Page 1 of 87

  

Caerdydd Adroddiad dinas byw 

 2017 

                                         

Page 2 of 87

Dinas Byw  Mae’r adroddiad hwn yn adrodd stori am Gaerdydd yn 2017. Mae’n nodi cryfderau a chyfleoedd ein dinas – ac mae llawer ohonynt – ac mae’n onest am y gwendidau a’r bygythiadau sy’n ein hwynebu yn y dyfodol.   Mae stori dda i’w hadrodd. Mae swyddi’n cael eu creu, mae diweithdra wedi gostwng ac mae niferoedd ymwelwyr wedi codi a chyda gêm derfynol Cynghrair y Pencampwyr ar ei ffordd acw ym mis Mehefin, gallwn ddisgwyl i’r ffigyrau hyn fod yn uwch eto eleni. Mae tair prifysgol wych gan Gaerdydd, mae ystod y lefelau sgil yn cymharu’n ffafriol â dinasoedd eraill ac mae ein hysgolion yn gwella bob blwyddyn. Mae’n eglur i mi, er gwaethaf ansicrwydd yr economi fyd eang, bod sylfeini cadarn yma i roi cyfnod o lewyrch ar economi Caerdydd ei hun.   ‘Dyw economi gref ddim yn bodoli ar wahân i agweddau eraill ar fywyd dinas. Caiff ei chodi ar sylfaen o fuddsoddi mewn addysg, trafnidiaeth, tai, lleiniau gwyrddion, diwylliant a gwasanaethau gofal. Ni ddylid felly ystyried bod yr un bennod yn bwysicach na’r lleill yn yr adroddiad hwn. Maent oll yn cyfrannu at ac yn cefnogi ei gilydd i gyrchu’r nod terfynol o wella bywydau ein trigolion a chryfhau ein cymunedau.   Dyna pam, pan dderbyniais swydd Arweinydd y Ddinas, y gosodais weledigaeth yn ei lle i wneud Caerdydd y brifddinas orau yn Ewrop i fyw ynddi. Roeddwn yn credu bod angen i ni fabwysiadu agwedd eangfrydig at feddwl am a datblygu’r ddinas ac nid ffocws cul yn unig ar Werth Ychwanegol Crynswth a thwf economaidd ar draul popeth arall. Yn rhy hir cafodd economi gref a chymdeithas decach eu cyflwyno fel eu bod ben ben â’i gilydd. Y gwirionedd yw na ellwch gael y naill heb y llall.   Ac felly, yn anad dim, ‘dyw twf economaidd ond yn dda os caiff y buddion eu profi gan ein holl ddinasyddion. Teg yw dweud na fu hi felly erioed, ac arweiniodd hyn at yr anghyfartaledd cynyddol sydd wedi gwreiddio ym mhob agwedd ar fywyd; i mi, dyma yw canfyddiadau grymusaf yr adroddiad hwn. Mae angen i hyn newid.   Caerdydd yw’r ddinas fawr sy’n tyfu gyflymaf ym Mhrydain. Dinasoedd llwyddiannus y 21ain ganrif fydd y rhai a all ddenu a chadw pobl ynddynt, ond rhaid rheoli’r twf hwn mewn modd cynaliadwy a chynhwysol. Bydd canlyniadau’r penderfyniadau a wneir heddiw yn effeithio ar genedlaethau i ddod. Mae’n rhaid i ni eu cael nhw’n iawn. Wrth fwrw’n trem tua’r dyfodol mae’n amlwg y bydd ein hadnoddau naturiol a’n hamgylchedd yn symud i ganol ein trafodaethau gwleidyddol, ar y lefel leol ac yn fyd eang. Bydd ein hymagweddu at ynni, dŵr, awyr lân, bwyd – hanfodion bywyd dinesig lle gall methiannau fwrw’r tlotaf galetaf – yn gofyn am feddwl ffres ac atebion blaengar. Rwy’n awyddus i Gaerdydd fod ar flaen yr agenda yma. Er mwyn gwneud hynny, bydd gofyn i ni barhau i gysylltu â, a dysgu gan y dinasoedd mwyaf blaengar ym Mhrydain, Ewrop a gweddill y byd.  Rwyf o hyd yn gosod ein prifddinas wych ni yn erbyn holl brifddinasoedd Ewrop oherwydd fy mod yn credu yng Nghaerdydd a’i stori. Mae’n hanes un o borthladdoedd gwycha’r byd a chanddo enw hynod am ei ddiwydrwydd ac am fod yn gynhwysol.   Heddiw, mae prifddinas Cymru yn un o ddinasoedd gorau Ewrop i fyw ynddi. Rydym yno ar y blaen i Stockholm a Copenhagen, a dim ond 2 bwynt canran y tu ôl i Oslo, sef prifddinas orau Ewrop o ran bywyd dinesig yn ôl preswylwyr.  

Page 3 of 87

Ac mae dyfodol Caerdydd yn un disglair. Dros y blynyddoedd i ddod mae’n rhaid i’n stori ni fod yn un sy’n adrodd am roi safon a ffordd o fyw i’n dinasyddion sydd gystal ag unrhyw brifddinas yn Ewrop. Prifddinas ac iddi feddwl a chalon agored, sydd wedi ei chysylltu â Chymru a gweddill y byd. Dinas sy’n cofleidio creadigrwydd, technoleg a ffyrdd newydd o feddwl a gwneud, sy’n rhoi gwerth ar degwch a chydraddoldeb, yr amgylchedd naturiol ac, yn bwysicach na dim, mae’n ddinas sy’n gwerthfawrogi ei phobl.   Dinas y gallwn oll ei galw’n gartref.  Y Cynghorydd Phil Bale  Chadeirydd Bwrdd Gwasanaethau Cyhoeddus Caerdydd  Arweinydd, Cyngor Dinas Caerdydd                                     

Page 4 of 87

Cyflwyniad   Allison Dutoit,  Ymgynghorydd Dinas Byw   Lleoedd sydd â pherthnasoedd cymhleth, yw dinasoedd, lle gallwn ddod ynghyd ar adegau dathlu, protest, tristwch a llawenydd. Mae dinasoedd mawr yn rhoi gwahoddiadau i gymysgedd amrywiol o bobl, a all rannu’r hyn sy’n gyffredinol. Fodd bynnag, mae’r flwyddyn diwethaf wedi dangos i ni na allwn gymryd y gymuned yn ganiataol. Yn awr yn fwy nag erioed o’r blaen, rydym yn cydnabod bod gwahaniaethau gwleidyddol, cymdeithasol ac ideolegol ar draws ein gwlad. Fodd bynnag yr hyn sy’n glir hefyd yw, yn y bôn mae pobl eisiau’r un pethau ar eu cyfer nhw eu hunain, ar gyfer eu teuluoedd ac ar gyfer eu cymuned: bywydau diogel ac iach, cyfleoedd ar gyfer addysg, hyfforddiant a chyflogaeth, a dewisiadau o safon o ran hamdden, diwylliant ac adloniant.  Mae’r adroddiad hwn yn dathlu’r pethau cyffredin hyn er ein bod yn cydnabod y gwahaniaethau mawr sy’n rhan o Gaerdydd.   Mae Adroddiad Dinas Fyw, Dinas Byw 2017 yn diweddaru data er mwyn dangos sut mae Caerdydd yn mynd i’r afael â’r anghenion cyffredin rydym yn eu rhannu, yn ogystal â dyheadau ei phobl a’r ddinas. Rydym yn gweld llawer o foddhad, er bod gwahaniaethau o hyd ar draws materion sylfaenol sef iechyd, diogelwch a chyfleoedd. Erys heriau mawr o ran y gwahaniaeth rhwng y rhai mwyaf difreintiedig a’r rhai cefnog. Mae’r adroddiad yn nodi’r angen i ganolbwyntio ar dwf mwy cynhwysol sy’n codi safonau a chyflogau. Ymddengys y gwahaniaeth yn fawr yn erbyn bylchau eraill yng nghyflawniad Caerdydd: defnydd isel o ran trafnidiaeth gyhoeddus, bylchau mewn niferoedd cyflawni, diogelwch ac iechyd sy’n perthyn yn bur uniongyrchol i’r indecsau tlodi. Er hynny, wrth ddarllen yr adroddiad yn fanwl, gwelir cyfleoedd i ailystyried yr ymagwedd at y rhwystrau hyn.   Wrth i boblogaethau trefol dyfu, ac wrth i’r pwysau ar yr amgylchedd, adnoddau a chyllidol yn cynyddu, rydym yn cydnabod yr angen i ailystyried sut fyddwn yn dylunio dinasoedd: lleoedd ar gyfer pobl. Nid yw rhoi cyfleoedd ar gyfer cyflogaeth ac addysg, a bodloni anghenion manwerthu a thai yn ddigon. Mae’r lleoedd mwyaf dymunol yn cynnig yr angen mwyaf sylfaenol a’r opsiwn mwyaf moethus i drigolion ac ymwelwyr: dewis.  Lleoedd sydd â dewis yw dinasoedd gwych. Fel y mae Enrique Penalosa, sef cyn‐faer Bogota, yn hoffi nodi, ‘Nid yw dinas flaenllaw yn un lle mae hyd yn oed y bobl dlawd yn defnyddio ceir, ond yn hytrach yn un lle y bydd hyn yn oed pobl gyfoethog yn defnyddio trafnidiaeth gyhoeddus’. Rydym yn gwybod bod y buddsoddiadau hyn yn helpu pawb, gan sicrhau bod ein dinasoedd yn fwy dymunol ar gyfer trigolion, ymwelwyr a busnesau. Mae dewis yn golygu cael mynediad at gyfleoedd – i gael swydd, swydd well, newid o ran gyrfa, dewis o ran opsiynau addysg, mynd yn ôl i astudio, i ddod o hyn i’r cwrs sy’n addas i chi.... dewis o ran hamdden – diwrnod hwyliog allan ar gyfer teuluoedd, cael mynediad at natur, adloniant, siopa ayyb.  Y cam nesaf yw gwrando ar bob llais a gynrychiolir yn y data hwn ac i greu a gweithredu ffyrdd newydd o gydweithio ac integreiddio. Mae angen mwy o ffyrdd o wrando arnom, a dealltwriaeth ddyfnach o natur unedig yr heriau. Bydd y ffocws yn yr Adroddiad Dinas Byw, Dinas Fyw sy’n cyfrif pobl ac ansawdd bywyd yn gyntaf, yn effeithio ar y broses gwneud penderfyniadau, ac ar ffyrdd o gydweithio. Yn Gehl, yn aml byddwn yn dweud ‘rydych yn mesur yr hyn sy’n bwysig i chi’. Gyda’r data hwn, mae Caerdydd yn dangos sut mae ein perfformiad ni o bwys i ni. Trwy ddychmygu a deall sut rydym yn rhagori, rydym yn cydnabod yr hyn mae Caerdydd yn ei wneud yn dda, ac, i’r 

Page 5 of 87

gwrthwyneb, yn cydnabod lle mae angen mwy o sylw, adnoddau a chydweithio. Bydd y ddogfen statws hon yn cyfrannu at ddatblygu strategaeth gref sydd â meini prawf cadarn, ac â marcwyr ar gyfer llwyddiant.   Yr hyn sy’n gyffredin rhyngom yw’r hyn sy’n ein gwneud yn ddynol: rydym yn rhannu’r un ffisioleg, yn un synhwyrau, yr un cyflymder symud, yr un anghenion sylfaenol fel bodau cymdeithasol. Gyda thystiolaeth o’r mathau hyn o astudiaethau ansoddol, bu dinasoedd fel Copenhagen yn gallu datblygu eu hunain yn ddinasoedd iachach, mwy cyfiawn, mwy ymatebol. Yn yr adroddiad hwn, mae gan Fwrdd Gwasanaethau Cyhoeddus Caerdydd sail gref i adeiladu arni.   Allison Dutoit M.Arch Associate,  Gehl Architects                                      

Page 6 of 87

Pam LLunio Adroddiad Dinas Byw?  Er mwyn gwneud Caerdydd yn lle gwell fyth i breswylwyr, gweithwyr ac ymwelwyr mae angen i ni ddeall cryfderau a heriau’r ddinas. Trwy gymharu Caerdydd â’r ‘Dinasoedd Craidd’ yn y DU ac Awdurdodau Lleol eraill yng Nghymru, mae’r adroddiad hwn yn dangos lle y mae’r ddinas yn perfformio’n dda a lle y mae angen i Gaerdydd wella.  Mae hefyd yn gweithredu fel crynodeb o Asesiad Lles Caerdydd, yn unol â Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol.  Hwn fydd sail dystiolaeth ‘Cynllun Llesiant’ Caerdydd a gyhoeddir at ddibenion ymgynghoriad cyhoeddus yn Hydref 2017 a’i fabwysiadu ym mis Ebrill 2018.  Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol  “Gweithredu nawr i greu dyfodol gwell”   Nod Deddf Cenedlaethau’r Dyfodol yw gwella lles cymdeithasol, economaidd, amgylcheddol a diwylliannol Cymru. Mae’n ei gwneud yn ofynnol i gyrff sector cyhoeddus weithio gyda’i gilydd drwy Fyrddau Gwasanaethau Cyhoeddus i wella lles pob Awdurdod Lleol.  Mae’n rhoi dyletswydd ar Fyrddau Gwasanaethau Cyhoeddus i asesu llesiant eu hardal leol fel sail i gynhyrchu cynllun llesiant lleol sy’n nodi sut bydd y Bwrdd Gwasanaethau Cyhoeddus yn ateb yr heriau ac yn bachu ar y cyfleoedd a nodwyd yn yr asesiad.   I weld yr asesiad llawn sy’n cynnig data manylach, ewch i www.partneriaethcaerdydd.co.uk   Geirfa allweddol  Canlyniadau – Mae canlyniad yn rhywbeth mae’r ddinas eisiau ei gyflawni yn y dyfodol. Mae partneriaid Bwrdd Gwasanaethau Cyhoeddus Caerdydd wedi cytuno ar saith canlyniad lefel uchel.   Dangosyddion – Mae dangosyddion perfformiad yn ffyrdd o fesur cynnydd tuag at gyflawni ein canlyniadau. Mae Bwrdd Gwasanaethau Cyhoeddus Caerdydd wedi cytuno ar y dangosyddion a ddefnyddir yn yr adroddiad hwn.  Bwrdd Gwasanaethau Cyhoeddus – Cyrff sector cyhoeddus yn gweithredu ar y cyd i wella lles economaidd, cymdeithasol, amgylcheddol a diwylliannol ardal yr Awdurdod Lleol.  Ymhlith yr aelodau statudol mae’r Awdurdod Lleol, Bwrdd Iechyd, Gwasanaeth Tân ac Achub a Chyfoeth Naturiol Cymru.  Dinasoedd Craidd y DU – Mae’r dinasoedd craidd yn grŵp o 10 dinas fawr sy’n cynnwys wyth economi ddinesig fwyaf Lloegr ac eithrio Llundain, yn ogystal â Chaerdydd a Glasgow. Mae cymariaethau’n cael eu gwneud â’r dinasoedd hyn drwy gydol y ddogfen hon.  Arolwg Holi Caerdydd – Mae’r arolwg blynyddol hwn yn holi trigolion Caerdydd am eu barn ar wasanaethau’r Cyngor i helpu i lunio gwasanaethau yn y dyfodol.     

Page 7 of 87

Cyflenwi ein Gweledigaeth  Cytunodd aelodau’r Bwrdd Gwasanaethau Cyhoeddus i weithio gyda’i gilydd tuag at gyfres o ganlyniadau sydd bwysicaf i bobl Caerdydd.  DUDALEN 8 MAE CAERDYDD YN LLE GWYCH I FYW, GWEITHIO A CHWARAE YNDDO    Mae’r dinasoedd mwyaf poblogaidd a llwyddiannus yn cynnig amrywiaeth o gyfleoedd hamdden a diwylliannol. Maent yn rhoi cyfleoedd i’w trigolion gyfranogi yn eu hardaloedd lleol a chael cartrefi da, fforddiadwy i fyw ynddynt.  DUDALEN 22 MAE GAN GAERDYDD ECONOMI FFYNIANNUS A LLEWYRCHUS  Economi arloesol, gynhyrchiol carbon isel sy’n cynnig cyfleoedd addysg a chyflogaeth y gall yr holl ddinasyddion gyfrannu ati a chael budd o dwf economaidd.  DUDALEN 34 MAE POBL YNG NGHAERDYDD YN DDIOGEL AC YN TEIMLO’N DDIOGEL  Mae diogelwch yn flaenoriaeth uchel i drigolion, busnesau ac ymwelwyr.  DUDALEN 40 MAE POBL CAERDYDD YN IACH  Bydd dinas byw yn rhywle sy’n hyrwyddo iechyd da ar bob cyfle, gan sicrhau bod y rheini sy’n dioddef o iechyd gwael yn cael y gofal sydd ei angen arnynt.  DUDALEN 50 MAE POBL CAERDYDD YN CYFLAWNI EU LLAWN BOTENSIAL  Bydd dinas byw yn cynnig yr addysg orau i blant ysgol, a bydd yn cynnig y gefnogaeth angenrheidiol i bobl o bob oedran gyflawni eu potensial.  DUDALEN 68 MAE GAN BOBL YNG NGHAERDYDD AMGYLCHEDD GLÂN, DENIADOL A CHYNALIADWY    Mae parciau a mannau gwyrddion yn denu pobl i’r ddinas, yn hyrwyddo ansawdd bywyd ac o fudd i iechyd meddwl.  Mae gofyn i ddinasoedd byw edrych i’r dyfodol hefyd drwy sicrhau ecosystemau gwydn a bioamrywiol, lleihau gwastraff a chynyddu’r defnydd o drafnidiaeth gynaliadwy ac atebion ynni carbon isel er mwyn lleddfu effaith y newid yn yr hinsawdd.  DUDALEN 78 MAE CAERDYDD YN GYMDEITHAS DEG, GYFIAWN A CHYNHWYSOL  Mae dinasoedd gwych yn cael eu diffinio yn ôl sut maent yn trin y bobl fwyaf agored i niwed mewn cymdeithas, gan gynnig cyfle cyfartal i bawb gael y mwyaf allan o fywyd yn y ddinas, waeth beth fo’u cefndir. 

Page 8 of 87

CAERDYDD HEDDIW  Mae’r adran hon yn rhoi trosolwg o boblogaeth a demograffeg Caerdydd, gan gynnwys: 

• Poblogaeth y ddinas a’r ddinas‐ranbarth  • Twf poblogaeth  • Dadansoddiad demograffeg yn ôl oedran ac ethnigrwydd  • Yr Iaith Gymraeg  • Trosolwg o amddifadedd cymdeithasol ac economaidd 

 Dros yr 20 mlynedd nesaf, rhagwelir y bydd Caerdydd yn tyfu’n gyflymach na’r holl ddinasoedd mawr ym Mhrydain, ar wahân i Lundain.  Mae hwn yn newydd da i Gaerdydd.   Dinasoedd llwyddiannus yw’r rhai sy’n denu ac yn cadw pobl. Yn benodol, mae Caerdydd yn ddinas ifanc, a thros y ddegawd sydd i ddod, bydd twf mawr yn y boblogaeth oedran gweithio, sef arwydd o gryfder economi’r ddinas.  Bydd y twf hwn yn dod â heriau yn ei sgil. Bydd yn rhoi pwysau ar y seilwaith ffisegol, cymdeithasol a gwasanaethau cyhoeddus y ddinas. Bydd angen ffyrdd cynaliadwy newydd o deithio o gwmpas y ddinas, adeiladu cartrefi newydd – yn wir, cymunedau cyfan newydd – a gefnogir gan fuddsoddiad mewn seilwaith ynni carbon isel a dŵr.   Bydd mwy o bobl ifanc yn golygu mwy o ysgolion a mwy o athrawon. Bydd angen mwy o wasanaethau iechyd gan gynnwys meddygfeydd. Bydd y twf ym mhoblogaeth hŷn y ddinas hefyd yn golygu mwy o alw am wasanaethau iechyd a gofal. Bydd angen rheoli’r heriau hyn ar adeg o galedi sector cyhoeddus.  Mae Caerdydd heddiw’n gymharol gyfoethog, diogel, gwyrdd ac iach.  Er bod Caerdydd yn perfformio’n dda ar draws nifer o ddangosyddion dinas‐eang o ran bod yn lle da i fyw o’i gymharu â dinasoedd craidd eraill, mae anghydraddoldebau mawr yn bodoli o fewn y ddinas. Ceir rhai o’r wardiau tlotaf yng Nghymru o fewn pellter cerdded i rai o’r wardiau mwyaf cefnog, a’r wardiau gyda’r cyfraddau diweithdra uchaf o fewn ychydig filltiroedd i ganolfan fasnachol fwyaf Cymru.                    

Dinas sy’n  Mae gan G 

  Rhwng 200boblogaethManceinio Bydd y pat72,000 o bcanran.  Nid yn unigpoblogaethcyflymach  

tyfu’n gyfly

Gaerdydd bo

05 a 2015, th na’r hyn aon a Notting

trwm twf hwbobl ychwan

g mai Caerdh mwyaf ynnag unrhyw

ym 

oblogaeth o

tyfodd pobla welwyd yngham. 

wn yn parhanegol), gan w

dydd yw’r awng Nghymruw awdurdod

P

o 357,200 o

 

ogaeth Caen unrhyw un

au gyda thwwneud Cae

wdurdod lleu dros y dded lleol arall y

Page 9 of 87

bobl. 

erdydd o 11n o ddinaso

wf amcanolrdydd y ddi

eol mwyaf yegawd ddiwyng Nghym

7

%. Mae hwoedd mawr 

o ychydig dnas graidd

yng Nghymrethaf, a dis

mru. 

n yn gynnyderaill y DU, 

dros 20% rhwsy’n tyfu gy

ru, mae hefgwylir i’r aw

dd canrannheblaw am

wng 2015 ayflymaf yn n

fyd wedi prowdurdod dy

 

ol mwy o m 

a 2035 (sef nhermau 

ofi’r twf yfu’n llawer 

  Twf poblog  

  

gaeth ym mmhrif ddinas

P

soedd y DU

Page 10 of 8

U (2015‐35)

87

 

Edrych yn  Ni fydd twfllawer mwdau grŵp a 

 Cwrdd â H Bydd poblocyhoeddus Rhagwelir golygu angmlynedd n Mae trafnihanfodol bGosododd trafnidiaetgynaliadwy Bydd angeBuddsoddigan GaerdyCraidd.  Bydd twf hplant oedrdinasyddiochyflyrau hychwanego  

Agosach ar

f cyflym Caey o bobl o oa fydd ange

er Twf 

ogaeth sy’ns y ddinas. 

mai Caerdygen i adeiladnesaf. 

idiaeth yn ybwysig i ddyy ddinas dath gynaliadwy (car) erby

en 41,000 o i mewn seilydd fydd y c

hefyd yn rhoan ysgol ynon dros 85 ohirdymor acol i ateb an

r ein Poblog

erdydd yn coedran gwen mwy o gy

 tyfu’n gyfly

ydd fydd y Ddu 41,100 o

y ddinas ynyfodol econarged heriowy (beicio, cn 2021, a h

dai newydlweithiau ycynnydd mw

oi pwysau a golygu y byoed bron dyc anghenionghenion cy

P

gaeth sy’n T

cael ei ledaeeithio, byddymorth gan

ym yn rhoi p

Ddinas Graido gartrefi ne

flaenoriaetnomi’r ddinl newydd idcerdded, traer hyd yn o

d a chreu 4nni gan gynwyaf yn y ga

r wasanaetydd angen myblu erbyn 2n gofal cymhmunedau’r

Page 11 of 8

Tyfu 

enu’n gyfarthefyd mwyy gwasanae

pwysau ar s

dd sy’n tyfuewydd a chr

th i ddinasynas a myndddi’i hun o rafnidiaeth goed fwy o ra

40,000 o swnnwys opsiyalw am nwy

thau cyhoedmwy o ysgo2030. Gan fohleth, byddddinas. 

87

tal ar drawsy o blant ysgethau cyhoe

seilwaith ffi

u gyflymaf.reu 40,000 o

yddion. Bydi’r afael â mraniad moddgyhoeddus)aniad 60:40

wyddi newydynau carbony (44%) a th

ddus.  Byddolion a mwyod pobl hŷnangen gwa

s grwpiau ogol a mwy oeddus. 

segol a gwa

Bydd cynnwo swyddi ne

dd cadw Camaterion iecdol 50:50 rha ffurfiau nerbyn 2026

dd dros y 10n isel eraill ghrydan (28%

cynnydd syy o athrawon  yn fwy teasanaethau 

edran. Tra o bobl dros 

asanaethau

wys y twf hewydd dros

erdydd i sychyd y cyhohwng ffurfianad ydynt y6. 

0 mlynedd gyda’r rhag%) o’r holl D

ylweddol ynon. Disgwylbygol o fod gofal sylfa

bydd 65 oed – 

 

wn yn  y 10 

ymud yn oedd. au n 

nesaf. olygon maidinasoedd

n nifer y ir i nifer y  â enol 

Cynllun Da Mae Cynllusydd ei angcynigion da 

      

atblygu Lleo

un Datblygugen i hwyluatblygu a gy

ol Caerdydd

u Lleol Caerso a chynnaynhwysir yn

P

d (crynodeb

dydd yn cwal lefel dwfn y cynllun.

Page 12 of 8

b o ardaloed

wmpasu’r cyamcanol y d

87

dd twf strat

yfnod cynlluddinas. Den

tegol) 

nio i 2026 angys y diagr

ac yn nodi’rram isod gry

r seilwaith ynodeb o’r 

 

Dinas‐Ran Mae Caerdchwarter (ddinas‐randdeng mly Bob dydd mmewn i Ga Mae hyn yawdurdod dydd. Stratfel trafnididdaearyddcynhyrchio 

            1Mae PrifdBridgend, Rand Newpo

barth Caerd

dydd wrth w24%) o bobnbarth, gydaynedd ddiwe

mae dros 80aerdydd o a

n dangos bolleol ac metegaethau laeth, tai a ddiaeth econool.   

ddinas‐ranbRhondda Cyort. 

dydd 

wraidd Prifdblogaeth y da bron dwy ethaf yn cae

0,000 o bobrdaloedd er

od effaith eewn tro yn dlywodraethdatblygu ecomaidd eha

arth Caerdyynon Taf, M

P

ddinas‐Ranbddinas‐ranbao bob tair sel eu creu y

bl – neu droraill ym Mh

economi Caedibynnu ar bhu dinas‐ranonomaidd sangach hon

ydd yn cynnMerthyr Tydf

Page 13 of 8

barth Caerdarth yn bywswydd net ayng Nghaerd

os draean (2rifddinas‐Ra

erdydd yn ebobl, sgiliaunbarthol crysy’n cael eu yn helpu i g

nwys 10 awdfil, Caerphill

87

ydd1, sydd âw yno. Y brifa grëwyd yndydd.  

200,000) o wanbarth Cae

estyn y tu au a seilwaithyf ochr yn ou cynllunio agefnogi eco

durdodau llly, Blaenau

â 1.5m o bofddinas yw hn ne‐ddwyra

weithlu’r dderdydd. 

llan i ffiniauh y rhanbartchr â gwasaa’u darparu onomïau cry

 

eol: Vale ofGwent, Tor

obl, ac mae hyb economain Cymru d

dinas – yn cy

u gweinyddoth ehangachanaethau a  i adlewyrchyfach a mwy

f Glamorganrfaen, Monm

bron i maidd y dros y 

ymudo i 

ol yr h bob seilwaith hu’r y 

n, mouthshire

  Demograff Gyda 19.7%yn y ddinas, Gyda thraeaddatblygu’nat amrywiaeymdeimlad yn bwysig e

    

feg Caerdyd

% o boblogae, Caerdydd y

an o boblogan ddinas fwyfeth a bywiogo berthyn sy

er mwyn ade

dd 

eth y ddinas yyw’r awdurdo

aeth yr ysgolfwy amrywiogrwydd diwyy’n cael ei deiladu ar hane

P

yn dod o leiaod lleol mwy

ion bellach yol o ran ethnylliannol y ddeimlo gan gyes hir Caerdy

Page 14 of 8

afrif ethnig, ayaf amrywiol

yn hanu o leinigrwydd. Byddinas, ond bymunedau, a’ydd o fod yn

87

a chyda drosl o ran ethnig

iafrif ethnig,dd y ddemogydd ffocws pa’r perthnaso agored ac y

100 o ieithogrwydd yng N

mae Caerdygraffeg newiarhaus ar gydedd cryf a chn gynhwysol

oedd yn cael Nghymru o b

ydd yn debygidiol hyn yn ydlyniad cymhadarnhaol yl.  

eu siarad bell ffordd. 

gol o ychwanegu unedol – yr ynddynt – 

 

Page 15 of 87

Grŵp Ethnig CAERDYDD 

              No.                                    % Caerdydd % canran o gyfanswm Cymru 

Gwyn ‐ Prydeinig  293,114  80.3  9.7 

Lleiafrifoedd Ethnig    68,292  19.7  32.8 

Gwyddelig/Sipsi neu Deithiwr Gwyddelig/Gwyn Arall: 

15,316  4.4  21.0 

Gwyddelig    2,547  0.7  18.1 

Sipsi neu Deithiwr Gwyddelig  521  0.2  18.7 

Gwyn Arall  12,248  3.5  21.9 

Grwpiau Cymysg/Aml‐ethnig:  10,031  2.9  31.8 

Gwyn a Du Caribïaidd   3,641  1.1  32.8 

Gwyn a Du Affricanaidd    1,742  0.5  39.4 

Gwyn ac Asiaidd  2,459  0.7  27.3 

Cymysg Arall  2,189  0.6  31.4 

Asiaidd/Asiaidd Prydeinig:  27,885  8.1  39.8 

Indiaidd    7,886  2.3  45.7 

Pacistanaidd    6,354  1.8  52.0 

Bangladeshaidd    4,838  1.4  45.3 

Tsieineaidd  4,168  1.2  30.6 

Asiaidd Arall    4,639  1.3  28.4 

Du/Affricanaidd/Caribïaidd/Du Prydeinig: 

8,201  2.4  44.9 

Affricanaidd    5,213  1.5  43.9 

Caribïaidd  1,322  0.4  34.7 

Du Arall    1,666  0.5  64.6 

Grwpiau Ethnig Eraill:  6,859  2.0  44.9 

Arabaidd    4,707  1.4  49.0 

Grwpiau Ethnig Eraill    2,152  0.6  38.0 

                    

Dinasyddio Yn ôl ffigurDU) yn bywEwropeaideconomi a  

 Crefydd  Fel yn y DUGristnogiocynyddu (ogynnydd yni newid, by 

Yn grefyd

Cristion  

Dim crefy

Heb nodi 

Mwslim  

Hindŵ  

Bwdhydd 

Sîc   

Crefydd a

Iddew 

Total 

  

on yr UE yn

rau’r cyfrifiaw yng Nghadd eisoes we gwasanaet

U gyfan, rhwn (o 66.9%%o 3.7% i 6.8%n nifer y boydd yn bwys

dol    

ydd   

crefydd  

 

rall   

ng Nghaerdy

ad diweddaerdydd – tuedi achosi athau cyhoed

wng Cyfrifia% i 51.4%) o%) a nifer yobl heb grefysig i wasana

20

No. 

221,645 

204,359 

57,440 

26,268 

11,261 

2,392 

1,004 

928 

760 

941 

305,353 

 

P

ydd 

raf, mae 13ua 4% o’r boansicrwydd ddus y ddin

d 2001 a 20ond cynnyddr Hindŵiaidydd (o 18.8aethau ysty

01 

% 

72.6 

66.9 

18.8 

8.6 

3.7 

0.8 

0.3 

0.3 

0.2 

0.3 

100.0

Page 16 of 8

3,414 o ddinoblogaeth. Mymysg ein cas. 

011 bu gostd yn y prif gd (o 0.8% i 18% i 31.8%).ried yr amry

201

No. 

211,350

177,743

109,960

24,780

23,656

4,736 

1,690 

1,317 

1,406 

802 

346,090

87

nasyddion yMae’r pendcymunedau

yngiad yn ygrefyddau e1.4%) yn cyn  Gan fod deyw angheni

11 

% 

61.1 

51.4 

31.8 

7.2 

6.8 

1.4 

0.5 

0.4 

0.4 

0.2 

100.0

yr EU (na chderfyniad i a, a gall gael

 

y sawl a alweraill, gyda nnyddu fwyafemograffegion crefydd

hawsant eu adael yr Undl effeithiau 

wodd eu hunnifer y Mwsf. Roedd heg Caerdydd ol yn ein cy

geni yn y deb eang ar 

nain yn slimiaid yn efyd yn parhau ymunedau.

Yr Iaith Gy Fel prifddinddwyieithoAwdurdodmlynedd dneu fwy o Cymraeg (3cyfrwng Cy Mae nifer yenghraifft,Pentyrch aLlanrhymn 

  Ein cymdo Yn yr adrodadlewyrchcyhoedduslleol.   Mae asesiayn profi by       

ymraeg 

nas, mae gaog. Mae Caeau Lleol Cymdiwethaf. Nosgiliau yn y36,735). Yn ymraeg a dr

y bobl sy’n  mae mwy a Chreigiau/ni. 

ogaethau 

ddiad hwn u ‘Partnerias a swyddog

adau lles weywyd yng Ng

an Gaerdydderdydd yn ymru, gyda nododd cyfrifr iaith Gym2016, caforos 2,625 ar

gallu siaradna thair gw/Sain Ffagan

mae Caerdyaethau Cymgion pender

edi'u cynnaghaerdydd.

P

d rôl bwysigy pedwerydnifer y siarafiad 2011 foraeg (53,68dd 4,624 o r lefel uwch

d Cymraeg ywaith cymainn o’i gymhar

ydd wedi’i rmdogaeth’ Crfyniadau yn

l ym mhobMae'r rhai

Page 17 of 8

g o ran hyrwd safle o radwyr Cymraod 16.2% o80) gyda 11.ddisgyblionradd. 

yn amrywiont o bobl ynru â’r rhai s

rhannu’n chCaerdydd, synghyd i dda

cymdogaetn ar gael yn

87

wyddo Cymn nifer y siaaeg yn y bribobl Caerd1% o’r bobn eu cofrest

’n sylweddon gallu siarasy’n byw ym

hwe ardal cyy’n dod â phatblygu datr

th yn dangon www.part

ru fel gwladaradwyr Cymfddinas yn ydd yn nodlogaeth 3+ ru ar gyfer a

ol ar draws d Cymraeg 

m Mhentwyn

ymdogaeth.hobl, darparrysiadau cym

os sut mae cneriaethcae

d sy’n hollomraeg allandyblu dros i bod ganddoed yn galladdysg gyn

y ddinas. Eyn Nhregann, Tredelerc

.  Mae’r rharwyr gwasamunedol i fa

cymunedauerdydd.co.u

l  o y 25 dynt un u siarad radd 

r nna, ch a 

 

ain yn anaeth aterion 

gwahanol uk  

Page 18 of 87

 Gorllewin Caerdydd  

• Dyma lle mae'r nifer leiaf o bobl yn poeni am ddiogelwch yn ystod y dydd/ar ôl iddi nosi • Dyma lle mae'r nifer fwyaf sy’n cytuno bod Caerdydd yn lle glân, deniadol i fyw • Llawer o bobl mawr hŷn gyda chymhareb ddibyniaeth uchel • Disgwyliad oes cymharol uchel ond gyda chrynodiadau isel ymysg dynion • Ddim yn teimlo’n ddiogel wrth feicio • Defnydd uchel o gar i deithio i’r gwaith 

 De‐orllewin Caerdydd  

• Poblogaeth ifanc • Y boblogaeth fwyaf o Bobl Dduon a Lleiafrifoedd Ethnig • Dyma lle mae'r nifer leiaf o bobl yn poeni am ddiogelwch yn ystod y dydd/ar ôl iddi nosi • Lefelau uchel o amddifadedd gyda dwy o bob pum cymuned (41.2%) yn y 10% o ardaloedd 

mwyaf difreintiedig yng Nghymru • Cymhareb uchel o bobl ifanc ddibynnol • Lefel uchel o bryder ynghylch gallu fforddio safon byw derbyniol • Nifer uchel o bobl yn hawlio budd‐daliadau • Ddim yn teimlo’n ddiogel ar feic neu’n gyrru ar y ffyrdd 

 Dinas a De Caerdydd    

• Poblogaeth ifanc (myfyrwyr prifysgol) • Y boblogaeth fwyaf o Bobl Dduon a Lleiafrifoedd Ethnig   • Nifer isel o bobl yn hawlio budd‐daliadau • Nifer gymharol uchel yn cytuno bod pobl yn cael mynediad i gyfleoedd i gyflawni eu 

potensial • Dim llawer yn poeni am ddiogelwch wrth gerdded yng nghanol y ddinas yn ystod y dydd/ar 

ôl iddi nosi • Ardal gymharol ddifreintiedig – bron rhan o bump (39.1%) o’r cymunedau yn yr 20% o 

ardaloedd mwyaf difreintiedig yng Nghymru • Lefel isel o foddhad o ran iechyd • Crynodiad uchel o allyriadau NO2 

 Gogledd Caerdydd  

• Dyma lle mae dinasyddion yn poeni leiaf am allu fforddio safon byw derbyniol • Y gyfradd isaf o bobl sy’n hawlio budd‐daliadau • Y nifer uchaf sy’n cytuno bod pobl yn cael mynediad i gyfleoedd i gyflawni eu potensial  • Y lefel uchaf o foddhad o ran iechyd  • Poblogaeth hŷn â chymhareb ddibyniaeth uchel • Diogelwch ddim yn broblem yn ystod y dydd • Llawer yn poeni am ddiogelwch yn y nos yng nghanol y ddinas • Defnydd uchaf o gar neu fan i deithio i’r gwaith 

   

Page 19 of 87

 De‐ddwyrain Caerdydd  

• Poblogaeth fawr o fyfyrwyr a’r gymhareb ddibyniaeth isaf • Lefel gymharol uchel o foddhad o ran iechyd • Boddhad isaf â gwasanaethau cyhoeddus • Dyma lle mae’r nifer leiaf yn teimlo’n ddiogel ar feic neu’n gyrru ar y ffyrdd • Boddhad isaf o ran iechyd meddwl • Nifer isel yn cytuno bod pobl yn cael mynediad i gyfleoedd i gyflawni eu potensial • Nifer isaf yn teithio i’r gwaith yn y car • Crynodiad uchel o lefelau NO2 

 Dwyrain Caerdydd  

• Poblogaeth fawr o Bobl Dduon a Lleiafrifoedd Ethnig • Canfyddiad mawr o ddiogelwch gartref yng ngolau ddydd.  • Poblogaeth ifanc â’r gymhareb ddibyniaeth uchaf • Lefelau uchel o amddifadedd gyda dwy o bob pum cymuned (43.5%) yn y 10% o ardaloedd 

mwyaf difreintiedig yng Nghymru • Dyma lle mae’r nifer fwyaf yn poeni am fforddio safon byw derbyniol • Nifer fawr o bobl yn hawlio budd‐daliadau (uchaf ar gyfer pobl ifanc 18‐24 oed) • Disgwyliad oes cymharol isel • Boddhad cymharol isel â gwasanaethau cyhoeddus • Dyma lle mae’r nifer isaf yn cytuno bod pobl yn cael mynediad i gyfleoedd i gyflawni eu 

potensial • Lefel isaf o foddhad o ran iechyd • Dyma lle mae’r mwyaf o bobl yn poeni am ddiogelwch yn y nos 

  Amddifadedd yn Nghaerdydd – Trosolwg  Mae Caerdydd yn wynebu heriau mawr sy’n aml yn cael eu cuddio gan berfformiad cryf ar lefel ddinesig. Er enghraifft, mae bron traean o gartrefi Caerdydd – dros 41,000 o aelwydydd – yn byw mewn tlodi.   Mynegai Amddifadedd Lluosog Cymru (WIMD) yw’r mesur swyddogol ar gyfer amddifadedd cymharol2 ar gyfer ardaloedd bach yng Nghymru. Mae wedi’i ddylunio i nodi’r ardaloedd bach sy’n cynnwys 1,000 i 3,000 o bobl, sef ardaloedd cynnyrch ehangach lleol, lle ceir y crynodiadau uchaf o wahanol fathau o amddifadedd.  O ran perfformiad cyffredinol yn y WIMD, dim ond dau awdurdod lleol arall yng Nghymru sydd â chanran uwch o bobl ymysg y 10% mwyaf difreintiedig yng Nghymru. Dengys y graff isod y crynodiad o amddifadedd ledled y ddinas. Archwilir y materion hyn yn fanylach ym Mhennod 7.   

 

  2Mynegai Aardaloedd bbobl, sef ard

mddifadeddbach yng Nghdaloedd cynn

d Lluosog Cymhymru. Mae nyrch ehang

P

mru yw’r meswedi’i ddyluach lleol, lle

Page 20 of 8

sur swyddogunio i nodi’r aceir y crynod

87

gol ar gyfer aardaloedd badiadau uchaf

 

amddifadeddach sy’n cynnf o wahanol f

d perthynol anwys 1,000 i fathau o am

ar gyfer 3,000 o 

mddifadedd.

 

Page 21 of 87

Caerdydd Yfory  Rhagwelir mai Caerdydd fydd y Ddinas Graidd sy’n tyfu gyflymaf yn y DU dros yr 20 mlynedd nesaf, sy’n arwydd o’i chryfder a’i sefyllfa unigryw yng Nghymru. Mae’r twf a ragwelir yn cynnig cyfleoedd economaidd a diwylliannol mawr i’r ddinas.Gellir datblygu cymunedau cynaliadwy newydd wedi’u cynllunio i ddarparu’r ansawdd bywyd gorau bosibl. Gall Caerdydd gael effaith economaidd hyd yn oed yn fwy positif ar y ddinas‐ranbarth ac ar economi Cymru.  Ond bydd cynllunio a rheoli twf y ddinas yn heriol.  Bydd rhaid i’r holl bartneriaid ymdrin â phwysau ar ddarpariaeth gwasanaeth, boed o ran addasu gwasanaethau presennol i fod yn fwy hyblyg, neu drwy gyflwyno mwy a gwell seilwaith a chyfleusterau, mwy o ysgolion a mwy o wasanaethau iechyd.  At hynny, bydd mynd i’r afael â’r anghydraddoldeb sy’n amlwg ledled y ddinas yn hanfodol i ddyfodol y ddinas.  Bydd ymdrin â’r anghydraddoldebau sy’n amlwg ar draws y ddinas yn hanfodol i’w dyfodol. Gwelir y rhain yn glir yng nghanlyniadau economaidd ac iechyd ein dinasyddion, eu bodlonrwydd â Chaerdydd fel lle i fyw, yn ogystal â’u cyrhaeddiad a lles cyffredinol. Mae’r anghydraddoldebau hyn yn niweidio bywydau gormod o ddinasyddion, yn rhoi pwysau ar wasanaethau cyhoeddus, ac yn arwain at effeithiau tymor hir ar economi’r.                               

Page 22 of 87

CANLYNIAD 1: MAE CAERDYDD YN LLE GWYCH I FYW, GWEITHIO A CHWARAE YNDDO 

 Mae'r adran hon yn ystyried ansawdd bywyd yng Nghaerdydd 

• Canfyddiad trigolion o ansawdd bywyd • Canfyddiad trigolion o ansawdd gwasanaethau cyhoeddus • Diwylliant, threftadaeth a Chwaraeon • Cynhwysiant • Safon Byw • Fforddiadwyedd tai a digartrefedd 

 Caerdydd Heddiw  Mae pobl wrth eu bodd yn byw yng Nghaerdydd. Mae prifddinas Cymru yn eistedd yn gyson agos at frig y polau, arolygon ac adolygiadau o ansawdd bywyd mewn dinasoedd yn y DU ac Ewrop.  Noda’i dinasyddion fod diwylliant, chwaraeon, siopa a mannau cyhoeddus a gwyrdd Caerdydd ymysg y gorau yn Ewrop, a’u bod yn helpu i ddenu ymwelwyr o bob cwr o’r byd. Mae trigolion hefyd yn gyson hapus gydag ansawdd ac effeithlonrwydd gwasanaethau cyhoeddus y ddinas, yn enwedig o gymharu â dinasoedd eraill yn Ewrop.  Er bod dangosyddion o lesiant ar lefe y ddinas yn rhoi darlun cadarnhaol, amrywia’r lefelau o lesiant yn sylweddol ledled y ddinas (gweler pennod 7 am ragor o fanylion), gyda gwahaniaethau mawr ym mha mor llewyrchus, diogel, iechyd, medrus, glân a gwyrdd yw Caerdydd rhwng yr ardaloedd mwyaf breintiedig a difreintiedig.   Mae tai, sy’n elfen ganolog o ansawdd bywyd, yn parhau i fod yn gymharol anfforddiadwy yng Nghaerdydd o gymharu â dinasoedd mawr eraill ym Mhrydain, ac yn ystod y blynyddoedd diwethaf, gwelwyd cynnydd sylweddol yn nifer y bobl sy’n ddigartref neu’n cysgu ar y stryd. Ar ben hynny, nododd dros 50% o drigolion eu bod yn pryderu ynghylch eu gallu i fforddio safon byw gweddus.  Y Prifddinasoedd Gorau i Fyw Ynddynt yn Ewrop  Yn ôl yr Archwiliad Dinesig Ewropeaidd diwethaf, sef arolwg o ansawdd bywyd mewn 83 o ddinasoedd allweddol Ewrop a gynhaliwyd gan y Comisiwn Ewropeaidd, enwyd Caerdydd fel y brifddinas gydradd‐drydedd orau i fyw ynddi yn Ewrop (i fyny o gydradd chweched yn 2012) a chydradd chweched ar draws bob dinas (i fyny o safle 22ain yn 2012).  Mae Caerdydd yn cymharu’n arbennig o dda o ran gofal iechyd, cyfleusterau manwerthu a chwaraeon, mannau cyhoeddus ac ansawdd yr amgylchedd naturiol. Fodd bynnag, sgoriodd y ddinas yn is ar y ganran o bobl sy’n defnyddio trafnidiaeth gyhoeddus bob dydd, argaeledd cyflogaeth da a glendid y strydoedd.       

 

    

PPage 23 of 887

 

 Perfformia 

             

ad Caerdyddd yn Archw

P

wiliad Dinesi

Page 24 of 8

ig y Comisiw

87

wn Ewropeeaidd (2015)) 

 

 Beth mae  Roedd llaw Y ffactorau

‘Bo

‘Ca

‘Bw

‘Sic O ran gwasgwnaeth ‘P 

‘Lly

‘Ca

‘Iec Wrth ystyrpum mlyneffactor pwy 

 ‘Cy

 ‘He

 ‘Ch

 ‘Gw Cafodd triglles.  Y pwy‘Cael myne Pa wasana 

  

lles yn ei ol

wer o gwest

u pwysicaf o

od yn ffit ac 

el teulu a ff

wyta’n iach’ 

crwydd aria

sanaethau nParciau a m

yfrgell/Hyb’ 

nolfannau H

chyd a Gofa

ried eu lles iedd nesaf, gysicaf (32.6

yllid’ (19.3%

eneiddio’ (1

hyflogaeth B

wasanaetha

golion hefydysicaf oedd ediad i fann

aethau neu 

lygu i bobl C

iynau am le

o ran byw b

yn iach’ (37

frindiau da’

(28.7%)  

nnol’ (19.3%

neu sefydliaannau agor

(13.4% 

Hamdden’ (

al Cymdeith

i’r dyfodol, gwnaeth br6%), ac yna: 

%) 

16.3%)  

Briodol’ (13

au Hygyrch 

d eu holi pa‘cael perthau agored’.

gymorth sy

P

Caerdydd?

es yn Holi Ca

ywyd iach a

7.6%) 

 (33.8%) 

%)  

adau lleol syred’ (28.6%)

(9.6%) 

asol’ (6.9%)

ac yn benodon traean o

3.3%)  

a Fforddiad

a wasanaethnasau da â. 

ydd bwysica

Page 25 of 8

aerdydd 20

a hapus oed

y’n cael effa) ddod i’r b

). 

dol y matero'r ymatebw

dwy’ (9.7%)

hau a chymotheulu a ffr

af i gynnal 

87

016.   

dd: 

aith gadarnrig o gryn b

rion hynny awyr nodi ma

. 

orth fyddai’rindiau’ ac y

neu wella e

haol ar bobellter gan g

a all effeithiai 'Iechyd a S

’n helpu i gyyna ‘Bod yn 

eich lefel br

bl a lles cymgynnwys: 

io ar eu llesSymudedd'

ynnal neu w ddiogel yn 

resennol o l

unedol, 

s dros y  oedd y 

wella eu ariannol’ a

les? 

 

 Ansawdd G Roedd 73%gymharu âanghytunoanabl i ang Pan ofynnwfwyaf posita gwnaeth 

 Diwylliant, Mae cyfleuCaerdydd yboddhad pbedwerydd Edrychoddbarn nhw. pwysig iddym mhenngydag ychy Celfyddyda Caerdydd acelfyddydocelf stryd. effaith gymyn gwella e 

Gwasanaet

% o bobl yn â 65.6% yn 2o neu anghyghytuno neu

wyd i ymatetif ar eu lles 15.0% nod

, threftadae

usterau diwyn lle gwychpobl â’n neud am ein cy

d Arolwg CaDywedoddyn nhw a’unod 6); roedydig mwy na

au 

ar y brig yngol, o gynyrchMae’r celfymdeithasol beu lles med

hau Cyhoed

teimlo bod2015). Roedytuno'n gryfu anghytuno

ebwyr nodi s, gwnaeth i amgylched

eth a Chwa

wylliannol a ch i fyw. Maeuaddau cyngfleusterau c

erdydd 201 95% o bob teuluoedd dd 80% o boa 70% yn dw

g Nghymru hiadau theayddydau’n rbwysig, yn ydyliol. 

P

ddus  

 safon gwasdd cyfran uwf â'r datganio’n gryf.  

pa newidiabron chwardd lleol glan

raeon 

chwaraeone Caerdyddgerdd, theachwaraeon.

16 ar ba weil fod treulio(gallwch dd

obl yn gwertweud yr un

o ran canraatr i ddigwyhan allweddysbrydoli po

Page 26 of 8

sanaethau cwch o bobl yiad hwn a t

adau i wasanrter nodi gwnach.  

yn cael eu yn y trydydatrau ac yr A. 

ithgareddauo amser yndarllen mwythfawrogi gfath am ch

an y bobl syyddiadau cedol o econoobl ifanc, yn

87

cyhoeddusyn Ne‐ddwyhueddai 20

naethau cyhwella trafnid

nodi'n gysodd safle o bArchwiliad T

u diwylliannyr awyr agoy am fannagweithgaredwaraeon. 

ydd wedi myrddorol, o aomi Caerdydn gwella byw

Caerdydd yyrain Caerd% o’r rhai a

hoeddus fyddiaeth a lleih

on fel pethalith prifddinTrefol Ewrop

nol sy’n bwyored yn bwyu gwyrdd acddau celfydd

ynychu digwarddangosfedd, ond maewydau pobl

yn dda ar y cydd yn tueda alwodd eu

ddai’n cael hau tagfeyd

au sy'n gwnenasoedd Ewpeaidd); yn

ysig i les poysig iawn nec agored Cadydol a diw

wyddiadau eydd i ddigwent hefyd yl o ddydd i d

cyfan (o ddu i u hunain yn

yr effaith dd (24.0%),

 

eud wrop o ran  gydradd 

bl yn eu eu’n eithaf aerdydd wylliannol 

wyddiadauyn cael ddydd, ac 

Page 27 of 87

  Asedau treftadaeth  Mae Caerdydd hefyd yn perfformio’n dda iawn o ran canran y bobl sydd wedi ymweld ag adeilad hanesyddol neu amgueddfa.   Yn ogystal â’r rôl y gall amgueddfeydd ac adeiladau treftadaeth ei chwarae yn cyfoethogi bywydau pobl ac yn gwella cyfleoedd addysg, mae amgueddfeydd ledled y DU yn gweithio fwyfwy gyda chymunedau a chyrff sector cyhoeddus eraill i wella lles, yn arbennig o ran iechyd meddwl a chorfforol. Mae’r asedau hyn hefyd yn chwarae rôl bwysig yn denu ymwelwyr i'r ddinas. Gallwch ddarllen mwy am economi twristiaeth Caerdydd yng Nghanlyniad 2.  

  

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Blaenau G

went

Wrexham

Merthyr T

ydfilR

hondda Cynon T

afC

aerphillyT

orfaenF

lintshireS

wansea

New

portP

embrokeshire

Wales

Pow

ysB

ridgendN

eath Port T

albotIsle of A

ngleseyC

armarthenshire

Vale of G

lamorgan

Denbighshire

Monm

outhshireC

eredigionG

wynedd

Conw

yC

AR

DIF

F

Can

ran

Canran sydd wedi ymwedd ag amgueddfa yng Nghymru, 2014-15

0

10

20

30

40

50

60

Denbighshire

Wrexham

Conw

yF

lintshireB

laenau Gw

entC

armarthenshire

Neath P

ort Talbot

Isle of Anglesey

Pow

ysP

embrokeshire

Gw

yneddT

orfaenR

hondda Cynon T

afW

alesB

ridgendC

aerphillyC

eredigionM

onmouthshire

Sw

anseaN

ewport

Vale of G

lamorgan

Merthyr T

ydfilC

AR

DIF

F

Can

ran

Canran sydd wedi ymweld ag unrhywle hanesyddolyng Nghymru, 2014-15

Chwaraeo Mae mwy 

pwysig idd

naill ai’n dd

iechyd corf

iechyd med

rhwydweit

Cynhwysia Dylanwadu Mae Caerd

gallant ddy

bach yn ge

barn nhw. 

deimlo bod

gyffredino

 

 

 

 

 

n 

na 70% o b

yn nhw a’u

dyddiol neu

fforol, gall b

ddwl a hun

thiau cryf. 

ant 

u ar bender

dydd yn per

ylanwadu a

enedlaethol

Mae canlyn

d ganddynt 

l dda.  

reswylwyr C

 teuluoedd,

u unwaith n

bod yn actif

an‐barch, y

rfyniadau 

rfformio’n d

r benderfyn

 yn y tair bl

niadau Arol

ddylanwad

P

Caerdydd y

, ac mae mw

eu ddwywa

f a chymryd

n ogystal â

dda ac yn yr

niadau sy’n

ynedd ddiw

wg Cenedla

d os oes gan

Page 28 of 8

n dweud bo

wy na 45% 

aith yr wyth

d rhan mew

helpu pobl

r ail safle yn

effeithio ar

wethaf o ran

aethol Cymr

nddynt gym

87

od chwarae

o bobl yn cy

hnos. Ar wa

n chwaraeo

i integreidd

g Nghymru

r eu hardal l

n faint o ddy

ru yn dango

wysterau a

on yn bwys

ymryd rhan

hân i’r man

on gael man

dio yn eu cy

o ran canra

leol. Fodd b

ylanwad syd

os bod pobl 

r lefel uwch

sig iawn neu

n mewn chw

nteision aml

nteision enf

ymunedau a

an y bobl sy

bynnag, bu g

dd gan bob

yn fwy teb

h a bod eu h

 

u’n eithaf 

waraeon 

wg o ran 

fawr o ran 

a ffurfio 

y’n teimlo y

gostyngiad

l yn eu 

ygol o 

hiechyd yn 

Page 29 of 87

Pleidleisio  O ran nifer y bobl sy’n pleidleisio yng Nghaerdydd, mae’r ganran yn amrywio o 37.9% yn 

etholiadau lleol 2012 i 47.4% yn etholiadau Cynulliad Cenedlaethol 2016 a 67.4% yn yr etholiad 

cyffredinol diwethaf yn 2015. Mae’r gwahaniaethau rhwng nifer y pleidleiswyr mewn wardiau 

gwahanol yn fwy amlwg; cymaint â 60% yn Rhiwbeina, sy’n gymharol gyfoethog, yn 2012, ond cyn 

lleied â 26.6% yn Trowbridge, sy’n llai cyfoethog. 

   Gwirfoddoli  Yn ogystal â’r manteision y mae gwirfoddoli’n eu cynnig i gymunedau Caerdydd, gan eu gwneud yn 

fwy cadarn, gall helpu pobl i fagu hyder a hunan‐barch, dysgu sgiliau a gwella eu CV, a rhoi 

rhywbeth yn ôl i’r bobl o’u hamgylch, gan feithrin ymdeimlad o gydlyniant cymunedol. Gall wella 

gallu pobl i ymdopi â salwch, annog ffyrdd iach o fyw a lleihau achosion o iselder a straen. 

Mae 28% o bobl Caerdydd yn gwirfoddoli mewn rhyw ffordd gydag elusennau, grwpiau ieuenctid, 

grwpiau amgylcheddol a grwpiau ffydd. Mae pobl hŷn a phobl nad ydynt mewn cyflogaeth lawn 

amser yn fwy tebygol o lawer o wirfoddoli na phobl dan 35 oed. Fodd bynnag, dim ond 43.5% o 

bobl sy’n teimlo eu bod yn gwybod sut i fanteisio ar gyfleoedd gwirfoddoli.   

 

 

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0

Cathays

Trow

bridgeG

abalfaA

damsdow

nE

lyB

utetown

Plasnew

yddLlanrum

neyC

aerauR

umney

Grangetow

nP

entwyn

Splott

Cardiff

Pontprennau/O

ld St. M

ellonsR

iversideF

airwater

Canton

Creigiau/S

t. Fagans

LlanishenP

enylanR

adyrLlandaff N

orthC

yncoedW

hitchurch & T

ongwynlais

LisvaneLlandaffP

entyrchH

eathR

hiwbina

Nife

r y

Ple

idle

isia

u D

ilys

(%)

Nifer y Pleidleisiau Dilys (%): Ethnoliadau Lleol Cymru, 2012

Page 30 of 87

  Safon Byw  Dywedodd dros hanner o ddinasyddion Caerdydd eu bod yn poeni’n fawr neu'n poeni i raddau ynghylch gallu fforddio safon byw dderbyniol. Roedd Pobl yn Nwyrain a De‐orllewin Caerdydd yn poeni'n fwy o lawer na'r rheiny sy’n byw yng Ngogledd Caerdydd, ac felly hefyd bobl anabl a'r rheiny o gefndiroedd lleiafrifol ethnig. Dywedodd bron un o bob pump y gallai eu sefyllfa ariannol effeithio ar eu lles dros y pum mlynedd nesaf.  Yn ogystal â chost gofal plant, roedd gallu fforddio biliau nwy/trydan/dŵr, bwyd iach a thai yn bryderon penodol.   

  

 

 

 

18.0

18.1

21.1

22.4

23.5

23.5

25.5

26.7

28.0

82.0

81.9

78.9

77.6

76.5

76.5

74.5

73.3

72.0

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Under 35 (649)

ME (304)

Male (1405)

All respondents (3212)

Welsh speakers (1396)

Female (1645)

Identify as disabled (278)

55+ (1352)

WFTE (1580)

Ydych chi'n gwirfoddoli yng Nghaerdydd ar hyn o bryd?

Yes No

21.9

12.7

12.9

13.6

21.1

15.2

24.3

20.0

29.4

30.9

32.9

30.2

38.3

39.2

17.5

39.6

39.0

37.8

28.2

31.2

25.8

40.5

18.3

17.1

15.6

20.6

15.3

10.7

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Childcare (2149)

Food (3345)

Social or leisure activites (3293)

Transport (3310)

Housing costs (3273)

A decent standard of living (3338)

Energy costs (3345)

Pa mor bryderus ydych chi ynghylch gallu fforddio'r canlynol?

Very concerned Fairly concerned Not very concerned Not concerned at all

Page 31 of 87

Costau ynni   Mae cost ynni yn bryder arbennig i bobl Caerdydd. Dywedodd bron dau o bob tri ymatebwr i arolwg Holi Caerdydd eu bod yn bryderus iawn neu’n eithaf pryderus am gostau ynni.  Mae bron 25% o gartrefi yng Nghaerdydd yn dioddef o dlodi tanwydd.  Diffinnir cartref sy’n dioddef o dlodi tanwydd fel un sy’n gwario mwy na 10% o'i incwm ar danwydd i wresogi'r tŷ’n ddigonol.  Mae’r bobl fwyaf agored i niwed mewn cymunedau yn fwy tebygol o fod ar incwm isel a phrofi tlodi tanwydd ochr yn ochr â mathau eraill o amddifadedd. Mae cysylltiad rhwng cartrefi oer â mwy o farwolaethau yn y gaeaf, salwch anadlol ac effeithiau ar iechyd meddwl, a gall effeithio'n benodol ar blant.  Tlodi bwyd  Nid yw pobl sy’n dioddef o dlodi bwyd yn gallu fforddio neu gael mynediad i ddeiet iach. Nid yw’n ymwneud â’r swm o fwyd yn unig; mae’n ymwneud â chael mynediad i siopau sy’n gwerthu bwydydd iach a’r materion cymdeithasol sy’n effeithio ar ba fwydydd sy’n cael eu bwyta. Gall deiet gwael arwain at gyflyrau cronig fel clefyd y galon, gordewdra a diabetes. Edrychir ar effeithir deiet gwael ar iechyd yn fanylach yng Nghanlyniad 4.  Mae hwn yn fater y bydd angen edrych yn ddyfnach iddo yng Nghaerdydd, ond gwyddwn fod deiet afiach yn dueddol o fod yn gysylltiedig ag incwm isel.  Mae pobl â chymwysterau lefel is yn llai tebygol o fwyta digon o ffrwythau a llysiau ac mae pobl o gefndiroedd difreintiedig yn dueddol o fod â chyfleusterau a sgiliau coginio gwaeth.    Gwnaeth yr ymateb i Arolwg Holi Caerdydd 2016 hefyd ddynodi bod lefelau tlodi bwyd yn gysylltiedig â lefelau amddifadedd incwm a ffurfiau eraill ar amddifadedd ledled y ddinas:    

Dywedodd 8.2% yng ‘Nghanol a De Caerdydd’ a 7.5% o bobl yn Ne‐ddwyrain Caerdydd eu bod wedi colli pryd yn ystod y pythefnos diwethaf oherwydd diffyg arian o’i gymharu â dim ond 3.3% o bobl yn ardal gyfoethocach Gogledd Caerdydd.   

Mae 19.7% (bron 1 o bob 5) yn Nwyrain Caerdydd wedi adrodd bod pryderon ynghylch arian wedi eu hatal rhag gwahodd eu ffrindiau neu ffrindiau eu plant draw am bryd unwaith y mis o’i gymharu ag 8.4% yng Ngogledd Caerdydd. 

 Fforddiadwyedd tai  Mae tai yn allweddol i safon byw. Mae cartrefi da yn gysylltiedig â’r holl ganlyniadau sydd wedi’u cynnwys yn yr adroddiad hwn.   Mae tai yng Nghaerdydd yn gymharol anfforddiadwy o gymharu â dinasoedd eraill. Mae’r tŷ cyffredin yn costio tua wyth gwaith y cyflog cyfartalog; yn Lerpwl mae tŷ’n costio chwe gwaith y cyflog cyfartalog. Dim ond ym Mryste mae tai yn llai fforddiadwy. Mae pobl ifanc yng Nghaerdydd yn arbennig o bryderus ynghylch cymryd eu cam cyntaf ar yr ysgol eiddo. Yn 2016 Arolwg Holi Caerdydd, dywedodd traean (33.6%) o bobl ifanc eu bod yn ‘pryderu’n fawr’ am gostau tai o gymharu â dim ond 12.8% o bobl 55+ oed.  

Gall prisiaugostau tai.y gallant ff 

 Digartrefe Mae bod hswydd i’w tymor hir yiechyd, gwuwch na chDros y ddwcynyddu.  Gyn 2014, 3chyfartaled 

u tai uchel o  Gall hefydforddio cael

dd 

heb gartref yiechyd a’i byn effeithio’wasanaethauhyfartaleddwy flynedd dGwnaeth cy0 yn 2015 add Cymru. 

olygu safonad gael effaithl plant, ac m

yn effeithioberthnasau.’n sylweddou cymorth, y Cymru o raddiwethaf, yfrifiad blyna 53 yn 2016

P

au byw gwah negyddolmae’n sbard

o ar bob agwMae’r effaol ar wasanayr heddlu aan nifer yr amae nifer ynyddol Llywo6 a cyfradd

Page 32 of 8

aeth gan fodar les medd

duno anghyd

wedd ar fywith y mae daethau cyh’r system faaelwydydd ay bobl sy’n codraeth Cyfesul 10,00

87

d cyfran uwdyliol a dewdraddoldeb

 

wyd rhywunigartrefeddoeddus, ganarnwrol. Yna gafodd eucysgu ar y stmru o gysgw00 o gartrefi

wch o incwmwisiadau bywb sy’n pontio

, o’i allu i gyd yn ei gael an roi pwysa2015/16, ro

u hatal rhag tryd yng Ngwyr ar y stryi, sy'n sylwe

m yn cael ei wyd pobl, mo’r cenedlae

ynnal swyddar bobl yn sau ychwaneoedd Caerd dod yn ddihaerdydd wyd nodi 24 eddol uwch 

gwario ar megis pryd ethau. 

d neu gael syth ac yn ygol ar dydd yn gartref.  wedi unigolyn na 

Page 33 of 87

 Caerdydd Yfory  Gwnaeth y pôl Ewropeaidd diweddaraf roi Caerdydd yn y trydydd safle o blith prifddinasoedd y cyfandir ar gyfer safon byw. Nod Caerdydd yw bod yn rhif un.   I gyflawni hyn bydd angen sicrhau bod dinasyddion yn fodlon iawn ar fywyd yn y ddinas, adeiladu ymdeimlad o gymuned yn y ddinas ac, yn allweddol, sicrhau gwasanaethau cyhoeddus gwych ar adeg o alw cynyddol a llymder yn y sector cyhoeddus.   Mae gan Gaerdydd asedau sylweddol i adeiladu arnynt o ran ein celfyddydau a’n diwylliant, mannau gwyrdd ac ymrwymiad ein dinasyddion i wella ein cymunedau. Dangosodd yr Archwiliad Ewropeaidd hefyd fod y ddinas yn perfformio'n dda o ran gofal iechyd, cyfleusterau chwaraeon a manwerthu.Fodd bynnag, yn ôl dinasyddion Caerdydd, eu hiechyd wrth iddynt heneiddio, fforddiadwyedd tai, costau bwyd ac ynni a mynediad i wasanaethau fydd yn cael yr effaith fwyaf ar eu lles yn y dyfodol.   Nodwyd trafnidiaeth gyhoeddus, tagfeydd ac amgylcheddau lleol glân yn faterion allweddol ar gyfer gwella lles y ddinas.   Bydd defnyddio ffyrdd newydd o weithio, cynnwys cymunedau yn y gwaith o ddylunio a darparu gwasanaethau a gweithio i atal problemau cyn iddynt godi yn allweddol i fynd i'r afael â'r materion hyn.  Yn benodol, bydd angen cau’r bwlch lles rhwng cymunedau a mynd i'r afael â heriau hirdymor fel tlodi cyson ac iechyd gwael os ydym am gyflawni’r weledigaeth o sicrhau mai Caerdydd yw’r brifddinas orau yn Ewrop i fyw ynddi.                         

Page 34 of 87

 

CANLYNIAD 2: MAE GAN GAERDYDD ECONOMI FFYNIANNUS A LLEWYRCHUS  Mae’r adran hon yn rhoi trosolwg o berfformiad economaidd Caerdydd, gan ymchwilio i’r dangosyddion canlynol: 

• Canfyddiadau trigolion am economi Caerdydd  • Allbwn economaidd  • Lefelau cyflogaeth a diweithdra  • Cyfartaledd cyflog wythnosol  • Dechrau busnes  • Nifer yr ymwelwyr a gwariant twristaidd 

 Caerdydd Heddiw  Caerdydd yw pwerdy economaidd Cymru, ac mae’n chwarae rhan hanfodol o ran creu swyddi a chyfoeth i bobl y ddinas a’r ddinasranbarth ehangach. Mae economi’r ddinas yn dangos perfformiad cryf ar draws nifer o ddangosyddion pennawd, gyda thwf swyddi i fyny, diweithdra i lawr, nifer yr ymwelwyr i fyny a thwf yn y nifer o gwmnïau newydd a grëwyd. Wedi dweud hynny, er ei fod yn llawer yn uwch na rhannau eraill o Gymru, mae cyfanswm gwerth ychwanegol gros Caerdydd (GVA) – sef yr hyn y gallem feddwl amdano fel ‘GDP’ y ddinas – yn cymharu’n gymharol wael â dinasoedd mawr Prydain sy’n perfformio ar y brig. Ar ôl 10 mlynedd o dwf parhaus yn y blynyddoedd cyn yr argyfwng economaidd, dim ond nawr y mae cynnyrch economaidd y pen yn dechrau dychwelyd i lefelau cyn yr argyfwng. Gyda’i gilydd, er bod swyddi’n cael eu creu, mae’r ffigyrau hyn yn awgrymu nad yw economi’r ddinas yn dod yn fwy cynhyrchiol. Er mwyn cwrdd â gofynion twf, bydd yn bwysig i economi Caerdydd nid yn unig barhau i greu a denu cwmnïau newydd a swyddi newydd, ond bod y cwmnïau hyn yn fwy cynhyrchiol, gyda swyddi sy’n talu’n well. Ni theimlwyd yr enillion twf economaidd gan bawb o drigolion y ddinas. Er gwaethaf y swyddi a grëwyd a’r buddsoddiad yng nghanol y ddinas, gellir canfod llawer o’r cymunedau tlotaf yng Nghymru yn ei phrifddinas. Mae gwahaniaethau mawr mewn lefelau diweithdra, tlodi aelwydydd, ac aelwydydd di-waith yn cyd-fynd yn agos ag anghydraddoldebau iechyd, troseddu ac addysg ar draws y ddinas.  Beth yw barn ein preswylwyr?  Mae bron dau o bob tri phreswylydd o’r farn bod gan Gaerdydd economi ffyniannus a llewyrchus, ond rhaid ystyried hyn ochr yn ochr â chanlyniadau Archwiliad Trefol yr UE lle nododd 43% o bobl ei bod hi’n ‘rhwydd dod o hyd i swydd’ yng Nghaerdydd.

Mae llai o ymatebwyr sy’n byw yn Ne-ddwyrain a De-orllewin Caerdydd yn credu bod y ddinas yn economaidd gryf. Ceir bylchau tebyg o ran cyflogaeth ac incwm, sy’n amrywio’n fawr ar draws y ddinas. Yn yr un modd, mae llai o bobl anabl a phobl o gefndiroedd lleiafrifol ethnig yn teimlo bod economi’r ddinas yn gwneud yn dda.

O ystyried pwysigrwydd cyflogaeth ac incwm o ran lles, mae angen mynd i’r afael â’r rhwystrau penodol i gyflogaeth y mae llawer o’r bobl sydd bellach o’r farchnad lafur yn eu profi.

 Allbwn Eco Mae Gwer

mewn arda

Ychwanego

Nghymru o

bod yn gwe

dychwelyd

fel yr econ

Dros y dde

(mwy nag 

gweinyddia

yn nifer y s

nghanol y d

ddiweithdr

 

 

 

Diweithdra 

onomaidd (

rth Ychwane

al, ac yn rho

ol Crynswth

ond sy’n is n

ella cyn gyf

d i’r lefelau c

omi genedl

egawd ddiw

20,000) yn 

aeth gyhoe

swyddi mew

ddinas ac y

ra. 

a 

(Gwerth Ych

egol Crynsw

oi syniad fe

h Caerdydd 

na llawer o 

flymed â chy

cyn yr argyf

laethol, dda

wethaf gwelw

cael eu creu

ddus ac add

wn adeiladu

n ne a dwyr

P

hwanegol C

wth yn mesu

lly o ba mor

a’r Fro yn £

ddinasoedd

yfartaledd y

fwng econo

atrys ei ‘pho

wyd twf cad

u mewn gw

dysg, ac me

u a gweithgy

rain y ddina

Page 35 of 8

Crynswth)

ur gwerth n

r gryf yw’r e

£22,107, sy’

d mawr era

y DU yn y b

omaidd, sy’n

os cynhyrch

darn o ran s

wasanaethau

ewn manwe

ynhyrchu.  M

as; dwy o'r a

87

wyddau a g

economi yn

n uwch o la

ill y DU. Nid

lynyddoedd

n awgrymu

iant’ lleol e

swyddi, gyd

u ariannol a

erthu, gwest

Mae llawer

ardaloedd s

gwasanaeth

o. Yn 2014,

awer na’r cy

d yw perffor

d diwethaf a

bod angen 

i hun. 

a nifer fawr

a phroffesiy

tai a bwytai

o’r twf hwn

sydd â'r lefe

hau a gynhy

, roedd Gwe

yfartaledd y

rmiad Caerd

a dim ond n

i economi C

r o swyddi n

ynol; twf me

i; gyda lleih

n wedi’i gry

elau uchaf o

 

rchir 

erth 

yng 

dydd wedi 

nawr mae’n

Caerdydd, 

newydd 

ewn 

ad bychan 

ynhoi yng 

o 

 

Ar ôl uchafEr bod gradsafle o’r gwdirywiad. Mlefelau tro 

 Dechrau B Cynyddoddgwnaeth cycryfaf yn e 

 3Mae sawlwaith ac yn 

fbwynt yn 2ddfa ddiwewaelod ymyMae mwy eseddu ac ie

usnes 

d nifer y buyfanswm y conomi Cym

l ffordd wahn chwilio’n 

2013, gostynithdra Caerysg y ‘dinasoto i’w wneuchyd medd

snesau sy’nbusnesau smru, ac yn d

hanol o fesuweithredol 

P

ngodd gradrdydd yn uwoedd craiddud. Gall diwwl, ac atyni

n dechrau ynydd wedi’uddinas rhen

ur diweithdram swydd

Page 36 of 8

dfa diweithwch na gradd’ ac wedi dweithdra uchiad cyffredi

ng Nghaerd lleoli yn y dng‐ganol o’i

ra. Dengys y

87

hdra Caerdydfa Cymru ychwelyd i’hel gael effenol y ddina

dydd dros yddinas. Gwnchymharu â

y gyfradd dd

ydd3 ac ar hya Phrydain,r lefelau a weithiau eangs fel lle i fyw

 

blynyddoedna hyn y briâ dinasoedd

 

diweithdra 

yn o bryd m, mae yn y twelwyd cyng ar faterionw a gwneud

dd diwethaifddinas y pd eraill Pryd

nifer y bobl

mae’n 6%. rydydd n y n megis d busnes. 

f, fel ag y perfformiwrdain. 

l sy’n ddi‐

 

 Cyflog Cyfa Yn syml, mddinas. Magadarnhao Mae bwlchCraidd erauchaf, maeo’r holl we 

  

artalog 

mae hyn yn gae cyflog wyol, mae'n pa

h incwm Caeill.  Er bod ye llawer o beithwyr yn e

golygu cyfloythnosol cyarhau'n is na

erdydd rhwy bwlch hwnobl yn y ddennill llai na

P

og wythnosofartalog Caea rhai dinas

wng y 10% cyn yn cael eiinas mewn’r Cyflog By

Page 37 of 8

ol cyfartalogerdydd yn usoedd eraill

yfoethocafledaenu’n bgwaith â chyw Cenedlae

87

g y rheiny suwch na gwyn y DU.  

a’r 10% tlotbennaf ganhyflog isel syethol.   

 

y’n gweithiweddill Cymr

taf yn fwy nenillion cymydd yn aml 

o’n llawn aru ond, er y

na’r holl Ddmharol uwcyn ansicr, g

 

mser yn y  y duedd 

inasoedd ch y 10% gyda 27% 

 Twristiaeth Bu’r sectorsylweddol £1.204bn iperfformw 

       

h 

r twristiaethyn ystod y d economi’r 

wyr gorau fe

h yn hanfodddeng mlynddinas.  Er 

el Lerpwl a B

P

dol i adfywionedd ddiwegwaethaf yBirmingham

Page 38 of 8

o Caerdyddthaf, gan gyy twf, mae Cm. 

87

. Cynyddodyrraedd 20.Caerdydd yn

 

d nifer yr y5m yn 2015n dal i lusgo

 

mwelwyr y5 a chyfranno y tu ôl i’r 

n nu 

 Caerdydd Y Dengys tueac economfedrus ac aNghymru, Caerdydd y Dros yr uggan ddenutwristiaeth.diwylliannobwys. MaeDerfynol CVolvo yn 2 Er mwyn cbusnesau ddinas, manatblygiad dechrau di Ni theimlwyparhau i foo’r ddinas. sicrhau twfflaenoriaetadfywio yn Bydd cysylGaerdydd Metro Caeeconomaid 

CANLYNIDDIOGEL Ddiogel Ma

Yfory 

eddiadau bymaidd ddigwaddysgediggyda’r rhanyn digwydd

ain mlyneddu pobl dalen. Yn sail i hyol, a chynhae’n rhaid i’r dCynghrair y P

019.

cynyddu cyno werth uwc

ae’r deunydy Sgwâr Cagwydd.

yd twf econod yn rhy uc O ystyried f cynhwysoth, yn ogystn cael eu da

lltu’r swyddac i Gymru

erdydd, a sedd cynaliadw

AD 3: MAL 

ae’r bennod

yd-eang y bwydd yn yr 2, yn cael eu

n fwyaf o’r twd yn y brifdd

d diwethaf, ntog i fyw a yn, cafwyd aliwyd digwyddinas barhPencampwy

nhyrchedd, ch. O ystyridiau crai aranolog ac y

nomaidd y dchel ac mae

y rôl a chwl ar draws Cal â sicrhau

atblygu a’u r

i a grëir yn . Bydd Barg

efydlu llywodwy, cynhwy

AE POBL Y

d hon yn rh

P

bydd dinaso21ain Ganrifu canoli fwyfwf mewn swdinas.

canolbwyngweithio ynbuddsoddiayddiadau chhau I wneudyr yn dod i G

mae angened y lefelaur gyfer gwneyn System A

ddinas gan ye lefelau incwwaraeir gan Caerdydd a’u bod straterhoi ar waith

y ddinas â gen Dinas Pdraethu dinaysol.

NG NGHA

oi trosolwg

Page 39 of 8

oedd lle y gef, a lle ceir s

yfwy. Mae’r twyddi a bus

tiodd datblyn y ddinas, oadau mawrhwaraeon ad y mwyaf oGaerdydd y

n i economi’u sgiliau ucheud cynnydArloesedd P

yr holl drigocwm aelwydincwm ym m’r ddinas-ra

egaethau creh mewn mo

thrigolion yPrifddinas-Ras-ranbarth

AERDYDD

g o dueddiad

87

ellir disgwylswyddi newtueddiadaunesau newy

ygiad Caerdochr yn ochmewn stad

a diwylliannoo’r asedau eyn 2017, a R

r ddinas syhel a phrese

dd yno. DenPrifysgol Ca

olion a chymydd yn parhmhob math

anbarth. Bydeu swyddi,

odd cydlyno

ddinas-ranRanbarth Cahol effeithiol

YN DDIOG

dau trosedd

 

l i’r rhan fwywydd, busne

hyn hefyd yydd ym Mhr

dydd ar wellr â denu buia chwaraeool cenedlae

economaiddRas Hwylio

mud tuag aenoldeb tairgys y mome

aerdydd bod

munedau. Mhau i fod yno amddifad

dd addysg arhaglenni sl.

barth ehangaerdydd, cy yn sylfaeno

GEL AC YN

d yng Nghae

yaf o dwf poesau smart ayn amlwg yrifddinas-Ra

la ansawddusnesau a con a lleoliad

ethol a rhyngd hyn. Byddo Amgylch

at ddenu a cr prifysgol yentwm a we

d y newid hw

Mae diweithdn isel mewndedd, mae aa sgiliau i basgiliau a phr

gach yn flaeyflenwi cysyol bwysig i

N TEIMLO’

erdydd:  

oblogaeth a phobl yng anbarth

d bywyd, chynyddu dau gwladol o Gêm y Byd

chreu yn y elwyd yn wn yn

dra yn sawl rhan

angen awb yn rojectau

enoriaeth i ylltiedig sicrhau twf

’N 

Page 40 of 87

• Canfyddiadau o Drosedd  • Cyfanswm y troseddau a gofnodwyd  • Troseddau treisgar  • Diogelu pobl sy’n agored i niwed • Ymddygiad gwrthgymdeithasol  • Difrod troseddol  • Aildroseddu • Lladradau eraill  • Troseddau casineb  

 Caerdydd Heddiw  Mae Caerdydd yn ddinas gymharol ddiogel. Dros y 10 mlynedd ddiwethaf, gostyngodd troseddu yn ddramatig gyda llai o fyrgleriaethau, achosion o ddifrod troseddol, ac ymddygiad gwrthgymdeithasol.  Fodd bynnag, ni fu gostyngiad cyfatebol mewn ofn trosedd. Nid yw trigolion yn teimlo’n hyderus eu bod hwy, eu teuluoedd a’u cymunedau yn ddiogel. Mae merched yn llai tebygol o deimlo’n ddiogel yn eu cymunedau o’u cymharu â dynion, ac mae cymunedau mwyaf difreintiedig y ddinas yn debygol o brofi effeithiau trosedd.   Tra bod Caerdydd yn ddinas ddiogel i’r mwyafrif llethol, mae nifer fach o bobl – yn enwedig plant a menywod – yn destun i gamdriniaeth, trais a cham‐fanteisio. Os am ddod y brifddinas orau i fyw ynddi yn Ewrop, rhaid cael ansawdd gwych bywyd, diogelwch a sicrwydd i’r holl ddinasyddion, yn enwedig y rhai sydd fwyaf agored i niwed.  Beth yw barn ein preswylwyr?  Barn ar ddiogelwch  Mae pa mor ddiogel mae pobl yn teimlo yn bwysig gan ei fod yn aml yn effeithio ar safon byw. Mae pobl sy’n credu eu bod yn debygol o ddioddef o drosedd yn dueddol o ddweud bod ganddynt lefelau lles gwaeth. Roedd 75% o ymatebwyr i arolwg Holi Caerdydd 2016 yn teimlo bod Caerdydd yn ddinas ddiogel ac roedd 85% o’r rheiny a ymatebodd i'r Archwiliad Trefol yn cytuno. Gwnaeth yr ymatebion i fersiwn ddrafft yr adroddiad hwn hefyd nodi diogelwch fel un o asedau Caerdydd fel dinas. Fodd bynnag, ceir gwahaniaethau amlwg rhwng cymunedau gwahanol Caerdydd. Mae trigolion yn Nwyrain Caerdydd a phobl anabl ymysg y rheiny sydd leiaf tebygol o gredu bod Caerdydd yn ddinas ddiogel (mae 65.0% a 58.9% yn credu ei bod hi, yn y drefn honno). Mae'r farn ar ddiogelwch hefyd yn amrywio’n sylweddol ar draws y chwe ardal cymdogaeth, o 77.8% yng Ngorllewin Caerdydd i ddim ond 65% yn Nwyrain Caerdydd. Ceir barn wahanol ar ddiogelwch yn y ddinas mewn perthynas â gweithgareddau gwahanol. Roedd ymatebwyr yn fwyaf tebygol o deimlo’n anniogel wrth feicio (60.2%), cerdded yng nghanol y ddinas (44%) neu deithio ar fws (30.4%) ar ôl iddi nosi. Cafwyd y canlyniadau hyn drwy weithgarwch ymgysylltu ar yr adroddiad hwn, gyda gwella diogelwch ar y ffyrdd, yn arbennig i feicwyr, diogelwch yng nghanol y ddinas yn y nos a lleihau ymddygiad gwrthgymdeithasol yn themâu a gododd dro ar ôl tro ar gyfer gwella lles yng Nghaerdydd. Mae gan gymunedau a phobl wahanol farn wahanol iawn ar y ddinas: mae llai na hanner o bobl anabl (44.9%) a menywod (49.0%) yn teimlo’n ddiogel wrth gerdded yng nghanol y ddinas ar ôl

iddi nosi o ‘anniogel’ w 

           Beth yw ba Cydlyniant 

gymharu â wrth deithio

arn ein pres

t 

dau o bob o ar fws ar ô

swylwyr?  

P

tri (64.9%)ôl iddi nosi,

Page 41 of 8

dyn. Dim oo gymharu

87

nd un o bobâ dau o bo

b pum dyn (b pum (43%

(21.7%) sy’%) person a

n teimlo’n anabl.

 

Mae gan Gddinas gydberthnasau Mae Caerdteimlo bodfod cydlyn Fodd bynnbobl yng Ngilydd, dim Dangosir hbobl sy’n beu cymdogdifreintied Nid yw Caeheffeithiauideolegol tdenu at eitargyfyngauddinas yn p 

   

Gaerdydd hadlynol, lle mu cadarnhao

dydd yn gydd tramorwyiant yn ased

ag, mae hwNgorllewin Cm ond 48.5%

hyn hefyd wbyw yn ardagaeth yn doig (lefel 5 a

erdydd wedu ar les cymterfysgaeth thafiaeth. Wu byd‐eang parhau i’w h

anes hir o aae pobl yn ol o fewn id

dradd bedwr wedi integd allweddol

wn yn faes aCaerdydd yn% o bobl yn 

wrth ystyriedaloedd mwyod 'mlaen ynr y siart). 

di bod yn imunedol. Maa safbwynt

Wrth i ffurf aa newidiadhwynebu.  

P

mrywiaethteimlo eu bddynt.  

erydd o blitgreiddio’n d.  

arall lle maen teimlo bodNwyrain Ca

d sut mae ayaf difreintien dda o gym

miwn i ledaeae trefniadatiau rhwygoa natur trosau mewn p

Page 42 of 8

ac mae pobbod yn perth

th prifddinadda, a dango

e’r farn yn ad pobl yn euaerdydd sy’n

mddifadeddedig Caerdymharu â 76.9

eniad eithafau partneriaol ac i gefnoseddu newidoblogaetha

87

bl yn dueddhyn i’w cym

asoedd Ewroosodd y gw

mrywio ledu cymdogaen cytuno â h

d yn effeithydd (lefel 19% o’r bobl

iaeth a theraeth eisoesgi pobl a alld yn y dyfodau ddod i’r a

dol o gytunomunedau a b

op o ran y geithgaredda

led y ddinaeth yn dod ‘hyn. 

io ar farn par y siart) sysy’n byw yn

rfysgaeth fyar waith i yai fod mewdol ac wrth amlwg, mae

o bod Caerdbod ganddy

graddau maau ymgysyl

s. Er bod 71‘mlaen yn d

pobl. Dim ony’n credu bn yr ardaloe

yd‐eang a’u ymateb i hewn perygl o gi effeithiaue hon yn he

dydd yn ynt 

ae pobl yn ltu ar Les 

1.8% o dda â’i 

nd 52% o’r od pobl ynedd lleiaf 

riau gael eu u r y bydd y 

 Cyfanswm Mae llawerdrosedd gapersonol. Gnhw’n bywrhywle y byymweld â h Mae Caerdyn sylweddgostyngoda gofnodwtroseddu cddioddefwrllawer mwy Er bod trosdraws y ca“Byrgleriaemewn “Tra 4Mae’n bwytroseddau cyhoeddi gcanllawiau 

m Troseddau

r o effeithiaallai gael efGall y gymu

w a gweithioyddai cwmnhi.

dydd yn ddidol yn ystodd y troseddyd yn 2015

cyffredinol or trosedd nay diogel, oh

seddu wedi ategorïau ameth Annedd”ais yn Erbyn

wysig cymrydyng Nghym

gan y Swydu hyn.

u a Gofnodw

u ynghlwm ffaith ar ei ieuned gyfan d. Gall hyn hnïau’n dymu

nas gynyddd y 10 mlyneau a gofnod/16 o’i gym

o 34%. Yn sag yr oeddyerwydd gwe

gostwng ynmrywiol o d” wedi lleihan y Person”.

d i ystyriaetmru a Lloegrdfa Gartref,

P

wyd 

wrth ymddyechyd medddeimlo’r effa

hefyd newiduno buddso

dol ddiogel.edd ddiwethdwyd o 26%haru â 2005yml, mae tr

ynt ddegawdelwyd gosty

ng Nghaerdroseddau sau o 40% a.

th y newidiar yn ystod y mater i bob

Page 43 of 8

ygiad troseddwl neu gorfaith o ran e y ffordd y c

oddi ynddi, p

Gostyngodhaf. Er bod%. Mae hyn5/06. Gan yrigolion Caed yn ôl. Nidyngiadau te

dydd ar raddy’n ffurfio’r“Difrod Tro

adau a wnaey cyfnod hwb heddlu un

87

ddol. Gallairfforol, ei alleu canfyddiacaiff dinas epobl eisiau s

dd cyfanswpoblogaethyn cyfateb

ystyried twferdydd un rh Caerdydd

ebyg ar draw

dfa sylweddlefelau tros

oseddol” we

ed gan y Swwn. Er bod ynigol yw sut

dioddef o hu i weithio aadau am ddei hystyried,symud iddi,

m y troseddh y ddinas w

i dros 11,50y boblogaehan o dair yyn unig syd

ws Cymru a

dol, cafwyd eddu cyffredi gostwng

wyddfa Garcanllawiau

t y maent yn

hyd yn oed a’i berthnasdiogelwch lle, a ph’un a y, astudio yn

dau yng Ngwedi tyfu o 100 yn llai o

eth, gostyngyn llai tebygdd wedi doda Lloegr.

darlun anghedinol4. Tra

o 57%, bu

rtref i gofnodhyn yn cae

n gweithred

‘fân’ sau e maen yw’n ddi neu

haerdydd 11%, droseddauodd ol o fod yn

d yn lle

hyson ar bod cynnydd

di el eu du’r

 Trais yn Er Gall dioddemeddwl. Gbroblemauperthnasoe Mae nifer ydinasoedd blynyddoedifrifol, onheb anaf, a 

   

rbyn y Perso

ef o drosedGallai dioddeu camddefnedd person

yr achosioneraill yn y Ddd diwethad yn hytracaflonyddu a

on 

d dreisgar gefwyr ddatbyddio sylweol a gwaith

n ‘Trais yn EDU. Wedi daf.  Nid yw’rch maent ynac ofn y cyh

P

gael goblygiblygu prydeeddau. Yn e. 

rbyn y Persweud hynnr prif gynnydng nghategooedd, dych

Page 44 of 8

iadau nid yner, iselder, aeu tro, gall y

on’ yng Nghy, mae hwndd mewn Trori mân ymoryn neu ofid

87

n unig o rananhwylder py canfyddiad

haerdydd yn yn nifer syrais yn Erbyosodiadau/d. 

 

n lles corfforpryder ôl‐drdau hyn effe

n gymharol ydd wedi boyn y Person trefn gyhoe

rol ond hefyrawmatig nefeithio ar eu

 isel o gymhod yn cynydyn ymosodeddus, fel y

yd i iechyd eu u 

haru â ddu dros y iadau ymosodiad 

 

Cam‐drin d Mae cam-dfewn teulu ar bopeth offrindiau, a Ceir mwy affactorau ameddyliol amewn ffyrdtroseddol. Mae’r mathmwy o bwyo’r gwaith o2015/16 ac Ymddygiad Gallai gael eu cartrefi arwain at go’u cysyllti Mae Caerdychydig flyLloegr.  

  5Byddai'n ycategoreid  

domestig  

drin domestneu berthy

o les meddya’i allu i gadw

a mwy o dya elwir yn ‘ba chorfforoldd nad ydyn

h hwn o gamysau ar wasoherwydd cc o’r rhain c

d Gwrthgym

effaith ddifeu hunain gymdogaethadau â’u cy

dydd wedi gynyddoedd d

ymddangosddio fel Dref

tig yn cwmpynas agos yyliol a chorfw swydd.

stiolaeth fodrofiadau ple plentyn on

nt yn iach, e

mdriniaeth hsanaethau ccamdriniaetcafodd 2,348

mdeithasol 

frifol ar ddioa’r ardaloedhau’n cael eymunedau l

gweld gostydiwethaf m

s bod rhai mfn Gyhoedd

P

pasu camdrn ogystal âfforol y diod

d effaith caentyndod ned hefyd ar e

er enghraifft

hefyd yn cacyhoeddush. Cafwyd8 eu cofnod

oddefwyr add cyfagos.eu hesgeululeol a’r eco

ngiad sylweae’r gostyn

mathau o ymus Trosedda

Page 45 of 8

riniaeth emothrais corff

ddefwr i’w se

m-drin domegyddol’ a aei gyrhaeddt drwy smyg

ael effeithiauac effeithia 2,815 o dr

di fel trais yn

 chymuned Gall hefyduso a dirywinomi leol.  

eddol o 70%ngiad wedi b

mddygiad gwau ac gofno

87

osiynol, seicforol. Mae’refyllfa arian

mestig yng nall gael effadiad addysggu neu gael

u ehangachu ar gyflogwoseddau don erbyn y p

au, gan wneffeithio ario. Gallai he 

% mewn lefebod yn unol

 

wrthgymdeodi fel "Trais

colegol, ariagoblygiadanol, ei berth

ghartref pleith hirdymor

gol a pha mo ei dderbyn

h ar gymdeitwyr dioddefwomestig yngerson a 54

eud i bobl dr les cymuneefyd effeithi

elau YGG5 e â gostyngia

ithasol bellas yn Erbyn y

annol neu ryau’n fawr, ynhnasau â th

entyn yn unr, nid yn unor debygol

n i’r system

thas, gan gfwyr a all fodg Nghaerdyfel trosedda

deimlo’n anedol, gan y io ar ymdei

ers 2007/08adau yng N

ach yn cael yr Unigolyn"

ywiol o n effeithio heulu a

o nifer o ig ar les ydyw o fywcyfiawnder

ynnwys d i ffwrdd dd yn au rhywiol.

nniogel yn gallai mlad pobl 

8 a dros yr ghymru a 

eu ". 

Difrod Tro Mae difrodeffeithiau t Yn unol â’rgostyngiadallan o’r didadansodddifrod tros 

 

 

 

seddol 

d troseddol tebyg i ymd

r lleihad yn d o 57% yn nnasoedd crdiad dros gyseddol. 

yn cynnwyddygiad gwr

nifer y digwnifer y troseraidd, ar ôl byfnod o ams

P

s difrod i eirthgymdeith

wyddiadau yeddau difrobod yng nghser gysylltia

Page 46 of 8

ddo, o graffhasol ar bob

ymddygiad d troseddohanol y tablad rhwng y l

87

fiti a fandalbl a chymun

gwrthgymdl.  Bellach gl yn y flwydlefel o ymdd

iaeth i losginedau. 

deithasol, heosodir Caerdyn flaenordygiad gwrt

 

i bwriadol. G

efyd cafwydrdydd yn drrol. Awgrymthgymdeith

Gall gael 

d rydydd ma hasol a 

Aildrosedd 

Mae Caerd

hanner y tr

Cyfiawnde

yn y DU. G

a’u teuluoe

Mae cyfrad

fwyaf o’r D

 

 

6 Gallwch dCaerdydd a  

du 

dydd yn gart

roseddau y

r Troseddo

all effaith a

edd a’r gym

dd aildrosed

Dinasoedd C

ddarllen mwa’r Fro. 

tref6 i un o 

n y DU yn c

l. Mae aildr

aildroseddu 

muned ehan

ddu Caerdy

Craidd eraill

wy am les po

P

bum carcha

ael eu cyfla

roseddu’n c

fod yn ddin

gach, ond h

dd, sef 33.6

.  

oblogaeth c

Page 47 of 8

ar Cymru ‐ c

awni gan bo

ostio rhwng

nistriol a hir

hefyd i’r tro

6% yn 2015,

carchar Cae

87

carchar Cate

obl sydd eiso

g £9.5 a £13

rdymor nid

oseddwr a’i

, yn uwch n

erdydd yn A

egori B â lle

oes wedi bo

3 biliwn y flw

yn unig i dd

deulu.  

a chyfartale

 

 

sesiad Angh

e i 784. Mae

od drwy’r Sy

wyddyn i'r c

dioddefwyr 

edd Cymru 

henion y Bo

e tua 

ystem 

cyhoedd 

trosedd 

a’r rhan 

oblogaeth 

Dwyn Aral Mae achosddwyn o egeir. Mae nac o gymhahwn.  

 Trosedd Ca Mae trosedhunaniaethrhywedd.   Yn yr un mac yn Teimgartref ei h Yng Nghaeblynyddoegofnodwyd Fodd bynny troseddaardaloedd is, megis a   

ll 

sion eraill o iddo personnifer y trosearu â ‘dinas

asineb 

ddau casineh: anabledd

modd â’r trosmlo’n Ddiogehun, a lles p

erdydd, maedd diwethad o’i gymha

ag, gallai hyau casineb ygyda lefelardal Heddlu

Ddwyn yn nol, megis deddau wedisoedd craidd

eb yn ddigwd, ethnigrwy

seddau a drel’, gallent gpersonol, on

e nifer y digaf ac yn 201ru â’r flwyd

yn adlewyrcyn dangos bu uwch o du Northumb

P

cynnwys dwdwyn ffôn o parhau ar d’, mae Cae

wyddiadau nydd, crefydd

rafodwyd dgael effaithnd gall hefyd

wyddiadau5/16 roeddddyn flaeno

chu ymdrecod De Cymroseddau cbria, sy’n cy

Page 48 of 8

wyn yn unioo ystafell golefelau sefyerdydd yn d

neu’n drosed neu gred,

an y Canlynar ba mor dd gael effait

 casineb yrd cynnydd orol.  

chion i gynyru yn ardalasineb, maennwys New

87

ongyrchol gatiau neu o dydlog dros yal i fod yn y

eddau yn erb cyfeiriaded

niad ‘Mae Pddiogel y mth ehangach

adroddir amo 11% yn nif

yddu adroddheddlu sy’ne hefyd ardwcastle Upo

an rywun – dŷ. Nid yw’nyr ychydig flyy canol o ran

byn rhywundd rhywiol, 

obl yng Nghae unigolynh ar y gymu

mdanynt weer y Trosed

d.  Mae cymn perfformioaloedd syddn Tyne. 

megis dwyn cynnwys dynyddoeddn y categor

n ar sail rhaneu hunan

haerdydd ynn yn ei deimuned.  

edi cynydduddau Casine

mhariaeth o o tua’r canod â lefelau s

n o fag – i dwyn o d diwethaf i trosedd 

n o’i iaeth 

n Ddiogel mlo yn ei 

u dros y b a 

gyfanswmol. Er bod sylweddol 

 

 Caerdydd Y Mae bod yBu gostyngddiwethaf, trosedd ynfod. Hefyd incwm ac a Mae siâp to drosedd effaith rhwtherfysgaenewydd. Er bod tuegofnodwyddebygol o troseddu phefyd yn hymddygiadgamdriniaecydgysylltiehanfodol. Mae Caerdamrywiaethberchnogapwysig wrteconomaidamrywiol, magored a c   

CANLYNI Mae’r adra

• Dis

Yfory 

yn ddiogel agiad cyflym yn unol â’r parhau i fomae lefela

anghydradd

roseddau'nac wedi rhoydweithio tr

eth ryngwlad

ddiadau hyd, mae’r gwabarhau oni

problemus yelpu i ymdr

d niweidiol. eth, trais a cedig pellach

dydd yn ddih hon yn de

aeth y mae cth i Brexit, rdd gael effamae’n bwyschynhwysol.

AD 4: MA

an hon yn egwyliad oes

a theimlo’n da sylweddohyn a brofw

od yn uwch u troseddu

doldeb iechy

newid ac yoi llwyfan rhroseddol ar-dol. Efallai y

d yma wedahaniaethabai fod y gw

yn gwneud Crin â materioYn yr un mocham-fanteh i amddiffy

nas amrywebygol o gycymunedauhyfeloedd,

aith ar symusig ein bod .

AE POBL CA

drych ar iecs 

P

ddiogel yn gol yn nifer ywyd mewn dnag y mae’yn amrywioyd.

yn addasu hhyngwladol -lein mewny bydd yn rh

i dangos gou sylweddowaith yn caeCaerdydd yon cenedlaeodd, mae lleisio, a all ga

yn trigolion y

iol gyda dronyddu yn y

u'n ei deimlonewid yn yrdiad rhyngwyn parhau i

AERDYDD

chyd y bobl

Page 49 of 8

gyson yn flay troseddaudinasoedd m’r lefelau troo’n sylwedd

hefyd. Mae’i droseddaumeysydd m

haid i gened

ostyngiad ynol rhwng lefeel ei wneud

yn fwy diogeethau ar draeiafrif bychaael effaith ay ddinas syd

os 100 o ieitdyfodol. By

o, a'r perthnr hinsawdd,wladol pobli adeiladu a

D YN IACH

ogaeth: 

87

aenoriaethayng Nghaemawr eraill

oseddau gwol ar draws

r rhyngrwydu eraill, megmegis camfadlaethau yfo

n lefelau cyelau troseddd i’w lleihau.el ac yn helpaws ein cyman o blant a

ar weddill eudd fwyaf ag

thoedd yn cydd cydlynianasau cryf a terfysgaeth. Wrth i’r bo

ar hanes hir

 

u uchaf i drrdydd dros yn y DU. Fo

wirioneddol yy ddinas, y

d wedi dod âgis twyllo cwanteisio’n rhory ymdrin â

ffredinol y tdu yn ein cy. Felly byddpu i leihau o

mdogaethauac oedolion u bywydau. gored i niwe

cael eu siaraad cymuneda positif yndh ryngwladooblogaeth dy

Caerdydd o

rigolion ac yy 10 mlyneodd bynnagyn awgrymuyn dilyn patr

â mathau ywsmeriaid. Ghywiol ar blaâ throsedda

troseddau aymdogaetha

d ymdrin â mofn troseddu, gan dorri yn agored Bydd datbl

ed yn parhau

ad, ac maedol – synnw

ddyn nhw – ol a phwysayfu a dod yo fod yn dd

ymwelwyr. edd g, mae ofn u y dylai rymau

chwanegolGwelir ant a au hollol

a au yn

mannau . Bydd patrymau i ygu dulliauu i fod yn

’r wyr o yn fwyfwy

au n fwy inas

 

Page 50 of 87

• Ffyrdd iach o fyw • Iechyd meddwl • Iechyd yn y blynyddoedd cynnar • Iechyd pan yn hŷn 

 Caerdydd Heddiw  Gellir dweud bod pobl Caerdydd yn iachach nag erioed o’r blaen. Mae lefelau iechyd cyffredinol yn uchel gyda disgwyliad oes i ddynion a menywod yn parhau i godi, a rhagwelir y bydd menywod yng Nghaerdydd yn byw yn hirach na’r rhai yn y rhan fwyaf o’r Dinasoedd Craidd.  Fodd bynnag, mae’r penawdau hyn yn cuddio amrywiant sylweddol ar draws y ddinas, gyda gwahanol grwpiau oedran a chymunedau yn wynebu problemau iechyd eang.  Mae bwlch sylweddol a chynyddol mewn disgwyliad oes iach rhwng y rhai sy’n byw yn yr ardaloedd lleiaf a mwyaf amddifad yn y ddinas, sydd erbyn hyn yn sefyll ar dros 20 mlynedd.  Yn yr un modd, mae cyfraddau marwolaethau o nifer o glefydau gryn dipyn yn uwch yn y wardiau mwy amddifad.  O ran ffyrdd iach o fyw, mae mwy na hanner y boblogaeth yng Nghaerdydd yn rhy drwm, yn ordew neu’n rhy ysgafn. Cymharol ychydig o bobl sy’n ymgymryd â gweithgarwch corfforol, ac – er gwaethaf gostyngiadau diweddar – mae nifer uchel o bobl yn ysmygu ac yn yfed yn ormodol. Mae ffordd o fyw’n cyfrannu’n sylweddol at y tebygolrwydd o fyw gyda chyflyrau cronig yn ddiweddarach mewn bywyd.  Mae iechyd a llesiant ym mlynyddoedd cynnar plentyndod yn arbennig yn effeithio ar ganlyniadau tymor hir. Gwelir bod 1 o bob 4 o blant pump oed yng Nghaerdydd â phwysau afiach. Hefyd gall effaith profiadau niweidiol ar blant effeithio ar weddill eu bywydau.  Ar ben hynny, nodweddir twf cyflym ym mhoblogaeth Caerdydd gan gynnydd yn nifer y bobl ifanc iawn a phoblogaeth sy’n heneiddio, dau ffactor a all arwain at bwysau sylweddol ar wasanaethau iechyd a gofal y ddinas.               Disgwyliad oes  Mae disgwyliad oes wedi cynyddu’n gyson dros yr ugain mlynedd diwethaf. Mae menywod yng Nghaerdydd yn byw’n hirach ar gyfartaledd na’r rheini yn y rhan fwyaf o ddinasoedd mawr 

Prydain, erar lefel y dmwyaf a lle 

 

 Gall dynionyn hwy na’fenywod. F24 mlynedNghymru. 

r nad yw disdinas yn cueiaf difreint

n sy’n byw y’r rhai sy’n bFodd bynnad i ddynion

sgwyliad oeddio bwlchtiedig yn y d

yn y cymunbyw yn yr aag, wrth edrn a 22 mlyne

P

es dynion yn cynyddol rddinas.   

edau lleiaf drdaloedd mrych ar disgwedd i fenyw

Page 51 of 8

n cymharu crhwng disgw

 

difreintiedimwyaf difreiwyliad oes i

wod. Dyma’r

87

cystal.  Maewyliad oes a

g ddisgwyl intiedig, traiach, mae’rr bwlch mwy

e’r cynnydd a disgwyliad

byw ar gyfa bod y bwlcgwahaniaeyaf o’r holl a

mewn disgd oes iach5 y

artaledd 11 ch yn 9 mlyneth yn fwy nawdurdoda

wyliad oesy bobl 

mlynedd nedd i na dyblu, i au lleol yng

 7Disgwyliad Ogymryd i ysty

 Ffyrdd iach Pwysau iac Mae bron Er bod Caedan bwysamlynedd adiabetes, cimiwnedd ôl lle mae  

Oes Iach: Rhifyriaeth oed yn

h o fyw 

ch 

i 44% o oederdydd yn gwau, dros bwyc yn achosi clefyd y galoac achosi epobl yn byw

f y blynyddoedn byw mewn ll

dolion 16‐64wneud yn gysau neu’n ansensitifron, pwyseddsgyrn brau.w, fel y nodi

P

dd ar gyfartalelai na iechyd l

4 oed Caerdgymharol ddordew. Maewydd i inswd gwaed uc  Mae lefelair dan y Can

Page 52 of 8

edd y gall persllawn o ganlyn

dydd â phwyda yn y maee gordewdrwlin, sy’n ffachel a strôc.au gordewdnlyniad ‘Teg

87

 

rson ddisgwylniad i afiechyd

ysau iach, yes hwn, maera yn lleihauactor risg pw Gall bod dadra ac iechyg, Cyfiawn a

 

byw i mewn "d a / neu anaf

yn uwch na e’n gadael yu disgwyliadwysig mewnan bwysau d da yn amChynhwyso

"iechyd llawn"f (WHO) 

chyfartaledy rhan fwyad oes o hyd n clefydau cberyglu eicrywio’n sylwol’.  

" trwy 

dd Cymru. f o bobl at naw cronig fel h system weddol yn 

Gweithgar Mae CaerdgweithgareEr y bu ychag awdurd 

 

rwch Corffo

dydd yn sylweddau corffhydig o duedodau lleol e

orol 

weddol y tuforol (er engdd ar i fyny eraill yng Ng

P

 ôl i gyfartaghraifft drwyn y blynydghymru. 

Page 53 of 8

aledd Cymruwy ymarfer cddoedd diw

87

u o ran oedocorff am 30wethaf, nid y

 

olion sy'n bmunud bumyw Caerdyd

bodloni canlm gwaith yrd yn cymha

lawiau r wythnos).aru’n dda 

 

Bwyta’n Ia O gymharusy’n bwytamegis clefyond mae’neraill a dra 

 Yfed mwy  Mae lefel y41.2%. Er bhwn wedi awasanaethgalon a’r a 

   

ach 

u â gweddilla pum dogn yd y galon, sn dechrau gwafodwyd dan

na’r canllaw

yr yfed afiacbod y dueddaros yn gymhau iechyd yfu, neu feth

l Cymru, mao ffrwythastrôc a rhaiwella eto. En pennod. 

wiau 

ch yr adrodd gyffredinomharol gysoyn y tymor bhiant yr are

P

ae Caerdyddu a llysiau ymathau o g

Er hynny, ma

dir arno’n uol wedi bodon. Gallai lefbyr a’r tymonnau. 

Page 54 of 8

d yn gwneuy dydd, sy’nganser. Gosae’n dal i be

uwch yng Nd ar i lawr ynfelau uchelor hir – gan

87

ud yn gymha gostwng ystyngodd y geri pryder, o

ghaerdyddn y saith mlyo yfed arwa gynyddu cy

arol dda o rrisg o brobgyfradd i bwo ystyried y

na chyfartaynedd diweain at bwysayfleoedd un

ran y ganranlemau iechywynt isel yny dangosydd

aledd Cymruethaf, mae’rau sylweddnigolion o g

n o bobl yd difrifol, n 2013‐14, dion iechyd

u, sef r ffigwr ol ar ael clefyd y

 

y 

 

Ysmygu  Mae canradiwethaf, a90% o gansgalon a str 

  

   

an y bobl ynar 18.5%, syserau’r ysgyôc, mae ho

g Nghaerdyy’n is na chyyfaint, ac ynn yn dal i fo

P

ydd sy’n ysmyfartaledd Cn cynyddu eod yn broble

Page 55 of 8

mygu wedi gCymru.  Fodeich siawnsem y mae a

87

gostwng i’wdd bynnag, oo gael clefyangen i’r dd

 

w lefel isaf do gofio bod yd coronaidinas ymdrin

dros y blynyysmygu ynd y galon, tn â hi. 

yddoedd  achosi rawiad ar y

 

y 

Iechyd me Bydd un o bywydau. Mgael effaithgynnar me Yng Nghymmwy â phrparhaus sy Dywedoddanfodlon iagymdeithameddwl, aamlwg, rhwyn llai bod 

 Iechyd me Cydnabyddcyflawniadblynyddoeeffeithiau t Ffyrdd iach Mae gan dMorgannw Fodd bynnbwysau ynbyr a thym   

eddwl 

bob pedwaMae probleh sylweddoewn bywyd.

mru, mae garoblemau ymymptomau e

d 14% y bobawn ar eu has. Roedd 35 bron i 21%wng yr ardalon na’r rha

ewn Plant a 

dir bod y blyd a lles mewdd ffurfianntymor hir e

h o fyw mew

ri chwarterwg sydd a m

ag, mae hy tueddu i dd

mor hir, fel d

ar ohonom yemau iechydl ar unigolio 

an 1 o bob 1mddygiad. Merbyn iddyn

bl a ateboddhiechyd med5% o’r bobl % o bobl danaloedd cymdai sy’n byw y

Phobl Ifanc

ynyddoedd wn blynyddonol, yn ogysnfawr. 

wn plant 

r o blant 5 owy o blant 

n yn dal i oldod yn oeddiabetes ma

P

yn dioddef d meddwl yon, y gymde

10 o blant rhMae gan tunt gyrraedd

d Holiadur Hddwl. Roeddanabl yn w

n 35 oed. Rodogaeth; royn y gogled

c  

cynnar yn hoedd diwedstal â’r hyn y

oed yng Ngha phwysau

lygu nad oeolion dros bath 2, clefyd

Page 56 of 8

problemauyn cyfrif ameithas a’r ec

hwng 5 ac 1a 50% o bo14 oed. 

Holi Caerdydd gwahania

weddol anfooedd gwahaoedd pobl ynd a’r gorllew

hanfodol odarach. Galy maent yn

haerdydd bwiach. 

es gan 1 o bbwysau, a ad y galon, os

87

iechyd medy rhan fwyaconomi yn g

16 oed brobbl sydd â ph

dd eu bod yaethau hefydlon neu’naniaethau hn y ddinas awin. 

ran gosod sll profiadau ei fwyta a’

wysau iach.

ob 4 bwysaall arwain atsteoporosis

ddwl ar rywaf o’r holl bgyffredinol, 

blem iechydhroblemau 

yn gymharod rhwng grwanfodlon iaefyd, er yr oac yn ne a d

sylfeini ar gya pherthnau hiechyd c

 Dim ond Si

u iach. Maet broblemaua rhai math

w adeg yn eibroblemau ia gall ddec

d meddwl, aiechyd med

ol anfodlon nwpiau yn y awn ar eu hoeddent ynde ddwyrain

yfer iechyd,asoedd plancyffredinol, 

ir Fynwy a B

e plant syddu iechyd yn hau o ganse

in echyd. Gallhrau yn 

a llawer ddwl 

neu’n 

iechyd n llai n y ddinas 

, nt yn eu gael 

Bro 

d dros y tymor er. 

 

 Beichiogrw Y gyfradd mNghaerdydfeichiogrwtuedd y DUwedi haneanfantais, hefyd yn gyTuedda cyfGall yr hery genhedla 

wydd yn yr 

mae cyfradddd yn uwch wydd yn yr aU ac wedi pru ers 1998a lefel uwchysylltiedig âfraddau beiiau sy’n gysaeth honno,

arddegau 

dau beichiona chyfartarddegau ynrofi gostyng8.  Yn aml geh o fenywodâ phwysau gichiogrwyddsylltiedig â m, ond ar rag

P

ogrwydd ynaledd Cymrun yr Undeb Egiad sylwedellir cysylltud nad ydyntgeni is, iechd yn yr arddmagu plantgolygon rhai

Page 57 of 8

 

yr arddegau, ac mae gEwropeaiddddol yn y blyu beichiogrwt mewn addhyd gwael cydegau fod yyn ifanc gai’r dyfodol y

 

87

u ymhlith man y DU und. Fodd bynynyddoeddwydd yn yr adysg, cyflogyn geni, ac in uwch mewel effeithiauyn ogystal.

menywod dao’r cyfraddnag, mae Cadiwethaf; marddegau â aeth neu hyiechyd medwn ardaloeu tymor hir,

an 18 oed ydau uchaf o aerdydd wemae cyfradddangosyddyfforddiantddwl gwael ydd mwy dif, nid yn unig

yng 

edi dilyn d y DU ion eraill o.  Mae y fam. freintiedig. g ar 

Iechyd pan Mae pobl hamlach a hiechyd da n Mae bron pobl hŷn g Rhagwelir 2026, gyda Yn seiliedigyn y boblowasanaethCaerdydd a  

 Dementia  Ceir cyswllbydd cyfan20% o ddy2035, rhag 

n yn hyn 

hŷn yn fwy hirach mewneu ragorol

i ddwy ran yfrannu at f

y bydd y gaa chostau go

g ar y gwahgaeth, rhaghau yn ardaa Dwyrain (

t agos rhwnnswm y bobnion dros 8gwelir y byd

tebygol o fon ysbyty. Adl, sy’n uwch

o dair o bobfwy o allgáu

alw oherwydofal cysylltie

aniaethau mgwelir y droloedd y Gog18%). 

ng y risg o dbl sydd â de85 oed yng Nd dros 6000

P

od â chyflyrdroddodd mh na chyfart

bl a dderbyu cymdeitha

dd mwy o eedig cynydd

mewn iechys y 10 mlyngledd a'r Go

ddatblygu dmentia yn cNghymru ar0 o bobl yng

Page 58 of 8

rau tymor hmwyafrif o baledd Cymr

nnir i’r ysbyasol, sy’n gw

eiddilwch podol o £6m y

yd hunan‐goedd nesaf borllewin Cae

ementia accynyddu. Amr hyn o brydg Nghaerdy

87

ir ac anghebobl hŷn Caru. 

yty dros 65 wahanu pob

obl dros 65n y tair blyn

ofnodedig abydd mwy oerdydd y dd

 oed. Wrthmcangyfrifird gyda rhywydd yn byw g

nion gofal cerdydd (68

oed. Gall iebl hŷn oddi 

oed yn cynynedd nesaf 

ac mae cyfrao gynnydd ydinas (25% )

i ddisgwyliar bod 25% ow fath o ddegyda demen

cymhleth, a%) eu bod m

echyd gwaelwrth eu cy

yddu o 50%yn unig. 

an y bobl dryn y galw am) o'i gymhar

ad oes gynyo fenywod aementia, ac ntia. 

c aros yn mewn 

l ymysg munedau.

% erbyn 

ros 85 oed m ru â Dde 

yddu, felly a bron i erbyn 

Rhagwelir ieuengach,arbennig.  

 Torri Clun  Ledled Cym Mae torri cdigwydd ynbiliwn y flw Maent hefallu pobl h 

y bydd y gy, tra rhagwe

mru, dim on

clun yn golyn y DU bob wyddyn. 

fyd yn golygŷn i aros yn

yfradd o ddeelir y bydd y

nd Conwy a 

ygu pwysaublwyddyn, 

gu problem n eu cartrefi

P

ementia ynyn codi’n sy

Sir y Fflint s

difrifol ar wgan gostio 

ddifrifol i ui eu hunain.

Page 59 of 8

aros yn gymylweddol ym

sydd â chyf

wasanaetha(o ran gofa

nigolion, ga. 

87

mharol sefymhlith y rha

raddau is o

au cyhoeddul meddygol

an gyfyngu a

 

ydlog ymhliti dros 75 oe

doriadau c

us, gyda 70,a chymdeit

ar annibynia

th y rhai 74 ed, a dros 8

lun ymysg p

,000‐75,000thasol) odd

aeth ac effe

oed ac 5 oed yn 

pobl hŷn. 

0 yn eutu £2 

eithio ar 

Page 60 of 87

Caerdydd Yfory  Mae’r bennod hon yn nodi rhai o’r heriau sy’n wynebu iechyd Caerdydd heddiw, yn arbennig y bwlch mewn disgwyliad oes a disgwyliad oes iach rhwng y rhannau cyfoethocaf a thlotaf yn y ddinas, a’r angen i annog ffyrdd iach o fyw i ymdrin â phroblem gordewdra cynyddol.  Gan edrych i’r dyfodol, mae’n annhebygol y bydd y bwlch rhwng cynnyrch economaidd gwahanol gymunedau yn lleihau, ac o ystyried y gydberthynas agos rhwng cynnyrch economaidd ac iechyd, ymddengys y bydd y bwlch mewn disgwyliad oes a disgwyliad oes iach rhwng y bobl sy’n byw yn rhannau cyfoethocaf a thlotaf y ddinas yn cynyddu.  Bydd angen cyfeirio ymdrechion at annog ffyrdd iach o fyw, o ystyried yr effaith tymor hir ar unigolion a’r galw am wasanaethau iechyd. Er bod y nifer sy’n ysmygu yn debygol o barhau i ostwng a chanran y babanod a gaiff eu geni â phwysau geni isel yn gwella, awgryma amcanestyniadau y bydd lefelau gordewdra yn parhau i gynyddu. Mae hwn yn ffactor allweddol o ran canlyniadau iechyd. Felly bydd cynyddu mynediad at fwyd iach a chyfleoedd ymarfer corff yn bwysig o ran gwella iechyd y boblogaeth yn y dyfodol.  Bydd diwallu anghenion iechyd a gofal poblogaeth sy’n tyfu o fewn cyfyngiadau ariannol parhaus yn her tymor hir sylweddol i Gaerdydd. Disgwylir i nifer y plant o dan bedair oed gynyddu, grŵp oedran sydd â mwy o angen am wasanaethau iechyd a gofal. Mae gwaith yn mynd rhagddo yn genedlaethol ac yn rhyngwladol i astudio effaith yr hyn a elwir yn ‘brofiadau plentyndod niweidiol’ – sef profiadau ingol yn ystod plentyndod sy’n niweidio plentyn yn uniongyrchol (e.e. cam‐drin rhywiol neu gorfforol) neu sy’n effeithio ar yr amgylchedd lle maent yn byw (e.e.tyfu i fyny mewn tŷ gyda thrais domestig, neu ymddygiadau niweidiol). Mae arwyddion bod y profiadau hyn yn gwneud unigolion yn fwy tebygol o fabwysiadu ymddygiadau niweidiol eu hunain a pherfformio’n wael yn yr ysgol, a gall arwain at salwch meddwl a chorfforol yn ddiweddarach mewn bywyd. Bydd datblygu atebion ataliol cydgysylltiedig gan wasanaethau cyhoeddus yn bwysig o ran cefnogi’r plant a theuluoedd sydd fwyaf agored i niwed.  Rhagwelir y bydd poblogaeth hŷn y ddinas yn cynyddu’n sylweddol, gan olygu mwy o bwysau ar y gwasanaethau gofal gyda chynnydd mewn problemau iechyd, yn enwedig cyflyrau cronig fel dementia. Mae pobl hŷn hefyd yn fwy tebygol o fod angen arosiadau hirach ac amlach yn yr ysbyty – mae bron i ddwy ran o dair o bobl a dderbynnir ar hyn o bryd i’r ysbyty dros 65 oed. Bydd ymdrin â’r lefelau cynyddol o arwahanrwydd cymdeithasol, gwella llesiant meddyliol a chorfforol mewn henaint, a rhoi mwy o gefnogaeth i bobl yn eu cymunedau yn galluogi pobl i fyw’n annibynnol yn eu cartrefi eu hunain am gyfnod hirach.             

Page 61 of 87

CANLYNIAD 5: MAE POBL CAERDYDD YN CYFLAWNI EU LLAWN BOTENSIAL  Mae’r Canlyniad bennod hon yn ymwneud a pha mor dda y mae’r ddinas yn arfogi pob plentyn a pherson ifanc a sgiliau ar gyfer bywyd: 

• Nifer y bobl gydag addysg lefel gradd • Nifer y bobl heb unrhyw gymwysterau • Perfformiad ar lefel ysgolion cynradd ac uwchradd • Rhai nad ydynt mewn addysg, cyflogaeth na hyfforddiant (NEETs) 

 Caerdydd Heddiw  Caerdydd yw un o ddinasoedd mwyaf medrus y DU. Mae gan brifddinas Cymru nifer uchel o raddedigion fesul pen o’r boblogaeth, lefelau uchel o drigolion gyda nifer dda o arholiadau TGAU, ac ychydig iawn o bobl heb unrhyw gymwysterau o gwbl. Mae hyn yn newyddion da i Gaerdydd. Lefelau addysg yw un o’r mesurau pwysicaf o lwyddiant yn y dyfodol, i drigolion ac economi’r ddinas. Gyda thair prifysgol a 60,000 o fyfyrwyr, sef bron i 15% o boblogaeth y ddinas, mae prifysgolion y ddinas a’r rhanbarth yn gweithredu fel cludfelt o dalent i mewn I economi’r ddinas a’i bywyd diwylliannol. Mae perfformiad system ysgolion y ddinas bellach yn gwella ar ôl blynyddoedd o danberfformio, gyda chynnydd o 12.6 pwynt canran yn nifer y disgyblion yn cyflawni 5 neu fwy TGAU A* i C, gan gynnwys Mathemateg a Saesneg neu Gymraeg dros y pedair blynedd academaidd ddiwethaf. Erbyn hyn, mae Caerdydd yn uwch na chyfartaledd Cymru, ond mae ganddi gryn ffordd i fynd i fod ymysg y gorau. Mae gormod o ysgolion yn dal i danberfformio, yn enwedig yn ardaloedd mwyaf difreintiedig y ddinas, ac er gwaethaf y cynnydd sylweddol yn y blynyddoedd diwethaf, mae gormod o bobl ifanc yn methu â gwneud y newid i addysg, cyflogaeth neu hyfforddiant. Bydd gwella’r system addysg i’r holl bobl ifanc yn hanfodol o ran helpu i dorri’r cyswllt rhwng anfantais a’r gallu i fyw bywyd llwyddiannus a boddhaus.                   Beth mae ein Trigolion yn ei Feddwl?  

Roedd drofynediad iisod, roed20% rhwnchael y sgifanc.  

 Lefel gradd Mewn pert4), mae Camae’n uwcCaerdydd gcael ei gydpwyslais cr 

Nifer y bob

os hanner, gyfleoedd

dd y lefelaung yr ardalogiliau i gan

d neu gyfat

thynas â nifaerdydd yn ych na chyfargydag addynabod fel sryf ar ddatb

bl heb unrh

, 55.9% o yd i’w helpu u o ran y saoedd mwyfod a sicrh

tebol 

fer y bobl syy ydd safle artaledd y DUsg dda a chbardun i lwblygu, denu 

hyw gymwy

P

ymatebwyri gyflawniawl sy’n cyaf difreintie

hau cyfloga

ydd â chymallan o ddinU ac yn llawyfle da o gy

wyddiant ecoa chadw po

ysterau 

Page 62 of 8

r, yn cytuneu potens

ytuno â’r daedig a breiaeth ar ôl a

wysterau hnasoedd mawer uwch nayflawni eu ponomaidd aobl fedrus y

87

o bod ganial llawn. Fatganiad hntiedig y d

addysg yn

yd at lefel gawr y DU.  Ea chyfartalepotensial.  Mac mae dinayn y ddinas.

bobl yng NFodd bynn

hwn yn gwaddinas. Robryderon p

 

gradd neu gEr gwaethaf edd Cymru.  Mae cael poasoedd llwyd 

 

Nghaerdydnag, fel y dahaniaethuoedd cael penodol ym

gyfwerth (Nf gostyngiad Golyga hynoblogaeth feddiannus yn

dd angosir

u gan bronswyddi a

mhlith pobl

VQ Lefel d eleni, n bod pobl edrus yn n rhoi 

 Dim ond Cbynnag, ynbod Caerdy Mae sicrhacyflawni eua chystadle 

 Perfformia Mae perffoblynyddoeiddynt gyfl 

aeredin a Bn ystod y flwydd wedi gw

au bod cymu potensial eurwydd ec

ad yn yr Ysg

ormiad ysgodd diwethaawni’r canl

Bryste sydd wyddyn ddiwweld cynny

aint o ddinayn fater hoconomaidd t

gol Gynradd

olion cynradaf ac mae cayniadau dis

P

â llai o boblwethaf, maedd yn y gan

asyddion â’llbwysig gatymor hir y

d 

dd yn y Cyfnanran y disgsgwyliedig b

Page 63 of 8

l heb unrhye’r dinasoenran o’i pho

r cymwysten fod addysddinas. 

nod Sylfaengyblion o 7 ibellach yn u

87

yw gymwystdd hyn wedblogaeth sy

erau a’r gefnsg yn yrrwr

 wedi gwelli 11 oed (Cywch na’r cy

 

terau na Chdi parhau i wydd heb unr

nogaeth sydpwysig i sym

 

la’n sylweddyfnod Allweyfartaledd y

aerdydd.  Fwneud cynnrhyw gymw

dd eu hangemudedd cy

dol dros y ddol 2) y myng Nghymr

Fodd nydd, tra wysterau. 

en arnynt I mdeithasol

mae disgwylru. 

 

 Canlyniada Mae perffoleiaf pum gcanran drosy’n derbyhysgolion.  Nodir effaiCanlyniad  

 

au TGAU 

ormiad TGAgradd A* i Cos y tair blynn Prydau Ys

ith sylwedd‘Teg, Cyfiaw

AU yn dal i wC, gan gynnwnedd diwetsgol am Ddi

ol tlodi ar gwn a Chynhw

P

wella gyda 6wys mathemhaf.  Fodd bm (PYDd) a

ganlyniadauwysol’.   

Page 64 of 8

62.5% o ddimateg a Chybynnag, ma disgyblion

u addysgol y

87

sgyblion Caymraeg neue’r bwlch mnad ydynt y

yn hwyrach

 

erdydd yn 2u Saesneg, cmewn cyflawyn cael PYD

ymlaen yn 

2015/16 yncynnydd o 1wniad rhwnDd yn parha

yr adroddia

 

n cyflawni o12.6 pwyntg y rhai u yn ein 

ad dan y 

Canlyniada Y gyfradd lchyfartaledA * ‐C, syd28.1%.  Nifer y bob Caerdydd(ymadawyeconomaidiweithdra

Yn benodgofalwyr snhw’n fwy

Gwnaed cran y ganr10.6% yn

Gan ganowella’n sysydd mew

 

   Blwyddyn 

au Safon Uw

wyddo gyffdd Cymru od i fyny o 78

bl ifanc nad

d sydd â’r gyr Blwyddyidd yn uniga, troseddu

ol, mae einsy’n oedoliy tebygol o

cynnydd mran o bobl 2008 i 3.0

olbwyntio aylweddol y wn perygl o

13 NEET 

wch 

fredinol yngo 97.3%.  Ma8.4% y llyne

d ydynt mew

ganran yn ayn 11) nad g sydd i’r mu, iechyd a

n pobl ifanon ifanc yn adael yr y

mewn blynyifanc NEE

0% yn 2016

ar baratoi ecanlyniada

o beidio ag

P

g Nghaerdydae’r ddinasedd, tra bod

wn Addysg,

ail uchaf oydynt mew

methiant i ya lles.

c sydd fwyn wynebu hysgol heb g

yddoedd diwET yr ydym6 yn adlew

ein pobl ifanau ar gyfer ymgysylltu

Page 65 of 8

dd bellach ywedi torri dd cyfran y g

, Cyflogaeth

unrhyw awwn Addysgymdrin â hy

yaf agoredheriau a rhgymwyster

weddar. Em yn ymwybwyrchu tued

nc at fyd gr y rheiny nu ag addys

87

yn sefyll ar 9drwy’r marcraddau A *‐

h na Hyffor

wdurdod lleg, Cyflogaeyn, ond hef

i niwed mhwystrau syrau.

Er gwaethabodol ohonddiad hirdy

gwaith, maenad ydynt ysg.

98.2%, o’i gc o 80% (80‐A ychydig y

ddiant (NEE

eol yng Ngeth na Hyfffyd effeithi

egis Plant ylweddol i

af cynnydd nynt, mae'rymor am i l

e angen i nyn ymgysy

 

gymharu â .3%) ar gyfeyn llai na’r l

ET) 

ghymru o bforddiant. Niau ar lefel

sy’n Derbygynnydd,

bychan ynr gostyngialawr.

ni wneud mylltu neu'r r

er graddau lynedd yn 

bobl ifanc Nid cost au

yn Gofal aac maen

n 2015 o ad o

mwy i heiny

 Mae data anodwyd femlynedd (3 

 Pobl ifanc  O gymharudda, a bu’nmae gwahaCymdogaeorllewin Ca 

 

ar Hynt Disgel rhai nad y3.1) ac yn gy

18‐24 oed 

u’r gyfradd cn dilyn y duaniaethau seth gyda’r gyaerdydd. 

gyblion Ysgoydynt mewnyfartal â ch

sy’n hawlio

cyfrif hawlwedd genedlsylweddol yyfradd dros

P

ol ar ôl Blwyn addysg, cyyfartaledd C

o budd‐dalia

wyr i bobl ifaaethol gydayn y cyfradd ddwywaith

Page 66 of 8

yddyn 13 ynyflogaeth naCymru.    

adau Diwei

fanc 18‐24 oa gostyngiaddau hawlwyh cyfartaled

 

87

n dangos, ya hyfforddia

ithdra 

oed, mae Cad yn y niferr ar draws ydd Caerdydd

n 2016, fodant wedi dis

 

aerdydd yn hwn ers 20y chwe Ardad yn Nwyrai

d canran y bsgyn i isafbw

perfformio009.  Fodd bal Partneriain Caerdydd

bobl ifanc a wynt o 10 

’n weddol bynnag, eth d a De‐

Page 67 of 87

Caerdydd Yfory  Caerdydd yw un o ddinasoedd mwyaf medrus y DU, gyda nifer uchel o raddedigion fesul pen o’r boblogaeth, lefelau uchel o drigolion gyda nifer dda o arholiadau TGAU, ac ychydig iawn o bobl heb unrhyw gymwysterau o gwbl. Mae’r system ysgolion hefyd yn gwella, er bod ganddi gryn dipyn o ffordd i fynd eto i fod ymhlith y gorau yng Nghymru. Gan edrych i’r dyfodol, bydd twf y ddinas yn rhoi pwysau penodol ar y system addysg. Rhagwelir y bydd galw yn y dyfodol am leoedd mewn ysgolion yn cynyddu’n sylweddol yng Nghaerdydd erbyn 2035. Eisoes mae’r cyfateb i adeiladu dwy ysgol gynradd newydd bob blwyddyn. Dros y 3 blynedd nesaf, bydd Caerdydd yn buddsoddi £170m mewn adeiladu ysgolion newydd, ac adnewyddu a gwella ysgolion presennol. O ystyried maint y buddsoddiad a phwysigrwydd ysgolion mewn cymunedau, mae’n rhaid gosod y rhaglen hon wrth wraidd dulliau newydd o adfywio cymunedol, darparu gwasanaethau cyhoeddus ac ymgysylltu â dinasyddion. Bydd hefyd yn dod yn fwyfwy pwysig i bobl ifanc gael y sgiliau iawn i lwyddo yn y gweithle. Mae strwythur economi’r DU yn newid, gan gael ei dylanwadu gan dechnoleg, awtomeiddio a chystadleuaeth fyd-eang. Y duedd gyffredinol yw tuag at gyflogaeth medrus iawn mewn swyddfeydd, a’r galwedigaethau gofalgar, hamdden a gwasanaeth, yn hytrach na gweithgynhyrchu a galwedigaethau gweinyddol. I gefnogi’r economi yn y dyfodol ac i gwrdd ag anghenion poblogaeth sy’n tyfu, bydd arfogi pobl ifanc gyda sgiliau hyblyg a throsglwyddadwy, a’u cefnogi i mewn i waith, addysg neu hyfforddiant, yn flaenoriaeth.                               

Page 68 of 87

 

CANLYNIAD 6: MAE CAERDYDD YN LAN A CHYNALIADWY  Caerdydd Heddiw  Mae Caerdydd yn ddinas werdd.  Mae’n cael ei gwasanaethu’n dda gan fannau gwyrdd a glas, gydag ardaloedd fel Parc Bute yng nghanol Caerdydd yn cael eu cydnabod am eu harddwch eithriadol. Mae gan drigolion hefyd fynediad hawdd at barc cenedlaethol Bannau Brycheiniog ac arfordiroedd yn y ddinas‐ranbarth ehangach.  Mae cyfraddau ailgylchu Caerdydd yn perfformio’n gryf o gymharu â dinasoedd eraill ym Mhrydain. Cynyddodd y gyfradd ailgylchu gwastraff cartrefi o 4% i 58% ers rhoi’r targedau ailgylchu a chompostio yn eu lle. Fodd bynnag, ystyrir glendid strydoedd yn gyson fel blaenoriaeth gan drigolion.  Mae lefelau’r defnydd o geir ymhlith yr uchaf o’r dinasoedd craidd ac mae’r defnydd o drafnidiaeth gyhoeddus yn y ddinas yn gymharol isel, er bod lefelau cerdded a beicio yn cymharu’n dda ac yn tyfu. Cred dros 60% o’r trigolion bellach bod trafnidiaeth yn y ddinas yn broblem ddifrifol neu ddifrifol iawn. Hefyd mae dibyniaeth y ddinas ar geir yn cyfrannu at allyriadau carbon uchel yng Nghaerdydd o gymharu â llawer o ddinasoedd eraill Prydain, gyda rhai wardiau canol y ddinas yn arbennig o agored i lefelau uchel o lygredd aer.  Fel dinas ar lannau afonydd ac ar yr arfordir, mae Caerdydd yn gynhenid mewn perygl o lifogydd yn y dyfodol. Bydd angen i newid yn yr hinsawdd a digwyddiadau tywydd eithafol gael eu hadeiladu i mewn i bob agwedd o reoli twf Caerdydd yn y dyfodol.  Beth mae ein Trigolion yn ei Feddwl?  Cytunodd dros hanner o breswylwyr Caerdydd fod y ddinas yn lle glân, deniadol a chynaliadwy i fyw. Roedd yr ymateb yn amrywio ledled ardaloedd cymdogaeth y ddinas gyda 17% o wahaniaeth rhwng Gorllewin Caerdydd a De‐ddwyrain Caerdydd. Nodir bod trafnidiaeth yn fater sylweddol i’r ddinas ac mae tri chwarter (75.5%) o bobl un ai'n poeni'n ‘fawr’ am newid yn yr hinsawdd, neu'n 'eithaf pryderus' amdano.  

Mannau gw Un o brif aElái, Taf Nabioamrywi Enillodd Ca80% o ymatri chwarteyn ystod yroedd yn cy Mae mynelles. Fodd bohonynt. Fmwyaf ohoardaloedd   Mae ‘manased mawryn rhai artllifogydd, tCaerdydd. oherwydd wrth i Gae 

wyrdd a gla

sedau Caerant Fawr a Riaeth ei ham

aerdydd fwyatebwyr aroer o bobl ynr haf. Mae myfrannu at e

ediad i barcibynnag, nidFodd bynnagonynt. Maesydd â’r gra

nnau glas’ Cr i’r ddinas. iffisial neu’ntrefoli, draeRhaid rheocarthffosiardydd dyfu.

as 

rdydd yw ei Rhymni; llwmgylchedd n

y nag erioedolwg Holi Can defnyddio mynediad i’eu lles (gwe

iau a annaud yw mannag, nid yw m’r ardaloeddaddfeydd u

aerdydd – e Wedi dwen rhai sydd enio'r tir (lefoli pwysau, meth, carthff. 

P

seilwaith gwybrau beicinaturiol, ga

d o wobrauaerdydd 201parciau a mr awyr agorler y benno

 glas yn cyfu glas bob a

mannau glasd gyda’r lefwch o drose

ei dyfrffyrddud hynny, gwedi’u hadfelau Gwentmegis cyneffosydd cyfun

Page 69 of 8

gwyrdd: cefnio’r ddinas an gynnwys 

u ‐ 10 baner16 yn fodlonmannau gwyred yn un ood Trosolwg

frannu’n sylamser yn agbob amserfel leiaf o fyedd a chanl

d, ei hafonygellid ystyrieddasu’n sylwt) a'r addasfin sydd wenedig yn go

87

n gwlad cyfaa llwybrau hei safleoedd

werdd ‐ amn ar ein paryrdd Caerdy’r prif ffactog Caerdydd i

weddol ar igos at y bobr yn agos atnediad at falyniadau iec

ydd a draened y mwyafweddol at dsiadau a wndi dirywio aorlifo, camgy

agos; coridohamdden md dynodedig

m ei pharciarciau a’n maydd o leiaf uorau yr oedi gael rhago

echyd corffbl a fyddai’ny bobl a fydannau gwyrchyd gwaet

iau a Bae Cafrif o gyrff ddibenion amaed wrth dda phwysau aysylltiadau 

orau afonydmegis Taith Tg.  

au yn 2016. annau gwyrunwaith yr d dinasyddor o fanylion

forol a medn cael y budddai’n cael rdd yn cyfath.   

aerdydd ‐ hdŵr yng Nghmddiffyn rhdatblygu Baar ansawdda stadau di

 

dd ger yr Taf a 

Roedd rdd ac mae wythnos ion yn nodin). 

dyliol a dd mwyaf y budd teb i rai o’r 

hefyd yn haerdydd ag ae  dŵr wydiannol 

 Gwastraff  Caerdydd y

llynedd cyf

lefelau ailg

Mae Llywo

nesaf.  Er g

Gaerdydd 

dirwyon sy

Glendid  Mae ansawam y lle ma Yn ôl Adroroedd y Mygosod Cae

ac Ailgylch

yw’r ddinas

flawnwyd y

gylchu a cho

odraeth Cym

gwaetha’r p

barhau i we

ylweddol. 

wdd a glendaent yn byw

ddiad Archwynegai Glenrdydd yn y s

u 

s sy’n gwneu

 targed o 58

ompostio Ca

mru wedi go

pwysau a fyd

ella lefelau a

did yr amgylw. Mae hefy

wiliad a Sysndid ar gyfesafle pedwe

P

ud orau o b

8%. Fodd by

aerdydd yn

osod targed

dd yn deillio

ailgylchu os

lchedd yn ffyd yn helpu

tem Reoli’rr Caerdydderydd isaf y

Page 70 of 8

blith holl ddi

ynnag o gym

dal yn is na

dau sy’n gyn

o o bobloga

s yw am leih

factor pwys gyda denu

r Amgylched yn 66.4 ynymhlith awd

87

inasoedd Pr

mharu ag Aw

a chyfartale

nyddol herio

aeth sy’n tyf

hau ei heffa

sig wrth ben pobl a bud

dd Lleol (LEA2015‐16, y

durdodau lle

rydain o ran

wdurdodau

dd Cymru.  

ol dros yr yc

fu’n gyflym,

aith ar yr am

nderfynu sudsoddiad i’

AMS) Cadwn is na chyfeol Cymru. M

n ailgylchu, 

u Lleol Cymr

chydig flyny

, bydd ange

mgylchedd a

ut mae poblr ddinas. 

wch Gymru’nfartaledd CyMae’r Myn

ac y 

ru, mae 

yddoedd 

en i 

ac osgoi 

 yn teimlo 

n Daclus, ymru ac yn egai yn 

 

 

amrywio oArchwiliadgymharu a 

  Allyriadau  Ansawdd Aiechyd y cyoherwydd yn cael eu  Mae allyriana chyfartao blith y ‘Dcherbydauwedi cynyd Achosir NitGall gormoardaloedd Mae lefelatherfynau  Er gwaethaboddhad pCaerdydd ydulliau traf 

o 62.1 ym M Trefol yr Uag agwedda

 

Aer yw’r priyhoedd yngansawdd ahachosi gan

adau carboaledd CymrDinasoedd Cu. Mae trafnddu ers 200

trogen Deuod o NO² ynpreswyl ynu N02 yng nllygredd yr 

af yr uchod,preswylwyr ynghylch gofnidiaeth m

Mlaenau GwUE bod trigou eraill o fy

f achos o af Nghymru. er gwael acn lygredd ae

n y pen yngu a’r DU. YrCraidd’.  Wrtnidiaeth ffor05.  

uocsid (N0²)n yr aer gynyg Nghaerdynghanol y dUE. 

, mae Caerdar ansawddoblygiadau amwy cynaliad

P

ent i Geredlion Caerdywyd y ddina

fiechydon yMae 40,000c mae ymcher yng Ngha

g Nghaerdydr allyriadauth i’r ddinasrdd yn dal i

) yn yr aer gyddu niferoydd, mae dwdinas yr uch

dydd yn y pd yr aer. Gaansawdd aedwy, er eng

Page 71 of 8

igion, syddydd yn gymhas. 

yn Ewrop  ac0 o farwolawil yn awgraerdydd.  

dd wedi disfesul pen os dyfu, byddfod yn brif

gan draffig foedd salwchwyseddau Nhaf o bob aw

edwerydd sll hyn ddanger gwael a bghraifft) i’w

87

y perfformharol llai bo

c ar ôl smygethau ychwrymu bod 1

sgyn dros y do'r boblogaed rhaid ystyffynhonnel

ffordd ac i ryh resbiradolN02 cyfartalowdurdod lle

safle ymysggos bod angbeth allen nwella. 

iwr uchaf aodlon gyda g

gu ‐ dyma ywwanegol y flw43 o farwo

degawd diweth yw’r ail uried effeithl ac mae ei 

yw raddau g, yn enwediog o blith yreol yng Ngh

prifddinasogen rhoi addhw ei wneu

r 75.8.  Denglendid y dd

 

w’r prif brywyddyn yn laethau y fl

wethaf ac muchaf (y tu hiau tai ychwchanran o a

gan gynhyrig ymysg plr uchaf yng hymru ac yn

oedd Ewropdysg i ddinaud (o ran de

ngys dinas o’i 

der o ran Ewrop lwyddyn 

maent yn is ôl i Leeds) wanegol a allyriadau 

chu ynni. ant. MewnNghymru.  

n uwch na 

p o ran asyddion efnyddio 

       

   

PPage 72 of 887

 

     Seilweithia Bydd twf Cyn cael eu llawer uwcgalw am drddatrysiadi’r dyfodol. 

au ynni 

Caerdydd yndenu i Gaech am ynni. rydan (44%au carbon i.   

n golygu budrdydd, bydd Mae'r rhag) a nwy (28isel i seilwa

P

ddsoddi med angen mwgolygon yn %) allan o'rith ynni’r dd

Page 73 of 8

ewn seilweiwy o dai a swdangos mar holl Ddinasdinas yn ha

87

thiau ynni.wyddfeydd,i Caerdyddsoedd Craidnfodol er m

Gan fod mw, a bydd hynfydd â'r cyndd.  Bydd domwyn gwella

wy o bobl an yn arwainnnydd mwyod o hyd i a gwytnwch

 

 busnesau n at alw yaf o ran 

h Caerdydd

 Ynni Adne O’i chymhaynni gosodgwelwyd m4 gwaith m 

  Trafnidiaet Mae pobl y(dros 25% awdurdodasymudiada 

wyddadwy

aru â’r Dinadedig. Fodd mai Leeds a mwy na Cha

th Gynaliad

yn gwneud o deithiau yau lleol cyfaau cymudo i

y 

asoedd Craidbynnag, o rManceinioerdydd. 

dwy 

tua 1.5 miliyn Rhanbaragos, megisi mewn i’r d

P

dd, gosodirran nifer y cn yn gyson f

iwn o deithrth y De‐ddws Bro Morgaddinas mew

Page 74 of 8

Caerdydd yceisiadau arfu’r perffor

iau bob dydwyrain), gydannwg, Rhown car. 

87

yn y pedwer raddfa facrmwyr gora

 

dd wrth deitda nifer fawndda Cynon

 

rydd safle ah gan gartreu, gan gyfla

thio i mewnwr o deithiaun Taf a Chae

ar gyfer cynefi a busnesawni lefelau

n ac allan o u’n dod o erffili.  Gwn

hwysedd sau,  2 i 

Gaerdydd 

eir 80% o 

Mae teithiddinasyddddifrifol iaw Ar hyn o brcyfrifiad 20Graidd arataith i’r gwsy’n beicio Gan fod 57deithiau drddiweddardefnyddio’bum niwrnbob dydd.  Bydd annomegis teithamgylched 

  

o o fewn y ion Caerdydwn. 

ryd, dominy011 bod mwll. Roedd ca

waith.  Roedo i’r cerdded

7% o breswyrwy ddefnyr gan Gyngo’r trên i fyndnod yr wyth

og pobl i ddehio i’r gwaitddol buddio

ddinas yn udd bod prob

yddir trafnidwy o bobl ynanran gymhd Caerdyddd. 

ylwyr Caerdddio dulliauor Dinas Caed i’r gwaith nos ac roed

efnyddio trath, yn lleihaol eraill, meg

P

un o’r materblemau teit

diaeth yng Nn teithio i’rharol fach od cymharu’n

dydd yn teitu actif. Maeerdydd. Yn 25 diwrnoddd bron i un

afnidiaeth gu allyriadaugis gwella ie

Page 75 of 8

rion pwysicthio a thrafn

Nghaerdyddgwaith mewgymudwyrn well â Din

thio llai na 5e darlun cyn2016, roeddyr wythnosn o bob pum

gyhoeddus,u carbon a Nechyd pobl a

87

af i’n dinasynidiaeth yng

d gan deithwn car neuyn defnyddasoedd Cra

5km, mae cynyddol bosibd 11.5% o’rs, dywedoddmp yn dweu

yn enwedigNO2 ynghyda chefnogi e

yddion. Teimg Nghaerdyd

iau car preifan nag medio bysiau nidd eraill o 

yfle realistigbl gan ddatabobl yn dwd 12% ei bod ei fod yn 

g ar gyfer ted â chreu efeconomi’r d

 

mla dros 60dd yn ddifri

ifat.  Dangoewn unrhywneu drenau ran y ganra

g i wneud ma a gasglwyweud eu bodod yn defnydcerdded i’r

eithiau byr affeithiau ddinas. 

0% o ifol neu’n 

sodd w Ddinas ar gyfer euan o bobl 

mwy o d yn d yn ddio bws r gwaith 

a rheolaidd 

 

 Llifogydd  Mae dinas gan y ddinaRhagwelir y 2050au. Oei nodi fel bobl fod m Nid canlynar les corffyw de’r ddiechyd gwa Bydd felly’datblygiad

Caerdydd mas amddiffyy bydd cwyO ran dŵr wArdal Lle Ce

mewn peryg

iadau arianforol a medinas ger yr aeth.  

n bwysig i Gau newydd

mewn perygynfeydd cryymp glaw ynwyneb, maeeir Perygl o l yn ystod ll

nnol yn unigdyliol pobl aarfordir. M

Gaerdydd ys yn ystyried

P

gl o ddioddfion ond gan ystod y gae CaerdyddLifogydd daifogydd mw

g sydd i lifogam flynyddae pobl yn y

styried mesd y potensia

Page 76 of 8

ef llifogyddallai goblygiaaeaf yn codiyn un o ddian Reoliadawy eithafol.

gydd. Gall hyoedd laweryr ardal hon

surau lliniaral o ran y pe

87

 gan ei bodadau newid yng Nghymim ond 8 awau Perygl Lli 

yd yn oed fr. Un o’r ardn yn fwy teb

ru ac amddierygl o lifogy

ger aber acd yn yr hinsamru gan gyfawdurdod ynfogydd 200

ân lifogydd daloedd lle mbygol o fyw 

ffynfeydd sydd. 

c ardal lanwawdd gynydartaledd o 1ng Nghymru09. Gallai 12

 effeithio’n mae’r peryg

w mewn tlod

sy’n sicrhau 

 

 

wol. Mae ddu’r risg.  14% erbyn u sydd wedi2,000 o 

sylweddolgl mwyaf di a chael 

bod 

 Ecosystem Caiff gwydllygredd a mannau gwpwysig. Bya ffawna’r mannau gwcyfrannu a 

m Wydn 

nwch ecosynewidiadauwyrdd sy’n ydd cynnal addinas wrtwyrdd yn dit lesiant co

ystem yn cau i ddefnyddâ chysylltiada gwella cyshsefyll newiogelu bywyrfforol a me

P

ael ei fesur ad tir.  Mae gdau agos.  Mylltedd eco

wid amgylcheyd gwyllt oneddyliol trig

Page 77 of 8

ar sail pa mgan GaerdydMae Afonydsystem Caeeddol.  At hnd hefyd yngolion y ddi

87

 

or dda y gadd rwydwaidd Elái, Taf aerdydd yn hhynny, nid ycynnal asenas. 

ll addasu i fith o gynefia Rhymni’n anfodol o ran unig y byddau cymune

ffactorau mnoedd, par goridorau an sicrhau ydd gwydnwedol pwysig

megis ciau, a cynefin y gall fflorawch ein g sy’n 

Page 78 of 87

Caerdydd Yfory  Bydd twf poblogaeth Caerdydd yn rhoi pwysau ar seilweithiau a gwasanaethau’r ddinas. Bydd mwy o bobl yn golygu angen i adeiladu mwy o dai, gwneir mwy o siwrneiau, defnyddir mwy o ynni a chrëir mwy o wastraff. Bydd twf hefyd yn rhoi pwysau ar adnoddau naturiol y ddinas a'r buddion amgylcheddol, cymdeithasol ac economaidd y maen nhw'n eu rhoi i Gaerdydd a'i hardal gyfagos.    Mae asesiad diweddaraf y DU ar newid yn yr hinsawdd yn nodi mai llifogydd a digwyddiadau gwres llethol fydd yn peri’r risg mwyaf i seilwaith, yr amgylchedd naturiol, a’n hiechyd a’n lles. Er y bernir mai canran fechan o dai yng Nghaerdydd sy’n wynebu perygl uchel o lifogydd, mae rhai cymunedau mewn perygl ac, wrth i’r ddinas dyfu, bydd angen lliniaru’r peryglon ar gyfer cymunedau newydd.  Wrth i’r ddinas dyfu, bydd yn creu mwy o wastraff, ac felly bydd angen parhau â’r gwelliannau sylweddol a wnaed yng nghyfraddau ailgylchu’r ddinas os yw Caerdydd am gyrraedd y targed nesaf o ailgylchu 64% o wastraff erbyn 2020.  Bydd twf hefyd yn rhoi pwysau ar system drafnidiaeth y ddinas. Y nod yw cael ‘rhaniad moddol 50:50’ erbyn 2021 – sy’n golygu y bydd 50% o deithiau drwy drafnidiaeth gynaliadwy – ac mae rhaniad moddol 60:40 hyd yn oed mwy heriol yn ei le erbyn 2026. Bydd cwrdd â’r targedau uchelgeisiol hyn yn rhoi hwb i economi’r ddinas, ac ansawdd bywyd hefyd, a gellir disgwyl cael manteision iechyd sylweddol yn ei sgil drwy lefelau cynyddol o feicio a cherdded a gwell ansawdd aer.  Mae’r amgylchedd yn allweddol i iechyd. Bydd darparu mynediad i barciau a mannau agored yn gynyddol bwysig. Yn ogystal â bod yn bwysig i fywyd gwyllt, maent yn cyfrannu at ein lles corfforol a meddyliol ac yn darparu ffocws i gymunedau. Yn ogystal, bydd angen gwella atyniad a glendid yr amgylchedd trefol i ddod â mwy o ymwelwyr a busnes i’r ddinas.                      

Page 79 of 87

CANLYNIAD 7: MAE CAERDYDD YN GYMDEITHAS DEG, GYFIAWN A CHYNHWYSOL  Caerdydd Heddiw  Byddai trosolwg syml o berfformiad y ddinas ar draws y canlyniadau yn yr adroddiad hwn yn awgrymu bod Caerdydd yn perfformio’n dda o’i chymharu â Dinasoedd Craidd a rhannau eraill o Gymru ar draws ystod o ffactorau a all effeithio ar lesiant trigolion. Fodd bynnag, fel yn achos dinasoedd eraill yn y DU, gwelir bod anghydraddoldebau sylweddol wedi ymwreiddio yng Nghaerdydd.  Er mai’r ddinas yw peiriant masnachol y genedl, mae dros 60,000 o bobl Caerdydd yn byw yn y 10% o gymunedau mwyaf amddifad yng Nghymru. Dim ond mewn dau awdurdod lleol arall yng Nghymru – Merthyr a Blaenau Gwent – y mae canran uwch o’u poblogaeth sy’n byw yn y cymunedau tlotaf yng Nghymru. Mae bron i draean o aelwydydd Caerdydd yn byw mewn tlodi, gyda chanran uchel o blant yn byw ar aelwydydd di‐waith ac incwm isel.  Yn ogystal, mae lleiafrifoedd ethnig a phobl ag anabledd cyfyngus yn fwy agored i ddiweithdra tymor hir.  Ceir gwahaniaethau amlwg mewn ffyniant rhwng gogledd a de’r ddinas, gyda chyfraddau diweithdra yn Nhrelái bron i ddeg gwaith yn uwch na’r rhai yn y Creigiau. Mae’r gwahaniaethau mewn canlyniadau iechyd hyd yn oed yn fwy amlwg, gyda bwlch disgwyliad oes iach o 22 i 24 o flynyddoedd rhwng y cymunedau cyfoethocaf a thlotaf, gyda marwolaeth o glefyd y galon, er enghraifft, saith gwaith yn uwch yng Nglan‐yr‐afon nag yw yn Thornhill. I ddynion yn y cymunedau tlotaf hyn, rhagwelir y bydd disgwyliad oes iach yn lleihau.  Ar ben hynny, mae mwyafrif yr ymadawyr ysgol nad ydynt yn trosglwyddo’n llwyddiannus i addysg bellach, hyfforddiant neu gyflogaeth, yn byw yn ardaloedd mwyaf amddifad y ddinas.  Er bod perfformiad ysgol ar draws y ddinas wedi gwella’n sylweddol dros y blynyddoedd diwethaf, mae gormod o ysgolion yn tanberfformio, yn enwedig yng nghymunedau mwyaf amddifad y ddinas. Yn yr un modd, mae’r bwlch rhwng y disgyblion hynny sy’n cael prydau ysgol am ddim (PYDd) a’r rhai nad ydynt yn parhau i fod yn sylweddol, sy’n dangos bod gormod o blant sy’n byw mewn tlodi ariannol yn methu â chyflawni eu potensial yn yr ysgol. Nid yn unig y bydd hyn yn effeithio ar eu cyfleoedd mewn bywyd, ond dengys tystiolaeth y bydd hefyd yn rhoi pwysau yn y tymor hir ar wasanaethau cyhoeddus, ac yn arwain at golled mewn cynnyrch economaidd.                 

Anghydrad Aamddifad Yng Nghaegilydd. Madifreintieddeheuol y ardaloedd  

 Diweithdra Er bod y gyceir gwahasy’n hawlioNhrelái, Ca Hefyd maegrwpiau manabledd sBlynyddol)ddinasoedgwyn a llei       8 Ardaloeddddefnyddir

ddoldeb: Ec

dedd incwm

erdydd, gall e bron i un ig yng Nghyddinas yn rgweddill Ca

a 

yfradd ddiwaniaeth sylwo budd‐daliaaerau a Sblo

e gwahaniaemewn cymdesy’n cyfyngu), yng Nghaed craidd. Mafrifol ethn

d Cynnyrch r i adrodd a

conomi ac i

m 

rhai o gymurhan o bumymru. Mae hai o’r ardaaerdydd. 

weithdra yngweddol ar dradau yn benot a’r rhai is

ethau sylweeithas. O rau ar eu galluerdydd mae

Mae’r un petnig yn y ddin

Ehangach Ir ystadegau

P

ncwm 

unedau mwmp (19.2%) obron i ddwyaloedd mwy

g Nghaerdyraws y ddinnnaf oherwsaf yn ardalo

eddol mewnn y gwahanu i weithio ae’r gwahanith yn wir ynnas (Cyfrifia

Is (LSOA) ‐ au ardaloedd

Page 80 of 8

wyaf a lleiafo ardaloeddy ran o bumyaf difreintie

dd yn is na’nas o ran y gwydd eu bodoedd Creigi

n cyfraddauniaeth mewa’r rhai hebaeth cydradn achos cyfrad 2011). 

ardal ddaead bach. 

87

difreintiedid8 Caerdyddmp (38.9%) oedig yng Ng

’r rhan fwyagyfradd cyfrd yn ddi‐waiau/Sain Ffa

u diweithdran cyfraddauanabledd odd‐bedweryaddau diwe

aryddol sy'n

ig Cymru fod yn y 10% oo’r holl ardaghymru, o’i 

 

af o ‘ddinasorif hawlwyr ith) gyda’r cgan, Cynco

a wrth gymhu diweithdrao’r fath (Aroydd uchaf aeithdra rhwn

cynnwys 1,

od o fewn mo ardaloeddaloedd yn hgymharu â 

oedd craidd(h.y. y nifercyfraddau ued a Llys‐fa

haru gwahaa rhwng y bolwg Poblogar draws yr hng pobloga

,000 i 3,000

milltir i’w d mwyaf anner 4.8% o 

d’ eraill, r y bobl uchaf yn en. 

anol bobl gydag gaeth holl ethau 

0 o bobl a 

  Tlodi  Mae bron taelwydydd60% o’r inco’i gymharcanfod tlod 

 

traean o aed sy’n byw mcwm canolrru â bron i hdi mewn rh

elwydydd ynmewn tlodi rifol blynyddhanner yr hoannau o’r d

P

ng Nghaerdy– a ddiffinndol. Yn Llys‐oll aelwydydddinas sy’n g

Page 81 of 8

ydd yn bywnir fel canra‐faen, dim odd (47.9%)gyffredinol

87

w mewn tlodn yr aelwydond 9% o aeyn Nhrelái.yn cael eu h

di. Gweler isdydd y mae elwydydd sy Dengys y mhystyried yn

sod ddosbaeu hincwmy’n byw memap hefyd yn rhai mwy 

rthiad yr m yn is na wn tlodi, y gellir cefnog. 

 

 

Aelwydydd Mae Caerdbynnag, mdaliadau. Hplant o danplant mewo ddim ond O’i chymhacanran y pmawr Lloe 

 Anghydrad Mae pobl ymewn disgButetown.llawer o fauwch yn ne 

• Ma• Ma

me• Ma

nag• Ma

yn  

d heb waith

dydd ychydiae 16% o bHefyd mae tn 20 oed ynwn teuluoedd 5.2% yn R

aru â dinasolant sy’n bygr, megis B

ddoldeb Iec

yng Nghaergwyliad oes  Dengys y mthau eraill oe’r ddinas: 

ae marwolaeae cyfradd mewn rhannaae marwolaeg yn Thornhae marwolaeLakeside 

h a theuluo

ig yn is na clant dibynntlodi mewnn y ddinas ynd incwm iseRhiwbeina i 

oedd mawr yw mewn aeirmingham 

chyd 

rdydd yn byledled y dd

map isod boo amddifad

ethau, o bomarwolaethu o Llanisieethau cyn phill ethau o gle

P

edd incwm

hyfartaleddol 15 oed agwaith yn fn byw mewel ar draws47.5% yn N

eraill yn y Delwydydd ina Manceini

w yn hirachdinas gyda bod anghydraedd. Mae c

ob achos, daau oherwydn pryd o glefyd

fyd coronai

Page 82 of 8

m isel 

d Cymru o rac iau yn bywfater sy’n d

wn teuluoedCaerdydd a

Nhrelái. 

DU, mae Cancwm isel yion.  

h. Fodd bynbwlch o 9‐1addoldeb iecyfraddau m

air gwaith ydd clefydau

d cylchredo

idd y galon

87

an nifer yr aw mewn aeod yn fwyfwd incwm isear ddiwedd

aerdydd yn n sylweddo

nag, mae gw1 mlynedd chyd yn dily

marwolaetha

n uwch ymu anadlol sa

ol saith gwa

dair gwaith

aelwydydd elwydydd sywy amlwg. Mel. Gweler ismis Awst 20

berfformiwol uwch mew

wahaniaethrhwng wardyn yr un patau oherwyd

Mhlasnewyith gwaith y

ith yn uwch

h yn uwch ym

di‐waith. Foy’n dibynnu Mae dros chsod ddosba014. Mae’n

wr canol y tawn rhai o dd

hau arwydddiau Llys‐faetrwm daeardd iechyd gw

ydd nag yn yn uwch yn 

h yng Nglan

m Mae Cae

odd ar fudd‐hwarter y arthiad n amrywio 

bl. Mae dinasoedd 

ocaol en a ryddol â wael yn 

Thornhill Sblot nag 

n‐yr‐afon 

erdydd nag 

 

 Disgwyliad Mae’r gwaCeir bwlchlleiaf a mwhelaeth ledbod yn fod Wrth ystyrdifreintiedrhannau mCaerdydd, bwysau ar  DisgwyliadCaerdydd,  

d oes iach 

ahaniaethau disgwyliad

wyaf difreintdled y ddinadlon â’u hiec

ried y ddinaig y ddinas 

mwyaf difreier eu bod nwasanaeth

d oes a disg2005‐09 a 

u mewn disg oes iach o tiedig yng Nas.  Dwyrainchyd corffo

s gyfan, mayn y blynydntiedig y ddnhw’n byw’hau iechyd. 

gwyliad oes 2010‐14 

P

gwyliad9 oe22 flyneddNghaerdyddn Caerdydd rol, o gymh

ae disgwyliaddoedd diwdinas. Ar gyn hirach, m

iach ar ene

Page 83 of 8

es iach6 ar di fenywod a

d. Mae boddsydd â’r gy

haru â 78% o

ad oes wediethaf. Maeyfer dynion smae disgwyli

edigaeth trw

87

draws y ddina 24 blyneddhad gyda iefran isaf (66o breswylw

 cynyddu’ndisgwyliadsy’n byw ynad oes iach

wy pumed a

nas hyd yn od i ddynionechyd hefyd6.0%) o breyr yng Ngog

gynt yn ardoes iach wen rhannau m wedi gostw

amddifaded

 

oed yn fwy n rhwng yr ad yn amrywswylwyr sy’gledd Caerd

daloedd mwedi cynyddumwyaf difrewng gan roi

dd, dynion,

 

amlwg. ardaloedd wio’n ’n nodi eu dydd.  

wyaf u’n gynt ynintiedig  mwy o 

, 

 DisgwyliadCaerdydd,  

 9Disgwyliallawn" trwyneu anaf (W Gordewdra Mae gordeoedolion yoes iach ynbreswylwy 

d oes a disg2005‐09 a 

d Oes Iach: y gymryd i yWHO.) 

a 

ewdra yn unyn byw yn arn amrywio’nyr sy'n fodlo

gwyliad oes 2010‐14 

Rhif y blynyystyriaeth o

n o brif achordaloedd din sylweddoon ar eu hiec

P

iach ar ene

yddoedd aroed yn byw

osion salwcfreintiedig l ledled y ddchyd corffo

Page 84 of 8

edigaeth trw

r gyfartaleddmewn llai n

h difrifol a hy ddinas drdinas. Dwyrorol. 

87

wy pumed a

d y gall persna iechyd lla

hirdymor.  Mos eu pwysrain Caerdy

amddifaded

son ddisgwyawn o ganly

Mae bron dau neu'n ordd sydd â'r 

dd, benywo

 

yl byw i meyniad i afiec

dwywaith cyrdew. Mae gyfran isaf 

od, 

wn "iechydchyd a / 

ymaint o disgwyliad (66.0%) o 

d

Anghydrad Mae canlyhanner (56Nghymru,  Er bod canrhwng ysgo Ar ddiweddmewn hyff 

 Anghydrad Fel gyda niCaerdydd. yn digwyddbywyd a iegymdeitha                  

ddoldeb: Ca

niadau addy6.5%) ardaloer mai dim 

lyniadau TGolion. 

d mis Awst forddiant yn

ddoldeb: Tr

ifer o ddang Fodd bynnd.  Mae teimechyd meddasol unig.  

anlyniadau 

ysgol ar draoedd Dwyraond 3.4% o

GAU wedi b

2015, roedn amrywio o

rosedd 

gosyddion enag, mae pomlo’n anniodwl a gall y b

P

Addysgol

aws y ddinaain Caerdydo’r ardaloed

od yn gwel

d cyfran y bo 2.6% yng 

eraill, mae tocedi yng ngogel yn eichbobl fwyaf a

Page 85 of 8

s yn amrywdd yn cael edd yng Ngog

la, mae am

bobl ifanc 1Ngogledd C

trosedd i’wgweddill Cacymdogaetagored i niw

87

wio’n sylwedu rhestru yngledd Caerd

rywioldeb p

6‐18 oed naCaerdydd i 5

weld gan merdydd lle mth yn cael ewed yn ein c

ddol. Er engn y 10% mwydd a restr

perfformiad

ad oeddynt 5.9% yn Ne‐

mwyaf yn nemae mathauffaith sylwecymunedau

ghraifft, maewyaf difreintir felly. 

d sylweddol

 yn cymryd ‐orllewin Ca

e a dwyrain u penodol oeddol ar ansu ddod yn 

e mwy na tiedig yng 

 yn parhau

rhan aerdydd. 

o drosedd sawdd 

 

 

PPage 86 of 887

 

Page 87 of 87

Caerdydd Yfory  Ailddyfeisiwyd Caerdydd dros yr 20 mlynedd diwethaf. Fodd bynnag, er bod y ddinas wedi denu buddsoddiad ac y crëwyd nifer fawr o swyddi newydd, nid yw hyn wedi ei drosi i fywydau gwell i’r holl ddinasyddion a chymunedau. Mae dangosyddion pennawd yn cuddio lefelau dwfn a pharhaus o amddifadedd economaidd, iechyd gwael, troseddu, a lefelau is o gyrhaeddiad addysgol.  Yn y tymor byr i ganolig, dengys tueddiadau i’r dyfodol y bydd economi’r DU yn tyfu yn araf, gyda thwf cynhyrchiant isel a chyflogau yn aros yn eu hunfan. O’u cymryd ynghyd â’r chwyddiant uwch a ragwelir, cost gynyddol tai, a diwygio’r system lles, gellir disgwyl i’r grymoedd hyn daro galetaf yn y cymunedau tlotaf. Yn y tymor hwy, gellir disgwyl i awtomeiddio osod premiwm pellach ar sgiliau a chyflogaeth sy’n seiliedig ar wybodaeth. Yn ogystal â chynyddu sgiliau oedolion a phobl ifanc, mae angen creu llwybrau i mewn i waith ac addysg bellach, yn enwedig i’r rhai yng nghymunedau mwyaf amddifad y ddinas.  Mae byw mewn tlodi yn cael effaith arbennig o ddifrifol ar fywydau plant, gan effeithio ar eu cyrhaeddiad addysgol, iechyd, a hapusrwydd, yn ogystal â chael effaith a allai barhau arnynt pan yn oedolion. Gall ffocysu ar gamau ataliol cynnar gael effaith gadarnhaol ar eu bywydau ac ar gymdeithas yn gyffredinol.  Bydd ymdrin â’r materion hyn angen dull traws‐sector cyhoeddus, gyda’r syniadau sy’n dod i’r amlwg yn y sectorau iechyd a llywodraeth leol yn symud tuag at ddull newydd o ddarparu gwasanaethau ar lefel ‘cymdogaeth’ neu ‘ardal’.  Mae’r dulliau hyn yn ffocysu ar alinio asedau a gwasanaethau yn y sector cyhoeddus ar lefel leol, a dull ‘seiliedig ar asedau’ i ymgysylltu â’r gymuned, sy’n gwrando ac yn cynnwys y rhai sy’n derbyn y gwasanaeth ac actorion cymunedol eraill wrth ddarparu gwasanaethau. I fod yn effeithiol, bydd angen dull ar y cyd i fapio a chynllunio gwasanaethau cyhoeddus yn y dyfodol.  Er mwyn cyflawni ei gweledigaeth, mae’n rhaid i Gaerdydd fod yn ddinas sydd yn lle gwych i fyw a gweithio i’w holl ddinasyddion, waeth beth fo’u cefndir neu gymuned. Gyda phoblogaeth sy’n tyfu’n gyflym a chyni cyllidol yn y sector cyhoeddus, mae’n rhaid i’r modd y cynllunnir ac y darperir gwasanaethau cyhoeddus newid er mwyn sicrhau bod y dinasyddion a’r cymunedau mwyaf agored i niwed yn y ddinas yn cael eu cefnogi, a bod y bwlch sylweddol a chynyddol mewn ffyniant, lefelau sgiliau , tai, lefelau trosedd ac iechyd – yn fyr, ansawdd bywyd – rhwng cymunedau’r ddinas yn cael ei leihau.