MỤCLỤCSửdụngcuốnsáchnàythếnào?

Lờinóiđầu

PhầnIBẢYCÂUHỎICƠBẢN

Chương1Liệuđốiphươngcóđangchegiấuđiềugìkhông?

Chương2Dấuhiệutánthànhhayphảnđối:Liệuanhtacóthíchđiềuđókhông?

Chương3Liệuđốiphươngcóthựcsựtựtin?

Chương4Mọichuyện…cóthựclàvậy?

Chương5Đomứcđộquantâm:Liệuanhtacóthựcsựquantâmhaybạnchỉđanglãngphíthờigian?

Chương6Đồngminhhaykẻpháhoại:Thựcrahọđangởphíanào?

Chương7Đọcvịcảmxúc:Cóphảibạnđangnóichuyệnvớimộtngườiônhòakhông?

PhầnIINHỮNGKẾHOẠCHCHITIẾTCHOHOẠTĐỘNGTRÍÓC:QUÁTRÌNHRAQUYẾTĐỊNH

Chương8S.N.A.P.khôngdựatrêntínhcách

Chương9Màusắccơbảncủasuynghĩ

Chương10Suynghĩvềnhữngđiềuchúngtahànhđộng:Tạisaovànhưthếnào?

Chương11Ảnhhưởngcủalòngtựtrọng:Sáunhântốlớn

Chương12Anhtacólòngtựtrọngcaohaychỉgiảvờ?Nămsailầmdễmắcphải

Chương13Thămdòlòngtựtrọng:Xácđịnhmứcđộtựtrọngcủamộtngười

Chương14Baloạitínhcách

Chương15Nghệthuậtvàkhoahọctìmhiểutínhcách:Nhữngvídụthựctế

Kếtluận

Sửdụngcuốnsáchnàythếnào?PhầnIcủacuốnsáchsẽgiúpbạnđọcvịngườikhácmộtcách

nhanhchóng,biếtđượcsuynghĩ,cảmgiácvàxúccảmcơbảncủahọ.Phươngphápnàycóthểápdụngvớibấtkỳai,tạibấtkỳđâuvàtrongbấtkỳhoàncảnhnào.Vídụnhưchỉtrongvàiphút,bạncóthểquyếtđịnhliệuhọcóhứngthúthậthaykhông,tựtinhayhoảngsợ,thànhthậthayđanggiấugiếm.

Trongphầnnày,chúngtatậptrungvàobảycâuhỏichínhmàbạncóthểgặpphảikhixétđoánsuynghĩvàdựđịnhcủangườikhác;thôngquanhữngvídụthựctế,bạnsẽthấycácthủthuậtvàchiếnthuậtcóthểđượcápdụngvôcùngdễdàng.Cácthủthuậtđượccungcấptrongmỗichươngđadạng,dựatrênviệcquansátvàđàmthoại.

Trongmộtsốtrườnghợp,đôikhibạnkhôngthểlấyđượcthôngtincầnthiếtquacuộctròchuyện,khiđóhãysửdụngcácchiếnthuậtvềngônngữcửchỉvàdấuhiệu.Trongmộtsốtrườnghợpkhác,bạnlạicóthểkếtnốivớingườikhácbằngcáccâuhỏi.Vàcònrấtnhiềuphươngphápđadạngvàtinhvikháccóthểđượcsửdụng.

PhầnIIsẽphântíchcáctrườnghợpmàbạncầnđisâuvàochitiếthơn.Trongphầnnày,bạnsẽhọccáchxâydựngmộtbảntínhcáchtươngđốichitiếtchomộtngười,họccáchđoánbiếtsuynghĩhaycảmgiácvàdựđịnhcánhâncủahọ.

Vídụ,bằngcáchápdụngcácthủthuậtđãnêuởPhầnI,bạncóthểnhậnbiếtđượcđốitượngbạnđanghẹnhòcóthựcsựthíchbạnhaykhông.Sauđó,bạntiếptụctìmhiểuthêmcáctínhcáchkháckhimuốnbiếtphảnứngcủahọtrướcbấtkỳđiềugìbạnnóihoặclàm.Khiđàmphán,bạncóthểnhanhchóngướclượngđượcmứcđộthànhthậtvàtựtincủađốitác.

Nhưngnếubạnmuốnbiếtsâuhơnvềdiễnbiếntâmlý,đoántrướcđượcphảnứngcủahọ,haytìmcácchủđềnhạycảmvớianhta,bạncóthểcầnsửdụngchiếnlượcphântíchtâmlýnàyđểtạonênbộtínhcáchhoànchỉnhmộtcáchnhanhchóngvàcẩnthận.

Quacácvídụcụthểvàthựctế,bạnsẽnhậnbiếttầmảnhhưởngcủamộtthànhviênbanhộithẩm,mứcđộthànhkhẩnkhaibáocủatêntộiphạmhaybạncóthểbiếtliệumộtngườicódễdàngthathứchongườikháckhianhtapháthiệnrađiềukhuấttấtkhiếnanhtakhóchịuhaykhông.

Cuốnsáchnàysẽgiúpbạnbiếtcáchnhậnbiếtchântướngcủasựviệc,tránhbịlợidụngvàduytrìthếthượngphongvớibấtkỳai,vàobấtkỳthờiđiểmnào–chỉtrongvòngnămphúthoặcngắnhơn.

Đ

Lờinóiđầu

ãbaogiờbạnướcmìnhcóthểthâmnhậpvàođầuócngườikhácđểbiếthọđangnghĩgì?Giờđây,bạncóthểlàmđượcđiềunàybằngcáchsửdụngphươngphápphântíchtâmlýcaocấp.Khácvớicáccuốnsáchcùngloại,hệthốngphântích

đượctrìnhbàytrongcuốnsáchnàysẽcungcấpchobạncáchthứcphântíchtâmlývàsuynghĩcủađốitượngmộtcáchnhanhchóng,dễdàng,toàndiệnvàmangtínhthựctếcao.

Cụthểhơn,Đọcvịbấtkỳaikhôngphảilàmộttậphợpcácýtưởngđượclàmmớilạivềngônngữcửchỉ.Chúngtôisẽkhônggợiýcáchtiếpcậnkhônggiớihạnvớitâmhồncủamộtngườiphụnữchỉthôngquakiểutóccủacôtahoặcpháchọanhữngnétchungvềngườikhácbằngviệcdựatrêntrựcgiáchoặcnhữngbảnnăngsâukíncủamình.Cuốnsáchnàycũngsẽkhônggiúpbạnrútracáckếtluậnchỉdựavàocáchkhoanhtayhoặcbuộcdâygiàycủamộtngười.

Nhữngnguyêntắcđượcchiasẻtrongcuốnsáchnàykhôngđơnthuầnlàlýthuyếthaynhữngmẹovặtchỉđôikhiđúngvớimộtvàingười.Đólànhữngthủthuậttâmlýcụthể,đãđượckiểmchứngvàcóthểápdụngchohầuhếtmọingườitrongbấtkỳhoàncảnhnào.

Vậy,liệucóphảibạnsẽcókhảnăngđọcvịbấtkỳaivớixácsuấtđúngtuyệtđốitrongmọilúc?Hoàntoànkhông.Phươngphápnàycóthểđúngvớihầuhếttrườnghợp,nhưngkhôngphảiđúng100%.Tuynhiên,bạnnhấtđịnhsẽgiànhđượcquyềnchủđộngtrướcmọiđốithủ.Bạnsẽcókhảnăngsửdụngnhữngcôngcụphântíchtâmlýquantrọngnhấtđểchiphốitháiđộcủangườikhác,khôngchỉkhiếncuộcchơitrởnêncânbằngmàcònnắmđượcthếthượngphong.

Lưuýrằngcuốnsáchnàykhôngphảilàcẩmnangdạybạncách“thâmnhậpsuynghĩ”củangườikhácđểbiếtchínhxácconsốhọ

đangnghĩhayliệuhọcóđangcânnhắcviệcănbánhmỳkẹpcángừtrongbữatrưahaykhông.

Từngbướcmột,Đọcvịbấtkỳaisẽchỉchobạncáchthứckhámpháđiềungườikhácnghĩhaycảmnhậntrongnhữngtrườnghợpthựctế.Vídụ,bạnsẽbiếtliệumộtngườichơibàicóchơitiếphaykhông,mộtnhânviêntiếpthịcóđángtinkhông,hayliệucuộchẹnhòđầutiêncótheođúngýbạnkhông.

Cuốnsáchnàygiúpbạnbiếtcáchthiếtlậpluậtchơiđểkhôngbaogiờthuacuộc.

PhầnIBẢYCÂUHỎICƠBẢN

Họccáchpháthiệnrađiềungườikhácnghĩhaycảmnhậnmộtcáchdễdàngvànhanhchóngtrongbấtkỳhoàncảnhnào.

Liệuđốiphươngcóđangchegiấuđiềugìkhông?Dấuhiệutánthànhhayphảnđối:Liệuanhtacóthíchđiềuđókhông?Liệuđốiphươngcóthựcsựtựtin?Mọichuyện…cóthựclàvậy?Đomứcđộquantâm:Liệuanhtacóthựcsựquantâmhaybạnchỉđanglãngphíthờigian?Đồngminhhaykẻpháhoại:Thựcrahọđangởphíanào?Đọcvịcảmxúc:Cóphảibạnđangnóichuyệnvớingườiônhòakhông?

K

Chương1Liệuđốiphươngcóđangchegiấuđiều

gìkhông?

“Sựchânthậtcóthểlàcáchgiảiquyếttốtnhất,nhưngcũngcầnnhớrằngtheophươngpháploạitrừ,khôngtrungthựclàcáchgiảiquyếttốtthứnhì.”

GeorgeCarlin

hinghingờngườikhácđangchegiấuchuyệngì,thôngthườngbạncóbahướnggiảiquyết:mộtlàhỏitrựctiếpngườiđó,hailàlờđivàbalàcốgắngthuthậpthêmthôngtin.

Nếubạnchọncáchthứnhất,cóthểkhôngchỉkhiếnngườiđócàngphòngvệhơnmàcònkhiếnbạnbịnhìnnhậntheocáchbạnkhônghềmongmuốn,nhưlàngườimắcbệnhhoangtưởnghoặcdoghenghét,đốkỵmàhỏihọnhưvậy,vàdođómốiquanhệcủahaingườisẽbịxấuđi.

Cáchthứhaichỉgâyhạihoặckhiếnbạngặpkhókhănthêmmàthôi.

Cáchcuốicùngsẽgiúpbạntiếtkiệmthờigiantốiđa,nhưngcũngcóthểgâyhạichobạnnếubạnbịbắtgặpđangrìnhmòkhắpnơiđểlấythôngtin.

Bấtcứkhinàonhậnthấycódấuhiệukhôngthànhthậtởđâuđó–nhưviệcnghingờconcáicủabạn“chơi”thuốc,cấpdướibiểnthủhaybạnbèkhôngtrungthực–hãyápdụngmộttrongnhữngthủ

thuậtdướiđâyđểbiếtliệungườiđócóthựcsựlàmvậykhông.

Thủthuật1:ĐọctâmtríThủthuậtnàyđãtừngđượcgiớithiệutrongmộtcuốnsáchkhác

củatôilàĐừngđểbịlừathêmlầnnữa(1).Ápdụngthủthuậtnàyhầunhưsẽbảođảmđượcviệctìmrachântướngsựviệcchỉsauvàiphút.NócóhiệuquảtươngtựnhưmộtbàikiểmtraRorschach(2).Bàikiểmtranàygồmmộtloạtnhữngdấumựcđượcđặtcânxứngtheotừngcặpvớinhau.Ngườithamgiabàikiểmtrasẽđượcyêucầunóiracảmnhậncủahọvềhìnhdángcủacácdấumực,từđóngườitakhámpháratháiđộhaysuynghĩmàhọđangchegiấu.

Thủthuậtđọctâmtrícũngcóchungmộtnguyêntắcápdụngnhưbàikiểmtranóitrên,nhưngbạnsửdụngnótheomộtcáchhoàntoànmới–khôngphảidùngmựcmàlàlờinói.Hãysửdụngnhữngcâuhỏikhôngmangtínhkếttộingườiđượchỏimàchỉámchỉtớisựviệc.Sauđó,đánhgiáphảnứngtrảlờicủahọđểtìmrađiềuhọđangmuốnchegiấu.

Bạncóthểbàntớimộtchủđềnhạycảmrồiquansátxemngườiđócóthoảimáihayquantâmtớichủđềđóhaykhông.Hãyxemmộtvídụtrongthựctếsauđây.

VÍDỤTHỰCTẾ

Giámđốcphụtráchbánhàngnghingờmộttrongcácnhânviênkinhdoanhcủamìnhăncắpvậtdụngvănphòng.Nếuhỏitrựctiếp“Cóphảicôđanglấytrộmđồcủacôngtykhông?”sẽkhiếnngườibịnghingờphòngbịngaylậptức,dẫntớiviệcmuốntìmrachântướngsựviệctrởnênkhókhănhơn.Nếucôtakhônglàmviệcđó,dĩnhiêncôtasẽnóivớigiámđốclàmìnhkhônglấytrộm.Ngượclại,dùcólấytrộmđichăngnữa,côtacũngsẽnóidốilàkhônghềlàmvậy.Thayvàoviệchỏitrựcdiện,ngườigiámđốckhônngoannênnóimộtđiềugìđótưởngchừngvôhại,như:“Jill,khôngbiếtcôcógiúpđượctôiviệcnàykhông.Dườngnhưdạonàycóaiđótrongphòngkinhdoanhđanglấyvậtdụngvănphòngđểmangvềnhà.Côcóhướnggiảiquyếtnàochoviệc

nàykhông?”rồibìnhtĩnhquansátphảnứngcủangườinhânviên.

Nếucôtahỏilạivàcóvẻhứngthúvớiđềtàinày,anhtacóthểtạmantâmrằngcôtakhônglấytrộm,cònnếucôtađộtnhiêntrởnênkhôngthoảimáivàtìmcáchthayđổiđềtàithìrõràngcôtacóđộngcơkhôngtrongsáng.

Ngườigiámđốckhiđósẽnhậnrasựchuyểnhướngđộtngộttrongtháiđộvàhànhvicủanhânviên.(ĐọcChương3đểbiếtthêmvềcácdấuhiệulolắngvàbấtan.)

Nếucôgáiđóhoàntoàntrongsạch,cólẽcôtasẽđưarahướnggiảiquyếtcủamìnhvàvuivẻkhiđượcsếphỏiýkiến.Ngượclại,côtasẽcóbiểuhiệnkhôngthoảimáirõrệtvàcólẽsẽcốcamđoanvớisếprằngcôkhôngđờinàolàmviệcnhưvậy.Khôngcólídogìđểcôtaphảithanhminhnhưvậy,trừphicôlàngườicócảmgiáctộilỗi.

Mộtcáchkhácđểápdụngthủthuậtnàylànóitosuynghĩcủamìnhvềmộtviệcđặcbiệtnàođó(điềumàbạnnghĩngườiđóđangcódấuhiệugiấugiếm)rồiquansátphảnứngcủahọ.Hãyxemvídụdướiđâyđểthấycáchnàyđượcápdụngthếnào:

VÍDỤTHỰCTẾ

Mộtphụnữnhậnthấybạntraicómộtsốbiểuhiệnkỳcụcvànghingờanhtađangsửdụngthuốckíchthích–cóthểlàtheochỉđịnhcủabácsĩ.Côtacóthểnóitosuynghĩcủamìnhtheokiểu:“Cóngườidùngthuốcmàcứđinhninhmìnhkhôngbịngườingoàipháthiện,nhưthếthậtmấthứnganhnhỉ?”hoặc:“Emvừađọcđượcmộtbàibáonóirằng33%sốngườilớnchúngtađềucốthửmộtloạithuốckíchthíchnàođóítnhấtmộtlầntrongđờiđấy.”

Mộtcáchgiántiếp,côtađãkhơitrúngchủđềvàquansátphảnứngcủabạntraixemcóđúnglàanhtađanglénlútchơithuốckhông.Nếukhôngcóchuyệnđó,chắchẳnanhtasẽthamgiavàocâuchuyệnmộtcáchhàohứng,cònnếungượclại,chắcchắnanhtasẽđổichủđề.

Thủthuậtnàycòncóthểđượcsửdụngbằngcáchyêucầuđươngsựđưaralờikhuyên.

VÍDỤTHỰCTẾ

Mộtgiámđốcbệnhviệnnghingờmộtbácsĩdướiquyềnuốngrượutronggiờlàmviệc.Bàtacóthểhỏi:“BácsĩSmithnày,tôimuốnxinanhlờikhuyên.Đồngnghiệpcủatôitạimộtbệnhviệnnghingờbácsĩdướiquyềnuốngrượutronggiờlàmviệc.Anhcólờikhuyênnàođểcôấybiếtđượcsựthậtmàkhônglàmmấtlòngngườibácsĩđókhông?”

Vàcũngnhưnhữngtrườnghợpkhác,nếulàngườimắclỗi,chắcchắnvịbácsĩtrongcâuchuyệnsẽcócảmgiáckhôngthoảimái.Nếukhônguốngrượutronggiờlàm,hẳnanhtasẽvuivẻtìmkiếmgiảiphápvớisếpcủamình.

Thủthuật2:GọibácsĩBombayNếubạnđangnghingờcóngườibiếtđượcđiềugìđóhoặcaiđó,

thủthuậtcótên“BácsĩBombayđâu!”(3)cóthểhữudụngtrongviệctìmrachântướngsựviệc.Phươngphápnàyđượcthựchiệndựatrênmộtnguyêntắcvềtâmlý:mộtngườisẽcómứcđộquantâmnhưnhautớiđiềumàanhta/côtakhôngbiếttrước.MộtvídụđơngiảnlàmộtngườichưatừngbiếtFred,PeterhayMarvinthìsựchúýcủaanhtasanđềuchocảbangười.Ngượclại,trongsốcáctênđượcđưara,anhtabiếtmộtthìtựnhiênsựchúýsẽđượchướngvàođó.Trongvídụtrên,nếuanhtabiếtMarvinvàkhôngbiếthaingườicònlại,đươngnhiênanhtasẽquantâmtớichuyệncủaMarvin.

Thủthuậtnàysẽcungcấpchođốitượngnhữnglựachọntươngđươngnhau.Sauđó,nếusựchúýcủaanhtahướngvềmộthướng,việcanhtacóđiềuchegiấuliênquantớichuyệnđólàhoàntoàncóthể.Hãyxemvídụsau:

VÍDỤTHỰCTẾ

GiámđốcnhânsựnghingờJimmycóýđịnhrờicôngtyvàmangtheobảndanhsáchkháchhàng.VịgiámđốcnàynghingờJimmycócâukếtvới“ôngBlack”,giámđốccủacôngtyđốithủ.

Nghĩnhưvậy,ngườigiámđốcnhẹnhàngbảoJimmyngồixuốngvàbắtđầuđưarabatậptàiliệuđượcđánhdấu“ôngGreen”,“ôngBlue”và“ôngBlack”.NếuJimmyđãgặphayđanglênkếhoạchgặpôngBlack,ánhmắtanhtasẽtựnhiêndừngởtậphồsơcótênôngnàylâuhơnnhữnghồsơkhác.Sauđócóthểanhtasẽcốgắngdichuyểnánhnhìnsangnhữngtậphồsơkhác,nhưngvớivẻkhôngtựnhiênvàcóphầnmáymóc.

Mộtcáchápdụngkháclàđềcậpchungchungvềtoànbộsựviệcvàtậptrungvàomộtđiểmđặcbiệt.Đầutiên,hãyđưaratoànbộcácdữkiệnmàcảbạnvàđốitượngcùngbiết.Đếnmộtđoạnnàođó,hãythayđổimộttrongsốcácdữkiện.Nếuđốitượnghướngsựchúýtớidữkiệnđãđượcthayđổinày,bạncóthểkếtluậnanhtacódínhlíutớinó.

Vídụ,mộtthámtửtưđangthẩmvấnkẻtìnhnghicủamộtvụtrộm.Từcácdữkiệncủabảnbáocáo,anhtanóivớiđốitượngvềsựviệcđãxảyrathếnàomộtcáchchínhxác,nhưngkhôngquênthayđổimộtchitiếtquantrọngtrongđó.Nếuđóđúnglàtêntrộm,theobảnnăng,hắnsẽtậptrungvàochitiếtnày.Điềumàhắnvừanghekhiếnhắnngạcnhiênvàhắnsẽmuốnchắcchắnlàliệuđiềuhắnvừanghecóđúngkhông.Hắnsẽsửdụngđiểm“mâuthuẫn”nhưlàchứngcứchoviệcvôtộicủamình,thếnhưnghắnkhôngbiếtrằngchỉcókẻphạmtộimớibiếtđểnhậnrađiều“mâuthuẫn”đó.Ngượclại,nếuđólàngườivôtội,tấtcảcácdữkiệnđưaravớianhtađềunhưnhauvìanhtakhônghềbiếtđếnchúngtrướckhiđượcnghe,dođósẽkhôngthểphânbiệtđâulàdữkiệnđúngvàđâulàdữkiệnsai.Hãyxemmộtvídụthựctếdướiđâyđểhiểurõhơn.

VÍDỤTHỰCTẾ

Ngườithámtửthuậtlạicác“dữkiện”chođốitượngtìnhnghi.“Kẻtìnhnghibắnnhânviênthungân,sauđóbỏtrốntrongmộtchiếcxemuikínmàuxanhlácâycóbiểnđăngkýthuộcbangCalifornia,(đếnđâychothêmmộtdữkiệnkhôngđúng),đâmvàomộtxekhác,rakhỏixe,nhảyquahàngràovàbỏchạy.”

Nếuđốitượngtìnhnghiđúnglàkẻtrộm,hắnsẽhỏilạivềdữkiệnkhôngchínhxácnóitrên:“Đâmvàomộtxekhác?Xecủatôikhôngcócảmộtvếtxước!Đókhôngthểlàxetôi!”Bằngchứngvôtộicủahắnlạisửdụngmộtdữkiệnđãđượclàmsai,giántiếptốcáohắnbiếttoànbộsựviệc.

Thủthuật3:Bạnđangnghĩgì?Mấuchốtđểsửdụngthủthuậtnàykhôngphảiởviệcluậntộiđối

tượng,màlàởviệcthôngbáo.Phảnứngcủangườiđượcnóisẽchobiếtanhtacógiấubạnđiềugìhaykhông.Đốitượngsẽđểlộsuynghĩthựcsựcủamìnhkhiđượcthôngbáomộtthôngtinmới.

Vídụ,Paulineđikhámsứckhỏeđịnhkỳ.Khinhậnđượckếtquảxétnghiệmmáu,bácsĩthôngbáorằngcôđãnhiễmvirútHerpes(virútgâybệnhmụnrộp).Saukhinghĩđinghĩlạivềcácbạntìnhtrongthờigiangầnđâycủamình,côtinrằngchỉcóMikehoặcHowielàhaingườicóthểtruyềnbệnhchocô.SẽchẳngđiđếnđâunếunóithẳngvớihaingườirằnghọcóbiếtđãtruyềnvirútHerpeschocôkhông,vìchắcchắncảhaisẽkịchliệtchốibỏ.

VÍDỤTHỰCTẾ

PaulinegọichocảhaingườivàthôngbáorằngcôđãnhiễmvirútHerpes.Phảnứngcủahaingườiđãgiúpcôhiểuđượcvấnđề:

Mike:“Này,đừngcónhìnanhnhưthế!Anhkhônglâybệnhchoemđâu!Anhhoàntoànkhôngmắcbệnhđó!”

Howie:“Cáigì?!Cônhiễmbệnhđóbaolâurồi?Khôngphảilàcôđãtruyềnbệnhchotôiđấychứ!Khôngthểtinđược.”

VÍDỤTHỰCTẾ

AilàngườiđãlâybệnhchoPauline?NếubạnnghĩlàMikethìbạnđãđúngrồiđấy.NgaykhinghenóiPaulineđãnhiễmmột

cănbệnhkhóchữa,dễlây,anhtađãlậptứcbảovệbảnthânvìnghĩrằngmìnhđangbịbuộctộiđãtruyềnbệnhchocô.Mikekhôngquantâmtớisứckhỏecủamìnhvìbảnthânđãbiếtmìnhlàngườicóbệnh.AnhtachỉquantâmtớichuyệnlàmsaothuyếtphụcđượcPaulinerằnganhtakhôngphảinguyênnhânkhiếncômắcbệnh.

Ngượclại,HowietiếpnhậncuộcgọitừPaulinenhưmộtlờithôngbáorằngcôđãlâybệnhchoanhta.Vìvậy,anhtứcgiậnvìanhtaquantâmtớisứckhỏecủamìnhtrướctiên.

Vậylàngườibịnghingờnhầmsẽdễdàngnổigiậnvìchorằngmìnhbịxúcphạm,cònngườithựcsựmắclỗisẽmặcđịnhchomìnhtrạngtháiphòngbị.Hãyxemmộtvídụnữa:

VÍDỤTHỰCTẾ

Giảsửbạnđanglàmviệcchodịchvụchămsóckháchhàngtạimộtcôngtymáytính.Mộtkháchhàngmangtớimộtmáyinkhônghoạtđộngđểđổimộtcáimới,nóirằnganhtavừamớimuanóvàingàytrướcđây.Anhtacóđầyđủcáchóađơncầnthiếtvàquantrọnglàchiếcmáyvẫncònđượcgóikíntronghộp.

Trongquátrìnhkiểmtrahàng,bạnpháthiệnmộtbộphậncầnthiết,đắttiềnnhưnglạidễdàngtháora,lắpvàotrongmáyđãbịmất–đâycũnglàlídovìsaomáykhôngchạynhưbìnhthường.Dướiđâylàhaicáchphảnứngbạncóthểgặpsaukhithôngbáotìnhtrạngmáychokháchhàng:

Phảnứng1:“Tôikhônglấynóra.Lúcmuathếnàothìbâygiờnóynguyênnhưthế.”

Phảnứng2:“Cáigì?Anhbánchotôimộtcáimáyinthiếulinhkiệnquantrọngnhấtà.Tôiđãmấthaitiếngđồnghồđểcốlàmnóchạy!”

Bạnđãthấyhiệuquảcủanóchưa?Ngườikháchhàngcóphảnứngtứcgiậnvìcảmthấybịxúcphạm.Ýnghĩmìnhcóthểđangbịkếttộikhôngbaogiờxảyđếnvớianhta.

Cònngườicóphảnứngthuộcloạithứnhấtbiếtthừarằnganhtachẳngbaogiờcốlàmchomáychạynhưbìnhthườngcả,vìđơngiảnanhtađãlấyphầnlinhkiệnđóratừtrước.Anhtakhôngcólídogìđểgiậndữ,màchỉđơngiảnrơivàotrạngtháiphòngbị,bảovệbảnthânvìtưởngrằngmìnhđangbịnghingờlàcốtìnhlấycắplinhkiệnđó.

Thủthuật4:LảngtránhhoặcbiểulộKhisửdụngthủthuậtnày,mấuchốtlàbạngắnsựnghingờvào

mộtđiềumàbạnbiếtchắcchắnlàđúng,nhưnghoàntoànkhôngliênquantớingườibịnghingờ.Nếungườiđócốtìnhchegiấuhaybácbỏsựthậtmàbạnđãbiếtchắcchắn,bạnđãcócâutrảlờichomình.

Cònnếungườiđóbiếtsựthậtnhưnglạikhôngnhìnramốiliênhệtớisựviệc,thìsựnghingờcủabạnlàkhôngcócơsở.Hãyxemvídụdướiđây:

VÍDỤTHỰCTẾ

Henrynghingờbạngáinghiệnrượu.AnhbiếtElainehayănkẹocaosusaukhidùngbữa,mộtthóiquenkhôngliênquanlắmđếnnghiệnrượu(vàthậmchícònlàmộtthóiquentốt).Anhcóthểnóinhưsau:“Anhcóđọcđượcmộttàiliệunóirằngngườinghiệnrượuthườngcóxuhướngnhaikẹocaosusaukhiăn.”

TrongtrườnghợpElaineđúnglàngườinghiệnrượu,anhtasẽnhậnthấycôkhôngthoảimáivàcólẽsẽchọncáchkhôngănkẹocaosusaubữaănnữa.

Thựcracôkhôngcólídogìđểphảitừbỏthóiquenthườngngàycủamìnhnếukhôngphảithóiquenđólàmcôbấtlợi.Ngoàira,côcũngkhôngcólídogìđểnghingờtínhxácthựctrongcâunóicủabạntrai.

Côcóthểnghĩ:“Oái,đóchínhxáclànhữnggìmìnhlàm.”Tuynhiên,nếukhôngphảicôlàkẻnghiệnrượu,côcóthểnóivớiHenryrằngmìnhcóthóiquenănuốngnhưvậy,nêntàiliệuđócóthểkhônghoàntoànđúng.Dĩnhiên,côcóthểsẽbỏthóiquennàyđểtránhviệckhiếnbạntraihiểunhầmcôuốngrượu,

dùthựctếcôkhônghềuốngnhiều.Thôngthườngtrongtrườnghợpnày,côgáisẽkhôngphủnhậnthóiquentốtcủamìnhvàphảnbáclại“tàiliệu”củabạntraiđểchứngminhtàiliệuđóhoàntoànkhôngđúng.

Thủthuật5:Đềphòngsẽgâyrahànhđộngdạidột

Khisựnghingờtăngcao,thủthuậtnàylàphươngpháptốtnhấtđểbiếtliệumộtngườicóđangchegiấuđiềugìhaykhông,dùđócóthểlàmột“diễnviên”gạocộiđếnmấyđichăngnữa.Phươngphápnàyđượcthựchiệnnhưsau:bạnthôngbáochocảđốitượngtìnhnghivàngườicộngsự(đãđượcgàitừtrước)rằngcảhaiđềulà“đốitượngnghivấn”vàbạntạochomìnhcáivẻkhôngquantâmlắmtớiđốitượngnghivấnthựcsự.

Sauđó,thậntrọngquansátphảnứngcủađốitượng.Nếusựliênhệvớingườithứbakhiếnđốitượngbậntâmthìcólẽđólàngườivôtội.

VÍDỤTHỰCTẾ

Mộtviênthámtửsaukhiđưacảhaiđốitượngtìnhnghivàophòngtạmgiamthìtuyênbố:“Chúngtôibiếtmộttronghaianhchínhlàkẻphạmtội,vếtmáutìmthấyởhiệntrườngchobiếtkẻphạmtộiđãnhiễmvirútviêmganC.”Giờđây,khingườiđượcdẫnvàocùngtiếntớigầnđốitượngtìnhnghivớibàntayđangchảymáu,thìnếuđốitượngtìnhnghivôtội,chắcchắnanhtasẽtránhramộtbênvàtrởnênrấtkíchđộng.Anhtalosợrằngngườicònlạichínhlàtêntộiphạmvàcóthểgâyhạichoanhta.

Ngượclại,nếuanhtachínhlàkẻphạmtội,anhtasẽchẳngcólídogìđểphảibậntâmchuyệnngườikiacódínhvirútviêmganhaykhông.Tựbảnthânanhtamặcđịnhrằngmìnhmớilàngườiđãmắccănbệnhđó.

Bạncũngcóthểsửdụngthủthuậtnàychocácnhómbằngcáchgắnđánhgiácủabạnvàosựviệcbịnghingờchứkhôngphảichođốitượngbịnghingờ,vàdầndầnngườibịtìnhnghisẽđểlộsơhở.

VÍDỤTHỰCTẾ

Mộtgiámđốcmuốntìmraailàngườiđãlụctrộmngănkéocủamình,anhtacóthểnói:“Bấtkỳaiđãvàophòngđềubịsathải.Nhữngngườicònlạisẽđượcthăngchứcvìđãtrảiquacuộcđiềutranày,”sauđótheodõibiểuhiệncủađốitượngnghivấn.Nếuđốitượnghàohứnghoặcmuốnhỏithêmvềmứcnânglươnghoặccácbổnglộccủavịtrímới,cólẽanhtakhônglàmchuyệnđó.Cònnếuanhtaimlặngtừđầutớicuốithìcóthểđóchínhlàkẻđã“độtnhập”vàthựchiệnhànhvisaitrái.

Thủthuật6:Bạnsẽlàmchuyệnđóthếnào?Thủthuậtnàyđượcápdụngvớigiảthiếtchorằngkẻphạmtộisẽ

làmbấtkỳđiềugìcóthểđểchứngtỏmìnhvôtội.Bằngcáchhỏitrựcdiệnđốitượngrằnghắnđãlàmcáchnàođểthựchiệnđượcđiềumàbạnđangkếttộihắn,bạncóthểthuđượckhánhiềukếtquảtheohướngsuynghĩcủahắn.Giảđịnhtâmlýnhưsau:tronghoàncảnhđóchỉcómộtphươngphápcóthểthựchiệnđược,vàđốitượngtìnhnghilạichọncáchlàmhoàntoànkhôngliênquantớiphươngphápấy,thìrấtđángđểchúngtatiếptụcđiềutrathêm.

VÍDỤTHỰCTẾ

HelentinrằngngườithủquỹcủamìnhlàMitch,cóhànhvibònrúttiềntừmộttàikhoảncủacôngty.Việcbiểnthủnàyđốivớianhtalàrấtdễdàngvìanhtahoàntoànkhôngchịusựkiểmtravàđốichứngtừbênthứbanàocả.Dovậy,khianhtabácbỏchuyệnăntrộmtiền,nghingờcủacôvẫntiếptục.

Vìvậy,vàomộtthờiđiểmthíchhợp,cônói:“Nếuanhbắtbuộcphảiăntrộm,anhsẽlàmthếnào?”Nếuanhtatrảlờibằngmộtphươngánlòngvòngphứctạpnhư,“À,nếulàtôi,tôisẽgiữlại

mộtbộsổsáchkếtoánriêng,rồidùngmựckhôngmàu(4)đểviết…”thìcólẽanhtađanggiấugiếmđiềugìđó.

Tạisaocóthểkhẳngđịnhnhưvậy?Vìcâutrảlờiđúngnhấtphảilàcáchlàmdễdàngnhất,lấytiềntrựctiếptừtàikhoảnđó.Tuynhiên,vìanhtakhôngmuốnbịpháthiệnlàđangnghĩtớitàikhoảnđónênmớinóiramộtcáchlàmlòngvònghòngchegiấutộilỗicủamình.

TIẾPCẬNNHANH

Mộtngườiđiđườngtớimộtngãbadẫntớihaingôilàng.Mộtngôilàngtoànnhữngngườinóidốivàmộtngôilàngtoànnhữngngườinóithật.Ngườinàycóviệccầnlàmởngôilàngcủanhữngngườinóithật.Anhtanhìnthấymộtngườiđangđứngởgiữangãbađườngđó,vàchắcchắnlàngườithuộcmộttronghaingôilàngđó,nhưnglạikhôngcódấuhiệunhậnbiếtđượcanhtaởlàngnào.Ngườiđiđườngđếnbênngườiđànôngvàhỏianhtamộtcâu.Từcâutrảlời,anhtabiếtđượcconđườngnàocầnđi.Vậyngườiđiđườngđãhỏicâugì(5)?

Đ

Chương2Dấuhiệutánthànhhayphảnđối:Liệuanhtacóthíchđiềuđókhông?

“Chỉcómộtđiềutệhơnviệcmộtngườikhôngbiếtmìnhthíchvàghétgì,đólàanhtakhôngcócanđảmnóiranhữngđiềumìnhthíchhoặcghét.”

TonyRandall

ãbaogiờbạngặpmộtngườimàbạnkhôngthểbiếtđượccôtacócảmgiácthếnàovớichủđềbạnđangnóikhông?Liệucóaiđóbạnquenđangtrảiquachuyệntồitệmàkhôngmuốnchobạnbiết?Khigiảithíchmộtchiếnlượcpháttriển

mớichođồngnghiệp,anhtachẳnghérănglấymộtlời.Bạncómuốnbiếtanhtađangnghĩgìkhông?

Chươngnàysẽhướngdẫnbạncáchlàmthếnàođểtrongnhữngtrườnghợptươngtự,cóthểnhanhchóngvàâmthầmnhậnrađiềumàmộtngườiđangnghĩ,dùđôikhikhôngcầnhaingườiphảinóivớinhaulờinào.

Thủthuật1:SửdụngnỗiámảnhKhibạnviếtmộtlờinhắnvàogiấyghichúvàxérakhỏitậpgiấy,

bạncóbaogiờđểýđiềugìđãxảyrakhông?Thôngthườngtinnhắnđóvẫncóthểđọcđượctrênmặttờgiấynằmngaydướitờđãbịxé.Vếthằncủachữdobútviếtgâyrađãđểlạibúttíchtrênđó.Thủthuậtsẽđượctrìnhbàytiếpngayđâycũngtươngtựvớiquátrìnhnóitrên,

bởivìtấtcảcáckỷniệmcủachúngtađềuđểlạiấntượngnhấtđịnhlênnhữngsựvậtvàsựviệctrongcuộcsốngcủamỗingườivàcóthểtạonênphảnxạcóđiềukiện.

BạncóbiếtnhàkhoahọcNgaPavlov(1)đãrútrađượcđiềugìtừcácthínghiệmkhông?Cácchúchótrongthínghiệmcủaôngđãtiếtradịchvịkhinghetiếngôngđivàophòng.ChúngnhậnbiếtđượcrằngsựxuấthiệncủaPavlovcónghĩalàchúngsẽđượcchoănvàlưiêntưởngPavlovvớithứcăn,dùthứcăncóxuấthiệnhaykhông.Vídụtrênvềsauđượcôngxâydựngthànhđịnhluậtvềphảnxạcóđiềukiệnmàchúngtacóthểthấyrấtnhiềutrongthựctếcuộcsống.

Chẳnghạnnhưmùicỏmớicắtcóthểkhiếnbạnnhớvềnhữngkỷniệmđẹpthờithơấu,haytrongquákhứbạnđãtừnggặpmộtngườikhiếnbạncócảmgiáckhóchịuthìvềsaukhigặpbấtcứaitrùngtênvớihọ,bạncũngsẽcócảmgiáckhôngthoảimái.

Nhữngkỷniệmchínhlàđầumối.Mộtđầumốichínhlàsựgắnkếthayliênhệgiữamộttậphợpcáccảmnhậnhaytrạngtháicảmxúccụthểvàmộttácnhânkíchthíchduynhấtnàođó,chẳnghạnmộthìnhảnh,mộtâmthanh,mộtcáitênhaythậmchímộtmùivị.

Bằngviệcliêntưởnghoàncảnhhiệntạivớimộttácnhânkíchthíchtrunggian,nhữngcảmxúcthựccủamộtngườiđượcgắnvớitácnhânđó.

Trongthínghiệmnghiêncứuđiềukiệnhóacổđiểncủamìnhvàonăm1982,GeraldGorn(2)đãxếpmộtcặpbútmàuđivớihaithểloạiâmnhạckhácnhau:màuxanhđivớinhạcgiúpngườinghecảmthấydễchịu,cònmàubeđivớinhạckhiếnngườinghethấykhóchịu.Gornđãtáchnhữngngườithamgiathửnghiệmthànhcácnhómriêngbiệtvàđưachohọcảbútmàuxanhlẫnbútmàube,đểhọchọnbútnàođivớinhạcnào;cụthểnhạcdễchịulànhạcphimGrease(3)cònnhạckhóchịulànhạctruyềnthốngcủaẤnĐộ.

Vàocuốibuổithínghiệm,nhữngngườithamgiađượcthôngbáohọcóthểgiữmộtloạibútlàmkỷniệm,vàhọđãchọncáchgiữcâybúttươngứngvớiâmnhạchọthích,theotỉlệ3,5/1.

Mộtcôngtrìnhnghiêncứukháccũngmôtảhiệntượngtươngtự

đượcLewicki(4)tiếnhànhtạiĐạihọcWarsaw,BaLan.Trongnghiêncứunày,cácsinhviêntrảiquamộtcuộcphỏngvấnvớimộtnhànghiêncứuvàphảitrảlờicâuhỏivềtênhọvà“thứtựngàysinh”củamình.

Khimộtsinhviênhỏilại“thứtựngàysinh”cónghĩalàgì,ngườiđóhoặcsẽbịngườiphỏngvấnmắngvìkhôngchịunghekỹhướngdẫn,hoặcsẽđượctrảlờimộtcáchchungchung,vôthưởngvôphạt.

Sauđó,cácsinhviênsẽđượcdẫnquamộtcănphòngkhácvànộplạimộtmảnhgiấycho“bấtcứnhànghiêncứunàođangkhôngbậnviệc”.Thựctếthìcảhainhànghiêncứutrongphòngđềukhôngbậngì.Thếnhưng,mộttrongsốhọcóngoạihìnhgiốngvớingườiđãthựchiệncuộcphỏngvấnvừaxong.Mộtkếtquảđángngạcnhiênlàcóđến80%sốsinhviên,nhữngngườiđãbịmắngtrongcuộcphỏngvấn,chọnngườicóngoạihìnhkhônggiốngvớingườiđãmắnghọ,trongkhi45%sốngườiđãnhậnđượccâutrảlờitrungtínhthìchọnngườitrônggiốngvớingườiđãphỏngvấnhọ.

Thủthuậtđượcgiớithiệutiếpsauđâysẽsửdụngcùngmộtdiễnbiếntâmlýtươngtựbằngcáchliênkếthoàncảnhxảyravụviệcvớimộttácnhânkíchthíchtrunggian,vàquansát“cảmgiác”củađốitượngvớitácnhânnày.Nếuđốitượngthểhiệnquantâmthíchthúcónghĩalàanhtacóấntượngtốtvớichuyệnđãxảyratrướcđó.Cònnếungượclại,anhtabiểulộcảmgiáckhônghềthích,thìbạncóthểchắcchắnrằnganhtađãphạmphảisailầmtrongquákhứ.

VÍDỤTHỰCTẾ

Bạnlànhàhòagiảiđangcốgắngthuxếpmốibấthòagiữahaibên.Saunhữngthươnglượngdàidằngdặcmàchưađitớikếtquả,bạngặprắcrốivìkhôngthểđọcnổisuynghĩcủacảhai.

Trênbànđangđặtmộtsốcâybútmàuxanh.Saucuộchọp,bạnđềnghịhaibênkývàomộtsốvănbản,hoàntoànkhôngliênquantớivụviệcđangtranhchấp.Việckýcủamỗibêndiễnrađộclậpvớinhauvàkéodàitrongvàiphút,đểtránhviệccóngườichấpthuậnhaycóngườiphảnđối.Mỗibênsaukhikýxongđềuđưalạibútchobạn.Mỗilầnđềnghịhọký,bạnsẽhỏihọthíchbútxanhhaybútđen.

Giảsửrằngcácloạibútnàyđềucóchứcnăngnhưnhau,chỉkhácbiệtvềmàusắcthìbêncứkhăngkhăngchọnbútmàuđensẽlàbêncócảmnhậnkhôngtốtvềbútmàuxanh,tứclàvớicuộcthươnglượngdiễnratrướcđó.Ngượclại,bênvuivẻnhậnbútmàuxanhlạicótháiđộtíchcựcvớichiếcbútvàdĩnhiênlàvớicảcuộchọptrướcđó.Chiếnthuậttrắcnghiệmtâmlýnàycòncóthểápdụngvớivôvànnhữngcặpliêntưởngkhác,nócóthểgiúpbạncónhữngđánhgiásắcsảovềtâmlýcủađốitượng.

VÍDỤTHỰCTẾ

Mộtngườiđanglắngnghebạnthuyếttrình.Cảhaiđềungồitrênghếmàuxanh.Saubuổithuyếttrình,ngườinàyđượcđưasangmộtcănphòngkháccóbànvàbốnchiếcghế:haicáimàuxanhvàhaicáimàuxám.Nếuanhtathíchbàinóicủabạn,anhtasẽchọnghếmàuxanh.

Nhưvậy,cóthểkếtluậnrằngkhimộtngườicóhứngthúvớitácnhânkíchthíchđãxuấthiệntronghoàncảnhtrướcđó,chúngtacóthểgiảđịnhlàanhtađãcóấntượngtíchcực.Ngượclại,nếuanhtatỏrakhóchịuvớitácnhântrunggian,cólẽanhtađãcóấntượngkhôngtốt.

Trướckhibướcsangnhữngthủthuậtmới,hãycùngnhìnlạihaitínhiệunhậnbiếtcómứcđộchínhxáccaovềnhữnggìmộtngườithựcsựnghĩ:

Dấuhiệu1:NhữngấntượngbanđầuTiếnsĩPaulEkman,nhàtâmlýhọcvàlàchuyêngiahàngđầu

tronglĩnhvựcpháthiệnnóidối,đãchỉramộtdấuhiệunhậnbiếtcảmgiácthựccủaconngườithôngquabiểuhiệnrấttinhvitrêncơmặt–nhữngphảnứngvềcảmxúcphảnánhtâmtưthựccủađốitượng.Nhữngbiểuhiệnnàydiễnrarấtnhanh,hầunhưrấtkhónhậnthấy,đốitượngdễdàngchuyểnđổinétmặttheoýmuốn(5).Tuynhiên,bạncũngkhôngcầnlovềviệcphảicómáyquayvideomớiphântíchđượctìnhhình.

Cóthểbạnkhôngnhậnraphảnứngtựnhiênđầutiênđó,nhưng

bạnvẫncóthểquansátcácnétmặtbiểuhiệntiếptheođểbiếtngườiđóđangcốchegiấuđiềugì.Dùkhuônmặtanhtacóbiểuhiệnnhưthếnàođichăngnữa,chỉcầnbạnnhậnrađượclàđãcósựthayđổitừtrạngtháinàysangtrạngtháikhácthìbạnđãcóthểgiảđịnhlàcóđiềugìđókhuấttấtrồi.Ekmanđãchỉratrongnghiêncứucủaôngrằnghầuhếtmọingườiđềukhôngbiếtmìnhcónhữngbiểuhiệntinhvinhưvậytrênmặt,vìchúngxuấthiệnmộtcáchbảnnăngtrướccảkhingườiđóýthứcđược.

Dấuhiệu2:NhữngbiểuhiệnvôthứcViệcsửdụngcácđạitừnhânxưngcóthểtiếtlộkhánhiềuvềsuy

nghĩthựcsựcủangườisửdụng.Hệthống“Phântíchnộidunglờinói”(StatementContentAnalysis)củatácgiảAdamsphântíchcáctrườnghợpsửdụngđạitừnhưngôi“tôi”(I)và“chúngtôi”(we).Vídụ,sẽrấtbấtthườngnếubạnngheđượcnạnnhâncủamộtvụbắtcóc,xâmphạmtìnhdụchaycácvụánbạohànhkháclạiámchỉvềngườibịhạivàkẻtộiphạmbằngngôi“chúngtôi”.

Thayvàođó,khithuậtlạichitiếtvụviệc,ngườibịhạithườngsửdụngngôi“tôi”đểnóivềbảnthânvàngôi“hắnta/ảta”đểnóivềtêntộiphạm.Ngôi“chúngtôi”thườngchỉđượcsửdụngkhinóivềsựthânmật,màđiềuđókhôngbaogiờtồntạitrongmộtvụán(6).

VÍDỤTHỰCTẾ

Mộtngườibạnkểchobạnvềbuổihẹnhòtốiquavớibạntrai.Câuchuyệnbắtđầubằngcáchxưng“chúngtớ”:“Chúngtớđitớicâulạcbộvàolúc10giờ…sauđótụitớuốngvàichén…rồichúngtớgặpvàingườibạncủaanhấy…”Sauđó,ngườikểchuyệnđộtngộtthayđổi,“rồianhtađưatớvềnhà.”Bạncóthểnhậnrasựthayđổitrongcáchkểcủangườibạn,vàđưaragiảthiếtrằngcôtavàbạntraiđãcótranhcãigìđó,kểtừđoạnngườibạnbắtđầudùngđạitừnhânxưngkémthânmật.Vídụnếunói“Chúngtớláixevềnhà;chúngtớvềnhà…”thìcâuchuyệnsẽcókếtthúcổnthỏahơnnhiều.

Bàikiểmtratâmlýnàycòncóthểápdụngtrongrấtnhiềutrườnghợpkhác.Vídụkhimộtngườitựtinvàonhữnggìanhtanói,anhta

sẽcóxuhướngxưng“tôi”,“chúngtôi”hay“chúngta”.Cònkhicócảmgiáckhôngchắcchắnthìvôthứcchúngtasẽtựtìmcáchđẩyxamìnhkhỏinhữngtuyênbốchắcnịchvàkhôngthêmquyềnsởhữutrongcáchnóicủamình.

VÍDỤTHỰCTẾ

Nếubạnhỏiđánhgiácủasếpthếnàovềýtưởngmớicủabạnvàsếptrảlời:“Tôithíchnóđấy”,bạnhoàntoàncócơsởtintưởngvàolờikhenngợicủabàta.Cònnếusếpnói:“Ừ,tốtđấy”hay“Cậulàmtốtđấy,”cónghĩalàbàkhôngthêmquyềnsởhữucủamìnhtrongcâunóithìbạnkhôngnênhoàntoàntinvàocâutrảlờicủabàta.

Nênnhớrằngbấtkỳdấuhiệunàocũngphảiđượckiểmnghiệmtrongtừngngữcảnhriêngvànêntránhviệcrútrakếtluậnmộtcáchnóngvộidựatrênnhữngdấuhiệurờirạc,khôngcósựliênkết.

TIẾPCẬNNHANH

Mộtnguyêntắcquantrọngtrongkhoahọcphântíchchữviếtlànhìnvàokhoảngcáchgiữađạitừchủngữ“tôi”vàcáctừtiếptheođểnhậnracảmxúcthựcsựcủangườiviết.Nếukhoảngcáchnàylớnhơnkhoảngcáchgiữacáctừkháctrongcùngmộtcâu,cóthểgiảđịnhrằngđólàmộtnỗlựctrongvôthứccủachínhngườiviếtkhiđangcốtáchanhtakhỏicâunói.Hoặcnếuđạitừchủngữnhỏhơnhoặcđượcviếtnétnhạthơn(tayviếtítdùnglựchơn)sovớicácchữcònlạithìcócơsởđểtinrằngngườiviếtđangcóđiềugìmâuthuẫnhoặcrõràngkhôngnêntintưởnghoàntoànvàonhữnggìanhtaviết.

Thủthuật2:Toànbộthếgiớinàylàmộtsựphảnchiếu

Ngườitathườngnóirằngcáchmộtngườinhìnnhậnthếgiớinày

chínhlàsựphảnchiếucủabảnthânanhta.Nếuanhtanhìnthếgiớinàynhưmộtnơiđầyrẫytộiácvàthốinátthìcólẽbảnthânanhta–dùcókhôngnhậnrađichăngnữa–cũnglàmộtngườichẳngtốtđẹpgì.Nếuanhtanhậnratrênđờinàycónhữngngườitốtbụngvàlàmviệcchămchỉthìđócũnglàcáchanhtanhìnnhậnbảnthân.Ngườixưađãcócâutụcngữ“Đồngbệnhtươngliên”(ámchỉnhữngkẻcócùngcảnhngộmớinhìnrachântướngcủanhau).Nếuđộtnhiêncóngườinghingờbạnvôcăncứ,bạncóthểtựhỏi:“Tạisaohắnlạihoangtưởngnhưvậy?”.

Trongtâmlýhọc,hiệntượngnàyđượcgọitêntheothuậtngữ“sựphảnchiếu”.Thuậtngữnàygiảithíchviệcchỉcókẻlừađảomớinhậnrachântướngvàkếttộimộtkẻlừađảokhác.Nếubạnliêntụcbịhỏivềđộngcơhaylídohànhđộngcủamìnhthìhãyyêntâmrằngnhữnglờibuộctộiđóthựcsựlàlờicảnhbáo.

Trongđờisốnghàngngày,chúngtacóthườnggặpchuyệnmộtanhchàngbạntraihayghencứsuốtngàykếttộibạngáimìnhlàngườikhôngchungthủy,chỉđểchứngminhmộtđiềurằnganhtachínhlàngườilàmchuyệnđósaulưngbạngáihaykhông?Thủthuậtnàycóthểđượcápdụngtheocáchsauđây:

Nếubạndòhỏimộtngườixemliệuanhtacóphảilàngườitrungthựchaykhông,anhtacóthểđơngiảnnóidốivàtrảlời“có”.Tuynhiên,nếubạnhỏirằngliệuanhtacónghĩhầuhếtmọingườilàtrungthựckhông,anhtasẽthoảimáiđưaraquanđiểmcủamìnhmàkhôngsợbịbạnđánhgiávềphẩmchấtcủaanhta.

Vậylàbạncóthểmởcánhcửadẫnvàotâmhồncủamộtngười?Khônghoàntoànnhưvậy.

Dễbịlộlàvấnđềcầnquantâmnhất–bạnmuốnchắcchắnrằngđốitượngđượchỏisẽkhôngbiếtđượcđiềubạnthựcsựmuốnhỏi.Đểgiảiquyếtvấnđềnày,chúngtasẽsửdụngmộtvậthoánđổiđểthuhútsựchúýcủađốitượngmàkhôngkhiếnngườiđónghingờ.Trongtoánhọc,phépbắccầuvớimộtvậthoánđổicóthểđượcdiễntảnhưsau:nếua=b,b=cthìa=c.

Giảsửbạnđangmuốntìmhiểuxemmộtngườicócuộcsốnggiađìnhhạnhphúckhông.Dĩnhiênnếuhỏitrựctiếpsẽkhôngthểđọcđượcsuynghĩcủahọ,càngkhôngthểbảođảmđộchínhxáccho

thôngtinmàbạnsẽnhậnđược.

Vậynênchúngtahãydùngcáchsauđâyđểkhoanhvùngcảmnhậncủađốitượngcụthểhơnmàvẫnhạnchếbịnghingờ.Hãysửdụngthôngtinliênđới–mộthayhaicấpsuyratừcâuhỏibanđầu–đểtiếpcậntháiđộthựcsựcủađốitượngmàkhôngkhiếnhọcảnhgiác.

VÍDỤTHỰCTẾ

Câuhỏitrongvídụtrênlà“Bạncóhạnhphúcvớicuộcsốnggiađìnhkhông?”.Thôngtinliênđớiđầutiênđólà:nhữngngườihàilòngvớicuộcsốnggiađìnhsẽcócảmgiácbiếtơnđốivớingườichồnghoặcvợcủamình.Từđó,tacóthôngtinliênđớicấphailànhữngngườibiếtơnbạnđờicủamìnhsẽkhôngbaogiờcóýđịnhlợidụnghọ.Câuhỏicầnđưaralà:“Bạncónghĩviệclợidụngbạnđờicủamìnhlàmộtphầncủahônnhânhaykhông?”

Nếuđốitượngtrảlời“Có”,đâylàdấuhiệunhậnbiết(nhưngchưaphảilàkếtluậncuốicùng)chothấyhọkhôngmấyhàilòngvớicuộcsốnggiađìnhvàcóthểchínhanh/côtalàngườiđanglợidụngvợ/chồngmìnhhaycócảmgiácmìnhđangbịlợidụng,haycảhaicảmgiácnày.

Trongbấtkỳtrườnghợpnào,việctìmrasựliênquanchínhxáclàvôcùngquantrọng.Khôngcócôngthứcnàoápdụngchomọitrườnghợp,đâykhôngphảiphươngphápđúng100%,nhưngnóđángđểbạnthửsức.Mộtsốthôngtinliênđớicóthểđượcsuyratừthôngtinbanđầu,trongkhimộtsốkháclạilàcâuhỏithườnggặp.Hãyxemvídụtiếptheo:

VÍDỤTHỰCTẾ

Mộtluậtsưbiệnhộchobịcáomuốnbiếtthẩmphánlàngườiủnghộhayphảnđốiántửhình.Anhtakhôngthểhỏitrựctiếp,vàlạilolắngvềmứcđộchínhxáccâutrảlờimìnhsẽnhậnđượctheocáchnày,nênanhtasửdụngphépliênđớinhưsau:Theologic,mộtngườinếuủnghộántửhìnhsẽcótháiđộkhông

hưởngứngvớiviệcsúngbịkiểmsoát.Giờanhtacóthểchỉcầnhỏiđơngiảnrằngliệungườithẩmpháncóủnghộlệnhkiểmsoátdùngsúnghaykhông.Trongtrườnghợpanhtavẫnlongạicâuhỏicóphầnquálộliễu,anhtacóthểtiếptụcdùngmộtliênđớixahơnchocâuhỏicủamình,như:“Bàcónghĩrằngcácnhàsảnxuấtsúngnênchịutráchnhiệmnhiềuhơnchoviệcsửdụngsaimụcđíchhoặclạmdụngchúngchonhữngmụcđíchkhôngchínhđángkhông?”Theođó,anhtagiảđịnhrằngnếuđólàngườiủnghộviệckiểmsoátdùngsúng,câutrảlờisẽlàbàtanghĩrằngcácnhàsảnxuấtnênchịutráchnhiệmnhiềuhơn.

Thủthuậtnàyđãcungcấpchobạnmộtcáchkhámphásuynghĩcủangườikháctốthơn,kếthợpvớicácthủthuậtkháctrongphầnnày,bạnsẽbiếtđiềugìđangdiễnratrongđầungườibạncầntìmhiểu.

TIẾPCẬNNHANH

Bảnthâncơthểchúngtacóxuhướngthựchiệnnhữnghànhđộngcơhọcănkhớpvớinhữnggìkhôngcólợichocơthể-nhậnđịnhnàylàsailầm.Mộtthínghiệmđãchỉranhữngảnhhưởngcủanhữngvậtchấtkhácnhaulêncơthểconngười.Nếumộtngườinắmchặttaythủthếtrướcngực,anhtađangtrongtưthếchốnglạimộtngườicóýđịnhxôngãanhta.Tuynhiên,nếumộtngườiđặtmộtvậtmẫunhỏcủamộtchấtkhôngcólợichocơthểvàotaymộtngườikhác,vídụnhưđườngtinhluyện,thìkhảnăngbàntayanhtagiữđượcsứcmạnhnhưlúcđầulàrấtkhó.

Thủthuật3:Nhữngbàihọcvềngônngữ

Ngônngữluônđóngvaitròquantrọngtrongquátrìnhnhậnthứccủaconngườivàhệquảcủanólàảnhhưởngtớicảmnhậnkhichúngtatiếpnhậnthôngtin.Mộtngườibánhàngkhônngoansẽgợiývớikháchhàng“chấpthuậnlàmviệctrêngiấytờ”chứkhôngphảiralệnh

chohọ“kýhợpđồng”.Lưuýrằngkhimộtngườiphảisửdụngđếnphépnóigiảmnóitránh,ýđịnhcủahọlàlàmgiảmýnghĩaxấucủacụmtừmàđángrahọsửdụngbanđầu.

Vídụ,cáctừliênquantớiquânđộilànhữngminhchứngrõnétchoảnhhưởngmànócóthểgâyrachotháiđộhayhànhxửcủangườitiếpnhận.Mọingườisẽthoảimáihơnkhinghetintứcvề“hànhđộngquânsự”hơnlà“chiếntranh”,tuyhaicụmtừnàycónghĩanhưnhau.Chúngtasẽcótháiđộđỡgaygắthơnkhinghecụmtừ“thiệthạibênlề”hơnlàcụmtừ“tínhmạngvàtàisảncủadânchúngđãbịtổnhạimộtcáchkhôngcóchủý”hoặc“thươngvong”dễnghehơnlà“chếtchóc”.

Trongcuộcsốnghàngngày,chúngtacũngdùngcáchnóigiảmnóitránhkhánhiều:thayvì“nhàvệsinh”,chúngtanói“phòngtắm”,“phònghóatrang”,“phòngchocácquýông”và“phòngchocácquýbà”.Chúngtanóivớicôngtybảohiểmkhicósựcốrằngđóchỉlà“vaquệtnhẹ”chứkhôngnóiđólàmột“vụtainạn”.Vàdĩnhiên,chúngtađểngườinhânviên“rờicôngty”,“đikhỏicôngty”chứkhôngnóianhtađãbị“sathải”.

Vậychúngtacóthểápdụngđượcgìtừnhữngbàihọctrênvàothựctếphântíchtâmlý?Nếuchúýmộtcáchkhéoléothìđôikhidùlàvôthức,nhưngngônngữmàmộtngườisửdụngsẽtiếtlộrằnganhtacóbậntâmvềchuyệnngườinghecóchấpnhận,cókhôngthíchhaytinvàothôngtinanhtanóirahaykhông.

VÍDỤTHỰCTẾ

SaukhixemquađềáncủaTheresa,ngườigiáoviênhướngdẫncủacônhậnxét:“Ýtưởngcủaemđượcđấy”,“suynghĩrấttáobạo”,hay“emviếttốtđấy”,thìkhôngcầnnóithêmgìnữa,Theresacũngbiếtngườigiáoviênđókhôngthựcsựthíchđềáncủacô.

Dĩnhiêncáchgiaotiếpcủatừngngười,trongsốrấtnhiềuhằngsốchúngtatínhđến,cũnglàmộtyếutốquantrọngtrongthủthuậtnày.Trongtrườnghợpthiếuthôngtin,hãyápdụngthêmnhữngthủthuậtkháctrongcuốnsáchnày,bạnsẽcócơhộibiếtđượcnhiềuhơn.Thôngthườngmộtngườisẽnóithẳngđiềumàanhtanghĩ,trong

trườnghợpanhtakhôngcólídogìđểphảichegiấu.Xemtiếpmộtvídụdướiđâyđểrõhơn:

VÍDỤTHỰCTẾ

BạngáimớicủaFredcókểvớianhviệccôtađãgặplạimộtngườimàtrướcđâycôđãtừngcóthờigian“thânthiết”.Nếucôkểrằngđólàđốitượngđãtừnghẹnhò,Fredcóthểgiảđịnhrằnggiữahaingườikhôngcónhiềuchuyệnxảyra.Nhưngcôtalạiquyếtđịnhnóigiảmnóitránh[côtadùngtừ“thânthiết”-ND],cónghĩalàcôtalongạiFredsẽkhôngđốitốtvớicônhưtrướchoặccôkhôngkểhếtmọiviệc.

Thủthuật4:Nhữngdấuhiệutíchcực

Trongchươngtrước,chúngtađãnóitớinhữngdấuhiệutiêucực(bạncònnhớthóiquennhaikẹocaosusaubữaănvàchứngnghiệnrượuchứ?)đểnhậnbiếtliệumộtngườicóđanglàmviệcgìkhuấttấthaykhông.Tớiphầnnày,chúngtasửdụngcácdấuhiệutíchcựcđểnhậnramộtngườicócảmnhậntốthayxấuvềmộtđiềugìđó.

VÍDỤTHỰCTẾ

Sauhaicuộcgặpvớimộtcôngtyluậtmớihoạtđộng,Ryanmuốnbiếtcôngtyđóquantâmtớianhđếnmứcnào.Anhnói:“Tôimuốnlàmviệcchocôngtymàởđóviệctưvấnluậtmiễnphíchocộngđồngđượcưutiên,chứkhôngphảicoiđólàmộtnghĩavụcầnthựchiện.”Vàanhtađánhgiámứcđộcâutrảlờinhậnđược.

Nếucôngtyđóchấpnhậnviệcđểmộtngườimớigâydựngphầncôngviệcvềtưvấnluậtmiễnphíchocộngđồngvàsẵnsàngcốnghiếncôngsứccủaanhtathìchứngtỏcôngtyđórấtquantâmtớianh.Cònngượclại,nếucôngtyđóchorằnganhchỉđangcómộtđềxuấtnôngnổithìhọsẽkhônghứngthúgìvà

Ryanchỉđanglãngphíthờigiancủamình.

Đểvậndụngtốtthủthuậtnày,dấuhiệunhậnbiếtcầnmangtínhtíchcực,chophépngườisửdụngcóthểlựachọngắnbóvớinóhoặckhôngcôngnhậnnó.

T

Chương3Liệuđốiphươngcóthựcsựtựtin?

“Tựtinlàđiềukiệntiênquyếtđểcónhữngcôngviệctốt”.

SamuelJohnson(1709–1784)

aychơibàingồiđốidiệnvớibạnbênkiabànđangtựtinhaylosợ?Đốitượnghẹnhòcủabạntựtinvàobảnthânanhtahayanhtachỉđangmuốnbạnnghĩthế?Ngườiluậtsưphảnbiệncóhàilòngvớivụkiệncủamìnhnhưnhữnggìanhtanói

ra?Bạncóthểsửdụngnhữngthủthuậtsauđểpháthiệnrangườiđốidiệnvớibạncóthựcsựtựtinvớicơhộicủamìnhhaykhông.

Đểhiểurõhơnvềsựtựtin,trướctiênchúngtacầnlàmsángtỏmộtsốcáchsửdụngtừdễbịnhầmlẫn.Tựtrọngthườngbịnhầmlẫnvớitựtin,nhưnghaitừnàyhoàntoànkhácnhau.Sựkhácbiệtởđâylàrấtquantrọng.“Tựtin”làcảmgiáchữudụngmàmộtngườicảmnhậntạimộthoàncảnhhayđiềukiệncụthể,còn“tựtrọng”đượcthểhiệnởmứcđộ“thích”bảnthâncủaanhtavàởmứcđộgiátrịmàanhtacảmthấykhitiếpnhậnnhữngđiềutốtđẹptrongcuộcsống.Nóimộtcáchđơngiản,mộtngườivẫncóthểcảmthấyổndùanhtachưalạcquanvớicơhộicủamìnhtrongmộtsốtrườnghợpvàngượclại.

Mộtngườiphụnữhấpdẫncóthểtựtinrằngmìnhsẽtìmđượcmộtđốitượngđểhẹnhòtrongquánbar,nhưngviệcđókhôngliênquanđếncảmnhậnchungcủacôtavềbảnthân.Tươngtự,mộtngườiđànôngvớilòngtựtrọngcaocóthểchỉlàmộttaychơicờhạngxoàng,nhưngquantrọnglàanhta“thích”bảnthânmình.Anhtasẽcónhữngdấuhiệumấttựtinkhiđốiđầuvớimộtcaothủ,nhưnglòngtựtrọngấykhônghềbịảnhhưởng.

Sựtựtincủamộtngườitrongmộttrườnghợpcụthểsẽđượcxâydựngdựatrênnhiềuyếutố:lầnthểhiệntrước,nhữngkinhnghiệm,sựphảnhồivàcảsựsosánh.Lòngtựtrọngcóthểgâyảnhhưởngđếnsựtựtin.Đãcónhữngnghiêncứuchỉrarằnglòngtựtrọngcủamộtngườicàngcaothìanhtacàngcảmthấythoảimáivàtựtintronghoàncảnhmới.

Tuynhiên,điềungượclạikhôngđúng.Mộtngườicóthừacảmgiáctựtin(vídụnhưtựtinvềvẻngoài,tựchomìnhlàhấpdẫn)cóthểbịhiểunhầmlàcólòngtựtrọngcao.Tuynhiên,cảmgiácvềlòngtựtrọngcủamộtngườichịuảnhhưởngtừnhữngđiềuanhtalàm(hànhđộngtựnguyện),chứkhôngphảitừviệcanhtalàaihayanhtasởhữuđượcbaonhiêutàisản.Vìvậy,điềumàchúngtatưởngnhầmlàtựtrọngthựcralàtựcao.

Tựtrọngvàtựtinlànhữngkhíacạnhtâmlýhọckhácbiệt,cảhaiđềucótácđộngđếntâmlýtheonhữngcáchkhácnhau.Dùchoviệclưuýđếnnguồngốcvàtácđộngcủachúngrấtthúvị,nhưngchúngtakhôngcầnquantâmtớilýdotạisaocólòngtựtrọnghaysựtựtinđó.Trongphạmvicuốnsáchnày,chúngtachỉcầnquantâmtớiviệcliệungườiđócóphảilàngườitựtinhaykhông.Khôngcầnthiếtphảibiếtsựtựtinđóđếntừđâuvàbằngcáchnào.Trongchươngnày,chúngtasẽxemxétcáccáchthứcđểđođượcmứcđộtựtincủađốitượng.

VÍDỤTHỰCTẾ

Khilolắnghayphảichịuáplực,khảnăngtậptrungcủaconngườithườngbịkémđi.Đãbaogiờbạnrơivàotìnhhuốnggặpmộtngườitạimộtbữatiệc,đượcanhtagiớithiệutênvàsauđóvàiphútbạnđãquênbẵngđichưa?Sựđãngtrívàmấtkhảnăngtậptrunglàmộttrongnhữngdấuhiệucủasựbấtantạmthời.

ĐomứcđộtựtinGiờchúngtasẽphântíchvẻngoàivàcáchnóichuyệncủamẫu

ngườitựtinđểbiếtđượcliệungườicầnphântíchcóđangtựtinhaykhông.Tùyvàohoàncảnh,chúngtacóthểdựavàomộthaynhiều

dấuhiệuvàápdụngmộthaynhiềuthủthuật.

Bíquyếtđểđođượcmứcđộtựtincủamộtngườikhôngphảiởsựquansátmàởcáchlọcracácdấuhiệuđãđượcđịnhsẵnlàdấuhiệuthểhiệnsựtựtincủangườiđó.Trongphầnnày,chúngtasẽđiquacácphântíchvềdấuhiệucủasựtựtinnhưnụcười,ánhmắtvànhiềucáchthểhiệnkhác.Nhưngvìcácdấuhiệunàyrấtdễgiảbộnêncácphântíchnàysẽtậptrungvàocácnhântốphứctạphơnvàkhókhăntrongviệcthểhiện(củachủnhânhànhđộng)nhưnglạidễdàngtrongviệcquansát(chochúngta).

Dấuhiệu1:DấuhiệucơthểTrongtrườnghợpaiđóđangvôcùngsợhãimộtđiềugìđóhay

cảmthấyrấtkhôngthoảimái,họsẽbiểuhiệnhaidấuhiệurấtdễnhậnthấy,đólà:(1)đôimắtcủađốitượngtrởnêndáodácvàanhtarấtdễmấttậptrung,vìanhtađangtrongtrạngtháicảnhgiáccaođộ;cảngườianhtacăngcứnglạivàcóhànhđộngngượclại.Biểuhiệnsợsệt,mởtomắtvàkhôngnóiđượcgìrấtthườnggặp.Dướiđâylàmộtsốphảnứngmàbảnthânđốitượngkhônghềchủýbiểuhiện,vìhọkhôngcómấyquyềnkiểmsoátchúng:

Hộichứng“Chiếnđấuhaybỏchạy”:Khithấykhuônmặtđốitượngtrởnênvôcùngkíchđộng,hoặctrắngbệchravớivẻrấtsợhãi,hãytìmkiếmdấuhiệucủaviệcthởgấpvàđổmồhôi.Hoặcdấuhiệucốgắnggiữchohơithởđượcđềuđặn.Việccốgắấngđểduytrìsựbìnhtĩnhcóthểđượcnhìnrakhingườiđócốgắnghítsâuvàthởmạnh.

Giọngnóihoặccơthểrunrẩy:Đốitượngcóbiểuhiệncốgiấuđiđôibàntayđangrunrẩycủamình.Tiếngcủaanhtanhưvỡravàtrướcsaukhôngnhấtquán.

TIẾPCẬNNHANH

Khicócảmgiácbấtan,lítrícủachúngtasẽchỉnhìnthấybềmặtcủasựviệcmàkhôngthấyđượcbảnchấthoặcsựthậtẩngiấubêntrong,vìkhiđóchúngtacònphảicốkìmnéncảmxúcvàcốchegiấusựmấttựtincủamình.Ví

dụ,chúngtathườnggặprắcrốitrongviệcxửlýnhữnglờinhạobáng,chếnhạo;vìkhiđótưduyđangđòihỏinhậnthứcphilogic,trongkhiviệcthayđổisuynghĩnàylạimấtthờigian,khôngthểnhanhchóngthựchiệnđược.

Khónuốtnướcbọt:Khimấttựtin,việcnuốtnướcbọttrởnênkhókhănhơn,vậynênhãytìmbiểuhiệnnày.Trongcácchươngtrìnhtivihoặccácbộphim,cácdiễnviênkhicầnthểhiệnsựsợhãihaybuồnbãthườngsửdụngcáchnày.Hắnggiọngcũnglàmộtbiểuhiệncủanỗilolắng,vìsựloâusẽtạorađờmtrongcổhọng.Mộtvídụđiểnhìnhlàcáccánhântrướckhidiễnthuyếttrướcđámđôngthườngcóbiểuhiệnnày.

Thayđổigiọngnói:Âmsắccủagiọngnói,cũngnhưcácloạicơkhác,cóthểsiếtchặthơnkhimộtngườiphảichịuáplực,dođógâyratiếngnóicóâmsắccaohơn,âmquãngtámhoặcâmcaovút.

“Ngườichớpmắt”:Khilolắng,tốcđộchớpmắtcủaconngườitănglên.TrongmộtbàibáođăngtrêntờNewsweeksốrangày21tháng10năm1996,giáosưJoeTeccethuộckhoaBệnhhọctâmlý,trườngĐạihọcBostonđãchỉrarằngtrongnhữngcuộctranhcãitrêntruyềnhìnhnhằmnângcaosốphiếubầuchoviệcchạyđuachứctổngthống,vàovòngbầucửcuốigiữahaiứngcửviênBobDolevàBillClinton,tốcđộchớpmắttrungbìnhcủamỗingườitrongcácchươngtrìnhnàylà31-50lầntrongmộtphút.

BobDolechớpmắttrungbình147lầnmộtphútvà3lầnmộtgiây,lầncaonhấtcủaônglà163lầnkhiđượchỏivềviệccóphảinướcMỹđãtốthơnnhiềusovớibốnnămtrướcđókhông.CònClintonchớpmắttrungbình99lầnmộtphútvàcaonhấtlà117lần,khiôngđượchỏivềtỉlệthanhthiếuniênnghiệnmatúyđanggiatăng.GiáosưTeccecũngchỉrarằngtrongcảnămlầnbầucửtrướcnăm2000,ứngcửviênnàocótỉlệchớpmắtcaohơntrongnhữngcuộctranhcãicôngkhainàythườnglàkẻthuacuộc.

Dấuhiệu2:QuyếtđịnhđiểmtậptrungHãynghĩtớimộtvậnđộngviên,nghệsĩchơinhạchayngườihọa

sĩđangchìmđắmtrong“thếgiớiriêng”vàthựchiệncôngviệccủahọ

mộtcáchhoànmỹ,khôngchêvàođâuđược.Bảnthânnhữngngườiđókhôngtậptrungvàobảnthânhọ,họtrôngthếnàohaybuổibiểudiễn/tácphẩmcủahọrasao.Mộtvídụkhác:mộtvậnđộngviênbóngchàyđánhbóngchỉvớimụctiêuđãcótừtrướclàlàmsaođểghiđượcnhiềuđiểm.Tấtcảnhữnggìkhiếnanhtaxaolãngđềuđãđượcbỏqua.Đơngiảnchỉlàbảnthânanhtatâmniệmduynhấtmộtmụcđíchlàmsaođểlàmviệcđóchotốtvàkhôngmàngtớibảnthân.Trạngtháinhưvậytrongtâmlýhọcgọilàtrạngtháikhôngquantâmđếnbảnthânhoặckhôngtựnhậnthức.Nếulúcđóchỉcầnquantâmtớibảnthânmộtchútthôi,anhtasẽbịphântâmngaylậptứcvàkhôngthểtậptrungvàocôngviệcđanglàm–toànbộsựtậptrungvàchúýcủaanhtađượcđặtrangoàibảnthânanhta,nhữngđồvậtchungquanhvàtấtcảnhữngngườikhác.

Mộtngườitựtincókhảnăngtậptrungvàobảnthânsựviệc,gạt“cáitôi”củaanhtarangoài.Mộtngườikémtựtinsẽcó“cáitôi”chiếmtrọnsuynghĩcủahọ,nhữnglúcđósuynghĩcủaanhtatrànngậpnỗilolắng,bấtanvàvìthếkhôngthểtậptrungvàođiềugìkhácngoàibảnthân;haynóicáchkhác,anhtachỉtậptrungvàonhữnggìđangnóivàlàm.Nhữnghànhđộngmàtrướcđóanhtacóthểlàmtrongvôthứcmộtcáchdễdàngnhưviệcđặttayởđâuhayngồithếnàolạitrởnênkhókhăn,đóchínhlàbiểuhiệncủaviệcýthứcbịđánhđộngởmứcđộcao.Vìlýdonày,ngườikémtựtinlạicàngcảmthấybấtanhơn.

Trongnhữngbuổihọp,gặpmặt,hẹnhòhaytrongmộtcuộcthẩmvấn,ngườinắmquyềnchủđộngcóthểthựchiệnnhữnghànhđộngnhưvớitaylấymộtđồvậtnàođómàkhôngcầnđểýtớitayhaybảnthânđồvật.Ngườicótâmtrạnglolắngthìkhônglàmđượcnhưvậyvìhọkhôngchắcchắnvềbảnthân,nênánhmắtsẽdõitheotừngcửchỉcủachínhmình.

Phântíchsâuhơnvềcơchếtâmlýtrongcáctrườnghợptrên,chúngtanhậnthấycóbốncấpđộhànhđộngcủaconngười:mấtkhảnăngmộtcáchvôthứclàkhiaiđókhônghềnhậnraviệcmìnhđanglàmlàkhôngđúng;mấtkhảnăngcóýthứcnghĩalàngườithựchiệnhànhđộngbiếtmìnhcònthiếumộtđiềugìđóthìcôngviệcmớihoànthànhtốt;khảnănghànhđộngcóýthứcxảyrakhimộtngườibiếtanhtaphảilàmgìđểthựchiệnthànhcông–nhưngcầnphảicóýthứcđóthìmớilàmđượcviệc;khảnănghànhđộngmộtcáchvôthứcxảyrakhimộtngườicóthểthựchiệnhoànhảocôngviệcmà

khôngcầnphảinỗlựcchútâmđến(mộtphầnhaytoànbộ)quátrìnhthựchiệnhànhvi.

Việchọcláixecủamộtngườichínhlàsựminhhọarõnétchobốncấpđộhànhđộngnóitrên.Cáckỹnăngmớisẽtrởthànhthuầnthục,nhuầnnhuyễnkhingườiláixecóthểtựđộngđổisốmàkhôngcầnbiếtlàmìnhphảilàmđiềuđó,haykhôngcầnbậntâmtớihànhđộngđó–bảnthânanhtatrongquátrìnhláixesẽtựđộngđiềuchỉnhđểláixetheođúngýmình.

Trongbốncấpđộnóitrên,cấpđộ2,3và4làdấuhiệuchochúngtabiếtmứcđộtựtincủamộtngười,còncấpđộ1khôngđượcsửdụngvìbảnthânngườiđóthậmchícònkhôngnhậnthứcđượcviệcanhtađanglàm.

VÍDỤTHỰCTẾ

Trongmộtlầntròchuyệnthânmậtvớimộtngườiđồngnghiệp,bạnnhậnthấycôtavớilấymộtchaisodamàlạiphảiđưamắtđểýtớicánhtaytrongquátrìnhvớilấynóvàtronglúcđưachailênmiệnguống.Hànhđộngnàychothấyngườiđồngnghiệpđangcảmthấylolắng,bấtanvàkhông“tintưởng”vàokhảnăngthựchiệnmộthànhđộngmàbảnthâncôtađãthựchiệncảngànlầntrướcđó–lấynướcđểuống–hànhđộngđángnhẽkhôngcầnchúýcũngcóthểlàmđược.Điềunàychỉcóthểgiảithíchlàdoýthứccủacôtađãbịđánhđộngởmứcđộcao.

Nếubạnbiếtcầnphảitìmkiếmvàlưuýđiềugì,thìsựtựtin(haymấttựtin)đềurấtdễdàngnhậnra.Chỉcầnbạnchúýquansátxemngườiđóđangtậptrungvàobảnthânanhtavàhànhđộnganhtađanglàmhaykhôngmàthôi.Đọctiếpvídụdướiđâyđểthấyrõhơn:

VÍDỤTHỰCTẾ

Mộtngườiđànôngđộcthânbướcvàomộtquánbar,hyvọngsẽgặpđượcngườiphụnữphùhợpvớianhta.Nếuanhtanghĩmìnhlàngườicósứchút,sựchúýcủaanhtasẽhướngvềngoạihìnhcủanhữngngườiphụnữtrongquánbarđó.Thếnhưngnếuanhtatựcoimìnhlàngườikémthuhút,anhtatựnhiênsẽ

quantâmhơntớichuyệnmìnhtrôngnhưthếnàotrongmắthọ.Nóicáchkhác,sựtậptrungcủaanhtathayđổitheosựtựtincủaanhta.Thiếutựtinsẽdẫntớiviệcquáquantâmtớibảnthân,haymứcđộtựýthứctăngcao.Vậylàkhôngchỉhànhxửcủaanhtatrởnêncứngnhắcvàmáymócmàmụcđíchbanđầucủaanhtacũngbịchuyểnhướngngượctrởlại,khôngphảiquantâmtớiấntượngcủaanhvềngườikhácmàlàấntượngcủahọvềanh.

Bạncóthểbắtgặpvôvànnhữngtrườnghợptươngtựtrongđờisốngthựctế.Khimộtngườitựtinvềlờinóicủamình,anhtasẽquantâmtớiviệcbạncóhiểuanhtahaykhôngvàítbậntâmtớingoạihìnhcủaanhtatrôngthếnào.Bạncũngvậy.Khiđangmuốngâyấntượngchoýtưởngcủamình,bạnchỉmuốnsaochongườikháchiểubạnnhanhnhất,cònkhibạnthiếutựtin,sựtậptrungcủabạnlúcđóhướngvàobêntrong–nghĩalàvàongoạihìnhvàcáchnóichuyệncủabạn.Khiđó,bạnsẽcẩntrọngtrongtừnglờinóivàcửchỉ.

Dấuhiệunângcao:Điềuchỉnhnhậnthức

Hiệntượngmộtngườiđanglolắngsonglạicốtỏvẻnhưngượclạiđượcgọilàsự“điềuchỉnhnhậnthức”–cónghĩalàngườiđócốthểhiệnmìnhtheocáchcólợichobảnthân.Ởtrên,chúngtađãbànvềcácdấuhiệuchỉramộtngườicóđangtựtinhaykhông.Trongphầnnày,chúngtavẫntiếptụcnghiêncứuvềcácdấuhiệunày,nhưngởmộtcấpđộcaohơn,khingườiđóđangcốthểhiệnlàmìnhtựtin.Ngườigiảvờtựtinthìchắcchắnlàđangmấttựtin.Dùanhtacốgắngđánhlừabạnkhitránhnhữngdấuhiệuđãnóiởphầntrênnhưngchỉcầnbạnbiếtvẻngoàivàcáchnóichuyệncủamộtngườiđangnóidốilànhưthếnào,anhtasẽbịlậttẩy.

Dấuhiệu1:CốgắngchegiấuđiểmyếuMộtngườiđangtrongtrạngthái“điềuchỉnhnhậnthức”thường

cốgắnglấpđiđiểmyếucủabảnthân.

Nếubạnchúý,điềunàysẽrấtdễpháthiệnra.Nênnhớrằngmộtngườitựtinsẽkhôngđểýtớicáchmọingườinhìnanhta.Anhtakhôngquantâmđếnvẻbềngoàicủamình,tráingượcvớingười“điềuchỉnhnhậnthức”–bịchiphốibởicáchnhìnnhậncủangườikhácvềmình.

VÍDỤTHỰCTẾ

Mộttaychơibàiđặttiềnhếtmứcchophép.Cácconbàianhtacótrongtayđẹpthậthayanhtachỉđangliều?Trongtrườnghợpbàixấu,anhtamuốnchứngtỏmìnhkhôngengại.Anhtasẽđặtcượcrấtnhanhchóng.Nhưngnếubàiđẹpthật,anhtasẽlàmgì?Anhtasẽtỏrathậntrọng,đặtcượcchậmrãi,ravẻkhôngchắcchắn.MikeCaro-mộttrongnhữngtaychơibàilỗilạcnhất-trongcuốnsách“Chuyệnkểcủamộttaychơibài”(PokerTells),đãtiếtlộnhiềuthôngtinliênquanđếnkhíacạnhnàycủabảnchấtconngười:Mộtngườicầmbàixấuluôncốtỏrabàimìnhrấtđẹpvàngượclại.

Khingườitagiảvờtựtin,dùlàtrongmộtvánbàihaytrongcuộcsống,họđiềukhiểnmứcđộtựtinthểhiệnrabênngoàibằngcáchtạoracảmgiácngượcvớinhữnggìhọthựcsựcảmnhận.Trongvídụtrên,khibàixấuvàmuốnravẻtựtin,ngườichơisẽđặtcượcrấtnhanhchóng.(Vàkhibàiđẹp,anhtathậmchísẽdừnglạitrongmộtkhoảnhkhắc,vờnhưđangsuynghĩxemmìnhnênlàmgì).

Nguyêntắctrênđượcápdụngtronghầunhưmọitìnhhuống.Nếumộtngườiphảnứngquánhanhvàquảquyết,anhtađangcốgắngtỏratựtin,trongkhiởnhiềutrườnghợp,anhtathựcsựkhônghềtựtin.Ngượclại,mộtngườitựtinkhôngcầnnóivớimọingườirằnganhtađangtựtin.Nhữngngườigiảvờtựtinsẽhướnghànhđộngcủamìnhphùhợpvớitháiđộ,nhưngthườngtheomộtcáchhơitháiquá.

VÍDỤTHỰCTẾ

Nhữngngườithựcthiphápluậtbiếtcáchpháthiệnmộtngườiđangnóidối(vàđangmấttựtin)khingườiđótỏvẻthậntrọng,trầmtư,cóthểcòngõnhẹvàocằm.Anhtahànhđộngnhưthể

đangsuynghĩmộtcáchnghiêmtúccảnhữngcâuhỏiđơngiảnnhất–cốtạocảmgiácrằngmìnhđangnỗlựcđểtrởnêncóích.

Mộtdấuhiệukháccủaviệcchegiấuđiểmyếubằngđiềuchỉnhnhậnthứclàkhiaiđócónhữngcốgắngkhôngcầnthiếtđểlấylạilợithếvềtâmlý.

VÍDỤTHỰCTẾ

Mộtngườiđànôngđưabạngáicủamìnhvềnhàvàcôtanói:“Muộnrồi,emphảiđingủđây.”Nếuthựcsựthíchcôtavàlạiđangbịdaođộng,anhtasẽnghĩđólàmộtcáchđuổikhéo.Đểkhôngbiểulộsựthấtvọngcủamình,anhtacóthểtrảlời:“Anhcũngmệtrồi.Anhvềđây.”Tuynhiên,nếunhưanhtachỉnói:“Ừ,chắchẳnemmệtrồi,”haymộtcáchnóinàokháctươngtựthế,thìcónghĩalàanhtađangkhôngcốđưaralờigiảithíchchoviệcmìnhbậnlòngvềlờinóicủangườibạngái,nghĩalàanhtađangkhôngcốđiềuchỉnhnhậnthứccủamình.

TIẾPCẬNNHANH

Đôikhicómộtsốngườithườngtỏvẻcứngrắnkhihọbiếtmìnhsẽdễbịtácđộngnếukhôngtựbảovệbảnthân.Thựcra,nhữngngườidễmuahàngnhấtlạilànhữngkẻlúcnàocũngcốnóicứngrằng:“Tôikhôngtiếpngườibánhànghaytiếpthịđâunhé!”Lídohọlàmvậylàvìhọbiếtchắcchắnrằng,trongsâuthẳmsuynghĩcủamình,họsẽdễdàngmuabấtcứthứgìmàngườibánhàngraobán.

Dấuhiệu2:ĐộngtácthừaTrongmộthoàncảnhnhấtđịnh,bấtkỳđộngtácthừanàođềulà

dấuhiệuchothấyaiđóđangcốtỏrabìnhtĩnhvàtựtin.Vídụ,nhữngngườithựcthiphápluậtbiếtrằngđốitượngcóthểngápđểbiểulộrằnganhrađangthoảimái,bìnhtĩnhhaythậmchílànhàmchán.Nếuđốitượngđangngồi,anhtasẽcoduỗibàntayhayngồirộngra

đểthểhiệnlàmìnhđangthoảimái.Hoặckhiđốitượngtỏvẻbậnrộnvớiviệcnghịchtấmbănggạctrêntay,họđangcốthểhiệnrằngmìnhkhônghềlolắngmàchỉbậntâmvớimộtviệccóvẻrấttầmthường.Vấnđềởđâyđólànhữngđốitượngkểtrênkhônghềbiếtrằngmộtngườikhibịbuộctộioansẽcócảmgiácphẫnnộ,thìlàmsaocònđểýđượcnhữnghànhđộnglửnglơnhưvậy,chứđứngnóilàthểhiệnmìnhđangcóhànhvi“đúngmực”.

VÍDỤTHỰCTẾ

Mộtthámtửgặpbốmẹmộtcôbéđểgiảiquyếtchuyệncôbébịbắtcóc.Ngườichồngnóivớiviênthámtửlàôngtalorằngcongáimìnhcóthểđãchết.Ngaysauđó,ôngtađượcmờiuốngmộtcốccàphê.Nếuôngtaphảnứnggiảdụnhư“Cámơnông,tôithựcsựcầncàphêsaumộtngàynhưngàyhômnay,”thìôngtachínhlàđangcốtìnhđiềuchỉnhnhậnthức,cốthểhiệnmìnhlàngườilịchsự,biếtquantâmđếnngườikhác…vàcóđiềugìđókhôngđúngtrongcâuchuyệnmàôngtađãkhaibáo.

Mộttrongnhữngbiểuhiệnkháccủađộngtácthừalàcốgắngtỏraphùhợpvớivịthếhoặcvaitròcủamình.Khiaiđólựachọnvẻngoàiđểgâyấntượngtheocáchmàngườikháckhôngthểgiảithíchlýdochovẻbềngoàiđó,điềunàychứngtỏanhtathựcsựkhôngcảmnhậnđượcvaitròcủamìnhđangđóng.

VÍDỤTHỰCTẾ

MộtngườichuyênbáncáccănhộcaocấpcócuộchẹnvớimộtkháchhàngtiềmnăngvàosángChủnhật.Khicôtađếnbuổihẹngặpkháchhàng,anhtađangmặcmộtbộcomple,càvạtlàlượt,trêntaylàchiếcđiệnthoạivàđangcócuộcđiệnthoại“quantrọng”.Thựcchấtđólàkẻkhôngmộtđồngxudínhtúi.

TIẾPCẬNNHANH

ErnestDichter(1)–Chađẻcủathuyếtnghiêncứuvềđộngcơhànhđộng,trongmộtcuốnsáchcủamìnhcótên

“Sổtayvềnhữngđộngcơtiêudùngcủakháchhàng”(1964),đãchỉrarằng:“Chúngtathườngcốtránhcáctácnhâncóthểgâyranỗisợhãichochúngta.Khicócảmgiácsợhãimộtđiềugìđó,conngườithườngcóxuhướngquayvềcáctrạngtháinhưthờitrẻconhoặcmangtínhthútínhnhiềuhơn.”Khinỗisợhãicàngtăng,biểuhiệnnàycàngrõràng,vídụnhưkhimộtngườicảmthấykhôngthoảimái,họsẽcócảmgiácthèmănkemhaymộtloạithứcănnàokháctươngtựđểthoátkhỏicảmgiácsợhãikia.Vìvậy,khimuốnbiếtaiđóđangsợhãi,hãytìmxemhọcóbiểuhiệnthayđổinàovềmặtcơhọchaykhông–từviệcđơngiảnnhưtựdưnglạicắnbút,chotớinhữngbiểuhiệntựkỷkhácnhưđộtnhiêntứcgiận,ghenghét,oángiận,tịnạnh…

Thủthuật1:NắmbắtcácdấuhiệuKhimấttựtinvàcảmgiáclosợtăngcao,dấuhiệubấtanthường

rấtdễnhậnra.Cácnghiêncứuđãchỉrarằngkhichúngtaởcạnhnhữngngườimàchúngtanghĩrằnghọtrôngxinhđẹphơnbảnthânta,thìtasẽcảmthấymấttựtinvềngoạihìnhvàbảnthânmình.Nhậnđịnhnàyđúng,thậmchíchodùchúngtakhôngcảmthấybấtanđinữa.

Bạnsẽthấylà,bằngcáchgợiramốiđedọatiềmtàng,chúngtacóthểdễdànghơntrongviệcđánhgiáaiđócóthựcsựcảmthấythoảimáivềbảnthântronghoàncảnhđóhaykhông.Nếubạnthấyđốitượngcósựthayđổitâmtrạngđộtngột–nhưviệcđộtnhiêntứcgiận,thôlỗ,khôngthèmbậntậm,haycónhữngbiểuhiệnchungcủasựlolắnghaybấtan,thìkhiđóanhtachỉmuốnchấmdứthaythoátrakhỏisựviệcmàthôi.

VÍDỤTHỰCTẾ

Mộtthámtửđangthẩmvấnđốitượngtìnhnghivàngườinàytỏvẻkhátựtin.Dùanhtacóvôtộihaykhôngthìanhtacũngđãcóchứngcứngoạiphạm.Khingườithámtửthôngbáorằngsẽcómộtnhânchứngtớiđồncảnhsátđểxemđốitượngcóphùhợpvớimôtảnhậndạngthủphạmkhông,thìnếuanhtathực

sựvôtội,phảnứngcủaanhtacóthểlàthởphàonhẹnhõm.Cònnếukhông,anhtasẽtứcgiậnvàtrởnênkíchđộng.

TIẾPCẬNNHANH

Mộtngườikhiđangcốđểkhôngbịbắtbàisẽđểlộsơhởkhiđộtnhiêntỏracẩnthậnvàcótháiđộtốtvớibạn.Anhtakhôngmuốnchọcchobạnnổigiậnvìkhôngmuốnbạnnổihứngmàgọianhtađặtcượctheonhàcái.Vìvậy,nếubạnlàmđiềugìđómàbìnhthườnghànhđộngđócóthểchọcgiậnanhta,nhưnganhtalạicóvẻkhônghềbậntâmhayimlặngmộtcáchbấtthường,thìcóthểlàanhtakhôngmấytựtinvềquânbàicủamình.

Đểápdụngthủthuậtnàythànhcông,bạnnênđưaramộtluậnđiểmnàođólàmgiảmđộchắcchắnthànhcôngcủađốitượng,rồibìnhtĩnhquansátxemanhtacócảmthấybịoéphaychẳngthèmbậntâmkhông.

B

Chương4Mọichuyện…cóthựclàvậy?

“Đừngtưởngrằngbạncóthểchegiấusuynghĩbằngcáchchegiấunhữngbằngchứngtừngtồntại.”

DwightD.Eisenhower(1890–1969)

uổihọpcủangườiđồngnghiệpđãdiễnrathếnào?Bạngáimớicủatayhàngxómcólàngườidễtínhhaylúcnàocũngbámriếtanhta?Nhânviêncủabạncóthựcsựvuivẻvớicôngtácmới?Nhữngthủthuậtsauđâysẽgiúpbạnnhậnbiếttâm

trạngvàtháiđộcủamộtngườidùanhtacókíntiếngđếnđâuchăngnữa.

Dấuhiệu1:SứcmạnhcủanhậnthứcĐãbaogiờbạntrảiquacảmgiáckhótinrằngmình“làmviệcgì

cũngxuôichèomátmái”,khidườngnhưchẳngcóviệcgìcảntrởđượcchưa?Thànhcôngnốitiếpthànhcôngvàbạnkhôngthểthấtbại?Đốilậpvớinhữngkhoảnhkhắcấy,sẽcólúcbạncócảmgiácmìnhchẳnglàmđượcviệcgì,khimọithứdườngnhưđềudễbịđổbểvàbạntrởnênlolắngđếnmứckhôngdámrakhỏinhà.

Điềugìkhiếnchúngtacócảmgiácnhưmìnhđanggặpvậnmayhayxuixẻonhưvậy?Khoahọcchỉrarằngđólàdoquátrìnhtựnhậnthứccủamỗingườiđềucósựthayđổitrướcnhữngsựkiệnxảyrahàngngàyliênquanđếnchúngta.Khinhìnnhậnbảnthânmìnhlàngườinhưthếnàyhaythếkhác,tưduycủachúngtasẽtựnhậnbiếtvàtìmmộtphươngáncưxửphùhợp.Thậmchícảnhữngviệcdường

nhưkhôngliênquantớikiểmsoátcảmxúcchủquancủaconngườicũngtuântheoquyluậtnày.

Hãyxemxétmộtvấnđềcụthểnàođóvàcáchnóảnhhưởngtớiquátrìnhtựnhậnthứccủamỗichúngta.Cácnghiêncứuchothấy:khinhậnđượcmộtyêucầunhỏvàchấpnhậnthựchiệnnó;mộtngườisẽdễdàngchấpnhậnmộtyêucầulớnhơn–thựcchấtchínhlàyêucầumàchúngtamuốnngườiđóthựchiện.Nếukhôngcóyêucầunhỏvàanhtacũngkhôngmuốnthựchiệnnó,thìanhtachẳngcólídonàođểlàmyêucầutiếptheo.

TIẾPCẬNNHANH

Kếtquảnghiêncứudướiđâyminhhọacholýthuyết“kẹtchântrongcửa”(foot-in-the-door),mộtlýthuyếtvàthủthuậtvôcùngnổitiếngtrongcáckỹnăngthuyếtphụcngườikháccủatâmlýhọc,ámchỉviệcmộtngườisẽdễdàngchấpnhậnthựchiệnmộtyêucầulớnhơnkhiđãchấpnhậnlàmtheoyêucầunhỏtừtrướcđó.FreedmanvàFraser(1)đãlàmmộtthửnghiệmkhiđềnghịmộtsốhộgiađìnhchotreobiển“LÁIXECẨNTHẬN”cỡtotrướccửanhàhọ.Kếtquảlàchỉ17%ngườiđượchỏiđồngývớiđềnghịnày.Vớimộtsốhộgiađìnhkhác,haiôngsửdụngcáchkhác:banđầuchỉxinphéptreobảngchữcỡnhỏ,khoảng8cmởcửasổtrướcnhà,là“HÃYLÀNGƯỜILÁIXEANTOÀN”;hầuhếtmọigiađìnhđềuđồngý.Khoảngvàituầnsauđó,họtớivớiyêucầutăngkíchcỡtấmbiểnlêncỡđạivàđặttrướccửathìcóđến76%sốhộđồngý.

Khithựchiệnnhữngviệcnhỏtheocùngmộthướng,chúngtathườngcóxuhướngduytrìcảmgiáchòahợpbằngcáchđồngýchấpnhậnthựchiệnmộtyêucầulớnhơncủađiềuđãtừngthựchiệntrướcđó.Nóimộtcáchđơngiảnthìconngườikhiđãđồngýlàmtheoyêucầunhỏthườngsẽđiềuchỉnhnhậnthứccủamìnhtheohướngcủayêucầuđó;nhưtrongvídụtrên,cáchộgiađìnhđãđiềuchỉnhnhậnthứccủamìnhtheohướnghọ(nhữngngườirayêucầu)đúnglànghiêmtúcvềchuyệnyêucầuláixeantoànthật.Vậylà,việcđồngýlàmtheoyêucầulớnhơnsauđóchỉlàvìhọtưduymìnhlàmtheoviệcmàmìnhđã“tintưởng”lànênlàmtheo.Hệquảcủahiệntượngnàyảnhhưởngtớinhiềumặtđờisốngcủachúngta.

Nếubạnhỏimộtnhómnhânviênbánhàngxemtrongsốhọcóaicũngcókinhnghiệmnhưtrongvídụtrên,thìchắcrằngtấtcảđều

đáplàcó.Khiđangtrênđàthànhcông,bạncóxuhướngnghĩrằngvậnmaycủamìnhđãtới.Tươngtự,khimọichuyệnkhôngnhưý,bạnnghĩrằngvậnmayđãbỏrơimình.Thếgiớicủachúngta,vàcáchchúngtagiaotiếpvớinó,đượcquyếtđịnhbởiphầnlớnquátrìnhnhậnthứccủachúngta–quátrìnhấylạilàsựphảnchiếucủaquátrìnhtựnhậnthức–cáchthứcchúngtanhìnnhậnbảnthânmình.

Việctựnhậnthứccủamộtngườithườnglàcốđịnh,nhưngnócóthể“codãn”quanhiềumứcđộkhácnhauvàcóthểthayđổitùythuộcvàocácsựkiệnxảyratrongthờiđiểmgầnđó.Vìvậy,bạncóthểphánđoánđượcđiềugìđãxảyradựavàoviệcquansátđiềuđangxảyra.

Baloạitựnhậnthức:(a)Tựnhậnthứctronghoàncảnhcụthể;(b)Tựnhậnthứckhôngcầnhoàncảnhcụthểvà(c)Tựnhậnthứctrước

a)TựnhậnthứctronghoàncảnhcụthểNhữngnghiêncứuliênquantớitrínhớvàhànhxửđãrútrakết

luậnrằngconngườipháttriểnsựtựnhậnthứccủamìnhdựatrêntínhsẵncócủathôngtin,tứclàmứcđộdễdàngcủathôngtinmàhọtiếpcậnđược.Vídụ,khiđangtrànđầytựtin,nếubạnliêntụcđượcyêucầuhãysuynghĩlạivàilầnvàbạnlạicóthểnhớlạicácsựviệctươngtựđãxảyratrướcđóđãthànhcôngdễdàngnhưthếnào,thìvôhìnhchungbạnsẽnghĩvềbảnthânmìnhvớivẻvôcùngtựtin.

Cáchhànhxửcủabạncũngsẽtrởnênrấtthậntrọng,bạncẩnthậnvớitừnghànhđộngdùlànhỏnhấtcủamình.Thôngthường,bấtcứđiềugìxảyratrongcuộcsốngcủabạn–dùlàdongườikhácgâyrachobạnhaydobảnthânbạngâyra–cũngđềutạmthờiảnhhưởngđếnviệcbạnnhìnnhậnbảnthânvàthếgiớinàythếnào.

VÍDỤTHỰCTẾ

Mộtnhânviênbánhàngđãđểmấtbakháchhànglớntrongvàingàygầnđây.Lầntới,khiđiđếnvănphòngcủamộtkháchhàng,anhtasẽítcócảmgiácchắnchắnhơnvàtrởnêncẩnthậntháiquásovớibìnhthường.Tùyvàomứclãisuấtvàtínhcấpthiếtcủaviệcbánđượchàng,anhtasẽcẩntrọngvàphân

tíchtìnhhìnhmộtcáchtháiquáđểchắcchắnlàmình“làmchủtìnhhình”vàkhôngbỏlỡđiềugìđángtiếc.Dĩnhiên,vẫncótrườnghợpngoạilệlàdùcómấtvàikháchhàngquantrọngsonghọvẫncóthểlấylạitinhthần;họhoàntoàncóthểgặpkháchhàngtiếptheotrongtrạngtháitâmlývàthểlựcđãđượclàmmới.Tuynhiên,tưduythôngthườngcủaconngườirấtítkhicóthểlàmđượcnhưvậyvàtrườnghợpnàycũnghiếmkhixảyra.

VÍDỤTHỰCTẾ

Mộttaychơibàiđãthuatrắnghaivántrongvòngchưađầy10phút.Nhậnthứcvềbảnthâncủaanhtabắtđầutạmthờithayđổirằngvậnmaycủaanhtachưađếnhoặcdoanhtachơikhôngtốt.Quyếtđịnhbỏhếttiềnrađểđánhbàinhưkiểulừađốiphươnglàmìnhcầmbàilớnhơnvàchắcănhơncủaanhtadovậycũngbịảnhhưởng–trongtrườnghợpkhôngcógìthayđổi–anhtasẽkhôngliềulĩnhlàmvậynữa.Mọiviệcchỉxảyranhưvậykhianhtavẫncònítnhấtmộtquânbàimạnh.Phảnứngthườngthấytrongnhữngtrườnghợpkiểunàylà:ngườichơibàisẽtrởnên“áingại”hơnvàkhôngdámliều.

Mộtvídụkhác,đólàngườiđãtừngbịtainạnxecộthìthóiquenláixecủahọsẽthayđổi.Vídụ,nếungườiđótừnggặpsựcốkhicốdichuyểnxesangtráimàkhôngđểýlàcómộtchiếcxesắpđâmvàoxemình,thìanhtasẽtựnhiêntrởnênchúýhơn,thậmchílàchúýmộtcáchtháiquákhidichuyểnxesangtráiởcùngmộtkiểuđườngnhưvậy.Hoặcmộtngườiđãtừngbịđâmtừđằngsausẽtựnhiênhìnhthànhthóiquenliếckínhchiếuhậunhiềuhơn,đểđảmbảochắcchắnmìnhkhônglặplạichuyệnđómộtlầnnữa.

b)TựnhậnthứckhôngcầnhoàncảnhcụthểQuátrìnhthayđổisựtựnhậnthứccủaconngườicũngcóthể

chịutácđộngcủanhữnghoàncảnhchungchung,khôngcầnchitiếtquá.Dùđócólàđiềuvôthưởngvôphạt,nhưviệcbỗngdưngnhậnđượclờikhenngợivềmộtchuyệngìđócũngcóthểkhiếnngườiđócótâmtrạng“mìnhlàsốmột”.Khimọichuyện“điđúnghướng”,chúngtathườngcóxuhướngtựnhiênvàlạcquantrongcảnhững

chuyệnkhác,chodùkhôngmấyliênquantớichuyệnbanđầu.

VÍDỤTHỰCTẾ

Bernardđilàmtrắngrăngvàđượcmọingườikhenlàtrẻrađếncảchụctuổi.Tựnhiênanhtacóthêmcảmhứngđểbắttaylàmmộtdựánmớihaymộtýtưởngmàtrướcđóđãbácbỏ.

Khicócảmgiáctựtinvềmộtchuyệngìđó,mộtngườicóxuhướngdámđươngđầu,haynghĩlạivềmộttìnhhuốngnàođómàhọcócảmgiácmìnhđượctôntrọng,nắmđượcquyềnkiểmsoátvàcóquyềnralệnh.

c)TựnhậnthứctrướcsựviệcchungchungPhảnứngkiểunàyxảyrakhithậmchímộtviệcnhưđọctintrên

báocũngcóthểthayđổicáchnhìnnhậncủachúngtavềbảnthânvàthếgiới.Vídụ,saukhinghetinvềmộtvụtainạnmáybayvôcùngthảmkhốc,ngườitacóxuhướnglolắngtháiquáchotínhmạngcủamìnhkhiđimáybay.Lídocócảmgiácnàylàdotainạnlàmộtdạngkýứcdễgợilạinhấtcủaconngười.Tuytỉlệrủirokhôngthayđổinhưngnhậnthứccủachúngtađãthayđổi;kéotheođólàtháiđộ,lốisuynghĩvàcáchhànhxửcũngthayđổi.Chúngtađộtnhiênthậntrọngvàlolắnghơn,dùtrênthựctế,chẳngcógìthayđổicả.

VÍDỤTHỰCTẾ

MộtngườibánbảohiểmnhânthọgọichokháchhàngtiềmnăngcủamìnhlàôngJoneskhiôngnàymớibiếttinđồngnghiệpcủamình,mộtngười40tuổi,đãchếtvìbệnhtimhaingàytrướcđó.SuynghĩcủaôngJonesđãthayđổivàôngquantâmhơntớibảohiểm.Ôngtinrằngviệcmuabảohiểmgiờđâyquantrọnghơnnhữnghoàinghitrướcđócủaông.

Bấtcứkhinàomuốntìmhiểuquákhứcủamộtaiđó,hãynhìnvàocáchhànhđộngcủaanhtatrongthờiđiểmhiệntại.Quansátcẩnthậnứngxửvàtháiđộcủangườiđó,bạnsẽbiếtliệunhânsinhquancủaanhtacóthayđổihaykhông,vàtùytrườnghợpcụthểsẽphỏng

đoánđượcđiềugìđãxảyrakhiếnanhtabâygiờlạicónhậnthứcnhưvậy.

Thủthuật2:“Cảmgiáccủaanhtathếnào?”

Conngườiluônmuốntìmkiếmmụcđíchvànguyênnhânchocácsựkiệnhoặcchẳngliênquangì,hoặcngoàitầmhiểubiếtcủachúngta.Khicầnbiếtthôngtincủađốitượng,hãyhỏianhtamộtcâuhỏithậtbấtbìnhthườngvàmơhồvềmộtsựkiệnnàođóhoặcđiềuđangxảyravàquansátphảnứngcủaanhta.Nếuanhtacóvẻchođólàmộtdấuhiệutốt,đíchthịanhtađangcảmthấyrấtlạcquan.Cònngượclại?Anhtađangrấtbiquanđấy.

VÍDỤTHỰCTẾ

Johnvừarakhỏiphònghọpvềmộtdựántốimậtmàanhđangcầnnhậnđượcsựủnghộcủacôngty.Anhtakhôngthểtiếtlộbấtcứthôngtinnàovềkếtquảcuộchọpvàđangđeochomìnhmộtchiếcmặtnạđểtránhbấtcứđiềutiếngnàocủamọingườivềviệccôngtysẽchấpthuậnkếhoạchcủaanhhaykhông.Nếubạnmuốntìmrachântướngsựviệc,hãyhỏimộtđiềugìtươngtựnhư:“Anhcóbiếtchuyệnđồnghồvănphòngchúngtađãdừnglạiởđúng7giờ11phútrồilạichạytiếpkhông?”Nếuphảnứngcủaanhkiểu“Chẳngcócáigìchạytốtởđâycả”,bạncóthểsuyraanhtakhôngcókếtquảtốttạicuộchọp.Cònnếuanhtađáplạitheokiểu“ThếthìchúngtanênquaAtlanticCityđểchơibàiblackjackthôi”,bạncóthểnghĩlàanhtađangrấtlạcquanvềbuổihọpvừaxong.Dùmộtngườicóchọncáchthứcnàođểcheđậycảmxúcđichăngnữa,dùhọcócốgắnglàngườitrungtínhđếnmấythìhọcũngkhôngthểtránhđượcnhữngsơhởcósứctốcáocao.

Thủthuật3:

NhậnbiếtmâuthuẫnKhiquansátmộtngườiđangnóichuyệngìđó,chúngtacầnvừa

nhìncáccửchỉcủahọvừaphốihợptheodõivớilờinói.Nhữngbiểuhiệnmâuthuẫnnhau–nhưlúclắcđầutrongkhivẫntrảlờicó–cầnsựtinhtếđểnhìnrachúngvàchínhnhữngbiểuhiệnnàynóilêncảmxúcthựcsựcủangườinói.

Khibạngặptìnhhuốngmâuthuẫngiữalờinóivàbiểucảmcủađốiphương,hãyápdụngquytắc:biểucảmđángtinhơnlờinóiđểphântíchcảmgiáccủangườiđó.Cứkhinàogặptrườnghợpmộtngườicócửchỉ,biểucảmkhuônmặtvàlờinóikhácnhau,bạncóthểkháchắcchắnrằngngườinàyđangkhôngnóithựclòngmình.

VÍDỤTHỰCTẾ

Mộtngườiđangcaumàyhoặcnắmchặttaykhibiểulộtìnhcảmvớibạngáithìđókhôngphảilàngườianhtathựcsựyêuthương.Hoặckhingườithợsửaxecủabạncườigiảbộnóirằnganhtaxinlỗilinhkiệnmàanhtađặthàngđãđượcgửitớinhưngkhôngdùngđược,bạncóthểhiểurằnganhtakhôngthựcsựcảmthấycólỗi;hoặclinhkiệnđókhôngphảibịhỏngtừđầu;hoặccảhaiphươngántrên.

Trongthựctế,chúngtahaygặptìnhhuốnglờinóivàhànhđộngkhôngănkhớpvớinhau,nhưngthườngbỏquanhanhchóngvìnãobộchúngtacóxuhướngchỉmuốntổchứcthôngtinmộtcáchdễdàngmàthôi.Nhưngchỉcầnđểýmộtchútthôi,quátrìnhphântíchthôngtinthôngthườngđócóthểđượctạmdừngvàchúngtasẽnhậnrachínhxácđiềugìđangdiễnra.Hãycảnhgiácvớicácbiểuhiệnsauđây,khiđócóthểthôngđiệpmàbạnnhậnđượckhôngchínhxác:

Thờigiangiữacửchỉvàlờinóikhôngănkhớpnhau.Đầucủađốiphươngchuyểnđộngmộtcáchmáymóc.Cửchỉkhôngphùhợpvớinộidunglờinói.Khôngcósựđiềuchỉnhthờigiangiữacácbiểucảmtrênkhuônmặt.

TIẾPCẬNNHANH

Khilờinóicủaconngườiđượcthuâmvàtualại,kếthợpvớimộtsốlờinóilắpbắpthìnhữngcâungắnvàrõýđôikhivẫncóthểngheđược.Cóquanđiểmchorằngnóingượccũngđượccoilàmộthìnhthứcgiaotiếpcủaconngười.Nhữngngườiủnghộquanđiểmnàychorằnglờinóicóhaicấpnghĩa:nghĩaxuôivànghĩangược.Khinãocủachúngtahìnhthànhlờinói,bảnthânnótạonênâmthanhcóhailớpnghĩariêngbiệtvàđồngthờinhưvậythìmộtlớplànghĩaxuôi,doýthứcchỉđạo;lớpcònlạilànghĩangược,khôngdoýthứckiểmsoát.

Thủthuật4:Mộttrangmớicủacuộcđời

Thôngthường,khimộtngườicànglạcquanvềtươnglaibaonhiêuthìhọcàngcóxuhướngdễthathứcholỗilầmtrongquákhứbấynhiêu.Quyluậtnàycàngđúnghơntrongnhữngtrườnghợpquákhứcóliênhệmậtthiếtvớitươnglaicủahọ.Liênhệtâmlýnàygiúpchúngtacócơhộiđánhgiáđượccảmxúcvàsuynghĩthựcsựcủamộtngườitrướctìnhhìnhhiệntạimộtcáchdễdàng,thôngquasosánhcảmxúccủangườiđóđốivớimộtviệcđãtừngxảyratrongquákhứ.

VÍDỤTHỰCTẾ

Gary,đốitáckinhdoanhtrướcđâycủaHillary,đangcốđeobámmộtkháchhàngtiềmnăngcủacôngtycô.SaucuộcgặpcủaGaryvớivịkháchhàngnọ,Hillarychỉcầnnóimộtcâuchẳnghạnnhư:“Tôirấttiếclàhọđãkếtthúcmọichuyệnnhưthế”.NếuGarycảmthấycâunóinàyđúng,anhtasẽcưxửtửtếhơnvớiHillary.Ngượclại,nếuanhtakhôngnghĩtíchcựcvềcâunóinày,phảnứngkhiđósẽnóilênsuynghĩthựccủaanhta.

Khimọichuyệnđangtiếntriểntốtđẹp,conngườithườngcóxuhướngdễthathứhơnchonhữngchuyệnkhôngtốtđãdẫnđếntìnhcảnhhiệnnaycủahọ.Tuynhiên,khichúngtanảnchíhaycócảmgiác

đangbịngángđườnglạithườngcócảmgiáccămghétđốivớingườihayhoàncảnhđãxôđẩytalâmvào“mớbòngbong”này.

VÍDỤTHỰCTẾ

GwenmuốnbiếtmọichuyệngiữangườichồngchưacướitrướcđâycủacôlàPamvàbạngáimớicủaanhtabâygiờthếnào.Dĩnhiêncôcóthểhỏithẳng,nhưngkhảnăngcóđượccâutrảlờithựclòngsẽlàrấtthấp.Vìthế,côcóthểnói:“Emmuốnanhbiếtrằngemđãrấttrântrọngquãngthờigianchúngtabênnhau.”NếuPamcótháiđộcợtnhả,khônglịchsựthìcólẽanhtakhôngcódựcảmtốtlắmvềtươnglaivớingườibạngáihiệntại.Trongtrườnghợpmọichuyệnđangtốtđẹp,anhtasẽcóphảnứnglịchsựvàtửtếhơn.Dĩnhiêntrongnhữngtrườnghợpnhưthếnày,việchiểutínhcáchcủađốiphươngcũngrấtcầnthiết.Trướckhiđưaranhậnđịnhnàođó,bạncầnbiếtliệuanhtacóhayxửsựtheokiểutửtếquáhaybỗbãhaykhông.

TIẾPCẬNNHANH

Tâmtrạngcủamộtngườiítkhinóilêncảmgiáccủangườiđótạithờiđiểmđó,màthườnglàthờiđiểmtươnglaihoặcđôikhilàquákhứ.Mộtngườithườngởtâmtrạngtốtkhianhtamườngtượngđiềutốtđẹpsắpxảyra.Mộtngườiđangtrongkỳnghỉphépcóthểtrởnênbuồnrầukhianhtanghĩtớichuyệnsắpphảiquaytrởlạivớicôngviệcvàohômsau.Tươngtự,mộtngườiđangởvănphòngkhinghĩtớikỳnghỉsắptớiởHawaiisẽcótâmtrạngvuivẻ.Dĩnhiên,tâmtrạngtồitệcóthểxảyrakhimộtngườinghĩvềquákhứcủaanhta.Tuynhiên,cácsốliệunghiêncứuchothấytâmtrạnghiệntạithườngámchỉdựcảmvềtươnglainhiềuhơn;vànếubạncóthểnhậnramộtngườiđangcótâmtrạngkhóchịutrongthờigiangầnđâythìbạncóthểchắcchắnrằngđólàcảmgiáccủaanhtavềtươnglaicủamình.

Thủthuật5:ÁnhmắtbiếtnóiLậptrìnhngônngữtưduy(NeurolinguisticProgramming–

NLP),mộtnhánhtrongthuyếtthôimiênMilton(2),cóthểcungcấpchobạnnhữngthôngtinhữuíchtrongviệcphântíchsuynghĩcủangườikhác,đặcbiệtlàcácthôngtinvềmốiliênquangiữasuynghĩvàsựchuyểnđộngcủamắt.Bạnđãtừngbaogiờđểýmộtngườiđangmơmàng,khinhìnchămchămvàokhoảngkhônggiannàođóthườngcóxuhướngđầunghiêngsangtráivàmắthướnglênphíatrênbêntrái(vớinhữngaithuậntayphải)baogiờchưa?Dướiđâylàcáchgiảithíchchohiệntượngnày:

Khimộtngườinhìnlêntrên,anhtađangnghĩđếnhoặchồitưởnglạimộtthôngtinnàođóđãtừngnhìnqua.Khimộtngườithuậntayphảinhìnlêntrênvàhướngsangtrái,anhtađangnhớlạichuyệnđãtừngxảyratrongquákhứ.(Đốivớingườithuậntaytrái,hànhđộngnhìnvềphíangượclạicũngchoýnghĩatươngtự).

Thôngthường,hầuhếtnhữngaithuậntayphảiđềuhướngmắtlêntrênkhihồitưởnglạihìnhảnhnàođó,cònhướngthẳngkhinhớlạimộtâmthanhnàođó,hướngxuốngdướikhisuynghĩvềcảmxúcvàngônngữ,nhìnsangphảiđể“chế”ramộtchuyệngìđóvàphíatráilànghĩvềmộtkỷniệmnàođó.

VÍDỤTHỰCTẾ

Khiápdụngthủthuậtnày,điềuđầutiênbạncầnghinhớlàphảixácđịnhđượcđốitượngcầnquansátlàngườithuậntaytráihaytayphải.Đểbiếtđượcthôngtinnày,bạncóthểchỉcầnhỏingườiđómộtcâuhỏiđơngiảngợinhớvềvậttrongquákhứ;vídụnhưchiếcxehơiđầutiêncủahọmàugì,sauđócăncứvàophảnứngcủahọđểxácđịnh.Vídụ,khibạnhỏingườinhânviênlídotạisaocôtađilàmmuộn,khicôtađáp:“Tôigặpmộttainạnxekhánghiêmtrọngnênđếnmuộn,”bạncóthểhỏitiếp:“Thếchiếcxeđómàugì?”đểthămdòcôta.Nếucôtađưamắtsangphíađể“chế”ramộtđiềugìđó,bạncóthểkếtluậncôtađangkhôngnóiđúngsựthực.

G

Chương5Đomứcđộquantâm:

Liệuanhtacóthựcsựquantâmhaybạnchỉđanglãngphíthờigian?

“Phânnửathờigianconngườinghĩhọđangnóichuyệncôngviệc,thựcrachínhlàthờigianmàhọđanglãngphí.”

EdgarWatsonHowe(1853–1937)

iờthìchúngtatìmhiểuxemliệuđốitượnghẹnhòcóthíchbạn,ngườiđồngnghiệpcóthựcsựmuốngiúpbạnhoànthànhcôngviệchaykháchhàngtươnglaicóhứngthúvớisảnphẩmcủabạnhaykhông.

Thựcra,việcđođượcmứcđộưathíchcủamộtngườilàmộtviệckhônghềkhó,nếuchúngtacóthểnhìnravấnđềrõràngvàkháchquan.Vấnđềlàkhichúngtacàngmuốnbiếtrõmộtvấnđềnàođó–vídụnhưmộtđốitượnghẹnhòhaymộtthươngvụlàmăn–thìchúngtalạicàngthấyviệcnhậnbiếtsựquantâmcủađốiphươngkhókhănhơn.

Khinhậnthứcbịthuhẹp,chúngtathườngdễbịmấtphươnghướnghơn.Vídụ,khiđeođuổimộtvấnđềnàođóquantrọnghơnbìnhthường,nhưmộtdựánhaymộtmốiquanhệmới,chúngtathườnghaynhìnnhậnvàphântíchnóởmứcquantrọnghóavấnđềhơn.Vấnđềlúcđóchiếmtrọntâmtríchúngta,làmchúngtalúcnàocũngsuynghĩvềnóvànhưvậycàngkhóđểnhậnbiết.Điềuchúngtanênlàmthựcrachỉlànhìnnhậnlạiviệcđótheocáchkháchquan

nhấtcóthể,vàđặtmìnhvàovịtrímộtngườingoàicuộcđểgiảiquyết,vídụnhưtựhỏibảnthân:“Nếuchuyệnnàyxảyravớibạnmình,mìnhsẽchocôấylờikhuyênthếnào?”

Thườngkhimộtngườiquantâmtớimộtaiđóhaymộtđiềugìđó,họrấtkhóchegiấucảmxúccủamình.Chươngnàysẽcungcấpchobạnhaithủthuật,haidấuhiệunhậnbiếtcơbảnvàmộtdấuhiệunhậnbiếtnângcaođểgiúpnhậnramứcđộquantâmcủamộtngườivớibấtkỳđiềugì.

Thủthuật1:TínhtưlợiTrướckhitìmhiểuthủthuậtnày,cầnlưuýmộtquytắcrằngbất

kỳaicũngđềuhànhđộngvìlợiíchcủahọtrướctiên.Quytắcnàynóilênđiềugì?Mỗikhibạnthămdòsựquantâmcủamộtngườichomộtđiềugìđó,hãyxemxéthànhđộngcủangườiđó,chứkhôngnhấtthiếtphảibậntâmnhữnggìhọnói.

VÍDỤTHỰCTẾ

Mộtngườinóirằngmìnhquábậnđểcóthểđeođuổimộtthúvuinàođótrongcuộcsốnglàanhtakhôngnóithựclòng.Chúngtacóthểnhậnrađiềunàyrõhơnkhikhônghềtinlàanhtađangnóithật.

Khiđóhãyđềxuấtngườinàythửđầutưlàmmộtviệcgìđó,cóthểlàdùngthờigian,tiềnbạchaysứclựccủahọ-vàxemliệuphảnứngbạnnhậnđượclàsựtánthànhhaybácbỏ.Khimộtngườicóýmuốndànhnhiềuthờigianhơnchomộtviệcgìđó,sựquantâmcủaanhtavớicôngviệcđócàngcao(giảsửbạnđãloạitrườnghợpanhtacốtìnhđiềuchỉnhnhậnthứccủamình).Cuộcsốngcủamỗingườiđềucónhữngsựưutiênmàchúngtachỉchọnlựadànhthờigianchonhữnggìthậtquantrọng.Khimộtngườinóirằnganhtakhôngcóthờigiandànhchoviệcđó,chẳngquađólàviệckhôngcóýnghĩađốivớianhtamàthôi.

Dấuhiệu1:ÝnghĩatừđôimắtĐểýxemđồngtửtrongmắtđốitượngcógiãnnởhaykhônglà

mộtcáchlàmkháhiệuquảkhimuốnđomứcđộquantâmcủamộtngườiđốivớimộtvật/việcnàođó.Khimộtngườicóhứngthúvớimộtđiềugìđó,đồngtửcủaanhtasẽtựđộnggiãnnởhơnbìnhthường;cơchếnàyxảyrakhianhtamuốntiếpnhậnđượcnhiềuthôngtinhơnvàđôimắtmuốnđược“nhìnrõhơn”.Ngượclại,khikhôngmuốntiếpnhậnthôngtin,đồngtửcủaconngườisẽcolại.Bạncóthểchorằngcơchếnàycóvẻkhôngthựctếđểgiảithíchchochuyệnyêu/ghétcủamộtngười,songnênlưuýrằngchỉvớimắtthường,bạncũngcóthểquansátsựthayđổinàymàkhôngcầnsựtrợgiúpcủaphươngtiệnhaydụngcụkỹthuậtnào.NhậnđịnhtrênđượcchứngthựcbằngnghiêncứucủaLubowvàFein(1).Thôngquaviệcđokíchcỡđồngtửcủamộtngườikhiđượcchoxemcácbứcảnhchụpcảnhhiệntrườngvụán,họđãpháthiệnthànhcôngsốngườibiếtvềthôngtinphạmtộivớitỉlệ70%vàloạibỏđượcsốngườikhôngbiếtgìvềthôngtinđóvớitỉlệđúngtuyệtđốitới100%.

Trongthựctế,mộtsốcôngtynghiêncứuthịtrườngđãcholắpđặtcácmáyquaytrộmđểđophảnứngcủađồngtửcáckháchhàngkhicáccôngtynàytiếnhànhnghiêncứuphảnứngcủahọđốivớicácsảnphẩmkhácnhau.“Nghiêncứuđồngtử”làtêngọicủaphươngphápnghiêncứunày,trongđóhọtiếnhànhnghiêncứumốitươngquangiữaviệcgiãnnởđồngtửcủamộtngườivàmứcđộquantâmcủaanhtakhiđượckíchthíchbằnghìnhảnh.

Bêncạnhdấuhiệucủađôimắt,cũngnênchúýdấuhiệucủađôimôi–thườngsẽmởtohơnbìnhthường–khiaiđócóýhamthíchmộtđiềugì.Giốngnhưphảnứngcủamộtđứatrẻkhicóđồchơimới,cảmắtvàmiệngcủanóđềumởtođểcóthểthunhậntấtcả.

VÍDỤTHỰCTẾ

Mộtnhânviêntriểnlãmchongườiđịnhgiáxemmộtvàisảnphẩm,vàđâylànhữnggìanhtaquansátđượctừngườiđịnhgiá:ánhmắtcủaôngtadừnglạiởmộtsảnphẩmlâuhơnnhữngcáikhác.Thêmvàođó,hìnhảnhphóngđạiởmáyquayanninhchothấyđôimắtôngtamởtohơnvớiđồngtửđãđượcgiãnnở.Vậylàbấtchấpviệcôngtanóihươunóivượnđếnđâuđichăng

nữa,chắcchắnlàôngtacóhứngthúvớitácphẩmđóhơnhẳnnhữngcáikhác.

Dấuhiệu2:Lạilàđôimắt!Khisựchúýtậptrungvàomộtvật/điềugìđó,mộtngườicóthể

khôngphảilàthíchđiềuđónhưngvẫnsẽtậptrungđểýtớinó.Đólàphảnứngtìmkiếmsựphảnhồi.Điềunàycũngđúngvớitrườnghợpmộtngườikhôngthích,hoặcthậmchílàsợhãimộtvật/điềugìđó,vìkhiđóchúngtanhậnthấyanhtacóýthứcchúýcaohơntớikếtquảmànómanglại.

Vídụ,mộtngườisợrắncóthểsẽrấthoảngsợkhithấysựxuấthiệncủanó;khiđócôtasẽkhôngthểrờimắtkhỏiconrắn.Mộtngườiđãtừngbịdaođâmsẽtậptrungchúýtớicondaođểchắcchắnlàlúcnàoanhtacũngbiếtvịtrícủanó.

Tuynhiên,cũngcầnhiểurằngphảnứngcủamộtngườiđànôngtrưởngthànhkhitrôngthấymộtđứatrẻ5tuổicầmtrêntaymộtcondaođồchơisẽkhácvớiphảnứngđượcnhắctớiởtrên.Chỉkhicầntìmkiếmsựphảnhồi,mộtngườimớichúýnhiềuhơntớimộtvậtkhác.

VÍDỤTHỰCTẾ

Mộttaychơibàiđangđặtcượclớnhơnmọikhivàchờđợiphảnứngcủađốithủ,xemanhtasẽđặtthêmhaybỏbài.Trongtrườnghợptaychơibàinàychỉđangcốtìnhlừađốithủlàmìnhcóbàimạnhhơn(trongkhithựctếkhôngphảivậy)vàlòngtựtincầmchắcchiếnthắngcủaanhtakhôngcao,anhtasẽtậptrungnhiềunhấtvàophảnứngcủađốithủ.Nếuđâychỉlàtaymơthìánhmắtanhtasẽtậptrungvàobàihoặctaycầmbàicủađốithủ,tùyvàotrìnhđộchơicủaanhta.Phảnứngnàychothấyanhtađangtìmkiếmsựphảnhồivàtaycầmbàicủađốithủsẽlàphươngtiệnnóichoanhtabiếtphảnứngtiếptheocủangườiđó–sẽđặtcượcthêmhaybỏbài.Trườnghợptaychơibàinàycóbàimạnhthậtvàkhảnăngthuacủaanhtalàrấtthấp,anhtasẽchỉđơngiảnlànhìnquanhphòng,từkhuônmặtcủađốithủ

tớinhữngngườikhác.(Ngườichơicàngcónhiềukinhnghiệmthìcàngcóxuhướngápdụngthủthuậtđiềuchỉnhnhậnthứccủamìnhhơn,dùhọvẫncốtìnhchegiấutheokiểugiảvờkhôngquantâmgìcả.)

TIẾPCẬNNHANH

Lầntới,khibạnđangởnhàhàng,côngviênhaybấtkỳnơicôngcộngnào,nếubạnmuốnbiếtliệumộtngườicóđangđểýtớimìnhhaykhông,hãygiảbộnhìnlêntrầnnhàvàđộtngộtthayđổiánhmắtnhìnsangmộtđiểmkhác.Sauđónhanhchóngquayquađốitượngđểxemánhmắtanhtađanghướngvàođâu.Nếuđúnglàanhtađangđểýbạn,ánhmắtanhtasẽdừngởđúngđiểmmàlúcnãybạnvừamớinhìn.

Thủthuật2:Sựtòmòcóthểtiếtlộnhiềuđiều

“Sựtòmòcóthểtiếtlộnhiềuđiều”làmộtthủthuậttuyệtvờicóthểápdụngtronghầuhếtmọitrườnghợp.Bảnchấtcủathủthuậtnàylà:khimộtngườicóhứngthúvớimộtvật/việc/aiđó,họsẽmuốnbiếtthôngtinvềvật/việc/ngườiđónhiềuhơnngườibìnhthường.Ápdụngchiếnthuậtnày,chúngtasẽtạochođốiphươngcảmgiáctòmò.Nếungườiđómuốntiếptụctìmhiểusâuhơn,chúngtacóthểkếtluậnrằnganhtaítnhấtcũngkháhứngthú.Bíquyếtđểápdụngthànhcôngthủthuậtnàyđólàphảiphânbiệtđượcgiữatòmòcóchủđíchvàtòmòvuvơ;nghĩalàchúngtaphảichắcchắnđượcngườiđómuốnbiếtnhiềuhơnđểthỏamãnnhucầucủaanhta.Thủthuậtnàycóthểápdụngtrongvôsốtrườnghợpthựctế.

VÍDỤTHỰCTẾ

Giảsửbạnmuốnbiếtliệucôngtycũcómuốnbạnquaytrởlạihaykhông.Bạncóthểgửichongườiliênlạcbêncôngtymột

emailtrắng.Nếucôngtyvẫncònmuốnbạnquaylại,họsẽtòmòvềđiềubạnđịnhviếtchohọ(hoặcvềtậptinmàbạnđã“quên”khônggửikèm)vàviếtemailtrảlờibạnngay.Ngượclại,họsẽlờtịtemailđó.

Bạncũngcóthểápdụngthủthuậtnàyđểbiếtliệumộtngườicóđộnglựclàmviệcgìđókhông.Đầutiênbạnđưarachohọmộtlídođểthựchiệncôngviệcđó;sauđóquansát:nếungườiđóchịuđầutưnhiềucôngsứchơnthìchứngtỏanhtacónhiềuhứngthúvớicôngviệcđó.

VÍDỤTHỰCTẾ

Trongmộtcôngtynhỏ,Denisemuốnbiếtliệuđồngnghiệpcủamìnhcómuốnchuyểnsangphòngbankháchaykhông.Côkhôngnghĩmìnhsẽcómộtcâutrảlờithẳngthắnnếuhỏitrựctiếp.Vìvậy,cônói:“Tom,tôinghenóiđangcómộtvịtrítrốngtrongphòngkếtoánđấy.”Dĩnhiên,anhtacóthểchỉhỏithêmvềmứclương,giờlàmviệc…nếuanhtatòmòđơnthuần.Dovậy,côbổsungthêmmộtsốthôngtinđể“câu”anhtahỏithêm.NếuTomcóhứngthú,anhtachắcchắnsẽlàmvậy.Nghĩvậy,Denisetiếptụcnóithêm:“Nghenóihọcầntuyểnmộtngườikhôngquákhắtkhevềmặtthờigianvàcóthểlàmviệcquágiờ.”Giờcôchỉviệcxemliệuanhtacóbỏđinhưthườnglệ,haynánlạiđểhỏithêmthôngtinhaykhông.

Thủthuật3:ThayđổithựctếLòngtựtincủamộtngườithườngtỷlệnghịchvớimứcđộquan

tâmcủahọ.Vídụ,mộtphụnữtựcoimìnhlàngườicósứchútsẽrấttựtinvớingoạihìnhcủacôta.Nhưngnếucôtapháthiệnsựhiệndiệncủađốitượngmàcôđangmuốngâyấntượng,côsẽmấttựnhiênvàtrởnênkémtựtin,cẩntrọnghơnbìnhthường.Hoặccóanhchàngđãthấtnghiệptrongvàinăm.Khicuốicùngcũngđượcmộtnơigọiđiphỏngvấn,mứctựtincủaanhtasẽthấphơnlàkhianhtađãcómộtcôngviệcvàđâychỉlàcơhộiđểthửđổiviệcmàthôi.

Khicàngquantâmtớimộtvật/việc/aiđó,tâmtrícủachúngtasẽcàngtậptrungnhiềuhơnvàoviệcgâyấntượngvàlàmchođốitượngphảichúýtớichúngta.Khinhậnthứcbịthuhẹp,chúngtasẽtrởnêntậptrungquámứcchomộtvấnđề.Vànhưvậy,khicầnquansátmứcđộquantâmcủamộtngười,chúngtachỉviệcquansátquamứcđộtựtincủangườiđóvàngượclại.Vídụ,mộtngườikhinhậnđượcnhiềulờiđềnghịlàmviệcsẽtựnhiênnhìnnhậnvàdànhsựquantâmchomỗilờiđềnghịvớimứcđộngangnhau.

Tuynhiên,khimộtngườiđãthấtnghiệphainămvớimộtđốnghóađơntrênbànăn,bỗngnhậnđượcthôngbáotớiphỏngvấnxinviệc,hẳncảmnhậncủaanhtasẽkhác.Anhsẽtậpđitậplạicáctìnhhuốngcóthểxảyratrongbuổiphỏngvấn,nghĩvềnókhôngngừngnghỉ,trongđầutrànngậptừngchitiếtvàlúcnàocũnglosợmìnhsẽtrượtphỏngvấn,khôngcóđượcviệclàm.Ngườiđóquáquantâmtớicuộcphỏngvấnchỉvìanhcóquáítsựlựachọn.

Khibạncóthểdẫndắtcuộcnóichuyệnvớimộtngười,hãyápdụngthủthuậtsauđểnhậnbiếtmứcđộquantâmcủangườiđótớichủđềđượcđềcập.Dướiđâylàtómtắtcácbướcchínhcủachiếnthuậtnày.Tiếpđó,chúngtasẽcùngphântíchchitiếttừngbướcmộtvàphântíchmộtsốvídụđểhiểucáchápdụngphươngthứcnàythếnào.

Bước1:Quansátbanđầu:Bạnđomứcđộquantâmcủađốitượngtrướckhibắtđầunóihaylàmbấtkỳđiềugì.

Bước2:Thayđổithựctế:Bạncungcấpthôngtinvàlàmđốitượngtinrằngcơhộiđạtđượcđiềuanhtamongmuốnđangbịthuhẹp.

Bước3:Quansátphảnứng:Bạnquansátphảnứngkhinhậnđượcthôngtinnàycủađốitượng.Nếutứctốihaybuồnrầu,anhtarõràngcóquantâmtớikếtquảđó.Tuynhiên,nếuanhtakhôngthểhiệngì,bạncóthểgiảđịnhlàviệcđókhônggâyhứngthúchoanhta.

Bước4:Khônghạnchế:Đểtránhđitớikếtluậnsailầmtrongtrườnghợpđốitượngđãnghĩrằngmìnhítcócơhộivàvìthếkhôngthểhiệntháiđộbựctứcnhưđãdựtínhtrongbước3,bạncóthểtính“đườngkhác”vàvẽchoanhtamộtlốithoát.Giờđâynếuanhtahàohứng,bạncóthểkếtluậnanhtacóhứngthúnhưngkhôngđủtựtin

làmìnhsẽthànhcôngđểcóđượcthứmìnhmuốn.

Bâygiờchúngtasẽxemchitiếttừngbướcmột:

Bước1:QuansátbanđầuNếuđốitượngtỏvẻtựtinngaytừđầu,cóhaikếtluậncóthểrút

ra:(a)anhtacóhứngthúvớikếtquảvàtựtinrằngmìnhsẽnắmđượccơhộivà(b)anhtakhônghềquantâmtớikếtquả.Tâmlýthứhairấtdễhiểuvìmộtkhiaiđóđãkhôngquantâmtớimộtvấnđề,thìnócórasaocũngkhôngảnhhưởngtớianhta,dovậyanhtatựtin.Theođó,chúngtacóthểhiểurằngkhimộtngườimấttựtinngaytừbanđầu,khảnănganhtaquantâmtớikếtquảlàrấtcao.

Bước2:ThayđổithựctếQuaquátrình“thayđổithựctế”,chúngtađãlàmgiảmnhậnthức

vềcơhộithànhcôngcủađốitượngvàtheođóđánhgiámứcđộquantâmcủaanhta.Nênnhớrằngkhimứcđộýthứccàngcaothìmộtngườicàngdễdàngnhậnbiếtthựctếhơnvàđiềungượclạicũngđúng.Bằngcáchgiảvờthuhẹpnhậnthứccủahọmộtcáchkhéoléo,tứclàlàmnhiễuphánđoáncủaanhta,chúngtasẽcàngbắtanhtađểlộmụcđíchcủamìnhhơn.

Khibạnlàmđốitượngcócảmgiáckhảnăngthànhcôngcủaanhtagiảmđi,nếusựtựtincủaanhtagiảmđi,cónghĩalàsựquantâmcủaanhtatừbanđầukhácao.Cònnếuanhtachẳngcódấuhiệugìthayđổi,cónghĩalàmứcđộquantâmcủaanhtacóthểthấp;vàbạnphảivậndụngmọikhảnăngphánđoánđểtiếptụcđánhgiá.

Bước3:QuansátphảnứngSaukhiđãtiếnhànhBước2,bạnchỉcầnđơnthuầntìmkiếmdấu

hiệucủasựmấttựtinnơiđốitượngvànhữngbiếnchuyểntrongtâmlýcủaanhta.Mộtngườikhimuốnđạtđượcđiềugìđónhưnglạiesợmìnhkhôngthểlàmđượcsẽduytrìtrạngtháinhậnthứcbóbuộc.Dướiđâylàcácdấuhiệunhậnbiếtcủacảhaitrạngtháimấttựtinvàtinhthầnkém:

Ngườimấttựtinsẽcócácdấuhiệunhư:mấtkhảnăngtậptrung,lolắng,cóđiệubộhoặcdángngồikhôngthoảimái.Ngườirơivàotrạngtháitinhthầnkémsẽcócácdấuhiệunhư:giậndữ,cụccằn,dễnảnlòng,caucó,khóchịu,hiểulơmơ,nóinăngthiếusuynghĩvàkhôngchịuthôngcảm.

Bước4:KhônghạnchếHoàncảnhnàosẽkhiếnmộtngườidùrấtquantâmtớivấnđề

đượcnóitớinhưngvẫnthểhiệntháiđộdửngdưngkhicơhộicủaanhtabịthuhẹp?Câutrảlờilàkhingườiđóngaytừđầuđãnghĩrằngmìnhchẳngcócơhộinàocả.

Mộtngườikhiđãtinrằnganhtakhôngcócơmaynàođểđạtđượcđiềuđóthìsẽkhôngtựtin,bấtchấpvẻngoàianhtacóthểhiệnthếnàođichăngnữa.Anhtađãtựgạtmìnhkhỏicuộcchơivàchúngtaphảilôianhtanhậpcuộc.

Vídụ,mộthọcsinhtrunghọcởMĩnhậntoànđiểmCvàđạt600điểmSATsẽchẳnglolắnggìkhinộpđơnvàotrườngHarvard.Trongtrườnghợpnày,họcsinhđóđãtựbiếtmìnhchẳngcócơhộinàocả,nênkhôngthểhiệndấuhiệulolắnghaybấtannào.Đểtránhđánhgiánhầmrằngbiểuhiệndửngdưngđócóýnghĩatíchcực,chúngtacầnchỉracơhộichođốitượngcóthểđạtđượcthànhcông.Nếubạnnghĩmộtngườithậttuyệtkhianhtakhôngbậntâmđếntiềnbạcthìhãythửđặtanhtavàomộtchuyệnliênquantớitiềnnongxemtháiđộcủaanhtacógìkháckhông.

Giờthìchúngtathửkếthợpcácbướcđãhọcđượctrongvídụthựctếdướiđâyđểxemthủthuậtnàyápdụngthếnào.

VÍDỤTHỰCTẾ

Mộtngườibánhàngmuốnthămdòsuynghĩcủakháchhàng.Nhưmọikháchhàngbìnhthườngkhác,ngườikháchhàngđócóvẻkháquantâm.Ngườibánmuốnbiếtchắcchắnhơn.Đầutiênanhtacầnđưaramộtsốthôngtinlàmnhiễunhậnthứccủangườimuavàxemmứcđộquantâmcủangườiđótănghaygiảm.Anhtacóthểnóimộtcâuđạiloạinhư:“ThưaôngSmith,

ôngnênbiếtrằngđốivớihầuhếtloạihìnhđầutư,cácđiềukhoảntàichínhgiờđãđượclàmchặthơnsovớitrướcđây”,vàquansátphảnứngcủaôngSmith.Nếuôngtatỏvẻkhôngquantâm,cólẽôngtakhôngnghĩmìnhcókhảnăngtrảlạikhoảnnợđangmuốnvay.Cònnếuôngtatỏvẻkhóchịuthìcólẽôngtaquantâmvàtựtinrằngmìnhcóthểchitrảchophầnmàôngtađãdựtínhtừtrước.

Giờthìngườibándùnghìnhthứcthayđổithựctếcuốicùng(chỉrakhảnăngôngtavẫncóthểvayđượctiềntrongkhảnăngchitrảchophép).Nếubênbánvẫnkhôngnhậnthấycósựthayđổigìởkháchhàng,cóthểkhẳngđịnhđólàdoôngnàysẵnsàngchấpnhậnbấtcứđiềukhoảnnào,hoặclàôngtakhônghềtựtinrằngmìnhsẽthựchiệnđượcthươngvụnày.

Nghĩvậy,ngườibánhàngthôngbáovớiôngSmithrằnganhtacókhảnănglấyđượccănnhàchoôngmàkhôngcầnđặtcọc.Nếukháchhàngbắtđầuhỏithêmhoặctrởnênhàohứng,sôinổihơn,ngườibáncóthểantâmrằngngôinhàgiờđâyđãtrởnên“trongtầmvới”củangườimua.Nhữngđiềukhoảnbanđầukhiếnngườikháchhàngnghĩrằngmìnhkhócókhảnăngđạtđượcthứmìnhmuốn,điềunàygiảithíchchoviệcbanđầuôngtathựcsựquantâmnhiềuđếncănnhànhưnglạiíttựtinrằngmìnhcóthểmuanó.

L

Chương6Đồngminhhaykẻpháhoại:Thựcrahọđangởphíanào?

“Thathứchokẻthùbaogiờcũngdễhơnthathứchobèbạn.”

WilliamBlake(1757–1827)

iệungườiđóđangủnghộhayđâmlénsaulưngbạn?Nếunghingờmộtngườicóvẻnhưđangủnghộbạn,songthựcralạilàngườilàmhỏngnhữngnỗlựccủabạn,nhữngchiếnlượcnàysẽvôcùnghữudụngtrongviệcpháthiệnrachântướngsự

việc.

Thủthuật1:Tôicóthểgiúpgìchobạn?

Thủthuậtnàyđượcápdụngdựatrênmộtnguyênlývôcùngđơngiảnvàquenthuộc:mộtngườithựcsựmuốngiúpđỡsẽvuilònglàmđiềumàngườiđócholàcóích,cònmộtngườicóýđồkhácthìchỉmuốntạoấntượnglàmìnhmuốngiúp,chứthựcsựhọkhôngnghĩvậy.Nhữngngườinàybiếtrằnghọsẽđượcđánhgiátốthơnnếuhọtỏramuốngiúpvàvìvậyhọthườngkhátinhýtrongviệc“đánhhơi”xemđốitượngcóđangdòxéttháiđộcủahọhaykhông.

Đểbiếtđượcýđồthậtsựcủamộtngười,bạnnênlàmsaođểkhiếnngườiđókhôngnghingờlàbạnđangdòxéthọ–từđóhọsẽthoảimáihànhđộngmàkhôngphảidèchừng–vìnếungườiđó

khôngphảithựclòngđốitốtvớibạn,họsẽcốtránhnhững“bẫy”dobạngiăngra.

Giảsửcómộtcảnhsátđangthẩmvấnmộttêntộiphạmtrongtrạigiam.Ngườithẩmvấnthôngbáorằngđốitượngtìnhnghisẽphảitrảiquamộtbàikiểmtranhỏđểxácđịnhsựthànhthậtcủahắn.Đểđảmbảotínhhiệuquảcủabàikiểmtra,hắnsẽphảigiữmìnhởtrạngtháithoảimáinhất;nếukhôngbàikiểmtrasẽbịvôhiệu.

Vàđâylànguyêntắctâmlýđượcápdụngtrongvídụnày:têntộiphạmnghĩrằngkếtquảcủabàikiểmtranàyphụthuộchoàntoànvàomứcđộhợptáccủahắn.Vìvậy,nếuhắncóthểlàmbấtkỳđiềugìđểchứngtỏmìnhhợptác–trongtrườnghợpnàyđượcyêucầurõlàgiữbìnhtĩnh–thìhắnchứngminhđượclàmìnhvôtội.Ngượclại,nếuhắncốtìnhlàmhỏngtínhhiệuquảcủabàikiểmtrathìchúngtakếtluậnhắnkhôngcótinhthầnhợptác.Dướiđâylàvídụcụthểhơn:

VÍDỤTHỰCTẾ

Ngườicảnhsátmờiđốitượngtìnhnghingồixuốngvànói:“Đượcrồi,John,tôinghĩchúngtacóthểgiảiquyếtviệcnàynhanhthôi.Tôisẽchoanhlàmmộtbàikiểmtrangắn,chỉmấtvàiphút.Đểđạthiệuquảcaonhất,đềnghịanhgiữbìnhtĩnhvàthoảimáiởmứccaonhất.Nếukhông,bàikiểmtrasẽkhôngthựchiệnđược.Anhnênhítsâuvàkhôngdichuyểnlinhtinhtrongvàiphúttới,nhờthếchúngtasẽcókếtquảchínhxáckhitiếnhànhbàikiểmtra.Nếuanhcódấuhiệubồnchồnhayngọnguậykhôngyênthìbàikiểmtrasẽkhôngđượcthựchiệnvàkếtquảsẽkhôngdùngđược.”

Sauđó,ngườithẩmvấnđộtngộtbịgọirangoàivàbỏlạitêntộiphạmtrongphòng,lúcnàyvẫnđangđượctheodõimàhắnkhônghềbiết.“Cơhộiđộtxuất”nàyquảthựcquátuyệtvờichomộttêntộiphạmnếuhắnmuốnbỏquabàikiểmtra.Nếuvẫnngồinguyêntrênghếvàcốgắnggiữbìnhtĩnh,thểhiệnmongmuốnbàikiểmtrađượctiếnhành,chứngtỏngườinàyvôtội.Cònnếuanhtangọnguậyhaycónhữnghànhvitươngtựthìkhảnăngphạmtộicủaanhtalàrấtcao.Cầnlưuýrằngkẻphạmtộisẽmuốntránhbịpháthiệnđượcchừngnàohaychừngđó,cònngườivôtộisẽmuốnbàikiểmtrađượcchínhxáctốiđa.

Bằngcáchđánhgiámứcđộhợptác–haynóicáchkháclàmứcđộbìnhtĩnhcủađốitượng–bạncóthểphânbiệtđượcngườiđóvôtộihayphạmtộimộtcáchnhanhchóngvớiđộchínhxáccao.Sauđâylàmộtvídụkhác:

VÍDỤTHỰCTẾ

Cathyđangcốgắngthuyếtphụchàngxómkývàotờđơnvậnđộngchophépcôđượctreođồtrangtríchokỳnghỉtạicáckhuvựccôngcộngnhỏquanhkhucôsống.Khitiếpxúcvớihàngxóm,hầunhưaicũngkhiếnCathycócảmgiáclàhọủnghộýtưởngcủacôvàsẽgiúpcôkýtênvàotờvậnđộngđó,thếnhưngbênquảnlýthịtrấnnóivớicôrằngcómộtsốngườiđãphànnàn–dođócônghingờmộttrongsốnhữngngườihàngxómđãkhôngnóithậtlòngmình,đólàgiađìnhFoley.Đểbiếtđượcchântướngsựviệc,Cathyđãgõcửavàhỏingườihàngxómđóthếnày:“Đâylàtờđơncầnđượcký.Tôicóviệcphảiđibâygiờ,nênnếucóthểmongôngbàhãyđểtờđơnnàyởngoàicửaravàonhàtôitrước4giờ15phút,trướcgiờđóthìtôicóthểnộpđơnđúnghẹn.”

Chờkhihọđãđồngý,Cathychỉviệcquansátnhữnggìsẽxảyratiếptheo.Nếuhọ“quênbẵngnó”hoặcbảorằng“tờđơnbịmất”thìrõrànghọkhôngủnghộcô.Nếuhọđưaralýdophùhợpchoviệckhôngnêntreođồtrangtrítrênđườngphốthìcólẽhọkhôngphảinhữngngườiphảnđốigaygắtnhất.Cònnếuhọđểlạitờđơntheoyêucầucủacôtrướcgiờhẹnthìdĩnhiênhọủnghộýtưởngcủacô.

Thủthuật2:TraođổithôngtintựdoNgườicóthànhývớibạnchắcchắnsẽlàngườiluônmuốnthông

tintraođổigiữahaiphíalàchínhxác.Khingườiđóbiếtđiềumàbạnbiếtvàngượclại,anhtasẽởtrongđiềukiệntốtnhấtđểgiúpđỡbạn.Tuynhiên,nếuanhtakhôngmàngtớiviệcbạncóchắcchắnnắmđượcmọithôngtincầnthiếthaykhôngthìbạncóthểhiểurằnganhtakhônghoàntoàn,hoặcthậmchíchỉmộtphầnnào,muốngiúpbạnvàcóthểsẽ“đâm”saulưngbạn.

VÍDỤTHỰCTẾ

Mộtđồngnghiệpnóivớibạnrằngcômuốngiúpbạnchuẩnbịcuộchọpvớimộtkháchhàng.Bạnkhôngchắcđộngcơcủacôtalàgìnênmuốnthửbằngcáchđưaramộtsốthôngtinmàcôtabiếtchắcchắnlàkhôngđúngđểxemliệucôtacónhắcbạnhaykhông.Bạncóthểnóithếnày:“Nancy,kháchhànglầnnàycủachúngtamuốncómộtchươngtrìnhvừanghiêmtúcvừacóđôichútgâycười.Họrấtthíchcáilầntrướcchúngtađãlàmchohọvàonămngoái,tớnghĩlầnnàychúngtacũngcóthểtiếnhànhmộtcáitươngtựthế.”

ThựcrabạnbiếtchắcrằngngườikháchhàngnàykhôngthíchchươngtrìnhlầntrướcvàNancycũngbiếtđiềuđó.Vìvậy,nếucôtakhôngnóira,nghĩalàcôtakhôngthựclòngmuốngiúpbạn.

Lầntới,khimuốnkiểmtramộtngườicóthậtlòngủnghộbạnkhông,hãyđưaramộtchitiếtsai–chitiếtmàngườiđóchắcchắnbiếtmườimươilànósaivàcóthểgâyhạichobạn–đểxemliệuhọcósửasaichobạnkhôngnhé.

Thủthuật3:NgườinhiệttìnhÁpdụngthủthuậtnày,bạncóthểxácđịnhđộthànhthậtcủamột

ngườidựavàomứcđộhợptáccủahọtrongnhữnghoàncảnhcụthể.Vấnđềởđâychỉlàngườikhôngthànhthậtthìluôngiảbộlàhọsẵnsàngủnghộ,nênbạncầnápdụngmẹotâmlýkhéoléomộtchút.Mẹotâmlýởđâylà:banđầubạnyêucầuđốitượnglàmmộtviệckhônggâytổnhạitớibảnthânanhta,sauđólậtngượcvấnđềbằngcáchđặtlợiíchcủaanhtavàothếbấtlợi.Thủthuậtnàycầnđượctiếnhànhquahaibước.

VÍDỤTHỰCTẾ

Giảsửbạnlàmộtcảnhsátđangcốgắngthuyếtphụcmộtngườinhậnlàmnhânchứngtrongmộtvụánnọ.Bạnđãtiếpcậnđượcngườimàbạnđoánchắcđãtrôngthấychínhxáchànhviphạm

tội.Nếubạnhỏitrựctiếprằng“Ôngcónhìnthấygìkhông?”,ngườiđóhoàntoàncóquyềntrảlời“Không”vàbỏđi,vàbạnsẽchẳngcócơhộinàođểtiếptụcvụáncủamình.Bạnkhôngthểbiếtđượcliệuôngtacóđúnglàđãtrôngthấyvàkhôngmuốnhợptáchoặcôngtađangnóiđúngsựthựchaykhông.

Dovậy,tốthơnhếtbạnnênbắtđầubằngcáchhỏimộtcâuhoàntoànchẳngliênquanvàlưuýtớibấtkỳbiểuhiệnnàochothấycósựbiếnchuyểntrongtháiđộvàgiọngnóicủađốitượng.Bạncóthểhỏi:“Ôngcósốngthoảimáiởkhuvựcnàykhông?”hoặc“Ôngđãlớnlênởđâyư?”.Bạnthấyđấy,cáccâuhỏikiểunàykhônglàmchongườiđốidiệncócảmgiácbịđedọa.Mộtkhiđãlôikéođượcđốitượngvàocuộcchuyệntrò,bạnhãythayđổichủđềvàđưaracâuhỏiquantrọngnhất:“Thếôngcótrôngthấychuyệnđókhông?”.Nếuđốitượngđápkhôngvàxoaylưngbỏđi,bạncóthểhiểuđólàmộtnhânchứngbấthợptác,ôngtaquảthựcđãtrôngthấychuyệnxảyranhưngkhôngmuốnbịdínhvàorắcrối.

Cònnếuôngtatrảlờikhôngthấyvàtiếptụccuộctròchuyện,chứngtỏđólàngườicóthànhývàthựcsựmuốngiúpđỡbạn.Dĩnhiêntrongtrườnghợpnày,nếucóđôichỗôngtanhớrađãnhìnthấygìđóthìôngtasẽsẵnsànggiúpbạn.Hãyxemtiếpvídụdướiđâyđểrõhơn:

VÍDỤTHỰCTẾ

Mộtvịgiámđốcnọtinrằngmộttrongbanhânviênnhàmáyđãvàokhohàngđểxemtrộmmộtsốkiệnhàngmậtmàkhôngđượcsựchophépcủabangiámđốc.Bàthôngbáotớicảbađốitượng:“Mộtphầnhìnhảnhcủatêntrộmđãđượcghilạibằngmáyquaytrongkho(thựctếkhôngcóchuyệnnày,đâychỉlàcáicớđểthẩmvấnđượccảba),vàtừđóxácđịnhđượcáokhoáccủangườinàykhôngđínhlogocôngty.Cácanhcóthểmangáokhoáccủamìnhtớivănphòngcủatôiđượckhông?”

Giờthìcảbangườibịtìnhnghicólẽsẽđềuđưarađượcchiếcáokhoáccóđínhlogocôngty.Tuynhiên,mấuchốtcủavấnđềkhôngphảiởchuyệncóthểđưara“bằngchứng”chứngminhmìnhvôtộibằngcáiáokhoáckhôngmấtlogocôngty–vìtrênthựctếlàmgìcóáokhoácnàonhưvậy.

Sauđó,bàikiểmtrađộtngộtthayđổi:khimỗingườimangtớivănphòngvịgiámđốckiaáokhoáccủahọ(đãcólogocôngty),bàchuyểnhướngnhưsau:“Tôicóchútnhầmlẫn,thựcramáyquayđãquayđượchìnhảnhlogocôngtytrênáo,nhưngvìhìnhảnhquámờnênchúngtôikhôngnhậnrangaytừđầu.Vậynêngiờhọmuốnđổilại,kiểmtraxemáocácanhcódấuvếtnàocủa“bụitrongkho”không–cácanhcóthểđểlạiáokhoáccủamìnhởđâyhoặcđưalạichotôivàocuốigiờlàmngàyhômnay.”

Giờthìngườigiámđốcđãtómđượctêntrộmbởivìngườivôtộisẽmuốnđểlạiáongayđểchứngminhsựtrongsạchcủamình,cònkẻphạmtộithìchỉmuốnphủisạchmọidấuvếtđểlạitrênáo(cólẽsẽviệnmộtcớnàođóvôcùngkhiêncưỡngchoviệccầnchútthờigianmớiđưalạichongườigiámđốcđược)trướckhinộplạichongườitakiểmtra.

Bạnthấyđấy,nếubanđầungườigiámđốcyêucầubangườinộplạiáođểkiểmtra,thìchắcchắnbàsẽkhôngthểbiếtđượcailàngườimuốnrũsạchmọidấuvếttrênáovàaisẵnsàngđểlạimàkhôngcần“bằngchứnggiảmạo.”Bằngcáchđộtngộtthôngbáohướnggiảiquyếtmới,khiđãcótrongtaynhữngtấmáokhoác,bàcóthểchắcchắnrằngaicóthiệnchíhợptác,aikhông.

Thủthuật4:Đánhgiáquasáunhântố

Trongcuốnsáchlà“Đểkhiếnngườikháclàmtheoýmình”(1),tôikhámpháraýtưởngnàychỉbằngmộtbàikiểmtrarấtđơngiản.Nóichung,khimuốnbiếtmộtngườicóphảilàbạntốtthựcsựkhông,bạnhãythửđánhgiátheocáctiêuchísauđây:

Sựquantâm:Mộttiêuchíquantrọngtrongviệcđánhgiámộtngườibạnlàdựavàomứcđộquantâmcủangườiđótớicuộcsốngcủabạn.Hãynóivớihọvềmộtđiềuthậtđặcbiệt,cónghĩalớntrongcuộcsốngcủabạnvàxemliệucôtacóliênlạclạivớibạnđểtiếptụctìmhiểuvềnóhaykhông.Nếucôtakhônglàmvậy,hãythửchủđộng

liênlạcrồixemthửcôtacónhắctớinóchútnàokhông.Nếucôtavẫnkhôngnhắcchútnào,hãythửnóigìđógợinhớtớichuyệnnàyxemliệucôtathậmchícóthèmnhớtớilầnnóichuyệntrướccủahaingườihaykhông.

Lòngtrungthành:Thửtiếtlộbímậtcủamộtngườithứba(làbạncủacảhaingười)vớiđốitượngvàxemliệuchuyệnnàycótớitaichủnhâncủanókhông.Mộtngườibạnthựcsựnênlàngườibiếttôntrọngnhữnggiátrịcủaniềmtintrongmốiquanhệvớingườikhác.Trướckhilàmđiềunày,hãychắcchắnlàngườibạnkiacủabạnchophépbạnnóirabímậtcủacôấy.

Niềmtựhào:Nhớrằngbấtcứaicũngcóthểđộngviênbạnbởibảnthânhọkhilàmvậycũngcảmthấykháhơn.Nhưngaisẽlàngườichiasẻniềmvuivớibạnkhibạnđạtđượcthànhcông?Câutrảlờilànhữngngườibạnkhôngđemlòngghentỵvớibạn.Mộtngườibạnthựcsựlàngườisẽtựhào,chứkhôngghentịvớithànhcôngcủabạn.Rấtnhiềungườisẵnsàng“độngviên”bạnkhimọichuyệnkhôngthuậnlợi,ngượclạikhimọichuyệnxuôichèomátmáithìkhôngphảiaicũngsẵnsàngchúcmừngbạn.

Lòngtrungthực:Mộtngườibạnđúngnghĩacóthểnóirađiềumàbạnkhôngmuốnnghe,vìđiềuđócólợichobạnnênngườiđósẵnsàngchấpnhậnnếubạncókhóchịuvớicôấy.Cóngườibạnnàosẵnsàngnóirađiềutốtchobạn,trongkhivẫnbiếtđiềuđócóthểkhiếnbạnkhôngthíchhọnữa?

Sựtôntrọng:Hãythử“nhửmồi”bạnmìnhbằngcáchnóirằngbạnđangcóchuyệnnàyrấthayho,nhưngkhôngmuốnnóichitiếtvàolúcnày,đểxemcôtacómuốnépbạnnóirakhông.Ởđâybạncầnphânbiệtgiữasựquantâmvàhiếukỳ.Nếucôtachỉđơnthuần“muốnbiết”,côtasẽchỉquantâmtớicâuchuyệnmàkhôngthựcsựquantâmtớibạn.Cònmộtngườibạnthựcsựsẽtôntrọngýmuốncủabạnvàchobạnthờigian–vàolúcđó.Sauđó,côtacóthểthithoảnglạikhơirachuyệnvìbảnthâncôquantâmtớibạnvàkhôngmuốndồnépbạnphảinóiranếubạnđãkhôngmuốnthế.

Lưuýlàtrongphépthửnày,bạnnênsửdụng“bímật”kiểutíchcựcchứđừngnênlấymộtchuyệncóthểkhiếnbạnbèlolắng,vìhọquantâmtớibạnnênsẽmuốnbiếtngaylúcđó,làmchophépthửthiếusựchínhxác.Nếulàngườinghĩchobạnbè,bạnkhôngnên

“thử”họtheocáchnày.

Đứchysinh:Liệungườiđócósẵnsàngtừbỏđiềugìđóvìlợiíchcủabạnkhông?Liệucôấycósẵnsànghysinhlợiíchchínhmìnhđểbạnđượchạnhphúc?Aisẽquyếtđịnhchuyệnhaingườicùnglàm?“Thỏahiệp”cótrongtừđiểncủacôấykhông?Hãynhớrằngtrongkhichơibàipoker,mộtkhithẻbàiđanggiảmmàbạnlạitrongthếđốiđịchvớinhữngngườichơikhác,họsẽbằngmọigiágiànhgiậtvìlợiíchcủariêngmình.Hãytỉnhtáođểnhậnbiếtliệubạncủamìnhcóđịnh“đồngcamcộngkhổ”vớibạnhaychỉmuốnbảovệbảnthânvàlợiíchriêngcủacôta.

Khiápdụngthủthuậtnàytrongthựctế,hãynhớrằngvàonhữngthờiđiểmkhácnhau,aicũngcóthểchìmđắmtrongthếgiớiriêngcủamìnhmàkhôngthểnghĩtớingườikhác,trongkhichúngtathựcsựquantâmtớihọ.Vìvậy,chúngtakhôngthểđánhgiámộtngườichỉdựavàocáinhìnphiếndiệnmộtchiềuhaymộtkhíacạnhtínhcách,màcầnđánhgiáquamộtquátrìnhđủdàivàtoàndiện.

Thủthuật5:Bánhàngđạihạgiá(2)Ápdụngthủthuậtnày,bạnbiểuhiệnsựnghingờcủamìnhrằng

đốitượngthựcsựkhôngphảiđangủnghộbạn,sauđódòxéttháiđộcủahọ.Nếulàngườicóýtốt,chắcchắnsaukhibịnghingờlàkhôngthậtlòng,họsẽcócảmgiácbuồnbã,khóchịuhoặcítnhấtlàcũngcónghivấnvềsựhoàinghioanuổngcủabạn.Cònnếuđólàngườicóýđồchọcphábạn,chắcchắncôtasẽmuốnđổichủđềvàsauđócósựthayđổitrongcáchxửsự–tốtvớibạnhơn–saukhiđãbịbạnnghingờ.

Mấuchốtởđâykhôngphảiởviệcđánhgiátháiđộcủađốitượngkhivấnđềđượcđềcậptới,vìcóthểđólàngườirấtgiỏiđánhlạchướngsaukhiđãthểhiệnsựnghingờ,bạnphảinhậnbiếtđượcliệucôtacóbiểuhiệnhàilòngkhiđã“chơi”đượcbạnkhông,haycôtabuồnphiềnvìđãbịbạnnghingờ.Điềuquantrọngnhấtởđâylàphảikhiếnđốitượngtinrằngbạnhoàntoànchấpnhậnnhữngđiềucôtanóimộtcáchtuyệtđối–khôngcónếu,và,nhưng,chẳng–đểcôtatinrằngmìnhkhôngcầnchơixấubạnmộtlầnnàonữa,trongtrườnghợpcôtacóbiểuhiệnvẫnrấtbựcmình.

VÍDỤTHỰCTẾ

Bạnđangnghingờmộtđồngnghiệpcóýđồxấusaulưngbạnvàbạnnóirasựnghingờcủamìnhtheomộtcáchđơngiản,khôngđánhđộnghọ,chẳnghạn:“Helen,cóngườinóilạivớimìnhlàcậuđãnóitốtchoDenisemàkhôngđảđộnggìđếnđónggópcủamìnhtrongnhómđấynhé.”Sauđó,bỏquamọilờinóicócánhcủađốitượng;bạnchỉcầncườivàchấpnhậnphảnhồicủacôta;lưuýxemcôtacóliêntụchỏilạibạn“tạisao”và“thếnào”màbạnlạicóthểnghĩcôấycóthểlàmthế,haycôtasẽlỉnhđiramộtchỗkhác.Nếulàngườimuốngiúpđỡbạn,côtachắcchắnsẽmuốnlàmrõmọichuyện.Cònnếulàngườicóýđồxấu,Helensẽchỉmuốnkếtthúccuộcnóichuyệncủahaingườicàngnhanhcàngtốt.

TIẾPCẬNNHANH

Mộtngườikhimuốnchiếmđượclòngtinhaygâyảnhhưởngvớingườikhácsẽmuốnthểhiệnmìnhlàmộtngười“đầythànhý”.Dĩnhiên,đócóthểchỉđơngiảnlàmộtngườitốttính,nhưngbạncũngnêntựvấnbảnthânxem“Tạisaongườiđólạitốtvớimìnhnhưthế?”Đâyhoàntoànkhôngphảilàbiểuhiệncủasựđanghimàchỉlàtựnhắcnhởbảnthânrằngtrênđờinàyailàmgìcũngcómụcđích,chỉcóđiềumộtsốlàmụcđíchtốt,cònmộtsốlàmụcđíchxấumàthôi.Trongtrườnghợpmộtngườimàbạnkhôngbiếtrõlạiđốitốtvớibạn,trongkhibảnthânanhtacũngkhôngthoảimáilắm,thìcólẽanhtađangmuốnmộtđiềugìđóởbạnvàsẵnsàngtácđộngtớibạn.

Nhữngdấuhiệucảmxúcdễlàmnhiễusuynghĩ

Khixúcđộngmạnhvềmộtvấnđềnàođó,chúngtathườngkhôngđủtỉnhtáođểnhậnralogicđằngsaunó.Hơn2.000nămtrước,nhàtriếthọcnổitiếngAristotleđãnóivềảnhhưởngcủacảmxúcvớilýtrí

củaconngườinhưsau:“Dướisựtácđộngmạnhmẽcủaxúccảm,chúngtasẽdễdàngbịđánhlừa.Kẻhènnhátsẽdễbịtácđộngbởinỗisợhãi,ngườiđangyêusẽdễbịtổnthươngbởitìnhcảm;cùngmộtđốitượngnhưngkẻhènnhátcóthểlầmtưởngđólàkẻthù,cònngườiđangyêulạinghĩđólàngườimàmìnhyêuthương.”

Aicũngcónhữngtrạngtháicảmxúckhácnhau,cóthểdocảnguyênnhânchủquanhoặckháchquan,hoặcđôikhidocảhaiyếutốnàytácđộng.Mộtsốtrạngtháicảmxúccóthểgâyảnhhưởngmạnhlênchúngtanhưcảmgiáctộilỗi,bịhămdọa,bịđụngđếnlòngtựtrọng,sợhãi,tòmòhaycảmgiácmuốnchiếmđượctìnhcảmcủađốiphương.Khirơivàobấtkỳmộttrạngtháinàonhưtrên,lýtrícủabạnđềucóthểdễdàngbịphântán.Vìvậy,ngườinàolợidụngđểđẩybạnvàonhữngtrạngtháinày,khiếnsuynghĩcủabạnkhôngrõràngthìđềulàngườicóýđồmuốnchiphối,điềukhiểnbạn.Mụcđíchcủahọlàlàmnhiễusuynghĩcủabạn,khiếnbạnkhôngthểnhìnthấysựthậtmàchỉthấyđiềugìhọmuốnchobạnthấymàthôi.Dướiđâylàmộtsốvídụđiểnhìnhchoviệclợidụngcảmxúcđểchiphốingườikhác:

VÍDỤTHỰCTẾ

Khiếnngườikháccócảmgiáctộilỗi:“Saocậulạinóithế?Cậulàmtớbuồnquá,saolạikhôngtintưởngtớ.Cậukhôngcònlàngườimàtớvẫnbiếtnữa.”

Gâycảmgiácsợhãi:“Biếtkhông,cậucóthểsẽmấttấtcảvìvụnày.Tôikhôngnghĩlàmthếnàysẽkhiếnsếpcậuvuiđâu.Hyvọnglàcậubiếtmìnhđanglàmgì.Làmthếnàychỉtổkhólàmvềsauthôi.Cânnhắckỹđinếukhôngcậusẽlàmhỏngmọichuyệnđấy.”

Nóikhíchtớilòngtựtrọng:“Mìnhbiếtcậulàngườithôngminhmà.Mìnhkhôngbaogiờlàmgìmàkhônghỏiýkiếncậu,mìnhlúcnàocũngnghĩtớicậuđầutiên.”

Khơigợisựtòmò:“Cậuchỉsốngđượcmộtlầntrongđờithôi.Thửđixemthếnào.Rồisauđókhôngphảihốitiếc,sẽrấtvuiđấy,mộtchuyếnphiêulưuđểđời.”

Cảmgiácmuốnchiếmđượctìnhcảmcủađốiphương:“Emcứ

nghĩanhsẽchơithoảimáichứ,nhưtấtcảmọingườiởđây.Lầntớianhkhôngđicùngvớibọnemthìthậtbuồn”;hoặc“Nếuyêuanh,emkhôngcầnphảihoàinghianh.Tráitimanhchỉcómìnhem,embiếtlàanhcóbaogiờnóidốiemđâu.”

Hãynhớrằngbạncầnquansátvàlắngnghekhôngchỉlờinóicủahọ,quantrọnghơnlàthôngđiệpmànhữnglờinóiđótruyềntải.Chínhnhữngthôngđiệpnàysẽnóichobạnbiếtliệuhọcóýđồchemắtbạnđểkhiếnbạnlàmtheoýhọkhông.Mỗikhibịcảmxúcchiphốilýtrí,tốthơnhếtlàbạnhãytạmnghingờcảmgiáccủamìnhvànhìnthẳngvàothựctếtrướcmặt,chứđừngtrốntránhtrongnộitâmcủamình.

TIẾPCẬNNHANH

Trongcuốnsách“Sốngkhôngcólýtrí”(Livingwithoutconscience)xuấtbảnnăm1999,RobertHare(3)đãcảnhbáochúngtakhôngnênbịảnhhưởngbởinhững“biểuhiệnlấpliếm”củaconngười–nhưmộtnụcườichiếnthắng,nhữnglờihứa,nhữngmẩuchuyệnđầumôichótlưỡihaynhữngmónquà–tấtcảđềucóthểkhiếnbạnmấtcảnhgiáctrướcnhữngđộngcơxấu.“Bấtkỳbiểuhiệnnàotrongsốnày,”ôngviết,“đềucóthểẩnchứanhữngmánhkhóevôcùngkhéoléo,sẵnsàngphântánvàlàmbạnkhôngthểnhậnraýđồthựcsựcủanó.”Hãyquansátsựviệcbằngconmắtkháchquannhấtcóthể,bằngcáchnhìnthẳngvàochuyệnđangxảyrachứđừngnghemiệnglưỡithiênhạthuậtlại.

C

Chương7Đọcvịcảmxúc:

Cóphảibạnđangnóichuyệnvớimộtngườiônhòakhông?

“Bìnhthườngđólàmộtngườimấttrí,songtrongnhữnglúctỉnhtáoanhtacũngchỉlàmộtgãngốc.”

HeinrichHeine(1797–1856)

hỉcầnquaquansátthôngthườnghoặcdămbaphúttròchuyện,bạncũngcóthểbiếtđượcđócóphảingườicónhữngdấuhiệubấtổnhaybạolựctiềmtàngkhông.Hãychiếmthếthượngphongtrongviệcchủđộngnhậnbiếtđiềucầntìm

kiếmvàđiềucầnhỏi–từmộtđốitượngđượcmaimối,chotớingườigiữtrẻhayđồngnghiệpcủabạn–đểbảovệbảnthânvànhữngngườiquantrọngđốivớibạn.

Đểhiểuđượcquátrìnhđánhgiátrạngtháicânbằngtâmlý,chúngtasẽlầnlượttìmhiểucácyếutốnộitạitrongmỗingười,nhữngyếutốquyếtđịnhmứcđộcảmxúccủachúngta,từđótổngkếtquátrìnhphântíchtâmlýchungchungthànhnhữngdấuhiệucảnhbáocụthể,dễnhậnbiết,giúpchúngtatránhđượcnhữngvấnđềvềtâmlýtrongđờisốnghàngngày.

Điềugìkhiếnmộtngườitrởnên“bìnhthường”

hay“khôngbìnhthường”?Trongmỗingườichúngtacóbanhântốcùngtồntại,bình

thườngtáchbiệtnhau,đôikhichồngchéo,tráingượcnhau,đólà:tâmhồn(lươngtâm),bảnngã(cáitôi)vàcơthể.Tâmhồntìmcáchlàmđiềuđúngđắn,bảnngã(mộtdạngtâmhồnởmứcđộthấphơn)thìmuốntrởnênđúng,còncơthểchỉmuốnthoátkhỏitấtcảnhữnglýluậnlằngnhằngnày.

Cơthểchúngtachỉmuốnlàmgìdễdàngvàthoảimáinhất.Vídụđiểnhìnhchoviệclạmdụngsựtựdolàmtheoýthíchlàviệcănquánhiềuhayngủquánhiều–theođócóthểhiểurằngkhimuốnhànhđộngtheođiềucơthểmáchbảo,chúngtachỉmuốn/khôngmuốnlàmđiềugìđóvìcảmthấymuốnthếmàthôi.

Vídụvềhànhđộngvìbảnngãnhưviệctaphảikiềmchếđểkhôngbuộtmiệngbuônglờichếgiễungườivừamớibỏmộtđốngtiềnđểmuamộtchiếcxehàonhoángchẳngđểlàmgì.Vềbảnchất,việcmuaxenàycủahọcũngchỉlàhànhđộngcốtđểthểhiệnravớingườikhác.Khihànhđộngtheobảnngã,chúngtathườnglàmnhữngviệccốtsaođểđánhbónghìnhảnhbảnthân,khiếnngườikhácnghĩtốtvềmình,chứkhôngphảinhữngviệcmàchúngtacholàđúng.

Cuốicùng,khihànhđộngvìlươngtâm,chúngtasẽlàmđiềumàchúngtacholàđúng,bấtchấpviệcchúngtacảmthấythếnàokhilàmđiềuđó.

Tómlại,cơthểchỉmuốnlàmcáimànóthíchlàm,bảnngãmuốnlàmđiềusẽlàmnóđượcnhìnnhậntốt,cònlươngtâmchỉmuốnlàmđiềuđúngđắn.Khiđồnghồbáothứcreovàomỗibuổisáng,cảbanhântốnàysẽcùngđấutranhtrongbảnthânchúngta.Nếuchúngtađưataytắtnútbáothức,bạncóđoánđượcnhântốnàođãvượtlênhaicáicònlạikhông?

Sựthoảimáithựcsựkhôngphảilàviệccóthểlàmđiềumàchúngtathíchlàm,màlàcóthểlàmđiềumàchúngtathựcsựmuốnlàm,bấtchấpviệcchúngtacóthíchlàmhaylàkhông.

TIẾPCẬNNHANH

Giảsửbạnđangănkiêngvàđộtnhiênrấtthèmănsô-cô-la.Bạncốgắngđấutranhchốnglạihammuốnnày,nhưngrồibạnkhôngthểcưỡnglạivàđãănmộtít.Bạncóthểnóirằngmìnhthoảimáikhông?Khibạnthíchăn,bạnđãăn.Đâylàsựtựdohaybóbuộc?Saukhilàmnhưvậy,cảmgiáccủabạnrasao?Bạncócảmgiácthếnàovềbảnthânnếubạncưỡnglạiđượcsựthèmănđó?

Khivượtquađượcnhữngcámdỗvàkhángcựđượcchúng,tứclàchúngtađãtrảiquaquátrìnhtựkiềmchếbảnthân.Chỉkhicóthểhànhđộngvìtráchnhiệm,chúngtamớicóđượcsựtựtôntrọngbảnthân,tứclàlòngtựtrọng.Lòngtựtrọngvàkhảnăngtựkiềmchếcómốiquanhệtươngquanqualạilẫnnhau.Nếuchúngtakhôngthểkiềmchếmàlàmmộtđiềuchỉđểthỏamãnsựhàilòngnhấtthờihaychỉlàmsaocốtđểbảovệvàđánhbónghìnhảnhcủabảnthânthìchúngtasẽnhanhchóngcảmthấytồitệ.Khiđó,chúngtasẽchỉsốngvìnhữngcơnbốcđồngkhókiểmsoátvàlệthuộcvàosựđánhgiácủangườikhácđểduytrìbảnngãcủamình.

Khiănuốngquámức,tựchúngtacũngcảmthấybựcmình,khóchịuvớibảnthân.Xétvềkhíacạnhsâuhơn,thôngthườngkhiởtrạngtháivôthức,chúngtalàmđiềugìđócốtđể“thểhiện”thìchúngtachẳngcócảmgiácgìcả.Khihànhđộngnhưvậytứclàchúngtađãbỏquađiềuchúngtathựcsựmuốn–điềuchúngtanênlàm–chỉvìmụcđíchđánhbónghìnhảnhcủabảnthân.

Mộtngườikhiđãrơivàotrạngtháinhưvậythườngrấtdễcáugắtvàtứcgiậnkhimọichuyệnkhôngđượcnhưýmuốn.Họkhôngbaogiờthỏamãnvớicuộcsốngcủamình,luônnghĩmìnhthiếusótsovớingườikhác,vàgiốngnhưmộtvậtkýsinh,bámvíuvàobấtkỳthứgìcóthểđểtồntại–nhưmộtlờikhenxãgiao,quyềnlực,quyềnkiểmsoát,thậmchícảnỗisợhãi–khihếtthứnàythìlạibámvàothứkhác,lúcnàocũnglàmvậyvàhiếmkhingănđượcmìnhkhônglàmnhưthế.Họlúcnàocũngchỉnhìnthấynhữngthiếusótcủabảnthân,nhữngđiềuhọcholàcònthiếuđểtrởthànhmộtngườihoànhảo.Nhữngngườinhưvậyluônluôntìmkiếmđiềumìnhcònthiếuvìkhôngbaogiờthỏamãnvớibảnthân:họsẽkhôngbaogiờcóđượchạnhphúc.

Nhữngngườilúcnàocũngbịámảnhbởibảnthânluôncónhững

suynghĩvềmongmuốn;cơnbốcđồngvàthôithúcnhiềukhichỉtrongphútchốcvàkhôngphảithựcsựlàđiềuhọmongmuốn.Nhữngkhiởmộtmình,đểchấmdứtđượcsuynghĩ“khôngthểchấpnhậnđượcbảnthân”lúcnàocũnggiàyvòtâmhồnmình,họsẽbấtchấptấtcảđểlàmmọithứhònggiúptâmtrạngthoảimáihơn.

Cáivòngluẩnquẩnnàysẽkhiếnngườiđócàngngàycàngtệđi.Vìmộtkhikhôngthỏamãnvớibảnthân,ngườitathườngcóxuhướngtìmcáchkhỏalấpbằngnhữngthúvuinhấtthời,kéotheođólàviệckhôngthểkhánglạitrướcnhữngcơnbốcđồngcủachínhmình.Nhữngthúvuinhấtthờicóthểkhiếnngườitatạmquênđinỗimặccảmhaybuồncháncủamình,nhưngsauđólạikhiếnhọrơivàomộtđợttrầmcảmmới.Đểrồicàngngàyhọcàngrơivàonỗibuồnchánkhônglốithoát.

Khichúngtakhôngyêuthíchchínhbảnthânmình,thayvìviệclàmsaođểmìnhtốthơn,chúngtalạitựhànhhạmìnhbằngnhữngthứtưởngchừngnhưcóthểgiúpmìnhvuilên,nhưviệcănuốngvôđộ;uốngrượuhaylạmdụngcácloạithuốc,nghiệnngập…vàvôvàncáchìnhthứctiêukhiểnkháckhiếnchúngtacànglúccàngxarờicuộcsống.Chúngtanhữngtưởnglàmnhưvậylàmộtcáchkhỏalấp,giúpchúngtacóthểyêuthươngchínhmìnhnhiềuhơn,nhưngthựcchấtlạikhiếnchúngtađánhmấtbảnthânmìnhnhiềuhơn.Chúngtakhôngtựđầutưvàobảnthânđểgiúpmìnhtốtlênmàlạitựđánhlừamìnhbằngnhữngảotưởngkhôngđángcó.

TIẾPCẬNNHANH

Bạnđãbaogiờnóichuyệnnhãnhặnvớimộtngườimàbạnkhônghềthíchhaychưa?Cóbaogiờbạnbỏramộtgiờhoặcthậmchímộtngàyvớimộtngườilúcnàocũngkhiếnbạnnổiđiên,nhưngbạnlạiphảilàmravẻlịchsự,tôntrọnghọ?Tấtcảnhữngđiềunàyđềudễkhiếnchúngtakhôngthoảimái.Điềugìxảyranếubạnphảisốngvớimộtngườinhưthế…vàngườiđóchínhlàbạn?Dùcólàmgìđểtựhuyễnhoặcbảnthân,rồibạncũngsẽphảichịunhữngtổnthươngvềcảvậtchấtlẫntinhthần.

Mộtngườilúcnàocũngbịámảnhbởibảnthânsẽkhôngyêu

thíchchínhbảnthânanhta,vìthếcuộcsốngcủaanhtakhôngcóchuyệngìlàdễdàngcả.Sốngmàgiốngnhưphảichịuđựngvàphụcvụchomộtôngchủmàanhtakhônghềthích;thậmchímộtviệcnhỏnhặtnhấtcũngdễkhiếnanhtanổiđiênvàbuồnchán.Khôngxéttớitrườnghợpđólàngườimàbạncótìnhcảmhaylòngkínhtrọng,nếulàbạn,bạncómuốnlàmviệcdướiquyền,hayđầutưchomộtkẻkiêucăng,khóbảovàbạcbẽonhưvậykhông?Câutrảlờilàbạncóthểsẽkhiếnhọlaođầuvàonhữngthúvuivôvị,chìmđắmtriềnmiêntrongnhữngtròtiêukhiển,hoặcbạnthậmchícòngiúpanhtatìmrượugiảisầu–chỉvìbạnmuốntránhxangườiđócàngxacàngtốt.

Khimộtngườikhôngquantâmtớibảnthân,anhtasẽkhôngthểyêuthươngchínhbảnthânmình.Đểlấpđầynhữngkhiếmkhuyếtvềtìnhcảmđó,họsẽquayrabênngoàiđểtìmcáchkhỏalấpbằngsựxoadịu.Điềunàygiảithíchđượcnhữngtrạngtháicảmxúctiêucựccũngnhưnhữngmâuthuẫntrongquanhệgiữacánhân–cánhântrongđờisốngthựctế:mộtngườihaysuynghĩtiêucựcsẽtìmkiếmsựđồngtìnhvàcôngnhậncủanhữngngườixungquanhnhưmộtcáchđểtựtôntrọngbảnthânanhta.Nếuđượctôntrọng,anhtacũngthấycóthểtựtôntrọngbảnthân,rồitựđộngchuyểnnhữngnhữnglờikhentặnghaysựyêumếncủangườikhácthànhsựtựyêuthươngbảnthân.Giátrịcủaanhtađượcquyếtđịnhbởinhữngđánhgiácủangườikhác.Tâmtrạngcủaanhtalênxuốngthấtthườngvàtrởnênrấtdễbịtổnthươngbởinhữngnhậnxéthayánhmắtcủamọingười.

Nhữngngườinhưvậythườngsốngtrongtrạngtháiảotưởngvềbảnthân,luônluônphảitìmkiếmsựủnghộvàchúýtừngườikhác.Khiđó,mọiviệcchúngtalàmđềuvìđánhgiácủangườikhác(đểđượcngườikhácchúývàủnghộ),nênnhữnghànhđộngđềurấtcảmtính.

Vídụkhichọntrangphụcnhằmnhậnđượcsựchấpthuậnhoặcđểgâyấntượngvớingườikhác,chúngtathườngrấtbănkhoăn.Tựchúngtađặtmìnhvàovịtríphảiphụthuộcvàongườikhácvàdầndầntrởnênquáchúývàobảnthân,dễbịtổnthương,buồnbực,phântánvàchánnản.Hãytưởngtượng:khiphảidựavàođánhgiácủangườikhácmớixácđịnhđượcgiátrịcủabảnthân,chẳngkhácnàochúngtađangởngãbađường,đứngđóđểmặcchongườiđờinhậnxét–nếunhậnxéttốt,chúngtacótâmtrạngtốt,cònnếuđólàánhnhìnácýthìchúngtasẽcảmthấytồitệ.Kếtquảlàchúngta

chẳngbaogiờthỏamãn,hàilòngvớibảnthân.

Vậylàchúngtađãnhìnthếgiớinàyquamộtlớpthủytinhthểbịbópméo.Sựthựchiếmkhilọtquađượclớpthủytinhthểấy;vànhữngđiềuhiếmhoilọtqualạikhôngthểgiữlạiđượcvìlớpthủytinhthểấykhôngđủkhỏemạnhđểgiữchúnglại.

TIẾPCẬNNHANH

Giảsửbạnđangrótnướcvàomộtcáicốckhôngcóđáy.Bạncàngrót,chiếccốccàngcóvẻđầylên.Nếuchiếccốcđólàcủamộtngườiphảiphụthuộcvàongườikhácđểxácđịnhgiátrịbảnthân,ngườiđósẽcócảmgiáchàilòngkhibạnrótđầynó.Ngaykhibạndừnglại(biểuthịchoviệcbạnkhônghoàntoàntậptrung,khôngtôntrọnghayyêumếntheođúngýhọ),họsẽngaylậptứctrởnêntrốngrỗngvàquaylạitrạngtháibanđầu(nhưkhibạnchưabắtđầurót).Họsẽkhôngbaogiờcócảmgiáchàilòngnàonữa,kểcảbạncócốgắngchohọbaonhiêuđichăngnữa.Việcrótnướcbanđầugiốngnhưmộtảotưởngthoángqua,làsựthỏamãnnhấtthời,trôituộtquangườiđónhưngkhôngbaogiờlấpđầyđượcanhta.Anhtalúcnàocũngchỉchămchămtìmkiếmtìnhcảm,sựđồngtìnhvàtôntrọngtừngườikhácnhưngkhôngbaogiờcóđủdũngkhíđểtiếpnhậnvàlưugiữhếtnhữngtìnhcảmấy.Nhữngtìnhcảmđượccho,đượcrótvàorồilạitrôira,khôngởlại.

MấtbìnhtĩnhvàgiậndữVềbảnchất,mộtngườikhôngtựtôntrọngbảnthâncũngsẽ

khôngkiểmsoátđượchànhđộngcủachínhmình.Trongphầntrước,hãynhớrằnglòngtựtrọngxuấtpháttừkhảnăngtựkiềmchế;vìvậy,trongbấtkỳhoàncảnhnào,chỉcầnmộtgiọtnướclàmtrànlycũngsẽkhiếnngườiđómấtkiểmsoát.Trênthựctế,khiquyềntựdobịtướcmất,cónghĩalàlòngtựtrọngcònsótlạicủangườiđócũngmất,anhtarấtdễ“tứcnướcvỡbờ”.Anhtadámphómặcchongườiđờiđánhgiáđểgiúpmìnhcócảmgiácthoảimái,thìanhtasẽchẳngngạingần

gìmàkhôngđấutranhđểbảovệlòngtựtôn,niềmtin,cácgiátrị,hànhđộng,cũngnhưcáiquyềnđượcnóirachínhkiếncủamình.Mộtkhiđãmấtbìnhtĩnh,anhtasẽbấtchấptấtcảđểbảovệquyềnlợicủamìnhđếncùng.

Ngaychínhtrongconngườithiếusựtôntrọngbảnthânvàdễbịmấtbìnhtĩnh,ởbấtkỳhoàncảnhnào,phầnthiếutôntrọngbảnthânnàycóthểkhiếnanhtacócácphảnứngkhôngthểlườngtrướcđược.Thếgiớixungquanhanhtachínhlàcơsởtâmlýduynhấtvàcuốicùngquyếtđịnhmọihànhvitâmlýcủaanhta.Khicảmthấykhôngcóđượcsựtôntrọngthíchđáng,họsẽtrởnêngiậndữ–chínhlàthứvũkhícuốicùngcủalòngtựtôntronghọ–nhưmộtcáchtựbảovệmìnhtrướcnhữngtổnthương.Cànglúccàngbịcuốntheonhữngphảnứngđầycảmtínhnhưthế,họkhônghiểuđượcrằngcàngtứcgiậnbaonhiêuthìhọcàngdễmấtbìnhtĩnhbấynhiêu.

Mộtsốngườibộclộsựgiậndữrangoàivàtrởnênbẩntính,ồnàovàcayđộc,trongkhimộtsốkháckìmnénvàobêntrongvàtrởnênbilụy,lúcnàocũngtrongtìnhtrạngdễbịchàđạp,chỉđểlàmngườikhácvừalòng,hòngcóđượcsựtôntrọngvàtìnhcảmcủahọ.(Chitiếtvềcácdấuhiệuvàýnghĩacủachúngởcảhailoạibiểuhiệnnàysẽđượcviếtrõhơntrongcácchươngtiếptheo.)

Giờchúngtađãxácđịnhđượcngườithiếutôntrọngbảnthânthìcảmxúccủahọsẽkhôngổnđịnh.Nhưngliệuđiềuđócónghĩalàhọcónguycơbạolựckhông?Khônghề.Tuynhiên,trườnghợptiềmtànglàkhôngthểtránhkhỏi.Dướiđâylàmộtsốdấuhiệucảnhbáođặcbiệtcủabaloạibạolựctiềmtàng:

I:Dấuhiệuchungvềnguycơbạolựctiềmtàng

II:Dấuhiệutrongquanhệtìnhcảm/thânthiết

III:Dấuhiệutạinơilàmviệc:Liệubạncóđanggặpnguyhiểm?

I:DấuhiệuchungvềnguycơbạolựctiềmtàngNgoàicácphântíchtâmlýđãđềcậptớitrongcácphầntrướccủa

chươngnày,bạncũngcóthểnhìnvàomộtsốdấuhiệusauđâyđểbiết

liệumộtngườicóbiểuhiệnnàocủabạolựctiềmtàngkhông:

Ngườiđókểvềthờithơấu,bốmẹ,anhchịem,họhàng,bạnbèthuởbécủahọthếnào?Mộtngườinếunóimộtcáchcaynghiệtvềthờithơấuhayhọhàngcủaanhta,sửdụngnhữngngôntừmạnh,thậmchíđôikhilàngônngữbạolựcthìchắcchắnanhtacónhữngvấnđềtrongquákhứvẫnchưađượcgiảiquyết,rấtcóthểdẫntớihậuquảkhônlường.Liệungườiđócótừngbịlạmdụng?RobertRessler,chuyêngiaphântíchtâmlýtộiphạmcủaFBI,ngườiđãtạorathuậtngữ“kẻsátnhânhàngloạt”,trongcuốnsáchcủaôngcótựađề“Aicũngcóthểchốnglạiquáivật”(WhoeverFightsMonsters)xuấtbảnnăm1993,đãđưaramộtconsốgâysửngsốtchomọingười:100%kẻsátnhânhàngloạtđềulànhữngnạnnhâncủasựlạmdụng,từbạohành,khôngđượcquantâmchotớisựmiệtthị,khinhrẻ.Ởđâychúngtôikhôngcóýnóirằngcứbịlạmdụngthìlớnlênsẽtrởthànhkẻlạmdụngngườikhác,nhưngxétvềmặtthốngkêthìmộtngườikhiđãtừnglànạnnhâncũngcókhảnăngsẽgâytổnthươngchongườikhác.Đócóphảilàngườicóxuhướngdùngbạolựcđểgiảiquyếtvấnđề?Ngườiđóthườngtránhcácvụẩuđảvàcốgắnggiảiquyếtmọichuyệnbằnglờinóithìcóchắcanhtasẽphảnđốibiệnphápgiảiquyếtphảisửdụngđếnbạolựckhông?Ngườiđócóhayphảnứngtháiquátrướcnhữngtiểutiếtvàhayđanghivềđộngcơcánhâncủangườikháckhông?Vídụ,khinhânviênthungântrảlạinhầmhoặckhicóngườichỉnhầmđường,liệuanhtacónổikhùngrồinghĩrằngngườiđócóýđồhoặcmụcđíchgìmàlàmvậyvớimìnhhaykhông?Đócóphảilàngườiđốixửđộcácvớiđộngvậtvàvớicảconngườikhông?Anhtacóphảilàloạingườihaychâmchọc,nóirađiềulàmtổnthươngngườikhác,haylúcnàocũngchămchămlàmngườikhácxấuhổ,nhụcnhã,nhấtlàvớinhữngngườiítcókhảnăngtựvệkhông?Ngườiđócóhayuốngrượubia,lạmdụngthuốc,chấtkíchthíchhaycótháiđộ,hànhxửdễgâynguyhiểmchongườikhácvàchochínhbảnthânkhông?

Nhữngdấuhiệukểtrênkhôngphảitấtcả,vàcàngkhôngthểgiúpbạnápdụngvàomọitrườnghợp,hoàncảnh,nhưngnócũngvôcùnghữudụngnếubạnmuốnbiếtmộtngườicóphảilàngườibạolựchaykhông.Dĩnhiên,nếuanhtađangcómộtkếhoạchchitiếtchoviệc

bạohànhngườikhác,thanphiềnvềchuyệnđangphảidànxếpcáckhoảnnợhaycóđượcsựtôntrọngcủangườikhácvàcókhảnăngsửdụngmộtloạivũkhínàođó,thìbạncóthểchắcchắnlàhànhvibạolựcsắpxảyra.Hãyliênlạcngayvớicơquanchứcnăngvìđólàlúctínhmạngmộtngườiđangbịnguyhiểm.

II:Dấuhiệutrongquanhệtìnhcảm/thânthiếtBêncạnhcácdấuhiệuchungđượcđềcậptrongphầntrên,bạncó

thểsửdụngthêmcácdấuhiệucảnhbáosauđâyđểbiếtliệuđốitượnghẹnhòcủabạncógâyhạigìchobạnkhông,hoặcliệungườiđócólàngườichồngtồitệtrongtươnglaihaykhông:

Ghenvừaphảisẽtạothêmhươngvịngọtngàochotìnhyêu–nhiềuquásẽtrởthànhliềuthuốcđộc.Khimộtngườighentuông,việcđóthểhiệntìnhcảmcủaanhtavớibạnthìítmàthểhiệncảmgiáccủaanhtavềbảnthânthìnhiều.Đólàcảmxúckhônglànhmạnh,xuấtpháttừsựthiếutintưởngvàantoànmàra.Anhtacóhaykiểmsoátbạnvàlúcnàocũngmuốnbiếtbạnđanglàmgì,ởđâuhaykhông?Anhtacóghenvớitấtcảmọingười,từbạnbètớigiađìnhbạnkhông?Anhtacókếttộibạnlúcnàocũngđongđưavàcốgắnghạnchếbạnhếtmứccóthể,vàonhữnglúcanhtakhôngởđókhông?Hãycẩnthận.Nếuanhtatìmcáchkiểmsoát,hạnchếthờigiandànhchobạnbèhaygiađìnhcủabạnthìchắcchắnbạnđanggặpphảivấnđềnghiêmtrọngđấy.Bạncóbaogiờcócảmgiácsợhãitrongtìnhcảmchưa?Anhtacóbaogiờđedọabạn,haybạncóbaogiờlolắngvềchuyệnanhtasẽthếnàonếubạnchiataychưa?Liệucóbaogiờanhta,cóvẻnửađùanửathật,nóirằng“anhsẽkhôngbaogiờsốngthiếuemvàemcũngvậy”chưa?Nhữnglờinóikiểunhưvậykhôngphảithểhiệntìnhyêu,chúnglànhữnglolắngcủabảnthânanhta.Hãycẩnthậnvớingườihaimặt,haynóicáchkháclàngườicótínhcáchkhôngổnđịnh.Anhtacóthểchỉđốixửtốtvớibạnvàtệvớinhữngngườikhác.Dĩnhiênnếuanhtađốixửvớibạnkhôngragìtrongkhilạiđốitốtvớinhữngngườikhácthìbạnđãbiếtquanhệcủamìnhcóvấnđề.Nhưngtrườnghợpngượclạicũngrấtđánglongạivìnónóilênrằnganhtatốtvớibạnvìmụcđíchriêng,tháiđộnhưvậykhôngphảnánhbảnchấtvàsuynghĩthựcsựcủaanhta.Trongkhicáchanhtađốixửvớinhữngngườikhác

khikhôngphảilàmgìđểlấylònghọmớilàcáibạncầnquantâm,vìđómớilàbảnchấtthựcsựcủaanhta.Hãychúýtớinhữnglúcanhtađốixửvớinhữngngườimàanhtakhôngcoilà“cầnthiết”phảitốtvớihọ,nhưngườibồibàn,lễtânhayngườigiữcửa.Nhữnghànhxửnàymớiphảnánhđúngbảnchấtcủaanhta.Nếuđólàngườihaycónhữnglờinóimangýlạmdụngbạnthìkhảnăngbạnsẽbịlạmdụngthựctếlàrấtcao.Vànênnhớrằng,khimọichuyệnmớiởmức“lờinóigióbay”,bạncòncóthểtạmantoàn.Ngượclại,bạnhoàntoànchẳngcócơhộinàođểphảnkháng.Khimớibắtđầumốiquanhệ,anhtacólàngườinóngvộihayquáquantâmtớimọiđiềubạnlàmkhông?Dùanhtacónịnhđầmhaynóitốtvớibạnđếnđâuchăngnữa,bạnvẫnphảithậtcẩnthận.Đólàkiểungườikhôngthựctếtrongmốiquanhệvớingườikhác,họcóthểápđặtnhữngsuynghĩ,quantâmquámứccầnthiếtchomộtmốiquanhệmới.Hànhvinàycóthểxếpanhtavàoloạingườikhôngthựctế.Cóbaogiờbạnbèhayngườithâncủabạnnóirằnghọkhôngthíchbạntraicủabạnhay“cóđiểmgìđóởanhtamàhọkhôngthích”nhưnglạikhôngthểnóithànhlờichưa?Nếuhọđãtừngcónhữngnhậnxétkiểunhưvậy,cólẽbạnchưađánhgiáđượchếtconngườithậtcủaanhta.Hãythửtạmthờitáchnhauramộtthờigianvànhìnnhậnlạimốiquanhệvớingườiđókháchquanhếtmứccóthể.Bạncóthểthửđiđâuđómộtvàingàyđểxemmìnhcóbỏsótmộtchitiếtnàođómàđángracầnlưutâmtrongmốiquanhệcủamìnhkhông.

TIẾPCẬNNHANH

GavinDebecker,mộtchuyêngiatưvấnanninhxuấtsắc,trongcuốnsáchcủaôngcótên“Quàtặngcủanỗisợhãi”(TheGiftofFear)xuấtbảnnăm1997,đãchỉrarằnglờinói“không”dướibấtcứhìnhthứcnào,trongbấtkỳhoàncảnhnàocũnglàdấuhiệucảnhbáonguyhiểmchochúngta.Debeckercònchỉrarằngkhimộtngườiphớtlờlờitừchối“không”củabạncónghĩalàngườiđóđangtìmcáchlàmchủtìnhthế,điềukhiểnmọithứtheoýhọhoặckhôngchấpnhậntừbỏviệcđó.Đừngnênthỏahiệpvớingườiđó.“không”là“không”.Vàhãynhớrằng,bảnthântừ“không”đãlàmộtcâuhoànchỉnh.

Nhữngdấuhiệuđượcliệtkêtrênđâysẽgiúpbạncảnhgiáctrongmộtsốtrườnghợpnhấtđịnh.Tuynhiên,nếuhiệntạibạntraiđốixửtệvớibạnthìđừngdễbịmềmlòngbởinhữnglờixinlỗicócánhcủahọ(vàđôikhilàcủacảbạn,khibạnmuốnbiệnminhchohànhđộngcủahọ!)–giảithíchrằnganhlàmthếnàythếkialàdosayrượu,dobuồnchán,gặpkhókhăntrongcôngviệc,đangtrảiquagiaiđoạnkhókhăn,rồianhhứasẽkhôngbaogiờtáiphạm…–thìđừngchầnchừgìmàhãychấmdứt/choanhtabàihọc,đếnkhianhtacóbiếnchuyểnhãytiếptục.

III:Dấuhiệutạinơilàmviệc:Liệubạncóđanggặpnguyhiểm?

Hãysửdụngkếthợpcácdấuhiệutrongcảhaiphầntrênvàphầnnàyđểquyếtđịnhliệumộtngườicógâyhạigìchobạntạinơilàmviệckhông:

Liệuđócóphảilàngườilúcnàocũngthuithủimộtmình,doanhtaquánhạycảmhaydoanhtachỉđơnthuầnlàgặpkhókhăntrongviệchợptácvớicácđồngnghiệpkhác?Mộtngườikhikhônghợptácđượcvớiaicóthểvôhại,nhưngcũngcóthểnguyhiểm.Trongcảhaitrườnghợp,bạnđềucầncẩnthận,đặcbiệtlàtrongtrườnghợpđốitượnglàngườicóthiênhướngbạolực,căncứtheocácdấuhiệutronghaiphầntrước.Ngườiđócóđangvướngvàorắcrốicánhânhaykhủnghoảngtàichínhnàokhông,nhưbịphásản,lythân,lydị,chịulệnhcấm,kiệntụnggiànhquyềnchămsócconhayphảirahầutòa?Nếucóbấtkỳdấuhiệutiêucựcnàoxảyđếnvớicuộcsốngcủahọ,kếthợpvớicácyếutốkhác,đềurấtcóthểsẽgâynguyhiểmchobạn.Cóphảianhtakhôngđạtđượcsựthăngtiếnnhưmongmuốnvàrấtthấtvọngvềđiềuđó?Hoặcliệucácsếpcóđanglàmlơhayvẫncònxemxétcânnhắcchuyệnthăngtiếnchoanhta?Nếuanhtacóvẻthấtvọng,buồnchánvớicôngviệcvàkhôngthểchịuđựngđượcđiềumàanhtacholàbấtcôngvớimìnhthìhãychúýtớicácbiểuhiệncủaanhta.Đócóthểlàngườivôhại,nhưngkhôngloạitrừđócóthểlàngườiẩnchứasựnguyhiểmkhôngbáotrước.Gầnđâyđốitượngcóbiểuhiệnnàobấtthườngtrongtháiđộtại

nơilàmviệc,vềhiệusuấtcôngviệchayhànhxửvớicácđồngnghiệpkháckhông?Anhtacóđộtngộtmấttinhthầnlàmviệcvàdườngnhưkhônghềbịảnhhưởngbởicôngviệckhông?Nếucâutrảlờilàcó,hãythamchiếutớicácdấuhiệukháctrongphầnnàyvàcảhaiphầntrướcđểxácđịnhmốilolắngcủabạn.

Nhữngdấuhiệucảnhbáotrêncóthểsẽgiúpbạndựđoánđượcnhữngtìnhhuốngcókhảnăngxảyra.Bạncũngnêncảnhgiáccaođộkhimộtngườinóivềchuyệnanhta“phátngấy”hay“mệtmỏivàchánnản”về“mọingườivàmọithứ”,hoặcchỉđơnthuầnnóivềmộtkếhoạchđểgiảiquyếtcácrắcrốicủaanhta.

Vànhớrằngngoàinhữngdấuhiệuđãđượcgiớithiệuvàphântíchtrongchươngnày,bạnvẫncầnđọcthêmcácdấuhiệukhácvềthiếutựtrọngvàhậuquảmànógâyra,vềnguycơbạohànhhaylạmdụngtrongcácchươngtiếptheo.

PhầnIINHỮNGKẾHOẠCHCHITIẾT

CHOHOẠTĐỘNGTRÍÓC:QUÁTRÌNHRAQUYẾTĐỊNH

Vượtrangoàiviệcđọccácsuynghĩvàcảmgiácđơnthuần:Hãyhọccáchngườikhácsuynghĩđểcóthểnắmbắtbấtkỳai,phánđoáncáchhànhxửvàhiểuđượchọcònhơnchínhbảnthânhọ.

S.N.A.P.khôngdựatrêntínhcáchMàusắccơbảncủasuynghĩSuynghĩvềnhữngđiềuchúngtahànhđộng:Tạisaovànhưthếnào?Ảnhhưởngcủalòngtựtrọng:SáunhântốlớnAnhtatựtrọngcaohaychỉgiảvờ?ThămdòlòngtựtrọngBaloạitínhcáchNghệthuậtvàkhoahọctìmhiểutínhcách:Nhữngvídụthựctế

C

Chương8S.N.A.P.khôngdựatrêntínhcách

“Tínhcáchcóthểmởranhữngcánhcửa,nhưngchỉcónhâncáchmớigiữđượcnhữngcánhcửaluônmở.”

ElmerG.Letterman

órấtnhiềuphươngphápphânloạitínhcáchvàmỗiphươngphápđềucónhữnghạnchếriêng.Ngaycảvớihệthốngphânloạitốtnhất,nhữngtiêuchuẩnmàchúngtadựavàođểphânloạicũngcókhimấtthờigian,phứctạpvàmâuthuẫn.Vídụ,

theomôhìnhphânloạitínhcáchMyers-Briggs(MyersBriggsTypeIndicator–MBTI)(1),tínhcáchcủamộtngườicóthểđượcphânloạidựatrênbốntiêuchí:hướngnội/hướngngoại;trựcgiác/giácquan;lýtrí/tìnhcảmvànguyêntắc/linhhoạt(gọitắtlàINTJ).Dướiđâylàgiớithiệungắnchomộtloạitínhcách(2)củaphươngphápphânloạinày:

Cảmgiácđôikhicótácdụngtốt,đôikhikhông.Cũngnhưnhữngchứcnăngkháctrongcơthể,cảmgiácchỉlànhữngphảnứngbanđầutrướccácthôngtinmàcơthểnhậnđược,vềhoàncảnh,vềkhốilượnghaymứcđộ.Vìlẽđó,nhữngngườiINTJthườngkhôngxemtrọngcáctiểutiết,hoặcbỏquachúng.Khiđãbắttayvàocôngviệc,họhoàntoàncóthểnói:“Ýtôiđãquyết,đừnglunglạctôinữa.”Cảmgiáchướngngoạicóthểđượcnhậnrarõràngvớinhữngngườilàmviệccốtsaocóđượccảmgiácthoảimáinhất,chứkhôngđượcdùngđểphânloạitínhcáchcủahọ.Khimọichuyệnkhôngđượctheoýmuốn,nhữngngườicócảmgiáchướngngoạisẽbộclộratrongnhững

phúthớhênhmàchínhhọcũngkhôngđểý.Phânloạitínhcáchcóthểlàmộtcôngcụđắclựcgiúpchúngtađưarakếtluậnvềngườiđốidiện.Nhưngthậmchíngaytrongnhữngtìnhhuốngthuậnlợinhất,bạnvẫnkhôngthểđoánđượcngườiđóđangnghĩgìtrongmộthoàncảnhnhấtđịnh.

Tínhcáchvềcơbảnchínhlàcáimàchúngtabiểuhiệnrabênngoàivàlàcáchchúngtaứngxử.Nhưngvìconngườivàcảthếgiớiluônthayđổinênđểtìmramộtphươngphápphânloạitínhcáchổnđịnhvàchínhxácquảlàrấtkhó.Vídụ,trongnhữnghoàncảnhkhácnhau,mộtngườicóthểphôbàynhữngtínhcáchkhácnhau.Trongcôngviệc,anhtacóthểrấtnỗlựcvàkhắtkhe;khiăntốivớinhữngngườibạnthìvuivẻvàdễtính;vàkhiởnhàthìlạitrởnênđiênkhùng.Mỗimộthoàncảnhlàmlộranhữngnétkhácnhautrongtínhcáchcủamộtngười.Hiệntượngđanhâncáchxảyrakhinhữngnéttínhcáchđókhônghợpnhấtvàmỗitínhcáchcómộtmôitrườngsốngtáchbiệt.

Cùngmộtconngười,cùngmộttìnhhuống,nhưnganhtacóthểhànhđộngtheonhữngcáchkhácnhauởnhữngthờiđiểmkhácnhau,đólàvìtháiđộvàứngxửcũngphụthuộcvàotâmtrạngvàcảmxúc,vốnlànhữngthứluônthayđổi,khôngphụthuộcvàotínhcách.

Trongcuộcsốngcủamỗichúngta,khitrạngtháicảmxúcthayđổithìcáchnhìnvàcảmgiáccủachúngtavềhoàncảnhkhiđócũngbịthayđổi.Vídụ,cómộtnhậnđịnhphổbiến(đãđượcchứngthựcbằngcácnghiêncứu)chorằngmộtngườitrongtâmtrạngbuồnchánsẽcóíthứngthúgiaotiếpvớingườikhác.(Vàcũngthậtthúvịkhibiếtrằngmộtngườivớitâmtrạngtíchcựcsẽítgặprủirohơnmộtngườitrongtrạngtháitiêucực–vìngườiđósẽrấtdễbịảnhhưởngbởithấtbại).Vídụ,mộtngườihướngngoại“kiểumẫu”cũngcóthểthumìnhlạigiữamộtbữatiệcnếucôtađanggặpchuyệnbuồn.

Mộtnhậnđịnhkháccũngcómốiliênhệvớinhậnđịnhtrên,đólàviệcbiếttrướcvềtìnhhuốngcóthểảnhhưởngđếntâmtrạngvàquátrìnhraquyếtđịnhcủachúngta.Tiếptụcvídụtrên,nhânvậttrongcâuchuyệnsauđócóthểởtrongtâmtrạngrấttốtvàmongmuốnđượcgặpmộtôngXnàođó.Tuynhiên,nếucôtabiếtrằngviệcquáhăngháitiếpcậnlàkhôngtốt,côtacóthểđiềuchỉnhlạicáchứngxửcủamình.

Vàchúngtanhậnrarằngchínhtácđộngbấtbiến,kháiquátvàquantrọngnhấttrongbảnchấtconngườisẽđiềuchỉnhtínhcáchcủangườiđó.S.N.A.P.sửdụngchínhnhữngtácđộngnàyđểcungcấpchochúngtacáchđọcvịconngườichínhxácởhầuhếtmọithờiđiểm,mọitìnhhuống.

B

Chương9Màusắccơbảncủasuynghĩ

“Khámphábaogồmviệcthấynhữngđiềumọingườithấyvànghĩranhữngđiềuchưaainghĩ.”

AlbertvonSzent-Gyorgyi(1893-1986)

âygiờchúngtasẽxemxétmộtvấnđềthựcsựrấtđángngạcnhiên.Nhữngchươngtrướcđãcungcấpchochúngtacáchđọcvịtâmlýmộtngườitrongquátrìnhđánhgiásơlượcvàphánđoántìnhhuốngkhitachỉcónhữngthôngtinnhấtđịnh.Đọc

vịkiểunàysẽrấthữuhiệutrongquátrìnhthươnglượng–đểbiếtđượcmộtngườicótựtinhaykhông;haytrongviệchẹnhò–đểxemliệungườiđócóthựcsựhứngthúhaykhông.Bắtđầutừđây,chúngtasẽsửdụngmộtcáchtiếpcậntoàndiệnthêmđểhiểuhơnvềđốitượng.

Hệthốngphântíchsauđâysẽgiúpbạnhiểurõhơntạisaovàbằngcáchnàomộtngườilạisuynghĩvàhànhđộngnhưvậy,cũngnhưdựđoánchínhxáchơnphảnứngcủaanhtatrongtrườnghợpnhấtđịnh.Bảnnăngconngườicũnggiốngnhưmộtcỗmáyđangchạychươngtrìnhmàtagọilà“suynghĩ”–cóthôngtinđầuvàovàđầura.Cỗmáyđóluônthựchiệncùngmộtviệc,dựatrênmệnhlệnhđượcnhậpvào.Khônghềđơngiản,nhưngdẫusaođócũngchỉlàmộtcôngthức,mộtkhibạnhiểurõkhíacạnhtâmlýphíasaunhữngmệnhlệnhđó.

Bạncóthểđọcvịđượcsuynghĩcủangườikhác,vìtrênthựctế,anhtakhônghềsuynghĩ.Trênthựctếkhôngtínhnhữngtrườnghợptưduysángtạo,conngườithườngđưarakếtluậnvềnhữnggìhọđã

trảiqua.Thứxuấthiệntrongsuynghĩcủachúngtathựcchấtlàmộtphảnxạdựatrênnhữnglựachọncảmtínhđãđượclậptrìnhtừtrước.(Ởđâychúngtakhôngxétđếnquyếtđịnhkiểulogic,nhưngthôngthườngdùcóbịcảmxúcảnhhưởngthìconngườivẫncóthểtựdochọnlựa,dođóhaingườivớicùngmột“thôngtinđầuvào”sẽcónhữngphảnứngkhácnhau).

Mộtvídụcụthểcócảsốliệuthốngkêchothấymộtphụnữcựckìbừabãi,cócuộcsốngtìnhdụcphóngtúng,haylàgáimạidâm,rấtcókhảnăngđãtừngbịxâmhạitheomộtcáchnàođókhicònlàthiếunữhoặcởtuổivịthànhniên.Trênthựctế,nhữngnghiêncứuchỉrarằng,trên75%gáimạidâmtrongđộtuổivịthànhniênđãtừngbịxâmhại.

Vậyđiềugìđangdiễnraởđây?Đểchấpnhậnchuyệnđãxảyra,mộtcáchvôthức,côtatựépmìnhphảihànhđộngnhưvậy–đểkhiếnsựviệcbớtnặngnềhơn.Bằngcáchcoinhẹgiátrịvàsựthiêngliêngtrongcácmốiquanhệ,côtachấpnhậnquanhệbừabãiđểgiảmgánhnặngvànhữngámảnhcủachuyệnđãxảyra.Nóitómlại,nhữngthươngtổn,mấtmátcủacôtađãphầnnàođượcxoadịu.

Mặtkhác,côtacònphảichịuđựngmộtthứkinhkhủnghơnnhiều.Đểxoadịunỗiđautìnhcảm,côtabắtđầumộtlốisốngtựhủyhoạimình.Việcxemnhẹvấnđềtìnhdục,coinólàchuyệnvônghĩacủngcốniềmtinởcôtarằngchuyệnđãxảyravớicôtachẳnglàgìhết.

Vìvậy,bằngviệcthămdònhanh,nếunhưbạncóthểnhậnra,rằngcôtalànạnnhâncủaxâmhại,bạnsẽhiểuthêmcáchnghĩcủacôtavềđànông,tìnhdụcvàhiểucôtahơnchínhbảnthâncôta.Thêmvàođó,nhữngđiềubạnbiếtđượckhôngdựatrêntínhcáchcủacôtamàdựatrênbảnchấtconngười.

Hãyxétđếnmộtvídụkhác.Bạnđangmặcmộtbộquầnáomớitoanhvàrấtđắtgiá.Trongcuộctròchuyệncủabạnvớiđồngnghiệp,côtaquảquyếtrằngđâylàbộquầnáođượcmayđẹpvàlộnglẫynhấtmàcôtatừngthấy.Bạnnghĩrằngđâyquảlàmộtngườihiểubiếtvàsẽchỉđơngiảnnói“cảmơn”hoặccóthểtiếtlộgiátiền.Tuynhiên,nếunhưcôtabiếtgiátiềnvàbảobạnđãbịmuahớ,bạnsẽlạichorằngcôtakhônghiểugìvềchấtlượng.Sauđó,bạncóthểnhắckhéocôtavềnhữngmũikhâuthủcôngtỉmỉ,nhờđóbộquầnáonàysẽvẫnđẹpvàbềntrongnhiềunămnữa.

Sựlậptrìnhtừtrướcchínhlàđiểmkhácbiệtgiữatháiđộvàphảnxạ.Khicáitôitrỗidậy(bịthươngtổnvềtìnhcảm),conngườicócảmgiácbịđedọavềmặttâmlývàsuynghĩtựđộngchuyểnsangtrạngthái“tựphòngvệ”.Cơchếnàycóthểthấyrõtrongtròcờbạcăntiền–thútiêukhiểnphổbiếntạiMỹ.

TIẾPCẬNNHANH

Thậtvậy,tháiđộvàsuynghĩcủachúngtathường“bịđịnhhướng”dochínhbảnnăngconngười.TrongmộtcuộcphỏngvấnđượcthựchiệnbởiRobertAntonWilson-làchuyêngianghiêncứuvềđộngcơcủaconngười,tiếnsĩErnestDichterđãđượchỏivềvấnđềtậndụngyếutốtâmlýtrongquảngcáo.Ôngphátbiểu:“Khôngcóailuônđúngcả.Cótới99%hànhđộngcủaconngườilàphilý.Tôimuanhiềuthứvôíchhơncảgiađìnhtôicộnglại.”

Cácsòngbạcchỉthumộtkhoảnlợinhuậnrấtnhỏ2%trongmộtsốtrònhưBlackjackhayBaccarat(1);ởmộtsốtrườnghợp,consốnàychỉlà1,17%.Vậythìtạisaotrongmộtngàythườngcóđếnhơn85%ngườichơiravềthấtbại?

Hãyxétđếnthịtrườngchứngkhoán.Chỉcóhaihướngđiềuchỉnh:tăng–giảm.Nếusuynghĩmộtcáchthôngthường,cơhộichochúngtalà50-50.Nhưng,(nhữngsốliệuvềmảngnàyhếtsứcđadạng),xấpxỉ75-95%nhàđầutưchơichứngkhoánhàngngàysẽthuasaumộtkhoảngthờigiannàođó(họchơibằngtiềncủahọvàkhôngcósựđầutưthêmtừbênngoài).Vìsao?Nguyênnhânởđâykhôngphảilàvậnmay,màthuộcvềbảnnăngconngười.Đểhiểuthêmvềkhíacạnhtâmlý,chúngtacùngxemxéthaikiểuchơicơbảnkhácbiệtsau:

NgườichơiloạiA:NgườitheobàiĐâylàmộtkịchbảnđiểnhình:mộtngườiđặt10đôlavàthua,sau

đóanhtalạiđặt10đôlavàlạithua.Tiếptheo,anhtanânglên20đôla-thua,rồi30đôla-vẫnthua.Càngthuaanhtađặtcàngnhiều.Ngườichơinàycốgắngnhắmđếnkhảnănggỡvốnchỉtrongmột

lượtchơibằngcáchđặtnhiềuhơnđểbùchonhữnglầnđãthua.Khibảnngãtrỗidậy,anhtacóxuhướnglàmtheokịchbảnnày.

NgườichơiloạiB:NgườibỏbàiSauđâylàkịchbảnđiểnhìnhchokiểutâmlýnày:mộtngườiđặt

10đôlavàthua;anhtađặttiếp10đôlavàlạithua.Sauvàiván,anhtahạmứccượcxuống5đôla.Mộtphươngántốt?Cólẽlàkhông.Nếuanhtathắng,anhtasẽcảmthấytiếcvìđãkhôngđặtnhiềuhơn,cònngượclạithìthuavẫnhoànthua.Nếuthua,anhtasẽítnhiềuhàilònghơn,vìthấtbạilàcáchduynhấtđểanhtabàochữachohànhđộnghạmứccượccủamình!Mộtlầnnữa,lạilàdấuvếtcủabảnngã.

ThậtthúvịkhibiếtrằngnhữngngườicóloạitínhcáchLE-D(ýnghĩacủacụmtừnàysẽđượcgiảithíchtrongchương14)sẽcóxuhướnghànhđộnggiốngnhưngườichơikiểuB(ngườibỏbài)trongkhinhữngngườicótínhcáchkiểuLE-AlạithườngcưxửgiốngvớingườichơiA(ngườitheobài).Mộtngườivớilòngtựtrọngcaocóthểlàmtheocảhaihướng,nhưngsẽđiềuchỉnhhànhđộngcủamìnhvớiócphánđoánsắcsảovàkháchquanhơn.

TIẾPCẬNNHANH

Trongnhữngtìnhhuốngcókếtquảtạmthời,khihầunhưkhôngcósựnỗlựchaynhữnghứngthúcốhữu,mộtngườicóthểhànhđộnghoàntoànchỉđơnthuầndomộtlờiđềnghị,dùlờiđềnghịnàychỉthayđổitưtưởngcủaanhtatrongchốclát(quaviệckhơiđượctrúngcáitôicủaanhta)màthôi.Vídụ,bạnmuốnthuyếtphụcngườiđồngnghiệpcủamìnhkývàomộtláđơnkiếnnghị.Bạncóthểnói:“Garyà,cậubiếtđấy,mìnhluôncảmkíchkhibiếtcậulàngườisẵnsàngủnghộnhữngýkiếnđúngđắn.”MộtkhiGarycảmơnbạnvềlờikhen,anhtagầnnhưđãtựbuộcmìnhphảikýláđơnmàbạnsắpđưaratrongvàiphúttới.

Bảnngãcủaconngườirấtphilývàphứctạp,nhưngnhưthếkhôngcónghĩalàkhôngthểđoánbiếtđược.Nếubạnbiếtnhữngnhântốnàođangvàocuộc,bạnsẽdễdànghiểuđượctháiđộ,cảm

xúccủamộtngườiđốivớibạnvàvớitìnhhìnhcụthể.Vậynhữngnhântốởđâylàgì?Dướiđâylàphầngiảithíchvềchúng:

NhữngmàusắccơbảnTừbamàucơbản:đỏ,xanhdươngvàvàng,bạncóthểtạora

hàngtriệumàusắcriêngbiệt.Vídụ,trộnmàuxanhdươngvớimàuđỏđượcmàutím,vàngvàđỏđượcmàucam,vàngvàxanhdươnglạiđượcmàuxanhlácây.

Tươngtự,nếubạnhiểunhữngmàusắccơbảncủatrítuệ,tấtcảnhữnggìbạncầnlàxácđịnhxemlượngsửdụngcủamỗi“màu”đểmiêutả“bứctranh”vềnhữngsuynghĩcủaconngườitrongmộthoàncảnhnhấtđịnh.Tronghộihọa,nhiệtđộ,độbãohòacủamàusắcvànétbútlànhữngyếutốcóảnhhưởngtinhtếnhấtđếnphươngphápvẽ.Vìvậy,còncónhữngyếutốthứcấpảnhhưởngđếnsuynghĩmàchúngtacũngsẽxétđến.Dướiđâylàmộtdanhsáchngắngọnkèmtheosựgiảinghĩarõhơnvềcáchmànhữngyếutốnàyđiềukhiểnsuynghĩcủachúngta:

BasắcmàucơbảnvàbốnsắcmàuthứcấpLòngtựtrọng–mứcđộmộtngườithíchbảnthânanhtavà

mứcđộgiátrịcủahạnhphúcmàanhtacảmnhậnđược.

Sựtựtinhaycảmthấymìnhhiệuquả–mứcđộcảmnhậnbảnthântoànvẹnvàhiệuquảcủamộtngườitrongmộttrườnghợpnhấtđịnh.

Mứcđộhứngthú–mứcđộquantâmđếncuộcchuyệntròhaytìnhhuống.

Chúngtasẽkhảosátmộtvàibiếnsốtâmlýkháccóảnhhưởngởnhữngmứcđộkhácnhauđếnsuynghĩvàquátrìnhđưaraquyếtđịnhcủaconngười,cụthểlà:sựnỗlực,bàochữa,lòngtinvàtâmtrạng.

Sựnỗlực–cầnbỏrabaonhiêucôngsứcvềtìnhcảm,vậtchất,tàichính,…đểđạtđượcmụctiêu.

Sựbàochữavàhợplýhóa–đểgiảithíchchohànhđộngxảyratừtrước,mộtngườisẽtạoraảotưởngvềbảnthânmìnhvàthếgiớixungquanhcóthểkhácbiệtchútít,hoặcvôcùngmâuthuẫnvớithựctế,sauđócốgắngduytrìhìnhảnhnày.

Lòngtin–bấtkỳđiềugìmàmộtngườicholàđúngđắn,dùtrênthựctếđiềuđócóthểđúnghoặcsai.

Tâmtrạng–trạngtháitìnhcảmhiệntạicủaaiđó,gắnliềnvớitìnhhuốngmàanhtađanggặpphải.

Trongcácchươngtiếptheo,chúngtasẽđisâuvàokhíacạnhtâmlýphíasaucôngthứctrên,theođóbạncóthểnhìnnhậnchínhxácvìsaovànhưthếnàomộtngườilạiứngxửnhưvậy.Mộtkhiđãnắmrõnguyênlýnày,bạnsẽxácđịnhhiệuquảhơnsuynghĩcủamộtngườivàphảnứngcủaanhtatrướcbấtkỳtìnhhuốnghayhoàncảnhnào.

T

Chương10Suynghĩvềnhữngđiềuchúngtahành

động:Tạisaovànhưthếnào?

“Khôngthểkhôngmưumẹokhikhôngmuốntưduy.”

ThomasA.Edison(1847–1931)

heonghĩađenlòngtựtrọngcóthểđượchiểulàmứcđộmộtngườithíchbảnthânmình.Chúngtasẽnhậnthấyrằnglòngtựtrọnglàmàusắccơbản,vìnólàthướcđochobiếtsựviệcbaonhiêuphầnlàthựctếvàcóbaonhiêuphầnbị“cáitôi”của

chúngtabópméo.Trongcácchươngtiếptheo,chúngtasẽtìmhiểutâmlýconngườikỹcànghơnvìýnghĩaquantrọngcủanó.

Phươngphápđượcđềcậpởphầnnàykhôngnóivềcácthủthuật,màlàviệchiểuđượcnhữngthànhphầncơbảncủatâmlýconngười.Mộtkhihiểuđượckhuônmẫutổngthể,bạnsẽcókhảnăngsửdụnghiểubiếtcủamìnhtrongbấtkỳtrườnghợpnàobạnmuốn.

Lòngtựtrọngvà“cáitôi”Trongchương7,chúngtađãnóiđếnquátrìnhlàmtănglòngtự

trọngvàcáchnóthayđổinhìnnhậncủachúngta.Nóingắngọn,khichúngtavượtquađượcýmuốnlàmnhữngđiềudễdàng,thayvàođólàlàmnhữngđiềuđúngđắn,tựchúngtasẽcảmthấyhàilòngvớibảnthân.Theocáchđó,chúngtađãlàmtănglòngtựtrọngcủamình.

Nhìnchung,lòngtựtrọngvà“cáitôi”cómốiquanhệtỷlệnghịch

vớinhau.Lòngtựtrọngcànglớnthì“cáitôi”càngnhỏ.Phầncánhân“chúngta”trênbứctranhcàngítthìtacàngnhìnnhậnthựctếrõrànghơn,vìkhiđóchúngtaítchịuảnhhưởngcủa“cáitôi”làmméomócáchnhìnnhậnvấnđềcủachúngta.Vậynên,nếubiếtcáitôicủamộtngườilớnđếnđâu,chúngtasẽbiếtchínhxácngườiđónhìnnhậnvấnđềnhưthếnào.

Sứcmạnhcủacáchnhìnnhậnvấnđề“Cáitôi”đượcđánhđổibằngmộtsựtừbỏmơhồ.Nóingắngọn,

nóchínhlàthứkeokếtdínhsuynghĩcủachúngtavềbảnthânvớilòngtin,nguyêntắcvàhànhvi.Ảnhhưởngcủanóluônổnđịnhvàthườngtrực,dùnócólàmốiquantâmlớnnhấtcủachúngtahaykhông.Mặtkhác,chúngtacóthểđơnthuầnthayđổihànhđộngcủamìnhdựatrênnhữngthôngtincóảnhhưởngtớilýtrí.Chúngtatậpthểdụcmỗingàyvàănuốngđiềuđộđểcảmthấytốthơn;nhậnlỗivàbịachuyện,thậmchícảkhichúngtađúng,hoặcthừanhậnmìnhđãsaitrướcmộtngườichỉchămchămphêphánchúngta.“Cáitôi”làthứđãngăncảntahànhđộngnhưvậy.Vậynên,biếtđược“cáitôi”củamộtngườilớnđếnđâumangýnghĩaquyếtđịnhđếnquátrìnhđọcvịlốisuynghĩcủangườiđó.

“Cáitôi”sànglọcthếgiớiquancủachúngta,loạibỏnhữngđiềugâytổnhạihaythậmchígâyrasựlạclốitrongsuynghĩvềmứcđộcầnnhìnnhậnbảnthâncủachúngta,vàmứcđộchúngtamuốnđượcngườikhácnhìnnhậnlại.Cácbạncònnhớcácvídụởphầntrước:Côgáibừabãivàbộquầnáođắttiền?Bâygiờ,chúngtasẽnghiêncứusâuvàocơchếtâmlýđằngsaukhíacạnhnàycủabảnchấtconngười.

Billdành500đôlađểmuamộtchiếcđồnghồ.Anhtalướtquamộttờtạpchí,nhìnthấymộtthứdườngnhưchínhlàchiếcđồnghồđó–đượcquảngcáovớigiáchỉ300đôla,khiếntâmlýcủaanhtanảysinhmâuthuẫn.Anhtamuốncoimìnhlàmộtconngườithôngminh,mộtngườimuahànghiểubiết,nhưngmẩuquảngcáolạilàbằngchứngchốnglạinhậnđịnhđó.Hoặclàanhtabịmắclừavàphảitrảquánhiềutiền,hoặcmẩuquảngcáonàylàsaisựthật.

MứcđộtựtrọngcủaBilllàyếutốquyếtđịnhđếnquátrìnhsuynghĩ.Vớilòngtựtrọngcao,anhtasẽxemkỹmẩuquảngcáomà

khônglậtnhanhsangtrangkhác.Anhtasẽđọcnóvànếutintưởngnólàchínhxác,anhtasẽkếtluậnrằngmìnhđãsailầm.Vớilòngtựtrọngthấp,Billcóthểtinrằngcảthếgiớinàyđềulàbịpbợmvàkhôngcóaimuađượcvớicáigiánàycả,kểcảnhữngngườihiểubiếtnhưmình.Trongtìnhhuốngnày,Billđãchốibỏnhữngthiệthạigâyrachoanhta.Anhtacũngcóthểtổnghợplạicácđiềutrênvàquyếtđịnhnhanhchóng,trướckhiýthứcbuộcphảichấpnhậnsựthựckhônglấygìlàmvuivẻrằngthờigiancònquantrọnghơntiềnbạcvàchảviệcgìphảitốncôngsuynghĩvềchuyệnnày.

Nếumộtngườikhôngcólòngtựtrọng,anhtasẽkhôngbiếttựnhìnnhậnbảnthânmình.Anhtakhôngthểchịuđựngđượcviệcmìnhsaihoặcviệcngườikhácnhìnnhậnanhtalàyếukém.Vìvậy,thayvìthayđổibảnthân,anhtathayđổithếgiớiquancủachínhmình,tựlậplạithứtrậttựcủariêngmìnhtừmớbòngbongđómàkhôngtổnhạiđếnsợitócnàotrêncáiđầuthiếukiênđịnhcủamình.Nhữngsuynghĩnhư“tôithậtlàtồi,tôiđãsai”đượcthaythếbằng“thếgiớithậtkhôngcôngbằng”,“côtamớisai”hay“mọingườichỉmuốnchốnglạitôi.”

Trongnhữngtrườnghợpcựcđoan,nếumộtngườikhôngthểđốimặtdứtkhoátvớithựctế,điềuđócónghĩalàanhtakhôngsẵnlònghoặckhôngthểtựýthứcvềlỗilầmvàbiếthốihận,anhtasẽvôthứcthayđổicáchnhìnnhậnvấnđềcủamình.Vídụ,mộtngườichồnglừadốivợsẽphảibàochữachohànhđộngcủamình.Nếuanhtakhôngthểbópméothếgiớiquancủamìnhđủđểkhôiphụcniềmtinvớingườivợvàcuộchônnhân,hoặctổhợplạinhữnggiátrịcủabảnthânđểbàochữachohànhđộngcủamình,anhtasẽtựđộngthấythếgiớihiệnthựcbênngoàibịbópméo.Sựbópméonàykhiếnanhta“thấy”vợmìnhlàmnhữngđiềusaivàmộtcáchvôthứcchorằngcôta–trướcđó–mớichínhlànguồngốcgâyranhữnghànhđộngcủaanhta.

TIẾPCẬNNHANH

Mộtvịluậtsưchuyênbàochữachonhữngtộiphạmtríthứcđãnhậnxétrằngcôngviệckhónhấtcủaôngtalàthuyếtphụckháchhàngcủamìnhnhậnthấyanhtađãsai.Cóchuyệnnàylàvìngườitarấtdễrơivàotìnhtrạngnhậnrahànhđộngcủamìnhvàrồitựbàochữachomìnhtừng

li,từngtí.Nếukhôngnhậnthứcđượcđiềunày,bạnsẽphạmphảisailầmlớn.Hầuhếtmọingườinhậnthứcđượcrằngtrộmcướp,giếtngườihaylàmtổnthươngngườikháclàsaitrái.Nhưngnhưtrongngànhkếtoán,khikhôngcóbấtcứmộtnạnnhâncụthểnàovàđượcbiệnhộbởimột“lídohợplý”,kẻphạmtộicóthểkhôngýthứcđượchếthậuquảdomìnhgâyra.

DựđoáncáchnghiêncứutiếptheoTừđầuđếngiờ,chúngtahiểurằngmộtngườicólòngtựtrọng

caosẽbiếtcáchnhìnnhậnthôngtinrõrànghơn.Trongkhiđó,ngườicólòngtựtrọngthấpthườngbịbuộcphảithayđổisuynghĩcủamìnhsaochoítcómâuthuẫnvớidiễnbiếnthựctạinhất.

Chínhsựmâuthuẫnnàybuộcconngườiphảihóagiảinóđểgiảmthiểunhữngthươngtổn.Vídụ,mộtngườivớilòngtựtrọngthấpkhôngthểthườngxuyênthừanhậnvớibảnthânrằnganhtacóthểđãphạmsailầm.“Bảnthânmìnhđúng”đượcưutiênhơnsovới“làmviệcgìđúngđắn”.

Thựcchất,bảnnăngtựvệtinhthầncủaconngườirấtgiốngvớicáchchúngtatựbảovệchothểxáccủachúngta.Khitìmcáchbảovệthânthểkhỏihiểmnguy,bạncũngtựđộngtìmkiếmcáchbảovệhìnhảnhcủamình.Khigặpnguyhiểm,cơthểbạnsẽtựcóphảnứngtheokiểu“chiếnđấuhaybỏchạy”.Tươngtự,khigặpnhữngnguyhiểmvềmặttâmlý,bạncũngsẽcóloạiphảnứngđượcgọilà“chấpnhậnhaykhôngchấpnhận”.Khibạncólòngtựtrọngcao,bạnsẽchấpnhậnđốimặtvớinhữngthửthách.Ngượclại,khibạncólòngtựtrọngthấp,cáitôitrongbạnsẽtựphòngvệbằngcáchbópméothựctế,tránhnhữngtổnthương.Nếubạnthựcsựbiếtcóbaonhiêuphầnsựthậttrongthếgiớiquancủamộtngười,bạnsẽhiểurõthêmvềcáchnhìnnhậnvấnđềcủangườiđó.

Nếumứcđộtựtrọngcủamộtngườithựcsựrấtquantrọngtrongviệcđánhgiáquátrìnhsuynghĩ,thìmộtcâuhỏiđánggiáhàngtriệuđôđượcđặtralàlàmthếnàođểbiếtmứcđộ“tựthích”bảnthâncủamộtngười?

Trướctiên,chúngtasẽxemxétngắngọnảnhhưởngcủalòngtựtrọngđếnnhữngmàusắckhác(vàđưaranhữngcáchthứcđánhgiámứcđộtựtrọngcủamộtngười).Sauđó,chúngtasẽtìmhiểumộtphươngpháprõràng,dễnhậnbiếtđểđánhgiácảmnhậnthựcsựcủamộtngườivềchínhbảnthânhọ,màkhôngcầnphảitiếpxúctrựctiếpvớianhta.

L

Chương11Ảnhhưởngcủalòngtựtrọng:Sáunhân

tốlớn

“Ngườitựcaocómộtưuđiểm,đólàhọkhôngbaogiờnóivềngườikhác.”

LucilleS.Harpern

òngtựtrọngảnhhưởngtớihaicáchnhìnnhậnvấnđềvàbốnbiếnsố(nhântốhaythayđổi)phụthêm.Nólànhântốảnhhưởngnhiềunhấttớicảsuynghĩvàhànhđộngcủachúngta.Giảsửhaingườicómứcđộtựtin100%giốngnhauthìhọsẽcó

quyếtđịnhtươngtựnhưnhau–đólàlàmđiềumàhọcholàđúng(dĩnhiênđiềuhọcholàđúngcóthểkhácnhau,nhưngkhôngkhácnhiềunhưbạntưởngđâu).

Nhữngtrảinghiệmsẽhìnhthànhnênbảnthânmỗingười–hoặcbằngcáchtăngthêmhoặcbằngcáchlàmgiảmđilòngtựtincủachúngta.Khiđặtbảnchấtcủamìnhvàotronghỗnhợpnày,bạnsẽnhậnrasựảnhhưởngmangtínhthựctếvàvôcùngápđảocủalòngtựtrọngđốivớiquátrìnhsuynghĩvàraquyếtđịnhcủabạn.Trongchươngnày,chúngtasẽtiếptụcxemxétmứcđộảnhhưởngcủasáunhântố:cácloạinhucầu,lòngtựtin,sựnỗlực,tintưởng,sựbiệnminh(bàochữa)vàtâmtrạng.

Nhântốthứnhất:CácloạinhucầuMộtphụnữmắcbệnhbéophìvàđáiđườngbiếtrằngmìnhkhông

nênănsô-cô-lavàobữatối,nhưngcuốicùngvẫnănnó.Dĩnhiên,đókhôngphảilànhucầunênđượcthỏamãnnhất,nhưngvìmứcđộtrântrọngbảnthâncủacôtathấp,nênnhữngnhucầucủacôthayđổi.Cũnggiốngviệcnằmườnratrêntràngkỷănbánhphômaithìaicũngthích,nhưngkhôngphảiaicũngdànhthờigiancảngàyđểănchơixảlángnhưvậy.Mứcđộtựtrọngcủamỗingườisẽquyếtđịnhcácloạinhucầukhácnhaucủahọ.Khimứcđộđóthấp,nhucầucủamộtngườicóthểdiễnbiếntheochiềuhướnglàanhtathấynhucầunào–khiđượcđápứng–manglạisựthỏamãnngaylậptứcthìanhtasẽchọnnhucầuđó–thườnglàchonhữngnhucầubảnngãhoặcnhucầucơthể(tâmsinhlý).

Nhữngngườicómứctựtrọngthấpthườnglànhữngngườibồngbột,chưachínchắnvàdễdàngbịhấpdẫnbởinhữngnhucầunhấtthờimàbỏquênnhucầulâudàicólợichobảnthân.Hầuhếtnhữngngườinàyđềukhôngchúýtớinhucầuvàsựthỏamãncủangườikhác,trừtrườnghợphọcóđộngcơkhácphụcvụchomụcđíchtưlợi.Ngượclại,vớinhữngngườicómứctựtrọngcao,nhucầucủahọlànhữngthứnhằmđápứngnhucầuvềlâudài.Họtìmthấyniềmvuitrongnhữngđiềucóýnghĩalớnlaohơnvàchấpnhậnđánhđổibằngnhữngnhucầutrướcmắt,mangtínhngắnhạn.

DướiđâylàhìnhvẽmôtảThápnhucầucủaAbrahamMaslow(1)–mộtdạngbiểuđồthểhiệnnhữngmứcnhucầukhácnhaucủaconngười.

Phầnđáytháplànhữngnhucầucănbảnnhấtcầnthiếtchosựtồntạicủamộtconngười.Khimỗinhucầuđượcđápứng,chúngtasẽchuyểndầnlêncácnhucầuthỏamãncảmxúccaohơn.

Nhìnchung,khiđãcónhữngnhucầuthuộcphầnđỉnhtháp,conngườithườngởtrạngtháilinhhoạt,thànhthậtvàcởimởnhất.Khiđó,nãobộhoạtđộngởtrạngtháicaonhất.Khihạcácnhucầuxuốngmứcthấphơn,cảmxúcsẽlàyếutốquantrọngtrongquátrìnhraquyếtđịnh.Khicàngđixuốngthấpthìconngườicàngcóxuhướngtậptrungmọisuynghĩvềnhucầucủabảnthân,vàocáinộitạibêntrongchứkhôngphảinhữngyếutốbênngoài.Nhậnthứcbịthuhẹptrongkhi“cáitôi”cứdầnlớnthêm,khiếnanhtachỉbiếtthỏamãnnhữnglợiíchtrướcmắtmàbỏquanhữnggìđúngđắnhoặccólẽlàđúngđắn,nênlàmhơn.

Điềunàycũnggiốngnhưcơchếhoạtđộngtrongngườibạnđơn

bàocủachúngta–kýsinhtrùngAmip(2):chúngtacóxuhướngthíchlàmnhữnggìthoảimái,manglạicảmgiácdễchịuvàtránhxakhỏinhữnggìkhiếnchúngtacócảmgiácmệtmỏi,đauđớn.Tuynhiên,mỗingườicóquanniệmkhácnhauvềnhữngđiềuhọcoilàđaulònghaydễchịu.

Conngườilàsinhvậtluôntìmkiếmcảmgiáchàilòng.Trênthựctế,cảmgiáchàilònggắnchặtvớiýnghĩamànómanglạichochúngta.Chínhvìvậy,khitalàmđiềuđúngđắn–vàtìmđượcýnghĩacủahànhđộngđómàkhôngmàngtớinhữngniềmvuinhấtthời–thìchúngtađãcóđượccảmgiáchàilòng.Khikhônglàmđượcđiềuđó,chúngtadễdàngchìmvàocảmgiácbuồnchán,lolắngvàbấtanvềmốiliênhệlỏnglẻođó.

Chínhcơchếcảmxúcdễchịu/đaulòngnàygiúpchúngtađiđúnghướng.Đểcóthểtựdoquyếtđịnhmọichuyệncủabảnthân,chúngtanênsuynghĩcàngthựctếcàngtốt.Vìnhưtađãbiết,khimộtngườicàngíttậptrungvàobảnthânmìnhthìngườiđócàngdễdàngnhìnnhậnthựctếxungquanhmìnhhơn.Vìvậy,anhtacũngcóthểcónhữnglựachọntốthơnvìđãnhậnbiếtđượcnhucầunàolànênthỏamãnnhấtvàđiềugìcónghĩahơn,manglạicảmgiáctốthơnvềlâudài.

Tựtrọngthấpchínhlànhântốtạoracơnbốcđồng,khiếnmộtngườilàmmọithứchỉnhằmthỏamãncảmgiácnhấtthờicủacơthểhoặccảmxúctronghọ.Bởivìconngườisinhralàđểtìmkiếmsựthỏamãnnênkhikhôngđạtđượccảmgiácthỏamãnquaviệctìmđượcýnghĩatronghànhđộngcủachúngta,tasẽcóxuhướngtìmkiếmnóquanhữngphươngtiệnvàcáchthứcnhấtthời.Chúngtathườngtựđánhlừabảnthânrằngđiềuđanglàmđúnglàquantrọngthậtvàthếlàchúngtavẫntiếptụctheođuổinhữnggìlàmtavui,trongkhikhôngcócảmgiácliênquanmấy.Chúngtatựlàmmờđinhữngýnghĩathựctế,tựhuyễnhoặcvớibảnthânvàngườikhácrằngđiềutađanglàmlàthậtsựcóýnghĩa,thếnhưngtrongsâuthẳmchúngtabiếtmìnhchỉđangtìmcáchbiệnminhchohànhđộngấymàthôi.

Vídụ,bạncảmthấythếnàokhicóngườibỗngdưnggiúpbạnkiếmđượcmộtcôngviệctốt?Ắthẳnbạnsẽthấyrấttốt.Vậybạncảmgiácthếnàokhisau30nămlàmcôngviệcđó,mộtngàybạnpháthiệnramọithứchỉlàgiảdối,rằngbạnđãnhấnvàocôngtắckhởiđộng

chẳnggắnvớimộtcỗmáynàocảvàđiệnthoạicủabạnchỉlàgọitớinhữngdiễnviênđóngkịch,lừabạnngaytừđầu?Trênthựctế,đúnglàbạncócảmgiácmìnhđãthựcsựthànhcôngvới“côngviệc”,thếnhưngkhôngcóbấtkỳđiềugìtrongcôngviệcđólàthậtcả.Đặtvàotrườnghợpđó,hầuhếtmọingườisẽbịsuysụp–nhưngtạisao?Câutrảlờithậtđơngiản:vìcôngviệccủabạnkhôngcóthậtvàchẳngmanglạichobạnchútýnghĩanào,dođóbạncũngkhôngcóđượccảmgiáchàilònghaythỏamãnnàocả.

Khicànggắnbóvớicuộcsống,cáctrảinghiệmcủabạncàngcóýnghĩavàtuyệtvờihơn.Ngượclại,khibạncàngchìmđắmvàocácthúvuithoángquahaytheođuổinhữngmộngtưởngđượcthêudệtbởinhữnghammuốníchkỷnhấtthời,cuộcsốngsẽcàngítýnghĩađi.Nhữnglúcđó,đôikhibạntưởngmìnhđangsốnghếtmình,nhưngsâuthẳmtrongbạnlạinhậnramìnhkhôngnêntheođuổicácmụctiêunhưvậy.Dùnỗlựcđếnthếnào,cảmgiácthỏamãnnhấtthờicũngsẽkhôngtồntạilâudàivìmụcđíchcuốicùngcủanókhôngmanglạiýnghĩanàolớnlaocả.Chỉcócảmgiácthoảimáivàvuivẻkhôngthôithìchưađủ;vìsauđóchínhlươngtâmchúngtasẽtựtráchmình.Hãyđừngchỉlàmnhiềuhơnmàhãylàmchomìnhtrởnêncóýnghĩahơn.

Tómlạilàmứcđộtựtrọng–cũngnhưsởthíchvàđammêcủamộtngười–đóngvaitròquyếtđịnhtrongviệchiểuđượcsuynghĩvàquyếtđịnhcủaanhta.Hãycùngtiếptụctìmhiểunhữngảnhhưởngcònlạicủalòngtựtrọngtrongcácphầntiếptheocủachươngnày.

Nhântốthứhai:SựtựtinMộtngườicólòngtựtrọngcaosẽtựtinhơnvềkhảnăngsuynghĩ

cũngnhưhànhđộngcủamình,đặcbiệtlàtrongviệcthíchnghivớihoàncảnhmới.Họcóthểnhậnthứcdễdànghơnkhiphảiđốimặtvớikhókhănvànhấtlàkhôngbịchiphốibởisuynghĩmìnhcóthểthấtbại.Lưuýlà,khimứcđộtựtrọngcủamộtngườicànggiảmthì“cáitôi”củaanhtacànglớnvàanhtasẽcàngchúýhơntớisuynghĩcủamọingườivềanhta,cũngnhưtớibiểuhiệncủachínhmình.

Nhântốthứba:SựnỗlựcKhimộtngườimuốnlàmviệcgìđónhưnglạinhậnranókhông

đángsovớicôngsứcmàanhtabỏra,thìkhôngcógìngạcnhiênnếuanhtakhônglàmchuyệnđó.Vấnđềởđâylànhữngnỗlực,côngsứcbỏraliệuchỉảnhhưởngtớiquyếtđịnhlàmmộtviệcgìđó,haynócònthayđổicảcáchchúngtanghĩvàcảmnhậnvềvấnđềđó.Vàtạisaolạinhưvậy?

Giảsửmộtngườibiếtlàmìnhnênlàmgìđógiúpbạn,nhưnglạiđơnthuầnkhôngthíchlàmchuyệnđó,anhtacóthểbaobiệnchohànhđộngnàybằngsuynghĩrằngbạnmìnhthựcsựkhôngcầnđếnsựgiúpđỡcủaanhta.Thậmchíanhtacònhợplýhóahànhđộngcủamìnhởmứccaohơn,nhưnghĩrằng“ngườibạnđókhôngtốt”hoặc“mìnhcầnnghỉngơimớiđúngvìmìnhlàmviệcquánhiều”.Vậychúngtanênđặtcôngsứclênbàntính,thậmchícầnđịnhlượngnóđểhiểuđượcsuynghĩcũngnhưhànhđộngtiếptheocủaanhta.

Trênthựctế,việccânđođongđếmmứcnỗlựchaycôngsứctỷlệnghịchvớimứctựtrọngcủamộtngười.Khimộtngườicàngcólòngtựtrọngcao,anhtacàngítđểtâmtớicôngsứccầnbỏra.Vídụ,khinỗlựclàmbấtkỳđiềugìchongườichúngtayêuthìđólàchuyệnhếtsứcbìnhthường.Thếnhưng,khiđólàngườichúngtakhôngquýmếnhoặchọkhiếnchúngtabựctức,cáugiậnthìlàmgìchohọ,dùtốnrấtítcôngsức,cũnglàcảmộtvấnđề.Vớinhữngngườicótựtrọngcao,họkhôngnềhàkhibỏcôngsứcđểlàmđiềuđúngđắn,tráingượcvớinhữngngườicótựtrọngthấphơn.

Khibiếttựtôntrọngbảnthânmình,chúngtacóthểdànhtâmsứcchonhữngmụctiêulâudài,manglạiýnghĩavàsựhàilòngchochínhmình,nhờđótăngđượctốiđanỗlựcvàgiảmthiểusựthấtvọnghaykhóchịu.Dùcóphảibỏranhiềucôngsứcđếnđâuthìchínhlòngtựtrọnggiúpchúngtacóđượcnguồnsứcmạnhvàcảmhứngvôtận.

Tómlại,ngườinàocàngbiếttrântrọngbảnthânmìnhthìcàngdễdàngchấpnhậnbỏcôngsứcđểlàmđiềuhọcholàđúng,kểcảkhiđiềuđócóliênquantớingườikhác.

Nhântốthứtư:Cácgiátrịvàlòngtin

Khiđanghẹnhòvớimộtngườimàbạnthích,vàngườiđócũngthíchbạn,songbạnlạiluôntâmniệmlàphụnữlúcnàocũnglàmtổnthươngđànông,thìmứcđộtìnhcảmsẽquyếtđịnhtháiđộcưxửcủabạn.Mộtvídụkhác:nếubạntinrằngmộtbàikiểmtrapháthiệnnóidốikhôngcótácdụngvớibạnthìnósẽkhônglàmgìđượcbạn.Thựcra,khôngphảivìbàikiểmtrađóvôdụngmàdonóđượctiếnhànhdựatrênniềmtinvữngchắccủabạn:dùcónóidốithìmáycũngchẳngpháthiệnrađược.Chínhvìthếbạnkhôngcógìphảisợhãi,trongkhimáypháthiệnnóidốichỉđosựbấtancủabạnnênnókhôngthểpháthiệnđượcbạncónóidốihaykhông.

Nhữngniềmtinmùquánghoặcsaitrái(mêtín)thườngđượctạoradosựthiếuhiểubiếtcủachúngtavàthựcchấtlàđểchúngtatựbảovệbảnthân.Hầuhếtnhữngđiềuchúngtalàmhoặctintưởngđềuđểgiảithích,baobiệnchotháiđộ,hànhđộngcủachúngtađốivớithếgiớivàbảnthânchúngta.Nếuthấykhôngcầnthiếtthìchúngtacũngkhôngcầnphảibámvíuvàomộtniềmtinmùquángnào.Chínhlòngtựtrọnggiúpchúngtacósứcmạnhtinhthầnvàkhảnăngđểrũbỏchúng.

Nhữnggiátrịhạnhẹpcũnglàhệquảcủalòngtựtrọngthấp.Khitầmsuynghĩkhôngthểvượtrangoàinhữnghammuốncủabảnthân,chúngtasẽtựlàmgiảmcácgiátrịcủamìnhđểtựnuôngchiềucácýthíchnhấtthời,khiđóchẳngnhữngkhôngthểnângcaonhậnthứcmàcònlàmgiảmgiátrịcủachínhmình.

Nhântốthứnăm:Tựbàochữavàhợplýhóa

Đểlàmgiảmmặccảmtộilỗi,chúngtathườngtìmcáchgiảithíchchotháiđộcủamình.Đểcócảmgiáctốtđẹphơnvềbảnthânhoặcvềnhữngvấnđềxảyđếnvớibảnthân,chúngtathườngdựnglênhìnhảnhvềchínhmìnhvàthếgiớichungquanhtheocáchphùhợpvớiđiềuchúngtamuốnnólàđúng,chứkhôngphảivớicáithựctếđúng

đắn.

TIẾPCẬNNHANH

Mộtnghiêncứuđãchỉramốiliênhệhếtsứcthúvịgiữatháiđộhànhxửvàgiátrịphầnthưởngmànócóthểnhậnđược.Mộtngườinếuđượctrả100đôlađểlàmmộtviệcthìsẽthấyviệcđókhókhănvàvấtvảhơnnhiềusovớimộtngườikháccùnglàmviệcđónhưngchỉđượctrả25đôla.Vậykhimộtngườiđượctrảcông,anhtasẽthấycôngviệcđókhókhănvàítthúvịhơn;khimứcđộthưởngcôngcàngtăngthìđộnglựcvàhứngthúlàmviệccànggiảm(theoFreedman,sáchxuấtbảnnăm1992).Mộtngườicómứctựtrọngcaosẽcóđầuócthựctếhơn,vìthếsuynghĩcủaanhtacũnggắnvớithựctếhơn.

Khiphảichọnlựalàmviệcgìđó,nếukhôngđượctrảcônghoặcđềnbùgìkhác,chúngtasẽvôthứctrởnênthíchlàmnóhơn.Tạisaochúngtalạicócảmgiácnhưvậy?Đólàdochúngtakhôngthíchcảmgiácphảicótráchnhiệmkhigâyrasaisóttrongcôngviệc.Chúngtaphảitựbiệnminhchobảnthân.Quátrìnhnàyhầunhưdiễnratrongvôthứcnhưnglạichiếmtrọnsuynghĩcủa“cáitôi”trongmỗichúngta.Nótựđộngbiếnđổiquátrìnhtiếpnhậnvàxửlýthôngtincủachúngtatheohướngngănchúngtasuynghĩhaynhìnnhậnmộtcáchrõràngvềnhữngvấnđềxảyratrướcmắt.Hãyxemmộtvídụkhác:Mộtkẻnghiệnrượu,phảilàmmộtcôngviệchếtsứcvấtvảvàđangchuẩnbịkếthônlầnthứbacóthểcóhaihướngsuynghĩ:mộtlàanhtacầnsựgiúpđỡvàhailàthếgiớinàythậtbấtcông.Chúngtacầnbiếtanhtatôđiểmthếgiớicủamìnhnhưthếnàođểđọcvịđượcchínhxácsuynghĩvàcảmxúccủaanhtatronghoàncảnhcụthể.

Việctựbàochữacũngcóthểdiễnratrongnhữnghoàncảnhcụthể.Khimộtngườiđãbỏmộtlượngthờigian,côngsức,tiềnbạckhakhávàomộtviệcgìđó,cảmquancủaanhtacũngsẽtheođómàbiếnđổi.“Cáitôi”tronganhtasẽkhiếnanhtakhómàdứtbỏnóvàchỉbaobiệncholídovìsaoanhtalạilàmvậy.Ngườitagiảithíchrằngkhimộtngườiđãdànhnhiềuthờigianchomộtviệc,trongnhậnthứccủaanhtasẽxảyrahiệntượngtâmlýxửlýbấthòa,vàkếtquảlàanhtakhôngmuốn“mấtđi”côngsứcvàthờigianđãmấtcủamình.Dođó,

anhtacàngcóítkhảnăng“đánhbạicáitôi”củamình.

Chiềuhướngsuynghĩđặcbiệtnàygiảithíchchínhxáclídongườibánhàngmuốnkéodàithờigiancủabạnkhianhtaphảibáocáolạivới“giámđốcbánhàng”.Càngbỏnhiềuthờigianchờđợithìbạncàngkhóbỏđi.Điềunàycũngđúngtrongchuyệnhẹnhò.Mộtngườikhiđãcómộtmốiquanhệlâudàithìrấtkhódứtbỏnó.Cầnhiểurằngsựtựtôntrọngbảnthânởđây,xinnhắclạimộtlầnnữa,lànhântốquantrọngnhấttrongviệcđánhgiávấnđề.Mộtngườicómứctựtôntrọngbảnthânthấpsẽkhôngtinđượcrằnganhtađanglãngphíthờigian;cònngượclại,ngườibiếttựtôntrọngbảnthânhơnsẽbiếtchấpnhậnvấnđềvàdứtbỏnónếuthấynóđãkhôngcònýnghĩanhưbanđầu.Vìvậy,khiđánhgiásuynghĩhayứngxửcủamộtngườitrongvấnđềnàođó,cácyếutốnhưthờigian,côngsức,tiềnbạclàđánglưutâm,thếnhưngquantrọnghơncảlàmứcđộtựtrọng,vìnósẽquyếtđịnhmứcảnhhưởngcủanhữngnhântốtrêntớiquyếtđịnhcủangườiđó.

Nhântốthứsáu:Ảnhhưởngcủatâmtrạng

Tâmtrạngchínhlàcáibóngcủalòngtựtrọng,lànhântốgiúpđộngviênhaylàmxẹpýchívàtinhthầncủachúngta,ảnhhưởnglêncáchnhìnnhậnthếgiớivàcảbảnthânchúngta.Khimứctựtrọngcủamộtngườicàngthấp,tâmtrạngcàngcósứcảnhhưởnglớntớisuynghĩvàcảmxúccủaanhta.Nhưđãphântíchtrongcácphầntrước,đốivớinhữngngườinhưvậy,suynghĩcủaanhtahầunhưchỉtậptrungvàobảnthânvàcáchnhìnnhậncủamọingườivềbảnthânanhta…Vìvậy,suynghĩvàhànhđộngcàngphụthuộcvàotâmtrạngcủaanhta.

Lòngtựtrọngthấpđồngnghĩavớiviệc“cáitôi”trởnênlớnhơn.Dođó,ảnhhưởngcủahoàncảnhlêntâmtrạngcủamộtngườicólòngtựtrọngthấpcũnglớnhơnsovớingườicócảmxúcổnđịnh.Dùchỉmộtchútchuyệnxảyrathôi,nhữngngườinhưvậycũngdễdàngđểchuyệnbéxératovàtựtưởngtượngramọithứ.Cóđiềugìquantrọnghơnanhta,trungtâmcủavũtrụnàyđâu?Chínhvìthế,hainhântốquantrọngquyếtđịnhtâmtrạngcủadạngngườinhưvậy

trongquátrìnhraquyếtđịnhlàlòngtựtrọngvàýnghĩacủaviệclàm.Khiviệclàmkhôngcómấyýnghĩa,tâmtrạngsẽlàyếutốchiphốiviệcraquyếtđịnhcủahọ.

Vídụ,mộtngườikhôngthíchviệcphảiđiđổrác(làviệcchẳngcóýnghĩagìvớihọ),nhưngnếuhọchỉvừamớivềnhàsaubatuầnđivắngvàbốmẹvợlạisắptớithămlầnđầutiên,thìhẳnnhiênanhtachẳngnềhàchútnàolòngtựtrọngcủamìnhmàlàmviệcđó.Cònkhimộtngườikhôngmuốngọiđiệnchochịgáimìnhđểxinlỗivìđãtotiếngvớichịtrướcđó,nhưnggiờchịcủaanhtalạiđangnguykịchtrongbệnhviệnthìlòngtựtrọnglúcđócũngchỉcòntácdụngtrangtrí.Cầnnhớrằngnếuđólàngườicólòngtựtrọngcaothìanhtađãchẳngđểrácchấtthànhđống,hoặcgâygổvớichịgáimình.

Nhưcácphầntrướcđãphântích,khimộtngườicólòngtựtrọngcao,ngườiđósẽcóthiênhướnglàmnhữngviệcđúngđắn,bấtchấpcảmgiáccủahọthếnào.Cònngượclại,khilòngtựtrọngthấp,tâmtrạngcủaanhtasẽlàmchủlýtrívàhànhxửtiếptheođósẽphụthuộcvàomứcđộýnghĩacủahànhđộngtrongmắtanhta.

Khi“cáitôi”đãchoánlấytâmtrí,chúngtarấtkhónhậnrathựctếmàchỉthấynhữngđaukhổcủabảnthân.Điềunàycũngđúngvớinhữngcơnđauthuộcvềthểxác;vídụnhưkhichúngtađaurăngthìthấyrấtkhóđểtậptrungvàobấtkỳviệcnàokhác.Cảmgiácđóibụng,vôgiacưhayđaukhổcũngphảixếpsaumộtcáirăngđau.

Khihiểuhơnvềlòngtựtrọngvàvaitròcủanótrongviệcquyếtđịnhtháiđộ,suynghĩvàcáchhànhxửcủamộtngười,chúngtasẽphânbiệtđượcđâulàngườibiếttựtôntrọngbảnthânmìnhhơnvàđâulànhữngkiểungườigầntươngtựnhưthếmàchúngtavẫnbịnhầmlẫn.

T

Chương12Anhtacólòngtựtrọngcaohaychỉgiả

vờ?Nămsailầmdễmắcphải

“Nếubạnchỉđểdànhtaingheâmnhạc,nghĩalàbạnđangnuôilớn“cáitôi”trongm.nh.Bạnbắtđầutừchốinghenhữngâmthanhkhôngphảilàâmnhạc,nghĩalàbạntựtướcđinhữngtrảinghiệmkháccủachínhbảnthân.”

JohnCage(1912–1992)

rongthựctế,khônghềkhókhiđánhgiámứcđộtựtrọngcủamộtngười,cáikhólàbạncóthểmắcphảisailầmnếukhôngbiếtchúýđiểmnàovàbỏquađiểmnào.Dướiđâylànămsailầmthườnggặpsẽgiúpbạnphânbiệtkhiđánhgiámột

người.

Sailầm1:Đánhđồnggiữatựtrọngvàtựcao

Đừngbaogiờnhầmmộtngườicólòngtựcaolàmộtngườibiếttrântrọngbảnthânmình.Cầnnhớrằngmứcđộtựtrọngvàtựcaocủamộtngườitỷlệnghịchvớinhau.Dùngườiđócóthểhiệnlàanhtahàilòngvớibảnthânđếnmấychăngnữa,nhưnganhtalạilàkẻcólòngtựcao,thìthựcsựkhôngphảinhưvậy–chẳngquaanhtađangcốchịuđựngthôi.Nhậnđịnhnàykhôngphảivõđoánmàđólàquy

luậtvềbảnchấtconngười–dựatrênnhữngphântíchtâmlýmàcó.Cơchếtâmlýnàyrấtphứctạpvàkhónắmbắt,chínhvìthếđôikhimộtngườicóthểtựlừamìnhrằnganhtabiếttrântrọngbảnthân,trongkhichínhtháiđộlạiphảnbộicảmxúcthựccủaanhta.

Việcphânbiệttựtrọngvàtựcaocóthểsẽkhókhăn.Lấyvídụmộtngườiđangmởđàirấtto.Liệuchúngtacóthểkếtluậnrằnganhtacótựtrọngthấpvàchỉđơnthuầnmuốnthuhútsựchúýcủangườikhác,hayđólàngườicólòngtựtrọngcaovàkhôngthèmquantâmtớisuynghĩcủangườikhác?

Vàcònnhữngbiểuhiệncơhọckhácthìsao?Mộtngườilúcnàocũngănmặcchảichuốtcóthểlàngườitựtrọngthấpvàđangcầnmọingườinghĩvềmìnhnhưmộtngườiđẹpđẽ,sànhđiệu,thờitrang,từđócócảmgiáctốtvềbảnthân.Hoặc,cóthểcôtalàngườirấtbiếttrântrọngbảnthânvàcáchănmặcấychỉđơnthuầnphảnánhgiátrịcủacôta.Lậtngượcvấnđề,liệumộtngườiănmặctuềnhtoàngcóphảivìanhtacũngcótựtrọngcaomàkhôngthèmquantâmtớingườikhácnghĩgìkhông?Hayliệuđólàngườitựtrọngthấpmàthậmchíkhôngthèmđểýtớivẻbềngoài?Bạnthấyđấy,việcđánhgiárấtdễmắcphảisailầm,trongcuộcsốnghiệnđạingàynaylạicàngdễlầmlẫnhơnnữa.

Vídụ,rấtdễnhậnramộtngườiănquánhiềuvàkhôngthèmquantâmtớisứckhỏecủamìnhlàngườikhôngbiếttrântrọngbảnthân.Tuynhiên,cóthểvìanhtacólídokhác,nhưlàmặccảmtộilỗivớimộtvấnđềcụthểnàođóhaylàthờithơấucómộtkýứcnàođógắnchặtvớithứcăn.Mộtngườiquansátnonkinhnghiệmcóthểvộivàngkếtluậnđólàngườicótựtrọngthấp,trongkhitrênthựctếđiềungượclạirấtdễcókhảnăngxảyra.Hãyxemxéttrườnghợpngượclại:cóthểngườiđótọngnhiềuthứcănnhưthếlàdocơthểtraođổichấtrấtnhanh.Ngoạihìnhcủaanhtacũngkhôngnóilênanhtacólàngườiănquánhiềuhaykhông.

Sailầm2:Đánhđồnggiữatựtrọngvàtựtin

Làmcáchnàođểbạnphânbiệtđượclòngtựtrọngvàtựtin?Như

đãphântíchtrongnhữngchươngtrước,mộtngườicóthểtựtinvềbảnthântrongmộtsốtrườnghợpcụthểvàcócácbiểuhiệnđiểnhìnhcủamộtngườibiếttựtôntrọngbảnthân.Tuynhiên,ngượclại,trênthựctếmộtngườicũngcóthểcótựtrọngcaonhưngtrongmộtsốtrườnghợplạitỏvẻkhôngtựtin,khôngthoảimái.Cóthểthấyviệcphânbiệthaikháiniệmnàylàcảmộtvấnđề,nhưngnócầnthiếtchoviệcđọcvịchínhxácngườikhác.

Sailầm3:Nhữngcâuchuyệnthànhcông

Chúngtakhôngthểđánhgiámộtngườicótựtrọngcaohaykhôngnếuchỉdựavàomứcđộthànhcôngcủaanhta,vìkháiniệm“thếnàolàthànhcông”đốivớitừngngườirấtkhácnhau.

Nhưcácbạnđãbiết,khichúngtachọnlàmđiềuđúngđắn–khôngphụthuộcvàosởthích/độngcơcánhâncũngnhưnhữngnhucầutựnhiêncủacơthể–điềuđósẽmanglạicảmgiáctựtôntrọngchochúngta.Điềunàynhìnchungcóthểthấyrõnhấtkhisoivàocuộcsốngcủamộtcánhân.Khiaiđólàmđượcđiềuhọmuốnlàm,màlạikhôngphảivì“cáitôi”củaanhta,haykhôngphảivìnhữnghammuốnnhấtthờithoángqua,thìnhấtđịnhanhtasẽcóđượctựtrọng.Ngượclại,khimộtngườikhônglàmđượcđiềumìnhmuốnvàkhôngđượcởtrongtrạngthái“nhưý”,anhtasẽkhôngtựtôntrọngbảnthânmìnhđược.

Vídụ,mộtcổđôngsởhữumộtlượngcổphầnlớntrongmộtcôngtyluậtdanhtiếngcóthểlàmộtngườirấtthànhcôngtrongmắtngườikhác,nhưngvìtrongthâmtâmanhnàylúcnàocũngchỉmuốnlàmnhạccôngvàviệchọctrườngluậtchẳngquađểthỏamãnmongmuốncủachaanhta,thìanhtahoàntoànkhôngcócảmgiáctôntrọngbảnthânvìquyếtđịnhđólàdosợhãimàlàm.Ngượclại,mộtnhàthơnghèokiếtxácnhưnglạithíchviếtláchvàanhtaviếtđơnthuầnlàvịnghệthuật,thìanhtatrànđầytựtrọngvìanhtacoimìnhlàmộtngườithànhcông.Cóngườikhiđangthựchiệnmộtđiềugìđókhácthườngcóthểcảmthấybuồnbãvàkhôngcólòngtựtrọngvìanhtakhôngđạtđượcđúngmứcthànhcôngdoanhtatựđặtra,đơngiảnvìanhtatheođuổimụctiêuvì“cáitôi”vàcầnsựtándươngtừ

nhữngngườikhác.

Sailầm4:Nhúnnhườnghayđángkhinh?

Sựkhiêmtốnrấtdễbịnhầmlàhànhviyếukém;tuynhiên,trênthựctếnóthểhiệnsựmạnhmẽ.Mộtngườilúcnàocũngnghĩtới“cáitôi”củamìnhtrướctiênsẽlàmộtkẻcaongạo,tráingượcvớimộtngườibiếtlễđộ,khiêmtốn.Ngườikiêungạosẽchỉbiếtnhậnmàkhôngbiếtcho.Đólàkẻsốngchếtvìcảmxúc,phụthuộcvàotháiđộcủangườikhácđểnuôidưỡngphầncánhânmỏngmảnhcủaanhta,hoặcphụthuộcvàochínhnhữngcơnbốcđồngđểthỏamãnbảnthânmàkhôngbaogiờtựvượtquađượcchúng.

Cònkhimộtngườicótháiđộkhiêmnhường,anhtatựhàilòngvớibảnthân.Anhtathoảimáilàmđiềuđúngđắnchứkhônglàmđểđánhbónghìnhảnhhaychỉđơnthuầndobảnthâncảmthấylàmnódễdàng.Bởitínhlễđộchophépchúngtachọnlựalàmđiềuđúngđắnnêntasẽtựchủđượcbảnthân;đâylạilàđiềukiệntiênquyếtđểcólòngtựtrọngvàsựthoảimáivềđầuóc,cảmxúc.

Vấnđềởđâyrấtrõràng:làmthếnàođểbiếtkhinàomộtngười“giảvờkhiêmtốn”,trongkhithựctếanhtalàmthếkhôngphảivìthíchngườikhácmàchỉvìmuốnđượcngườikhácthích?Cóthểanhtalàmvậyvìsợphảitừchốihoặcsợvềsaumìnhsẽkhôngđượcgì.Rõràngchúngtacầnphânbiệtđượcgiữangườicólòngtựtrọngthựcsựvàvìvậybiếtkhiêmnhường,lễđộvớingườitựhạthấpbảnthânhòngchiếmđượccảmtìnhcủangườikhác.

Sailầm5:Đánhđồnggiữatựtrọngvàtâmtrạng

Nhưcácbạnđãbiết,lòngtựtrọngquyếtđịnhmứcđộảnhhưởngcủatâmtrạngtrongquátrìnhđọcvịngườikhác.Khôngchỉthế,việcphânbiệthaikháiniệmnàycũnglàcảvấnđề,vìtâmtrạngđôikhicónhữngbiểuhiệnrấtgiốngvớilòngtựtrọng.Mộtngườicóthểvìđang

ởtrongtâmtrạngtốtnêncónhữnghànhđộngvàbiểuhiệnnhưthểanhtabiếttựhàilòngvớibảnthâncởimở,duyêndáng,ấmáp,quantâm…nhưngtrênthựctếđólạilàkẻíchkỷchỉbiếtbobochobảnthân,kẻmàvìtâmtrạngtốtnêntrongthoángchốcđãlàmngườikháchiểulầmlàcónhữngđứctínhtrên.Bạnđãthấyvấnđềởđâychưa?

Đừnglolắng,cótintốtchobạnđây:chươngtớisẽcungcấpchobạnmộtphươngphápduynhất–vôcùnghiệuquảvàkhôngdễbịnhầm–trongviệcxácđịnhmứctựtrọngcủamộtngườilàcaohaythấp.

T

Chương13Thămdòlòngtựtrọng:

Xácđịnhmứcđộtựtrọngcủamộtngười

“Lòngtựtrọngthểhiệnmứcđộdanhtiếngmàtanghĩmìnhcóthểđạtđượcvớikhảnăngcủamình.”

TiếnsĩNathanielBranden

ừđầutớigiờ,chúngtađãtìmhiểumộtcáchtoàndiệnvềcáchìnhtháitâmlýnhằmgiúpbạncóđượcsựlinhhoạttrongviệcđọcvịngườikhác,vàcũnglàđểbạnbiếtcầntìmkiếmvàđểýtớinhữngđặcđiểmtâmlýnàocủahọ.Nhữngsailầmdễ

mắcphảitrongchươngtrướcđãchochúngtathấy:nếuchỉdùngmộtdấuhiệuriênglẻ,việcphánđoánmứctựtrọngcaohaythấpcủamộtngườisẽtrởnênrấtkhókhăn.

Mộtngườicóthểlàmcho/làmgiúpngườikhác,nhưngcâuhỏibạncầnđặtralà:“Tạisao?”Đólàvìanhtaquýhọhayanhtamuốnhọquýanhta?Cóphảianhtalàmthếđểngàycàngtiếnbộhơnvàbảnthâncảmthấymìnhđãlàmmộtviệctốt,hayanhtachỉlàmộtkẻcơhộimuốnđổiviệcđóđểthoátkhỏicảmgiácthiếuantoàn?Bạnsẽkhôngthểnàobiếtđược.

Làmthếnàobạncóthểkhẳngđịnhmộtngườicólòngtựtrọngcao?Chúngtasẽnhìnrađiềuđóthôngquacáchanhtađốixửvớibảnthânvàvớinhữngngườikhác.Mộtngườithiếutựtrọngsẽthỏamãnvớinhữngthứchỉphụcvụchomongmuốncủaanhtavàsẽ

khôngđốixửthựcsựtốtvớinhữngngườikhác.Hoặc,anhtacũngcóthểtựbiếnmìnhthànhtròcườikhicầukhẩnsựchấpthuậnvàtôntrọngcủamọingườimàkhôngđoáihoàiđếnnhucầucủabảnthân.Nhữngngườithựcsựcólòngtựtrọngsẽđốixửtốtvớibảnthânmìnhvàcảnhữngngườikhác.“Tốt”ởđâykhôngđồngnghĩavớisựthỏamãnmongmuốntạmthời;đúnghơnlà,khiđốixửtốtvớimọingười,anhtahướngtớiniềmhạnhphúclâudài.

Chúngtacóthểđitớikếtluậnsailầmrằngkhimộtngườicóthểtựápchếđượcnhữngmongmuốntạmthời,anhtacóđượcsựtựchủvàthừanhậnđâylàdấuhiệucủalòngtựtrọng.Nhưngnếukhôngnhìnvàomặttráicủavấnđề,chúngtasẽcócáinhìnphiếndiện.Mộtngườiphụnữkhôngănnhữngmónănhấpdẫn,giàudinhdưỡng,nhờđócôtacóthểgiảmcânvàquyếnrũmộtngườiđànôngđãcóvợthìsao?Chúngtacầnnhìnnhậnmộtcáchtoàndiệnđểbiếtliệuđộngcơcủahànhđộngcóđúngđắnvàcóbiểuhiệncủalòngtựtrọngkhông.Vídụ,phụnữlàđiểnhìnhchonhữngngườithiếulòngtựtrọng,khimàchỉvìhammuốncánhân,côtasẽđốixửkhôngtốtvớinhữngngườikhác.

B

Chương14Baloạitínhcách

“Sángtạođôikhicũngcóthểbiếnthànhpháhoại.Nóphụthuộcchủyếuvàonhâncáchconngười:ởmặttốthayxấu.Vànếucảnhâncáchcũngkhôngcóth.khôngngườithầynàocóthểgiúphọcsinhtạoranóhaythaythếhọcsinhquyếtđịnh.”

CarlJung(1875–1961)

ạncóthểbiếtmộtngườicólòngtựtrọngthấp,nhưngđiềuđókhôngcónghĩaanhtalàngườicó“cáitôi”lớn.Sựtựtôngiảmđisẽdẫntớihaitrạngtháitâmlý.Mộtlànhậnthứccủangườiđóbịthayđổivàhailàphần“tínhcách”trongconngườianhta

sẽtrỗidậy,thểhiệnquatháiđộbấtổncủaanhta.Cùnglàngườikhôngcónhiềusựtựtôn,haingườikhácnhausẽcótháiđộkhácnhauđốivớicùngmộtsựviệc.Từcảhailoạitrạngtháitâmlýnày,chúngtasẽđọcđượcvịcủangườiđó:nhữngsuynghĩ,cảmgiácvàtháiđộcủahọtrongbấtkỳhoàncảnhnào.

Mộtkiểusẽgiảmbớt“cáitôi”vàbiếttựtôntrọngmìnhhơn–đâylàkiểungườilễđộ,biếtnhúnnhường;cònmộtkiểu,ngượclại,sẽthổiphồng“cáitôi”củamìnhvàquênmấttựtrọng–đâylàkiểungườikiêungạo.Ngoàiracòncómộtkhảnăngnữa,đólàkiểulòngtựtônthấpvà“cáitôi”cũngkhônglớn–đâylàtrạngtháitâmlýtựkhinhkhi,hạthấpchínhbảnthân.Tuynhiên,cầnnhớrằngkhôngcókiểunàovừacólòngtựtôncaovừacó“cáitôi”lớncả.

Kiểungườidễgâynguyhiểmchongườikhácnhấtlàkiểucó“cáitôi”quálớnmàhầunhưkhôngcólòngtựtrọng.Cònkiểungườinguyhiểmnhấtvớianhtalàkiểuvừacólòngtựtônthấpvàcũngkhôngcó

“cáitôi”lớn.Lídolàvìmộtkẻkiêungạosẽdễbộcphátcơnnónggiậnrangoàihơnngườitựcoimìnhlàthấpkém.Nhữngtêntộiphạmcóhànhvibạolựcthườnglànhữngkẻthiểncậnmàcứcốtỏvẻmìnhmạnhbạo.Trongkhingườikhôngcócảlòngtựtônlẫn“cáitôi”thườngnínnhịnvàtựtráchmìnhlàngườivôdụng.Trongchươngnày,chúngtasẽcùngxemxétkỹhơncảbaloạitínhcáchnày.

LoạitínhcáchLE-D–ngườitựcoimìnhlàthấpkém

Nhữngngườithuộcloạinàythườngrấthayxinlỗi,thậmchíkhilỗikhôngphảidohọgâyra.Họchấpnhậnlàmđiềumìnhkhôngmấythích,khôngphảivìquýmếnngườitamàvìsợkhôngđượclònghọ.Ngườikiểunàyrấthiếmkhibiếtđứnglêntựtranhđấuchobảnthân,vìhọthườngtựcoinhữngnhucầucủamìnhlàkémquantrọnghơnsovớingườikhác,dođóchỉbiếtsuốtngàytìmcáchlấylòngngườikhác.Rấtdễnhầmgiữamộtngườichỉbiết“cho”đểchiếmcảmtìnhcủangườikhácvớimộtngườichođivìđơngiảnhọmuốnlàmthế,hoặcvìcảmthấyđólàđiềuđúngđắnnênlàm.

Cùngmộtsựviệccóthểgâyrahaitrạngtháicảmxúchoàntoànkhácnhau,tùyvàoýđịnhbanđầucủabạn.Đólàsựkhácbiệtgiữacảmgiácbịcướpvàquyêngóplàmtừthiện.Cảhaitrườnghợpđềulàđemtiềnchongườikhác,nhưngmộtcáikhiếnbạncócảmgiácmìnhtốtđẹplên,cònmộtcáikhiếnbạncảmthấymìnhbịkémđi;nghĩalàmộttrườnghợpgiúpcủngcốthêmlòngtựtôncủabạn,trongkhitrườnghợpcònlạilàmkiệtquệtinhthầncủabạn.Thựcra,bạnkhônghềcho,màcóngườikháclấycủabạn.Bạnchấpnhậnđểbịlợidụng.Chỉkhilựachọncủabạnlàdotựbạnquyếtđịnh,cảmgiáctựtônmớixuấthiệnvàtồntạilâudài.

Trongcuộcsốnghàngngàycủamỗichúngta,khicóngườicốlôikéobạnlàmđiềusaiquấynhưngbạnnói“không”,bảovệquyềnlợicủamìnhthìbạnsẽcảmthấymìnhtốtđẹphơn.Điềunàycũngtươngtựnhưcảmgiácmìnhmạnhmẽhơnkhibạnnói“có”vớimộtyêucầumàbảnthânthấynênthựchiện,dùkhiđóbạncókhôngthíchlàmnó.Dùbạncónóihaylàmgìđichăngnữa,miễnlànóxuấtpháttừýchícủabạn–nghĩalàbạntựchọnlựađượcquyếtđịnhchomình–thìbạnđềucócảmgiáctốthơn.Ngượclại,khitựthấybảnthâncòn

khiếmkhuyết,bạnsẽtựbuôngthảmình,đểnhữngsuynghĩyếukémlàmkhổmình.

Kiểutínhcáchnàythườngtạonênngườihướngnội.Khicótâmtrạngtốt,cảmthấythoảimáivàtựtinthìtậnhưởngcuộcsốngrấtvuivẻ;nhưngđếnkhikhôngđượcnhưýsẽthườngémcảmxúclạivàchỉbùngphátkhichắcchắncócảmgiácantoàn,đượcđảmbảovàcótâmtrạngtốtmàthôi.

NhữngbiểuhiệncủaloạitínhcáchLE-DHầunhưmỗingườiđềucóbiểuhiệnriêng,nhưngnhìnchungcó

thểtổngkếtlạicácđặcđiểmcủaloạitínhcáchLE-Dnhưsau:

Khôngdễdàngchấpnhậnlờikhen.Khôngquyếtđoánvàdámnóirachínhkiếnbảovệbảnthân.Nóinhữngđiềukhôngtốtvềmình.Lúcnàocũngxinlỗivàtựcảmgiácmìnhlàngườicólỗi.Thườngxuyênchịuđựngcảmgiáckhôngtốtvềmặttâmlý.Thườngcócảmgiáclolắng,bồnchồnkhiphảirơivàomôitrườngmớihoặckhiởcạnhnhữngngườikhôngquen;chỉthíchởchỗnàomàhọcảmthấyantoàn.Sợphảimạohiểm,thậmchíkểcảkhiđólàsựmạohiểmcótínhtoánvàkhônngoan.

LoạitínhcáchLE-A–ngườikiêungạoKiểungườinàythíchđượccoilàtrungtâmcủasựchúývà

thườngrấttotiếng,dễnổicáu,hayphànnàn.Việclúcnàocũngđòihỏiđượcchúý,đượccoilàquantrọngđãchegiấubảnchấtkémtựtôncủahọ.Ngườidạngnàylúcnàocũngtìmkiếmsựủnghộvànhữnglờinịnhbợtừngườikhác,khikhôngđượcthìrấtdễtứcgiận.Họkhôngngạingầnxúcphạmhoặclamắngngườikhácnếuviệcđólàmhọcóảnhhưởngtốthơnhoặctrởnêngiỏigianghơntrongmắtngườikhác.

Loạitínhcáchnàytạonênmộtkiểuthísinhlúcnàocũngcómáuănthuatrongbấtkỳcuộcthinào.Anhtatựyêu,tựđềcaochínhmình,lúcnàocũngnghĩtớibảnthântrướctiênvàluôngiảvờmình

làngườimạnhmẽđểchelấpcảmgiácbấtổnbêntrong.Khiđưaraýkiếncủamình,anhtathườngrấtdễtứcgiậnnếunókhôngđượcchấpnhận.Dạngngườinàylúcnàocũngmuốnmọingườihiểumình,bấtkểhọcóthíchhaykhông.Khikhôngđượcnhưý,anhtalạicoiđólàsựươngngạnhvàrằngngườikháckhôngchịunghelờikhuyên“lúcnàocũngđúng”củaanhta.Nếungườicólòngtựtrọngcaođểýtớiviệchọcóthểxúcphạm,làmxấuhổhaygâyphiềnhà,khóchịuchongườikhácthìkiểungườiLE-Ahoàntoànkhôngđểtâmtớichuyệnđó,vìđơngiảnlàhọkhôngthể.Mộtngườitôntrọngngườikháckhihọbiếttựtôntrọngbảnthânmình,cònkhihọkhôngcóđiềuđóthìhọlàmsaobiếttôntrọngngườikhác?Trênthựctếthìhọ-tùytừngmứcđộ-thiếuhẳnkhảnăngđểlàmđiềuđó.Họchỉnghĩđếnngườikhác(dùcónhưngrấtít)khisựquantrọnghóabảnthântronghọvợibớt.Mộtkẻlúcnàocũngchỉbobochobảnthânlàkẻkhôngcókhảnăngyêuthươngngườikhác.Khôngnhữngthế,đócònlàkẻnhạycảmquámứcvớitừnglờichỉtríchvàthườngphảnứnglạibằngsựgiậndữ.

Càngbiếtchấpnhậnbảnthân,chúngtacàngbiếtchấpnhậnngườikhác.Cònđốivớiloạingườinày,anhtacần“thấy”ngườikhácởvịthếyếukémhơnmìnhđểcảmthấymìnhtốtđẹphơn.

Trongcuộcsống,chúngtacólẽsẽbắtgặpmộtvàingườirấtkhóđểhòahợp.Họlúcnàocũngcócảmgiácnhữngngườixungquanhcóvấnđề.Nhưngthựcrachínhhọ,chứkhôngphảiaikhác,mớilàngườicóvấnđề.

Khibiếttựtôntrọngbảnthân,conngườisẽcócáinhìnhiềnhòahơnvớimôitrườngvàcuộcsống,trongkhikẻkiêungạochỉbiếtđốixửthôbạovàbắtépnhữngvậtvôtriphảitheoýmình.Cũnggiốngnhưviệccốlàmngườikhácchúý,anhtaápđặt“mongmuốn”củamìnhlênmọithứvàyêucầungườitaphảiđểmắttớimình.

NhữngbiểuhiệncủaloạitínhcáchLE-ARấtdễnổicáu,tứcgiậnvàraoai,lúcnàocũngcầnđượcngườikhácchúý.Cóthểcoilàngườihunghăng,khôngchỉtrongquanhệvớingườikhácmàcòntrongcảmôitrườngchung.Cóxuhướngphảnứngtháiquávớibấtkỳsựđốixửnào(màtheo

anhtalà)khôngcôngbằng,bấtchấpviệcđónhỏđếnđâuchăngnữa.Thườnghuênhhoang,khoáclácvềthànhcôngdùlànhỏnhặtcủabảnthân.Lúcnàocũngnghĩvềtàisản,vậtchất;luôntìmcáchcủngcốvịtrí(màanhtatựcholà)quantrọngcủamình.Trongbấtkỳcuộctròchuyệnnàocũngcốápđặtsuynghĩcủamìnhlênngườikhácvàcốláisựchúývềbảnthân.Cầnđượcxemlàđúngđắn,làkimchỉnamhànhđộngtrongmọitrườnghợp,muốnkiểmsoáttấtcả.Thườngkhôngbiếttiếpthuýkiếncủangườikhácvànhanhchónggạtbỏnhữngquanđiểmđó.Thườngcótháiđộsaymêkiểuquákhíchvàlâmvàokiểuứngxửcónguycơcaolàlúcnàocũngcảmthấymìnhlàngười“giàusứcsống”.

NhữngbiểuhiệncủaloạitínhcáchkếthợpgiữaLE-DvàLE-A

Nhạycảmquámứccầnthiết.NgườitheokiểuLE-Asẽcóbiểuhiệngiậndữvàtựdựnglênchomìnhmộttấmchắnmạnhmẽ,trongkhinhữngngườiLE-Dtrởnênbuồnbãvàthumìnhlại.Thườngsửdụngnhữngngôntừchánnảnvàhaysốngvớiquákhứ,dùđiềuđóchẳngmanglạicảmgiácdễchịuchútnàochoanhta.Thườngcốgắngtrongvôthứcđểgâyấntượngmìnhlàngườiquyếtđoán,dứtkhoát.Haynhìnđờibằnghaimàu“trắng,đen”;trongtrườnghợpkhôngphùhợpthìchuyểnsangmàuphatrộngiữahaimàutrên,tứclàmàu“xám”.Tựdựnglênhìnhảnhsailệchvềbảnthânvớithếgiớixungquanhvìmuốnđượcngườikhácnghĩrằngmìnhtốtđẹphơnbảnthântrongthựctế.Mọichuyệnđềucóthểliênhệđếnbảnthân,bởivìcógìcóthểquantrọnghơnbảnthânhọ–trungtâmcủavũtrụ?Thườngtìmkiếmsựủnghộvàcảmgiácyênlòngnơingườikhác.Trànngậpnhữngniềmtinmùquáng,luôncóxuhướnghànhđộngkiểucảmtính,khicầnbiệnminhchohànhđộngcủamìnhthìlạiviệnđếncácsuynghĩkiểulogic.Dễnổinóng,tứcgiận;tâmtrạngthayđổithấtthườnghoặcdễdàngbuôngxuôikhigặpchuyệnkhókhăn.

Khônggiữđượcmốigiaohảovớinhiềungười,thườngcónhiềungườikhôngthểhòahợpnổi.Đổlỗichotấtcảtrừbảnthânkhigặpchuyệnvàtừchốinhậntráchnhiệmvềmình.Lúcnàocũngcoimìnhlànạnnhân.Dễbuồnchán,thấtvọng,hoặcítnhấtthìlolắng,bấtan.Gặpkhókhăntrongviệcraquyếtđịnh.Nỗilolắngmìnhsẽcóquyếtđịnhsaikhiếnhọkhôngthểquyếtđịnhđược,đặcbiệttrướcnhữngthayđổitronghoàncảnhkhôngchắcchắn,khihọkhôngnắmquyềnchủđộngvàđiềunàykhiếnhọrấtsợhãi.

Nênlưuýrằngmộtngườicólòngtựtrọngthấpthườngdaođộnggiữahaidạng:hoặclàngườitựhạthấpbảnthân(dạngngườitựcholàmìnhkémcỏisovớingườikhác)hoặckiểungườitựđềcaomình(ngườikiêungạo).Dùtrongtrườnghợpnào,kếtquảcũngthườnglànhữngphảnứngtiêucực:hoặclànộitâmtựémlại,gâycảmgiácbuồnchánvàtổnthương;hoặcphảnứngrangoàithànhsựtứcgiận.Mộtkhiđãnắmbắtđượcdạngtâmlýnàođangchiphốiđốiphươngtrongthờiđiểmxácđịnh,bạnsẽphỏngđoánđượckháchínhxáctháiđộvàcáchứngxửcủahọtronghầuhếtmọihoàncảnh.

Từđầutớigiờ,chúngtađãhoànthànhsơbộquátrìnhphântíchtâmlýsửdụngphươngphápS.N.A.P.Vớiphươngphápnày,giờđâybạnhoàntoàncókhảnăngđọcvịsuynghĩvàquátrìnhraquyếtđịnhcủađốiphương,vìmỗiloạitínhcáchđềucungcấpchochúngtacáchđọcvịrõràngvàchínhxác.

Giờchỉcònmộtvấnđềlàlàmthếnàođểápdụnghiệuquảnhấtvàothựctế.PhầnIđãđưaracácthủthuậtchitiết,PhầnIIgiúpbạnđisâuvàochitiếthơn.Đểápdụngđượccácthủthuậtnàyhiệuquảnhất,bắtđầutừđâychúngtasẽhệthốnglạitừngchút,từngchútmột,thôngquacácvídụcụthể,từđóbạncóthểápdụngdễdàngtrongcuộcsốngmuônmàu,muônvẻcủamình.

T

Chương15Nghệthuậtvàkhoahọctìmhiểutính

cách:Nhữngvídụthựctế

“Trítưởngtượngvànhữngđiềuhưcấuchiếmtớibaphầntưcuộcsốngthựccủamỗichúngta.”

SimoneWeil(1909–1943)

rongchươngnày,chúngtasẽphântíchhaikiểuphânloạicóthểápdụngtrongtấtcảcáctrườnghợpbiếnthiêntrongthựctế,cùngcácvídụminhhọađểgiúpcácbạnhiểurõhơnvềviệcápdụngcácthủthuậtphântíchtâmlýtrongsáchnày.

Saukhiđãquansátđượccác“màusắc”–nhưlòngtựtrọng,sựtựtin,sởthích–bạncóthểsắpxếp,phatrộnchúngđểtạonênmộtbảnlýlịchhoànchỉnhvềđốitượng,từđóđọcvịđượccácsuynghĩ,cảmxúc,niềmtinvàcóthểlàcảcáchhànhxửcủahọ.Bạnsẽthấytrongmộtsốtrườnghợp,mộtsốloạisắcmàu–cảcơbảnlẫnthứcấp–đềukhôngảnhhưởngnhiềutớikếtquảđọcvịmộtngườicủabạn.Bạnsẽnhậnrarằngnhữngquantâmcủađốitượng(chứkhôngphảimứcđộquantâm)mớilàđiểmbanđầuđểxâydựngnhữngthôngtincơbảnvềtâmlýcủamộtngười.Theolýthuyết,bạncóthểsửdụngbấtkỳsắcmàunàođểbắtđầuquátrìnhphântíchtâmlý.Tuynhiên,trênthựctế,sựquantâmmớilàphươngphápdễlàmnhất,vìkhiđặttronghoàncảnhcụthể,chúngsẽlàcáidễhiểunhất.

HaikiểuphânloạiLoạiA:Ngườikhôngcóhứngthútừđầuvớikếtquả(vídụ:

thànhviênbồithẩmđoàn(ởtòaán),khiđánhgiácôngviệc,khigiúpđỡmộtngườibạn).

LoạiB:Ngườicóhứngthú(độngcơ)từđầu(vídụngườichơibài,khiđiđàmphán,thuyếtphụcngườikhác,khibánhàngquađiệnthoại).

Lưuý:Trongnhữngtrườnghợpkhikhôngbiếtmứcđộquantâmcủađốitượngđếnđâu,nhưtrongmộtbuổihẹnhò,bạncóthểápdụngcácthủthuậtđãhọctrongchương5,sauđóquansátxemngườiđócóthểhiệnhứngthútừđầuhaykhông,rồiápdụngcáchthứcphântíchphùhợp.

Trướctiên,chúngtasẽphântíchcáctìnhhuốngtrongđóđốitượnglàngườikhôngcóhứngthútừđầuvàtựtrọngcao,sauđótớingườicóhứngthú(độngcơ)từđầuvàtựtrọngthấp.Tiếpđếnlàcáctrườnghợpkhiđốitượngcóhứngthútừđầuvớikếtquảvàcóvẻlàcólòngtựtrọngcao,rồitớingườidườngnhưcólòngtựtrọngthấp.

LOẠIA:Ngườikhôngcóhứngthútừđầuđốivớikếtquả

Mộtngườibìnhthườngdĩnhiênlàmuốnlàmđiềuđúngđắn,nênlàm,nhưlàmuốncósựcôngbằng,muốngiúpđượcbạnbèlúccầnthiết.Tuynhiên,ởđâychúngtađangđềcậptớiviệcmộtngườicóhứngthútừđầuvớikếtquảcólợichohọhaykhông,khihọlàngườitheochủnghĩacánhânvàíchkỷ.

Hãynhớrằngsựtựtônchínhlànhântốquyếtđịnhmứchứngthútừđầuđốivớimộtviệccóảnhhưởnglớntớiđốitượng.Khimộtngườicàngcólòngtựtrọngcao,anhtacàngcónhiềukhảnăngđạtđượccảmgiácthỏamãnkhitheođuổinhữngmụctiêu(màanhtacholà)cóýnghĩađốivớianhtahơn.Ngượclại,khimứctựtrọngkhôngcao,đốitượngkhôngthấycầnthiếtphảilàmđiềuđúngđắn,chonênkhôngcóhoặccórấtíthứngthúvớikếtquảcôngviệcmàhọtheođuổi.

Trongtrườnghợpmộtngườikhôngcóhứngthúnàotừbanđầu,

mứcđộtựtônlànhântốảnhhưởngnhiềunhấttớisuynghĩvàquátrìnhraquyếtđịnhcủaanhta.Dođó,chúngtacầntậptrungchúýtớinónhiềunhất.Bắtđầutừđây,chúngtaphácranhữngthôngtincơbảncủađốitượng.Cácphầntiếptheosẽgiúpbạnrútrakếtluận(kếtquảđọcvị)từnhữngthôngtinđó.

PhântíchS.N.A.P.:ĐánhgiáchungKhiliênquantớicácvấnđềnguycấpvớibảnthân,cầnbỏra

nhiềucôngsứcđểlàmđượcviệc,conngườicàngcóxuhướnggiảmcáchànhđộngnghĩahiệphoặctíchcựccủamình.Tuynhiên,nếucólòngtựtrọngcao,conngườisẽkiênđịnhhơntrongviệcduytrìýchímuốnlàmđiềuđúngđắnhơnlàlàmvìcảmthấythích,hoặcđểđánhbónghìnhảnhbảnthân.Khitựtrọnggiảm,tâmtrạngtrởthànhnhântốchiphốinhiềuhơn,khiđódùcôngsứcbỏrarấtít,thậmchíkhôngcần,nhưngmongmuốnlàmđiềuđúngđắncũnggiảm.Trườnghợptâmtrạngxuốngdốcnhưnglạicầnbỏnhiềucôngsứchơnthìcơhộilàmvậycànggiảmnhanhhơn.Đốivớimộtngườikhôngcóhứngthútừtrướcvàlòngtựtrọngthấp,vấnđềnguycấp/khốnđốnthếnàolúcđócũngchẳngquantrọngnữa,vìtâmtrạngkhiđóđãchùngxuốngrồi.

Khitâmtrạngphơiphớitrởlại,conngườicóthểtạmthờirờixatrạngtháisuynghĩmọithứtậptrungvàobảnthânmàđểmắt(mộtlần)tớinhữngnhucầucủangườikhác.Vìthế,sựbằnglòng,haymứcđộhợptáccủangườicólòngtựtrọngthấp,sẽmạnhnhấtkhingườiđócótâmtrạngtốt,khôngcầnbỏranhiềucôngsứcvàkhôngcầnlolắngnhiềutớiviệccógặpphảivấnđềgìkhông.Cũngcầnphảinóirằnglòngtựtinkhôngnênxétđếntrongtrườnghợpnàyvìnóvốnlàmộtbiểuhiệnkháccủahứngthú–vàvìvậycómốiquanhệtỷlệnghịchvớilòngtựtrọng.Kếtluậnlại,khitựtrọngthấpvàkhôngcóhứngthútừtrước,mộtngườicóthểđơngiảnkhôngquantâmtớimứcđộcôngsứcanhtacầnbỏrakhilàmmộtviệcnàođó.

Nhưbạnđãbiết,tựtrọngthấpkhôngphảilúcnàocũngởmộtmứcnhưnhau.KiểungườiLE-Asẽítđểtâmtớiánhmắtcủangườiđời,trongkhikiểungườiLE-Dcóthểdễdàngbịthayđổibởiảnhhưởngtừđánhgiácủangườikhác.Khicảhaikiểungườitrênđềuquantâmtớicáchnhìncủangườikhác,kiểuLE-Asẽthíchthỏamãn

cácnhucầucủachínhmìnhhơn.Mộtkhiđãmuốnđiềugì,ngườiđósẽchỉlàmđiềucólợichomình;trongkhikiểuLE-Ddễdàngchấpnhậntừbỏlợiíchcủamìnhđểphụctùngngườikhác.

KiểungườicóvẻcólòngtựtrọngcaoBiếttậptrungchonhữnglợiíchlâudàivàbiếtnghĩchongườikhác,cóbảnlĩnhđểvượtquamongmuốntưlợi.Trongtrườnghợpcảmgiácbịnguyhiểmkhôngởmứcquáthấp,tâmtrạngcũngkhôngảnhhưởngnhiềutớisuynghĩcủahọ.Trongtrườnghợpkhôngcóquánhiềuhứngthú(đểlàmđiềuđúngđắn),lòngtựtintronghọthườngchỉxoayquanhmứcđộhứngthúvàcũngkhôngchiếmnhiềusuynghĩcủahọ.

Kiểungườinàynhậnthứcđượcthựctếvấnđềvàkhôngđểcảmxúccánhânchiphốisựnhậnthứcấycủahọ.Nhữngđánhgiácủahọđachiều,khôngbịphiếndiệnvàkhôngtậptrungvàobảnthân.Họtưduytíchcựcvàcóthểchonhiềuhơnnhận,khôngthôlỗhayvộivàng.Vìkiểungườinàykhôngcầnphảichứngtỏbảnthânnênhọrấttậptrungvàkhôngđểýtớiviệctưlợi.Họtậptrungvàoviệctổnghợpthôngtinđểraquyếtđịnhđúngvàítquantâmtớiviệcmìnhđangbiểuhiệnthếnào.Khilòngtựtrọngcàngcao,họcàngcóýchíkiênđịnh,quyếtthựchiệnđiềuđúngđắnchodùđiềuđócóbắthọphảihysinhlợiíchcánhân.

KiểungườicóvẻcólòngtựtrọngthấpTậptrungvàocáchammuốnnhấtthờivàthườnglàvìtưlợi.Tâmtrạnglấnlướtlòngtựtrọng,chiphốimọithứ.Mứcđộtựtintỷlệnghịchvớihứngthú,khôngchiếmnhiềuphầntrămtrongsuynghĩđủđểtrởthànhyếutốgâyảnhhưởnglớn.

NhữngcâunóithườnggặpKiểungười

LE-DLE-AKếthợp

Trườnghợpcóhứngthútừtrước“Tôisẽcốgắng.”“Tôicầnlàmđiềunày.”“Tôisẽlàmđiềutôicóthể.”

Trườnghợpkhôngcóhứngthútừtrước“Tôikhôngmuốnlàmaigiận.”“Saocũngđược!”“Hãylàmcáigìđúngđắnnhất.”

NgườikiểuLE-DhayLE-Achỉthấyđượcnhữngthứhọmuốnthấyđểđạtđượccảmgiácantoàn;chínhvìvậy,họđểcảmxúclấnátlýtrí–khiếnnhậnđịnhvềthựctếbịbópméo.Nhữngngườinàychỉquantâmvàtậptrunghếtsứcchonhữngnhucầucánhân.Họchỉlàmđiềucólợichomình,nếukhôngsẽkhôngduytrìđượctâmtrạngtốt.Ngượclại,khitâmtrạngkhôngtốt,họsẵnsàngtỏrathôlỗ.Vìvậy,chẳngđờinàohọchịuhợptácnếukhôngthấycólợi.Cáchduynhấtcóthểlaychuyểnđượcnhữngngườinàylàđánhvào“cáitôi”củahọ,vìcảmgiácvềsựđúng/saicủahọđãbịbópméoquáưlệchlạc,nêncáchduynhấtlàphảilàmsaokhơiđượcnhậnthứcđúngđắncủahọ.

Nhữngvídụtrongcuộcsống

TrườnghợpcólòngtựtrọngcaoTrườnghợpA:Mộtluậtsưbàochữađangtiếpxúcvớingười

sắptớisẽlàthànhviênbồithẩmđoànchovụánmàanhtađangthụlý,trongđóthânchủcủaanhtaphạmmộttộikhánghiêmtrọng.

Tómtắt:Nếubịcáocóchứngcứchắcchắnchứngminhđượcanhtavôtội,ngườibồithẩmkiasẽgiữkínnó.Cònnếuvụánvẫnchưacóchứngcứxácđángthìôngtacũngkhôngdễdàngchấpnhậnđểvịluậtsưkiadắtmũi.Tuynhiên,ôngtacũngkhôngđếnnỗikhôngcócảmgiáctộinghiệphayđồngcảmgìvớinỗiđaucủaanhta.Khimộtngườicótựtrọngcaovàkhôngcóhứngthútừtrước(độngcơtừtrước),anhtasẽdễdàngđồngcảmvớingườikháchơn,vì“cáitôi”khôngchiếmtrọnsuynghĩvàsựchútâmcủaanhta.

Điềunàycũngkhôngcónghĩalàvịbồithẩmkiavìcảmthấytộinghiệpchobịcáomàkhôngquantâmtớicácchitiếtkháccủavụán.Vìngườiđócólòngtựtrọngcao,lạikhôngbịảnhhưởngbởiđộngcơnàocả,nênôngtatựcócảmgiácmìnhlàmđúngvàkhôngquantâmtớiviệcphảitrừngphạtai.“Taphảilàmđiềuđúng.Cônglýphảiđượcthựcthi”làtâmniệmcủaông,vàvìthếôngcôngbằngvàổnđịnh.Nếukhôngcólídonàobuộcôngthayđổiquanđiểmthìôngcóthểvẫnlắngngheýkiếncủangườikhácvàgiữnguyênsựkiênđịnhcủamình.

Mộtnhântốkháccũngcầnchúýởđâylànhữngniềmtinđãtồntạitừtrước.Giảsửvịbồithẩmnàycóđịnhkiếnrằngmọigiámđốcđiềuhành(CEO)đềulànhữngkẻthamlamvàsẽlàmbấtcứđiềugìcóthểđểkiếmtiền,thìquanniệmnàychắcchắnsẽảnhhưởngtớisuynghĩcủaông.Vìvậy,đểnhanhchónggiảiquyếtđượcvấnđề(xemlạichương2,phầnThủthuật2),bạnnênhỏicáccâuhỏiliênđớiđểxemliệusuynghĩcủaôngtacóchịuảnhhưởngcủamộtđịnhkiếnnàokhông.

TrườnghợpcólòngtựtrọngcaoTrườnghợpB:Mộtnhânviêntậpsựđangchuẩnbịbảnbáo

cáochomộtphiêntòa.

Tómtắt:Trườnghợpnàycũngtươngtựnhưvídụtrước,trừmộtđiểmkhác.Ởđây,côngviệccủangườiđógắnliềnvớihoàncảnhthựctế.Vìthế,dùanhtarõràngkhôngcóhứngthúnàotừtrướcđốivớikếtquả,anhtasẽvẫnmuốnđưarađượccácquyếtđịnhđúngđắnvàmanglạihiệuquả.

Vìvậy,chúngtacầnnhìnvàocảquátrìnhlàmviệc,chúýhơntới

nhữngquyếtđịnhtrongthờigiantrướcđócủaanhta.Nếutrướcđókhônglâu,anhtamớiđưaramộtsốkiếnnghịđượcđôngđảomọingườiđónnhận,thìbạncóthểtrôngđợinhiềuhơnthế.Tuynhiên,mứcđộcaohaythấpcủalòngtựtrọngmớilàthứchỉrađộlệchlạcgiữaquanniệmvềđúng/saicủaanhtavớicái“cóthểchấpnhậnđược”,xétvềkhíacạnhnguyêntắcmànói.Chúngtathườngnhầmlẫnrằngngườitựcaotựđạilàkẻsẵnsàng“lươnlẹo”đểmọithứphùhợpvớinhữngýđịnhriêngcủaanhta(màaiaicũngbiết),nhưngđiềunàychỉđúngkhianhtabịđặtvàotrườnghợpnguykhốn.Thựcchấtthìchínhnhữngngườikhôngcóđộngcơtừđầuvớikếtquảvàcólòngtựtrọngcaomớilànhữngngườicóchiềuhướnglệchlạckhikếtquảcôngviệckhônglàmlợichoanhta.

TrườnghợpcólòngtựtrọngthấpTrườnghợpA:Mộtluậtsưbàochữađangtiếpxúcvớingười

sắptớisẽlàthànhviênbồithẩmđoànchovụánmàanhtađangthụlý,trongđóthânchủcủaanhtaphạmmộttộikhánghiêmtrọng.

Tómtắt:Trườnghợpnàycầntínhtoánphứctạphơnsovớitrườnghợpngườibồithẩmcólòngtựtrọngcao.Vềbảnchất,kiểungườicólòngtựtrọngthấplúcnàocũngchỉsuynghĩcho“cáitôi”củaanhtamàkhôngxemxéttớitínhnghiêmtrọngcủavụán,chỉtrừtrườnghợpcánhânôngtacódínhdángtớivụviệc.Nếukhôngphảilàvụánquantrọng,mứcđộhứngthúcủahọsẽgiảm.Họquantâmnhiềutớicảmxúccánhânhơnthựctếvàdễdàngđểcáccảmxúcphilýlẫnsuynghĩchủquancủamìnhchiphốimọithứ.

Ngườitựcoimìnhlàtrungtâmsẽnhìnnhậnmìnhquađánhgiácủanhữngngườikhác,nênkếtquảvụánphụthuộcphầnnhiềuvàođốitượngmàvịbồithẩmsẽđốichiếumìnhvớihọ-cóthểlànguyêncáohoặcbịcáo.Nếucóthiệnývớingườiđó,ôngtacóthểcósuynghĩkiểu“họcũnggiốngmình.”Vụkiệncóthểbịngưnglạihoặcnócũngcóthểđảochiều,gâyraphảnứngngượclại(bắtgiữbịcáo)nếungườibồithẩmcócảmgiáckhôngtốtvềngườiôngtađểý.

Khảnăngxảyracảmgiácghenghét,đốkỵsẽcàngmạnhlênkhitasosánhvớinhữngngườigiốngnhưta.Vídụ,mộtngườithợsơncóthểkhôngcócảmgiácgìkhiđemsovớimộtbácsĩphẫuthuật.Nhưngvớimộtbácsĩ,đặcbiệtvớingườicótựtrọngthấp,sựsosánh

vàđốkỵvớinhữngbácsĩkháclàkhôngthểtránhkhỏi.Điểmmấuchốtởđâylàngườiluậtsưphảihỏiđượccáccâuhỏiliênđới(xemlạichương2)đểpháthiệnxemliệutrườnghợpbắtthânchủcủamìnhcóxảyrakhông.

Nóichung,nếungườibồithẩmcótâmtrạngtốttrongsuốtbuổixétxử,đặcbiệtlàvàolúccầnraquyếtđịnhcuốicùng,vànếuôngtalạiđồngcảmvớibịcáothìôngtarấtdễngảtheochiềuhướngnhìnnhậnbịcáovôtội.Ngượclại,nếungườibồithẩmđangcótâmtrạngtồitệ,ôngtarấtcókhảnăngkếtánbịcáo.Nguyênnhâncủacơchếnàylàdo:khitâmtrạngtồitệ,“cáitôi”sẽchiếmtrọnsuynghĩ,vàlúcđósẽvôthứcchorằngnếungười“giốngmình”làkẻtồitệhơnthìchắcchắnmìnhsẽlàngườitốthơn.

NếulàkiểungườiLE-A,vịbồithẩmnàycóthểdễdàngbịthuyếtphụckhibịmộtbồithẩmkhácđảkích.Nếulàphảnứngtứcgiận,ôngtasẽphảnkíchtớicùng.Cònnếuđãđạtđượcmụcđíchvàmuốnkếtthúcvụviệc,ôngtasẽnhanhchóngưngthuậntheolílẽcủathànhviênbồithẩmkhác.Cảmgiácthỏamãnvànhucầucủabảnthânôngtamớilàcáiquantrọngnhất,trêncảcônglý.Vìthế,nếuvụkiệnđãkéodàithìluậtsưnênchúýtớisựthayđổicủavịbồithẩmmỗikhiôngtacócảmgiácmìnhđãđạtđượcmụcđích.

Ngượclại,kiểungườiLE-Dthườngcótâmlýkiểu“đámđông”.Trongnhữngvụviệckiểunày,ôngtathườngmáymócđồngývớisốđông;trừtrườnghợpsựgắnbóchặtchẽvớimộtbên(nguyênđơnhoặcbịcáo)quámạnhtớinỗikhôngthểtrốntránh,ôngtamớicóphảnứngkhác:đólàcốgắng“giữvữnglậptrường”chotớikhikhôngchịunổiáplựcnữamớithôi.

TrườnghợpcólòngtựtrọngthấpTrườnghợpB:Mộtnhânviêntậpsựđangchuẩnbịbáocáo

chomộtphiêntòa.

Tómtắt:Mộtlầnnữa,trườnghợpnàycũngtươngtựnhưvídụtrước,trừmộtđiểmkhác.Ởđây,côngviệccủangườiđógắnliềnvớihoàncảnhthựctế.Tuynhiên,lòngtựtrọngthấplạilàmgiảmsựnhạybéncủangườinhânviên.Bạnsẽnhậnthấyngườinàyluôncốgắngrậpkhuôntheomộtmẫucósẵn.Dấuhiệunhậnbiếtrõnhấtđólàanh

tasẽcốlàmgiốngnhưđãtừnglàmtrongtrườnghợptươngtựtrướcđây.NếulàkiểungườiLE-A,anhtasẽcốthểhiệnmìnhlàmộtkiểungườinhấtđịnhnàođó,vídụnhưkiểu“ngườinghiêmtúc,khônglàmchuyệnphilý”.Nếucóđiềuchỉnhnàosovớikhuônmẫuthôngthườngthìchẳngquađólàdoanhtanhậnthấytrườnghợpđókhácxavớinhữngcáikhác.

Bằngcáchrậpkhuônnhưthế,anhtachẳngcầnthiếtphảithayđổicáchnhìnnhậnbảnthânmình.Ngườikiểunàysẽdễdàngbịthuyếtphụcnhấtkhiđượcngườitachỉchorằngvụviệclầnnàykhácxavớinhữngvụthôngthườngkhác,vàrằngđiềuđóchophépanhtadựatrênnhữngthôngtinmớicóthểđưaranhữngquyếtđịnhkhác,thậmchílàquyếtđịnhngượchẳnsovớibìnhthường.

CònnếulàkiểungườiLE-D,anhtasẽthiênvềnghetheođámđôngvànhữnglýlẽthôngthường,phổbiến.CũnghànhđộngcảmtínhgiốngnhưkiểuLE-A,nhưngngườikiểunàylạidễchấpnhậnlàmvìngườikhác.Vìthế,mọilựachọncủaanhtacũngxoayquanhnhucầuvàýmuốncủangườikhác.KhôngtínhnhữngảnhhưởngnàythìlốisuynghĩcủakiểuLE-DcũnggiốnghệtlốisuynghĩcủakiểutínhcáchLE-A.

LOẠIB:Ngườicóhứngthútừđầu

PhântíchS.N.A.P.:ĐánhgiáchungKhitoànbộsuynghĩtậptrunghướngvềlợiíchcánhân,mứcđộ

tựtincủamộtngườitrởthànhnhântốquyếtđịnhtháiđộvàhànhvicủahọ.Vìtựtinvàhứngthútỷlệnghịchvớinhaunêncảmgiác,suynghĩvàhànhđộngcủahọđượcquyếtđịnhdựatrênmứcđộhứngthúcủaanhtasovớicơhộithànhcôngmàanhtatựđánhgiáđược(chínhlàsựtựtin).

TIẾPCẬNNHANH

Sựcómặtcủađámđôngcótạonênkhácbiệtkhông?Việctạođiềukiệnthuậnlợivềmặtxãhộicũnglàmộtyếutốcótácđộngkíchthíchkếtquả,khiviệcchúngtalàm

đượcđánhgiávàcósựchứngkiếncủanhiềungười.Cácnghiêncứuđãchỉrarằngcáckíchthíchnàycóthểkhiếnchúngtalàmtốthơnđốivớinhữngviệcđơngiảnvàlàmkémđiđốivớicácviệcphứctạphơn.Vídụ,mộttaybắnsúnghạngxoàngkhithựchiệnnhiệmvụdướisựquansátcủamộtsốngườikháccóthểbắntrúngíthơn.Nhưngvớingườibắngiỏi,anhtalạibắntrúngnhiềuhơn(theoMicheals,sáchxuấtbảnnăm1982).Khibạnphảithivớimộtngườigiỏihơn,hãylàmnókhikhôngcóaiquansát.Ngượclại,nếubạngiỏihơn,hãylôikéonhiềungườitớixemvìnósẽkíchthíchbạnthựchiệntốthơnvàđánhbạiđượcđốithủcủamình.

Khilòngtựtrọngcao,mứcđộtựtinđồngnghĩavớimứcđộhànhđộng.Nóimộtcáchđơngiảnconngườichỉtheođuổicáimìnhmuốnkhinàocócảmgiáctốtvềbảnthânvàthấytỉlệthànhcôngcao.Nhưngnếuphảilàmgìvìtráchnhiệmthìkhimứcđộtựtinvàothànhcônggiảm,việcchấpnhậnbỏcôngsứcđểlàmviệcđócũnggiảmtheo.Vàkhisựnỗlựcđãgiảm,khảnănghànhđộngcũngkhôngcòncao.

Tâmtrạngcũngkhôngảnhhưởngnhiềuđếnquyếtđịnhhànhđộngkhingườitacólòngtựtrọngcao.Chỉkhimứcđộnguycấpcủavấnđềkhôngquálớnhoặcchỉlàtạmthờithìtâmtrạngmớivàocuộc.Lúcnày,việclàmvìtráchnhiệmtrởnênítquantrọngvìthựcchấtvấnđềđócũngkhônggâyảnhhưởngnhiềuvàlâudài.

Ngượclại,khilòngtựtrọngthấp,tâmtrạngtrởthànhnhântốvừacóảnhhưởnglớnhơnvừacósựràngbuộcchặtchẽvớisựtựtin.Khicảmnhậnvềmứcđộthànhcôngtăngcao,sựtựtincũngtheođómàđượcnânglên,tâmtrạngsẽtốtlênvàngượclại.Khilòngtựtinđangdângcao,ngườicólòngtựtrọngthấpkhôngnềhàgìmàtheođuổimụctiêucủahọ,thậmchíđôikhicònnghiêmtúchơnngườicótựtrọngcaonhiều.Đếnmứcđộđó,côngsứccầnbỏrabaonhiêucũngkhôngthànhvấnđềđốivớikiểungườiLE-A.Lídolànhữngngườinàychỉnghĩtớibiểuhiệnbênngoàiđểthểhiệngiátrịcủamình,chứkhôngphảibảnthânanhta;chínhvìthế,sựthànhcôngsẽkhiếnhọthíchbảnthânmìnhhơn.

VớikiểungườiLE-D,việccólòngtựtrọngthấpvà“cáitôi”khôngđượckhẳngđịnhlàmhọkhôngmuốnbỏnhiềucôngsứcvàoviệccải

thiệncuộcsốngcũngnhưlàmmìnhvuihơn.Vìthế,họthườngdễdàngbỏcuộchoặctựnuôngchiềubảnthânbằngcáchchọnlàmnhữngthúvuithoángquahơnlànhữnglợiíchlâudài,đểnhanhchóngcóđượccảmgiáctốtđẹpvàtựbảovệmìnhkhỏibịthấtbại.Tuynhiên,đốivớinhữngngườiLE-A,nếucảsựtựtinlẫntâmtrạngđềuđangchùngxuốngthìhọsẽcócảmgiáctứctối,giậndữvàdễcáugắt.Họmuốnlàmviệcgìcólợivàchỉquantâmtớibảnthânmình.Khimọichuyệnkhôngdiễnratheoýmình,mứcđộgiậndữsẽtỉlệthuậnvớimứcđộhứngthúcủahọ.

SànglọcquatìnhhuốngGiờchúngtasẽkhôngphảitìmhiểuvềcáccáchngụytrang,che

giấucảmxúcmàlàcácphảnứngtheotìnhhuốngvànhữngnhântốcóảnhhưởngtớisuynghĩvàtháiđộtrongứngxửcủaconngười.Khikhôngcóhứngthútừtrước,chúngtasẽdễdàngquyếtđịnhlàmđiềugìđúngđắnvàduytrìnhữnggiátrịtốtcũngnhưtưtưởngđạođứccủamìnhhơn.Nhậnđịnhnàykhôngcóýkếttộibảnchấtconngườilàxấu,đâychỉlàmộtkếtluậnthựctếvềmộttrongnhữngchứcnăngmàbảnchấtcủaconngườithựchiệnmàthôi.Nhântốduynhấtcóthểkìmhãmsứcảnhhưởngcủađộngcơcánhân(khinómâuthuẫnvớimongmuốnlàmđiềuđúng)chỉcóthểlàlòngtựtrọng,vàlòngtựtrọngcũnglàcáicóthểgiữlạicácgiátrịvàniềmtinđúngđắn.

Trongmộtsốtrườnghợp,việcbiếtđượccàngnhiềuthôngtincánhânvềđốitượng–nhữngthôngtincóthểliênquantớihoàncảnhmàbạnđangxétđoán,sẽcàngcólợi,thậmchírấtcầnthiết,đểbạnbiếtđượcmứcmâuthuẫngiữa“cáitôi”củangườiđóvàýthứcvềđạođứccủahọ.Khimứcđộhứngthúcàngtăng,việcnhậnbiếtcàngtrởnênphứctạp.Vấnđềsẽtrởnênđơngiảnhơnđốivớingườikhôngcóhứngthútừtrướchayvớingườibộctrực,thẳngthắn,bởivìhứngthúcánhânkhiđượcbiểulộrangoàisẽkhônglàmngườikháckhóphánđoánkhiđemsovớicácgiátrịđạođứccủahọ.

Mứcđộhứngthúcủamộtngườicóthểrấtkhóđoánbiết,nhưngbạncóthểhướngcácphánđoáncủamìnhquanhnó(xemlạicáchsửdụngcácthủthuậttrongchương3,phầnDấuhiệu2)bằngcáchkhơilạiđúngchủđềvàquansátxemliệuđốitượngcótrởnêncảnhgiáchơnhaykhông.Nếuđúnglàhọcảnhgiáchơnthìbạnđãgầntớingưỡngcácgiátrịvềđạođứcbịkhuấtphụcbởihứngthúcánhâncủa

họ.

Ngoàira,cũngrấtcầnthamkhảocáctìnhhuốngtươngtựđãtừngxảyrakhiđặtcâuhỏivềcáingưỡngkhicácgiátrịvàniềmtincủađốitượngcóthểbịlàmmòntớimứchọphảihànhxửngượclạivớibảnchấtcủamình.Nhữnghànhxửtrongquákhứchínhlàchỉdẫntốtnhấtchohànhxửtrongtươnglai.Đứngtrướcnhữngsựkiệnquantrọng,hoặcgặpphảisựthayđổitháiđộ,bạncóthểchắcchắnrằngmộtngườicóthểlặplạichínhxácnhữnggìanhtađãlàm.

Vídụ,nếubạnđangcốlôikéomộtnhânviêntừcôngtykhácvề,bạncóthểchắcchắnmộtđiềurằnganhtacũngcóthểdễdàngbịlôikéokhỏicôngtybạn.Tươngtựnhưvậy,mộtngườiphụnữcóquanhệtìnhcảmvớimộtngườiđànôngđãcógiađìnhcũngcầncảnhgiácrằnganhtarồisẽquaylại“cắmsừng”côta,điềunàythậmchícònđượcchứngminhvềmặtsốliệuthốngkê.

TrườnghợpcólòngtựtrọngcaoTậptrungvàocáclợiíchlâubền.Khôngchịuảnhhưởngcủatâmtrạng,vìcảlòngtựtrọngvàhứngthúđềuởmứccao.Tâmtrạngvàocuộcchỉkhiđólàviệckhôngmấyquantrọng.Sựtựtintrởthànhnhântốgâyảnhhưởngmạnh.

Ngườikiểunàymuốnlàmđiềuđúngvớilươngtâmcủamình,nhưngsẽgặpkhókhănkhilươngtâmmâuthuẫnvớilợiích.Vídụ,khitìmthấymộtcáivítrongđócó10đôlavàmộtnắmthẻtíndụng,anhtasẽthiênvềhướngtìmlạichủnhâncủanó.Nhưngkhivậttìmthấylạilàmộtcáitúiđầytờ100đôla,anhtasẽphảiđấutranhtưtưởng.Lươngtâmmuốnlàmđiềuđúngvàmongmuốnđemcáitúitớichỗcảnhsátcủaanhtasẽphảiđấutranh(ởmộtchừngmựcnàođóphụthuộcvàomứctựtrọngvàlợiíchcủabảnthânanhta),vàrấtcóthểanhtasẽhànhđộngđingượclạiđạođứcvàcácgiátrịcủamình.

TrườnghợpA:Johnđangđàmphánhợpđồngvớibạn.

GiảsửJohnđãcóhứngthútừđầu,giờmốiquantâmcủabạnlà

sựtựtin.Nếubạnđánhgiáanhtalàngườicólòngtựtincao,vụthươngthảocủabạnsẽtrởnênrấtkhókhăn.Cónhiềuhứngthú,cótựtinlạithêmtựtrọngcaotạochoanhta“thế”khôngcógìphảisợ.Anhtasẽchẳngđờinàochịu“dướicơ”màchấpnhậnnhữngđiềukhoảnvôlí.Cơhộiduynhấtđểbạnlaychuyểnđượcanhtađólàđánhvàosựtốtbụng–làmgìđóchobạn–dùrằngcóthểanhtacũngchẳnglàmvậy.

Tuynhiên,nếubạnđánhgiáanhtatheochiềuhướngngượclại,tứclàngườicótựtrọngthấp,thìbạnsẽdễdàngchiếmthếthượngphongbằngcáchlàmtăngkhảnănganhtasẽravềmàítđạtđượcthỏathuậncólợichomình.Nhờđó,bạnsẽnắmquyềnchủđộngkhikhéoléolậtsuynghĩcủaJohntừthiênvềlýtríchuyểnsangthiênvềcảmxúc,đểcócơhộiđẩyanhtaxarờikhỏinhữngmụctiêuvàlợiíchlâubềncủachínhanhta.

TrườnghợpB:Bạnđangchơibàivàbàikhôngđẹpđốivớicảbạnvàngườichơicùngbạn.

Trườnghợpnàybạnnênsửdụngcácthủthuậttrongchương3đểxácđịnhmứcđộtựtincủađốithủ,nhằmlựacáchchơichophùhợp.Vìbạnkhôngcócáchnàođểbiếtchínhxácbàianhtađangcầmlànhữngquângì,bạnchỉcóthểphánđoáncáctìnhhuốngvàkếtquảcóthểxảyradựatrênđiềusau:anhtasẽchơitùytheobàivậncủamìnhvàkhôngsợlàmtheobảnnăng.Anhtasẽkhôngtựlàmmìnhrơivàothếbíhoặcbịcảmxúcđánhlạchướng.Nếuanhtacũngkhôngđượcbàiđẹp,đósẽlàcảquátrìnhlừagạtcótínhtoán,cóhơihướngmạohiểmnhưngkhôngquángungốc.

Nếulàngườicólòngtựtincao(anhtatựđiềuchỉnhnhậnthứccủamình),đốithủcủabạnsẽcóchiềuhướngchơiquyếtliệthơnmộtchút,vìlòngtựtintươngứngvớitâmtrạng.Cácnghiêncứuđãchỉrarằngnếutrongkhoảngthờigiangầnđómàmộtngườichơithắnglớnđượcmộtlần,hoặcthườngcóbàiđẹpthìanhtasẽcóhơihướngchơibàimạohiểmhơn.Cònnếulòngtựtinthấpthìchínhlòngtựtrọngcaosẽgiúpanhtatránhkhỏiviệcbịlunglạcvàchơikémđi.

Trườnghợpcólòngtựtrọngthấp

Tậptrungvàocácnhucầunhấtthời.Tâmtrạnglànhântốchủđạomangtínhquyếtđịnh,lấnlướtcảlòngtựtrọngngaytrongnhữngtìnhhuốngkhôngthựcsựquantrọng,vìđốivớingườicólòngtựtrọngthấp,khônggìsođượcvớibảnthânvàlợiíchcánhâncủahọ.Lòngtựtincũnglàmộtnhântốquantrọng,quayxungquanhmứcđộhứngthú.

Khicóhứngthútừtrướcnhưnglạicótựtrọngthấp,sựtựtinlàthứrấtdễbịlaychuyểntrongconngườita.Ngườikiểunàyrấtdễcóphảnứngtiêucực(kiểunhưphátđiênlên)nếuanhtanhậnthấysựviệcđócóthểkhiếncuộcsốngcủaanhtabịđảolộn–làmanhtađánhmấtvậnmaycủamình.Khikémtựtin,nhậnthứccủahọthậmchícònbịbópméohơnvàhoàntoàncókhảnănghànhxửvôlý,dễtứcgiận,cáugắtvớibấtkỳthứgìngángđườngđitớimụctiêucủahọ.

TrườnghợpA:Bradđangđàmphánhợpđồngvớibạn.

TựtrọngthấpvàtựtincaocónghĩalàBradsẽhànhxửvôcùngcảmtínhvàliềulĩnh;bấtkỳcơhộinhỏnàotạocảmgiáctốtcũngđềukhôngthểbỏqua.Anhtacảnhgiáccaođộvớimọithứvàkhôngcóthứgìthoátkhỏicặpmắtcủaanhta.Buổiđàmphánnàylàcơhội,làgiâyphútanhtacóthểtỏasáng.Đừngngạcnhiênnếuanhtacốthểhiệnbảnthânmìnhhơitháiquá.Tuynhiên,nếuđâylàkiểungườiLE-Dthìdùanhtacósuynghĩtheolốinàyđichăngnữathìbiểuhiệncủaanhtavẫncứgiấugiấugiếmgiếm,vàkhôngcóchútgìsồnsồnnhưngườiLE-A.

Ngượclại,khitựtinthấp,anhtasẽchùnlại,esợ,thậmchíngaycảkhimọichuyệndiễnratrênbànđàmphánđangtheochiềuhướngrấtlogic–anhtasợvàsẽbỏchạy.Anhtacũngcóthểbiểuhiệnlàmìnhkhôngcóchúthứngthúnào,vìmongmuốnnàynằmngoàitầmvớicủaanhtavàvì“cáitôi”tựbảovệanhtakhỏibịgâyhạivàtổnthương.Anhtasẽcốhợplýhóamọilýdovìsaomìnhkhôngdámđứnglênđòiquyềnlợichobảnthân.KiểungườiLE-Dsẽcóbiểuhiệnchánnản,thấtvọng,cònkiểungườiLE-Asẽtrởnênthôlỗvànổikhùnglên,đặcbiệtlàkhihứngthúcàngcaothìsựtứcgiậncàngtăng.

TrườnghợpB:Bạnđangchơibàivàbàikhôngđẹpđốivớicảbạnvàngườichơicùngbạn.

KiểungườiLE-Avớilòngtựtincaosẽchấpnhậnrútrabấtkỳlábàinàotrêntayđểđổilấythứcógiátrị.Giátrịbảnthânanhtanằmởchínhcáclábàivàcuộcđờianhtađánhcượcvàogiâyphútnày.Bạnsẽnhậnthấyanhtaluôncốgắngđểtrụbàimàkhôngphảingửabàiralầnnào.Hãychúýxemliệuanhtacóđảomắttìmkiếmngườisẽchứngkiếngiâyphútanhtachiếnthắnghaykhôngnhé.CònvớingườikiểuLE-D,tasẽkhóđọcvịhọhơnnhưngnhữngngườinàycũngsẽcókiểucốtìmxemaicóthểlàmchứngchosựthànhcôngcủahọkhông.Trườnghợpcảhaikiểungườinàyđềukhôngtựtinvàolábàicủamình,họsẽđánhbàikiểugìndứ,kémhăngháihơn.

VừatiếnvừalùiKhiđãquenvớiquátrìnhphântíchvàđọcvịtâmtưngườikhác,

bạncóthểápdụngcáckỹnăngđãhọctheohaihướng.Bạnsẽcókhảnăngxếploạitínhcáchvàđọcvịsuynghĩcũngnhưhànhxửcủahọ.Bêncạnhđó,bạncònhiểuđượcnhữngkiểuchegiấucảmxúcmàhọápdụngtrongđạiđasốtrườnghợp.Việcphânloạivàtìmhiểutínhcáchconngườilàquátrìnhhaichiều,vừatiến(dựđoánphảnứngcủahọtrongtươnglai)vừalùi(xemxétlạiphảnứngmàhọtừnglàmtrongquákhứ).Vídụ:

Quaquansát,bạnkếtluậnrằngmộtvậnđộngviênquầnvợtlàngườicólòngtựtrọngthấp,tựtinvàcóhứngthúcaođộ.Điềunàycónghĩalàanhtanhậnthứcvềgiátrịcủamìnhthôngquanhữngkhảnăngcủabảnthân.Anhtatựđặtthếgiớitrongmốihiểmnguycùngsựhứngthúcaođộcủamình.Vìvậy,hãyquansátkiểungườicótựtrọngthấpquyếtđịnhphảnứngcủahọ,bạnsẽthấyrằngkiểungườiLE-Athườngồnào,thíchkiểmsoátmọithứ,cóxuhướngthiểncận,tựmãnvàkhóchiều.Bạnbiếtkiểungườinàythườngphảnứngtiêucựctháiquákhimọichuyệnkhôngđượcnhưý.Nhữngdấuhiệuxấucóthểkhiếnanhtaquayraquátmắngbấtkỳai,hoặcphảnứngkiểutươngtự.KiểungườiLE-Dthậmchíkhôngdámphànnànvềnhữngđiềunàyhoặccóphảnứngtráingượchẳn,nhưngthườnglàbiểulộcảmxúcchánnản,mệtmỏi.

Bạncũngcóthểlàmđộngtácngượclại:tìmhiểuvềhànhxửcủamộtngườitrongquákhứ.Vídụtrongtrườnghợpcủangườichơiquầnvợtnóitrên,việcbiếtđượcquákhứcủaanhtathếnàosẽgiúp

bạnkếtluậnđượctínhcáchcủaanhtalàkiểungườicólòngtựtrọngthấp,tựtinvàcóhứngthúcao.

Giờhãyđọcmộtsốvídụvềcáchchúngtadựđoánkếtquảhànhđộnghoặcđọcvịkiểuchegiấucảmxúccủamộtngườikhichúngtađãbiếtkiểuphảnứngcủahọ:

Hỏi:Pamlàmviệctrongmộtvănphòng,nơibạnđồngnghiệpcủacôvừabịsathảibấtchấpsựphảnđốicủacô.GiờđâyvịtríấyđãđượcSuethaythế.NếubạnmuốnbiếtPamlàngườicótựtrọngcaohaythấpthìphảnứngnàocủacôtachobạnbiếtđiềuđó?

Đáp:Nếucólòngtựtrọngcao,côtasẽchọnlàmđiềuđúngvớilươngtâmcủamình,chứkhôngphảicốtỏramìnhlàngườiđúng.Tuynhiên,nếulàngườicótựtrọngthấp,việcchứngminhmìnhđúngtrởnênquantrọnghơnsovớilợiíchcủacôngty.Vìvậy,côtacólẽsẽứngxửtheocáchtỏramìnhkhôngmuốngiúp–vớicácbiểuhiệnđadạngtừviệcluôncốđảkíchchotớichọcpháSuecôngkhaikhicônàylàmcôngviệcmớicủamình.

Hỏi:Kellylàngườigiúpviệcởnhàbạn.Mộthômcôtìmthấymộtđồng25xudướitràngkỷởphòngkháchvàđặtnólêntrênbànchobạn.Cóthểkếtluậnđólàngườitrungthựchaykhông?NếuKellytìmthấymộttờ100đôlanhàunhĩtrongtúiquầncủabạnthìcôtasẽlàmgìnhỉ?

Đáp:Phầntrămcơhộilấylạitờ100đôlacủabạnsẽlàrấtthấpnếuđólàngườicótựtrọngthấp.Khisựhứngthútừtrướccủamộtngườicónguycơbịnguyhiểm,chúngtacầnxemxétbấtkỳtìnhhuốngnàocóthểphávỡthếcânbằngtronglươngtâmcủahọ.Câuhỏi“Khôngbiếtcôtacầntiềntớimứcnào?”cầnđượcđặtlênbàntính.

Ngượclại,nếuKellycótựtrọngcaothìchỉcólợiíchcánhânmớicóthểlaychuyểnđượccô.Vìthế,hãytìmhiểuvềhoàncảnhcủacôta–liệucôtacóđangbịmấtnhàhaygặpkhókhănvềmặttàichínhhaykhông?Dĩnhiên,nhữnggiảthiếtnàykhôngthểtuyệtđốiđúng.Đôikhilươngtâmcủacôtavẫnkhôngbịthayđổi,nhưnghãychúýtớicácbiểuhiệncủasựnaonúng,nhụtchí.

Hỏi:Bạnmuốnngườiđồngnghiệpủnghộdựáncủamình.Liệu

anhtacólàmvậyhaykhông?

Đáp:Nếucáigiáanhtaphảitrảtănglênthìcơhộicủabạngiảmxuống.Nếuviệcủnghộbạngâyảnhhưởngxấutớithanhdanhcủaanhtathìcáigiácủatưlợilạimâuthuẫnvớicáigiácủamốiquanhệgiữahaingười.Mộtlầnnữa,lòngtựtrọngsẽkhiếnanhtalàmđiềuđúngvớilươngtâm,chứkhôngphảilàmđểđánhbóngbảnthân(vìdanhtiếngcánhân).NgườiLE-DsẽcóxuhướnggiúpđỡhơnlàngườiLE-A,vìhọkhôngmuốnmạohiểmmàkhiếnbạnmếchlònghoặctứcgiậnvớihọ.

Hỏi:Mộtphụnữđangtrongbuổihẹnhòvàmuốnbiếtsuynghĩcủađốiphương.Côtinrằnganhtacótìnhcảmvớicô,nhưngphảnứngtiếptheocủaanhtasẽlàgì?

Đáp:Ngườiđànôngsẽhànhđộngnếuanhtacócảmgiáctựtin.Cònnếuanhtakhôngcótựtinthìsẽcốtìmcáchđánhbónghìnhảnhcủamìnhhơnnữa.Đểcốthểhiệnbảnthântốthơn,anhtasẽhỏicáccâuhỏivàcốchiếmcảmtìnhcủađốiphương.Anhtasẽtrởnêntậptrungvàobảnthânvàbiểuhiệncủamìnhmộtcáchtháiquá.Cũngcầnchúýrằngcóthểanhtasẽgiảvờkhôngthíchđốiphươngđểtựbảovệmìnhkhỏibịtổnthươngnếutìnhcảmkhôngđượcđáplại.

NhữngkiểutínhcáchđiểnhìnhCuốicùng,chúngtahãyxemxétsáukiểutínhcáchquantrọngvà

gợicảmhứngmuốntìmhiểunhiềunhất.Việclàmquenvớisáukiểunàysẽgiúpíchchobạnrấtnhiều.

Hỏi:Kiểungườinàosẽdễmanhđộngnhất?

Đáp:Kiểungườitựtin,cóhứngthúcao,bỏnhiềucôngsứcvàtựtrọngthấp.

Phântíchlogic:Hầuhếtnhữngngườikiểunàykhitheođuổimộtmụctiêunàođóthườngrấtdễkíchđộng.Vìtựtinnênhọthườngkhôngtinvàovậnmay.Mứcđộhứngthúcũngcaonênsẽcóđộngcơđểhànhđộng.Tựtrọngthấpđồngnghĩavớiviệchọkhôngmuốnbỏlỡcơhộivàbỏnhiềucôngsứcnghĩalàhọđãhoàntấtviệc

hợplýhóamọihànhđộng,cũngnhưgiátrịcủamụctiêuvàkhôngmuốnlàmhỏnghìnhtượngđãtốncônggâydựngcủamìnhbằngcách“đemconbỏchợ”.Lòngtựtrọngthấpchỉvàocuộckhihọnhậnthấytìnhhuốngđanggâybấtlợichomình.

Hỏi:Kiểungườinàodễbuôngxuôi/bỏcuộcnhất?

Đáp:Kiểungườicóíthứngthú,tựtrọngcaovàbỏítcôngsức.

Phântíchlogic:Kểcảkhicóhứngthúnhiềuhơnmộtchút,nhữngngườikiểunàycũngkhôngcóđộngcơnàođángkểvềmặtlýtínhcả.Giảsửbạnđangxemnhà,thậmchíbạncóthíchcănnhàđóđếnmấyđichăngnữa,nếubạnkhônglấynóthìcũngchẳngsao,nênnhậnthứckhônghềbịbópméo.Ngoàira,nếugặptrườnghợpmộtngườivớinhữngđặcđiểmtrênlạikèmthêm“chitiết”cólòngtựtinthấpnữathìbạncóthểchắcchắnrằnghọcòndễbỏcuộchơn(ítcóđộnglựchànhđộng).

Hỏi:Kiểungườinàodễbịthuyếtphụcnhất?

Đáp:Kiểungườitựtinthấp,cóhứngthúcao.

Phântíchlogic:Cácnghiêncứuchỉrarằngtrongnhiềutrườnghợp,cảhailoạitựtrọng(thấpvàcao)đềucóảnhhưởngtớikhảnăngbịngườikhácthuyếtphụccủađốitượng.Trongtrườnghợpbiếttựtôntrọngbảnthân,bạncóthểđánhbại“cáitôi”trongmìnhvàthừanhậnđãphạmphảisailầm.Cùnglúcđó,bạncóthểtựtinhơnvềýkiếncủamình.Trongkhinếulàngườitựtrọngthấp,bạnsẽkhókhănhơnđểchấpnhậnlàmìnhđãsai,nhưngđồngthờibạncũnghoàinghivềcáchngườikhácgâyảnhhưởngtớibạn,vànóichungíttựtinvềbảnthân.Trongcảhaitrườnghợpnày,nếuđốitượngđềuđãbỏramộtlượngcôngsứcnhiềunhưnhauthìtahoàntoàncóthểgâyảnhhưởnglênchiềuhướnghànhđộnghiệntạicủahọ.Cònnếucôngsứcbỏralàítthìbạncàngcókhảnăngthuyếtphụchọthayđổihướnghànhđộng.

Hỏi:Kiểungườinàodễlàmđiềusaitráinhất(nhưlànóidối,lừalọchaytrộmcắp),vàtrongtrườnghợpđóthìkiểungườinàokhóbảo,cứngđầuvàkhólaychuyểnnhất?

Đáp:Kiểungườitựtrọngthấp,cóhứngthúcao,tựtinvàtâm

trạngbấtổn.

Phântíchlogic:Kiểungườinàytạoracáctậphợpnhântốtâmlýtệnhấttrongmộttìnhhuốngcụthể.Khicóhứngthúvàlòngtựtinđềuởmứccao,họsẽcảmthấymìnhluônthànhcôngtrongmọichuyện.Cảhailoạingười(LE-AvàLE-D)trongnhữngđiềukiện“thíchhợp”đềucóthểphạmphảinhữnghànhđộngsaitrái.Thựctếsẽrấtlạnếunghenói“ngườilúcnàocũngémcảmxúc,sốngnộitâm”lạilàngườicóhànhvikhôngtốt;thếnhưngcầnbiếtrằngdạngngườicaongạo,trơtráocũnglàngườihaychegiấucảmxúccủamìnhbằngbiểuhiệntươngtựnhưvậy.

Khicóítquyềnlựctrongtay,ngườidạngnàytrởthànhkẻlúcnàocũngchỉbiếtđếnnỗiđaucủabảnthân.Tựtrọngthấplạithêmtựtincaokhiếnhọrấtkhóhợptác.Nócònkhiếnhọchỉkhiởvịtrícủamìnhmớicảmthấymạnhmẽvàxemsựthànhcôngcủakếtquảlàthướcđogiátrịcủabảnthân.

Nhântốcuốicùnglàtâmtrạngbấtổn(tệhại).Tácnhântâmlýnàykhiếnhọcựckỳdễcáukỉnhvàcónhữnghànhxửvôlý.Họtrởnêncứngđầu,khóbảovàsẵnsàngnhảybổvàobấtcứthứgìxảyđếnvớimìnhchỉtrongvàitíchtắc.Đồngthời,vìhọvẫnluôntìmkiếmsựtôntrọngtừngườikhác–cũnglàmộtbiểuhiệncủanỗlựctìmkiếmsựtựtôn–nênsuynghĩcủahọvẫnrấtlogic,cókhảnăngđánhgiávàtậptrungvàocảmnhậncủabạnvềhọ.Vìthế,thậtnghịchlýlàhọđãnhậnthứcđượcđếnthếmàvẫntỏrahùnghổ,bấthợptác,bởivìhọnhìnnhậnthếgiớinàynhưmộtcuộcđuavớihìnhảnhcủabảnthântreolửnglơởgiữa.

Hỏi:Trongtrườnghợptấtcảcácđiềukiệnnhưnhau,kiểungườinàodễcóquyếtđịnhsailầmnhất?

Đáp:Kiểungườicóhứngthúcaonhưngtựtrọngthấp.

Phântíchlogic:Hainhântốkểtrêncómốiliênquantớinhauvìcảhaiđềubópméonhậnthứccủaconngười.Khikhôngnhậnthứcmọichuyệnrõràng,chúngtakhôngthểcócácquyếtđịnhđúngđắn.Lòngtựtrọngthấpđếnđâucũngkhôngthànhvấnđề.

Hỏi:Kiểungườinàonhạybén,trungthựcvàđángtinnhất?

Đáp:Kiểungườicólòngtựtrọngcao,íttưlợivàtâmtrạngtốt(ổnđịnh).

Phântíchlogic:Vớikiểutínhcáchnày,ngườitarõràngđầyắpsựnhanhnhạy,năngđộng.Lòngtựtrọngcaođồngnghĩavớiviệchọkhôngcầnkhưkhưgiữvữnglậptrườngcủamìnhlàmgì,vì“cáitôi”củahọkhôngngạingầnthayđổimiễnlànókhôngphạmphảinhữnggiátrịđạođức(lươngtâm)củahọ.Íttưlợicónghĩalàhọkhôngquantâmđếnlợiíchcánhânvàcótâmtrạngtốtnghĩalàhọsẽsẵnsàngtrongtrạngthái“cho”hơn.

PhươngphápS.N.A.P.đãcungcấpchobạncáchđọcvịconngườimộtcáchhiệuquảtrongbấtkỳtìnhhuốngnào.Nóchophépbạnhiểuđượcsuynghĩvàtâmlýcủamộtngườiởmứccaomàkhôngcầntốnnhiềuthờigian.Dĩnhiên,nhưđãtrìnhbàytrongcácphầntrước,cáchphântíchvàtìmhiểutínhcáchnàytuyrấthệthốngvàcótínhkhoahọcnhưngvẫnkhôngtránhkhỏisaisót.

Nhưngmộtkhiđãquenvớicáchlàmnày,quenvớicácdấuhiệucầntìmkiếmvàcầnnghethấy,khảnăngđọcvịmộtngườicủabạnsẽtrởthànhbảnnănglúcnàokhônghay.

Kếtluận

Quývịđộcgiảthânmến!

CácthủthuậttrongPhầnIđãgiúpbạncócáchđọcvịmộtngườitoàndiệnvàchínhxác,nhờđóbạncóđượclợithếtrongmọitìnhhuống.MộtkhibạnđãthôngthạocáckỹthuậttrongPhầnII,chúngsẽtrởthànhbảnnăngthứhaicủabạn.Khiđó,bạnsẽsởhữumộttrongnhữngcôngcụquantrọng,cógiátrịnhất,giúpíchchobạntrongmọikhíacạnhcủacuộcsống.

Mongướclớnnhấtcủatôilàthôngquaquyểnsáchnàycóthểgiúpbạnđạttớinhữngmụctiêuvàdựđịnhxahơn,tốthơntrongcuộcsốngcủamỗingười.Trênthựctế,nếunhạybénhơntrongviệcnhậnramìnhđangbịlợidụng,bịlừadốihaybịthaotúng,bạnsẽtránhđượcnhữngthươngtổnkhôngđángcócảvềtinhthần,tàichínhhaythậmchílàthểxác.Cóthể,saukhinghiềnngẫmquyểnsáchnàyvàthựchiệnđầyđủnhữngchiếnthuậttrongđó,bạnsẽcóđượchiểubiếtsâuhơnvềbảnnăngcủaconngười.Kếtquảlà,bạnsẽhiểuthêmvềchínhbảnthânmình,điềunàysẽgiúpbạntrởthànhmộtconngườikhoẻmạnhcảvềthểxáclẫntinhthầnvàcóđượcnhữngmốiquanhệtốtđẹpvàcóýnghĩahơn.

Chúcquývịcócuộcsốngvuivẻvànhữngmốiquanhệtốtđẹp.

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com