарна.заалт ГХОААН-д нэгэн адил хамаарна.

• ГХОААН-ийг татан буулгах эцсийн шийдвэрийг ГХОААН-ийг татан буулгах эцсийн шийдвэрийг ГХОГХА гаргана. Агентлаг нь уг аж ахуйн ГХОГХА гаргана. Агентлаг нь уг аж ахуйн нэгж гэрээн дүрэмд заасан үүргээ зөрчсөн бол нэгж гэрээн дүрэмд заасан үүргээ зөрчсөн бол өөрийн санаачлагаар, харин аж ахуйн нэгж өөрийн санаачлагаар, харин аж ахуйн нэгж үйл ажиллагаагаа зогсоохоор шийдвэрлэсэн үйл ажиллагаагаа зогсоохоор шийдвэрлэсэн бол түүний хүсэлтээр шийдвэрлэнэ. бол түүний хүсэлтээр шийдвэрлэнэ.

АНХААРАЛАНХААРАЛ ТАВЬСАНД ТАВЬСАНД

БАЯРЛАЛААБАЯРЛАЛАА

ҮНЭТ ЦААС БА ҮНЭТ ЦААС БА ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗАХ ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗАХ

ЗЭЭЛ ЗЭЭЛ

•Үнэт цаас Үнэт цаас

•ХувьцааХувьцаа

•Үнэт цаасны зах зээл Үнэт цаасны зах зээл

ҮНЭТ ЦААС ҮНЭТ ЦААС

ҮНЭТ ҮНЭТ ЦААСЦААС

““ҮНЭТ ЦААСҮНЭТ ЦААС”” гэдэг ньгэдэг нь өмчийн эзэнг илэрхийлсэн өмчийн эзэнг илэрхийлсэн баримт бичиг юм. Өөрөөр хэлбэл энэ нь өмчлөх эрхийг баримт бичиг юм. Өөрөөр хэлбэл энэ нь өмчлөх эрхийг баталгаажуулсан баримт бөгөөд энэ утгаараа үнэт баталгаажуулсан баримт бөгөөд энэ утгаараа үнэт цаасгүй бол хөрөнгийг бусдад шилжүүлэх, худалдах цаасгүй бол хөрөнгийг бусдад шилжүүлэх, худалдах гэх мэт үйл ажиллагааг хийх боломжгүй.гэх мэт үйл ажиллагааг хийх боломжгүй.

Монгол Улсын Үнэт Цаасны Зах Зээлийн тухай хуульд: Монгол Улсын Үнэт Цаасны Зах Зээлийн тухай хуульд: ""ҮНЭТ ЦААСҮНЭТ ЦААС" гэж Засгийн  газар  болон бусад эрх " гэж Засгийн  газар  болон бусад эрх бүхий этгээдээс гаргасан өрийн бичиг /бонд/, бүхий этгээдээс гаргасан өрийн бичиг /бонд/, компанийн бүх төрлийн хувьцаа, компанийн гаргасан, компанийн бүх төрлийн хувьцаа, компанийн гаргасан, эсхүл гаргахаар санал болгож буй хувьцааг худалдах, эсхүл гаргахаар санал болгож буй хувьцааг худалдах, худалдан авах эрхийн опцион, хөрөнгө оруулалтын худалдан авах эрхийн опцион, хөрөнгө оруулалтын сангийн хувьцаа, түүнчлэн Үнэт цаасны хорооноос энэ сангийн хувьцаа, түүнчлэн Үнэт цаасны хорооноос энэ хуульд нийцүүлэн үнэт цаас гэж тодорхойлсон хуульд нийцүүлэн үнэт цаас гэж тодорхойлсон баримтыг хэлнэ. баримтыг хэлнэ.

ҮНЭТ ҮНЭТ ЦААСЦААС

ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗОРИЛГО НЬ :ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗОРИЛГО НЬ :

• Инфляциас хамгаалах хэрэгсэл байхИнфляциас хамгаалах хэрэгсэл байх

• Үнийн хэлбэлзлээс ашиг олох Үнийн хэлбэлзлээс ашиг олох

ҮНЭТ ЦААСНЫ ЧИГ ҮҮРЭГ НЬ: ҮНЭТ ЦААСНЫ ЧИГ ҮҮРЭГ НЬ:

• Мөнгөн хөрөнгийг эдийн засгийн хүрээний Мөнгөн хөрөнгийг эдийн засгийн хүрээний хооронд, нутаг дэвсгэр, улс орны хооронд хооронд, нутаг дэвсгэр, улс орны хооронд нийгмийн бүлэг давхаргын хооронд хуваарилахнийгмийн бүлэг давхаргын хооронд хуваарилах

• Хөрөнгийн эрхий зэрэгцээ түүнийг эзэмшигчид Хөрөнгийн эрхий зэрэгцээ түүнийг эзэмшигчид тодорхой нэмэлт эрхийг олгохтодорхой нэмэлт эрхийг олгох

• Хөрөнгөөс орлого олох, хөрөнгө өсөн нэмэгдэж Хөрөнгөөс орлого олох, хөрөнгө өсөн нэмэгдэж эргэн ирэх бололцоог хангах эргэн ирэх бололцоог хангах

ҮНЭТ ҮНЭТ ЦААСЦААС

ҮНЭТ ЦААСНЫ ҮНЭТ ЦААСНЫ ШИНЖШИНЖ

Үнэт цаас нь түүнийг мөнгөтэй адилтгах хэд хэдэн шинж Үнэт цаас нь түүнийг мөнгөтэй адилтгах хэд хэдэн шинж чанартай. чанартай.

- Гол шинж нь янз бүрийн хэлбэрээр мөнгөөр солигдох - Гол шинж нь янз бүрийн хэлбэрээр мөнгөөр солигдох бололцоо. бололцоо.

- Тооцоонд ашиглагдаж болно.- Тооцоонд ашиглагдаж болно.

- Дэнчин барьцаа, баталгааны зүйл болж болно. - Дэнчин барьцаа, баталгааны зүйл болж болно.

- Хэдэн жилээр болон хугацаагүй хадгалж болно. - Хэдэн жилээр болон хугацаагүй хадгалж болно.

- Үе залгамжлан шилжиж болно. - Үе залгамжлан шилжиж болно.

Бүх үнэт цаасыг зөвхөн цаасан хэлбэрээр гаргана. Үнэт Бүх үнэт цаасыг зөвхөн цаасан хэлбэрээр гаргана. Үнэт цаас ямар ч нэр өгсөн энэ бол цаас. Гэхдээ мөнгөн тэмдэгт цаас ямар ч нэр өгсөн энэ бол цаас. Гэхдээ мөнгөн тэмдэгт шиг үнэтэй цаас бөгөөд түүний өртөг нь түүн дээр шиг үнэтэй цаас бөгөөд түүний өртөг нь түүн дээр бичигдсэнээр, эсвэл зах зээлийн явцаар тодорхойлогдоно. бичигдсэнээр, эсвэл зах зээлийн явцаар тодорхойлогдоно.

ҮНЭТ ҮНЭТ ЦААСЦААС

ҮНЭТ ЦААСНЫ ҮНЭТ ЦААСНЫ БҮРДҮҮЛБЭРБҮРДҮҮЛБЭР

ҮҮнэт цаас бүр тодорхой бүрдүүлбэртэй.Үүнд: нэт цаас бүр тодорхой бүрдүүлбэртэй.Үүнд:

• • үнэт цаасны нэр, төрөл;үнэт цаасны нэр, төрөл;

• • үнэт цаас гаргагчийн оноосон нэр; үнэт цаас гаргагчийн оноосон нэр;

• • үнэт цаасны нэрлэсэн үнэ; үнэт цаасны нэрлэсэн үнэ;

• • нэрийн үнэт цаасны хувьд үнэт цаас эзэмшигчийн нэрийн үнэт цаасны хувьд үнэт цаас эзэмшигчийн нэр; нэр;

• • хүү төлөх нөхцөл;хүү төлөх нөхцөл;

• • төлбөр хийгдэх нөхцөл;төлбөр хийгдэх нөхцөл;

• • үнэт цаасны бүртгэлийн болон регистрийн дугаар; үнэт цаасны бүртгэлийн болон регистрийн дугаар;

• • үнэт цаас гаргагчийн тамга; үнэт цаас гаргагчийн тамга;

• • үнэт цаас гаргагчийн эрх бүхий албан тушаалтны үнэт цаас гаргагчийн эрх бүхий албан тушаалтны гарын үсэг. гарын үсэг.

ҮНЭТ ҮНЭТ ЦААСЦААС

ҮНЭТ ЦААСНЫ ҮНЭТ ЦААСНЫ ТӨРӨЛТӨРӨЛ

1.Гаргалтын байдлаар1.Гаргалтын байдлаар

-Биет -Биет /цаасан дээр//цаасан дээр/

-Биет бус -Биет бус /электрон хэлбэрээр//электрон хэлбэрээр/

Үнэт цаасны бүрдүүлбэрийг бодитойгоор цаасан дээр хэвлэн Үнэт цаасны бүрдүүлбэрийг бодитойгоор цаасан дээр хэвлэн гаргасан үнэт гаргасан үнэт цаасыг биецаасыг биет гэнэ.т гэнэ.

ББүрдүүлбэр нь комьпютерийн санах байгууламжинд байгаа үнэ үрдүүлбэр нь комьпютерийн санах байгууламжинд байгаа үнэ цаасыг цаасыг биет бус биет бус гэнэ. гэнэ.

ҮНЭТ ҮНЭТ ЦААСЦААС

2. 2. ХугацаагаарХугацаагаар

-Богино хугацааны -Богино хугацааны

-Дунд хугацааны -Дунд хугацааны

-Урт хугацааны-Урт хугацааны

БогиноБогино буюу буюу 1 жил, түүнээс бага хугацаанд эргэн төлөгдөх 1 жил, түүнээс бага хугацаанд эргэн төлөгдөх үнэт цаасууд ордог бөгөөд гол зорилго нь эдийн засаг дахь үнэт цаасууд ордог бөгөөд гол зорилго нь эдийн засаг дахь төлбөрийн ба мөнгөн гүйлгээний тогтвортой байдлыг төлбөрийн ба мөнгөн гүйлгээний тогтвортой байдлыг хангахад чиглэгддэгхангахад чиглэгддэг. .

ДДунд унд болон болон уртурт хугацааны үнэт цаасууд нь хөрөнгө хугацааны үнэт цаасууд нь хөрөнгө оруулалтын зорилгоор ашиглагддаг.оруулалтын зорилгоор ашиглагддаг.

ҮНЭТ ҮНЭТ ЦААСЦААС

3.Эзэмшигчийн байдлаар 3.Эзэмшигчийн байдлаар

- Нэрийн- Нэрийн

- Мэдүүлгийн- Мэдүүлгийн

- Зөвшөөрлийн - Зөвшөөрлийн

Нэрийн үнэт цаас Нэрийн үнэт цаас гэжгэж хүчинтэй хугацаанд нь бусдад шилжүүлж болдоггүй, хүчинтэй хугацаанд нь бусдад шилжүүлж болдоггүй, эзэмшигчийнх нь нэрийг тодорхойлон заасан үнэт цаасыг эзэмшигчийнх нь нэрийг тодорхойлон заасан үнэт цаасыг хэлнэхэлнэ. Ийм үнэт цаасанд нэрийн . Ийм үнэт цаасанд нэрийн хувьцаа, нэрийн өрийн бичиг, сертификатууд орно.хувьцаа, нэрийн өрийн бичиг, сертификатууд орно.

Мэдүүлгийн үнэт цаасМэдүүлгийн үнэт цаас гэж ү гэж үнэт цаасанд заасан эрхийг эзэмшигчийн нэрээр нэт цаасанд заасан эрхийг эзэмшигчийн нэрээр тодорхойлон заагаагүй тодорхойлон заагаагүй үнэт цаас. Өүнэт цаас. Өөрөөр хэлбэл эзэмших эрхийг баталгаажуулахад өрөөр хэлбэл эзэмших эрхийг баталгаажуулахад зориулсан үнэт цаас байдаг. Үүнд хувьцаа, өрийн бичиг, бүх төрлийн чекүүд үнэт цаасны зориулсан үнэт цаас байдаг. Үүнд хувьцаа, өрийн бичиг, бүх төрлийн чекүүд үнэт цаасны энэ төрөлд багтдаг.энэ төрөлд багтдаг.

Зөвшөөрлийн үнэт цаасЗөвшөөрлийн үнэт цаас гэж т гэж тодорхой этгээдийн нэр заагдсан боловч түүний одорхой этгээдийн нэр заагдсан боловч түүний зөвшөөрлөөр бусдад шилжүүлж болох үнэт цаасыг зөвшөөрлөөр бусдад шилжүүлж болох үнэт цаасыг хэлнэ. хэлнэ. Энд бүх төрлийн векселүүд Энд бүх төрлийн векселүүд орно.орно.

ҮНЭТ ҮНЭТ ЦААСЦААС4.Худалдах нөхцөлөөр 4.Худалдах нөхцөлөөр

-Биржийн -Биржийн

-Арилжааны -Арилжааны

Арилжааны үнэт цаасАрилжааны үнэт цаасанд бараа таваарын эргэлт болон анд бараа таваарын эргэлт болон хөрөнгийн хөдөлгөөнтэй холбоотой вексель, чекүүд орно ийм хөрөнгийн хөдөлгөөнтэй холбоотой вексель, чекүүд орно ийм үнэт цаасууд нь бараа таваарын арилжаанд ашиглагддаг.үнэт цаасууд нь бараа таваарын арилжаанд ашиглагддаг.

Биржийн үнэт цаасБиржийн үнэт цаасыг гаргахад түүний гаргах тоо, хэмжээг ыг гаргахад түүний гаргах тоо, хэмжээг тодорхой заасан байдаг. Биржийн үнэт цаасанд хувьцаа болон тодорхой заасан байдаг. Биржийн үнэт цаасанд хувьцаа болон өрийн бичиг ордог. өрийн бичиг ордог.

5.Ашиглагдах байдлаар нь5.Ашиглагдах байдлаар нь

--Үндсэн Үндсэн

-Туслах-Туслах

Дүрмийн сангаа бүрдүүлэх, үндсэн үйл ажиллагаагаа Дүрмийн сангаа бүрдүүлэх, үндсэн үйл ажиллагаагаа санхүүжүүлэх зорилгоор гаргасан хувьцаа, өрийн бичгүүдийг санхүүжүүлэх зорилгоор гаргасан хувьцаа, өрийн бичгүүдийг үндсэн үнэт цаасүндсэн үнэт цаас гэнэ. гэнэ.

Бусад зорилгоор ашиглаж байгаа үнэт цаасууд нь Бусад зорилгоор ашиглаж байгаа үнэт цаасууд нь туслах үнэттуслах үнэт цаасанд орно.цаасанд орно.

ҮНЭТ ҮНЭТ ЦААСЦААС6.Эрсдэлийн түвшингээр нь 6.Эрсдэлийн түвшингээр нь

-Найдвартай чанарын дээд т-Найдвартай чанарын дээд түүвшний А вшний А

-Найдвартай В -Найдвартай В

--Чанарын доод тЧанарын доод түүвшний С вшний С

А. Энэ ангилалд үнэт цаасанд биеэ даасан хараат бус үйл А. Энэ ангилалд үнэт цаасанд биеэ даасан хараат бус үйл ажиллагааг тасралтгүй явуулдаг, ноогдол ашгаа тогтмол тараадаг, ажиллагааг тасралтгүй явуулдаг, ноогдол ашгаа тогтмол тараадаг, ашиг өндөртэй төлбөрийн чадвар сайтай компаниудын гаргасан ашиг өндөртэй төлбөрийн чадвар сайтай компаниудын гаргасан рискийн түвшин нь бага, чанарын дээд ангилалд орох үнэт цаасууд рискийн түвшин нь бага, чанарын дээд ангилалд орох үнэт цаасууд багтдаг. багтдаг.

В. Энэ ангилалд ноогдол ашгийг цөөн тараасан өр төлбөр багатай, В. Энэ ангилалд ноогдол ашгийг цөөн тараасан өр төлбөр багатай, үйл ажиллагаагаа тасралтгүй явуулж байгаа компаниудаас үйл ажиллагаагаа тасралтгүй явуулж байгаа компаниудаас гаргасан үнэт цаасууд орно. гаргасан үнэт цаасууд орно.

С. Энэ ангиллын үнэт цаасууд нь шалгуур үзүүлэлтүүдийг С. Энэ ангиллын үнэт цаасууд нь шалгуур үзүүлэлтүүдийг хангаагүй, алдагдалтай, өр төлбөр ихтэй, хөрөнгийн бирж дээр үйл хангаагүй, алдагдалтай, өр төлбөр ихтэй, хөрөнгийн бирж дээр үйл ажиллагаа нь идэвхи муутай компаниудын гаргасан үнэт цаас ажиллагаа нь идэвхи муутай компаниудын гаргасан үнэт цаас орно.орно.

ҮНЭТ ҮНЭТ ЦААСЦААС7.Гаргагчийнх нь байдлаар 7.Гаргагчийнх нь байдлаар

-Улсын -Улсын

-Корпорацийн -Корпорацийн

Засгийн газар болон орон нутгийн засаг захиргааны байгууллагаас гаргасан Засгийн газар болон орон нутгийн засаг захиргааны байгууллагаас гаргасан үнэт цаасыг үнэт цаасыг улсын үнэт цаасулсын үнэт цаас гэнэ. гэнэ.

Санхүүгийн эх үүсвэр шаардлагатай пүүс компани, санхүүгийн Санхүүгийн эх үүсвэр шаардлагатай пүүс компани, санхүүгийн байгууллагуудын гаргасан үнэт цаасыг байгууллагуудын гаргасан үнэт цаасыг корпорацийн үнэт цааскорпорацийн үнэт цаас гэнэ. Ийм гэнэ. Ийм төрлийн үнэт цаас нь барьцаатай, барьцаагүй байж болно. төрлийн үнэт цаас нь барьцаатай, барьцаагүй байж болно.

8.Эзэмшигчийн эрхээр 8.Эзэмшигчийн эрхээр

-Хувь нийлүүлсэн капитал -Хувь нийлүүлсэн капитал /хувьцаа//хувьцаа/

-Өрийн бичиг -Өрийн бичиг

Хувь нийлүүлсэн капитал нь эзэмшигчийнхээ хөрөнгө эзэмших эрхийг Хувь нийлүүлсэн капитал нь эзэмшигчийнхээ хөрөнгө эзэмших эрхийг баталгаажуулдаг үүнд хувьцаа түүний төрлүүд орно. баталгаажуулдаг үүнд хувьцаа түүний төрлүүд орно.

Өрийн капитал нь мөнгө зээлдсэнийг гэрчилдэг. Өөрөөр хэлбэл өрийн капитал Өрийн капитал нь мөнгө зээлдсэнийг гэрчилдэг. Өөрөөр хэлбэл өрийн капитал нь үнэт цаас гаргагчдын хувьд өр үүсгэдэг учир ингэж нэрлэжээ. нь үнэт цаас гаргагчдын хувьд өр үүсгэдэг учир ингэж нэрлэжээ.

Хувьцааны төрөл

А.Ердийн Б.Шагналт гэж бий . Ердийн хувьцаа доорхи 3 шаардлага хангадаг бол шагналын хувьцаа саналын эрхгүй зөвхөн тогтмол ногдол ашиг авах эрхтэй. Шагналт хувьцааны эзэн хувьцаа эзэмшигчдийн хуралд оролцохгүй . (Пүүсийн ашиг алдагдлаас хамаарахгүй ашиг авна) Энэ хэмжээ банкны хүүгээс өндөр байна. Шагналт хувьцаа нь тус пүүсийн бүх хувьцааны 20 хувь орчим байна.

•  Эзэмшигч нь пүүсийн өмчийн эзэн болохыг баталгаажуулдаг. •  Өмчлөгчийн хувьд өөрт ногдох ноогдол ашиг авна. •  Хувьцааны ноогдол ашиг пүүсийн ашгаас хамаарна. •  Пүүс оршин тогтнох бүх л хугацаанд хүчин төгөлдөр •  Урт хугацааны санхүүжилтын эх үүсвэр болдог. •  Пүүс дампуурсан тохиолдолд хувьцаа эзэмшигчид өөрт ноогдох хөрөнгийг хамгийн сүүлд хувааж авдаг.

Хувьцааны шаардлага •  Өмчлөх эрхтэй. •  Нэгэнт эрхтэй учир өмчийг захиран зарцуулах, хүмүүсийг сонгоход саналаа өгөх эрхтэй. •  Ноогдол ашиг авах эрхтэй.  

Өрийн бичгийн төрлүүд   •  Барьцаагүй өрийн бичиг нэр хүндээрээ гаргадаг. •  Барьцаатай өрийн бичиг шинэ компани гаргана. •  Хөрвөх өрийн бичиг хувьцаанд хөрвөх, бусад өрийн бичигт хөрвөх • Бүх өрийн бичиг хугацаа дууссаны дараа анх оруулсан мөнгийг буцааж өгнө.

•  Эзэмшигч нь пүүсийн зээлийн эзэн болохыг баталгаажуулдаг. •  Зээлийн эзний хувьд эзэмшигч нь зээлийн хүү авдаг. •  Пүүсийн ашиг алдагдлаас үл хамааран тогтмол зээлийн хүү авна. •  Зээлийн хугацаанд хүчин төгөлдөр.   •  Урт хугацааны санхүүжилтийн эх үүсвэр болдог. •  Пүүс дампуурвал хамгийн түрүүнд зээлийн барьцаанд өгсөн тэр хөрөнгийг хувааж өгдөг.

Өрийн бичгийн шаардлага •  Зээлийн хугацаа нь 10-20 жил байна. •  Жил бүр зээлийн хүүг тогтмол олгох, энэ хүү банкны хадгаламжийн хүүгээс өндөр байна. Зарим тохиолдолд бага байдаг хэдий ч жил бүр тогтмол хүү өгдөг учир авах сонирхолтой. Хүүгийн хүүг тооцуулж боддог. •  Зээлийн барьцаа шаардана.

ХУВЬЦААХУВЬЦАА

Хувь нийлүүлснийг гэрчлэх үнэт цаасыг Хувь нийлүүлснийг гэрчлэх үнэт цаасыг хувьцаахувьцаа гэнэ. Хувьцаа нь нийгэмлэгийг удирдахад гэнэ. Хувьцаа нь нийгэмлэгийг удирдахад тодорхой хэмжээгээр оролцох үйл ажилагааных тодорхой хэмжээгээр оролцох үйл ажилагааных нь үр дүнгээс хувь хүртэх, хөрөнгийн тодорхой нь үр дүнгээс хувь хүртэх, хөрөнгийн тодорхой хэсгийг эзэмших эрхийг нь баталгаажуулдаг. хэсгийг эзэмших эрхийг нь баталгаажуулдаг.

Хувьцаат компаниуд нь хувьцааг санхүүгийн зах Хувьцаат компаниуд нь хувьцааг санхүүгийн зах зээл дээр 2 зорилгоор гаргадаг. Үүнд:зээл дээр 2 зорилгоор гаргадаг. Үүнд:

1.Компанийн дүрмийн санг бүрдүүлэх 1.Компанийн дүрмийн санг бүрдүүлэх

2.Шинээр хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэр 2.Шинээр хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэр олж авах олж авах

ХУВЬЦАА

Хувьцаат компани нь үүсгэн байгуулагдахдаа өөрийн дүрмэнд Хувьцаат компани нь үүсгэн байгуулагдахдаа өөрийн дүрмэнд заасан хувьцааны тооны дээд хэмжээг зөвшөөрөгдсөн заасан хувьцааны тооны дээд хэмжээг зөвшөөрөгдсөн хувьцааны тоохувьцааны тоо гэнэ. гэнэ.

Хувьцаат компаниуд нь энэ тоондоо багтааж, хувьцааг зах зээл Хувьцаат компаниуд нь энэ тоондоо багтааж, хувьцааг зах зээл дээр хэдэн ч удаа гаргаж худалдаж болно. Зах зээл дээр дээр хэдэн ч удаа гаргаж худалдаж болно. Зах зээл дээр худалдагдаж борлуулагдсан хувьцааг худалдагдаж борлуулагдсан хувьцааг гаргасан хувьцаагаргасан хувьцаа гэнэ. гэнэ.

Хэрэв биет байдлаар хувьцаа гаргаж байгаа бол борлогдож Хэрэв биет байдлаар хувьцаа гаргаж байгаа бол борлогдож амжаагүй байгаа хувьцааг амжаагүй байгаа хувьцааг хэвлэсэн хувьцаахэвлэсэн хувьцаа гэнэгэнэ. .

Гаргаж худалдсан боловч корпорацийн мэдэлд орсон буюу Гаргаж худалдсан боловч корпорацийн мэдэлд орсон буюу эргүүлж худалдан авсан хувьцааг эргүүлж худалдан авсан хувьцааг халаасны хувьцаа халаасны хувьцаа гэнэгэнэ. .

1. Зах зээл дээр өөрийн хувьцааны үнэ унасан үед 1. Зах зээл дээр өөрийн хувьцааны үнэ унасан үед эрэлтийг нь эрэлтийг нь нэмэгдүүлэх зорилгоор нэмэгдүүлэх зорилгоор

2. Корпорацийн хяналтын бүтцийг өөрчлөх зорилгоор тус 2. Корпорацийн хяналтын бүтцийг өөрчлөх зорилгоор тус тус тус худалдан авдаг. худалдан авдаг.

ХУВЬЦАА

Хувьцаа эзэмшигчдийг эдлэх эрхээр нь 2 төрөлд хуваана. Хувьцаа эзэмшигчдийг эдлэх эрхээр нь 2 төрөлд хуваана.

•  •  Энгийн хувьцаа Энгийн хувьцаа

•  •  Давуу эрхийн хувьцаа Давуу эрхийн хувьцаа

Энгийн хувьцааЭнгийн хувьцаа эзэмшигчид нь дараах эрхүүдийг эдлэнэ.Үүнд: эзэмшигчид нь дараах эрхүүдийг эдлэнэ.Үүнд:

•  •  Корпорацийн орлогоос тодорхой хэмжээний ногдол ашиг авах. Корпорацийн орлогоос тодорхой хэмжээний ногдол ашиг авах. //Харин халаасны хувьцаанд ноогдол ашиг хувиарладаггүйХарин халаасны хувьцаанд ноогдол ашиг хувиарладаггүй//

•  •  КоКоррпорацийг удирдахад оролцож, санал өгөх порацийг удирдахад оролцож, санал өгөх

•  •  Корпорацийн үйл ажиллагааны талаарх мэдээллийг авах Корпорацийн үйл ажиллагааны талаарх мэдээллийг авах

•  •  Корпораци татан буугдсан үед хөрөнгөө эргүүлж авах Корпораци татан буугдсан үед хөрөнгөө эргүүлж авах

•  •  Хувьцаагаа бэлэглэх, шилжүүлэх гэх мэт эрхүүд орно. Хувьцаагаа бэлэглэх, шилжүүлэх гэх мэт эрхүүд орно.

Давуу эрхийн хувьцааДавуу эрхийн хувьцаа нь нь дараах давуу талуудтай байдаг. дараах давуу талуудтай байдаг.

•  •  Энгийн хувьцаа эзэмшигчдээс түрүүлж ноогдол ашгаа авах Энгийн хувьцаа эзэмшигчдээс түрүүлж ноогдол ашгаа авах

•  •  Тогтмол ноогдол ашиг авах. Тогтмол ноогдол ашиг авах.

•  •  Корпораци татан буугдах, дампуурах үед энгийн хувьцаа Корпораци татан буугдах, дампуурах үед энгийн хувьцаа эзэмшигчдээс түрүүлж хөрөнгөө авах. эзэмшигчдээс түрүүлж хөрөнгөө авах.

•  •  Энгийн хувьцаанд хөрвөх гэх мэт. Энгийн хувьцаанд хөрвөх гэх мэт.

//Давуу эрхийн хувьцаа нь саналын эрхгүй байдагДавуу эрхийн хувьцаа нь саналын эрхгүй байдаг//

ХУВЬЦАА

ҮНЭТ ЦААСНЫ ҮНЭТ ЦААСНЫ ЗАХ ЗЭЭЛ ЗАХ ЗЭЭЛ

Улс орон бүрийн санхүүгийн тогтолцоо ямар байх Улс орон бүрийн санхүүгийн тогтолцоо ямар байх

зарчмын асуудал нь өмч хэний мэдэлд байх вэ гэдгээс зарчмын асуудал нь өмч хэний мэдэлд байх вэ гэдгээс хамаардаг юм. Хөрөнгийн зах зээл дээр тухайн улсын хамаардаг юм. Хөрөнгийн зах зээл дээр тухайн улсын санхүүгийн эх үүсвэрийг бүрдүүлэх, ашиглахад санхүүгийн эх үүсвэрийг бүрдүүлэх, ашиглахад хөрөнгийн хөдөлгөөн хийгддэг юм. Өөрөөр хэлбэл хөрөнгийн хөдөлгөөн хийгддэг юм. Өөрөөр хэлбэл хувийн өмчид тулгуурласан эдийн засагт бүх хөрөнгө хувийн өмчид тулгуурласан эдийн засагт бүх хөрөнгө оруулалт үнэт цаасны зах зээлээр дамжин хэрэгждэг. оруулалт үнэт цаасны зах зээлээр дамжин хэрэгждэг.

Үнэт цаас гаргах, бүртгүүлэх, худалдах, Үнэт цаас гаргах, бүртгүүлэх, худалдах, арилжих, хадгалах, түүгээр гэрчлэгдсэн өмчлөх эрхийг арилжих, хадгалах, түүгээр гэрчлэгдсэн өмчлөх эрхийг шилжүүлэхтэй холбогдсон харилцааг "шилжүүлэхтэй холбогдсон харилцааг "үнэт цаасны үнэт цаасны зах зээлзах зээл" гэнэ. " гэнэ.

ҮЦЗЗ

Үнэт цаасны зах зээлийг онолын хувьд Үнэт цаасны зах зээлийг онолын хувьд анхдагчанхдагч ба ба хоёрдогчхоёрдогч зах зээл гэж зах зээл гэж ангилдаг. ангилдаг.

•  •  Үнэт цаасны анхдагч зах зээл дээр үнэт цаас гаргах болонҮнэт цаасны анхдагч зах зээл дээр үнэт цаас гаргах болон үнэт цаасыг үнэт цаасыг тараан байршуулах, үнэт цаас гаргагч хөрөнгө тараан байршуулах, үнэт цаас гаргагч хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэрээ олж оруулалтын эх үүсвэрээ олж авах зорилго хангагдана. авах зорилго хангагдана.

• •  Хоёрдогч зах зээл дээр хувьцаат компанийХоёрдогч зах зээл дээр хувьцаат компанийнн гаргасан үнэт гаргасан үнэт цаасыг цаасыг худалдах, худалдан авах үнэт цаасны арилжаа худалдах, худалдан авах үнэт цаасны арилжаа тасралтгүй явагдана. тасралтгүй явагдана.

Үнэт цаасны зах зээлийг зохион байгуулалтын хэлбэрийн хувьд Үнэт цаасны зах зээлийг зохион байгуулалтын хэлбэрийн хувьд биржийнбиржийн болон болон биржийн бусбиржийн бус зах зээл гэж 2 хуваана. зах зээл гэж 2 хуваана.

•  •  Биржийн зах зээл дээр биржид бүртгэлтэй үнэт цаасыг Биржийн зах зээл дээр биржид бүртгэлтэй үнэт цаасыг арилжааны арилжааны болон арилжааны бус гүйлгээгээр худалдах,болон арилжааны бус гүйлгээгээр худалдах, худалдан авах үйл ажиллагаа худалдан авах үйл ажиллагаа явагдана. явагдана.

•  •  Биржийн бус зах зээл нь голдуу үнэт цаасыг биет байдлаар нь Биржийн бус зах зээл нь голдуу үнэт цаасыг биет байдлаар нь үйлдвэрлэн гаргаж биржийн бүртгэлд оруулахгүйгээр гар үйлдвэрлэн гаргаж биржийн бүртгэлд оруулахгүйгээр гар дамжуулан худалдах дамжуулан худалдах үйл ажиллагаа юм. үйл ажиллагаа юм.

ҮЦЗЗ

Үнэт цаас гаргах үйл ажиллагааг үнэт Үнэт цаас гаргах үйл ажиллагааг үнэт

цаасны цаасны эмиссэмисс гэнэ. гэнэ.

Үнэт цаасыг гаргах эрх бүхий байгууллагууд Үнэт цаасыг гаргах эрх бүхий байгууллагууд нь засгийн газар, орон нутгийн засаг захиргааны нь засгийн газар, орон нутгийн засаг захиргааны байгууллага, аж ахуйн нэгжүүд байдаг. Эдгээр нь байгууллага, аж ахуйн нэгжүүд байдаг. Эдгээр нь өөрсдийн зорилгоосоо хамаарч өөр өөр төрлийн өөрсдийн зорилгоосоо хамаарч өөр өөр төрлийн үнэт цаас гаргана. үнэт цаас гаргана.

ҮЦЗЗ

Үнэт цаасны зах зээлд Үнэт цаасны зах зээлд

оролцогчидоролцогчид

ҮНЭТ ЦААС ГАРГАГЧ

ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАГЧ

МЭРГЭЖЛИЙН БАЙГУУЛЛАГУУ

Д

ҮЦЗЗ

ҮЦЗЗ-Д ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ҮЦЗЗ-Д ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЭРХЛЭХЭД: ЭРХЛЭХЭД:

- тусгайлсан мэдлэг боловсрол - тусгайлсан мэдлэг боловсрол

- тодорхой хэмжээний хөрөнгө болон - тодорхой хэмжээний хөрөнгө болон

- төрийн байгууллагаас олгосон тусгай - төрийн байгууллагаас олгосон тусгай

зөвшөөрөл буюу лиценз зөвшөөрөл буюу лиценз

шаардлагатай. шаардлагатай.

ҮЦЗЗ

Мэргэжлийн үйл ажиллагааМэргэжлийн үйл ажиллагаа

Үүнд:Үүнд:•Үнэт цаас худалдах, худалдан авах Үнэт цаас худалдах, худалдан авах

харилцагчийн захиалгыг биелүүлэххарилцагчийн захиалгыг биелүүлэх

•Харилцагчаас өгсөн итгэмжлэлийн Харилцагчаас өгсөн итгэмжлэлийн дагуу хөрөнгө оруулалтыг нь удирдахдагуу хөрөнгө оруулалтыг нь удирдах

•Үнэт цаас хадгалахҮнэт цаас хадгалах

•Үнэт цаасны арилжаа зохион байгуулахҮнэт цаасны арилжаа зохион байгуулах

•Үнэт цаасны төлбөр тооцоог гүйцэтгэх Үнэт цаасны төлбөр тооцоог гүйцэтгэх

•Хөрөнгө оруулалтын талаар зөвлөгөө Хөрөнгө оруулалтын талаар зөвлөгөө өгөх.өгөх.

ҮЦЗЗ

Үнэт цаасны зах зээлд үйл Үнэт цаасны зах зээлд үйл ажиллагаа явуулдаг компаниажиллагаа явуулдаг компани

• Үнэт цаасны арилжаа эрхлэхҮнэт цаасны арилжаа эрхлэх; ; • Үнэт цаасны төлбөр тооцооҮнэт цаасны төлбөр тооцоо;;• Үнэт цаасны хадгаламжҮнэт цаасны хадгаламж;;• Үнэт цаасны хамтын хөрөнгө оруулалт Үнэт цаасны хамтын хөрөнгө оруулалт

болон хөрөнгө оруулалтын санболон хөрөнгө оруулалтын сан;;• БрокерБрокер;;• ДилерДилер;;• АндеррайтерАндеррайтер;;• Үнэт цаасны хөрөнгө оруулалтын Үнэт цаасны хөрөнгө оруулалтын

менежментменежмент;;• Үнэт цаасны хөрөнгө оруулалтын зөвлөх.Үнэт цаасны хөрөнгө оруулалтын зөвлөх.

ҮЦЗЗ

ҮЦЗЗ-ийн оролцогчдод үнэт цаасны арилжаа, ҮЦЗЗ-ийн оролцогчдод үнэт цаасны арилжаа, хэлцэл хийх боломж олгож, тэдгээрийн хэлцэлийн хэлцэл хийх боломж олгож, тэдгээрийн хэлцэлийн биелэлтийг хангах чиг үүрэг бүхий хуулийн биелэлтийг хангах чиг үүрэг бүхий хуулийн этгээдийг этгээдийг үнэт цаасны арилжаа эрхлэх үнэт цаасны арилжаа эрхлэх байгууллагабайгууллага гэж нэрлэдэг. гэж нэрлэдэг.

• Хөрөнгийн биржХөрөнгийн бирж• Дилерүүдийн арилжааны төвДилерүүдийн арилжааны төв

Арилжаа эрхлэх байгууллагын үндсэн чиг үүрэг Арилжаа эрхлэх байгууллагын үндсэн чиг үүрэг ньнь::• Зах зээлийг тотвортой байлгах.Зах зээлийг тотвортой байлгах.• Бодит, шударга зах зээлийн үнийг бүрдүүлэх.Бодит, шударга зах зээлийн үнийг бүрдүүлэх.• Мэдээлэл хүргэх.Мэдээлэл хүргэх.• Хэлцэлийн биелэлтийг хангах.Хэлцэлийн биелэлтийг хангах.• Арилжааг зохион байгуулахАрилжааг зохион байгуулах

ҮНЭТ ЦААСНЫ АРИЛЖАА ЭРХЛЭХҮНЭТ ЦААСНЫ АРИЛЖАА ЭРХЛЭХҮЦЗЗ

Үнэт цаасны арилжаа буюу хэлцэл Үнэт цаасны арилжаа буюу хэлцэл хийгдсэний дараах мэдээллийг цуглуулж, хийгдсэний дараах мэдээллийг цуглуулж, магадлан шалгасны эцэст нягтлан бодох магадлан шалгасны эцэст нягтлан бодох бүртгэлийн баримтыг бэлтгэн үнэт цаасны бүртгэлийн баримтыг бэлтгэн үнэт цаасны болон мөнгөн хөрөнгийн төлбөр тооцоог болон мөнгөн хөрөнгийн төлбөр тооцоог тодорхой болгох үйл ажиллагааг тодорхой болгох үйл ажиллагааг үнэт үнэт цаасны төлбөр тооцоо буюу клирингцаасны төлбөр тооцоо буюу клиринг гэдэг.гэдэг.

Биржийн болон биржийн бус арилжааны Биржийн болон биржийн бус арилжааны аль алинд нь төлбөр тооцооны байгууллага аль алинд нь төлбөр тооцооны байгууллага үйлчилгээ үзүүлдэг.үйлчилгээ үзүүлдэг.

ҮНЭТ ЦААСНЫ ТӨЛБӨР ТООЦООҮНЭТ ЦААСНЫ ТӨЛБӨР ТООЦООҮЦЗЗ

Үнэт цаасны хадгаламж Үнэт цаасны хадгаламж гэдэг нь гэдэг нь гэрээний үндсэн дээр хөрөнгө гэрээний үндсэн дээр хөрөнгө оруулагчдын үнэт цаасыг хадгалах, оруулагчдын үнэт цаасыг хадгалах, үнэт цаасны өмчлөх эрхийн үнэт цаасны өмчлөх эрхийн шилжилтийг бүртгэх үйл ажиллагаа шилжилтийг бүртгэх үйл ажиллагаа юм.юм.

ҮНЭТ ЦААСНЫ ХАДГАЛАМЖҮНЭТ ЦААСНЫ ХАДГАЛАМЖ

ҮЦЗЗ

• Харилцагчийн нэрийн өмнөөс үнэт цаас цаас Харилцагчийн нэрийн өмнөөс үнэт цаас цаас худалдах, худалдан авах зуучлалын үйлчилгээг худалдах, худалдан авах зуучлалын үйлчилгээг брокерийн үйл ажиллагаа брокерийн үйл ажиллагаа гэдэг.гэдэг.

• Брокер нь харилцагчтай байгуулсан гэрээний дагуу Брокер нь харилцагчтай байгуулсан гэрээний дагуу зохих шимтгэлийг авч харилцагчийн нэрийн өмнөөс зохих шимтгэлийг авч харилцагчийн нэрийн өмнөөс хэлцэл хийдэг. хэлцэл хийдэг.

• Брокерийн үндсэн үүрэг нь харилцагчийн захиалгыг Брокерийн үндсэн үүрэг нь харилцагчийн захиалгыг үнэн шударгаар биелүүлэх явдал байдаг.үнэн шударгаар биелүүлэх явдал байдаг.

• Брокер өөрийн нэрийн өмнөөс үнэт цаасны Брокер өөрийн нэрийн өмнөөс үнэт цаасны арилжаанд оролцохдоо захиалга давхардахад ямар арилжаанд оролцохдоо захиалга давхардахад ямар ч тохиолдолд харилцагч давуу эрх эдлэх бөгөөд ч тохиолдолд харилцагч давуу эрх эдлэх бөгөөд түүний захиалгыг нь эхэлж биелүүлэх үүрэг түүний захиалгыг нь эхэлж биелүүлэх үүрэг хүлээдэг. хүлээдэг.

БРОКЕРЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААБРОКЕРЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААҮЦЗЗ

Өөрийн хөрөнгөөр үнэт цаас худалдах, Өөрийн хөрөнгөөр үнэт цаас худалдах, худалдан авах үйл ажиллагаа эрхэлж, худалдан авах үйл ажиллагаа эрхэлж, үнэт цаасны ханшийн зөрүүгээс ашиг үнэт цаасны ханшийн зөрүүгээс ашиг олох зорилготой этгээдийг олох зорилготой этгээдийг дилер,дилер, үйл үйл ажиллагааг нь ажиллагааг нь дилерийн үйл дилерийн үйл ажиллагааажиллагаа гэдэг. гэдэг.

ДИЛЕРИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААДИЛЕРИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААҮЦЗЗ

Үнэт цаас гаргагчтай байгуулсан Үнэт цаас гаргагчтай байгуулсан гэрээний үндсэн дээр анхдагч зах гэрээний үндсэн дээр анхдагч зах зээлд гаргах үнэт цаасны зээлд гаргах үнэт цаасны танилцуулгыг бэлдэх, гаргаж үнэт танилцуулгыг бэлдэх, гаргаж үнэт цаасыг бүхэлд нь буюу тодорхой цаасыг бүхэлд нь буюу тодорхой хэсгийг худалдан авах болон хэсгийг худалдан авах болон худалдах, эсхүл дээд хүчин чармайлт худалдах, эсхүл дээд хүчин чармайлт гарган нийтэд санал болгон гарган нийтэд санал болгон борлуулахыг борлуулахыг андеррайтерийн үйл андеррайтерийн үйл ажиллагааажиллагаа гэнэ. гэнэ.

АНДЕРРАЙТЕРИЙН ҮЙЛ АНДЕРРАЙТЕРИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАААЖИЛЛАГАА

ҮЦЗЗ

Үнэт цаасны хөрөнгө оруулалтаа Үнэт цаасны хөрөнгө оруулалтаа гэрээний үндсэн дээр удирдуулахаар гэрээний үндсэн дээр удирдуулахаар итгэл үзүүлсэн этгээдийн хөрөнгийг итгэл үзүүлсэн этгээдийн хөрөнгийг тодорхой хугацаанд, шимтгэл тодорхой хугацаанд, шимтгэл хураамжийн үндсэн дээр удирдана.хураамжийн үндсэн дээр удирдана.

Удирдах хөрөнгө нь үнэт цаас болон үнэт Удирдах хөрөнгө нь үнэт цаас болон үнэт цаасанд хөрөнгө оруулах зорилготой цаасанд хөрөнгө оруулах зорилготой болон мөн үнэт цаас худалдсанаас орж болон мөн үнэт цаас худалдсанаас орж ирсэн мөнгөн хөрөнгө байна.ирсэн мөнгөн хөрөнгө байна.

ҮНЭТ ЦААСНЫ ХӨРӨНГӨ ҮНЭТ ЦААСНЫ ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫН МЕНЕЖМЕНТОРУУЛАЛТЫН МЕНЕЖМЕНТ

ҮЦЗЗ

Хөрөнгө оруулалтын менежментийн Хөрөнгө оруулалтын менежментийн компанийн үндсэн харилцагчид нь компанийн үндсэн харилцагчид нь институтиональ хөрөнгө оруулагчид институтиональ хөрөнгө оруулагчид байдаг. байдаг. – хөрөнгө оруулалтын сангууд, хөрөнгө оруулалтын сангууд, – төрийн бус тэтгэврийн сангууд төрийн бус тэтгэврийн сангууд – даатгалын байгууллагууд г.м. даатгалын байгууллагууд г.м.

ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫН ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫН МЕНЕЖМЕНТИЙН КОМПАНИЙН МЕНЕЖМЕНТИЙН КОМПАНИЙН

ХАРИЛЦАГЧИДХАРИЛЦАГЧИД

ҮЦЗЗ

Үнэт цаасны хөрөнгө оруулалтын Үнэт цаасны хөрөнгө оруулалтын зөвлөх нь үнэт цаас холбоотой зөвлөх нь үнэт цаас холбоотой мэргэжлийн үйл ажиллагаа, үнэт мэргэжлийн үйл ажиллагаа, үнэт цаас хэрхэн гаргах болон үнэт цаас хэрхэн гаргах болон үнэт цаасны хөрөнгө оруулалтын цаасны хөрөнгө оруулалтын чиглэлээр зөвлөгөө өгдөг.чиглэлээр зөвлөгөө өгдөг.

ҮНЭТ ЦААСНЫ ХӨРӨНГӨ ҮНЭТ ЦААСНЫ ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫН ЗӨВЛӨХОРУУЛАЛТЫН ЗӨВЛӨХ

ҮЦЗЗ

Дээр дурдсан бүх мэргэжлийн үйл Дээр дурдсан бүх мэргэжлийн үйл ажиллагаа нь төрөөс зохицуулах ажиллагаа нь төрөөс зохицуулах байгууллагаас олгосон тусгай байгууллагаас олгосон тусгай зөвшөөрөлтэйгээр үйл ажиллагаа зөвшөөрөлтэйгээр үйл ажиллагаа явуулах. явуулах.

Тусгай зөвшөөрөл хүсэгч байгууллага нь Тусгай зөвшөөрөл хүсэгч байгууллага нь мэргэшсэн буюу ҮЦЗЗ-д ажиллах мэргэшсэн буюу ҮЦЗЗ-д ажиллах шаардлага хангасан боловсон хүчинтэй, шаардлага хангасан боловсон хүчинтэй, мөн санхүүгийн хувьд хөрөнгийн мөн санхүүгийн хувьд хөрөнгийн чадавхитай байх.чадавхитай байх.

ТУСГАЙ ЗӨВШӨӨРӨЛТУСГАЙ ЗӨВШӨӨРӨЛҮЦЗЗ

АНХААРАЛ ТАВЬСАНД АНХААРАЛ ТАВЬСАНД БАЯРЛАЛААБАЯРЛАЛАА

Татварын эрх зүйТатварын эрх зүйТатварын тухай ойлголтТатварын тухай ойлголтТатварын төрөлТатварын төрөлТатварын эрх зүйн харилцааТатварын эрх зүйн харилцааТатварын эрх зүйн тухай ойлголтТатварын эрх зүйн тухай ойлголт

– Татвар тогтоогчТатвар тогтоогч– Татвар төлөгчТатвар төлөгч– Татвар ногдох зүйлТатвар ногдох зүйл– Татвар ногдох орлогоТатвар ногдох орлого– Татвар ногдуулах орлогоТатвар ногдуулах орлого

Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварАж ахуй нэгжийн орлогын албан татварХувь хүний орлогын албан татварХувь хүний орлогын албан татварУлсын тэмдэгтийнУлсын тэмдэгтийн хураамж хураамж ТөлбөрТөлбөр

Татварын тухай ойлголтТатварын тухай ойлголт

Татвар нь иргэд, хуулийн этгээд Татвар нь иргэд, хуулийн этгээд буюу татвар төлөгчөөс хууль буюу татвар төлөгчөөс хууль тогтоомжийн дагуу заасан тогтоомжийн дагуу заасан хугацаанд тогтоосон хувь хугацаанд тогтоосон хувь хэмжээгээр зайлшгүй улсын хэмжээгээр зайлшгүй улсын төсөвт хариу төлбөргүйгээр төсөвт хариу төлбөргүйгээр төлөх мөнгөн хөрөнгө юм.төлөх мөнгөн хөрөнгө юм.

Монгол Улсын Монгол Улсын татвартатвар

Албан татварАлбан татварХураамжХураамжТөлбөрТөлбөр

Аëáàí òàòâàðАëáàí òàòâàð ãýдэг нь хóóëü ãýдэг нь хóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó õóâü õ¿í, òîãòîîìæèéí äàãóó õóâü õ¿í, õóóëèéí ýòãýýäèéí îðëîãî, ýä õóóëèéí ýòãýýäèéí îðëîãî, ýä õºðºíãº, áàðàà, àæèë, õºðºíãº, áàðàà, àæèë, ¿éë÷èëãýýíä òîäîðõîé õóãàöààíä ¿éë÷èëãýýíä òîäîðõîé õóãàöààíä òîãòîîñîí õóâü, õýìæýýãýýð òîãòîîñîí õóâü, õýìæýýãýýð íîãäóóëæ, õàðèó òºëáºðã¿éãýýð íîãäóóëæ, õàðèó òºëáºðã¿éãýýð óëñ, îðîí íóòãèéí òºñºâò îðóóëæ óëñ, îðîí íóòãèéí òºñºâò îðóóëæ áàéãàà ìºíãºí õºðºíãèéã хэлнэ.áàéãàà ìºíãºí õºðºíãèéã хэлнэ.

Албан татварАлбан татвар

•Шууд татварШууд татвар

•Шууд бус татварШууд бус татвар

Øóóä òàòâàðûãØóóä òàòâàðûã õóâü õ¿í, õóâü õ¿í, õóóëèéí ýòãýýäèéí îðëîãî, àøãèéí õóóëèéí ýòãýýäèéí îðëîãî, àøãèéí õýìæýý áîëîí ýä õºðºíãèéí ¿íèéí õýìæýý áîëîí ýä õºðºíãèéí ¿íèéí ä¿íãýýñ øóóä õàìààðàëòàéãààð ä¿íãýýñ øóóä õàìààðàëòàéãààð òîãòîîíî.òîãòîîíî.

Øóóä áóñ òàòâàðûãØóóä áóñ òàòâàðûã õóâü õ¿í, õóâü õ¿í, õóóëèéí ýòãýýäèéí ¿éë õóóëèéí ýòãýýäèéí ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð ä¿íãýýñ ¿ë àæèëëàãààíû ¿ð ä¿íãýýñ ¿ë õàìààðàõ òîäîðõîé íýðèéí áàðàà, õàìààðàõ òîäîðõîé íýðèéí áàðàà, ¿éë÷èëãýýíèé íýð òºðºëä òîãòîîíî¿éë÷èëãýýíèé íýð òºðºëä òîãòîîíî

Хóðààìæ Хóðààìæ ãэдэг нь тºðèéí çîõèõ ãэдэг нь тºðèéí çîõèõ áàéãóóëëàãààñ õóâü õ¿í, õóóëèéí áàéãóóëëàãààñ õóâü õ¿í, õóóëèéí ýòãýýäýä õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó ýòãýýäýä õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó ¿éë÷èëñíèé òºëºº òýäíýýñ òóõàé ¿éë÷èëñíèé òºëºº òýäíýýñ òóõàé á¿ð àâ÷ óëñ, îðîí íóòãèéí òºñºâò á¿ð àâ÷ óëñ, îðîí íóòãèéí òºñºâò îðóóëæ áàéãàà ìºíãºí õºðºíãèéã îðóóëæ áàéãàà ìºíãºí õºðºíãèéã õэлíýõэлíý..

Тºëáºð Тºëáºð гэдэг нь тºðèéí ºì÷èéí гэдэг нь тºðèéí ºì÷èéí ãàçàð, ò¿¿í÷ëýí ãàçðûí õýâëèé, ãàçàð, ò¿¿í÷ëýí ãàçðûí õýâëèé, ýðäýñ áàÿëàã, îé, óðãàìàë, ðàøààí, ýðäýñ áàÿëàã, îé, óðãàìàë, ðàøààí, óñíû íººö àøèãëóóëñíû, àãààð, óñ, óñíû íººö àøèãëóóëñíû, àãààð, óñ, õºðñ áîõèðäóóëñíû, àí àìüòàí õºðñ áîõèðäóóëñíû, àí àìüòàí àãíóóëñíû òºëºº õóâü õ¿í, õóóëèéí àãíóóëñíû òºëºº õóâü õ¿í, õóóëèéí ýòãýýäýýñ àâ÷ óëñ, îðîí íóòãèéí ýòãýýäýýñ àâ÷ óëñ, îðîí íóòãèéí òºñºâ, òóñãàé çîðèóëàëòûí ñàíä òºñºâ, òóñãàé çîðèóëàëòûí ñàíä òºâëºð¿¿ëæ áàéãàà ìºíãºí õºðºíãèéã òºâëºð¿¿ëæ áàéãàà ìºíãºí õºðºíãèéã хэлнэ. хэлнэ.

Татварын төрөлТатварын төрөл

•Улсын татварУлсын татвар

•Орон нутгийн татварОрон нутгийн татвар

Óëñûí Èõ Õóðàë, Çàñãèéí ãàçðààñ Óëñûí Èõ Õóðàë, Çàñãèéí ãàçðààñ õóâü õýìæýýã íü òîãòîîñîí áºãººä Ìîíãîë õóâü õýìæýýã íü òîãòîîñîí áºãººä Ìîíãîë Óëñûí íóòàã äýâñãýðò íèéòëýã Óëñûí íóòàã äýâñãýðò íèéòëýã ¿éë÷илдэг òàòâàðыг ¿éë÷илдэг òàòâàðыг óëñûí òàòâàðóëñûí òàòâàð гэнэ.гэнэ.

Óëñûí Èõ Õóðàë, Çàñãèéí ãàçàð, àéìàã, Óëñûí Èõ Õóðàë, Çàñãèéí ãàçàð, àéìàã, íèéñëýë, ñóì, ä¿¿ðãèéí èðãýäèéí íèéñëýë, ñóì, ä¿¿ðãèéí èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí Õóðëààñ õóâü õýìæýýã íü Һ뺺ëºã÷äèéí Õóðëààñ õóâü õýìæýýã íü òîãòîîæ îðîí íóòãèéí òºñºâò òºâëºð¿¿ëýõ, òîãòîîæ îðîí íóòãèéí òºñºâò òºâëºð¿¿ëýõ, ýñõ¿ë òóõàéí íóòàã äýâñãýðò ¿éë÷илдэг ýñõ¿ë òóõàéí íóòàã äýâñãýðò ¿éë÷илдэг òàòâàðыг òàòâàðыг îðîí íóòãèéí òàòâàрîðîí íóòãèéí òàòâàр гэ гэнэ.нэ.

Татварын эрх зүйн Татварын эрх зүйн харилцаахарилцаа

– Татварын алба, түүний байцаагч, татвар Татварын алба, түүний байцаагч, татвар төлөгчийн хооронд үүсэх татвар төлөх, төлөгчийн хооронд үүсэх татвар төлөх, хураах, хяналт тавихтай холбоотой хураах, хяналт тавихтай холбоотой нийгмийн харилцаанийгмийн харилцаа

– Төрийн эрх бүхий байгууллага болон Төрийн эрх бүхий байгууллага болон төлбөр төлөгчийн хооронд үүсэх төлбөр төлбөр төлөгчийн хооронд үүсэх төлбөр төлөх, хураах, хөнгөлөх, чөлөөлөхтэй төлөх, хураах, хөнгөлөх, чөлөөлөхтэй холбоотой үүсэх нийгмийн харилцаа холбоотой үүсэх нийгмийн харилцаа

– Төрийн эрх бүхий байгууллага хураамж Төрийн эрх бүхий байгууллага хураамж төлөгчийн хооронд үүсэх хураамж төлөх, төлөгчийн хооронд үүсэх хураамж төлөх, хураах, хөнгөлөх, чөлөөлөхтэй холбоотой хураах, хөнгөлөх, чөлөөлөхтэй холбоотой үүсэх нийгмийн харилцаа үүсэх нийгмийн харилцаа

Татварын эрх зүйн тухай Татварын эрх зүйн тухай ойлголтойлголт

• Татвар тогтоогчТатвар тогтоогч

• Татвар төлөгчТатвар төлөгч

• Татвар ногдох зүйлТатвар ногдох зүйл

• Татвар ногдох орлогоТатвар ногдох орлого

• Татвар ногдуулах орлогоТатвар ногдуулах орлого

Татвар тогтоогчТатвар тогтоогч• Монгол Улсын Үндсэн Хуулийн Монгол Улсын Үндсэн Хуулийн 25.1.7-д 25.1.7-д

зааснаар Óëñûí Èõ Õóðàë òºðèéí äîòîîä, зааснаар Óëñûí Èõ Õóðàë òºðèéí äîòîîä, ãàäààä áîäëîãûí àëü ÷ àñóóäëûã ãàäààä áîäëîãûí àëü ÷ àñóóäëûã ñàíàà÷ëàí õýëýëöýæ áîëîõ áºãººä òºðèéí ñàíàà÷ëàí õýëýëöýæ áîëîõ áºãººä òºðèéí ñàíõ¿¿, çýýë, ñàíõ¿¿, çýýë, àëáàí òàòâàðàëáàí òàòâàð, ìºíãºíèé , ìºíãºíèé áîäëîãыг өºðèéí îíöãîé á¿ðýí ýðõýä áîäëîãыг өºðèéí îíöãîé á¿ðýí ýðõýä õàäãàëæ øèéäâýðëýх эрхтэй.õàäãàëæ øèéäâýðëýх эрхтэй.

• Мөн МУ-ын Татварын ерөнхий хуулийн Мөн МУ-ын Татварын ерөнхий хуулийн 3.1-д зааснаар тàòâàðûã çºâõºí Óëñûí 3.1-д зааснаар тàòâàðûã çºâõºí Óëñûí Èõ Õóðàë õóóëèàð áèé áîëãîõ, ººð÷ëºõ, Èõ Õóðàë õóóëèàð áèé áîëãîõ, ººð÷ëºõ, õºíãºëºõ, ÷ºëººëºõ, õ¿÷èíã¿é áîëãîõ õºíãºëºõ, ÷ºëººëºõ, õ¿÷èíã¿é áîëãîõ ýðõòýé.ýðõòýé.

Òàòâàð òºëºã÷Òàòâàð òºëºã÷ • МУ-ын Татварын ерөнхий хуулийн МУ-ын Татварын ерөнхий хуулийн

12.1-д тàòâàðûí õóóëü òîãòîîìæèéí 12.1-д тàòâàðûí õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó òàòâàð íîãäîõ îðëîãî, ýä õºðºíãº, äàãóó òàòâàð íîãäîõ îðëîãî, ýä õºðºíãº, áàðàà, òîäîðõîé ýðõ á¿õèé, ýñõ¿ë áàðàà, òîäîðõîé ýðõ á¿õèé, ýñõ¿ë àæèë ¿éë÷èëãýý ýðõýëæ, ò¿¿í÷ëýí àæèë ¿éë÷èëãýý ýðõýëæ, ò¿¿í÷ëýí ãàçàð, ò¿¿íèé õýâëèé, áàéãàëèéí ãàçàð, ò¿¿íèé õýâëèé, áàéãàëèéí áàÿëàã, àøèãò ìàëòìàëûí íººö áàÿëàã, àøèãò ìàëòìàëûí íººö àøèãëàñàí, àãààð, óñ, õºðñ àøèãëàñàí, àãààð, óñ, õºðñ áîõèðäóóëñíààñ òàòâàð òºëºõ ¿¿ðýã áîõèðäóóëñíààñ òàòâàð òºëºõ ¿¿ðýã õ¿ëýýñýí õóâü õ¿í, õóóëèéí ýòãýýä õ¿ëýýñýí õóâü õ¿í, õóóëèéí ýòãýýä òàòâàð òºëºã÷ áàéíàòàòâàð òºëºã÷ áàéíà

Жишээ нь: Аæ àõóéí íýãæèéí îðëîãын Жишээ нь: Аæ àõóéí íýãæèéí îðëîãын àëáàí òàòâàðын тухай хуулиарàëáàí àëáàí òàòâàðын тухай хуулиарàëáàí òàòâàð òºëºã÷ ньòàòâàð òºëºã÷ нь

• Ìîíãîë Óëñûí õóóëèéí äàãóó ¿¿ñãýí Ìîíãîë Óëñûí õóóëèéí äàãóó ¿¿ñãýí áàéãóóëàãäñàí àæ àõóéí íýãæ;áàéãóóëàãäñàí àæ àõóéí íýãæ;

• Уäèðäàõ áàéãóóëëàãà íü Ìîíãîë Óëñàä Уäèðäàõ áàéãóóëëàãà íü Ìîíãîë Óëñàä áàéðëàäàã ãàäààäûí àæ àõóéí íýãæ.áàéðëàäàã ãàäààäûí àæ àõóéí íýãæ.

• Тºëººíèé ãàçðààðàà äàìæóóëàí Ìîíãîë Óëñàä ¿éë Тºëººíèé ãàçðààðàà äàìæóóëàí Ìîíãîë Óëñàä ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéãàà ãàäààäûí àæ àõóéí àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéãàà ãàäààäûí àæ àõóéí íýãæ:íýãæ:– -ñàëáàð/öåõ, òàñàã/;-ñàëáàð/öåõ, òàñàã/;– -¿éëäâýð;-¿éëäâýð;– -õóäàëäàà, ¿éë÷èëãýýíèé ãàçàð;-õóäàëäàà, ¿éë÷èëãýýíèé ãàçàð;– -ãàçðûí òîñ, áàéãàëèéí õèéí öîîíîã, ò¿¿í÷ëýí àøèãò -ãàçðûí òîñ, áàéãàëèéí õèéí öîîíîã, ò¿¿í÷ëýí àøèãò

ìàëòìàë îëáîðëîæ áóé àëèâàà óóðõàéìàëòìàë îëáîðëîæ áóé àëèâàà óóðõàé• Бóñàä õýëáýðýýð Ìîíãîë Óëñàä îðëîãî îëæ áàéãàà Бóñàä õýëáýðýýð Ìîíãîë Óëñàä îðëîãî îëæ áàéãàà

ãàäààäûí àæ àõóéí íýãæãàäààäûí àæ àõóéí íýãæ

Татвар ногдох зүйлТатвар ногдох зүйл

• МУ-ын Татварын ерөнхий хуулийн МУ-ын Татварын ерөнхий хуулийн 6.1-д зааснаар тàòâàð íîãäîõ ç¿éëä 6.1-д зааснаар тàòâàð íîãäîõ ç¿éëä îðëîãî, ýä õºðºíãº, áàðàà, àæèë, îðëîãî, ýä õºðºíãº, áàðàà, àæèë, ¿éë÷èëãýý, òîäîðõîé ýðõ, ãàçàð, ¿éë÷èëãýý, òîäîðõîé ýðõ, ãàçàð, ò¿¿íèé õýâëèé, áàéãàëèéí áàÿëàã, ò¿¿íèé õýâëèé, áàéãàëèéí áàÿëàã, àøèãò ìàëòìàëûí íººö, àãààð, õºðñ, àøèãò ìàëòìàëûí íººö, àãààð, õºðñ, óñíû áîõèðäîë õàìààðíà. óñíû áîõèðäîë õàìààðíà.

Жишээ нь: Хóâü õ¿íèé îðëîãын àëáàí Жишээ нь: Хóâü õ¿íèé îðëîãын àëáàí òàòâàðын тухай хуулиар Àëáàí òàòâàð òàòâàðын тухай хуулиар Àëáàí òàòâàð íîãäîõ îðëîãî буюу татвар ногдох зүйлд íîãäîõ îðëîãî буюу татвар ногдох зүйлд дараахь орлогыг хамааруулсан байна. дараахь орлогыг хамааруулсан байна. Үүнд: Үүнд:• öàëèí, õºäºëìºðèéí õºëñ, øàãíàë, óðàìøóóëàë öàëèí, õºäºëìºðèéí õºëñ, øàãíàë, óðàìøóóëàë

áîëîí òýäãýýðòýé àäèëòãàõ õºäºëìºð áîëîí òýäãýýðòýé àäèëòãàõ õºäºëìºð ýðõëýëòèéí îðëîãî;ýðõëýëòèéí îðëîãî;

• ¿éë àæèëëàãààíû îðëîãî;¿éë àæèëëàãààíû îðëîãî;• õºðºíãèéí îðëîãî; õºðºíãèéí îðëîãî; • õºðºí㺠áîðëóóëñíû îðëîãî;õºðºí㺠áîðëóóëñíû îðëîãî;• ìàë÷èí ºðõ, ìàë á¿õèé ýòãýýäèéí îðëîãî; ìàë÷èí ºðõ, ìàë á¿õèé ýòãýýäèéí îðëîãî; • óðëàãèéí òîãëîëò, ñïîðòûí òýìöýýíèé øàãíàë, óðëàãèéí òîãëîëò, ñïîðòûí òýìöýýíèé øàãíàë,

íààäìûí áàé øàãíàë;íààäìûí áàé øàãíàë;• òºëáºðò òààâàð, áîîöîîò òîãëîîì, ýä ìºíãºíèé òºëáºðò òààâàð, áîîöîîò òîãëîîì, ýä ìºíãºíèé

õîíæâîðò ñóãàëààíû îðëîãî.õîíæâîðò ñóãàëààíû îðëîãî.

Татвар ногдох орлогоТатвар ногдох орлогоТатвар ногдуулах Татвар ногдуулах орлогоорлого

Жишээ 2. «Г» компанийн ажилтан Жишээ 2. «Г» компанийн ажилтан “Б” 2007 онд цалин хөдөлмөрийн “Б” 2007 онд цалин хөдөлмөрийн хөлсөнд 3550.0 төг,хөлсөнд 3550.0 төг, улирлын улирлын ажлын үр дүнгийн шагналд 2050.0 ажлын үр дүнгийн шагналд 2050.0 төг, унаа, хоолны зардалд 685.0 төг, унаа, хоолны зардалд 685.0 төг, хөдөлмөр хамгааллын хувцас төг, хөдөлмөр хамгааллын хувцас авахад зориулан 200.0 төг авсанавахад зориулан 200.0 төг авсан..

Татвар ногдох орлогоТатвар ногдох орлого

Нийт орлогоНийт орлого• цалин хөдөлмөрийн хөлс 3550.0цалин хөдөлмөрийн хөлс 3550.0 төг төг• ажлын үр дүнгийн шагнал 2050.0 төг ажлын үр дүнгийн шагнал 2050.0 төг • унаа, хоолны зардал 685.0 төг, унаа, хоолны зардал 685.0 төг, • хөдөлмөр хамгааллын хувцас авахад зориулан хөдөлмөр хамгааллын хувцас авахад зориулан

200.0 төг 200.0 төг Татвар ногдох орлого : Татвар ногдох орлого : ХХОАТХуулийн 16.1.6 ХХОАТХуулийн 16.1.6

заалтын дагуу хөдөлмөр хамгааллын хувцасны үнэ заалтын дагуу хөдөлмөр хамгааллын хувцасны үнэ татвараас чөлөөлөх орлогод хамаартатвараас чөлөөлөх орлогод хамаарах тул хасаж ах тул хасаж тооцнотооцно..

3550.0+2050.0+685.0=6285.0 төг3550.0+2050.0+685.0=6285.0 төг

Татвар ногдуулах орлого Татвар ногдуулах орлого

• Нийгмийн болон эрүүл мэндийн Нийгмийн болон эрүүл мэндийн даатгалын шимтгэлдаатгалын шимтгэл

• 3550.0+ 2050.0 = 5600.0 төг 5600.0 х 3550.0+ 2050.0 = 5600.0 төг 5600.0 х 10%=560.010%=560.0

• Татвар ногдуулах орлого Татвар ногдуулах орлого нь: нь: • 6285.0 – 560.0=5725.0 төг6285.0 – 560.0=5725.0 төг• ХХОАТХуулийн 24.1-ХХОАТХуулийн 24.1-д зааснаар 84,000 д зааснаар 84,000

төгрөгийн хөнгөлөлт эдлэнэ.төгрөгийн хөнгөлөлт эдлэнэ.• Төлөх татварТөлөх татвар нь нь 5725.0 х 10% - 84.0 = 5725.0 х 10% - 84.0 =

488.5 мян.төг488.5 мян.төг

Татварын эрх зүйн тухай Татварын эрх зүйн тухай ойлголтойлголт

Татварын эрх зүй нь татвар төлөх, Татварын эрх зүй нь татвар төлөх, хураах, хяналт тавихтай үүссэн хураах, хяналт тавихтай үүссэн татварын эрх зүйн харилцаанд татварын эрх зүйн харилцаанд оролцогчдын эрх, үүрэг, оролцогчдын эрх, үүрэг, хариуцлага, татварын тогтолцооны хариуцлага, татварын тогтолцооны үндсэн зарчим, харилцаа, төлбөрийн үндсэн зарчим, харилцаа, төлбөрийн хэлбэрүүд, татварын байгууллагын хэлбэрүүд, татварын байгууллагын бүтэц зохион байгуулалт, чиг үүрэг, бүтэц зохион байгуулалт, чиг үүрэг, үйл ажиллагааг зохицуулахтай үйл ажиллагааг зохицуулахтай холбогдсон хэм хэмжээний нийлбэр холбогдсон хэм хэмжээний нийлбэр цогц юм.цогц юм.

Аж ахуйн эсрэг гэмт хэрэг Аж ахуйн эсрэг гэмт хэрэг

1.1. Эрүүгийн эрх зүйн талаархи ерөнхий мэдээлэл Эрүүгийн эрх зүйн талаархи ерөнхий мэдээлэл

2.2. Аж ахуйн эсрэг гэмт хэргийн тухайн ойлголт, Аж ахуйн эсрэг гэмт хэргийн тухайн ойлголт, түүний төрөл, тус гэмт хэрэг нь бизнесийн эрх түүний төрөл, тус гэмт хэрэг нь бизнесийн эрх зүйд уялдах нь зүйд уялдах нь

3/13/20093/13/2009 229229Business lawBusiness law

Нэг. Эрүүгийн эрх зүйн тухай Нэг. Эрүүгийн эрх зүйн тухай ерөнхий ойлголт ерөнхий ойлголт

Аливаа эрх зүй нь нийгмийн тодорхой харилцааг зохицуулсан Аливаа эрх зүй нь нийгмийн тодорхой харилцааг зохицуулсан цогц шийдэл байдаг бөгөөд цогц шийдэл байдаг бөгөөд салбарсалбар эрүүгийн эрх зүй нь эрүүгийн эрх зүй нь Монгол Улсын тусгаар тогтнол, үндэсний аюулгүй байдал, Монгол Улсын тусгаар тогтнол, үндэсний аюулгүй байдал, хүний эрх, эрх чөлөө, нийтийн болон хувийн өмч, байгаль хүний эрх, эрх чөлөө, нийтийн болон хувийн өмч, байгаль орчин, энхтайван, хүн төрөлтний аюулгүй байдлыг гэмт орчин, энхтайван, хүн төрөлтний аюулгүй байдлыг гэмт халдлагаас хамгаалахад чиглэгдсэн хэм хэмжээний нэгдэл юм. халдлагаас хамгаалахад чиглэгдсэн хэм хэмжээний нэгдэл юм.

Монгол Улсын эрүүгийн эрх зүйн тогтолцоонд Монгол Улсын Монгол Улсын эрүүгийн эрх зүйн тогтолцоонд Монгол Улсын эрүүгийн болон эрүүгий байцаан шийтгэх хууль нь голлох эрүүгийн болон эрүүгий байцаан шийтгэх хууль нь голлох үүрэг гүйцэтгэдэг бөгөөд үүрэг гүйцэтгэдэг бөгөөд эрүүгийн хуулийн зорилго нь эрүүгийн хуулийн зорилго нь аливаа аливаа гэмт халдлагаас гэмт халдлагаас эрхийг хамгаалахадэрхийг хамгаалахад оршдог. /хамгаалах оршдог. /хамгаалах хэлбэрийн тухайнд 1. хэлбэрийн тухайнд 1. урьдчилан хамгаалах, 2. цээрлэл ногдуулах, 3. урьдчилан хамгаалах, 2. цээрлэл ногдуулах, 3. зөрчигдсөн эрхийг сэргээх/ зөрчигдсөн эрхийг сэргээх/

Эрүүгийн хууль гэдэг нь Эрүүгийн эрх зүйн гол тулгуур буюу Эрүүгийн хууль гэдэг нь Эрүүгийн эрх зүйн гол тулгуур буюу материаллагматериаллаг зохицуулалт хэмээн ойлгож болно. зохицуулалт хэмээн ойлгож болно.

3/13/20093/13/2009 230230Business lawBusiness law

Монгол Улсын эрүүгийн хууль нь дор дурьдсанМонгол Улсын эрүүгийн хууль нь дор дурьдсан зарчмуудыг зарчмуудыг удирлага болгодог. Тухайлбал: удирлага болгодог. Тухайлбал:

1.1. Хууль ёсны байх Хууль ёсны байх /Үйлдэл, эс үйлдэхүйг гэмт хэрэгт тооцоход зөвхөн эрүүгийн /Үйлдэл, эс үйлдэхүйг гэмт хэрэгт тооцоход зөвхөн эрүүгийн хуулийг л баримтална. МУЭХ 3-р зүйл/хуулийг л баримтална. МУЭХ 3-р зүйл/

2.2. Гэм буруутай нь тогтоогдсон тохиолдолд эрүүгийн хариуцлага Гэм буруутай нь тогтоогдсон тохиолдолд эрүүгийн хариуцлага хүлээххүлээх /гэм буруу нь шүүхээр тогтоогдсон тохиолдолд л эрүүгийн хариуцлага /гэм буруу нь шүүхээр тогтоогдсон тохиолдолд л эрүүгийн хариуцлага хүлээх. МУЭХ 4-р зүйл/хүлээх. МУЭХ 4-р зүйл/

3.3. Хүн бүр хууль, шүүхийн өмнө эрх тэгш байх Хүн бүр хууль, шүүхийн өмнө эрх тэгш байх //Хүнийг ялгаварлан Хүнийг ялгаварлан гадуурхахгүй байх. МУЭХ 5-р зүйл/гадуурхахгүй байх. МУЭХ 5-р зүйл/

4.4. Шударга ёсны байх Шударга ёсны байх //Гэмт үйлдэл болон хариуцлагын хэмжээ хоорондоо Гэмт үйлдэл болон хариуцлагын хэмжээ хоорондоо дүйцэж байх. МУЭХ 6-р зүйл/ дүйцэж байх. МУЭХ 6-р зүйл/

5.5. Энэрэнгүй байх Энэрэнгүй байх //оногдуулах харуцлага нь хүнлэг бус, хэрцгий, нэр төр, алдар оногдуулах харуцлага нь хүнлэг бус, хэрцгий, нэр төр, алдар хүндийг нь гутаах хэлбэр агуулахгүй байх. МУЭХ 7-р зүйл/хүндийг нь гутаах хэлбэр агуулахгүй байх. МУЭХ 7-р зүйл/

6.6. Гэм буруутай этгээд л хариуцлага хүлээхГэм буруутай этгээд л хариуцлага хүлээх /Эрүүгийн хариуцлагыг зөвхөн /Эрүүгийн хариуцлагыг зөвхөн гэмт үйлдэл хийсэн хувь хүн л хүлээнэ. МУЭХ 8-р зүйл/гэмт үйлдэл хийсэн хувь хүн л хүлээнэ. МУЭХ 8-р зүйл/

7.7. Эрүүгийн хариуцлага гарцаагүй байхЭрүүгийн хариуцлага гарцаагүй байх /Гэмт хэрэг үйлдсэн нь тогтоогдсон /Гэмт хэрэг үйлдсэн нь тогтоогдсон тохиолдолд хуульд зааснаас бусад нөхцөлд хариуцлага зайлшүй хүлээх. МУЭХ 9-тохиолдолд хуульд зааснаас бусад нөхцөлд хариуцлага зайлшүй хүлээх. МУЭХ 9-р зүйл/р зүйл/

8.8. Эрүүгийн хариуцлагыг оногдуулах Эрүүгийн хариуцлагыг оногдуулах /Зөвхөн эрүүгийн хуульд заасан тохиолдолд /Зөвхөн эрүүгийн хуульд заасан тохиолдолд шүүх л эрүүгийн хариуцлага оногдуулна. МУЭХ 10-р зүйл/шүүх л эрүүгийн хариуцлага оногдуулна. МУЭХ 10-р зүйл/

3/13/20093/13/2009 231231Business lawBusiness law

Монгол Улсын эрүүгийн хуульд /2002 оны/ зааснаар Монгол Улсын эрүүгийн хуульд /2002 оны/ зааснаар дараахь үндсэн бүлүүдээр зүйлчилсэн. Тухайлбал:дараахь үндсэн бүлүүдээр зүйлчилсэн. Тухайлбал:

1.1. Төрийн эсрэг гэмт хэрэг Төрийн эсрэг гэмт хэрэг /Зэвсэгт үймээн дэгдээх, хорлон сүйтгэх//Зэвсэгт үймээн дэгдээх, хорлон сүйтгэх/

2.2. Хүний эрх, эрх чөлөөний эсрэг гэмт хэрэг /соХүний эрх, эрх чөлөөний эсрэг гэмт хэрэг /соmmentmment//3.3. Эдийн засгийн эсрэг гэмт хэрэг Эдийн засгийн эсрэг гэмт хэрэг //ccооmmentmment//

4.4. Нийгмийн аюулгүй байдал, хүн амын эрүүл мэндийн эсрэг Нийгмийн аюулгүй байдал, хүн амын эрүүл мэндийн эсрэг гэмт хэрэг /сгэмт хэрэг /сommentomment//

5.5. Захиргааны журам, шүүн таслах ажиллагааны болон албан Захиргааны журам, шүүн таслах ажиллагааны болон албан тушаалын эсрэг гэмт хэрэг тушаалын эсрэг гэмт хэрэг /албан тушаалын эсрэг гэмт хэрэг, /албан тушаалын эсрэг гэмт хэрэг, захиргааны журам зөрчих/захиргааны журам зөрчих/

6.6. Цэргийн гэмт хэрэг Цэргийн гэмт хэрэг /Оргон зайлах//Оргон зайлах/

7.7. Хүн төрөлхтний аюулгүй байдал, энхтайвны эсрэг гэмт Хүн төрөлхтний аюулгүй байдал, энхтайвны эсрэг гэмт хэрэг хэрэг /дайн хийх, дайныг сурталчлах, төрлөөр устгах, үйл олноор /дайн хийх, дайныг сурталчлах, төрлөөр устгах, үйл олноор хөнөөх зэвсэг бүтээх/ хөнөөх зэвсэг бүтээх/

3/13/20093/13/2009 232232Business lawBusiness law

Гэмт хэргийн бүрэлдэхүүн хэмээсэн ойлголт байдаг бөгөөд Гэмт хэргийн бүрэлдэхүүн хэмээсэн ойлголт байдаг бөгөөд бүрэлдэхүүнгүй гэмт үйлдлийг гэмт хэрэг хэмээн тооцдоггүй. бүрэлдэхүүнгүй гэмт үйлдлийг гэмт хэрэг хэмээн тооцдоггүй. Тухайлбал: Тухайлбал:

Нэг.Нэг. Субъект Субъект /МУЭХ 20, 21-р зүйлүүдэд тусгасан//МУЭХ 20, 21-р зүйлүүдэд тусгасан/Хоёр.Хоёр. Объект Объект /Хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэхээр заасан//Хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэхээр заасан/Гурав.Гурав. Объектив тал Объектив тал /нийгэмд аюултай үйлдэл, эс үйлдэхүй//нийгэмд аюултай үйлдэл, эс үйлдэхүй/Дөрөв.Дөрөв. Субъектив тал Субъектив тал /Гэм буруугийн хэлбэр//Гэм буруугийн хэлбэр/

/Гэмт хэргийн халдлагын зүйлийг орхигдуулж болохгүй бөгөөд /Гэмт хэргийн халдлагын зүйлийг орхигдуулж болохгүй бөгөөд халдлагын зүйлийг гэмт хэргийн бүрэлдэхүүний объекттой андуурах халдлагын зүйлийг гэмт хэргийн бүрэлдэхүүний объекттой андуурах тохиолдлууд байдаг. Халдлагын зүйл нь гэмт үйлдэлд өртөж байгаа тохиолдлууд байдаг. Халдлагын зүйл нь гэмт үйлдэлд өртөж байгаа материаллаг зүйлс юм./материаллаг зүйлс юм./

МУЭХ-ийн 16.1-т “Эрүүгийн МУЭХ-ийн 16.1-т “Эрүүгийн хуульд хариуцлага хүлээлгэхээр хуульд хариуцлага хүлээлгэхээр заасанзаасан, , нийгэмд аюултайнийгэмд аюултай гэм буруутай үйлдэл, эс үйлдэхгүйггэм буруутай үйлдэл, эс үйлдэхгүйг гэмт гэмт хэрэг гэнэ” хэмээн тодорхойлсон нь гэмт хэргийн бүрэлдэхүүний хэрэг гэнэ” хэмээн тодорхойлсон нь гэмт хэргийн бүрэлдэхүүний шинжийг хамгийн тодорхой харуулсан байна. шинжийг хамгийн тодорхой харуулсан байна.

3/13/20093/13/2009 233233Business lawBusiness law

Эрүүгийн эрх зүйг өөрийн үгээр дүгнэж, илэрхийлбэл: Эрүүгийн эрх зүйг өөрийн үгээр дүгнэж, илэрхийлбэл:

““Төрийн /төрийн байгууллагын үйл ажиллагааны Төрийн /төрийн байгууллагын үйл ажиллагааны тусламжтайгаар/ дэмжлэгтэйгээр нийгэмд байгаа гэмт тусламжтайгаар/ дэмжлэгтэйгээр нийгэмд байгаа гэмт үйлдлүүдээс төр, иргэн, хуулийн этгээдийн үйлдлүүдээс төр, иргэн, хуулийн этгээдийн хуулиар хуулиар хамгаалагдсан ашиг сонирхлыг хамгаалах хамгаалагдсан ашиг сонирхлыг хамгаалах арга арга хэрэгсэл бөгөөд аливаа зөрчигдсөн эрхийг сэргээх, хэрэгсэл бөгөөд аливаа зөрчигдсөн эрхийг сэргээх, зөрчсөн этгээдүүдэд хариуцлага хүлээлгэх зарчмаар зөрчсөн этгээдүүдэд хариуцлага хүлээлгэх зарчмаар нийгэмд тайван байдал, шударга ёс, тэгш эрхийг нийгэмд тайван байдал, шударга ёс, тэгш эрхийг мөрдүүлэх зорилттой төрийн зохицуулалтын нэгэн илрэл мөрдүүлэх зорилттой төрийн зохицуулалтын нэгэн илрэл юм” хэмээн тодорхойлж болно. юм” хэмээн тодорхойлж болно.

3/13/20093/13/2009 234234Business lawBusiness law

Хоёр. Аж ахуйн үйл ажиллагааны эсрэг гэмт хэргийн Хоёр. Аж ахуйн үйл ажиллагааны эсрэг гэмт хэргийн ойлголт, түүний ангилал /МУЭХ 20-р бүлэг/ойлголт, түүний ангилал /МУЭХ 20-р бүлэг/

Тод: Монгол Улсын эдийн засаг, аж ахуйн харилцааны Тод: Монгол Улсын эдийн засаг, аж ахуйн харилцааны /Бизнес/ хүрээнд иргэд, аж ахуй нэгж, төр, төрийн бус /Бизнес/ хүрээнд иргэд, аж ахуй нэгж, төр, төрийн бус байгууллагааас банк, санхүү, мөнгө зээлийн болон байгууллагааас банк, санхүү, мөнгө зээлийн болон үйлдвэрлэл, худалдаа, үйлчилгээ эрхлэх, түүнтэй үйлдвэрлэл, худалдаа, үйлчилгээ эрхлэх, түүнтэй холбоотой бусад холбоотой бусад үйл ажиллагааны талаар хууль үйл ажиллагааны талаар хууль тогтоомжоор заасныг зөрчих, тогтоомжоор заасныг зөрчих, улмаар тодорхой хохирол улмаар тодорхой хохирол учруулж, эрүүгийн хуульд заасан, нийгэмд аюултай гэмт учруулж, эрүүгийн хуульд заасан, нийгэмд аюултай гэмт үйлдэл, эс үйлдэхүйг үйлдэл, эс үйлдэхүйг аж ахуйн үйл ажиллагааны эсрэг аж ахуйн үйл ажиллагааны эсрэг гэмт хэрэг хэмээн ойлгоно. гэмт хэрэг хэмээн ойлгоно.

3/13/20093/13/2009 Business lawBusiness law 235235

Аж ахуйн үйл ажиллагааны эсрэг гэмт хэргийг дор дурьдсаны дагуу Аж ахуйн үйл ажиллагааны эсрэг гэмт хэргийг дор дурьдсаны дагуу ангилдаг. /Бүрэлдэхүүний объектийн шинжээр нь /ангилдаг. /Бүрэлдэхүүний объектийн шинжээр нь /

11. Банкны тухай хууль тогтоомж зөрчих гэмт хэрэг /ЭХ 156-р зүйл/ . Банкны тухай хууль тогтоомж зөрчих гэмт хэрэг /ЭХ 156-р зүйл/ 2. 2. Банкны үйл ажиллагаанд албан тушаалын байдлаа урвуулж буюу эрх Банкны үйл ажиллагаанд албан тушаалын байдлаа урвуулж буюу эрх мэдлээ хэтрүүлж оролцох гэмт хэрэг /ЭХ 157-р зүйл/мэдлээ хэтрүүлж оролцох гэмт хэрэг /ЭХ 157-р зүйл/3. 3. Үнэт цаасны хууль тогтоомж зөрчих /ЭХ 158-р зүйл/Үнэт цаасны хууль тогтоомж зөрчих /ЭХ 158-р зүйл/5. 5. Аудитын тухай хууль тогтоомж зөрчих /ЭХ 159-р зүйл/ Аудитын тухай хууль тогтоомж зөрчих /ЭХ 159-р зүйл/ 66. Эрдэнэсангийн тухай хууль тогтоомж зөрчих /ЭХ 160-р зүйл/. Эрдэнэсангийн тухай хууль тогтоомж зөрчих /ЭХ 160-р зүйл/7. 7. Хориглосон үйлдвэрлэл, үйлчилгээ, худалдаа эрхлэх /ЭХ 161-р зүйл/Хориглосон үйлдвэрлэл, үйлчилгээ, худалдаа эрхлэх /ЭХ 161-р зүйл/8. 8. Үйлдвэрлэл, Үйлчилгээ, худалдаа эрхлэх нэрээр халхавчлан хууль бус Үйлдвэрлэл, Үйлчилгээ, худалдаа эрхлэх нэрээр халхавчлан хууль бус үйл ажиллагаа явуулах /ЭХ 162-р зүйл/үйл ажиллагаа явуулах /ЭХ 162-р зүйл/9. 9. Санхүүгийн болон аж ахуйн үйл ажиллагааны нууцыг хууль бусаар олж Санхүүгийн болон аж ахуйн үйл ажиллагааны нууцыг хууль бусаар олж авах, задруулах /ЭХ 164-р зүйл/ авах, задруулах /ЭХ 164-р зүйл/ 10. 10. Санаатайгаар төлбөрийн чадваргүй болгох, дампууруулах /ЭХ 165-р Санаатайгаар төлбөрийн чадваргүй болгох, дампууруулах /ЭХ 165-р зүйл/зүйл/

3/13/20093/13/2009 Business lawBusiness law 236236

1111. Татвар төлөхөөс зайлсхийх /ЭХ 166-р зүйл/. Татвар төлөхөөс зайлсхийх /ЭХ 166-р зүйл/12. 12. Барааны тэмдэг, аж ахуйн нэгжийн нэрийг хууль бусаар Барааны тэмдэг, аж ахуйн нэгжийн нэрийг хууль бусаар ашиглах /ЭХ 168-р зүйл/ашиглах /ЭХ 168-р зүйл/13. 13. Хэрэглэгчийг хуурч мэхлэх, төөрөгдүүлэх /ЭХ 169-р зүйл/Хэрэглэгчийг хуурч мэхлэх, төөрөгдүүлэх /ЭХ 169-р зүйл/1414. Хууль бусаар шан харамж авах /ЭХ 170-р зүйл/. Хууль бусаар шан харамж авах /ЭХ 170-р зүйл/15. 15. Гологдол, чанар муутай бүтээгдэхүүн худалдах /ЭХ 171-р Гологдол, чанар муутай бүтээгдэхүүн худалдах /ЭХ 171-р зүйл/зүйл/16. 16. Эрүүл ахуйн шаардлага хангаагүй хүнсний бүтээгдэхүүн Эрүүл ахуйн шаардлага хангаагүй хүнсний бүтээгдэхүүн худалдах /ЭХ 172-р зүйл/худалдах /ЭХ 172-р зүйл/17. 17. Согтууруулах ундааг хориглосон зүйлээр бэлтгэх /ЭХ 173-р Согтууруулах ундааг хориглосон зүйлээр бэлтгэх /ЭХ 173-р зүйл/зүйл/18. 18. Чанар муутай барилга бариулах, ашиглалтанд оруулах /ЭХ Чанар муутай барилга бариулах, ашиглалтанд оруулах /ЭХ 174-р зүйл/174-р зүйл/19. 19. Эд зүйлийг хууль бусаар хил нэвтрүүлэх /ЭХ 175-р зүйл/Эд зүйлийг хууль бусаар хил нэвтрүүлэх /ЭХ 175-р зүйл/20. 20. Мөнгөн тэмдэгт, үнэт цаас, онцгой албан татварын Мөнгөн тэмдэгт, үнэт цаас, онцгой албан татварын тэмдэгийг хуурамчаар үйлдэх, ашиглах, борлуулах /ЭХ 176-р тэмдэгийг хуурамчаар үйлдэх, ашиглах, борлуулах /ЭХ 176-р зүйл/зүйл/

3/13/20093/13/2009 Business lawBusiness law 237237

Жишээ 1. Жишээ 1. Нэгэн арилжааны банкны захирал Б нь 100 гаруй хадгаламж Нэгэн арилжааны банкны захирал Б нь 100 гаруй хадгаламж эзэмшигчдийн хугацаатай мөнгөн хадгаламжийн хүүгийн хэмжээг эзэмшигчдийн хугацаатай мөнгөн хадгаламжийн хүүгийн хэмжээг гэрээнд заасан хугацаанаас өмнө багасгаж, улмаас хадгаламжийн гэрээнд заасан хугацаанаас өмнө багасгаж, улмаас хадгаламжийн гэрээ дуусгавар болсноос хойш 2 сарын дараа хадгаламж эзэмшигчдэд гэрээ дуусгавар болсноос хойш 2 сарын дараа хадгаламж эзэмшигчдэд мөнгийг нь олгожээ. Тэрээ хүүгийн зөрүүг өөртөө болон мөнгийг нь олгожээ. Тэрээ хүүгийн зөрүүг өөртөө болон ажиллагсдадаа урамшуулал болгон авсан байна. ажиллагсдадаа урамшуулал болгон авсан байна.

Б-гийн энэхүү үйлдлийн улмаас хадгаламж эзэмшигч нарт 35 сая Б-гийн энэхүү үйлдлийн улмаас хадгаламж эзэмшигч нарт 35 сая төгрөгийн хохирол учирсан нь хөндлөнгийн шалгалтаар тогтоогджээ. төгрөгийн хохирол учирсан нь хөндлөнгийн шалгалтаар тогтоогджээ.

Асуулт 1. Б-гийн үйлдэл нь банкны үйл ажиллагаанд нөлөөлсөн үү? Асуулт 1. Б-гийн үйлдэл нь банкны үйл ажиллагаанд нөлөөлсөн үү?

Асуулт 2. Б-гийн үйлдэл нь гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнтэй эсэх?Асуулт 2. Б-гийн үйлдэл нь гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнтэй эсэх?

3/13/20093/13/2009 Business lawBusiness law 238238

Жишээ 2Жишээ 2. . Монгол Банкны хяналт шалгалтын газрын Захирал В нь өөрийн Монгол Банкны хяналт шалгалтын газрын Захирал В нь өөрийн танил С-ийн компанийг Олон Улсын томоохон нэгэн хүмүүнлэгийн танил С-ийн компанийг Олон Улсын томоохон нэгэн хүмүүнлэгийн байгууллагаас зарласан бараа бүтээгдэхүүн нийлүүлэх тендерт байгууллагаас зарласан бараа бүтээгдэхүүн нийлүүлэх тендерт оролцуулах зорилгоор Арилжааны нэгэн банкнаас өөрийн албан оролцуулах зорилгоор Арилжааны нэгэн банкнаас өөрийн албан тушаалын байдлаа ашиглан “Шалгалтаар илэрсэн зөрчил дутагдлыг нь ил тушаалын байдлаа ашиглан “Шалгалтаар илэрсэн зөрчил дутагдлыг нь ил гаргана, зохих хариуцлагыг оногдуулна” хэмээн дарамт үзүүлж байгаад гаргана, зохих хариуцлагыг оногдуулна” хэмээн дарамт үзүүлж байгаад 20 сая долларын банкны батлан даалт гаргуулжээ. С-гийн компани нь нь 20 сая долларын банкны батлан даалт гаргуулжээ. С-гийн компани нь нь тендерийн гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүүлээгүйн улмаас алдагдалд тендерийн гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүүлээгүйн улмаас алдагдалд орж, улмаар банканд төлбөр төлөх боломжгүй болсон. орж, улмаар банканд төлбөр төлөх боломжгүй болсон.

Ингээд баталгаа гаргасан банканд Монгол Банкнаас онцгой дэглэм Ингээд баталгаа гаргасан банканд Монгол Банкнаас онцгой дэглэм тогтоож, бүрэн эрхт төлөөлөгч томилсон. Мөн В нь өөрийн дүүдээ яг тогтоож, бүрэн эрхт төлөөлөгч томилсон. Мөн В нь өөрийн дүүдээ яг иймэрхүү байдлаар 500 сая төгрөгний зээл авч байсан болно. иймэрхүү байдлаар 500 сая төгрөгний зээл авч байсан болно.

Асуулт. В-гийн үйлдэлд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх боломж байна Асуулт. В-гийн үйлдэлд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх боломж байна уу? уу?

3/13/20093/13/2009 Business lawBusiness law 239239

Энэхүү жишээн дээр авч үзвэл эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх бүрэн Энэхүү жишээн дээр авч үзвэл эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх бүрэн боломжтой байна. Учир нь гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнийг бүрэн боломжтой байна. Учир нь гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнийг бүрэн хангаж байна. Тухайлбал: хангаж байна. Тухайлбал:

Субъект Субъект – ЭХ-ийн 156.2-т “Банкны байгууллагын ажилтан .......” – ЭХ-ийн 156.2-т “Банкны байгууллагын ажилтан .......” хэмээн заасан бөгөөд мөн иргэн В нь өөрийн үйлдлийн хариуцлагыг хэмээн заасан бөгөөд мөн иргэн В нь өөрийн үйлдлийн хариуцлагыг ойлгох эрх зүйн чадамжтай юм. ойлгох эрх зүйн чадамжтай юм. ОбъектОбъект – Банкны тухай хууль тогтоомж, хэвийн үйл ажиллагаа, – Банкны тухай хууль тогтоомж, хэвийн үйл ажиллагаа, банкны үйлчлүүлэгчдийн өмчлөх эрх нь 2 дагч объект болно банкны үйлчлүүлэгчдийн өмчлөх эрх нь 2 дагч объект болно Субъектив тал Субъектив тал – Гэм буруугийн шууд санаатай хэлбэр – Гэм буруугийн шууд санаатай хэлбэр Объектив тал Объектив тал – Зээл олгохыг дарамталсан үйлдэл, тус үйлдлийн – Зээл олгохыг дарамталсан үйлдэл, тус үйлдлийн улмаас их хэмжээний хохирол учирсан байна. улмаас их хэмжээний хохирол учирсан байна.

Хууль тогтоогч нь 156-р зүйл ангийг гэмт хэргийн 2 бүрэлдэхүүнтэй Хууль тогтоогч нь 156-р зүйл ангийг гэмт хэргийн 2 бүрэлдэхүүнтэй байхаар хуульчилсан байна. байхаар хуульчилсан байна.

- Банкны үйл ажиллагааг хууль бусаар эрхлэх- Банкны үйл ажиллагааг хууль бусаар эрхлэх- Банкны тухай хууль тогтоомж зөрчих хэмээн ялгасан байна. - Банкны тухай хууль тогтоомж зөрчих хэмээн ялгасан байна.

3/13/20093/13/2009 Business lawBusiness law 240240

Банкны үйл ажиллагаа гэдэгт мөнгөн хадгаламж, зээл, төлбөр тооцоо, Банкны үйл ажиллагаа гэдэгт мөнгөн хадгаламж, зээл, төлбөр тооцоо, өөрийн нэрийн өмнөөс гуравдагч этгээдэд баталгаа гаргах, гадаад өөрийн нэрийн өмнөөс гуравдагч этгээдэд баталгаа гаргах, гадаад валют худалдах, худалдах авах, үнэт зүйлс хадгалах, үнэт металл валют худалдах, худалдах авах, үнэт зүйлс хадгалах, үнэт металл худалдах, худалдах авах, гадаад төлбөр тооцоо хийх, үнэт цаас гаргах, худалдах, худалдах авах, гадаад төлбөр тооцоо хийх, үнэт цаас гаргах, санхүүгийн түрээсийн үйлчилгээ, хөрөнгө оруулалт хийх, санхүүгийн түрээсийн үйлчилгээ, хөрөнгө оруулалт хийх, факторонгийн үйлчилгээ зэрэг маш олон төрлийг хамарна.факторонгийн үйлчилгээ зэрэг маш олон төрлийг хамарна.

Эдгээр үйл ажиллагааг зайлшгүй Монгол банкнаас олгосон тусгай Эдгээр үйл ажиллагааг зайлшгүй Монгол банкнаас олгосон тусгай зөвшөөрөлгүйгээр явуулж болохгүй бөгөөд зөвшөөрөл авалгүйгээр зөвшөөрөлгүйгээр явуулж болохгүй бөгөөд зөвшөөрөл авалгүйгээр явуулсан тохиолдолд Монгол Улсын эрүүгийн хуульд заасны дагуу явуулсан тохиолдолд Монгол Улсын эрүүгийн хуульд заасны дагуу хариуцлага хүлээнэ. хариуцлага хүлээнэ.

Харин банкны ажилтан хувийн эсхүл шунахайн сэдэлтээр банкны Харин банкны ажилтан хувийн эсхүл шунахайн сэдэлтээр банкны тухай хууль тогтоомжийг зөрчсөнөөс шалтгаалан бусдад их тухай хууль тогтоомжийг зөрчсөнөөс шалтгаалан бусдад их хэмжээний хохирол учирсан байх нь гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнтэй хэмжээний хохирол учирсан байх нь гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнтэй юм. юм.

3/13/20093/13/2009 Business lawBusiness law 241241

Жишээ 3. Жишээ 3. Гадаадын хөрөнгө оруулалттай Д компани нь Монгол Гадаадын хөрөнгө оруулалттай Д компани нь Монгол Улсад барилгын материал үйлдвэрлэх тусгай зөвшөөрөлтэй бөгөөд Улсад барилгын материал үйлдвэрлэх тусгай зөвшөөрөлтэй бөгөөд үйл ажиллагаа өргөжүүлэх зорилгоор бизнес төлөвлөгөө үйл ажиллагаа өргөжүүлэх зорилгоор бизнес төлөвлөгөө боловсруулсан байна. Тус төлөвлөгөөнд нь хөрөнгө мөнгө дутагдаж боловсруулсан байна. Тус төлөвлөгөөнд нь хөрөнгө мөнгө дутагдаж байгаа тул нэг бүр нь 20,000 төгрөгийн үнэтэй 30,000 ширхэг бондыг байгаа тул нэг бүр нь 20,000 төгрөгийн үнэтэй 30,000 ширхэг бондыг УДИРДАХ ЗӨВЛӨЛ нь шийдвэр гаргасан байна. Ингээд тус УДИРДАХ ЗӨВЛӨЛ нь шийдвэр гаргасан байна. Ингээд тус компанийн ерөнхий захирал А нь үнэт цаасыг гаргаж, өөрийн компанийн ерөнхий захирал А нь үнэт цаасыг гаргаж, өөрийн компанийн төв байранд худалдаалсан. компанийн төв байранд худалдаалсан. Ерөнхий захирал А нь үнэт цаас гаргаж байгаагаа үнэт цаасны Ерөнхий захирал А нь үнэт цаас гаргаж байгаагаа үнэт цаасны хороонд бүртгүүлэхээр хандсан хэдий ч “Үнэт цаас гаргах шийдвэр хороонд бүртгүүлэхээр хандсан хэдий ч “Үнэт цаас гаргах шийдвэр нь хууль зөрчсөн, бүрдүүлбэр дутуу” гэсэн үндэслэлээр бонд нь хууль зөрчсөн, бүрдүүлбэр дутуу” гэсэн үндэслэлээр бонд худалдаалахыг нь хориглосон. худалдаалахыг нь хориглосон. Ерөнхий захирал А нь шийдвэрийг үл тоомсорлон бонд худалдааж Ерөнхий захирал А нь шийдвэрийг үл тоомсорлон бонд худалдааж байгаад үнэт цаасны хорооныхон дургүйцэж, цагдаагийн байгаад үнэт цаасны хорооныхон дургүйцэж, цагдаагийн байгууллагад хандсан байна. байгууллагад хандсан байна. Ингээд эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн бөгөөд шалгалтын явцад Бонд зарж, Ингээд эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн бөгөөд шалгалтын явцад Бонд зарж, төвлөрсөн хөрөнгөнөөс СПИРТ-ийн үйлдвэрийн төхөөрөмж авсан нь төвлөрсөн хөрөнгөнөөс СПИРТ-ийн үйлдвэрийн төхөөрөмж авсан нь нотлогдсон. нотлогдсон. Асуулт. Д компанийн удирдлага, иргэн А нь гэмт хэрэг үйлдсэн үү?Асуулт. Д компанийн удирдлага, иргэн А нь гэмт хэрэг үйлдсэн үү?

3/13/20093/13/2009 Business lawBusiness law 242242

Жишээ 4. Жишээ 4. Нэгэн Улсын үйлдвэрийг хувьчлан авсан З компанийн Нэгэн Улсын үйлдвэрийг хувьчлан авсан З компанийн удирдлага нь “Ним аудит” ХХК хэмээх компаниар хөндлөнийн аудит удирдлага нь “Ним аудит” ХХК хэмээх компаниар хөндлөнийн аудит хийлгэхээр захиалга өгч, улмаар гэрээ байгуулсаны үндсэн дээр хийлгэхээр захиалга өгч, улмаар гэрээ байгуулсаны үндсэн дээр санхүүгийн үйл ажиллагаагаа шалгуулсан байна. Тус шалгалтын үр санхүүгийн үйл ажиллагаагаа шалгуулсан байна. Тус шалгалтын үр дүнд “Санхүүгийн тайлан нь 45 сая төгрөгний зөрчилтэй байна” дүнд “Санхүүгийн тайлан нь 45 сая төгрөгний зөрчилтэй байна” хэмээсэн дүгнэлтийг гарсан бөгөөд З компанийн захирал нь хэмээсэн дүгнэлтийг гарсан бөгөөд З компанийн захирал нь үйлдвэрийн хуучин удирдлагыг цагдаагийн байгууллагад сэжигтнээр үйлдвэрийн хуучин удирдлагыг цагдаагийн байгууллагад сэжигтнээр татуулах хүсэлт гаргажээ.татуулах хүсэлт гаргажээ.

Улмаар хуучин даргад цагдаагийн байгууллага нь эрүүгийн хэрэг Улмаар хуучин даргад цагдаагийн байгууллага нь эрүүгийн хэрэг үүсгэн шалгах явцад өөр аудитын компаниар хөндлөнгийн шинжилгээ үүсгэн шалгах явцад өөр аудитын компаниар хөндлөнгийн шинжилгээ хийлгэхэд ямар нэгэн зөрчил илрээгүй бөгөөд 45 сая төгрөгний хийлгэхэд ямар нэгэн зөрчил илрээгүй бөгөөд 45 сая төгрөгний зөрчил байна хэмээсэн дүгнэлтийг буруу хийсэн нь тодорхой болсон. зөрчил байна хэмээсэн дүгнэлтийг буруу хийсэн нь тодорхой болсон.

““Ним аудит” ХХК-ийн аудитор Б, А нар нь өөрсдийн бурууг хүлээн Ним аудит” ХХК-ийн аудитор Б, А нар нь өөрсдийн бурууг хүлээн зөвшөөрч, бага хэмжээний хариуцлага ногдуулахыг хүссэн байна. зөвшөөрч, бага хэмжээний хариуцлага ногдуулахыг хүссэн байна.

Асуулт. Хэрхэн шийдвэрлэх вэ? Гэмт хэргийн бүрэлдэхүүн байгаа Асуулт. Хэрхэн шийдвэрлэх вэ? Гэмт хэргийн бүрэлдэхүүн байгаа юу?юу?

3/13/20093/13/2009 Business lawBusiness law 243243

Аудитор нь өөрт олгогдсон бүрэн эрхээ хэтрүүлэн эсхүл урвуулан Аудитор нь өөрт олгогдсон бүрэн эрхээ хэтрүүлэн эсхүл урвуулан ашиглаж бусдын эрх ашигт халдаж, их хэмжээний хохирол учруулсан ашиглаж бусдын эрх ашигт халдаж, их хэмжээний хохирол учруулсан тохиолдолд эрүүгийн хариуцлага хүлээх тухай Монгол Улсын тохиолдолд эрүүгийн хариуцлага хүлээх тухай Монгол Улсын эрүүгийн хуульд зохицуулсан. эрүүгийн хуульд зохицуулсан.

Ер нь аудитор нь дараахь үйл ажиллагааг эрхлэн явуулдаг байна. Ер нь аудитор нь дараахь үйл ажиллагааг эрхлэн явуулдаг байна. Үүнд:Үүнд:- Санхүүгийн баримтыг шалгаж, баталгаажуулах, дүгнэлт гаргах - Санхүүгийн баримтыг шалгаж, баталгаажуулах, дүгнэлт гаргах - Албан татвар төлөх хэмжээ, хураамжийн хэмжээ зэргийг гаргаж, - Албан татвар төлөх хэмжээ, хураамжийн хэмжээ зэргийг гаргаж, татварын мэдүүлэг гаргахад туслахтатварын мэдүүлэг гаргахад туслах- Санхүүгийн байдлыг судалж, төлөвлөх, хөрөнгийн болон бизнесийн - Санхүүгийн байдлыг судалж, төлөвлөх, хөрөнгийн болон бизнесийн үнэлгээ боловсруулахүнэлгээ боловсруулах- Тайлан гаргах, аж ахуйн үйл ажиллагааны дотоод хяналтыг зохион - Тайлан гаргах, аж ахуйн үйл ажиллагааны дотоод хяналтыг зохион байгуулах байгуулах - Үнэт цаас гаргах, санхүүгийн удирдлагын зөвлөгөө өгөх зэрэг - Үнэт цаас гаргах, санхүүгийн удирдлагын зөвлөгөө өгөх зэрэг нэлээд олон үйлдлүүд байдаг бөгөөд үйлдэл тус бүр дээрээ нэлээд олон үйлдлүүд байдаг бөгөөд үйлдэл тус бүр дээрээ хариуцлага хүлээдэг. хариуцлага хүлээдэг.

3/13/20093/13/2009 Business lawBusiness law 244244

тус жишээн дээр гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнийг тодохойл хэмээсний тус жишээн дээр гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнийг тодохойл хэмээсний дагуу: дагуу:

Субъект – Аудитор /Б, А хоёр/Субъект – Аудитор /Б, А хоёр/

Объект – Аудитын үйл ажиллагаа явуулах талаар хууль тогтоомж, Объект – Аудитын үйл ажиллагаа явуулах талаар хууль тогтоомж, Хоёрдогч объект нь иргэн, аж ахуй нэгжийн ашиг сонирхол Хоёрдогч объект нь иргэн, аж ахуй нэгжийн ашиг сонирхол

Объектив тал – Аудитор нь үйл ажиллагааны журмыг дараахь Объектив тал – Аудитор нь үйл ажиллагааны журмыг дараахь байдлаар зөрчдөг. Үүнд: Санхүүгийн тайланг буруу гаргах, Аудитын байдлаар зөрчдөг. Үүнд: Санхүүгийн тайланг буруу гаргах, Аудитын үйл ажиллагааг лицензгүй явуулах, санхүүгийн үйл ажиллагааг үйл ажиллагааг лицензгүй явуулах, санхүүгийн үйл ажиллагааг чанаргүй буюу, худал баталгаажуулах, аудит хийх үедээ мэдсэн чанаргүй буюу, худал баталгаажуулах, аудит хийх үедээ мэдсэн аливаа мэдээллийг хувийн сэдэлтээр ашиглах, бусдад мэдээлэх, аливаа мэдээллийг хувийн сэдэлтээр ашиглах, бусдад мэдээлэх, өөрийн ажилладаг болон ажиллаж байсан түүнчлэн хувьцааны тавиас өөрийн ажилладаг болон ажиллаж байсан түүнчлэн хувьцааны тавиас дээш хувийг эзэмшдэг, харьцдаг компанид аудит хийх зэрэг дээш хувийг эзэмшдэг, харьцдаг компанид аудит хийх зэрэг үйлдлүүдийн улмаас их хэмжээний хохирол учруулсанүйлдлүүдийн улмаас их хэмжээний хохирол учруулсан

Субъектив – гэм буруугүйн болгоомжгүй хэлбэр /түүний дотор Субъектив – гэм буруугүйн болгоомжгүй хэлбэр /түүний дотор хайхрамжгүй хандсан үйлдэл байна/хайхрамжгүй хандсан үйлдэл байна/

3/13/20093/13/2009 Business lawBusiness law 245245

Жишээ 5. Жишээ 5. Иргэн Х, Э нар нь хамтран БНХАУ-аас хууль бусаар Иргэн Х, Э нар нь хамтран БНХАУ-аас хууль бусаар хүнсний зориулалтын бус техникийн спирт оруулж ирж, согтууруулах хүнсний зориулалтын бус техникийн спирт оруулж ирж, согтууруулах ундаа их хэмжээгээр үйлвэрлэж, гар дээрээс болон хүнсний дэлгүүрт ундаа их хэмжээгээр үйлвэрлэж, гар дээрээс болон хүнсний дэлгүүрт худалдаалдаг байжээ. Ингээд хүнсний эрүл ахуйн газар, цагдаагийн худалдаалдаг байжээ. Ингээд хүнсний эрүл ахуйн газар, цагдаагийн газрын нэгдсэн шалгалтаар үйлдэл нь илэрчээ. газрын нэгдсэн шалгалтаар үйлдэл нь илэрчээ.

Иргэн Х, Э нар нь өмнө нь зөрчил гаргаж, цагдаагийн байгууллагад Иргэн Х, Э нар нь өмнө нь зөрчил гаргаж, цагдаагийн байгууллагад удаа дараа баригдаж, 400 гаруй литр спирт, гэрийн нөхцөлд удаа дараа баригдаж, 400 гаруй литр спирт, гэрийн нөхцөлд үйлдвэрлэсэн 2000 шил архи, 500 гаруй шошго /АПУ, Спирт бал үйлдвэрлэсэн 2000 шил архи, 500 гаруй шошго /АПУ, Спирт бал бурам зэрэг/ хураалгаж байсан байна.бурам зэрэг/ хураалгаж байсан байна.

Асуулт. Иргэн Х, Э нар нь эрүүгийн хариуцлага хүлээх үү? Асуулт. Иргэн Х, Э нар нь эрүүгийн хариуцлага хүлээх үү?

3/13/20093/13/2009 Business lawBusiness law 246246

Тусгай зөвшөөрлийн дагуу эрхлэх үйл ажиллагааг “Аж ахуйн үйл Тусгай зөвшөөрлийн дагуу эрхлэх үйл ажиллагааг “Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай” Монгол Улсын хуулийн дагуу ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай” Монгол Улсын хуулийн дагуу зохицуулсан байна. Тус хуулинд төрийн захиргааны төв байгууллагын зохицуулсан байна. Тус хуулинд төрийн захиргааны төв байгууллагын зөвшөөрөлтэйгээр мөн нийслэлийн болон аймгийн засаг даргын зөвшөөрөлтэйгээр мөн нийслэлийн болон аймгийн засаг даргын зөвшөөрөлтэйгээр эрхлэх үйл ажиллагааны төрлийг тодорхойлсон. зөвшөөрөлтэйгээр эрхлэх үйл ажиллагааны төрлийг тодорхойлсон. Тухайлбал: Тухайлбал:

- Үнэт цаас үйлдвэрлэх, хонжворт сугалаа гаргах, хөрөнгийн үнэлгээ - Үнэт цаас үйлдвэрлэх, хонжворт сугалаа гаргах, хөрөнгийн үнэлгээ гаргах, тээврийн хэрэгслийн улсын дугаар үйлдвэрлэх, согтуурууолах гаргах, тээврийн хэрэгслийн улсын дугаар үйлдвэрлэх, согтуурууолах ундаа үйлдвэрлэх, импортлох, экспортлох, галт зэвсэг үйлдвэрлэх, ундаа үйлдвэрлэх, импортлох, экспортлох, галт зэвсэг үйлдвэрлэх, химийн хорт бодис үйлдвэрлэх, их сургууль, коллежийн үйл ажиллагаа химийн хорт бодис үйлдвэрлэх, их сургууль, коллежийн үйл ажиллагаа эрхлэх, үүрэн холбооны үйлчилгээ эрхлэх, улс хоорондын болон хот эрхлэх, үүрэн холбооны үйлчилгээ эрхлэх, улс хоорондын болон хот хоорондын зорчигч тээврийн үйлчилгээг эрхлэх зэрэг тусгай зөвшөөрлийг хоорондын зорчигч тээврийн үйлчилгээг эрхлэх зэрэг тусгай зөвшөөрлийг зайлшгүй авч байж үйл ажиллагаа эрхлэх төрлүүдийг тогтоосон. зайлшгүй авч байж үйл ажиллагаа эрхлэх төрлүүдийг тогтоосон.

Харин жишээ 3-т дурьдсан худалдаа, үйлчилгээний төрөл нь заавал Харин жишээ 3-т дурьдсан худалдаа, үйлчилгээний төрөл нь заавал тусгай зөвшөөрлийн үндсэн дээр эрхлэх үйл ажиллагаа юм. тусгай зөвшөөрлийн үндсэн дээр эрхлэх үйл ажиллагаа юм.

3/13/20093/13/2009 Business lawBusiness law 247247

Тусгай зөвшөөрлийн дагуу эрхлэх үйл ажиллагааг дур мэдэн эрхэлсэн Тусгай зөвшөөрлийн дагуу эрхлэх үйл ажиллагааг дур мэдэн эрхэлсэн бөгөөд их хэмжээгээр согтууруулах ундаа эрхэлж байсан нь бодит бөгөөд их хэмжээгээр согтууруулах ундаа эрхэлж байсан нь бодит байдалд нотлогдох тул гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнтэй хэмээн үзэж байдалд нотлогдох тул гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнтэй хэмээн үзэж байна. Тухайлбал: байна. Тухайлбал:

субъект – Эрх зүйн чадамжтай иргэн, хуулийн этгээд байх субъект – Эрх зүйн чадамжтай иргэн, хуулийн этгээд байх

Объект – Иргэн, хуулийн этгээдээс үйлдвэрлэл, үйлчилгээ, худалдаа Объект – Иргэн, хуулийн этгээдээс үйлдвэрлэл, үйлчилгээ, худалдаа эрхлэх талаар тогтоосон журмыг зөрчсөн. Мөн “Аж ахуйн үйл эрхлэх талаар тогтоосон журмыг зөрчсөн. Мөн “Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай” Монгол Улсын хуулийг ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай” Монгол Улсын хуулийг зөрчсөн. зөрчсөн.

Объектив тал – Хориглосон үйл ажиллагааг дур мэдэн, их хэмжээгээр Объектив тал – Хориглосон үйл ажиллагааг дур мэдэн, их хэмжээгээр эрхэлсэн эрхэлсэн

Субъектив тал – Гэм буруугийн шууд бус санаатай хэлбэрСубъектив тал – Гэм буруугийн шууд бус санаатай хэлбэр

3/13/20093/13/2009 Business lawBusiness law 248248

Жишээ 6. Жишээ 6. МИАТ ХХК-ийн билет борлуулалтын салбарын борлуулагч МИАТ ХХК-ийн билет борлуулалтын салбарын борлуулагч нь А нь БНСУ-ын чиглэлд явахаар билет авахыг хүссэн хүмүүст нь А нь БНСУ-ын чиглэлд явахаар билет авахыг хүссэн хүмүүст “Билет дууссан, сайн яривал ганц суудал гаргаж өгөх болох юм. “Билет дууссан, сайн яривал ганц суудал гаргаж өгөх болох юм. Гэхдээ их хэцүү гэх” зэргээр ярьж, нэг билетийн үнийг 2 нугалан Гэхдээ их хэцүү гэх” зэргээр ярьж, нэг билетийн үнийг 2 нугалан буюу 1200 ам доллараар худалдаж байгаа талаар цагдаагийн буюу 1200 ам доллараар худалдаж байгаа талаар цагдаагийн байгууллагад мэдээлэл нь очсон байна. байгууллагад мэдээлэл нь очсон байна.

Цагдаагийн газраас сэжигтнээр татаж, эрүүгийн хэрэг үүсгэн Цагдаагийн газраас сэжигтнээр татаж, эрүүгийн хэрэг үүсгэн шалгахад борлуулагч А нь 2 жилийн туршид нийт 58 хүнд дээрх шалгахад борлуулагч А нь 2 жилийн туршид нийт 58 хүнд дээрх байдлаар билет зарсан нь тодорхой болсон байна. байдлаар билет зарсан нь тодорхой болсон байна.

Асуулт. Борлуулагч А-д эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх үндэслэл Асуулт. Борлуулагч А-д эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх үндэслэл байгаа эсэх, байгаа эсэх,

3/13/20093/13/2009 Business lawBusiness law 249249

Жишээ 7. Жишээ 7. “Ундрам-Од” ХХК нэртэй банк бус санхүүгийн байгууллагын “Ундрам-Од” ХХК нэртэй банк бус санхүүгийн байгууллагын захирал Ж нь техникийн ажилтан У-гийн шалтгаангүй 3 хоног ажил захирал Ж нь техникийн ажилтан У-гийн шалтгаангүй 3 хоног ажил тасалсан учир ажлаас нь халж, 2 цагийн дотор ажлаа хүлээлцэхийг үүрэг тасалсан учир ажлаас нь халж, 2 цагийн дотор ажлаа хүлээлцэхийг үүрэг болгосон байна. Энэ байдалд хорссон У нь ажлаас гарахдаа электрон болгосон байна. Энэ байдалд хорссон У нь ажлаас гарахдаа электрон хэлбэрээр компанийн бүхий л тайлан мэдээ, үйлчлүүлэгчдийн нэрсийн хэлбэрээр компанийн бүхий л тайлан мэдээ, үйлчлүүлэгчдийн нэрсийн жагсаалт зэрэг компанийн нууц мэдээллийг нууцаар авч гарсан байна. жагсаалт зэрэг компанийн нууц мэдээллийг нууцаар авч гарсан байна.

Хэд хоногийн дараа У нь Ж руу утасдаж, “Компанийн нууц мэдээллийг Хэд хоногийн дараа У нь Ж руу утасдаж, “Компанийн нууц мэдээллийг авснаа хэлж, одоо энэ материалыг өрсөлдөгч компанид өгөх гэж байна. авснаа хэлж, одоо энэ материалыг өрсөлдөгч компанид өгөх гэж байна. Өрсөлдөгч компанид өгөхөөс өмнө 10 сая төгрөг өгвөл мэдээллийг өгнө” Өрсөлдөгч компанид өгөхөөс өмнө 10 сая төгрөг өгвөл мэдээллийг өгнө” хэмээжээ. Иргэн Ж нь тэр даруй цагдаагийн байгууллагад мэдэгдэхэд хэмээжээ. Иргэн Ж нь тэр даруй цагдаагийн байгууллагад мэдэгдэхэд эрүүгийн хэрэг үүсгэн шалгасан. эрүүгийн хэрэг үүсгэн шалгасан.

Мөрдөн байцаалтын явцад компанийн нууцыг өрсөлдөгч компанид зарсан Мөрдөн байцаалтын явцад компанийн нууцыг өрсөлдөгч компанид зарсан болох нь тогтоогдсон. болох нь тогтоогдсон.

Асуулт. У-гаас мэдээлэл авсан өрсөлдөгч компанийн захирал нь гэмт Асуулт. У-гаас мэдээлэл авсан өрсөлдөгч компанийн захирал нь гэмт хэрэг үйлдсэн үү? Тус үйлдэл нь гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнтэй юу? хэрэг үйлдсэн үү? Тус үйлдэл нь гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнтэй юу?

3/13/20093/13/2009 Business lawBusiness law 250250

Эцэст нь тэмдэглэж хэлэхэд бизнесийн үйл ажиллагаа нь Монгол Эцэст нь тэмдэглэж хэлэхэд бизнесийн үйл ажиллагаа нь Монгол Улсад мөрдөгдөж байгаа хууль тогтоомжийг бүрэн биелүүлж, мөрдөх Улсад мөрдөгдөж байгаа хууль тогтоомжийг бүрэн биелүүлж, мөрдөх учиртай. Гэтэл хуулиар тогтоосон хэм хэмжээг зөрчсөн үйл ажиллагаа учиртай. Гэтэл хуулиар тогтоосон хэм хэмжээг зөрчсөн үйл ажиллагаа явуулж байгаа нь /буруу хэрэглэх, хэрэглэхээс татгалзах, явуулж байгаа нь /буруу хэрэглэх, хэрэглэхээс татгалзах, биелүүлэхгүй байх/ эрүүгийн хариуцлага хүлээх үндэслэлтэй болж биелүүлэхгүй байх/ эрүүгийн хариуцлага хүлээх үндэслэлтэй болж байгаа юм. байгаа юм.

Тус иргэн, хуулийн этгээд нь Монгол Улсын хууль тогтоомжийг Тус иргэн, хуулийн этгээд нь Монгол Улсын хууль тогтоомжийг зөрчсөн байдал нь эргээгээд нийгэмдээ аюултай үр дагаврыг зөрчсөн байдал нь эргээгээд нийгэмдээ аюултай үр дагаврыг авчирдаг. авчирдаг.

Иймд аль болох бизнесийн үйл ажиллагаагаа хууль тогтоомжинд Иймд аль болох бизнесийн үйл ажиллагаагаа хууль тогтоомжинд нийцүүлснээр 1. Гэмт халдлагад өртөхгүй байх, 2. Өөрсдөө гэмт нийцүүлснээр 1. Гэмт халдлагад өртөхгүй байх, 2. Өөрсдөө гэмт халдлага үйлдэхгүй байх ач холбогдолтой юм. халдлага үйлдэхгүй байх ач холбогдолтой юм.

3/13/20093/13/2009 Business lawBusiness law 251251

Анхаарал хандуулсанд Анхаарал хандуулсанд

баярлалаабаярлалаа

3/13/20093/13/2009 Business lawBusiness law 252252