Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
1
Canllaw ar gyfer staff rheng flaen
Y cymorth sydd ar gael i denantiaid syn byw yng
Nghymru ndash COVID-19
Mai 2020
2
Pwrpas y ddogfen
Maersquor argyfwng Covid-19 yn boen meddwl arbennig irsquor rheini syrsquon cael trafferth talu eu
rhent aneu eu biliau ond mae cymorth a chyngor ar gael gan lawer o sefydliadau a
lleoedd gwahanol Mae rhywfaint or help ar gefnogaeth hon yn newydd wedirsquou
sefydlu i helpu pobl i ymdopirsquon ariannol yn ystod yr argyfwng hwn
Cynlluniwyd y ddogfen fel canllaw i staff rheng flaen wrth weithio gyda defnyddwyr
gwasanaethau Bydd yn helpu staff a defnyddwyr i ddeall pa fudd-daliadau a chymorth
a all fod ar gael irsquor unigolyn aneursquor aelwyd
Maersquor canllaw wedirsquoi ysgrifennursquon uniongyrchol irsquor unigolyn Er enghraifft lsquoEfallai y
byddwchrsquo lsquoOs byddwchrsquo Bydd hyn yn galluogi staff rheng flaen i adael y ddogfen
gydag unigolion er mwyn iddynt allu darllen drwyddi yn eu hamser eu hunain
3
Y budd-daliadau arsquor cymorth sydd ar gael i
denantiaid syrsquon byw yng Nghymru yn ystod y
pandemig coronafeirws
Cyflwyniad
Boed yn denant yn y sector cymdeithasol neursquor sector preifat maersquon bwysig i chi siarad
acircrsquoch landlord cyn gynted acirc phosibl os ydych yn meddwl efallai y byddwch yn cael
trafferth talu eich rhent arsquoch biliau gan ei bod yn bosib y gallant eich helpu Diben y
ddogfen hon yw rhoi cyngor i denantiaid ledled Cymru a all fod yn rhentu gan y cyngor
neu gan gymdeithas dai (y sector cymdeithasol) neu gan landlord preifat neu asiant
rheoligosod eiddo (y sector preifat) Maersquor canllawiau yn darparu gwybodaeth am y
cymorth sydd ar gael ar hyn o bryd ledled Cymru ich helpu i barhau i dalu eich rhent
arsquoch biliau ac maen rhoi gwybodaeth am sut i gael gafael arno
Maer canllawiau diweddaraf syn ymwneud acirc thai yn cael eu cyhoeddi yma
httpsllywcymrutai-coronafeirws
Defnyddiorsquor canllaw hwn
Os nad ydych yn siŵr a ydych yn denant yn y sector cymdeithasol neur sector preifat
neu os ydych chi angen help i ddefnyddior ddogfen ganllaw hon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukcymraegabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcycysylltwch-a-ni
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
4
Maen bwysig eich bod yn gwybod gan fod gwahanol fathau o gymorth ar gael gan
ddibynnu a ydych yn denant yn y sector cymdeithasol ynteun denant yn y sector
preifat Cyn pob adran yn y canllaw fe welwch mewn cromfachau pa sector y maer
cymorth yn cyfeirio ato
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol yn unig)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector preifat yn unig)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Rydym wedi nodi nifer o ddolenni gwe drwy gydol y ddogfen hon Maer rhain naill ain
cael eu darparu fel dolen uniongyrchol er enghraifft
httpsllywcymru
Neu
Maent wedi cael eu nodi fel dolen drwyr gair lsquoymarsquo Er enghraifft
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth yma
I gael mynediad at y mathau hyn o ddolenni bydd angen i chi hofran gydach llygoden
dros y gair mewn glas llachar pwysorsquor botwm Ctrl ar eich bysellfwrdd ac wrth ddal y
botwm Ctrl i lawr cliciwch y botwm chwith ar eich llygoden Bydd hyn yn agor y
dudalen we ar eich cyfrifiadur neu ddyfais sydd wedii chysylltu acircr rhyngrwyd
Os oes gennych chi ffrindiau aneu deulu y gallairsquor canllaw hwn fod yn ddefnyddiol
iddynt ond nad oes ganddynt ffordd o ddefnyddio dyfais aneur sgiliau i gael
mynediad iddi drwyr rhyngrwyd mae croeso i chi rannur wybodaeth sydd yn y canllaw
hwn acirc nhw er mwyn iddyn nhw hefyd gael budd ohono
Roedd yr wybodaeth a nodwyd yn y ddogfen ganllaw hon yn gywir pan gafodd ei
chyhoeddi Byddwn yn parhau i ddiweddarur ddogfen ganllaw drwy gydol yr achosion
o Covid-19 ond efallai na fydd yn gywir ar yr adeg y byddwch yn ei darllen Felly er
mwyn osgoi cael eich siomi dylech bob amser edrych ar y meini prawf cymhwysedd
ar gyfer unrhyw raglen gymorth cyn gwneud cais rhag ofn y byddan nhw wedi newid
Ni ellir ein dal nin gyfrifol
5
Cynnwys
Budd-daliadau 6
a Credyd Cynhwysol 6
b Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh) 9
c Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG) 11
d Tacircl Salwch Statudol (SSP) 12
e Cynllun cadw swyddi ndash ffyrlo 13
f Cynllun irsquor hunangyflogedig 14
g Lwfans Tai Lleol (LHA) 16
h Taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP) 17
Help gydach biliau o ddydd i ddydd ach costau byw 20
i Cymorth gydarsquor dreth gyngor 20
j Nwytrydan 21
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth 22
l Dŵr 23
m Band eang a ffonau symudol 23
n Banciau cardiau credyd benthyciadau 23
o Trwydded deledu 24
p Prydau ysgol am ddim 24
q Banciau bwyd 24
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol 26
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF) 26
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP) 26
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP) 26
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol 28
Cymorth digartrefedd 28
Cymorth arall 28
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi allan 29
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli 29
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP) 30
Achosion cymryd meddiant presennol 30
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad 31
Cysylltiadau allweddol 31
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus 35
6
Budd-daliadau
Pun ai a ydych chirsquon ddi-waith yn gyflogedig neun hunangyflogedig efallai y byddwch
yn gymwys i gael cymorth drwy Adran Gwaith a Phensiynau Llywodraeth y DU aneu
Gyllid a Thollau ei Mawrhydi (CThEM) Gallai hyn fod am nifer o wahanol resymau
Efallai eich bod wedi colli eich swydd yn ddiweddar
Efallai eich bod yn gweithio llai o oriau yn sgil bod ar gontract dim oriau
Efallai eich bod wedi colli incwm gan eich bod ond yn derbyn 80 orsquoch cyflog
drwyrsquor cynllun Cadw Swyddi
Efallai eich bod yn cymryd gwyliau di-dacircl er mwyn gofalu am blentynplant gan
fod yr ysgol ar gau
Efallai eich bod yn hunangyflogedig ac yn aros i CThEM roi gwybod i chi os
ydych yn gymwys ar gyfer y cynllun Hunangyflogedig
Mae meini prawf cymhwysedd pob budd-dal yn wahanol felly os efallai y byddwch yn
gymwys i gael un ohonynt hyd yn oed os nad ydych yn gymwys i gael un arall Maersquon
bosib hefyd y gallech fod yn gymwys i gael mwy nag un budd-dal ar yr un pryd
Os byddwch yn gymwys bydd y swm y byddwch yn gymwys iw gael yn dibynnu ar
eich amgylchiadau unigol ac ar eich cartref Gallwch ddefnyddio cyfrifiannell budd-
daliadau ar-lein ich helpu i ddeall yr hyn y gallech ei gael Gellir gweld enghreifftiau o
gyfrifianellau budd-daliadau yma
httpswwwgovukbenefits-calculators
Os ydych eisoes yn hawlio Credyd Cynhwysol siaradwch acircrsquoch hyfforddwr gwaith drwy
eich cyfnodolyn ar-lein i weld sut y gallant helpu
Os nad ydych eisoes yn hawlio bydd yr wybodaeth isod yn eich helpu i ddeall beth y
gallech fod yn gymwys irsquow hawlio a sut i gyrraedd ato
a Credyd Cynhwysol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Mae Credyd Cynhwysol yn daliad i helpu gydarsquoch costau byw ac maersquon cael ei dalursquon
fisol
7
Byddai derbyn Credyd Cynhwysol yn golygu y byddech mewn gwell sefyllfa i barhau i
dalu eich rhent ach biliau ac atal ocircl-ddyledion rhent a biliau rhag cronni drwyr
achosion o Covid-19
Gallwch gael rhagor o wybodaeth am y Credyd Cynhwysol yma
httpswwwgovukuniversal-credit
Cymhwysedd
Efallai y byddwch yn gallu cael Credyd Cynhwysol os ydych yn ddi-waith yn gyflogedig
neun hunangyflogedig
arsquoch bod ar incwm isel neun ddi-waith
arsquoch bod yn 18 oed neursquon hŷn (mae rhai eithriadau os ydych chin 16 i 17 oed)
arsquoch bod chi (neu eich partner) dan oedran Pensiwn y Wladwriaeth
bod gennych chi ach partner pound16000 neu lai o gynilion rhyngoch chi (bydd y swm
yr ydych yn gymwys iw gael yn llai os oes gennych gynilion o rhwng pound6000 ac
pound16000)
arsquoch bod yn byw yn y DU
Mae Credyd Cynhwysol yn seiliedig ar gyfraddau lwfans safonol Mae Llywodraeth y
DU wedi cynyddur lwfans safonol mewn Credyd Cynhwysol ar elfen sylfaenol yn y
Credyd Treth Gwaith am 1 flwyddyn ndash gan gynyddursquor ddau o pound20 yr wythnos (ar ben y
cynnydd blynyddol sydd wedirsquoi gynllunio) Bydd hyn yn berthnasol i hawlwyr Credyd
Cynhwysol newydd a phresennol ac i hawlwyr presennol y Credyd Treth Gwaith Er
enghraifft mae hyn yn golygu y bydd y lwfans safonol ar gyfer un hawlydd (25 oed a
throsodd) y Credyd Cynhwysol yn cynyddu o pound31782 y mis i pound40989 1
Gallwch ddod o hyd i wybodaeth am y cyfraddau lwfans safonol yma
httpswwwgovukuniversal-creditwhat-youll-get
Os ydych yn hunangyflogedig
Er mwyn cefnogi pobl hunangyflogedig i ddelio ag effaith Covid-19 a chaniataacuteu ir
mesurau hunanynysu a chadw pellter cymdeithasol gael eu dilyn bydd gofynion y
Llawr Isafswm Incwm yn cael eu llacio dros dro Bydd y newid hwn yn berthnasol i
holl hawlwyr y Credyd Cynhwysol newydd a phresennol y mae Covid-19 neu
hunanynysu yn effeithio arnynt yn ocircl cyngor y Llywodraeth Bydd hyn yn para gydol yr
argyfwng (Os ydych yn hunangyflogedig arsquoch enillion yn isel efallai y bydd eich budd-
dal yn cael ei gyfrifo ar enillion uwch narsquor hyn sydd gennych Gelwir hyn yn lsquollawr
1 Dawrsquor gwerthoedd hyn o httpswwwunderstandinguniversalcreditgovukcoronavirus
8
isafswm incwmrsquo ac maersquon cael ei osod ar lefel yr isafswm cyflog cenedlaethol ar nifer
yr oriau y byddai disgwyl i chi eu gweithio)
Sut mae gwneud cais
I wneud cais bydd angen i chi wneud hawliad ar-lein gan ddefnyddior ddolen
ganlynol
httpswwwgovukuniversal-credithow-to-claim
Os nad oes gennych fodd o ddefnyddior rhyngrwyd gallwch gysylltu acirc llinell hawlio
Credyd Cynhwysol yr Adran Gwaith a Phensiynau ar y ffocircn
- 0800 328 1744 (Cymraeg)
- 0800 328 5644 (Saesneg)
- 0800 328 1344 (ffocircn testun)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener rhwng 930am a 3pm
Sylwch ndash oherwydd rheolau cadw pellter cymdeithasol mae holl weithgarwch y
Ganolfan Waith wedi symud ar-lein neu dros y ffocircn
Beth fydd angen i chi ei gael yn barod cyn dechrau ar y broses wneud cais
Cyn i chi ddechraur broses wneud cais maen syniad da i chi gael yr wybodaeth
angenrheidiol yn barod Os na fyddwch yn darparur wybodaeth gywir pan fyddwch yn
gwneud cais gallai effeithio ar ba mor gyflym y byddwch yn cael eich taliad cyntaf neu
faint y byddwch yn ei gael
Bydd angen y canlynol arnoch
- Manylion eich cyfrif banc cymdeithas adeiladu neu undeb credyd (ffoniwch
y llinell gymorth Credyd Cynhwysol uchod os nad oes gennych un or
rhain)
- Cyfeiriad e-bost (os nad oes gennych un bydd angen i chi ddewis
darparwr e-bost a sefydlu cyfrif Mae sawl darparwr e-bost ar gael mae
enghreifftiaun cynnwys Gmail neu Yahoo)
- Gwybodaeth am eich tŷ er enghraifft faint o rent rydych chin ei dalu ac
unrhyw dacircltaliadau gwasanaeth cysylltiedig
- Manylion eich incwm er enghraifft slipiau cyflog
- Manylion unrhyw gynilion neu fuddsoddiadau fel cyfranddaliadau neu
eiddo yr ydych yn ei rentu
- Manylion faint rydych chin ei dalu am ofal plant os ydych chin gwneud cais
am gymorth gyda chostau gofal plant
9
Rhaid i chi hefyd gadarnhau pwy ydych chi ar-lein felly bydd angen prawf arnoch er
enghraifft
trwydded yrru
pasbort
cerdyn debyd neu gredyd
Os oes angen help arnoch i wneud eich hawliad ffoniwch linell gymorth y Credyd
Cynhwysol neu cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth drwy ei wefan
httpswwwcitizensadviceorgukhelptoclaim
Blaenswm ad-daladwy drwyrsquor Credyd Cynhwysol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Gall pobl syn gwneud cais am Gredyd Cynhwysol (CC) wneud cais am flaenswm ad-
daladwy 100 o ddiwrnod 1 drwy ofyn am hyn drwy eu cyfnodolyn ar-lein ar ocircl
cofrestrun llwyddiannus neu dros y ffocircn Mae hyn yn golygu na fydd angen i chi aros
y 5 wythnos arferol cyn cael taliad CC Ni fydd yn rhaid i chi ymweld acircr Ganolfan
Waith gallwch wneud cais ar-lein neu os nad oes gennych fodd o ddefnyddiorsquor
rhyngrwyd gallwch ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (gweler y rhifau uchod)
Maen bosibl nad eich blaenswm ad-daladwy 100 fydd y gwerth a gewch yn eich
hawliad parhaus unwaith y bydd eich hawliad wedii ddilysu Bydd hefyd yn amrywio o
ganlyniad i newidiadau i incwm eich cartref ac o ganlyniad i unrhyw oriau y byddwch
yn eu gweithio
Nodyn ndash maersquor Budd-dal Tai bellach wedii ddisodli gan y Credyd Cynhwysol Os oes
gennych hawl i gael Credyd Cynhwysol bydd eich hawliad yn cael ei dalu i chi mewn
un taliad ndash gan gynnwys y gyfran or cyfraniad at dŷ Yna bydd angen i chi dalu eich
rhent yn uniongyrchol irsquoch landlord och blaenswm ad-daladwy Ni fydd eich taliad rhent
yn cael ei drosglwyddo ich landlord yn awtomatig oni bai eich bod wedi trefnu i hyn
ddigwydd gydarsquoch hyfforddwr gwaith ach landlord
b Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn sacircl neu os oes gennych gyflwr iechyd neu anabledd syn cyfyngu ar eich
gallu i weithio efallai y byddwch yn gallu cael y Lwfans Cyflogaeth a Chymorth (LCCh)
Newydd Ar gyfer y rhai syrsquon hawlio orsquor newydd bydd angen i chi fod wedi talu neu
wedi cael eich credydu acirc digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol yn y 2 flynedd dreth
lawn ddiwethaf
10
Maersquor LCCh Newydd yn daliad bob pythefnos y gellir ei hawlio ar ei ben ei hun neu ar
yr un pryd acircr Credyd Cynhwysol (CC) Bydd yn cymryd o leiaf 14 diwrnod cyn i chi
dderbyn y taliad cyntaf
Gallai unrhyw bensiwn personol sydd gennych effeithio ar faint y gallech ei dderbyn
Fodd bynnag ni fydd ffynonellau incwm eraill na chynilion yn effeithio arno Os yw
eich partner yn gweithio nid fydd hyn yn effeithio ar eich hawliad
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth am yr LCCh Newydd yma
httpswwwgovukguidancenew-style-employment-and-support-allowance
Cymhwysedd
I gael yr LCCh Newydd mae angen i chi
fod wedi gweithio fel cyflogai neu fod wedi bod yn hunangyflogedig
fod wedi talu digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol yn y 2 i 3 blynedd diwethaf
- mae credydau Yswiriant Gwladol hefyd yn cyfrif
Chewch chi ddim yr LCCh Newydd os
ydych chin cael y premiwm anabledd difrifol neu fod gennych hawl irsquow gael
os cawsoch y premiwm anabledd difrifol yn ystod y mis diwethaf neu os oedd
gennych hawl irsquow gael arsquoch bod yn dal yn gymwys iw gael
Ni chewch yr LCCh Newydd os ydych chirsquon cael Tacircl Salwch Statudol (SSP) gan
gyflogwr ond gallwch wneud cais amdano hyd at 3 mis cyn ich SSP ddod i ben
Gallech gael Credyd Cynhwysol ar yr un pryd neu yn llersquor LCCh Newydd
Tra byddwch yn cael yr LCCh Newydd byddwch yn ennill credydau Yswiriant Gwladol
Dosbarth 1 a all helpu tuag at eich Pensiwn y Wladwriaeth a budd-daliadau ar sail
cyfraniadau eraill yn y dyfodol
Sut mae gwneud cais
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol siaradwch acircch hyfforddwr gwaith neuch
rheolwr achos drwy eich cyfnodolyn ar-lein ynglŷn acirc gwneud cais Gallwch wneud hyn
drwy fewngofnodi irsquoch cyfrif Credyd Cynhwysol
Os nad ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol bydd angen i chi ffonio llinell gymorth
y Credyd Cynhwysol i drefnu hawliad newydd
- 0800 328 1744 (Cymraeg) Dewiswch rif 2
- 0800 328 5644 (Saesneg) Dewiswch rif 2
- 0800 328 1344 (ffocircn testun) Dewiswch rif 2
11
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener rhwng 0800am a 600pm
c Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn ddi-waith neun gweithio llai nag 16 awr yr wythnos efallai y byddwch yn
gallu cael y Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG) irsquoch helpu wrth chwilio am waith Er
mwyn hawlio bydda angen i chi fod wedi talu digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol
aneu wedi cael digon o gredydau yn y 2 flynedd dreth lawn ddiwethaf
Maersquor LCG Newydd yn daliad bob pythefnos y gellir ei hawlio ar ei ben ei hun neu ar
yr un pryd acircrsquor Credyd Cynhwysol Os ydych chin gymwys gallwch gael LCG Newydd
am hyd at 182 diwrnod Ar ocircl hyn bydd eich hyfforddwr gwaith yn siarad acirc chi am eich
dewisiadau
Os ydych chin gymwys ar gyfer yr LCG arsquor Credyd Cynhwysol bydd swm yr LCG y
byddwch yn ei gael yn cael ei ystyried fel incwm ar gyfer y Credyd Cynhwysol
Nid yw eich cynilion ach cyfalaf (neu gynilion cyfalaf ac incwm eich partner) yn cael
eu hystyried wrth hawliorsquor LCG Newydd Fodd bynnag gall unrhyw enillion neu daliad
yr ydych yn ei gael o gronfa bensiwn effeithio ar y swm y gallech ei gael
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth am yr LCG Newydd yma
httpswwwgovukguidancenew-style-jobseekers-allowance
Cymhwysedd
I fod yn gymwys i gael LCG Newydd bydd angen i chi fod wedi gweithio fel cyflogai
ac wedi talu cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 1 fel arfer yn y 2 i 3 blynedd
diwethaf Gall credydau Yswiriant Gwladol gyfrif hefyd
Ni fyddwch yn gymwys os oeddech yn hunangyflogedig a dim ond wedi talu
cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 2 oni bai eich bod yn gweithio fel pysgotwr
cyfran neu weithiwr datblygu gwirfoddolwyr
Bydd angen i chi hefyd
fod yn 18 oed neu hŷn
fod dan oedran Pensiwn y Wladwriaeth
beidio acirc bod mewn addysg amser llawn
fod ar gael i weithio
12
beidio acirc bod yn gweithio ar hyn o bryd neun gweithio llai nag 16 awr yr wythnos
ar gyfartaledd
beidio acirc bod acirc salwch neu anabledd syn eich atal rhag gweithio
fod yn byw yng Nghymru yr Alban neu Loegr
fod acirc hawl i weithio yn y DU
Bydd angen i chi hefyd ddangos eich bod yn chwilio am waith er mwyn parhau i gael
taliadau
Edrychwch i weld a ydych yn gymwys ar gyfer y Credyd Cynhwysol Os ydych chi
gallech gael Credyd Cynhwysol ar yr un pryd neu yn llersquor LCG Newydd
Tra byddwch yn cael yr LCCh Newydd byddwch yn ennill credydau Yswiriant Gwladol
Dosbarth 1 a all helpu tuag at eich Pensiwn y Wladwriaeth a budd-daliadau ar sail
cyfraniadau eraill yn y dyfodol
Sut mae gwneud cais
Bydd angen i chi wneud cais ar-lein yma
httpswwwapply-for-new-style-jsaservicegovuklang=cy
Os nad ydych yn gallu gwneud cais ar-lein gallwch wneud cais dros y ffocircn drwy ffonio
Y Ganolfan Byd Gwaith
Rhif ffocircn 0800 055 6688
Ffocircn testun 0800 023 4888
Cyfnewid testun (os na allwch glywed neu siarad ar y ffocircn) 18001 yna 0800 055
6688
Cymraeg 0800 012 1888
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 8am i 6pm
d Tacircl Salwch Statudol (SSP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn gyflogedig ac yn sacircl neun gorfod hunanynysu oherwydd Covid-19 (naill
ain uniongyrchol neu gan fod aelod och cartref yn hunanynysu) efallai y byddwch yn
gymwys i hawlio SSP a fydd yn eich helpu i dalu eich rhent ach biliau
Mae SSP yn cael ei dalu gan eich cyflogwr yn yr un ffordd acircrsquoch cyflog arferol er
enghraifft yn wythnosol neu yn fisol
13
Maersquoch cymhwysedd ar gyfer SSP yn dibynnu ar eich statws cyflogaeth ach enillion
Os ydych yn gyflogedig ac yn hunanynysu byddwch yn cael yr SSP drwy eich cyflogwr
Nid oes yn rhaid ich cyflogwr dalu mwy na chyfradd safonol yr SSP i chi ond gall
ddewis gwneud hynny Mae gan rai cyflogwyr gynlluniau tacircl salwch cytundebol mwy
hael Maen werth darllen eich contract aneu lawlyfr staff yn uniongyrchol gydach
cyflogwr neu eich cynrychiolydd Undeb os ydych chin rhan o Undeb i weld beth y
bydd gennych hawl iddo
Cyfraddau safonol yr SSP
Os ydych chin gyflogedig ac yn ennill o leiaf pound120 yr wythnos byddwch yn gallu cael
pound9585 yr wythnos am hyd at 28 wythnos Fel arfer rhaid i chi fod i ffwrdd or gwaith
am o leiaf 4 diwrnod yn olynol ond yn ddiweddar mae Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi
y bydd yr SSP yn cael ei dalu or diwrnod cyntaf y byddwch yn absennol os ywn
gysylltiedig acirc Covid-19 Maen bwysig rhoi gwybod ich cyflogwr eich bod yn sacircl
oherwydd Covid-19 er mwyn sicrhau eich bod yn cael y taliad cywir
Os ydych chin hunangyflogedig ni fyddwch yn gymwys i gael SSP Fodd bynnag os
byddwch yn sacircl neun hunanynysu o ganlyniad i Covid-19 efallai y byddwch yn gallu
hawlior Credyd Cynhwysol neursquor Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh)
Bydd yr LCCh yn awr yn cael ei dalu o ddiwrnod 1 y salwch yn hytrach na diwrnod
8 Bydd angen i chi wneud hawliad yn dilyn y canllawiau a nodir yn rhan 1a or canllaw
hwn
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth am yr SSP yma
httpswwwgovukstatutory-sick-payeligibility
e Cynllun cadw swyddi ndash ffyrlo
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun Cadw Swyddi Covid-19 newydd a fydd yn berthnasol i lsquoweithwyr ar
ffyrlorsquo Bydd y cynllun yn rhedeg am o leiaf 4 mis o 1 Mawrth 2020 ac yn cael ei
ymestyn os bydd angen
Rydych yn weithiwr ar ffyrlo os ydych yn weithiwr cyflogedig sydd wedirsquoi gadw ar
gyflogres eich cyflogwr yn hytrach narsquoch diswyddo Os bydd eich cyflogwr yn gofyn i
chi fod ar ffyrlo drwy gynllun Cadw Swyddi Llywodraeth y DU bydd yn cysylltu acirc chi
ac yn gofyn i chi gytuno irsquor telerau Byddwch yn cael y pecyn cynllun safonol o leiaf
Bydd eich cyflogwr
yn talu o leiaf 80 och cyflogau misol rheolaidd i chi hyd at uchafswm o pound2500 fel eich cyflog
14
yn gallu hawlio am o leiaf 3 wythnos yn olynol ac am hyd at 3 mis - ond gellir ymestyn hyn
yn gallu dewis talu mwy nar grant - ond nid oes rhaid iddo wneud hynny
yn methu dewis talu llai nar grant
Byddwch yn dal i dalu treth incwm cyfraniadau Yswiriant Gwladol ad-daliadau benthyciadau myfyrwyr ac unrhyw ddidyniadau eraill (fel cyfraniadau pensiwn) och
cyflog
Sut y cyfrifir eich enillion misol
Os ydych chi wedi bod yn gyflogedig (neun cael eich cyflogi gan fusnes cyflogi yn achos gweithwyr asiantaeth) am flwyddyn lawn bydd eich cyflogwr yn hawlio am yr uchaf o naill ai
y swm a enilloch yn yr un mis y llynedd neu
gyfartaledd eich enillion misol or flwyddyn ddiwethaf
Os ydych wedi cael eich cyflogi am lai na blwyddyn bydd eich cyflogwr yn hawlio cyfartaledd eich cyflog misol rheolaidd ers i chi ddechrau gweithio Maer un trefniadaun berthnasol os bydd eich cyflog misol yn amrywio er enghraifft os ydych ar gontract dim oriau
Os gwnaethoch chi ddechrau gweithio ym mis Chwefror 2020 bydd eich cyflogwr yn talu eich enillion orsquor mis hwnnw i chi ar sail pro rata
Bydd y grant a delir ich cyflogwr yn ystyried eich tacircl rheolaidd cytundebol megis cyflogau y comisiwn gorfodol a goramser yn y gorffennol Ni fydd y cyfrifiad yn cynnwys taliadau dewisol comisiwn (gan gynnwys tipiau) neu daliadau bonws taliadau nad ydynt yn arian parod neu fuddion mewn nwyddau
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukguidancecheck-if-you-could-be-covered-by-the-coronavirus-job-
retention-schemehow-much-youll-get
f Cynllun irsquor hunangyflogedig
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun cymorth incwm Covid-19 newydd ar gyfer pobl hunangyflogedig Os
ydych chin hunangyflogedig neun aelod o bartneriaeth ac wedi colli incwm oherwydd
Covid-19 efallai y byddwch yn gymwys i wneud cais am grant
Os ydych yn gymwys bydd y cynllun yn caniataacuteu i chi gael grant trethadwy gwerth
80 och elw masnachu hyd at uchafswm o pound2500 y mis am 3 mis
Cymhwysedd
15
Gallwch wneud cais os ydych chin unigolyn hunangyflogedig neun aelod o
bartneriaeth ach bod chi
wedi cyflwyno eich ffurflen dreth Hunanasesu treth incwm ar gyfer y flwyddyn
dreth 2018-19
wedi masnachu yn y flwyddyn dreth 2019-20
yn masnachu pan fyddwch chin gwneud cais neu y byddech chi heblaw am
Covid-19
yn bwriadu parhau i fasnachu yn y flwyddyn dreth 2020-21
wedi colli elw masnachupartneriaeth masnachu oherwydd Covid-19
Rhaid ich elw masnachu hunangyflogedig hefyd fod yn llai na pound50000 ac maen rhaid
i fwy na hanner eich incwm ddod o hunangyflogaeth Penderfynir ar hyn ar y sail bod
yn rhaid i un orsquor amodau canlynol fod yn wir
bod eich elw masnachuelw masnachu partneriaeth yn 2018-19 yn llai na
pound50000 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner cyfanswm eich incwm
trethadwy
bod ag elw masnachu cyfartalog o lai na pound50000 yn 2016-17 2017-18 a 2018-
19 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner eich incwm trethadwy cyfartalog
yn yr un cyfnod
Os gwnaethoch chi ddechrau masnachu rhwng 2016-19 dim ond y blynyddoedd
hynny y gwnaethoch chi ffeilio ffurflen dreth Hunanasesu ar eu cyfer y bydd CThEM
yn eu defnyddio
Bydd CThEM yn defnyddio data ar ffurflenni 2018-19 a gyflwynwyd eisoes er mwyn nodir rhai syn gymwys a bydd yn asesu risg unrhyw ffurflenni hwyr a gafodd eu ffeilio cyn y dyddiad cau ar 23 Ebrill 2020 yn y ffordd arferol
Os asesir eich bod yn gymwys byddwch yn cael grant trethadwy a fydd yn 80 or elw cyfartalog or blynyddoedd treth (lle bon berthnasol)
2016 i 2017 2017 i 2018 2018 i 2019
I gyfrifor cyfartaledd bydd CThEM yn ychwanegu cyfanswm yr elw masnachu ar gyfer y 3 blynedd treth (lle bon berthnasol) ac ynan rhannu gyda 3 (lle bon berthnasol) ac yn defnyddio hyn i gyfrifo swm misol
Bydd y grant yn cael ei dalun uniongyrchol ich cyfrif banc mewn un rhandaliad Bydd hyn yn digwydd o fis Mehefin 2020 ymlaen
Os mai dim ond yn 2019-2020 y gwnaethoch ddechrau eich busnes bydd angen i chi
wneud cais am Gredyd Cynhwysol (gweler Rhan 1a or canllaw hwn) Maersquor Adran
Gwaith a Phensiynau yn awgrymu eich bod yn siarad acircch cyfrifydd neuch cynghorydd
16
ariannol os yw hyn yn berthnasol i chi i weld pa gymorth pellach allai fod ar gael i chi
o ran rhoir gorau i hawliadau TAW fel y cyhoeddwyd gan Lywodraeth y DU
Sut mae gwneud cais
Nid oes angen i chi wneud cais am y cynllun hwn eich hun bydd CThEM yn cysylltu
acirc chi os ydych chirsquon gymwys Unwaith y bydd CThEM yn cysylltu acirc chi dim ond drwy
govuk y byddwch yn cael mynediad ir cynllun hwn
Bydd CThEM yn gwneud y taliad yn awtomatig ond maen bwysig eich bod yn
cyflwyno eich ffurflen dreth i CThEM ar gyfer 2018-2019 erbyn 23 Ebrill 2020
Os bydd rhywun yn anfon neges destun eich ffonio neun anfon e-bost atoch
yn honni ei fod oddi wrth CThEM gan ddweud eich bod yn gallu hawlio cymorth
ariannol neu fod ad-daliad treth yn ddyledus i chi ac yn gofyn i chi glicio ar
ddolen neun gofyn i chi roi gwybodaeth iddynt fel eich enw cerdyn credyd neu
fanylion banc - maen sgam
Gallwch gael rhagor o wybodaeth yn
httpswwwgovukguidanceclaim-a-grant-through-the-coronavirus-covid-19-self-
employment-income-support-scheme
Nodwch os ydych yn gymwys ar gyfer y cynllun hunangyflogedig bydd angen i chi
drafod eich amgylchiadau unigol acircr Adran Gwaith a Phensiynau er mwyn penderfynu
a fydd unrhyw incwm a gaiff ei dalu ar 80 ym mis Mehefin 2020 yn effeithio ar eich
gallu i hawlio cymorth hyd at y pwynt hwnnw
g Lwfans Tai Lleol (LHA) (Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector preifat yn unig)
Efallai y cewch help gydach rhent i gyd neu ran ohono os ydych yn rhentun breifat Gallwch wneud cais am help tuag at eich costau tai fel rhan or broses Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw hwn) Maersquor Budd-dal Tai bellach wedii ddisodli gan elfen cyfraniad at dŷ hawliad Credyd Cynhwysol ond os ydych o oedran pensiwn rydych yn dal yn debygol o hawlio Budd-dal Tai
Os ydych yn gymwys i gael cymorth gyda chostau tai byddwch yn cael cyfraniad ariannol tuag at eich rhent yn seiliedig ar Lwfans Tai Lleol (LHA) Maer cyfraniad y gallech ei gael yn dibynnu ar ble rydych chin byw a chyfraddaur farchnad rentu yn yr ardal
Gallwch gael rhagor o wybodaeth am yr LHA yma
17
httpsllywcymrulwfans-tai-lleol
h Taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Gall taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP) gynnig arian ychwanegol pan fydd eich cyngor lleol yn penderfynu bod angen help ychwanegol arnoch i daluch costau tai ar
ben yr hyn rydych eisoes yn ei gael drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
Cymhwysedd
Nid oes rhaid irsquoch cyngor lleol roi DHP i chi ndash maersquon dibynnu ar eich amgylchiadau Bydd eich cyngor lleol yn edrych ar eich amgylchiadau i weld a ydych yn gymwys i gael DHP Bydd yn penderfynu faint y byddwch yn ei gael ac am ba hyd y byddwch
yn cael y taliad
I gael DHP bydd angen i chi naill ai fod eisoes yn cael yr hen Fudd-dal Tai neur elfen cyfraniad at dŷ drwyr Credyd Cynhwysol
Os ywr cyngor yn penderfynu rhoi DHP i chi bydd yn ysgrifennu atoch i ddweud
faint fyddwch chin ei gael
pryd bydd y DHP yn dod i ben
Os byddwch dal angen DHP ar ocircl iddo ddod i ben gallwch wneud cais eto
Sut mae gwneud cais
Cysylltwch acircch cyngor lleol a holi sut mae gwneud cais am DHP Efallai y bydd am i chi wneud cais dros y ffocircn neu ar-lein Gallwch gael gwybod sut i gysylltu acircch cyngor lleol drwy nodi eich cod post yma - httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol - a dod o hyd iw fanylion cyswllt ar ei wefan
Mae gan Shelter Cymru hefyd adnodd cymorth ar-lein i helpu i wneud cais Bydd angen i chi nodi eich cod post a llwythor ffurflen gais i lawr drwyr ddolen ganlynol
httpssheltercymruorgukget-advicepaying-for-housinghousing-benefit-and-council-tax-reductiondiscretionary-housing-payments
Pan fyddwch chin gwneud cais byddwch mor glir ag y gallwch pan fyddwch chin esbonio pam mae angen DHP arnoch Er enghraifft dylech egluro
pam na allwch fforddio talu eich rhent
pam na allwch symud i rywle rhatach
a ywn achosi problemau i rywun rydych chirsquon gofalu amdano fel plentyn neu berthynas oedrannus
unrhyw dystiolaeth sydd gennych ee llythyr meddyg neu fanylion dyledion rydych chirsquon eu talu
18
Dylech hefyd ddweud wrth y cyngor os ydych yn aros ir Adran Gwaith a Phensiynau
benderfynu a allwch gael cyfraniad at dŷ drwyrsquor Credyd Cynhwysol
Os ydych yn cael DHP ar hyn o bryd gall eich awdurdod lleol gytuno iw ymestyn yn
ystod achosion Covid-19 ond bydd angen i chi gysylltu ag ef i drafod a chadarnhau
Os byddwch yn gwneud cais ar ffurflen bapur maen syniad da cadw copi or ffurflen
ar gyfer eich cofnodion
Apelio yn erbyn penderfyniad drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Os byddwch yn gwneud cais am gymorth budd-daliadau drwyr Adran Gwaith a
Phensiynau (DWP) ac nad ydych yn cael y canlyniad yr oeddech yn ei ddisgwyl
gallwch apelio yn erbyn y penderfyniad Mae rhai penderfyniadau nad oes modd eu
hailystyried ndash ond bydd yn dweud hynny ar eich llythyr penderfyniad gwreiddiol
I wneud hyn bydd angen i chi yn gyntaf ofyn ir penderfyniad am eich budd-daliadau
gael ei ystyried eto
Gallwch wneud hyn os oes unrhyw rai or canlynol yn berthnasol
rydych chin meddwl bod y swyddfa syn delio acircch hawliad wedi gwneud
camgymeriad neu wedi methu tystiolaeth bwysig
rydych yn anghytuno acircr rhesymau dros y penderfyniad
rydych am ir penderfyniad gael ei ystyried eto
Bydd angen i chi gysylltu acircr swyddfa a roddodd y penderfyniad i chi ndash bydd y
manylion cyswllt ar eich llythyr penderfyniad Er bod modd i chi wneud hynny drwy
lythyr yn ystod yr argyfwng Covid-19 maersquon syniad da i gysylltu dros y ffocircn neu ar-
lein
Os byddwch am apelio yn erbyn penderfyniad bydd angen i chi ofyn am broses
ailystyried gorfodol o fewn mis irsquor dyddiad ar eich llythyr penderfynu Os byddwch yn
gwneud hyn yn ysgrifenedig rhaid ir llythyr neur ffurflen gyrraedd y cyngor o fewn y
dyddiad terfyn hwnnw o fis Os na fyddwch wedi cael eich llythyr penderfyniad
cysylltwch acircr swyddfa lle gwnaethoch gais am y budd-dal
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol gallwch ddefnyddio eich cyfnodolyn i ofyn
am broses ailystyried gorfodol Os nad ydych yn gallu defnyddio eich cyfnodolyn
gallwch ofyn mewn unrhyw rai or ffyrdd canlynol
ysgrifennu ir cyfeiriad ar eich llythyr penderfyniad
llenwi ffurflen ai dychwelyd
19
Ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a y canllaw hwn)
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukapelio-penderfyniad-budd-dal
20
Help gydach biliau o ddydd i ddydd ach costau byw
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Efallai y byddwch yn cael trafferth talu biliau eich cartref o ganlyniad i newidiadau ich incwm yn ystod achos Covid-19 Rydym wedi nodi rhai dewisiadau sydd ar gael i chi isod a allai eich helpu yn ystod y cyfnod hwn
i Cymorth gydarsquor dreth gyngor
Os ydych chin cael trafferth talu eich rhent efallai y byddwch chin gallu gofyn ich
cyngor am help gydach treth gyngor
Mae rhai awgrymiadau yn cynnwys
Gofyn ich cyngor lleol i wasgaru eich treth gyngor dros 12 mis yn hytrach nar
10 arferol ndash bydd hyn yn lleihaur swm y byddwch yn ei dalu bob mis a gall eich
helpu i dalu eich rhent arsquoch biliau eraill Efallai y byddwch yn gallu gofyn am
batrymau talu gwahanol hefyd ond bydd angen cytuno ar hyn gydach cyngor
lleol
Holwch i weld a ydych yn gymwys i gael eithriad disgownt neu ostyngiad
Gofynnwch ich cyngor lleol a fyddai modd i chi leihau eich bil cyffredinol drwy
gael disgownt ar eich treth gyngor
- os ydych chirsquon byw ar eich pen eich hun
- os ydych chirsquon byw gyda dim ond rhywun sydd o dan 17 oed neu fyfyriwr
llawn amser
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd acirc phroblemau iechyd meddwl
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd ag anabledd difrifol
- os ydych chin ennill llai na swm penodol o arian (mae hyn yn dibynnu ble
rydych chin byw) Os ydych ar incwm isel a bod hawl gennych i gael
gostyngiad bydd eich bil yn cael ei ostwng a fydd yn ei gwneud yn fwy
fforddiadwy i chi dalu eich rhent
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth yma
httpsllywcymrutalu-llai-o-dreth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngorgwneud-cais-am-ddisgownt-neu-ostyngiad-treth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngor-taflen-wybodaeth
21
Gwiriwch os yw eich bil yn uwch nag y dylai fod os yw eich eiddo yn y band
treth gyngor anghywir Gallwch wirio band eich treth gyngor a chwestiynu eich
cyngor lleol am y gost os nad ywn edrych yn gywir Gallwch ddod o hyd i fand
eich treth gyngor yma
httpswwwgovukcouncil-tax-bands
Maer ddolen hon yn cynnwys mwy o wybodaeth am sut y caiff eich band ei
gyfrifo
httpswwwgovukguidanceunderstand-how-council-tax-bands-are-
assessedcy
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy roirsquoch cod post
yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Bydd angen i chi nodi eich amgylchiadau pan fyddwch yn gofyn iddo ystyried
eich cais Gall eich cyngor lleol helpu gydar broses hon ond os oes angen
mwy o help arnoch gallwch gysylltu acircch canolfan Cyngor ar Bopeth leol yma
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
Os oes gennych ocircl-ddyledion yn barod mae angen i chi weithredun gyflym
Cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth a all eich cynghori ymhellach
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
j Nwytrydan
Mae Llywodraeth y DU wedi cytuno ar fesurau gydar diwydiant ynni i gefnogi pobl syn
agored i niwed drwy Covid-19 Y bwriad yw sicrhau bod cwsmeriaid syn agored i
niwed a allai fynd i ddyled yn parhau i gael ynni tra maent yn hunanynysu
Yn fwy cyffredinol bydd unrhyw gwsmer ynni sydd mewn trallod ariannol hefyd yn cael
cefnogaeth gan ei gyflenwr a allai gynnwys ad-dalu dyledion ac ailasesu taliadau bil
eu lleihau neu eu rhewi lle bo angen tra bydd datgysylltu mesuryddion credyd yn cael
ei atal yn llwyr
Os ydych yn poeni na fyddwch yn gallu talu eich biliau ynni dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith a thrafod y dewisiadau a allai fod ar gael i chi ich helpu i gadw
eich taliadau ar y trywydd iawn yn ystod Covid-19
22
Efallai y byddwch hefyd am wneud yn siŵr eich bod yn cael y fargen orau o ran eich
ynni Dylai cyflenwyr ynni allu rhoi gwybodaeth i chi i weld a ydych ar y pecyn cywir
neu a oes ganddynt un rhatach ar eich cyfer Er mwyn cymharu acirc chyflenwyr ynni
eraill bydd angen i chi ddefnyddio safle cymharu prisiau ar-lein
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth
Os ydych yn hunanynysu oherwydd bod gennych gyflwr iechyd syn eich gwneud yn
fwy agored i niwed efallai y byddwch yn gymwys ar gyfer y Gofrestr Gwasanaethau acirc
Blaenoriaeth
Maer Gofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth yn wasanaeth am ddim syn cynnig sawl
budd fel cymorth acirc blaenoriaeth mewn argyfwng rhybudd ymlaen llaw am ymyriadau
yn y cyflenwad a rhagor o fanteision wrth reoli eich cyfrif ynni
Cymhwysedd
Rydych chin gymwys
- os ydych chi o oedran pensiwn
- os ydych chin anabl neu fod gennych salwch cronig
- os oes gennych gyflwr meddygol hirdymor
- os oes gennych nam ar y clyw neur golwg neu anghenion cyfathrebu
ychwanegol
- os ydych chi mewn sefyllfa fregus
Sut mae gwneud cais
Mae angen i chi gysylltu acircch cyflenwr ynni yn uniongyrchol i fynd ar y Gofrestr
Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth Mae gan bob cyflenwr ynni a gweithredwr rhwydwaith
ei gofrestr ei hun
Gallwch ofyn ich cyflenwr drosglwyddo eich manylion ich gweithredwr
rhwydwaith yn enwedig os ydych yn dibynnu ar eich cyflenwad am resymau
meddygol er enghraifft
Os oes gennych gyflenwr gwahanol ar gyfer eich nwy a thrydan mae angen i
chi gysylltu acircr ddau
Os byddwch yn newid cyflenwr bydd angen i chi gofrestru eto ar gyfer y
gwasanaeth
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwofgemgovukconsumershousehold-gas-and-electricity-guideextra-
help-energy-servicespriority-services-register
23
l Dŵr
Os ydych chin cael trafferth talu eich bil dŵr dylech gysylltu acircch cyflenwr ar unwaith
Mae gan lawer o gwmniumlau dŵr gynlluniau caledi neu ffyrdd eraill y gallant helpu
cwsmeriaid syn rhoi gwybod iddynt eu bod yn cael problem talu eu bil
Os ydych gyda Dŵr Cymru mae wedi nodir cymorth y gall ei ddarparu syn cynnwys
cynlluniau talu a gostyngiadau yn y gyfradd ddŵr Mae rhagor o wybodaeth ar gael
yma
httpswwwdwrcymrucomcy-GBMy-AccountHelp-Paying-My-Water-Billaspx
m Band eang a ffonau symudol
Mae cadw cysylltiad rhwng y cartref ar byd y tu allan yn bwysig ar hyn o bryd Os
ydych chin poeni am dalu eich bil band eang neu ffocircn symudol dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y bydd yn gallu rhoi cynllun talu neu gymorth
arall ar waith ich helpu i gadw mewn cysylltiad
n Banciau cardiau credyd benthyciadau
Er y gall dyled banc cerdyn credyd a benthyciad gronnin gyflym a bod yn destun
pryder mawr maen bwysig rhoi trefn ar unrhyw ddyledion eraill fel ocircl-ddyledion rhent
biliau ynni neur dreth gyngor yn gyntaf Y rheswm am hyn yw bod canlyniadau
uniongyrchol peidio acirc thalur pethau hyn yn llawer mwy difrifol
Mae llawer o fanciau a chwmniumlau cardiau credyd yn cynnig gwyliau rhag talu mwy o
gyfleusterau gorddrafft a chyfraddau llog isel i helpu pobl drwy gydol cyfnod Covid-19
Os ydych chin poeni am dalu eich taliadau banc neu gerdyn credyd dylech gysylltu
acircch cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu newydd
neu gymorth arall ar waith ich helpu
Mae sawl busnes wedi mynd i drafferthion ariannol yn ystod Covid-19 ac mae rhai
wedi mynd i ddwylorsquor gweinyddwyr er enghraifft BrightHouse Er gwaethaf hyn maen
bwysig cofio bod unrhyw ddyled syn ddyledus yn parhau a bydd disgwyl i chi ddal i
wneud eich taliadau ariannol Os ydych chin cael trafferth talu cysylltwch acircr cwmni i
drafod pa gymorth y maen gallu ei gynnig Bydd Cyngor ar Bopeth yn gallu helpu os
oes angen cymorth arnoch i wneud hyn
Os ydych yn agosaacuteu at oedran pensiwn ac yn poeni am y farchnad ariannol ac yn
ystyried eich dewisiadau o ran eich pensiwn neu fel arall maer Awdurdod Ymddygiad
Ariannol (FCA) yn awgrymu nad ydych yn rhuthro i wneud penderfyniad ac y dylech
gael cyngor annibynnol Gallwch gael gafael ar ganllaw pensiwn Cymraeg clir am
24
ddim cyn gwneud unrhyw benderfyniad am eich cynilion ymddeol drwy wefan y
Gwasanaeth Cynghori ar Bensiynau
Maer FCA hefyd yn awgrymu eich bod yn wyliadwrus o sgamiau ar hyn o bryd ac yn
mynd i wefan Scam Smart i ddysgu sut i ddiogelu eich hun rhag sgamiau pensiwn
Mae hyn yn cynnwys pobl sydd eisoes wedi ymddeol ac syn ailfeddwl eu dewisiadau
Benthyciadau diwrnod cyflog
Maersquor FCA yn disgwyl i gwmniumlau syrsquon darparu benthyciadau credyd tymor byr cost
uchel (HCSTC) roi cymorth irsquor cwsmeriaid hynny syrsquon cael trafferth gwneud taliadau o
ganlyniad irsquor coronafeirws
Os ydych yn poeni am ad-dalu benthyciad dylech gysylltu acircrsquoch darparwr ar unwaith
oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu amgen ar waith ich helpu
o Trwydded deledu
Maer BBC wedi cyhoeddi ei fod yn oedi cyn codi tacircl ar bobl dros 75 oed am
drwyddedau teledu tan fis Awst yng ngoleunir achosion o Covid-19 Os ydych yn cael
trafferth talu eich trwydded deledu ac nad ydych yn perthyn ir categori oedran hwn
dylech gysylltu acircr cwmni trwyddedu teledu ar unwaith i drafod pa ddewisiadau sydd
ar gael i chi Gallwch weld eu manylion yma
httpswwwtvlicensingcouklanguagesLANG1
p Prydau ysgol am ddim
Os oes gan eich plentyn neu blant hawl i gael prydau ysgol am ddim byddwch yn dal
i gael y cymorth hwn er bod yr ysgolion ar gau
Mae awdurdodau lleol yng Nghymru i gyd wedi gwneud trefniadau i sicrhau bod
disgyblion syn cael prydau ysgol am ddim yn parhau iw cael Gall y trefniadau hyn
amrywio yn ocircl ardal yr awdurdod lleol rydych yn byw ynddi
Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol i gael gwybod sut maer cynllun yn cael ei
weinyddu os nad yw wedi cysylltu acirc chin barod Gallwch ddod o hyd iw fanylion
cyswllt drwy nodi eich cod post yma a chwilio am ei fanylion cyswllt drwy ei wefan
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
q Banciau bwyd
Mae banciau bwyd yn gwneud popeth o fewn eu gallu i barhau i weithredu drwy Covid-
19 ac ich helpu gyda chyflenwadau bwyd Fodd bynnag cofiwch y gallair broses
25
gyfeirio rydych yn ei dilyn i gael gafael ar y bwyd fod wedi newid yn eich ardal leol ar
hyn o bryd Mae rhai banciau bwyd hefyd wedi gorfod cau neu nid ydynt ar agor am
gymaint o oriau oherwydd Covid-19
Oherwydd cyngor ar gadw pellter cymdeithasol ac er eich diogelwch maen bosibl bod
y broses ar gyfer cael gafael ar fwyd gan fanc bwyd wedi newid yn dibynnu ar eich
ardal leol Oherwydd hyn maersquon syniad da i chi holi am y trefniadau wrth siarad acircch
asiantaeth atgyfeirio neu gysylltu acirc hi dros y ffocircn cyn mynd ir banc bwyd i ddeall pa
drefniadau sydd ar waith ar hyn o bryd
Gallwch ddod o hyd ich banc bwyd lleol drwy ddefnyddior wefan ganlynol
httpswwwtrusselltrustorgget-helpfind-a-foodbank
Cael gafael ar gyflenwadau gan fanc bwyd
Bydd angen taleb bwyd arnoch y gallwch eu cael naill ai drwy eich cymdeithas dai
gwasanaethau cynghori lleol rhai swyddfeydd Cyngor ar Bopeth lleol gwasanaethau
cymdeithasol neu asiantaethau lleol fel canolfannau plant Mae Ymddiriedolaeth
Trussell bellach wedi rhoi system e-atgyfeirio ar-lein ar waith ar gyfer rhai ou banciau
bwyd i helpu i gynnal mesurau cadw pellter cymdeithasol yn ystod achosion Covid-
19
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwtrusselltrustorgget-helpemergency-food
26
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF)
Maersquor Gronfa Cymorth Dewisol (DAF) yn gronfa y gellir troi ati pan fyddwch wedi
chwilio ym mhob man arall Ei bwriad yw cefnogi pobl syn profi caledi difrifol Bydd
llawer or bobl hyn ymhlith y rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas oherwydd
materion syn ymwneud acirc thlodi materion iechyd corfforol a meddyliol ac oedran ac
felly maent yn wynebu mwy o risg o effeithiau Covid-19 oherwydd rhesymau syn
ymwneud ag iechyd neur economi
Maer gronfa yn cynnwys dau fath o grant
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP)
Maersquor EAP yn grant syrsquon helpu gyda chostau hanfodol ar ocircl argyfwng neu os bydd
hawliwr wedi profi trychineb megis llifogydd neu dacircn yn y cartref neu galedi ariannol
difrifol am resymau syn cynnwys oedi gyda thalu budd-daliadau
Bwriad y taliad yw helpu i dalu am fwyd nwy a thrydan dillad a chostau teithio brys
Nid ywr gronfa wedii chynllunio i dalu am ddiffygion ariannol parhaus ond maen grant
y gellir manteisio arno pan fyddwch wedi rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Mae nifer o daliadau brys ar gael - nid oes unrhyw feini prawf cymhwyster ar wahacircn i
angen ar ocircl rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Rydych yn gallu hawlio 1 dyfarniad mewn 28 diwrnod a 3 dyfarniad mewn cyfnod treigl
o 12 mis
Gallwch gael EAP yn syth ich cyfrif banc Bydd angen i chi ddarparu eich cod didoli a
rhif eich cyfrif fel rhan och cais
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP)
Grant yw taliadau IAP i helpu rhywun i fywn annibynnol yn hytrach na mynd i sefydliad
neu aros yno megis cartref gofal neu ysbyty Maer grant yn cwmpasu eitemau
hanfodol yn y cartref fel
nwyddau gwyn fel oergell popty a pheiriant golchi
eitemau cartref hanfodol megis gwelyau dillad gwely a seddau
Mae angen ir ceisiadau hyn gael eu cefnogi gan lsquobartner cymeradwyrsquo a all hefyd eich
helpu i lenwi eich cais neu wneud cais ar eich rhan Maersquon cynnwys
awdurdodau lleol
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
2
Pwrpas y ddogfen
Maersquor argyfwng Covid-19 yn boen meddwl arbennig irsquor rheini syrsquon cael trafferth talu eu
rhent aneu eu biliau ond mae cymorth a chyngor ar gael gan lawer o sefydliadau a
lleoedd gwahanol Mae rhywfaint or help ar gefnogaeth hon yn newydd wedirsquou
sefydlu i helpu pobl i ymdopirsquon ariannol yn ystod yr argyfwng hwn
Cynlluniwyd y ddogfen fel canllaw i staff rheng flaen wrth weithio gyda defnyddwyr
gwasanaethau Bydd yn helpu staff a defnyddwyr i ddeall pa fudd-daliadau a chymorth
a all fod ar gael irsquor unigolyn aneursquor aelwyd
Maersquor canllaw wedirsquoi ysgrifennursquon uniongyrchol irsquor unigolyn Er enghraifft lsquoEfallai y
byddwchrsquo lsquoOs byddwchrsquo Bydd hyn yn galluogi staff rheng flaen i adael y ddogfen
gydag unigolion er mwyn iddynt allu darllen drwyddi yn eu hamser eu hunain
3
Y budd-daliadau arsquor cymorth sydd ar gael i
denantiaid syrsquon byw yng Nghymru yn ystod y
pandemig coronafeirws
Cyflwyniad
Boed yn denant yn y sector cymdeithasol neursquor sector preifat maersquon bwysig i chi siarad
acircrsquoch landlord cyn gynted acirc phosibl os ydych yn meddwl efallai y byddwch yn cael
trafferth talu eich rhent arsquoch biliau gan ei bod yn bosib y gallant eich helpu Diben y
ddogfen hon yw rhoi cyngor i denantiaid ledled Cymru a all fod yn rhentu gan y cyngor
neu gan gymdeithas dai (y sector cymdeithasol) neu gan landlord preifat neu asiant
rheoligosod eiddo (y sector preifat) Maersquor canllawiau yn darparu gwybodaeth am y
cymorth sydd ar gael ar hyn o bryd ledled Cymru ich helpu i barhau i dalu eich rhent
arsquoch biliau ac maen rhoi gwybodaeth am sut i gael gafael arno
Maer canllawiau diweddaraf syn ymwneud acirc thai yn cael eu cyhoeddi yma
httpsllywcymrutai-coronafeirws
Defnyddiorsquor canllaw hwn
Os nad ydych yn siŵr a ydych yn denant yn y sector cymdeithasol neur sector preifat
neu os ydych chi angen help i ddefnyddior ddogfen ganllaw hon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukcymraegabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcycysylltwch-a-ni
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
4
Maen bwysig eich bod yn gwybod gan fod gwahanol fathau o gymorth ar gael gan
ddibynnu a ydych yn denant yn y sector cymdeithasol ynteun denant yn y sector
preifat Cyn pob adran yn y canllaw fe welwch mewn cromfachau pa sector y maer
cymorth yn cyfeirio ato
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol yn unig)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector preifat yn unig)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Rydym wedi nodi nifer o ddolenni gwe drwy gydol y ddogfen hon Maer rhain naill ain
cael eu darparu fel dolen uniongyrchol er enghraifft
httpsllywcymru
Neu
Maent wedi cael eu nodi fel dolen drwyr gair lsquoymarsquo Er enghraifft
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth yma
I gael mynediad at y mathau hyn o ddolenni bydd angen i chi hofran gydach llygoden
dros y gair mewn glas llachar pwysorsquor botwm Ctrl ar eich bysellfwrdd ac wrth ddal y
botwm Ctrl i lawr cliciwch y botwm chwith ar eich llygoden Bydd hyn yn agor y
dudalen we ar eich cyfrifiadur neu ddyfais sydd wedii chysylltu acircr rhyngrwyd
Os oes gennych chi ffrindiau aneu deulu y gallairsquor canllaw hwn fod yn ddefnyddiol
iddynt ond nad oes ganddynt ffordd o ddefnyddio dyfais aneur sgiliau i gael
mynediad iddi drwyr rhyngrwyd mae croeso i chi rannur wybodaeth sydd yn y canllaw
hwn acirc nhw er mwyn iddyn nhw hefyd gael budd ohono
Roedd yr wybodaeth a nodwyd yn y ddogfen ganllaw hon yn gywir pan gafodd ei
chyhoeddi Byddwn yn parhau i ddiweddarur ddogfen ganllaw drwy gydol yr achosion
o Covid-19 ond efallai na fydd yn gywir ar yr adeg y byddwch yn ei darllen Felly er
mwyn osgoi cael eich siomi dylech bob amser edrych ar y meini prawf cymhwysedd
ar gyfer unrhyw raglen gymorth cyn gwneud cais rhag ofn y byddan nhw wedi newid
Ni ellir ein dal nin gyfrifol
5
Cynnwys
Budd-daliadau 6
a Credyd Cynhwysol 6
b Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh) 9
c Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG) 11
d Tacircl Salwch Statudol (SSP) 12
e Cynllun cadw swyddi ndash ffyrlo 13
f Cynllun irsquor hunangyflogedig 14
g Lwfans Tai Lleol (LHA) 16
h Taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP) 17
Help gydach biliau o ddydd i ddydd ach costau byw 20
i Cymorth gydarsquor dreth gyngor 20
j Nwytrydan 21
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth 22
l Dŵr 23
m Band eang a ffonau symudol 23
n Banciau cardiau credyd benthyciadau 23
o Trwydded deledu 24
p Prydau ysgol am ddim 24
q Banciau bwyd 24
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol 26
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF) 26
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP) 26
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP) 26
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol 28
Cymorth digartrefedd 28
Cymorth arall 28
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi allan 29
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli 29
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP) 30
Achosion cymryd meddiant presennol 30
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad 31
Cysylltiadau allweddol 31
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus 35
6
Budd-daliadau
Pun ai a ydych chirsquon ddi-waith yn gyflogedig neun hunangyflogedig efallai y byddwch
yn gymwys i gael cymorth drwy Adran Gwaith a Phensiynau Llywodraeth y DU aneu
Gyllid a Thollau ei Mawrhydi (CThEM) Gallai hyn fod am nifer o wahanol resymau
Efallai eich bod wedi colli eich swydd yn ddiweddar
Efallai eich bod yn gweithio llai o oriau yn sgil bod ar gontract dim oriau
Efallai eich bod wedi colli incwm gan eich bod ond yn derbyn 80 orsquoch cyflog
drwyrsquor cynllun Cadw Swyddi
Efallai eich bod yn cymryd gwyliau di-dacircl er mwyn gofalu am blentynplant gan
fod yr ysgol ar gau
Efallai eich bod yn hunangyflogedig ac yn aros i CThEM roi gwybod i chi os
ydych yn gymwys ar gyfer y cynllun Hunangyflogedig
Mae meini prawf cymhwysedd pob budd-dal yn wahanol felly os efallai y byddwch yn
gymwys i gael un ohonynt hyd yn oed os nad ydych yn gymwys i gael un arall Maersquon
bosib hefyd y gallech fod yn gymwys i gael mwy nag un budd-dal ar yr un pryd
Os byddwch yn gymwys bydd y swm y byddwch yn gymwys iw gael yn dibynnu ar
eich amgylchiadau unigol ac ar eich cartref Gallwch ddefnyddio cyfrifiannell budd-
daliadau ar-lein ich helpu i ddeall yr hyn y gallech ei gael Gellir gweld enghreifftiau o
gyfrifianellau budd-daliadau yma
httpswwwgovukbenefits-calculators
Os ydych eisoes yn hawlio Credyd Cynhwysol siaradwch acircrsquoch hyfforddwr gwaith drwy
eich cyfnodolyn ar-lein i weld sut y gallant helpu
Os nad ydych eisoes yn hawlio bydd yr wybodaeth isod yn eich helpu i ddeall beth y
gallech fod yn gymwys irsquow hawlio a sut i gyrraedd ato
a Credyd Cynhwysol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Mae Credyd Cynhwysol yn daliad i helpu gydarsquoch costau byw ac maersquon cael ei dalursquon
fisol
7
Byddai derbyn Credyd Cynhwysol yn golygu y byddech mewn gwell sefyllfa i barhau i
dalu eich rhent ach biliau ac atal ocircl-ddyledion rhent a biliau rhag cronni drwyr
achosion o Covid-19
Gallwch gael rhagor o wybodaeth am y Credyd Cynhwysol yma
httpswwwgovukuniversal-credit
Cymhwysedd
Efallai y byddwch yn gallu cael Credyd Cynhwysol os ydych yn ddi-waith yn gyflogedig
neun hunangyflogedig
arsquoch bod ar incwm isel neun ddi-waith
arsquoch bod yn 18 oed neursquon hŷn (mae rhai eithriadau os ydych chin 16 i 17 oed)
arsquoch bod chi (neu eich partner) dan oedran Pensiwn y Wladwriaeth
bod gennych chi ach partner pound16000 neu lai o gynilion rhyngoch chi (bydd y swm
yr ydych yn gymwys iw gael yn llai os oes gennych gynilion o rhwng pound6000 ac
pound16000)
arsquoch bod yn byw yn y DU
Mae Credyd Cynhwysol yn seiliedig ar gyfraddau lwfans safonol Mae Llywodraeth y
DU wedi cynyddur lwfans safonol mewn Credyd Cynhwysol ar elfen sylfaenol yn y
Credyd Treth Gwaith am 1 flwyddyn ndash gan gynyddursquor ddau o pound20 yr wythnos (ar ben y
cynnydd blynyddol sydd wedirsquoi gynllunio) Bydd hyn yn berthnasol i hawlwyr Credyd
Cynhwysol newydd a phresennol ac i hawlwyr presennol y Credyd Treth Gwaith Er
enghraifft mae hyn yn golygu y bydd y lwfans safonol ar gyfer un hawlydd (25 oed a
throsodd) y Credyd Cynhwysol yn cynyddu o pound31782 y mis i pound40989 1
Gallwch ddod o hyd i wybodaeth am y cyfraddau lwfans safonol yma
httpswwwgovukuniversal-creditwhat-youll-get
Os ydych yn hunangyflogedig
Er mwyn cefnogi pobl hunangyflogedig i ddelio ag effaith Covid-19 a chaniataacuteu ir
mesurau hunanynysu a chadw pellter cymdeithasol gael eu dilyn bydd gofynion y
Llawr Isafswm Incwm yn cael eu llacio dros dro Bydd y newid hwn yn berthnasol i
holl hawlwyr y Credyd Cynhwysol newydd a phresennol y mae Covid-19 neu
hunanynysu yn effeithio arnynt yn ocircl cyngor y Llywodraeth Bydd hyn yn para gydol yr
argyfwng (Os ydych yn hunangyflogedig arsquoch enillion yn isel efallai y bydd eich budd-
dal yn cael ei gyfrifo ar enillion uwch narsquor hyn sydd gennych Gelwir hyn yn lsquollawr
1 Dawrsquor gwerthoedd hyn o httpswwwunderstandinguniversalcreditgovukcoronavirus
8
isafswm incwmrsquo ac maersquon cael ei osod ar lefel yr isafswm cyflog cenedlaethol ar nifer
yr oriau y byddai disgwyl i chi eu gweithio)
Sut mae gwneud cais
I wneud cais bydd angen i chi wneud hawliad ar-lein gan ddefnyddior ddolen
ganlynol
httpswwwgovukuniversal-credithow-to-claim
Os nad oes gennych fodd o ddefnyddior rhyngrwyd gallwch gysylltu acirc llinell hawlio
Credyd Cynhwysol yr Adran Gwaith a Phensiynau ar y ffocircn
- 0800 328 1744 (Cymraeg)
- 0800 328 5644 (Saesneg)
- 0800 328 1344 (ffocircn testun)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener rhwng 930am a 3pm
Sylwch ndash oherwydd rheolau cadw pellter cymdeithasol mae holl weithgarwch y
Ganolfan Waith wedi symud ar-lein neu dros y ffocircn
Beth fydd angen i chi ei gael yn barod cyn dechrau ar y broses wneud cais
Cyn i chi ddechraur broses wneud cais maen syniad da i chi gael yr wybodaeth
angenrheidiol yn barod Os na fyddwch yn darparur wybodaeth gywir pan fyddwch yn
gwneud cais gallai effeithio ar ba mor gyflym y byddwch yn cael eich taliad cyntaf neu
faint y byddwch yn ei gael
Bydd angen y canlynol arnoch
- Manylion eich cyfrif banc cymdeithas adeiladu neu undeb credyd (ffoniwch
y llinell gymorth Credyd Cynhwysol uchod os nad oes gennych un or
rhain)
- Cyfeiriad e-bost (os nad oes gennych un bydd angen i chi ddewis
darparwr e-bost a sefydlu cyfrif Mae sawl darparwr e-bost ar gael mae
enghreifftiaun cynnwys Gmail neu Yahoo)
- Gwybodaeth am eich tŷ er enghraifft faint o rent rydych chin ei dalu ac
unrhyw dacircltaliadau gwasanaeth cysylltiedig
- Manylion eich incwm er enghraifft slipiau cyflog
- Manylion unrhyw gynilion neu fuddsoddiadau fel cyfranddaliadau neu
eiddo yr ydych yn ei rentu
- Manylion faint rydych chin ei dalu am ofal plant os ydych chin gwneud cais
am gymorth gyda chostau gofal plant
9
Rhaid i chi hefyd gadarnhau pwy ydych chi ar-lein felly bydd angen prawf arnoch er
enghraifft
trwydded yrru
pasbort
cerdyn debyd neu gredyd
Os oes angen help arnoch i wneud eich hawliad ffoniwch linell gymorth y Credyd
Cynhwysol neu cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth drwy ei wefan
httpswwwcitizensadviceorgukhelptoclaim
Blaenswm ad-daladwy drwyrsquor Credyd Cynhwysol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Gall pobl syn gwneud cais am Gredyd Cynhwysol (CC) wneud cais am flaenswm ad-
daladwy 100 o ddiwrnod 1 drwy ofyn am hyn drwy eu cyfnodolyn ar-lein ar ocircl
cofrestrun llwyddiannus neu dros y ffocircn Mae hyn yn golygu na fydd angen i chi aros
y 5 wythnos arferol cyn cael taliad CC Ni fydd yn rhaid i chi ymweld acircr Ganolfan
Waith gallwch wneud cais ar-lein neu os nad oes gennych fodd o ddefnyddiorsquor
rhyngrwyd gallwch ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (gweler y rhifau uchod)
Maen bosibl nad eich blaenswm ad-daladwy 100 fydd y gwerth a gewch yn eich
hawliad parhaus unwaith y bydd eich hawliad wedii ddilysu Bydd hefyd yn amrywio o
ganlyniad i newidiadau i incwm eich cartref ac o ganlyniad i unrhyw oriau y byddwch
yn eu gweithio
Nodyn ndash maersquor Budd-dal Tai bellach wedii ddisodli gan y Credyd Cynhwysol Os oes
gennych hawl i gael Credyd Cynhwysol bydd eich hawliad yn cael ei dalu i chi mewn
un taliad ndash gan gynnwys y gyfran or cyfraniad at dŷ Yna bydd angen i chi dalu eich
rhent yn uniongyrchol irsquoch landlord och blaenswm ad-daladwy Ni fydd eich taliad rhent
yn cael ei drosglwyddo ich landlord yn awtomatig oni bai eich bod wedi trefnu i hyn
ddigwydd gydarsquoch hyfforddwr gwaith ach landlord
b Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn sacircl neu os oes gennych gyflwr iechyd neu anabledd syn cyfyngu ar eich
gallu i weithio efallai y byddwch yn gallu cael y Lwfans Cyflogaeth a Chymorth (LCCh)
Newydd Ar gyfer y rhai syrsquon hawlio orsquor newydd bydd angen i chi fod wedi talu neu
wedi cael eich credydu acirc digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol yn y 2 flynedd dreth
lawn ddiwethaf
10
Maersquor LCCh Newydd yn daliad bob pythefnos y gellir ei hawlio ar ei ben ei hun neu ar
yr un pryd acircr Credyd Cynhwysol (CC) Bydd yn cymryd o leiaf 14 diwrnod cyn i chi
dderbyn y taliad cyntaf
Gallai unrhyw bensiwn personol sydd gennych effeithio ar faint y gallech ei dderbyn
Fodd bynnag ni fydd ffynonellau incwm eraill na chynilion yn effeithio arno Os yw
eich partner yn gweithio nid fydd hyn yn effeithio ar eich hawliad
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth am yr LCCh Newydd yma
httpswwwgovukguidancenew-style-employment-and-support-allowance
Cymhwysedd
I gael yr LCCh Newydd mae angen i chi
fod wedi gweithio fel cyflogai neu fod wedi bod yn hunangyflogedig
fod wedi talu digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol yn y 2 i 3 blynedd diwethaf
- mae credydau Yswiriant Gwladol hefyd yn cyfrif
Chewch chi ddim yr LCCh Newydd os
ydych chin cael y premiwm anabledd difrifol neu fod gennych hawl irsquow gael
os cawsoch y premiwm anabledd difrifol yn ystod y mis diwethaf neu os oedd
gennych hawl irsquow gael arsquoch bod yn dal yn gymwys iw gael
Ni chewch yr LCCh Newydd os ydych chirsquon cael Tacircl Salwch Statudol (SSP) gan
gyflogwr ond gallwch wneud cais amdano hyd at 3 mis cyn ich SSP ddod i ben
Gallech gael Credyd Cynhwysol ar yr un pryd neu yn llersquor LCCh Newydd
Tra byddwch yn cael yr LCCh Newydd byddwch yn ennill credydau Yswiriant Gwladol
Dosbarth 1 a all helpu tuag at eich Pensiwn y Wladwriaeth a budd-daliadau ar sail
cyfraniadau eraill yn y dyfodol
Sut mae gwneud cais
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol siaradwch acircch hyfforddwr gwaith neuch
rheolwr achos drwy eich cyfnodolyn ar-lein ynglŷn acirc gwneud cais Gallwch wneud hyn
drwy fewngofnodi irsquoch cyfrif Credyd Cynhwysol
Os nad ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol bydd angen i chi ffonio llinell gymorth
y Credyd Cynhwysol i drefnu hawliad newydd
- 0800 328 1744 (Cymraeg) Dewiswch rif 2
- 0800 328 5644 (Saesneg) Dewiswch rif 2
- 0800 328 1344 (ffocircn testun) Dewiswch rif 2
11
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener rhwng 0800am a 600pm
c Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn ddi-waith neun gweithio llai nag 16 awr yr wythnos efallai y byddwch yn
gallu cael y Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG) irsquoch helpu wrth chwilio am waith Er
mwyn hawlio bydda angen i chi fod wedi talu digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol
aneu wedi cael digon o gredydau yn y 2 flynedd dreth lawn ddiwethaf
Maersquor LCG Newydd yn daliad bob pythefnos y gellir ei hawlio ar ei ben ei hun neu ar
yr un pryd acircrsquor Credyd Cynhwysol Os ydych chin gymwys gallwch gael LCG Newydd
am hyd at 182 diwrnod Ar ocircl hyn bydd eich hyfforddwr gwaith yn siarad acirc chi am eich
dewisiadau
Os ydych chin gymwys ar gyfer yr LCG arsquor Credyd Cynhwysol bydd swm yr LCG y
byddwch yn ei gael yn cael ei ystyried fel incwm ar gyfer y Credyd Cynhwysol
Nid yw eich cynilion ach cyfalaf (neu gynilion cyfalaf ac incwm eich partner) yn cael
eu hystyried wrth hawliorsquor LCG Newydd Fodd bynnag gall unrhyw enillion neu daliad
yr ydych yn ei gael o gronfa bensiwn effeithio ar y swm y gallech ei gael
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth am yr LCG Newydd yma
httpswwwgovukguidancenew-style-jobseekers-allowance
Cymhwysedd
I fod yn gymwys i gael LCG Newydd bydd angen i chi fod wedi gweithio fel cyflogai
ac wedi talu cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 1 fel arfer yn y 2 i 3 blynedd
diwethaf Gall credydau Yswiriant Gwladol gyfrif hefyd
Ni fyddwch yn gymwys os oeddech yn hunangyflogedig a dim ond wedi talu
cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 2 oni bai eich bod yn gweithio fel pysgotwr
cyfran neu weithiwr datblygu gwirfoddolwyr
Bydd angen i chi hefyd
fod yn 18 oed neu hŷn
fod dan oedran Pensiwn y Wladwriaeth
beidio acirc bod mewn addysg amser llawn
fod ar gael i weithio
12
beidio acirc bod yn gweithio ar hyn o bryd neun gweithio llai nag 16 awr yr wythnos
ar gyfartaledd
beidio acirc bod acirc salwch neu anabledd syn eich atal rhag gweithio
fod yn byw yng Nghymru yr Alban neu Loegr
fod acirc hawl i weithio yn y DU
Bydd angen i chi hefyd ddangos eich bod yn chwilio am waith er mwyn parhau i gael
taliadau
Edrychwch i weld a ydych yn gymwys ar gyfer y Credyd Cynhwysol Os ydych chi
gallech gael Credyd Cynhwysol ar yr un pryd neu yn llersquor LCG Newydd
Tra byddwch yn cael yr LCCh Newydd byddwch yn ennill credydau Yswiriant Gwladol
Dosbarth 1 a all helpu tuag at eich Pensiwn y Wladwriaeth a budd-daliadau ar sail
cyfraniadau eraill yn y dyfodol
Sut mae gwneud cais
Bydd angen i chi wneud cais ar-lein yma
httpswwwapply-for-new-style-jsaservicegovuklang=cy
Os nad ydych yn gallu gwneud cais ar-lein gallwch wneud cais dros y ffocircn drwy ffonio
Y Ganolfan Byd Gwaith
Rhif ffocircn 0800 055 6688
Ffocircn testun 0800 023 4888
Cyfnewid testun (os na allwch glywed neu siarad ar y ffocircn) 18001 yna 0800 055
6688
Cymraeg 0800 012 1888
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 8am i 6pm
d Tacircl Salwch Statudol (SSP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn gyflogedig ac yn sacircl neun gorfod hunanynysu oherwydd Covid-19 (naill
ain uniongyrchol neu gan fod aelod och cartref yn hunanynysu) efallai y byddwch yn
gymwys i hawlio SSP a fydd yn eich helpu i dalu eich rhent ach biliau
Mae SSP yn cael ei dalu gan eich cyflogwr yn yr un ffordd acircrsquoch cyflog arferol er
enghraifft yn wythnosol neu yn fisol
13
Maersquoch cymhwysedd ar gyfer SSP yn dibynnu ar eich statws cyflogaeth ach enillion
Os ydych yn gyflogedig ac yn hunanynysu byddwch yn cael yr SSP drwy eich cyflogwr
Nid oes yn rhaid ich cyflogwr dalu mwy na chyfradd safonol yr SSP i chi ond gall
ddewis gwneud hynny Mae gan rai cyflogwyr gynlluniau tacircl salwch cytundebol mwy
hael Maen werth darllen eich contract aneu lawlyfr staff yn uniongyrchol gydach
cyflogwr neu eich cynrychiolydd Undeb os ydych chin rhan o Undeb i weld beth y
bydd gennych hawl iddo
Cyfraddau safonol yr SSP
Os ydych chin gyflogedig ac yn ennill o leiaf pound120 yr wythnos byddwch yn gallu cael
pound9585 yr wythnos am hyd at 28 wythnos Fel arfer rhaid i chi fod i ffwrdd or gwaith
am o leiaf 4 diwrnod yn olynol ond yn ddiweddar mae Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi
y bydd yr SSP yn cael ei dalu or diwrnod cyntaf y byddwch yn absennol os ywn
gysylltiedig acirc Covid-19 Maen bwysig rhoi gwybod ich cyflogwr eich bod yn sacircl
oherwydd Covid-19 er mwyn sicrhau eich bod yn cael y taliad cywir
Os ydych chin hunangyflogedig ni fyddwch yn gymwys i gael SSP Fodd bynnag os
byddwch yn sacircl neun hunanynysu o ganlyniad i Covid-19 efallai y byddwch yn gallu
hawlior Credyd Cynhwysol neursquor Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh)
Bydd yr LCCh yn awr yn cael ei dalu o ddiwrnod 1 y salwch yn hytrach na diwrnod
8 Bydd angen i chi wneud hawliad yn dilyn y canllawiau a nodir yn rhan 1a or canllaw
hwn
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth am yr SSP yma
httpswwwgovukstatutory-sick-payeligibility
e Cynllun cadw swyddi ndash ffyrlo
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun Cadw Swyddi Covid-19 newydd a fydd yn berthnasol i lsquoweithwyr ar
ffyrlorsquo Bydd y cynllun yn rhedeg am o leiaf 4 mis o 1 Mawrth 2020 ac yn cael ei
ymestyn os bydd angen
Rydych yn weithiwr ar ffyrlo os ydych yn weithiwr cyflogedig sydd wedirsquoi gadw ar
gyflogres eich cyflogwr yn hytrach narsquoch diswyddo Os bydd eich cyflogwr yn gofyn i
chi fod ar ffyrlo drwy gynllun Cadw Swyddi Llywodraeth y DU bydd yn cysylltu acirc chi
ac yn gofyn i chi gytuno irsquor telerau Byddwch yn cael y pecyn cynllun safonol o leiaf
Bydd eich cyflogwr
yn talu o leiaf 80 och cyflogau misol rheolaidd i chi hyd at uchafswm o pound2500 fel eich cyflog
14
yn gallu hawlio am o leiaf 3 wythnos yn olynol ac am hyd at 3 mis - ond gellir ymestyn hyn
yn gallu dewis talu mwy nar grant - ond nid oes rhaid iddo wneud hynny
yn methu dewis talu llai nar grant
Byddwch yn dal i dalu treth incwm cyfraniadau Yswiriant Gwladol ad-daliadau benthyciadau myfyrwyr ac unrhyw ddidyniadau eraill (fel cyfraniadau pensiwn) och
cyflog
Sut y cyfrifir eich enillion misol
Os ydych chi wedi bod yn gyflogedig (neun cael eich cyflogi gan fusnes cyflogi yn achos gweithwyr asiantaeth) am flwyddyn lawn bydd eich cyflogwr yn hawlio am yr uchaf o naill ai
y swm a enilloch yn yr un mis y llynedd neu
gyfartaledd eich enillion misol or flwyddyn ddiwethaf
Os ydych wedi cael eich cyflogi am lai na blwyddyn bydd eich cyflogwr yn hawlio cyfartaledd eich cyflog misol rheolaidd ers i chi ddechrau gweithio Maer un trefniadaun berthnasol os bydd eich cyflog misol yn amrywio er enghraifft os ydych ar gontract dim oriau
Os gwnaethoch chi ddechrau gweithio ym mis Chwefror 2020 bydd eich cyflogwr yn talu eich enillion orsquor mis hwnnw i chi ar sail pro rata
Bydd y grant a delir ich cyflogwr yn ystyried eich tacircl rheolaidd cytundebol megis cyflogau y comisiwn gorfodol a goramser yn y gorffennol Ni fydd y cyfrifiad yn cynnwys taliadau dewisol comisiwn (gan gynnwys tipiau) neu daliadau bonws taliadau nad ydynt yn arian parod neu fuddion mewn nwyddau
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukguidancecheck-if-you-could-be-covered-by-the-coronavirus-job-
retention-schemehow-much-youll-get
f Cynllun irsquor hunangyflogedig
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun cymorth incwm Covid-19 newydd ar gyfer pobl hunangyflogedig Os
ydych chin hunangyflogedig neun aelod o bartneriaeth ac wedi colli incwm oherwydd
Covid-19 efallai y byddwch yn gymwys i wneud cais am grant
Os ydych yn gymwys bydd y cynllun yn caniataacuteu i chi gael grant trethadwy gwerth
80 och elw masnachu hyd at uchafswm o pound2500 y mis am 3 mis
Cymhwysedd
15
Gallwch wneud cais os ydych chin unigolyn hunangyflogedig neun aelod o
bartneriaeth ach bod chi
wedi cyflwyno eich ffurflen dreth Hunanasesu treth incwm ar gyfer y flwyddyn
dreth 2018-19
wedi masnachu yn y flwyddyn dreth 2019-20
yn masnachu pan fyddwch chin gwneud cais neu y byddech chi heblaw am
Covid-19
yn bwriadu parhau i fasnachu yn y flwyddyn dreth 2020-21
wedi colli elw masnachupartneriaeth masnachu oherwydd Covid-19
Rhaid ich elw masnachu hunangyflogedig hefyd fod yn llai na pound50000 ac maen rhaid
i fwy na hanner eich incwm ddod o hunangyflogaeth Penderfynir ar hyn ar y sail bod
yn rhaid i un orsquor amodau canlynol fod yn wir
bod eich elw masnachuelw masnachu partneriaeth yn 2018-19 yn llai na
pound50000 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner cyfanswm eich incwm
trethadwy
bod ag elw masnachu cyfartalog o lai na pound50000 yn 2016-17 2017-18 a 2018-
19 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner eich incwm trethadwy cyfartalog
yn yr un cyfnod
Os gwnaethoch chi ddechrau masnachu rhwng 2016-19 dim ond y blynyddoedd
hynny y gwnaethoch chi ffeilio ffurflen dreth Hunanasesu ar eu cyfer y bydd CThEM
yn eu defnyddio
Bydd CThEM yn defnyddio data ar ffurflenni 2018-19 a gyflwynwyd eisoes er mwyn nodir rhai syn gymwys a bydd yn asesu risg unrhyw ffurflenni hwyr a gafodd eu ffeilio cyn y dyddiad cau ar 23 Ebrill 2020 yn y ffordd arferol
Os asesir eich bod yn gymwys byddwch yn cael grant trethadwy a fydd yn 80 or elw cyfartalog or blynyddoedd treth (lle bon berthnasol)
2016 i 2017 2017 i 2018 2018 i 2019
I gyfrifor cyfartaledd bydd CThEM yn ychwanegu cyfanswm yr elw masnachu ar gyfer y 3 blynedd treth (lle bon berthnasol) ac ynan rhannu gyda 3 (lle bon berthnasol) ac yn defnyddio hyn i gyfrifo swm misol
Bydd y grant yn cael ei dalun uniongyrchol ich cyfrif banc mewn un rhandaliad Bydd hyn yn digwydd o fis Mehefin 2020 ymlaen
Os mai dim ond yn 2019-2020 y gwnaethoch ddechrau eich busnes bydd angen i chi
wneud cais am Gredyd Cynhwysol (gweler Rhan 1a or canllaw hwn) Maersquor Adran
Gwaith a Phensiynau yn awgrymu eich bod yn siarad acircch cyfrifydd neuch cynghorydd
16
ariannol os yw hyn yn berthnasol i chi i weld pa gymorth pellach allai fod ar gael i chi
o ran rhoir gorau i hawliadau TAW fel y cyhoeddwyd gan Lywodraeth y DU
Sut mae gwneud cais
Nid oes angen i chi wneud cais am y cynllun hwn eich hun bydd CThEM yn cysylltu
acirc chi os ydych chirsquon gymwys Unwaith y bydd CThEM yn cysylltu acirc chi dim ond drwy
govuk y byddwch yn cael mynediad ir cynllun hwn
Bydd CThEM yn gwneud y taliad yn awtomatig ond maen bwysig eich bod yn
cyflwyno eich ffurflen dreth i CThEM ar gyfer 2018-2019 erbyn 23 Ebrill 2020
Os bydd rhywun yn anfon neges destun eich ffonio neun anfon e-bost atoch
yn honni ei fod oddi wrth CThEM gan ddweud eich bod yn gallu hawlio cymorth
ariannol neu fod ad-daliad treth yn ddyledus i chi ac yn gofyn i chi glicio ar
ddolen neun gofyn i chi roi gwybodaeth iddynt fel eich enw cerdyn credyd neu
fanylion banc - maen sgam
Gallwch gael rhagor o wybodaeth yn
httpswwwgovukguidanceclaim-a-grant-through-the-coronavirus-covid-19-self-
employment-income-support-scheme
Nodwch os ydych yn gymwys ar gyfer y cynllun hunangyflogedig bydd angen i chi
drafod eich amgylchiadau unigol acircr Adran Gwaith a Phensiynau er mwyn penderfynu
a fydd unrhyw incwm a gaiff ei dalu ar 80 ym mis Mehefin 2020 yn effeithio ar eich
gallu i hawlio cymorth hyd at y pwynt hwnnw
g Lwfans Tai Lleol (LHA) (Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector preifat yn unig)
Efallai y cewch help gydach rhent i gyd neu ran ohono os ydych yn rhentun breifat Gallwch wneud cais am help tuag at eich costau tai fel rhan or broses Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw hwn) Maersquor Budd-dal Tai bellach wedii ddisodli gan elfen cyfraniad at dŷ hawliad Credyd Cynhwysol ond os ydych o oedran pensiwn rydych yn dal yn debygol o hawlio Budd-dal Tai
Os ydych yn gymwys i gael cymorth gyda chostau tai byddwch yn cael cyfraniad ariannol tuag at eich rhent yn seiliedig ar Lwfans Tai Lleol (LHA) Maer cyfraniad y gallech ei gael yn dibynnu ar ble rydych chin byw a chyfraddaur farchnad rentu yn yr ardal
Gallwch gael rhagor o wybodaeth am yr LHA yma
17
httpsllywcymrulwfans-tai-lleol
h Taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Gall taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP) gynnig arian ychwanegol pan fydd eich cyngor lleol yn penderfynu bod angen help ychwanegol arnoch i daluch costau tai ar
ben yr hyn rydych eisoes yn ei gael drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
Cymhwysedd
Nid oes rhaid irsquoch cyngor lleol roi DHP i chi ndash maersquon dibynnu ar eich amgylchiadau Bydd eich cyngor lleol yn edrych ar eich amgylchiadau i weld a ydych yn gymwys i gael DHP Bydd yn penderfynu faint y byddwch yn ei gael ac am ba hyd y byddwch
yn cael y taliad
I gael DHP bydd angen i chi naill ai fod eisoes yn cael yr hen Fudd-dal Tai neur elfen cyfraniad at dŷ drwyr Credyd Cynhwysol
Os ywr cyngor yn penderfynu rhoi DHP i chi bydd yn ysgrifennu atoch i ddweud
faint fyddwch chin ei gael
pryd bydd y DHP yn dod i ben
Os byddwch dal angen DHP ar ocircl iddo ddod i ben gallwch wneud cais eto
Sut mae gwneud cais
Cysylltwch acircch cyngor lleol a holi sut mae gwneud cais am DHP Efallai y bydd am i chi wneud cais dros y ffocircn neu ar-lein Gallwch gael gwybod sut i gysylltu acircch cyngor lleol drwy nodi eich cod post yma - httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol - a dod o hyd iw fanylion cyswllt ar ei wefan
Mae gan Shelter Cymru hefyd adnodd cymorth ar-lein i helpu i wneud cais Bydd angen i chi nodi eich cod post a llwythor ffurflen gais i lawr drwyr ddolen ganlynol
httpssheltercymruorgukget-advicepaying-for-housinghousing-benefit-and-council-tax-reductiondiscretionary-housing-payments
Pan fyddwch chin gwneud cais byddwch mor glir ag y gallwch pan fyddwch chin esbonio pam mae angen DHP arnoch Er enghraifft dylech egluro
pam na allwch fforddio talu eich rhent
pam na allwch symud i rywle rhatach
a ywn achosi problemau i rywun rydych chirsquon gofalu amdano fel plentyn neu berthynas oedrannus
unrhyw dystiolaeth sydd gennych ee llythyr meddyg neu fanylion dyledion rydych chirsquon eu talu
18
Dylech hefyd ddweud wrth y cyngor os ydych yn aros ir Adran Gwaith a Phensiynau
benderfynu a allwch gael cyfraniad at dŷ drwyrsquor Credyd Cynhwysol
Os ydych yn cael DHP ar hyn o bryd gall eich awdurdod lleol gytuno iw ymestyn yn
ystod achosion Covid-19 ond bydd angen i chi gysylltu ag ef i drafod a chadarnhau
Os byddwch yn gwneud cais ar ffurflen bapur maen syniad da cadw copi or ffurflen
ar gyfer eich cofnodion
Apelio yn erbyn penderfyniad drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Os byddwch yn gwneud cais am gymorth budd-daliadau drwyr Adran Gwaith a
Phensiynau (DWP) ac nad ydych yn cael y canlyniad yr oeddech yn ei ddisgwyl
gallwch apelio yn erbyn y penderfyniad Mae rhai penderfyniadau nad oes modd eu
hailystyried ndash ond bydd yn dweud hynny ar eich llythyr penderfyniad gwreiddiol
I wneud hyn bydd angen i chi yn gyntaf ofyn ir penderfyniad am eich budd-daliadau
gael ei ystyried eto
Gallwch wneud hyn os oes unrhyw rai or canlynol yn berthnasol
rydych chin meddwl bod y swyddfa syn delio acircch hawliad wedi gwneud
camgymeriad neu wedi methu tystiolaeth bwysig
rydych yn anghytuno acircr rhesymau dros y penderfyniad
rydych am ir penderfyniad gael ei ystyried eto
Bydd angen i chi gysylltu acircr swyddfa a roddodd y penderfyniad i chi ndash bydd y
manylion cyswllt ar eich llythyr penderfyniad Er bod modd i chi wneud hynny drwy
lythyr yn ystod yr argyfwng Covid-19 maersquon syniad da i gysylltu dros y ffocircn neu ar-
lein
Os byddwch am apelio yn erbyn penderfyniad bydd angen i chi ofyn am broses
ailystyried gorfodol o fewn mis irsquor dyddiad ar eich llythyr penderfynu Os byddwch yn
gwneud hyn yn ysgrifenedig rhaid ir llythyr neur ffurflen gyrraedd y cyngor o fewn y
dyddiad terfyn hwnnw o fis Os na fyddwch wedi cael eich llythyr penderfyniad
cysylltwch acircr swyddfa lle gwnaethoch gais am y budd-dal
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol gallwch ddefnyddio eich cyfnodolyn i ofyn
am broses ailystyried gorfodol Os nad ydych yn gallu defnyddio eich cyfnodolyn
gallwch ofyn mewn unrhyw rai or ffyrdd canlynol
ysgrifennu ir cyfeiriad ar eich llythyr penderfyniad
llenwi ffurflen ai dychwelyd
19
Ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a y canllaw hwn)
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukapelio-penderfyniad-budd-dal
20
Help gydach biliau o ddydd i ddydd ach costau byw
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Efallai y byddwch yn cael trafferth talu biliau eich cartref o ganlyniad i newidiadau ich incwm yn ystod achos Covid-19 Rydym wedi nodi rhai dewisiadau sydd ar gael i chi isod a allai eich helpu yn ystod y cyfnod hwn
i Cymorth gydarsquor dreth gyngor
Os ydych chin cael trafferth talu eich rhent efallai y byddwch chin gallu gofyn ich
cyngor am help gydach treth gyngor
Mae rhai awgrymiadau yn cynnwys
Gofyn ich cyngor lleol i wasgaru eich treth gyngor dros 12 mis yn hytrach nar
10 arferol ndash bydd hyn yn lleihaur swm y byddwch yn ei dalu bob mis a gall eich
helpu i dalu eich rhent arsquoch biliau eraill Efallai y byddwch yn gallu gofyn am
batrymau talu gwahanol hefyd ond bydd angen cytuno ar hyn gydach cyngor
lleol
Holwch i weld a ydych yn gymwys i gael eithriad disgownt neu ostyngiad
Gofynnwch ich cyngor lleol a fyddai modd i chi leihau eich bil cyffredinol drwy
gael disgownt ar eich treth gyngor
- os ydych chirsquon byw ar eich pen eich hun
- os ydych chirsquon byw gyda dim ond rhywun sydd o dan 17 oed neu fyfyriwr
llawn amser
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd acirc phroblemau iechyd meddwl
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd ag anabledd difrifol
- os ydych chin ennill llai na swm penodol o arian (mae hyn yn dibynnu ble
rydych chin byw) Os ydych ar incwm isel a bod hawl gennych i gael
gostyngiad bydd eich bil yn cael ei ostwng a fydd yn ei gwneud yn fwy
fforddiadwy i chi dalu eich rhent
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth yma
httpsllywcymrutalu-llai-o-dreth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngorgwneud-cais-am-ddisgownt-neu-ostyngiad-treth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngor-taflen-wybodaeth
21
Gwiriwch os yw eich bil yn uwch nag y dylai fod os yw eich eiddo yn y band
treth gyngor anghywir Gallwch wirio band eich treth gyngor a chwestiynu eich
cyngor lleol am y gost os nad ywn edrych yn gywir Gallwch ddod o hyd i fand
eich treth gyngor yma
httpswwwgovukcouncil-tax-bands
Maer ddolen hon yn cynnwys mwy o wybodaeth am sut y caiff eich band ei
gyfrifo
httpswwwgovukguidanceunderstand-how-council-tax-bands-are-
assessedcy
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy roirsquoch cod post
yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Bydd angen i chi nodi eich amgylchiadau pan fyddwch yn gofyn iddo ystyried
eich cais Gall eich cyngor lleol helpu gydar broses hon ond os oes angen
mwy o help arnoch gallwch gysylltu acircch canolfan Cyngor ar Bopeth leol yma
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
Os oes gennych ocircl-ddyledion yn barod mae angen i chi weithredun gyflym
Cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth a all eich cynghori ymhellach
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
j Nwytrydan
Mae Llywodraeth y DU wedi cytuno ar fesurau gydar diwydiant ynni i gefnogi pobl syn
agored i niwed drwy Covid-19 Y bwriad yw sicrhau bod cwsmeriaid syn agored i
niwed a allai fynd i ddyled yn parhau i gael ynni tra maent yn hunanynysu
Yn fwy cyffredinol bydd unrhyw gwsmer ynni sydd mewn trallod ariannol hefyd yn cael
cefnogaeth gan ei gyflenwr a allai gynnwys ad-dalu dyledion ac ailasesu taliadau bil
eu lleihau neu eu rhewi lle bo angen tra bydd datgysylltu mesuryddion credyd yn cael
ei atal yn llwyr
Os ydych yn poeni na fyddwch yn gallu talu eich biliau ynni dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith a thrafod y dewisiadau a allai fod ar gael i chi ich helpu i gadw
eich taliadau ar y trywydd iawn yn ystod Covid-19
22
Efallai y byddwch hefyd am wneud yn siŵr eich bod yn cael y fargen orau o ran eich
ynni Dylai cyflenwyr ynni allu rhoi gwybodaeth i chi i weld a ydych ar y pecyn cywir
neu a oes ganddynt un rhatach ar eich cyfer Er mwyn cymharu acirc chyflenwyr ynni
eraill bydd angen i chi ddefnyddio safle cymharu prisiau ar-lein
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth
Os ydych yn hunanynysu oherwydd bod gennych gyflwr iechyd syn eich gwneud yn
fwy agored i niwed efallai y byddwch yn gymwys ar gyfer y Gofrestr Gwasanaethau acirc
Blaenoriaeth
Maer Gofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth yn wasanaeth am ddim syn cynnig sawl
budd fel cymorth acirc blaenoriaeth mewn argyfwng rhybudd ymlaen llaw am ymyriadau
yn y cyflenwad a rhagor o fanteision wrth reoli eich cyfrif ynni
Cymhwysedd
Rydych chin gymwys
- os ydych chi o oedran pensiwn
- os ydych chin anabl neu fod gennych salwch cronig
- os oes gennych gyflwr meddygol hirdymor
- os oes gennych nam ar y clyw neur golwg neu anghenion cyfathrebu
ychwanegol
- os ydych chi mewn sefyllfa fregus
Sut mae gwneud cais
Mae angen i chi gysylltu acircch cyflenwr ynni yn uniongyrchol i fynd ar y Gofrestr
Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth Mae gan bob cyflenwr ynni a gweithredwr rhwydwaith
ei gofrestr ei hun
Gallwch ofyn ich cyflenwr drosglwyddo eich manylion ich gweithredwr
rhwydwaith yn enwedig os ydych yn dibynnu ar eich cyflenwad am resymau
meddygol er enghraifft
Os oes gennych gyflenwr gwahanol ar gyfer eich nwy a thrydan mae angen i
chi gysylltu acircr ddau
Os byddwch yn newid cyflenwr bydd angen i chi gofrestru eto ar gyfer y
gwasanaeth
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwofgemgovukconsumershousehold-gas-and-electricity-guideextra-
help-energy-servicespriority-services-register
23
l Dŵr
Os ydych chin cael trafferth talu eich bil dŵr dylech gysylltu acircch cyflenwr ar unwaith
Mae gan lawer o gwmniumlau dŵr gynlluniau caledi neu ffyrdd eraill y gallant helpu
cwsmeriaid syn rhoi gwybod iddynt eu bod yn cael problem talu eu bil
Os ydych gyda Dŵr Cymru mae wedi nodir cymorth y gall ei ddarparu syn cynnwys
cynlluniau talu a gostyngiadau yn y gyfradd ddŵr Mae rhagor o wybodaeth ar gael
yma
httpswwwdwrcymrucomcy-GBMy-AccountHelp-Paying-My-Water-Billaspx
m Band eang a ffonau symudol
Mae cadw cysylltiad rhwng y cartref ar byd y tu allan yn bwysig ar hyn o bryd Os
ydych chin poeni am dalu eich bil band eang neu ffocircn symudol dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y bydd yn gallu rhoi cynllun talu neu gymorth
arall ar waith ich helpu i gadw mewn cysylltiad
n Banciau cardiau credyd benthyciadau
Er y gall dyled banc cerdyn credyd a benthyciad gronnin gyflym a bod yn destun
pryder mawr maen bwysig rhoi trefn ar unrhyw ddyledion eraill fel ocircl-ddyledion rhent
biliau ynni neur dreth gyngor yn gyntaf Y rheswm am hyn yw bod canlyniadau
uniongyrchol peidio acirc thalur pethau hyn yn llawer mwy difrifol
Mae llawer o fanciau a chwmniumlau cardiau credyd yn cynnig gwyliau rhag talu mwy o
gyfleusterau gorddrafft a chyfraddau llog isel i helpu pobl drwy gydol cyfnod Covid-19
Os ydych chin poeni am dalu eich taliadau banc neu gerdyn credyd dylech gysylltu
acircch cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu newydd
neu gymorth arall ar waith ich helpu
Mae sawl busnes wedi mynd i drafferthion ariannol yn ystod Covid-19 ac mae rhai
wedi mynd i ddwylorsquor gweinyddwyr er enghraifft BrightHouse Er gwaethaf hyn maen
bwysig cofio bod unrhyw ddyled syn ddyledus yn parhau a bydd disgwyl i chi ddal i
wneud eich taliadau ariannol Os ydych chin cael trafferth talu cysylltwch acircr cwmni i
drafod pa gymorth y maen gallu ei gynnig Bydd Cyngor ar Bopeth yn gallu helpu os
oes angen cymorth arnoch i wneud hyn
Os ydych yn agosaacuteu at oedran pensiwn ac yn poeni am y farchnad ariannol ac yn
ystyried eich dewisiadau o ran eich pensiwn neu fel arall maer Awdurdod Ymddygiad
Ariannol (FCA) yn awgrymu nad ydych yn rhuthro i wneud penderfyniad ac y dylech
gael cyngor annibynnol Gallwch gael gafael ar ganllaw pensiwn Cymraeg clir am
24
ddim cyn gwneud unrhyw benderfyniad am eich cynilion ymddeol drwy wefan y
Gwasanaeth Cynghori ar Bensiynau
Maer FCA hefyd yn awgrymu eich bod yn wyliadwrus o sgamiau ar hyn o bryd ac yn
mynd i wefan Scam Smart i ddysgu sut i ddiogelu eich hun rhag sgamiau pensiwn
Mae hyn yn cynnwys pobl sydd eisoes wedi ymddeol ac syn ailfeddwl eu dewisiadau
Benthyciadau diwrnod cyflog
Maersquor FCA yn disgwyl i gwmniumlau syrsquon darparu benthyciadau credyd tymor byr cost
uchel (HCSTC) roi cymorth irsquor cwsmeriaid hynny syrsquon cael trafferth gwneud taliadau o
ganlyniad irsquor coronafeirws
Os ydych yn poeni am ad-dalu benthyciad dylech gysylltu acircrsquoch darparwr ar unwaith
oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu amgen ar waith ich helpu
o Trwydded deledu
Maer BBC wedi cyhoeddi ei fod yn oedi cyn codi tacircl ar bobl dros 75 oed am
drwyddedau teledu tan fis Awst yng ngoleunir achosion o Covid-19 Os ydych yn cael
trafferth talu eich trwydded deledu ac nad ydych yn perthyn ir categori oedran hwn
dylech gysylltu acircr cwmni trwyddedu teledu ar unwaith i drafod pa ddewisiadau sydd
ar gael i chi Gallwch weld eu manylion yma
httpswwwtvlicensingcouklanguagesLANG1
p Prydau ysgol am ddim
Os oes gan eich plentyn neu blant hawl i gael prydau ysgol am ddim byddwch yn dal
i gael y cymorth hwn er bod yr ysgolion ar gau
Mae awdurdodau lleol yng Nghymru i gyd wedi gwneud trefniadau i sicrhau bod
disgyblion syn cael prydau ysgol am ddim yn parhau iw cael Gall y trefniadau hyn
amrywio yn ocircl ardal yr awdurdod lleol rydych yn byw ynddi
Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol i gael gwybod sut maer cynllun yn cael ei
weinyddu os nad yw wedi cysylltu acirc chin barod Gallwch ddod o hyd iw fanylion
cyswllt drwy nodi eich cod post yma a chwilio am ei fanylion cyswllt drwy ei wefan
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
q Banciau bwyd
Mae banciau bwyd yn gwneud popeth o fewn eu gallu i barhau i weithredu drwy Covid-
19 ac ich helpu gyda chyflenwadau bwyd Fodd bynnag cofiwch y gallair broses
25
gyfeirio rydych yn ei dilyn i gael gafael ar y bwyd fod wedi newid yn eich ardal leol ar
hyn o bryd Mae rhai banciau bwyd hefyd wedi gorfod cau neu nid ydynt ar agor am
gymaint o oriau oherwydd Covid-19
Oherwydd cyngor ar gadw pellter cymdeithasol ac er eich diogelwch maen bosibl bod
y broses ar gyfer cael gafael ar fwyd gan fanc bwyd wedi newid yn dibynnu ar eich
ardal leol Oherwydd hyn maersquon syniad da i chi holi am y trefniadau wrth siarad acircch
asiantaeth atgyfeirio neu gysylltu acirc hi dros y ffocircn cyn mynd ir banc bwyd i ddeall pa
drefniadau sydd ar waith ar hyn o bryd
Gallwch ddod o hyd ich banc bwyd lleol drwy ddefnyddior wefan ganlynol
httpswwwtrusselltrustorgget-helpfind-a-foodbank
Cael gafael ar gyflenwadau gan fanc bwyd
Bydd angen taleb bwyd arnoch y gallwch eu cael naill ai drwy eich cymdeithas dai
gwasanaethau cynghori lleol rhai swyddfeydd Cyngor ar Bopeth lleol gwasanaethau
cymdeithasol neu asiantaethau lleol fel canolfannau plant Mae Ymddiriedolaeth
Trussell bellach wedi rhoi system e-atgyfeirio ar-lein ar waith ar gyfer rhai ou banciau
bwyd i helpu i gynnal mesurau cadw pellter cymdeithasol yn ystod achosion Covid-
19
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwtrusselltrustorgget-helpemergency-food
26
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF)
Maersquor Gronfa Cymorth Dewisol (DAF) yn gronfa y gellir troi ati pan fyddwch wedi
chwilio ym mhob man arall Ei bwriad yw cefnogi pobl syn profi caledi difrifol Bydd
llawer or bobl hyn ymhlith y rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas oherwydd
materion syn ymwneud acirc thlodi materion iechyd corfforol a meddyliol ac oedran ac
felly maent yn wynebu mwy o risg o effeithiau Covid-19 oherwydd rhesymau syn
ymwneud ag iechyd neur economi
Maer gronfa yn cynnwys dau fath o grant
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP)
Maersquor EAP yn grant syrsquon helpu gyda chostau hanfodol ar ocircl argyfwng neu os bydd
hawliwr wedi profi trychineb megis llifogydd neu dacircn yn y cartref neu galedi ariannol
difrifol am resymau syn cynnwys oedi gyda thalu budd-daliadau
Bwriad y taliad yw helpu i dalu am fwyd nwy a thrydan dillad a chostau teithio brys
Nid ywr gronfa wedii chynllunio i dalu am ddiffygion ariannol parhaus ond maen grant
y gellir manteisio arno pan fyddwch wedi rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Mae nifer o daliadau brys ar gael - nid oes unrhyw feini prawf cymhwyster ar wahacircn i
angen ar ocircl rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Rydych yn gallu hawlio 1 dyfarniad mewn 28 diwrnod a 3 dyfarniad mewn cyfnod treigl
o 12 mis
Gallwch gael EAP yn syth ich cyfrif banc Bydd angen i chi ddarparu eich cod didoli a
rhif eich cyfrif fel rhan och cais
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP)
Grant yw taliadau IAP i helpu rhywun i fywn annibynnol yn hytrach na mynd i sefydliad
neu aros yno megis cartref gofal neu ysbyty Maer grant yn cwmpasu eitemau
hanfodol yn y cartref fel
nwyddau gwyn fel oergell popty a pheiriant golchi
eitemau cartref hanfodol megis gwelyau dillad gwely a seddau
Mae angen ir ceisiadau hyn gael eu cefnogi gan lsquobartner cymeradwyrsquo a all hefyd eich
helpu i lenwi eich cais neu wneud cais ar eich rhan Maersquon cynnwys
awdurdodau lleol
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
3
Y budd-daliadau arsquor cymorth sydd ar gael i
denantiaid syrsquon byw yng Nghymru yn ystod y
pandemig coronafeirws
Cyflwyniad
Boed yn denant yn y sector cymdeithasol neursquor sector preifat maersquon bwysig i chi siarad
acircrsquoch landlord cyn gynted acirc phosibl os ydych yn meddwl efallai y byddwch yn cael
trafferth talu eich rhent arsquoch biliau gan ei bod yn bosib y gallant eich helpu Diben y
ddogfen hon yw rhoi cyngor i denantiaid ledled Cymru a all fod yn rhentu gan y cyngor
neu gan gymdeithas dai (y sector cymdeithasol) neu gan landlord preifat neu asiant
rheoligosod eiddo (y sector preifat) Maersquor canllawiau yn darparu gwybodaeth am y
cymorth sydd ar gael ar hyn o bryd ledled Cymru ich helpu i barhau i dalu eich rhent
arsquoch biliau ac maen rhoi gwybodaeth am sut i gael gafael arno
Maer canllawiau diweddaraf syn ymwneud acirc thai yn cael eu cyhoeddi yma
httpsllywcymrutai-coronafeirws
Defnyddiorsquor canllaw hwn
Os nad ydych yn siŵr a ydych yn denant yn y sector cymdeithasol neur sector preifat
neu os ydych chi angen help i ddefnyddior ddogfen ganllaw hon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukcymraegabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcycysylltwch-a-ni
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
4
Maen bwysig eich bod yn gwybod gan fod gwahanol fathau o gymorth ar gael gan
ddibynnu a ydych yn denant yn y sector cymdeithasol ynteun denant yn y sector
preifat Cyn pob adran yn y canllaw fe welwch mewn cromfachau pa sector y maer
cymorth yn cyfeirio ato
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol yn unig)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector preifat yn unig)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Rydym wedi nodi nifer o ddolenni gwe drwy gydol y ddogfen hon Maer rhain naill ain
cael eu darparu fel dolen uniongyrchol er enghraifft
httpsllywcymru
Neu
Maent wedi cael eu nodi fel dolen drwyr gair lsquoymarsquo Er enghraifft
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth yma
I gael mynediad at y mathau hyn o ddolenni bydd angen i chi hofran gydach llygoden
dros y gair mewn glas llachar pwysorsquor botwm Ctrl ar eich bysellfwrdd ac wrth ddal y
botwm Ctrl i lawr cliciwch y botwm chwith ar eich llygoden Bydd hyn yn agor y
dudalen we ar eich cyfrifiadur neu ddyfais sydd wedii chysylltu acircr rhyngrwyd
Os oes gennych chi ffrindiau aneu deulu y gallairsquor canllaw hwn fod yn ddefnyddiol
iddynt ond nad oes ganddynt ffordd o ddefnyddio dyfais aneur sgiliau i gael
mynediad iddi drwyr rhyngrwyd mae croeso i chi rannur wybodaeth sydd yn y canllaw
hwn acirc nhw er mwyn iddyn nhw hefyd gael budd ohono
Roedd yr wybodaeth a nodwyd yn y ddogfen ganllaw hon yn gywir pan gafodd ei
chyhoeddi Byddwn yn parhau i ddiweddarur ddogfen ganllaw drwy gydol yr achosion
o Covid-19 ond efallai na fydd yn gywir ar yr adeg y byddwch yn ei darllen Felly er
mwyn osgoi cael eich siomi dylech bob amser edrych ar y meini prawf cymhwysedd
ar gyfer unrhyw raglen gymorth cyn gwneud cais rhag ofn y byddan nhw wedi newid
Ni ellir ein dal nin gyfrifol
5
Cynnwys
Budd-daliadau 6
a Credyd Cynhwysol 6
b Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh) 9
c Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG) 11
d Tacircl Salwch Statudol (SSP) 12
e Cynllun cadw swyddi ndash ffyrlo 13
f Cynllun irsquor hunangyflogedig 14
g Lwfans Tai Lleol (LHA) 16
h Taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP) 17
Help gydach biliau o ddydd i ddydd ach costau byw 20
i Cymorth gydarsquor dreth gyngor 20
j Nwytrydan 21
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth 22
l Dŵr 23
m Band eang a ffonau symudol 23
n Banciau cardiau credyd benthyciadau 23
o Trwydded deledu 24
p Prydau ysgol am ddim 24
q Banciau bwyd 24
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol 26
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF) 26
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP) 26
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP) 26
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol 28
Cymorth digartrefedd 28
Cymorth arall 28
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi allan 29
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli 29
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP) 30
Achosion cymryd meddiant presennol 30
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad 31
Cysylltiadau allweddol 31
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus 35
6
Budd-daliadau
Pun ai a ydych chirsquon ddi-waith yn gyflogedig neun hunangyflogedig efallai y byddwch
yn gymwys i gael cymorth drwy Adran Gwaith a Phensiynau Llywodraeth y DU aneu
Gyllid a Thollau ei Mawrhydi (CThEM) Gallai hyn fod am nifer o wahanol resymau
Efallai eich bod wedi colli eich swydd yn ddiweddar
Efallai eich bod yn gweithio llai o oriau yn sgil bod ar gontract dim oriau
Efallai eich bod wedi colli incwm gan eich bod ond yn derbyn 80 orsquoch cyflog
drwyrsquor cynllun Cadw Swyddi
Efallai eich bod yn cymryd gwyliau di-dacircl er mwyn gofalu am blentynplant gan
fod yr ysgol ar gau
Efallai eich bod yn hunangyflogedig ac yn aros i CThEM roi gwybod i chi os
ydych yn gymwys ar gyfer y cynllun Hunangyflogedig
Mae meini prawf cymhwysedd pob budd-dal yn wahanol felly os efallai y byddwch yn
gymwys i gael un ohonynt hyd yn oed os nad ydych yn gymwys i gael un arall Maersquon
bosib hefyd y gallech fod yn gymwys i gael mwy nag un budd-dal ar yr un pryd
Os byddwch yn gymwys bydd y swm y byddwch yn gymwys iw gael yn dibynnu ar
eich amgylchiadau unigol ac ar eich cartref Gallwch ddefnyddio cyfrifiannell budd-
daliadau ar-lein ich helpu i ddeall yr hyn y gallech ei gael Gellir gweld enghreifftiau o
gyfrifianellau budd-daliadau yma
httpswwwgovukbenefits-calculators
Os ydych eisoes yn hawlio Credyd Cynhwysol siaradwch acircrsquoch hyfforddwr gwaith drwy
eich cyfnodolyn ar-lein i weld sut y gallant helpu
Os nad ydych eisoes yn hawlio bydd yr wybodaeth isod yn eich helpu i ddeall beth y
gallech fod yn gymwys irsquow hawlio a sut i gyrraedd ato
a Credyd Cynhwysol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Mae Credyd Cynhwysol yn daliad i helpu gydarsquoch costau byw ac maersquon cael ei dalursquon
fisol
7
Byddai derbyn Credyd Cynhwysol yn golygu y byddech mewn gwell sefyllfa i barhau i
dalu eich rhent ach biliau ac atal ocircl-ddyledion rhent a biliau rhag cronni drwyr
achosion o Covid-19
Gallwch gael rhagor o wybodaeth am y Credyd Cynhwysol yma
httpswwwgovukuniversal-credit
Cymhwysedd
Efallai y byddwch yn gallu cael Credyd Cynhwysol os ydych yn ddi-waith yn gyflogedig
neun hunangyflogedig
arsquoch bod ar incwm isel neun ddi-waith
arsquoch bod yn 18 oed neursquon hŷn (mae rhai eithriadau os ydych chin 16 i 17 oed)
arsquoch bod chi (neu eich partner) dan oedran Pensiwn y Wladwriaeth
bod gennych chi ach partner pound16000 neu lai o gynilion rhyngoch chi (bydd y swm
yr ydych yn gymwys iw gael yn llai os oes gennych gynilion o rhwng pound6000 ac
pound16000)
arsquoch bod yn byw yn y DU
Mae Credyd Cynhwysol yn seiliedig ar gyfraddau lwfans safonol Mae Llywodraeth y
DU wedi cynyddur lwfans safonol mewn Credyd Cynhwysol ar elfen sylfaenol yn y
Credyd Treth Gwaith am 1 flwyddyn ndash gan gynyddursquor ddau o pound20 yr wythnos (ar ben y
cynnydd blynyddol sydd wedirsquoi gynllunio) Bydd hyn yn berthnasol i hawlwyr Credyd
Cynhwysol newydd a phresennol ac i hawlwyr presennol y Credyd Treth Gwaith Er
enghraifft mae hyn yn golygu y bydd y lwfans safonol ar gyfer un hawlydd (25 oed a
throsodd) y Credyd Cynhwysol yn cynyddu o pound31782 y mis i pound40989 1
Gallwch ddod o hyd i wybodaeth am y cyfraddau lwfans safonol yma
httpswwwgovukuniversal-creditwhat-youll-get
Os ydych yn hunangyflogedig
Er mwyn cefnogi pobl hunangyflogedig i ddelio ag effaith Covid-19 a chaniataacuteu ir
mesurau hunanynysu a chadw pellter cymdeithasol gael eu dilyn bydd gofynion y
Llawr Isafswm Incwm yn cael eu llacio dros dro Bydd y newid hwn yn berthnasol i
holl hawlwyr y Credyd Cynhwysol newydd a phresennol y mae Covid-19 neu
hunanynysu yn effeithio arnynt yn ocircl cyngor y Llywodraeth Bydd hyn yn para gydol yr
argyfwng (Os ydych yn hunangyflogedig arsquoch enillion yn isel efallai y bydd eich budd-
dal yn cael ei gyfrifo ar enillion uwch narsquor hyn sydd gennych Gelwir hyn yn lsquollawr
1 Dawrsquor gwerthoedd hyn o httpswwwunderstandinguniversalcreditgovukcoronavirus
8
isafswm incwmrsquo ac maersquon cael ei osod ar lefel yr isafswm cyflog cenedlaethol ar nifer
yr oriau y byddai disgwyl i chi eu gweithio)
Sut mae gwneud cais
I wneud cais bydd angen i chi wneud hawliad ar-lein gan ddefnyddior ddolen
ganlynol
httpswwwgovukuniversal-credithow-to-claim
Os nad oes gennych fodd o ddefnyddior rhyngrwyd gallwch gysylltu acirc llinell hawlio
Credyd Cynhwysol yr Adran Gwaith a Phensiynau ar y ffocircn
- 0800 328 1744 (Cymraeg)
- 0800 328 5644 (Saesneg)
- 0800 328 1344 (ffocircn testun)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener rhwng 930am a 3pm
Sylwch ndash oherwydd rheolau cadw pellter cymdeithasol mae holl weithgarwch y
Ganolfan Waith wedi symud ar-lein neu dros y ffocircn
Beth fydd angen i chi ei gael yn barod cyn dechrau ar y broses wneud cais
Cyn i chi ddechraur broses wneud cais maen syniad da i chi gael yr wybodaeth
angenrheidiol yn barod Os na fyddwch yn darparur wybodaeth gywir pan fyddwch yn
gwneud cais gallai effeithio ar ba mor gyflym y byddwch yn cael eich taliad cyntaf neu
faint y byddwch yn ei gael
Bydd angen y canlynol arnoch
- Manylion eich cyfrif banc cymdeithas adeiladu neu undeb credyd (ffoniwch
y llinell gymorth Credyd Cynhwysol uchod os nad oes gennych un or
rhain)
- Cyfeiriad e-bost (os nad oes gennych un bydd angen i chi ddewis
darparwr e-bost a sefydlu cyfrif Mae sawl darparwr e-bost ar gael mae
enghreifftiaun cynnwys Gmail neu Yahoo)
- Gwybodaeth am eich tŷ er enghraifft faint o rent rydych chin ei dalu ac
unrhyw dacircltaliadau gwasanaeth cysylltiedig
- Manylion eich incwm er enghraifft slipiau cyflog
- Manylion unrhyw gynilion neu fuddsoddiadau fel cyfranddaliadau neu
eiddo yr ydych yn ei rentu
- Manylion faint rydych chin ei dalu am ofal plant os ydych chin gwneud cais
am gymorth gyda chostau gofal plant
9
Rhaid i chi hefyd gadarnhau pwy ydych chi ar-lein felly bydd angen prawf arnoch er
enghraifft
trwydded yrru
pasbort
cerdyn debyd neu gredyd
Os oes angen help arnoch i wneud eich hawliad ffoniwch linell gymorth y Credyd
Cynhwysol neu cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth drwy ei wefan
httpswwwcitizensadviceorgukhelptoclaim
Blaenswm ad-daladwy drwyrsquor Credyd Cynhwysol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Gall pobl syn gwneud cais am Gredyd Cynhwysol (CC) wneud cais am flaenswm ad-
daladwy 100 o ddiwrnod 1 drwy ofyn am hyn drwy eu cyfnodolyn ar-lein ar ocircl
cofrestrun llwyddiannus neu dros y ffocircn Mae hyn yn golygu na fydd angen i chi aros
y 5 wythnos arferol cyn cael taliad CC Ni fydd yn rhaid i chi ymweld acircr Ganolfan
Waith gallwch wneud cais ar-lein neu os nad oes gennych fodd o ddefnyddiorsquor
rhyngrwyd gallwch ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (gweler y rhifau uchod)
Maen bosibl nad eich blaenswm ad-daladwy 100 fydd y gwerth a gewch yn eich
hawliad parhaus unwaith y bydd eich hawliad wedii ddilysu Bydd hefyd yn amrywio o
ganlyniad i newidiadau i incwm eich cartref ac o ganlyniad i unrhyw oriau y byddwch
yn eu gweithio
Nodyn ndash maersquor Budd-dal Tai bellach wedii ddisodli gan y Credyd Cynhwysol Os oes
gennych hawl i gael Credyd Cynhwysol bydd eich hawliad yn cael ei dalu i chi mewn
un taliad ndash gan gynnwys y gyfran or cyfraniad at dŷ Yna bydd angen i chi dalu eich
rhent yn uniongyrchol irsquoch landlord och blaenswm ad-daladwy Ni fydd eich taliad rhent
yn cael ei drosglwyddo ich landlord yn awtomatig oni bai eich bod wedi trefnu i hyn
ddigwydd gydarsquoch hyfforddwr gwaith ach landlord
b Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn sacircl neu os oes gennych gyflwr iechyd neu anabledd syn cyfyngu ar eich
gallu i weithio efallai y byddwch yn gallu cael y Lwfans Cyflogaeth a Chymorth (LCCh)
Newydd Ar gyfer y rhai syrsquon hawlio orsquor newydd bydd angen i chi fod wedi talu neu
wedi cael eich credydu acirc digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol yn y 2 flynedd dreth
lawn ddiwethaf
10
Maersquor LCCh Newydd yn daliad bob pythefnos y gellir ei hawlio ar ei ben ei hun neu ar
yr un pryd acircr Credyd Cynhwysol (CC) Bydd yn cymryd o leiaf 14 diwrnod cyn i chi
dderbyn y taliad cyntaf
Gallai unrhyw bensiwn personol sydd gennych effeithio ar faint y gallech ei dderbyn
Fodd bynnag ni fydd ffynonellau incwm eraill na chynilion yn effeithio arno Os yw
eich partner yn gweithio nid fydd hyn yn effeithio ar eich hawliad
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth am yr LCCh Newydd yma
httpswwwgovukguidancenew-style-employment-and-support-allowance
Cymhwysedd
I gael yr LCCh Newydd mae angen i chi
fod wedi gweithio fel cyflogai neu fod wedi bod yn hunangyflogedig
fod wedi talu digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol yn y 2 i 3 blynedd diwethaf
- mae credydau Yswiriant Gwladol hefyd yn cyfrif
Chewch chi ddim yr LCCh Newydd os
ydych chin cael y premiwm anabledd difrifol neu fod gennych hawl irsquow gael
os cawsoch y premiwm anabledd difrifol yn ystod y mis diwethaf neu os oedd
gennych hawl irsquow gael arsquoch bod yn dal yn gymwys iw gael
Ni chewch yr LCCh Newydd os ydych chirsquon cael Tacircl Salwch Statudol (SSP) gan
gyflogwr ond gallwch wneud cais amdano hyd at 3 mis cyn ich SSP ddod i ben
Gallech gael Credyd Cynhwysol ar yr un pryd neu yn llersquor LCCh Newydd
Tra byddwch yn cael yr LCCh Newydd byddwch yn ennill credydau Yswiriant Gwladol
Dosbarth 1 a all helpu tuag at eich Pensiwn y Wladwriaeth a budd-daliadau ar sail
cyfraniadau eraill yn y dyfodol
Sut mae gwneud cais
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol siaradwch acircch hyfforddwr gwaith neuch
rheolwr achos drwy eich cyfnodolyn ar-lein ynglŷn acirc gwneud cais Gallwch wneud hyn
drwy fewngofnodi irsquoch cyfrif Credyd Cynhwysol
Os nad ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol bydd angen i chi ffonio llinell gymorth
y Credyd Cynhwysol i drefnu hawliad newydd
- 0800 328 1744 (Cymraeg) Dewiswch rif 2
- 0800 328 5644 (Saesneg) Dewiswch rif 2
- 0800 328 1344 (ffocircn testun) Dewiswch rif 2
11
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener rhwng 0800am a 600pm
c Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn ddi-waith neun gweithio llai nag 16 awr yr wythnos efallai y byddwch yn
gallu cael y Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG) irsquoch helpu wrth chwilio am waith Er
mwyn hawlio bydda angen i chi fod wedi talu digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol
aneu wedi cael digon o gredydau yn y 2 flynedd dreth lawn ddiwethaf
Maersquor LCG Newydd yn daliad bob pythefnos y gellir ei hawlio ar ei ben ei hun neu ar
yr un pryd acircrsquor Credyd Cynhwysol Os ydych chin gymwys gallwch gael LCG Newydd
am hyd at 182 diwrnod Ar ocircl hyn bydd eich hyfforddwr gwaith yn siarad acirc chi am eich
dewisiadau
Os ydych chin gymwys ar gyfer yr LCG arsquor Credyd Cynhwysol bydd swm yr LCG y
byddwch yn ei gael yn cael ei ystyried fel incwm ar gyfer y Credyd Cynhwysol
Nid yw eich cynilion ach cyfalaf (neu gynilion cyfalaf ac incwm eich partner) yn cael
eu hystyried wrth hawliorsquor LCG Newydd Fodd bynnag gall unrhyw enillion neu daliad
yr ydych yn ei gael o gronfa bensiwn effeithio ar y swm y gallech ei gael
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth am yr LCG Newydd yma
httpswwwgovukguidancenew-style-jobseekers-allowance
Cymhwysedd
I fod yn gymwys i gael LCG Newydd bydd angen i chi fod wedi gweithio fel cyflogai
ac wedi talu cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 1 fel arfer yn y 2 i 3 blynedd
diwethaf Gall credydau Yswiriant Gwladol gyfrif hefyd
Ni fyddwch yn gymwys os oeddech yn hunangyflogedig a dim ond wedi talu
cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 2 oni bai eich bod yn gweithio fel pysgotwr
cyfran neu weithiwr datblygu gwirfoddolwyr
Bydd angen i chi hefyd
fod yn 18 oed neu hŷn
fod dan oedran Pensiwn y Wladwriaeth
beidio acirc bod mewn addysg amser llawn
fod ar gael i weithio
12
beidio acirc bod yn gweithio ar hyn o bryd neun gweithio llai nag 16 awr yr wythnos
ar gyfartaledd
beidio acirc bod acirc salwch neu anabledd syn eich atal rhag gweithio
fod yn byw yng Nghymru yr Alban neu Loegr
fod acirc hawl i weithio yn y DU
Bydd angen i chi hefyd ddangos eich bod yn chwilio am waith er mwyn parhau i gael
taliadau
Edrychwch i weld a ydych yn gymwys ar gyfer y Credyd Cynhwysol Os ydych chi
gallech gael Credyd Cynhwysol ar yr un pryd neu yn llersquor LCG Newydd
Tra byddwch yn cael yr LCCh Newydd byddwch yn ennill credydau Yswiriant Gwladol
Dosbarth 1 a all helpu tuag at eich Pensiwn y Wladwriaeth a budd-daliadau ar sail
cyfraniadau eraill yn y dyfodol
Sut mae gwneud cais
Bydd angen i chi wneud cais ar-lein yma
httpswwwapply-for-new-style-jsaservicegovuklang=cy
Os nad ydych yn gallu gwneud cais ar-lein gallwch wneud cais dros y ffocircn drwy ffonio
Y Ganolfan Byd Gwaith
Rhif ffocircn 0800 055 6688
Ffocircn testun 0800 023 4888
Cyfnewid testun (os na allwch glywed neu siarad ar y ffocircn) 18001 yna 0800 055
6688
Cymraeg 0800 012 1888
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 8am i 6pm
d Tacircl Salwch Statudol (SSP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn gyflogedig ac yn sacircl neun gorfod hunanynysu oherwydd Covid-19 (naill
ain uniongyrchol neu gan fod aelod och cartref yn hunanynysu) efallai y byddwch yn
gymwys i hawlio SSP a fydd yn eich helpu i dalu eich rhent ach biliau
Mae SSP yn cael ei dalu gan eich cyflogwr yn yr un ffordd acircrsquoch cyflog arferol er
enghraifft yn wythnosol neu yn fisol
13
Maersquoch cymhwysedd ar gyfer SSP yn dibynnu ar eich statws cyflogaeth ach enillion
Os ydych yn gyflogedig ac yn hunanynysu byddwch yn cael yr SSP drwy eich cyflogwr
Nid oes yn rhaid ich cyflogwr dalu mwy na chyfradd safonol yr SSP i chi ond gall
ddewis gwneud hynny Mae gan rai cyflogwyr gynlluniau tacircl salwch cytundebol mwy
hael Maen werth darllen eich contract aneu lawlyfr staff yn uniongyrchol gydach
cyflogwr neu eich cynrychiolydd Undeb os ydych chin rhan o Undeb i weld beth y
bydd gennych hawl iddo
Cyfraddau safonol yr SSP
Os ydych chin gyflogedig ac yn ennill o leiaf pound120 yr wythnos byddwch yn gallu cael
pound9585 yr wythnos am hyd at 28 wythnos Fel arfer rhaid i chi fod i ffwrdd or gwaith
am o leiaf 4 diwrnod yn olynol ond yn ddiweddar mae Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi
y bydd yr SSP yn cael ei dalu or diwrnod cyntaf y byddwch yn absennol os ywn
gysylltiedig acirc Covid-19 Maen bwysig rhoi gwybod ich cyflogwr eich bod yn sacircl
oherwydd Covid-19 er mwyn sicrhau eich bod yn cael y taliad cywir
Os ydych chin hunangyflogedig ni fyddwch yn gymwys i gael SSP Fodd bynnag os
byddwch yn sacircl neun hunanynysu o ganlyniad i Covid-19 efallai y byddwch yn gallu
hawlior Credyd Cynhwysol neursquor Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh)
Bydd yr LCCh yn awr yn cael ei dalu o ddiwrnod 1 y salwch yn hytrach na diwrnod
8 Bydd angen i chi wneud hawliad yn dilyn y canllawiau a nodir yn rhan 1a or canllaw
hwn
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth am yr SSP yma
httpswwwgovukstatutory-sick-payeligibility
e Cynllun cadw swyddi ndash ffyrlo
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun Cadw Swyddi Covid-19 newydd a fydd yn berthnasol i lsquoweithwyr ar
ffyrlorsquo Bydd y cynllun yn rhedeg am o leiaf 4 mis o 1 Mawrth 2020 ac yn cael ei
ymestyn os bydd angen
Rydych yn weithiwr ar ffyrlo os ydych yn weithiwr cyflogedig sydd wedirsquoi gadw ar
gyflogres eich cyflogwr yn hytrach narsquoch diswyddo Os bydd eich cyflogwr yn gofyn i
chi fod ar ffyrlo drwy gynllun Cadw Swyddi Llywodraeth y DU bydd yn cysylltu acirc chi
ac yn gofyn i chi gytuno irsquor telerau Byddwch yn cael y pecyn cynllun safonol o leiaf
Bydd eich cyflogwr
yn talu o leiaf 80 och cyflogau misol rheolaidd i chi hyd at uchafswm o pound2500 fel eich cyflog
14
yn gallu hawlio am o leiaf 3 wythnos yn olynol ac am hyd at 3 mis - ond gellir ymestyn hyn
yn gallu dewis talu mwy nar grant - ond nid oes rhaid iddo wneud hynny
yn methu dewis talu llai nar grant
Byddwch yn dal i dalu treth incwm cyfraniadau Yswiriant Gwladol ad-daliadau benthyciadau myfyrwyr ac unrhyw ddidyniadau eraill (fel cyfraniadau pensiwn) och
cyflog
Sut y cyfrifir eich enillion misol
Os ydych chi wedi bod yn gyflogedig (neun cael eich cyflogi gan fusnes cyflogi yn achos gweithwyr asiantaeth) am flwyddyn lawn bydd eich cyflogwr yn hawlio am yr uchaf o naill ai
y swm a enilloch yn yr un mis y llynedd neu
gyfartaledd eich enillion misol or flwyddyn ddiwethaf
Os ydych wedi cael eich cyflogi am lai na blwyddyn bydd eich cyflogwr yn hawlio cyfartaledd eich cyflog misol rheolaidd ers i chi ddechrau gweithio Maer un trefniadaun berthnasol os bydd eich cyflog misol yn amrywio er enghraifft os ydych ar gontract dim oriau
Os gwnaethoch chi ddechrau gweithio ym mis Chwefror 2020 bydd eich cyflogwr yn talu eich enillion orsquor mis hwnnw i chi ar sail pro rata
Bydd y grant a delir ich cyflogwr yn ystyried eich tacircl rheolaidd cytundebol megis cyflogau y comisiwn gorfodol a goramser yn y gorffennol Ni fydd y cyfrifiad yn cynnwys taliadau dewisol comisiwn (gan gynnwys tipiau) neu daliadau bonws taliadau nad ydynt yn arian parod neu fuddion mewn nwyddau
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukguidancecheck-if-you-could-be-covered-by-the-coronavirus-job-
retention-schemehow-much-youll-get
f Cynllun irsquor hunangyflogedig
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun cymorth incwm Covid-19 newydd ar gyfer pobl hunangyflogedig Os
ydych chin hunangyflogedig neun aelod o bartneriaeth ac wedi colli incwm oherwydd
Covid-19 efallai y byddwch yn gymwys i wneud cais am grant
Os ydych yn gymwys bydd y cynllun yn caniataacuteu i chi gael grant trethadwy gwerth
80 och elw masnachu hyd at uchafswm o pound2500 y mis am 3 mis
Cymhwysedd
15
Gallwch wneud cais os ydych chin unigolyn hunangyflogedig neun aelod o
bartneriaeth ach bod chi
wedi cyflwyno eich ffurflen dreth Hunanasesu treth incwm ar gyfer y flwyddyn
dreth 2018-19
wedi masnachu yn y flwyddyn dreth 2019-20
yn masnachu pan fyddwch chin gwneud cais neu y byddech chi heblaw am
Covid-19
yn bwriadu parhau i fasnachu yn y flwyddyn dreth 2020-21
wedi colli elw masnachupartneriaeth masnachu oherwydd Covid-19
Rhaid ich elw masnachu hunangyflogedig hefyd fod yn llai na pound50000 ac maen rhaid
i fwy na hanner eich incwm ddod o hunangyflogaeth Penderfynir ar hyn ar y sail bod
yn rhaid i un orsquor amodau canlynol fod yn wir
bod eich elw masnachuelw masnachu partneriaeth yn 2018-19 yn llai na
pound50000 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner cyfanswm eich incwm
trethadwy
bod ag elw masnachu cyfartalog o lai na pound50000 yn 2016-17 2017-18 a 2018-
19 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner eich incwm trethadwy cyfartalog
yn yr un cyfnod
Os gwnaethoch chi ddechrau masnachu rhwng 2016-19 dim ond y blynyddoedd
hynny y gwnaethoch chi ffeilio ffurflen dreth Hunanasesu ar eu cyfer y bydd CThEM
yn eu defnyddio
Bydd CThEM yn defnyddio data ar ffurflenni 2018-19 a gyflwynwyd eisoes er mwyn nodir rhai syn gymwys a bydd yn asesu risg unrhyw ffurflenni hwyr a gafodd eu ffeilio cyn y dyddiad cau ar 23 Ebrill 2020 yn y ffordd arferol
Os asesir eich bod yn gymwys byddwch yn cael grant trethadwy a fydd yn 80 or elw cyfartalog or blynyddoedd treth (lle bon berthnasol)
2016 i 2017 2017 i 2018 2018 i 2019
I gyfrifor cyfartaledd bydd CThEM yn ychwanegu cyfanswm yr elw masnachu ar gyfer y 3 blynedd treth (lle bon berthnasol) ac ynan rhannu gyda 3 (lle bon berthnasol) ac yn defnyddio hyn i gyfrifo swm misol
Bydd y grant yn cael ei dalun uniongyrchol ich cyfrif banc mewn un rhandaliad Bydd hyn yn digwydd o fis Mehefin 2020 ymlaen
Os mai dim ond yn 2019-2020 y gwnaethoch ddechrau eich busnes bydd angen i chi
wneud cais am Gredyd Cynhwysol (gweler Rhan 1a or canllaw hwn) Maersquor Adran
Gwaith a Phensiynau yn awgrymu eich bod yn siarad acircch cyfrifydd neuch cynghorydd
16
ariannol os yw hyn yn berthnasol i chi i weld pa gymorth pellach allai fod ar gael i chi
o ran rhoir gorau i hawliadau TAW fel y cyhoeddwyd gan Lywodraeth y DU
Sut mae gwneud cais
Nid oes angen i chi wneud cais am y cynllun hwn eich hun bydd CThEM yn cysylltu
acirc chi os ydych chirsquon gymwys Unwaith y bydd CThEM yn cysylltu acirc chi dim ond drwy
govuk y byddwch yn cael mynediad ir cynllun hwn
Bydd CThEM yn gwneud y taliad yn awtomatig ond maen bwysig eich bod yn
cyflwyno eich ffurflen dreth i CThEM ar gyfer 2018-2019 erbyn 23 Ebrill 2020
Os bydd rhywun yn anfon neges destun eich ffonio neun anfon e-bost atoch
yn honni ei fod oddi wrth CThEM gan ddweud eich bod yn gallu hawlio cymorth
ariannol neu fod ad-daliad treth yn ddyledus i chi ac yn gofyn i chi glicio ar
ddolen neun gofyn i chi roi gwybodaeth iddynt fel eich enw cerdyn credyd neu
fanylion banc - maen sgam
Gallwch gael rhagor o wybodaeth yn
httpswwwgovukguidanceclaim-a-grant-through-the-coronavirus-covid-19-self-
employment-income-support-scheme
Nodwch os ydych yn gymwys ar gyfer y cynllun hunangyflogedig bydd angen i chi
drafod eich amgylchiadau unigol acircr Adran Gwaith a Phensiynau er mwyn penderfynu
a fydd unrhyw incwm a gaiff ei dalu ar 80 ym mis Mehefin 2020 yn effeithio ar eich
gallu i hawlio cymorth hyd at y pwynt hwnnw
g Lwfans Tai Lleol (LHA) (Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector preifat yn unig)
Efallai y cewch help gydach rhent i gyd neu ran ohono os ydych yn rhentun breifat Gallwch wneud cais am help tuag at eich costau tai fel rhan or broses Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw hwn) Maersquor Budd-dal Tai bellach wedii ddisodli gan elfen cyfraniad at dŷ hawliad Credyd Cynhwysol ond os ydych o oedran pensiwn rydych yn dal yn debygol o hawlio Budd-dal Tai
Os ydych yn gymwys i gael cymorth gyda chostau tai byddwch yn cael cyfraniad ariannol tuag at eich rhent yn seiliedig ar Lwfans Tai Lleol (LHA) Maer cyfraniad y gallech ei gael yn dibynnu ar ble rydych chin byw a chyfraddaur farchnad rentu yn yr ardal
Gallwch gael rhagor o wybodaeth am yr LHA yma
17
httpsllywcymrulwfans-tai-lleol
h Taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Gall taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP) gynnig arian ychwanegol pan fydd eich cyngor lleol yn penderfynu bod angen help ychwanegol arnoch i daluch costau tai ar
ben yr hyn rydych eisoes yn ei gael drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
Cymhwysedd
Nid oes rhaid irsquoch cyngor lleol roi DHP i chi ndash maersquon dibynnu ar eich amgylchiadau Bydd eich cyngor lleol yn edrych ar eich amgylchiadau i weld a ydych yn gymwys i gael DHP Bydd yn penderfynu faint y byddwch yn ei gael ac am ba hyd y byddwch
yn cael y taliad
I gael DHP bydd angen i chi naill ai fod eisoes yn cael yr hen Fudd-dal Tai neur elfen cyfraniad at dŷ drwyr Credyd Cynhwysol
Os ywr cyngor yn penderfynu rhoi DHP i chi bydd yn ysgrifennu atoch i ddweud
faint fyddwch chin ei gael
pryd bydd y DHP yn dod i ben
Os byddwch dal angen DHP ar ocircl iddo ddod i ben gallwch wneud cais eto
Sut mae gwneud cais
Cysylltwch acircch cyngor lleol a holi sut mae gwneud cais am DHP Efallai y bydd am i chi wneud cais dros y ffocircn neu ar-lein Gallwch gael gwybod sut i gysylltu acircch cyngor lleol drwy nodi eich cod post yma - httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol - a dod o hyd iw fanylion cyswllt ar ei wefan
Mae gan Shelter Cymru hefyd adnodd cymorth ar-lein i helpu i wneud cais Bydd angen i chi nodi eich cod post a llwythor ffurflen gais i lawr drwyr ddolen ganlynol
httpssheltercymruorgukget-advicepaying-for-housinghousing-benefit-and-council-tax-reductiondiscretionary-housing-payments
Pan fyddwch chin gwneud cais byddwch mor glir ag y gallwch pan fyddwch chin esbonio pam mae angen DHP arnoch Er enghraifft dylech egluro
pam na allwch fforddio talu eich rhent
pam na allwch symud i rywle rhatach
a ywn achosi problemau i rywun rydych chirsquon gofalu amdano fel plentyn neu berthynas oedrannus
unrhyw dystiolaeth sydd gennych ee llythyr meddyg neu fanylion dyledion rydych chirsquon eu talu
18
Dylech hefyd ddweud wrth y cyngor os ydych yn aros ir Adran Gwaith a Phensiynau
benderfynu a allwch gael cyfraniad at dŷ drwyrsquor Credyd Cynhwysol
Os ydych yn cael DHP ar hyn o bryd gall eich awdurdod lleol gytuno iw ymestyn yn
ystod achosion Covid-19 ond bydd angen i chi gysylltu ag ef i drafod a chadarnhau
Os byddwch yn gwneud cais ar ffurflen bapur maen syniad da cadw copi or ffurflen
ar gyfer eich cofnodion
Apelio yn erbyn penderfyniad drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Os byddwch yn gwneud cais am gymorth budd-daliadau drwyr Adran Gwaith a
Phensiynau (DWP) ac nad ydych yn cael y canlyniad yr oeddech yn ei ddisgwyl
gallwch apelio yn erbyn y penderfyniad Mae rhai penderfyniadau nad oes modd eu
hailystyried ndash ond bydd yn dweud hynny ar eich llythyr penderfyniad gwreiddiol
I wneud hyn bydd angen i chi yn gyntaf ofyn ir penderfyniad am eich budd-daliadau
gael ei ystyried eto
Gallwch wneud hyn os oes unrhyw rai or canlynol yn berthnasol
rydych chin meddwl bod y swyddfa syn delio acircch hawliad wedi gwneud
camgymeriad neu wedi methu tystiolaeth bwysig
rydych yn anghytuno acircr rhesymau dros y penderfyniad
rydych am ir penderfyniad gael ei ystyried eto
Bydd angen i chi gysylltu acircr swyddfa a roddodd y penderfyniad i chi ndash bydd y
manylion cyswllt ar eich llythyr penderfyniad Er bod modd i chi wneud hynny drwy
lythyr yn ystod yr argyfwng Covid-19 maersquon syniad da i gysylltu dros y ffocircn neu ar-
lein
Os byddwch am apelio yn erbyn penderfyniad bydd angen i chi ofyn am broses
ailystyried gorfodol o fewn mis irsquor dyddiad ar eich llythyr penderfynu Os byddwch yn
gwneud hyn yn ysgrifenedig rhaid ir llythyr neur ffurflen gyrraedd y cyngor o fewn y
dyddiad terfyn hwnnw o fis Os na fyddwch wedi cael eich llythyr penderfyniad
cysylltwch acircr swyddfa lle gwnaethoch gais am y budd-dal
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol gallwch ddefnyddio eich cyfnodolyn i ofyn
am broses ailystyried gorfodol Os nad ydych yn gallu defnyddio eich cyfnodolyn
gallwch ofyn mewn unrhyw rai or ffyrdd canlynol
ysgrifennu ir cyfeiriad ar eich llythyr penderfyniad
llenwi ffurflen ai dychwelyd
19
Ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a y canllaw hwn)
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukapelio-penderfyniad-budd-dal
20
Help gydach biliau o ddydd i ddydd ach costau byw
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Efallai y byddwch yn cael trafferth talu biliau eich cartref o ganlyniad i newidiadau ich incwm yn ystod achos Covid-19 Rydym wedi nodi rhai dewisiadau sydd ar gael i chi isod a allai eich helpu yn ystod y cyfnod hwn
i Cymorth gydarsquor dreth gyngor
Os ydych chin cael trafferth talu eich rhent efallai y byddwch chin gallu gofyn ich
cyngor am help gydach treth gyngor
Mae rhai awgrymiadau yn cynnwys
Gofyn ich cyngor lleol i wasgaru eich treth gyngor dros 12 mis yn hytrach nar
10 arferol ndash bydd hyn yn lleihaur swm y byddwch yn ei dalu bob mis a gall eich
helpu i dalu eich rhent arsquoch biliau eraill Efallai y byddwch yn gallu gofyn am
batrymau talu gwahanol hefyd ond bydd angen cytuno ar hyn gydach cyngor
lleol
Holwch i weld a ydych yn gymwys i gael eithriad disgownt neu ostyngiad
Gofynnwch ich cyngor lleol a fyddai modd i chi leihau eich bil cyffredinol drwy
gael disgownt ar eich treth gyngor
- os ydych chirsquon byw ar eich pen eich hun
- os ydych chirsquon byw gyda dim ond rhywun sydd o dan 17 oed neu fyfyriwr
llawn amser
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd acirc phroblemau iechyd meddwl
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd ag anabledd difrifol
- os ydych chin ennill llai na swm penodol o arian (mae hyn yn dibynnu ble
rydych chin byw) Os ydych ar incwm isel a bod hawl gennych i gael
gostyngiad bydd eich bil yn cael ei ostwng a fydd yn ei gwneud yn fwy
fforddiadwy i chi dalu eich rhent
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth yma
httpsllywcymrutalu-llai-o-dreth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngorgwneud-cais-am-ddisgownt-neu-ostyngiad-treth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngor-taflen-wybodaeth
21
Gwiriwch os yw eich bil yn uwch nag y dylai fod os yw eich eiddo yn y band
treth gyngor anghywir Gallwch wirio band eich treth gyngor a chwestiynu eich
cyngor lleol am y gost os nad ywn edrych yn gywir Gallwch ddod o hyd i fand
eich treth gyngor yma
httpswwwgovukcouncil-tax-bands
Maer ddolen hon yn cynnwys mwy o wybodaeth am sut y caiff eich band ei
gyfrifo
httpswwwgovukguidanceunderstand-how-council-tax-bands-are-
assessedcy
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy roirsquoch cod post
yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Bydd angen i chi nodi eich amgylchiadau pan fyddwch yn gofyn iddo ystyried
eich cais Gall eich cyngor lleol helpu gydar broses hon ond os oes angen
mwy o help arnoch gallwch gysylltu acircch canolfan Cyngor ar Bopeth leol yma
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
Os oes gennych ocircl-ddyledion yn barod mae angen i chi weithredun gyflym
Cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth a all eich cynghori ymhellach
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
j Nwytrydan
Mae Llywodraeth y DU wedi cytuno ar fesurau gydar diwydiant ynni i gefnogi pobl syn
agored i niwed drwy Covid-19 Y bwriad yw sicrhau bod cwsmeriaid syn agored i
niwed a allai fynd i ddyled yn parhau i gael ynni tra maent yn hunanynysu
Yn fwy cyffredinol bydd unrhyw gwsmer ynni sydd mewn trallod ariannol hefyd yn cael
cefnogaeth gan ei gyflenwr a allai gynnwys ad-dalu dyledion ac ailasesu taliadau bil
eu lleihau neu eu rhewi lle bo angen tra bydd datgysylltu mesuryddion credyd yn cael
ei atal yn llwyr
Os ydych yn poeni na fyddwch yn gallu talu eich biliau ynni dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith a thrafod y dewisiadau a allai fod ar gael i chi ich helpu i gadw
eich taliadau ar y trywydd iawn yn ystod Covid-19
22
Efallai y byddwch hefyd am wneud yn siŵr eich bod yn cael y fargen orau o ran eich
ynni Dylai cyflenwyr ynni allu rhoi gwybodaeth i chi i weld a ydych ar y pecyn cywir
neu a oes ganddynt un rhatach ar eich cyfer Er mwyn cymharu acirc chyflenwyr ynni
eraill bydd angen i chi ddefnyddio safle cymharu prisiau ar-lein
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth
Os ydych yn hunanynysu oherwydd bod gennych gyflwr iechyd syn eich gwneud yn
fwy agored i niwed efallai y byddwch yn gymwys ar gyfer y Gofrestr Gwasanaethau acirc
Blaenoriaeth
Maer Gofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth yn wasanaeth am ddim syn cynnig sawl
budd fel cymorth acirc blaenoriaeth mewn argyfwng rhybudd ymlaen llaw am ymyriadau
yn y cyflenwad a rhagor o fanteision wrth reoli eich cyfrif ynni
Cymhwysedd
Rydych chin gymwys
- os ydych chi o oedran pensiwn
- os ydych chin anabl neu fod gennych salwch cronig
- os oes gennych gyflwr meddygol hirdymor
- os oes gennych nam ar y clyw neur golwg neu anghenion cyfathrebu
ychwanegol
- os ydych chi mewn sefyllfa fregus
Sut mae gwneud cais
Mae angen i chi gysylltu acircch cyflenwr ynni yn uniongyrchol i fynd ar y Gofrestr
Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth Mae gan bob cyflenwr ynni a gweithredwr rhwydwaith
ei gofrestr ei hun
Gallwch ofyn ich cyflenwr drosglwyddo eich manylion ich gweithredwr
rhwydwaith yn enwedig os ydych yn dibynnu ar eich cyflenwad am resymau
meddygol er enghraifft
Os oes gennych gyflenwr gwahanol ar gyfer eich nwy a thrydan mae angen i
chi gysylltu acircr ddau
Os byddwch yn newid cyflenwr bydd angen i chi gofrestru eto ar gyfer y
gwasanaeth
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwofgemgovukconsumershousehold-gas-and-electricity-guideextra-
help-energy-servicespriority-services-register
23
l Dŵr
Os ydych chin cael trafferth talu eich bil dŵr dylech gysylltu acircch cyflenwr ar unwaith
Mae gan lawer o gwmniumlau dŵr gynlluniau caledi neu ffyrdd eraill y gallant helpu
cwsmeriaid syn rhoi gwybod iddynt eu bod yn cael problem talu eu bil
Os ydych gyda Dŵr Cymru mae wedi nodir cymorth y gall ei ddarparu syn cynnwys
cynlluniau talu a gostyngiadau yn y gyfradd ddŵr Mae rhagor o wybodaeth ar gael
yma
httpswwwdwrcymrucomcy-GBMy-AccountHelp-Paying-My-Water-Billaspx
m Band eang a ffonau symudol
Mae cadw cysylltiad rhwng y cartref ar byd y tu allan yn bwysig ar hyn o bryd Os
ydych chin poeni am dalu eich bil band eang neu ffocircn symudol dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y bydd yn gallu rhoi cynllun talu neu gymorth
arall ar waith ich helpu i gadw mewn cysylltiad
n Banciau cardiau credyd benthyciadau
Er y gall dyled banc cerdyn credyd a benthyciad gronnin gyflym a bod yn destun
pryder mawr maen bwysig rhoi trefn ar unrhyw ddyledion eraill fel ocircl-ddyledion rhent
biliau ynni neur dreth gyngor yn gyntaf Y rheswm am hyn yw bod canlyniadau
uniongyrchol peidio acirc thalur pethau hyn yn llawer mwy difrifol
Mae llawer o fanciau a chwmniumlau cardiau credyd yn cynnig gwyliau rhag talu mwy o
gyfleusterau gorddrafft a chyfraddau llog isel i helpu pobl drwy gydol cyfnod Covid-19
Os ydych chin poeni am dalu eich taliadau banc neu gerdyn credyd dylech gysylltu
acircch cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu newydd
neu gymorth arall ar waith ich helpu
Mae sawl busnes wedi mynd i drafferthion ariannol yn ystod Covid-19 ac mae rhai
wedi mynd i ddwylorsquor gweinyddwyr er enghraifft BrightHouse Er gwaethaf hyn maen
bwysig cofio bod unrhyw ddyled syn ddyledus yn parhau a bydd disgwyl i chi ddal i
wneud eich taliadau ariannol Os ydych chin cael trafferth talu cysylltwch acircr cwmni i
drafod pa gymorth y maen gallu ei gynnig Bydd Cyngor ar Bopeth yn gallu helpu os
oes angen cymorth arnoch i wneud hyn
Os ydych yn agosaacuteu at oedran pensiwn ac yn poeni am y farchnad ariannol ac yn
ystyried eich dewisiadau o ran eich pensiwn neu fel arall maer Awdurdod Ymddygiad
Ariannol (FCA) yn awgrymu nad ydych yn rhuthro i wneud penderfyniad ac y dylech
gael cyngor annibynnol Gallwch gael gafael ar ganllaw pensiwn Cymraeg clir am
24
ddim cyn gwneud unrhyw benderfyniad am eich cynilion ymddeol drwy wefan y
Gwasanaeth Cynghori ar Bensiynau
Maer FCA hefyd yn awgrymu eich bod yn wyliadwrus o sgamiau ar hyn o bryd ac yn
mynd i wefan Scam Smart i ddysgu sut i ddiogelu eich hun rhag sgamiau pensiwn
Mae hyn yn cynnwys pobl sydd eisoes wedi ymddeol ac syn ailfeddwl eu dewisiadau
Benthyciadau diwrnod cyflog
Maersquor FCA yn disgwyl i gwmniumlau syrsquon darparu benthyciadau credyd tymor byr cost
uchel (HCSTC) roi cymorth irsquor cwsmeriaid hynny syrsquon cael trafferth gwneud taliadau o
ganlyniad irsquor coronafeirws
Os ydych yn poeni am ad-dalu benthyciad dylech gysylltu acircrsquoch darparwr ar unwaith
oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu amgen ar waith ich helpu
o Trwydded deledu
Maer BBC wedi cyhoeddi ei fod yn oedi cyn codi tacircl ar bobl dros 75 oed am
drwyddedau teledu tan fis Awst yng ngoleunir achosion o Covid-19 Os ydych yn cael
trafferth talu eich trwydded deledu ac nad ydych yn perthyn ir categori oedran hwn
dylech gysylltu acircr cwmni trwyddedu teledu ar unwaith i drafod pa ddewisiadau sydd
ar gael i chi Gallwch weld eu manylion yma
httpswwwtvlicensingcouklanguagesLANG1
p Prydau ysgol am ddim
Os oes gan eich plentyn neu blant hawl i gael prydau ysgol am ddim byddwch yn dal
i gael y cymorth hwn er bod yr ysgolion ar gau
Mae awdurdodau lleol yng Nghymru i gyd wedi gwneud trefniadau i sicrhau bod
disgyblion syn cael prydau ysgol am ddim yn parhau iw cael Gall y trefniadau hyn
amrywio yn ocircl ardal yr awdurdod lleol rydych yn byw ynddi
Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol i gael gwybod sut maer cynllun yn cael ei
weinyddu os nad yw wedi cysylltu acirc chin barod Gallwch ddod o hyd iw fanylion
cyswllt drwy nodi eich cod post yma a chwilio am ei fanylion cyswllt drwy ei wefan
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
q Banciau bwyd
Mae banciau bwyd yn gwneud popeth o fewn eu gallu i barhau i weithredu drwy Covid-
19 ac ich helpu gyda chyflenwadau bwyd Fodd bynnag cofiwch y gallair broses
25
gyfeirio rydych yn ei dilyn i gael gafael ar y bwyd fod wedi newid yn eich ardal leol ar
hyn o bryd Mae rhai banciau bwyd hefyd wedi gorfod cau neu nid ydynt ar agor am
gymaint o oriau oherwydd Covid-19
Oherwydd cyngor ar gadw pellter cymdeithasol ac er eich diogelwch maen bosibl bod
y broses ar gyfer cael gafael ar fwyd gan fanc bwyd wedi newid yn dibynnu ar eich
ardal leol Oherwydd hyn maersquon syniad da i chi holi am y trefniadau wrth siarad acircch
asiantaeth atgyfeirio neu gysylltu acirc hi dros y ffocircn cyn mynd ir banc bwyd i ddeall pa
drefniadau sydd ar waith ar hyn o bryd
Gallwch ddod o hyd ich banc bwyd lleol drwy ddefnyddior wefan ganlynol
httpswwwtrusselltrustorgget-helpfind-a-foodbank
Cael gafael ar gyflenwadau gan fanc bwyd
Bydd angen taleb bwyd arnoch y gallwch eu cael naill ai drwy eich cymdeithas dai
gwasanaethau cynghori lleol rhai swyddfeydd Cyngor ar Bopeth lleol gwasanaethau
cymdeithasol neu asiantaethau lleol fel canolfannau plant Mae Ymddiriedolaeth
Trussell bellach wedi rhoi system e-atgyfeirio ar-lein ar waith ar gyfer rhai ou banciau
bwyd i helpu i gynnal mesurau cadw pellter cymdeithasol yn ystod achosion Covid-
19
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwtrusselltrustorgget-helpemergency-food
26
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF)
Maersquor Gronfa Cymorth Dewisol (DAF) yn gronfa y gellir troi ati pan fyddwch wedi
chwilio ym mhob man arall Ei bwriad yw cefnogi pobl syn profi caledi difrifol Bydd
llawer or bobl hyn ymhlith y rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas oherwydd
materion syn ymwneud acirc thlodi materion iechyd corfforol a meddyliol ac oedran ac
felly maent yn wynebu mwy o risg o effeithiau Covid-19 oherwydd rhesymau syn
ymwneud ag iechyd neur economi
Maer gronfa yn cynnwys dau fath o grant
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP)
Maersquor EAP yn grant syrsquon helpu gyda chostau hanfodol ar ocircl argyfwng neu os bydd
hawliwr wedi profi trychineb megis llifogydd neu dacircn yn y cartref neu galedi ariannol
difrifol am resymau syn cynnwys oedi gyda thalu budd-daliadau
Bwriad y taliad yw helpu i dalu am fwyd nwy a thrydan dillad a chostau teithio brys
Nid ywr gronfa wedii chynllunio i dalu am ddiffygion ariannol parhaus ond maen grant
y gellir manteisio arno pan fyddwch wedi rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Mae nifer o daliadau brys ar gael - nid oes unrhyw feini prawf cymhwyster ar wahacircn i
angen ar ocircl rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Rydych yn gallu hawlio 1 dyfarniad mewn 28 diwrnod a 3 dyfarniad mewn cyfnod treigl
o 12 mis
Gallwch gael EAP yn syth ich cyfrif banc Bydd angen i chi ddarparu eich cod didoli a
rhif eich cyfrif fel rhan och cais
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP)
Grant yw taliadau IAP i helpu rhywun i fywn annibynnol yn hytrach na mynd i sefydliad
neu aros yno megis cartref gofal neu ysbyty Maer grant yn cwmpasu eitemau
hanfodol yn y cartref fel
nwyddau gwyn fel oergell popty a pheiriant golchi
eitemau cartref hanfodol megis gwelyau dillad gwely a seddau
Mae angen ir ceisiadau hyn gael eu cefnogi gan lsquobartner cymeradwyrsquo a all hefyd eich
helpu i lenwi eich cais neu wneud cais ar eich rhan Maersquon cynnwys
awdurdodau lleol
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
4
Maen bwysig eich bod yn gwybod gan fod gwahanol fathau o gymorth ar gael gan
ddibynnu a ydych yn denant yn y sector cymdeithasol ynteun denant yn y sector
preifat Cyn pob adran yn y canllaw fe welwch mewn cromfachau pa sector y maer
cymorth yn cyfeirio ato
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol yn unig)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector preifat yn unig)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Rydym wedi nodi nifer o ddolenni gwe drwy gydol y ddogfen hon Maer rhain naill ain
cael eu darparu fel dolen uniongyrchol er enghraifft
httpsllywcymru
Neu
Maent wedi cael eu nodi fel dolen drwyr gair lsquoymarsquo Er enghraifft
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth yma
I gael mynediad at y mathau hyn o ddolenni bydd angen i chi hofran gydach llygoden
dros y gair mewn glas llachar pwysorsquor botwm Ctrl ar eich bysellfwrdd ac wrth ddal y
botwm Ctrl i lawr cliciwch y botwm chwith ar eich llygoden Bydd hyn yn agor y
dudalen we ar eich cyfrifiadur neu ddyfais sydd wedii chysylltu acircr rhyngrwyd
Os oes gennych chi ffrindiau aneu deulu y gallairsquor canllaw hwn fod yn ddefnyddiol
iddynt ond nad oes ganddynt ffordd o ddefnyddio dyfais aneur sgiliau i gael
mynediad iddi drwyr rhyngrwyd mae croeso i chi rannur wybodaeth sydd yn y canllaw
hwn acirc nhw er mwyn iddyn nhw hefyd gael budd ohono
Roedd yr wybodaeth a nodwyd yn y ddogfen ganllaw hon yn gywir pan gafodd ei
chyhoeddi Byddwn yn parhau i ddiweddarur ddogfen ganllaw drwy gydol yr achosion
o Covid-19 ond efallai na fydd yn gywir ar yr adeg y byddwch yn ei darllen Felly er
mwyn osgoi cael eich siomi dylech bob amser edrych ar y meini prawf cymhwysedd
ar gyfer unrhyw raglen gymorth cyn gwneud cais rhag ofn y byddan nhw wedi newid
Ni ellir ein dal nin gyfrifol
5
Cynnwys
Budd-daliadau 6
a Credyd Cynhwysol 6
b Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh) 9
c Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG) 11
d Tacircl Salwch Statudol (SSP) 12
e Cynllun cadw swyddi ndash ffyrlo 13
f Cynllun irsquor hunangyflogedig 14
g Lwfans Tai Lleol (LHA) 16
h Taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP) 17
Help gydach biliau o ddydd i ddydd ach costau byw 20
i Cymorth gydarsquor dreth gyngor 20
j Nwytrydan 21
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth 22
l Dŵr 23
m Band eang a ffonau symudol 23
n Banciau cardiau credyd benthyciadau 23
o Trwydded deledu 24
p Prydau ysgol am ddim 24
q Banciau bwyd 24
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol 26
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF) 26
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP) 26
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP) 26
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol 28
Cymorth digartrefedd 28
Cymorth arall 28
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi allan 29
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli 29
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP) 30
Achosion cymryd meddiant presennol 30
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad 31
Cysylltiadau allweddol 31
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus 35
6
Budd-daliadau
Pun ai a ydych chirsquon ddi-waith yn gyflogedig neun hunangyflogedig efallai y byddwch
yn gymwys i gael cymorth drwy Adran Gwaith a Phensiynau Llywodraeth y DU aneu
Gyllid a Thollau ei Mawrhydi (CThEM) Gallai hyn fod am nifer o wahanol resymau
Efallai eich bod wedi colli eich swydd yn ddiweddar
Efallai eich bod yn gweithio llai o oriau yn sgil bod ar gontract dim oriau
Efallai eich bod wedi colli incwm gan eich bod ond yn derbyn 80 orsquoch cyflog
drwyrsquor cynllun Cadw Swyddi
Efallai eich bod yn cymryd gwyliau di-dacircl er mwyn gofalu am blentynplant gan
fod yr ysgol ar gau
Efallai eich bod yn hunangyflogedig ac yn aros i CThEM roi gwybod i chi os
ydych yn gymwys ar gyfer y cynllun Hunangyflogedig
Mae meini prawf cymhwysedd pob budd-dal yn wahanol felly os efallai y byddwch yn
gymwys i gael un ohonynt hyd yn oed os nad ydych yn gymwys i gael un arall Maersquon
bosib hefyd y gallech fod yn gymwys i gael mwy nag un budd-dal ar yr un pryd
Os byddwch yn gymwys bydd y swm y byddwch yn gymwys iw gael yn dibynnu ar
eich amgylchiadau unigol ac ar eich cartref Gallwch ddefnyddio cyfrifiannell budd-
daliadau ar-lein ich helpu i ddeall yr hyn y gallech ei gael Gellir gweld enghreifftiau o
gyfrifianellau budd-daliadau yma
httpswwwgovukbenefits-calculators
Os ydych eisoes yn hawlio Credyd Cynhwysol siaradwch acircrsquoch hyfforddwr gwaith drwy
eich cyfnodolyn ar-lein i weld sut y gallant helpu
Os nad ydych eisoes yn hawlio bydd yr wybodaeth isod yn eich helpu i ddeall beth y
gallech fod yn gymwys irsquow hawlio a sut i gyrraedd ato
a Credyd Cynhwysol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Mae Credyd Cynhwysol yn daliad i helpu gydarsquoch costau byw ac maersquon cael ei dalursquon
fisol
7
Byddai derbyn Credyd Cynhwysol yn golygu y byddech mewn gwell sefyllfa i barhau i
dalu eich rhent ach biliau ac atal ocircl-ddyledion rhent a biliau rhag cronni drwyr
achosion o Covid-19
Gallwch gael rhagor o wybodaeth am y Credyd Cynhwysol yma
httpswwwgovukuniversal-credit
Cymhwysedd
Efallai y byddwch yn gallu cael Credyd Cynhwysol os ydych yn ddi-waith yn gyflogedig
neun hunangyflogedig
arsquoch bod ar incwm isel neun ddi-waith
arsquoch bod yn 18 oed neursquon hŷn (mae rhai eithriadau os ydych chin 16 i 17 oed)
arsquoch bod chi (neu eich partner) dan oedran Pensiwn y Wladwriaeth
bod gennych chi ach partner pound16000 neu lai o gynilion rhyngoch chi (bydd y swm
yr ydych yn gymwys iw gael yn llai os oes gennych gynilion o rhwng pound6000 ac
pound16000)
arsquoch bod yn byw yn y DU
Mae Credyd Cynhwysol yn seiliedig ar gyfraddau lwfans safonol Mae Llywodraeth y
DU wedi cynyddur lwfans safonol mewn Credyd Cynhwysol ar elfen sylfaenol yn y
Credyd Treth Gwaith am 1 flwyddyn ndash gan gynyddursquor ddau o pound20 yr wythnos (ar ben y
cynnydd blynyddol sydd wedirsquoi gynllunio) Bydd hyn yn berthnasol i hawlwyr Credyd
Cynhwysol newydd a phresennol ac i hawlwyr presennol y Credyd Treth Gwaith Er
enghraifft mae hyn yn golygu y bydd y lwfans safonol ar gyfer un hawlydd (25 oed a
throsodd) y Credyd Cynhwysol yn cynyddu o pound31782 y mis i pound40989 1
Gallwch ddod o hyd i wybodaeth am y cyfraddau lwfans safonol yma
httpswwwgovukuniversal-creditwhat-youll-get
Os ydych yn hunangyflogedig
Er mwyn cefnogi pobl hunangyflogedig i ddelio ag effaith Covid-19 a chaniataacuteu ir
mesurau hunanynysu a chadw pellter cymdeithasol gael eu dilyn bydd gofynion y
Llawr Isafswm Incwm yn cael eu llacio dros dro Bydd y newid hwn yn berthnasol i
holl hawlwyr y Credyd Cynhwysol newydd a phresennol y mae Covid-19 neu
hunanynysu yn effeithio arnynt yn ocircl cyngor y Llywodraeth Bydd hyn yn para gydol yr
argyfwng (Os ydych yn hunangyflogedig arsquoch enillion yn isel efallai y bydd eich budd-
dal yn cael ei gyfrifo ar enillion uwch narsquor hyn sydd gennych Gelwir hyn yn lsquollawr
1 Dawrsquor gwerthoedd hyn o httpswwwunderstandinguniversalcreditgovukcoronavirus
8
isafswm incwmrsquo ac maersquon cael ei osod ar lefel yr isafswm cyflog cenedlaethol ar nifer
yr oriau y byddai disgwyl i chi eu gweithio)
Sut mae gwneud cais
I wneud cais bydd angen i chi wneud hawliad ar-lein gan ddefnyddior ddolen
ganlynol
httpswwwgovukuniversal-credithow-to-claim
Os nad oes gennych fodd o ddefnyddior rhyngrwyd gallwch gysylltu acirc llinell hawlio
Credyd Cynhwysol yr Adran Gwaith a Phensiynau ar y ffocircn
- 0800 328 1744 (Cymraeg)
- 0800 328 5644 (Saesneg)
- 0800 328 1344 (ffocircn testun)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener rhwng 930am a 3pm
Sylwch ndash oherwydd rheolau cadw pellter cymdeithasol mae holl weithgarwch y
Ganolfan Waith wedi symud ar-lein neu dros y ffocircn
Beth fydd angen i chi ei gael yn barod cyn dechrau ar y broses wneud cais
Cyn i chi ddechraur broses wneud cais maen syniad da i chi gael yr wybodaeth
angenrheidiol yn barod Os na fyddwch yn darparur wybodaeth gywir pan fyddwch yn
gwneud cais gallai effeithio ar ba mor gyflym y byddwch yn cael eich taliad cyntaf neu
faint y byddwch yn ei gael
Bydd angen y canlynol arnoch
- Manylion eich cyfrif banc cymdeithas adeiladu neu undeb credyd (ffoniwch
y llinell gymorth Credyd Cynhwysol uchod os nad oes gennych un or
rhain)
- Cyfeiriad e-bost (os nad oes gennych un bydd angen i chi ddewis
darparwr e-bost a sefydlu cyfrif Mae sawl darparwr e-bost ar gael mae
enghreifftiaun cynnwys Gmail neu Yahoo)
- Gwybodaeth am eich tŷ er enghraifft faint o rent rydych chin ei dalu ac
unrhyw dacircltaliadau gwasanaeth cysylltiedig
- Manylion eich incwm er enghraifft slipiau cyflog
- Manylion unrhyw gynilion neu fuddsoddiadau fel cyfranddaliadau neu
eiddo yr ydych yn ei rentu
- Manylion faint rydych chin ei dalu am ofal plant os ydych chin gwneud cais
am gymorth gyda chostau gofal plant
9
Rhaid i chi hefyd gadarnhau pwy ydych chi ar-lein felly bydd angen prawf arnoch er
enghraifft
trwydded yrru
pasbort
cerdyn debyd neu gredyd
Os oes angen help arnoch i wneud eich hawliad ffoniwch linell gymorth y Credyd
Cynhwysol neu cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth drwy ei wefan
httpswwwcitizensadviceorgukhelptoclaim
Blaenswm ad-daladwy drwyrsquor Credyd Cynhwysol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Gall pobl syn gwneud cais am Gredyd Cynhwysol (CC) wneud cais am flaenswm ad-
daladwy 100 o ddiwrnod 1 drwy ofyn am hyn drwy eu cyfnodolyn ar-lein ar ocircl
cofrestrun llwyddiannus neu dros y ffocircn Mae hyn yn golygu na fydd angen i chi aros
y 5 wythnos arferol cyn cael taliad CC Ni fydd yn rhaid i chi ymweld acircr Ganolfan
Waith gallwch wneud cais ar-lein neu os nad oes gennych fodd o ddefnyddiorsquor
rhyngrwyd gallwch ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (gweler y rhifau uchod)
Maen bosibl nad eich blaenswm ad-daladwy 100 fydd y gwerth a gewch yn eich
hawliad parhaus unwaith y bydd eich hawliad wedii ddilysu Bydd hefyd yn amrywio o
ganlyniad i newidiadau i incwm eich cartref ac o ganlyniad i unrhyw oriau y byddwch
yn eu gweithio
Nodyn ndash maersquor Budd-dal Tai bellach wedii ddisodli gan y Credyd Cynhwysol Os oes
gennych hawl i gael Credyd Cynhwysol bydd eich hawliad yn cael ei dalu i chi mewn
un taliad ndash gan gynnwys y gyfran or cyfraniad at dŷ Yna bydd angen i chi dalu eich
rhent yn uniongyrchol irsquoch landlord och blaenswm ad-daladwy Ni fydd eich taliad rhent
yn cael ei drosglwyddo ich landlord yn awtomatig oni bai eich bod wedi trefnu i hyn
ddigwydd gydarsquoch hyfforddwr gwaith ach landlord
b Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn sacircl neu os oes gennych gyflwr iechyd neu anabledd syn cyfyngu ar eich
gallu i weithio efallai y byddwch yn gallu cael y Lwfans Cyflogaeth a Chymorth (LCCh)
Newydd Ar gyfer y rhai syrsquon hawlio orsquor newydd bydd angen i chi fod wedi talu neu
wedi cael eich credydu acirc digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol yn y 2 flynedd dreth
lawn ddiwethaf
10
Maersquor LCCh Newydd yn daliad bob pythefnos y gellir ei hawlio ar ei ben ei hun neu ar
yr un pryd acircr Credyd Cynhwysol (CC) Bydd yn cymryd o leiaf 14 diwrnod cyn i chi
dderbyn y taliad cyntaf
Gallai unrhyw bensiwn personol sydd gennych effeithio ar faint y gallech ei dderbyn
Fodd bynnag ni fydd ffynonellau incwm eraill na chynilion yn effeithio arno Os yw
eich partner yn gweithio nid fydd hyn yn effeithio ar eich hawliad
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth am yr LCCh Newydd yma
httpswwwgovukguidancenew-style-employment-and-support-allowance
Cymhwysedd
I gael yr LCCh Newydd mae angen i chi
fod wedi gweithio fel cyflogai neu fod wedi bod yn hunangyflogedig
fod wedi talu digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol yn y 2 i 3 blynedd diwethaf
- mae credydau Yswiriant Gwladol hefyd yn cyfrif
Chewch chi ddim yr LCCh Newydd os
ydych chin cael y premiwm anabledd difrifol neu fod gennych hawl irsquow gael
os cawsoch y premiwm anabledd difrifol yn ystod y mis diwethaf neu os oedd
gennych hawl irsquow gael arsquoch bod yn dal yn gymwys iw gael
Ni chewch yr LCCh Newydd os ydych chirsquon cael Tacircl Salwch Statudol (SSP) gan
gyflogwr ond gallwch wneud cais amdano hyd at 3 mis cyn ich SSP ddod i ben
Gallech gael Credyd Cynhwysol ar yr un pryd neu yn llersquor LCCh Newydd
Tra byddwch yn cael yr LCCh Newydd byddwch yn ennill credydau Yswiriant Gwladol
Dosbarth 1 a all helpu tuag at eich Pensiwn y Wladwriaeth a budd-daliadau ar sail
cyfraniadau eraill yn y dyfodol
Sut mae gwneud cais
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol siaradwch acircch hyfforddwr gwaith neuch
rheolwr achos drwy eich cyfnodolyn ar-lein ynglŷn acirc gwneud cais Gallwch wneud hyn
drwy fewngofnodi irsquoch cyfrif Credyd Cynhwysol
Os nad ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol bydd angen i chi ffonio llinell gymorth
y Credyd Cynhwysol i drefnu hawliad newydd
- 0800 328 1744 (Cymraeg) Dewiswch rif 2
- 0800 328 5644 (Saesneg) Dewiswch rif 2
- 0800 328 1344 (ffocircn testun) Dewiswch rif 2
11
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener rhwng 0800am a 600pm
c Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn ddi-waith neun gweithio llai nag 16 awr yr wythnos efallai y byddwch yn
gallu cael y Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG) irsquoch helpu wrth chwilio am waith Er
mwyn hawlio bydda angen i chi fod wedi talu digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol
aneu wedi cael digon o gredydau yn y 2 flynedd dreth lawn ddiwethaf
Maersquor LCG Newydd yn daliad bob pythefnos y gellir ei hawlio ar ei ben ei hun neu ar
yr un pryd acircrsquor Credyd Cynhwysol Os ydych chin gymwys gallwch gael LCG Newydd
am hyd at 182 diwrnod Ar ocircl hyn bydd eich hyfforddwr gwaith yn siarad acirc chi am eich
dewisiadau
Os ydych chin gymwys ar gyfer yr LCG arsquor Credyd Cynhwysol bydd swm yr LCG y
byddwch yn ei gael yn cael ei ystyried fel incwm ar gyfer y Credyd Cynhwysol
Nid yw eich cynilion ach cyfalaf (neu gynilion cyfalaf ac incwm eich partner) yn cael
eu hystyried wrth hawliorsquor LCG Newydd Fodd bynnag gall unrhyw enillion neu daliad
yr ydych yn ei gael o gronfa bensiwn effeithio ar y swm y gallech ei gael
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth am yr LCG Newydd yma
httpswwwgovukguidancenew-style-jobseekers-allowance
Cymhwysedd
I fod yn gymwys i gael LCG Newydd bydd angen i chi fod wedi gweithio fel cyflogai
ac wedi talu cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 1 fel arfer yn y 2 i 3 blynedd
diwethaf Gall credydau Yswiriant Gwladol gyfrif hefyd
Ni fyddwch yn gymwys os oeddech yn hunangyflogedig a dim ond wedi talu
cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 2 oni bai eich bod yn gweithio fel pysgotwr
cyfran neu weithiwr datblygu gwirfoddolwyr
Bydd angen i chi hefyd
fod yn 18 oed neu hŷn
fod dan oedran Pensiwn y Wladwriaeth
beidio acirc bod mewn addysg amser llawn
fod ar gael i weithio
12
beidio acirc bod yn gweithio ar hyn o bryd neun gweithio llai nag 16 awr yr wythnos
ar gyfartaledd
beidio acirc bod acirc salwch neu anabledd syn eich atal rhag gweithio
fod yn byw yng Nghymru yr Alban neu Loegr
fod acirc hawl i weithio yn y DU
Bydd angen i chi hefyd ddangos eich bod yn chwilio am waith er mwyn parhau i gael
taliadau
Edrychwch i weld a ydych yn gymwys ar gyfer y Credyd Cynhwysol Os ydych chi
gallech gael Credyd Cynhwysol ar yr un pryd neu yn llersquor LCG Newydd
Tra byddwch yn cael yr LCCh Newydd byddwch yn ennill credydau Yswiriant Gwladol
Dosbarth 1 a all helpu tuag at eich Pensiwn y Wladwriaeth a budd-daliadau ar sail
cyfraniadau eraill yn y dyfodol
Sut mae gwneud cais
Bydd angen i chi wneud cais ar-lein yma
httpswwwapply-for-new-style-jsaservicegovuklang=cy
Os nad ydych yn gallu gwneud cais ar-lein gallwch wneud cais dros y ffocircn drwy ffonio
Y Ganolfan Byd Gwaith
Rhif ffocircn 0800 055 6688
Ffocircn testun 0800 023 4888
Cyfnewid testun (os na allwch glywed neu siarad ar y ffocircn) 18001 yna 0800 055
6688
Cymraeg 0800 012 1888
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 8am i 6pm
d Tacircl Salwch Statudol (SSP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn gyflogedig ac yn sacircl neun gorfod hunanynysu oherwydd Covid-19 (naill
ain uniongyrchol neu gan fod aelod och cartref yn hunanynysu) efallai y byddwch yn
gymwys i hawlio SSP a fydd yn eich helpu i dalu eich rhent ach biliau
Mae SSP yn cael ei dalu gan eich cyflogwr yn yr un ffordd acircrsquoch cyflog arferol er
enghraifft yn wythnosol neu yn fisol
13
Maersquoch cymhwysedd ar gyfer SSP yn dibynnu ar eich statws cyflogaeth ach enillion
Os ydych yn gyflogedig ac yn hunanynysu byddwch yn cael yr SSP drwy eich cyflogwr
Nid oes yn rhaid ich cyflogwr dalu mwy na chyfradd safonol yr SSP i chi ond gall
ddewis gwneud hynny Mae gan rai cyflogwyr gynlluniau tacircl salwch cytundebol mwy
hael Maen werth darllen eich contract aneu lawlyfr staff yn uniongyrchol gydach
cyflogwr neu eich cynrychiolydd Undeb os ydych chin rhan o Undeb i weld beth y
bydd gennych hawl iddo
Cyfraddau safonol yr SSP
Os ydych chin gyflogedig ac yn ennill o leiaf pound120 yr wythnos byddwch yn gallu cael
pound9585 yr wythnos am hyd at 28 wythnos Fel arfer rhaid i chi fod i ffwrdd or gwaith
am o leiaf 4 diwrnod yn olynol ond yn ddiweddar mae Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi
y bydd yr SSP yn cael ei dalu or diwrnod cyntaf y byddwch yn absennol os ywn
gysylltiedig acirc Covid-19 Maen bwysig rhoi gwybod ich cyflogwr eich bod yn sacircl
oherwydd Covid-19 er mwyn sicrhau eich bod yn cael y taliad cywir
Os ydych chin hunangyflogedig ni fyddwch yn gymwys i gael SSP Fodd bynnag os
byddwch yn sacircl neun hunanynysu o ganlyniad i Covid-19 efallai y byddwch yn gallu
hawlior Credyd Cynhwysol neursquor Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh)
Bydd yr LCCh yn awr yn cael ei dalu o ddiwrnod 1 y salwch yn hytrach na diwrnod
8 Bydd angen i chi wneud hawliad yn dilyn y canllawiau a nodir yn rhan 1a or canllaw
hwn
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth am yr SSP yma
httpswwwgovukstatutory-sick-payeligibility
e Cynllun cadw swyddi ndash ffyrlo
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun Cadw Swyddi Covid-19 newydd a fydd yn berthnasol i lsquoweithwyr ar
ffyrlorsquo Bydd y cynllun yn rhedeg am o leiaf 4 mis o 1 Mawrth 2020 ac yn cael ei
ymestyn os bydd angen
Rydych yn weithiwr ar ffyrlo os ydych yn weithiwr cyflogedig sydd wedirsquoi gadw ar
gyflogres eich cyflogwr yn hytrach narsquoch diswyddo Os bydd eich cyflogwr yn gofyn i
chi fod ar ffyrlo drwy gynllun Cadw Swyddi Llywodraeth y DU bydd yn cysylltu acirc chi
ac yn gofyn i chi gytuno irsquor telerau Byddwch yn cael y pecyn cynllun safonol o leiaf
Bydd eich cyflogwr
yn talu o leiaf 80 och cyflogau misol rheolaidd i chi hyd at uchafswm o pound2500 fel eich cyflog
14
yn gallu hawlio am o leiaf 3 wythnos yn olynol ac am hyd at 3 mis - ond gellir ymestyn hyn
yn gallu dewis talu mwy nar grant - ond nid oes rhaid iddo wneud hynny
yn methu dewis talu llai nar grant
Byddwch yn dal i dalu treth incwm cyfraniadau Yswiriant Gwladol ad-daliadau benthyciadau myfyrwyr ac unrhyw ddidyniadau eraill (fel cyfraniadau pensiwn) och
cyflog
Sut y cyfrifir eich enillion misol
Os ydych chi wedi bod yn gyflogedig (neun cael eich cyflogi gan fusnes cyflogi yn achos gweithwyr asiantaeth) am flwyddyn lawn bydd eich cyflogwr yn hawlio am yr uchaf o naill ai
y swm a enilloch yn yr un mis y llynedd neu
gyfartaledd eich enillion misol or flwyddyn ddiwethaf
Os ydych wedi cael eich cyflogi am lai na blwyddyn bydd eich cyflogwr yn hawlio cyfartaledd eich cyflog misol rheolaidd ers i chi ddechrau gweithio Maer un trefniadaun berthnasol os bydd eich cyflog misol yn amrywio er enghraifft os ydych ar gontract dim oriau
Os gwnaethoch chi ddechrau gweithio ym mis Chwefror 2020 bydd eich cyflogwr yn talu eich enillion orsquor mis hwnnw i chi ar sail pro rata
Bydd y grant a delir ich cyflogwr yn ystyried eich tacircl rheolaidd cytundebol megis cyflogau y comisiwn gorfodol a goramser yn y gorffennol Ni fydd y cyfrifiad yn cynnwys taliadau dewisol comisiwn (gan gynnwys tipiau) neu daliadau bonws taliadau nad ydynt yn arian parod neu fuddion mewn nwyddau
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukguidancecheck-if-you-could-be-covered-by-the-coronavirus-job-
retention-schemehow-much-youll-get
f Cynllun irsquor hunangyflogedig
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun cymorth incwm Covid-19 newydd ar gyfer pobl hunangyflogedig Os
ydych chin hunangyflogedig neun aelod o bartneriaeth ac wedi colli incwm oherwydd
Covid-19 efallai y byddwch yn gymwys i wneud cais am grant
Os ydych yn gymwys bydd y cynllun yn caniataacuteu i chi gael grant trethadwy gwerth
80 och elw masnachu hyd at uchafswm o pound2500 y mis am 3 mis
Cymhwysedd
15
Gallwch wneud cais os ydych chin unigolyn hunangyflogedig neun aelod o
bartneriaeth ach bod chi
wedi cyflwyno eich ffurflen dreth Hunanasesu treth incwm ar gyfer y flwyddyn
dreth 2018-19
wedi masnachu yn y flwyddyn dreth 2019-20
yn masnachu pan fyddwch chin gwneud cais neu y byddech chi heblaw am
Covid-19
yn bwriadu parhau i fasnachu yn y flwyddyn dreth 2020-21
wedi colli elw masnachupartneriaeth masnachu oherwydd Covid-19
Rhaid ich elw masnachu hunangyflogedig hefyd fod yn llai na pound50000 ac maen rhaid
i fwy na hanner eich incwm ddod o hunangyflogaeth Penderfynir ar hyn ar y sail bod
yn rhaid i un orsquor amodau canlynol fod yn wir
bod eich elw masnachuelw masnachu partneriaeth yn 2018-19 yn llai na
pound50000 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner cyfanswm eich incwm
trethadwy
bod ag elw masnachu cyfartalog o lai na pound50000 yn 2016-17 2017-18 a 2018-
19 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner eich incwm trethadwy cyfartalog
yn yr un cyfnod
Os gwnaethoch chi ddechrau masnachu rhwng 2016-19 dim ond y blynyddoedd
hynny y gwnaethoch chi ffeilio ffurflen dreth Hunanasesu ar eu cyfer y bydd CThEM
yn eu defnyddio
Bydd CThEM yn defnyddio data ar ffurflenni 2018-19 a gyflwynwyd eisoes er mwyn nodir rhai syn gymwys a bydd yn asesu risg unrhyw ffurflenni hwyr a gafodd eu ffeilio cyn y dyddiad cau ar 23 Ebrill 2020 yn y ffordd arferol
Os asesir eich bod yn gymwys byddwch yn cael grant trethadwy a fydd yn 80 or elw cyfartalog or blynyddoedd treth (lle bon berthnasol)
2016 i 2017 2017 i 2018 2018 i 2019
I gyfrifor cyfartaledd bydd CThEM yn ychwanegu cyfanswm yr elw masnachu ar gyfer y 3 blynedd treth (lle bon berthnasol) ac ynan rhannu gyda 3 (lle bon berthnasol) ac yn defnyddio hyn i gyfrifo swm misol
Bydd y grant yn cael ei dalun uniongyrchol ich cyfrif banc mewn un rhandaliad Bydd hyn yn digwydd o fis Mehefin 2020 ymlaen
Os mai dim ond yn 2019-2020 y gwnaethoch ddechrau eich busnes bydd angen i chi
wneud cais am Gredyd Cynhwysol (gweler Rhan 1a or canllaw hwn) Maersquor Adran
Gwaith a Phensiynau yn awgrymu eich bod yn siarad acircch cyfrifydd neuch cynghorydd
16
ariannol os yw hyn yn berthnasol i chi i weld pa gymorth pellach allai fod ar gael i chi
o ran rhoir gorau i hawliadau TAW fel y cyhoeddwyd gan Lywodraeth y DU
Sut mae gwneud cais
Nid oes angen i chi wneud cais am y cynllun hwn eich hun bydd CThEM yn cysylltu
acirc chi os ydych chirsquon gymwys Unwaith y bydd CThEM yn cysylltu acirc chi dim ond drwy
govuk y byddwch yn cael mynediad ir cynllun hwn
Bydd CThEM yn gwneud y taliad yn awtomatig ond maen bwysig eich bod yn
cyflwyno eich ffurflen dreth i CThEM ar gyfer 2018-2019 erbyn 23 Ebrill 2020
Os bydd rhywun yn anfon neges destun eich ffonio neun anfon e-bost atoch
yn honni ei fod oddi wrth CThEM gan ddweud eich bod yn gallu hawlio cymorth
ariannol neu fod ad-daliad treth yn ddyledus i chi ac yn gofyn i chi glicio ar
ddolen neun gofyn i chi roi gwybodaeth iddynt fel eich enw cerdyn credyd neu
fanylion banc - maen sgam
Gallwch gael rhagor o wybodaeth yn
httpswwwgovukguidanceclaim-a-grant-through-the-coronavirus-covid-19-self-
employment-income-support-scheme
Nodwch os ydych yn gymwys ar gyfer y cynllun hunangyflogedig bydd angen i chi
drafod eich amgylchiadau unigol acircr Adran Gwaith a Phensiynau er mwyn penderfynu
a fydd unrhyw incwm a gaiff ei dalu ar 80 ym mis Mehefin 2020 yn effeithio ar eich
gallu i hawlio cymorth hyd at y pwynt hwnnw
g Lwfans Tai Lleol (LHA) (Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector preifat yn unig)
Efallai y cewch help gydach rhent i gyd neu ran ohono os ydych yn rhentun breifat Gallwch wneud cais am help tuag at eich costau tai fel rhan or broses Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw hwn) Maersquor Budd-dal Tai bellach wedii ddisodli gan elfen cyfraniad at dŷ hawliad Credyd Cynhwysol ond os ydych o oedran pensiwn rydych yn dal yn debygol o hawlio Budd-dal Tai
Os ydych yn gymwys i gael cymorth gyda chostau tai byddwch yn cael cyfraniad ariannol tuag at eich rhent yn seiliedig ar Lwfans Tai Lleol (LHA) Maer cyfraniad y gallech ei gael yn dibynnu ar ble rydych chin byw a chyfraddaur farchnad rentu yn yr ardal
Gallwch gael rhagor o wybodaeth am yr LHA yma
17
httpsllywcymrulwfans-tai-lleol
h Taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Gall taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP) gynnig arian ychwanegol pan fydd eich cyngor lleol yn penderfynu bod angen help ychwanegol arnoch i daluch costau tai ar
ben yr hyn rydych eisoes yn ei gael drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
Cymhwysedd
Nid oes rhaid irsquoch cyngor lleol roi DHP i chi ndash maersquon dibynnu ar eich amgylchiadau Bydd eich cyngor lleol yn edrych ar eich amgylchiadau i weld a ydych yn gymwys i gael DHP Bydd yn penderfynu faint y byddwch yn ei gael ac am ba hyd y byddwch
yn cael y taliad
I gael DHP bydd angen i chi naill ai fod eisoes yn cael yr hen Fudd-dal Tai neur elfen cyfraniad at dŷ drwyr Credyd Cynhwysol
Os ywr cyngor yn penderfynu rhoi DHP i chi bydd yn ysgrifennu atoch i ddweud
faint fyddwch chin ei gael
pryd bydd y DHP yn dod i ben
Os byddwch dal angen DHP ar ocircl iddo ddod i ben gallwch wneud cais eto
Sut mae gwneud cais
Cysylltwch acircch cyngor lleol a holi sut mae gwneud cais am DHP Efallai y bydd am i chi wneud cais dros y ffocircn neu ar-lein Gallwch gael gwybod sut i gysylltu acircch cyngor lleol drwy nodi eich cod post yma - httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol - a dod o hyd iw fanylion cyswllt ar ei wefan
Mae gan Shelter Cymru hefyd adnodd cymorth ar-lein i helpu i wneud cais Bydd angen i chi nodi eich cod post a llwythor ffurflen gais i lawr drwyr ddolen ganlynol
httpssheltercymruorgukget-advicepaying-for-housinghousing-benefit-and-council-tax-reductiondiscretionary-housing-payments
Pan fyddwch chin gwneud cais byddwch mor glir ag y gallwch pan fyddwch chin esbonio pam mae angen DHP arnoch Er enghraifft dylech egluro
pam na allwch fforddio talu eich rhent
pam na allwch symud i rywle rhatach
a ywn achosi problemau i rywun rydych chirsquon gofalu amdano fel plentyn neu berthynas oedrannus
unrhyw dystiolaeth sydd gennych ee llythyr meddyg neu fanylion dyledion rydych chirsquon eu talu
18
Dylech hefyd ddweud wrth y cyngor os ydych yn aros ir Adran Gwaith a Phensiynau
benderfynu a allwch gael cyfraniad at dŷ drwyrsquor Credyd Cynhwysol
Os ydych yn cael DHP ar hyn o bryd gall eich awdurdod lleol gytuno iw ymestyn yn
ystod achosion Covid-19 ond bydd angen i chi gysylltu ag ef i drafod a chadarnhau
Os byddwch yn gwneud cais ar ffurflen bapur maen syniad da cadw copi or ffurflen
ar gyfer eich cofnodion
Apelio yn erbyn penderfyniad drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Os byddwch yn gwneud cais am gymorth budd-daliadau drwyr Adran Gwaith a
Phensiynau (DWP) ac nad ydych yn cael y canlyniad yr oeddech yn ei ddisgwyl
gallwch apelio yn erbyn y penderfyniad Mae rhai penderfyniadau nad oes modd eu
hailystyried ndash ond bydd yn dweud hynny ar eich llythyr penderfyniad gwreiddiol
I wneud hyn bydd angen i chi yn gyntaf ofyn ir penderfyniad am eich budd-daliadau
gael ei ystyried eto
Gallwch wneud hyn os oes unrhyw rai or canlynol yn berthnasol
rydych chin meddwl bod y swyddfa syn delio acircch hawliad wedi gwneud
camgymeriad neu wedi methu tystiolaeth bwysig
rydych yn anghytuno acircr rhesymau dros y penderfyniad
rydych am ir penderfyniad gael ei ystyried eto
Bydd angen i chi gysylltu acircr swyddfa a roddodd y penderfyniad i chi ndash bydd y
manylion cyswllt ar eich llythyr penderfyniad Er bod modd i chi wneud hynny drwy
lythyr yn ystod yr argyfwng Covid-19 maersquon syniad da i gysylltu dros y ffocircn neu ar-
lein
Os byddwch am apelio yn erbyn penderfyniad bydd angen i chi ofyn am broses
ailystyried gorfodol o fewn mis irsquor dyddiad ar eich llythyr penderfynu Os byddwch yn
gwneud hyn yn ysgrifenedig rhaid ir llythyr neur ffurflen gyrraedd y cyngor o fewn y
dyddiad terfyn hwnnw o fis Os na fyddwch wedi cael eich llythyr penderfyniad
cysylltwch acircr swyddfa lle gwnaethoch gais am y budd-dal
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol gallwch ddefnyddio eich cyfnodolyn i ofyn
am broses ailystyried gorfodol Os nad ydych yn gallu defnyddio eich cyfnodolyn
gallwch ofyn mewn unrhyw rai or ffyrdd canlynol
ysgrifennu ir cyfeiriad ar eich llythyr penderfyniad
llenwi ffurflen ai dychwelyd
19
Ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a y canllaw hwn)
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukapelio-penderfyniad-budd-dal
20
Help gydach biliau o ddydd i ddydd ach costau byw
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Efallai y byddwch yn cael trafferth talu biliau eich cartref o ganlyniad i newidiadau ich incwm yn ystod achos Covid-19 Rydym wedi nodi rhai dewisiadau sydd ar gael i chi isod a allai eich helpu yn ystod y cyfnod hwn
i Cymorth gydarsquor dreth gyngor
Os ydych chin cael trafferth talu eich rhent efallai y byddwch chin gallu gofyn ich
cyngor am help gydach treth gyngor
Mae rhai awgrymiadau yn cynnwys
Gofyn ich cyngor lleol i wasgaru eich treth gyngor dros 12 mis yn hytrach nar
10 arferol ndash bydd hyn yn lleihaur swm y byddwch yn ei dalu bob mis a gall eich
helpu i dalu eich rhent arsquoch biliau eraill Efallai y byddwch yn gallu gofyn am
batrymau talu gwahanol hefyd ond bydd angen cytuno ar hyn gydach cyngor
lleol
Holwch i weld a ydych yn gymwys i gael eithriad disgownt neu ostyngiad
Gofynnwch ich cyngor lleol a fyddai modd i chi leihau eich bil cyffredinol drwy
gael disgownt ar eich treth gyngor
- os ydych chirsquon byw ar eich pen eich hun
- os ydych chirsquon byw gyda dim ond rhywun sydd o dan 17 oed neu fyfyriwr
llawn amser
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd acirc phroblemau iechyd meddwl
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd ag anabledd difrifol
- os ydych chin ennill llai na swm penodol o arian (mae hyn yn dibynnu ble
rydych chin byw) Os ydych ar incwm isel a bod hawl gennych i gael
gostyngiad bydd eich bil yn cael ei ostwng a fydd yn ei gwneud yn fwy
fforddiadwy i chi dalu eich rhent
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth yma
httpsllywcymrutalu-llai-o-dreth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngorgwneud-cais-am-ddisgownt-neu-ostyngiad-treth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngor-taflen-wybodaeth
21
Gwiriwch os yw eich bil yn uwch nag y dylai fod os yw eich eiddo yn y band
treth gyngor anghywir Gallwch wirio band eich treth gyngor a chwestiynu eich
cyngor lleol am y gost os nad ywn edrych yn gywir Gallwch ddod o hyd i fand
eich treth gyngor yma
httpswwwgovukcouncil-tax-bands
Maer ddolen hon yn cynnwys mwy o wybodaeth am sut y caiff eich band ei
gyfrifo
httpswwwgovukguidanceunderstand-how-council-tax-bands-are-
assessedcy
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy roirsquoch cod post
yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Bydd angen i chi nodi eich amgylchiadau pan fyddwch yn gofyn iddo ystyried
eich cais Gall eich cyngor lleol helpu gydar broses hon ond os oes angen
mwy o help arnoch gallwch gysylltu acircch canolfan Cyngor ar Bopeth leol yma
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
Os oes gennych ocircl-ddyledion yn barod mae angen i chi weithredun gyflym
Cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth a all eich cynghori ymhellach
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
j Nwytrydan
Mae Llywodraeth y DU wedi cytuno ar fesurau gydar diwydiant ynni i gefnogi pobl syn
agored i niwed drwy Covid-19 Y bwriad yw sicrhau bod cwsmeriaid syn agored i
niwed a allai fynd i ddyled yn parhau i gael ynni tra maent yn hunanynysu
Yn fwy cyffredinol bydd unrhyw gwsmer ynni sydd mewn trallod ariannol hefyd yn cael
cefnogaeth gan ei gyflenwr a allai gynnwys ad-dalu dyledion ac ailasesu taliadau bil
eu lleihau neu eu rhewi lle bo angen tra bydd datgysylltu mesuryddion credyd yn cael
ei atal yn llwyr
Os ydych yn poeni na fyddwch yn gallu talu eich biliau ynni dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith a thrafod y dewisiadau a allai fod ar gael i chi ich helpu i gadw
eich taliadau ar y trywydd iawn yn ystod Covid-19
22
Efallai y byddwch hefyd am wneud yn siŵr eich bod yn cael y fargen orau o ran eich
ynni Dylai cyflenwyr ynni allu rhoi gwybodaeth i chi i weld a ydych ar y pecyn cywir
neu a oes ganddynt un rhatach ar eich cyfer Er mwyn cymharu acirc chyflenwyr ynni
eraill bydd angen i chi ddefnyddio safle cymharu prisiau ar-lein
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth
Os ydych yn hunanynysu oherwydd bod gennych gyflwr iechyd syn eich gwneud yn
fwy agored i niwed efallai y byddwch yn gymwys ar gyfer y Gofrestr Gwasanaethau acirc
Blaenoriaeth
Maer Gofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth yn wasanaeth am ddim syn cynnig sawl
budd fel cymorth acirc blaenoriaeth mewn argyfwng rhybudd ymlaen llaw am ymyriadau
yn y cyflenwad a rhagor o fanteision wrth reoli eich cyfrif ynni
Cymhwysedd
Rydych chin gymwys
- os ydych chi o oedran pensiwn
- os ydych chin anabl neu fod gennych salwch cronig
- os oes gennych gyflwr meddygol hirdymor
- os oes gennych nam ar y clyw neur golwg neu anghenion cyfathrebu
ychwanegol
- os ydych chi mewn sefyllfa fregus
Sut mae gwneud cais
Mae angen i chi gysylltu acircch cyflenwr ynni yn uniongyrchol i fynd ar y Gofrestr
Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth Mae gan bob cyflenwr ynni a gweithredwr rhwydwaith
ei gofrestr ei hun
Gallwch ofyn ich cyflenwr drosglwyddo eich manylion ich gweithredwr
rhwydwaith yn enwedig os ydych yn dibynnu ar eich cyflenwad am resymau
meddygol er enghraifft
Os oes gennych gyflenwr gwahanol ar gyfer eich nwy a thrydan mae angen i
chi gysylltu acircr ddau
Os byddwch yn newid cyflenwr bydd angen i chi gofrestru eto ar gyfer y
gwasanaeth
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwofgemgovukconsumershousehold-gas-and-electricity-guideextra-
help-energy-servicespriority-services-register
23
l Dŵr
Os ydych chin cael trafferth talu eich bil dŵr dylech gysylltu acircch cyflenwr ar unwaith
Mae gan lawer o gwmniumlau dŵr gynlluniau caledi neu ffyrdd eraill y gallant helpu
cwsmeriaid syn rhoi gwybod iddynt eu bod yn cael problem talu eu bil
Os ydych gyda Dŵr Cymru mae wedi nodir cymorth y gall ei ddarparu syn cynnwys
cynlluniau talu a gostyngiadau yn y gyfradd ddŵr Mae rhagor o wybodaeth ar gael
yma
httpswwwdwrcymrucomcy-GBMy-AccountHelp-Paying-My-Water-Billaspx
m Band eang a ffonau symudol
Mae cadw cysylltiad rhwng y cartref ar byd y tu allan yn bwysig ar hyn o bryd Os
ydych chin poeni am dalu eich bil band eang neu ffocircn symudol dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y bydd yn gallu rhoi cynllun talu neu gymorth
arall ar waith ich helpu i gadw mewn cysylltiad
n Banciau cardiau credyd benthyciadau
Er y gall dyled banc cerdyn credyd a benthyciad gronnin gyflym a bod yn destun
pryder mawr maen bwysig rhoi trefn ar unrhyw ddyledion eraill fel ocircl-ddyledion rhent
biliau ynni neur dreth gyngor yn gyntaf Y rheswm am hyn yw bod canlyniadau
uniongyrchol peidio acirc thalur pethau hyn yn llawer mwy difrifol
Mae llawer o fanciau a chwmniumlau cardiau credyd yn cynnig gwyliau rhag talu mwy o
gyfleusterau gorddrafft a chyfraddau llog isel i helpu pobl drwy gydol cyfnod Covid-19
Os ydych chin poeni am dalu eich taliadau banc neu gerdyn credyd dylech gysylltu
acircch cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu newydd
neu gymorth arall ar waith ich helpu
Mae sawl busnes wedi mynd i drafferthion ariannol yn ystod Covid-19 ac mae rhai
wedi mynd i ddwylorsquor gweinyddwyr er enghraifft BrightHouse Er gwaethaf hyn maen
bwysig cofio bod unrhyw ddyled syn ddyledus yn parhau a bydd disgwyl i chi ddal i
wneud eich taliadau ariannol Os ydych chin cael trafferth talu cysylltwch acircr cwmni i
drafod pa gymorth y maen gallu ei gynnig Bydd Cyngor ar Bopeth yn gallu helpu os
oes angen cymorth arnoch i wneud hyn
Os ydych yn agosaacuteu at oedran pensiwn ac yn poeni am y farchnad ariannol ac yn
ystyried eich dewisiadau o ran eich pensiwn neu fel arall maer Awdurdod Ymddygiad
Ariannol (FCA) yn awgrymu nad ydych yn rhuthro i wneud penderfyniad ac y dylech
gael cyngor annibynnol Gallwch gael gafael ar ganllaw pensiwn Cymraeg clir am
24
ddim cyn gwneud unrhyw benderfyniad am eich cynilion ymddeol drwy wefan y
Gwasanaeth Cynghori ar Bensiynau
Maer FCA hefyd yn awgrymu eich bod yn wyliadwrus o sgamiau ar hyn o bryd ac yn
mynd i wefan Scam Smart i ddysgu sut i ddiogelu eich hun rhag sgamiau pensiwn
Mae hyn yn cynnwys pobl sydd eisoes wedi ymddeol ac syn ailfeddwl eu dewisiadau
Benthyciadau diwrnod cyflog
Maersquor FCA yn disgwyl i gwmniumlau syrsquon darparu benthyciadau credyd tymor byr cost
uchel (HCSTC) roi cymorth irsquor cwsmeriaid hynny syrsquon cael trafferth gwneud taliadau o
ganlyniad irsquor coronafeirws
Os ydych yn poeni am ad-dalu benthyciad dylech gysylltu acircrsquoch darparwr ar unwaith
oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu amgen ar waith ich helpu
o Trwydded deledu
Maer BBC wedi cyhoeddi ei fod yn oedi cyn codi tacircl ar bobl dros 75 oed am
drwyddedau teledu tan fis Awst yng ngoleunir achosion o Covid-19 Os ydych yn cael
trafferth talu eich trwydded deledu ac nad ydych yn perthyn ir categori oedran hwn
dylech gysylltu acircr cwmni trwyddedu teledu ar unwaith i drafod pa ddewisiadau sydd
ar gael i chi Gallwch weld eu manylion yma
httpswwwtvlicensingcouklanguagesLANG1
p Prydau ysgol am ddim
Os oes gan eich plentyn neu blant hawl i gael prydau ysgol am ddim byddwch yn dal
i gael y cymorth hwn er bod yr ysgolion ar gau
Mae awdurdodau lleol yng Nghymru i gyd wedi gwneud trefniadau i sicrhau bod
disgyblion syn cael prydau ysgol am ddim yn parhau iw cael Gall y trefniadau hyn
amrywio yn ocircl ardal yr awdurdod lleol rydych yn byw ynddi
Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol i gael gwybod sut maer cynllun yn cael ei
weinyddu os nad yw wedi cysylltu acirc chin barod Gallwch ddod o hyd iw fanylion
cyswllt drwy nodi eich cod post yma a chwilio am ei fanylion cyswllt drwy ei wefan
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
q Banciau bwyd
Mae banciau bwyd yn gwneud popeth o fewn eu gallu i barhau i weithredu drwy Covid-
19 ac ich helpu gyda chyflenwadau bwyd Fodd bynnag cofiwch y gallair broses
25
gyfeirio rydych yn ei dilyn i gael gafael ar y bwyd fod wedi newid yn eich ardal leol ar
hyn o bryd Mae rhai banciau bwyd hefyd wedi gorfod cau neu nid ydynt ar agor am
gymaint o oriau oherwydd Covid-19
Oherwydd cyngor ar gadw pellter cymdeithasol ac er eich diogelwch maen bosibl bod
y broses ar gyfer cael gafael ar fwyd gan fanc bwyd wedi newid yn dibynnu ar eich
ardal leol Oherwydd hyn maersquon syniad da i chi holi am y trefniadau wrth siarad acircch
asiantaeth atgyfeirio neu gysylltu acirc hi dros y ffocircn cyn mynd ir banc bwyd i ddeall pa
drefniadau sydd ar waith ar hyn o bryd
Gallwch ddod o hyd ich banc bwyd lleol drwy ddefnyddior wefan ganlynol
httpswwwtrusselltrustorgget-helpfind-a-foodbank
Cael gafael ar gyflenwadau gan fanc bwyd
Bydd angen taleb bwyd arnoch y gallwch eu cael naill ai drwy eich cymdeithas dai
gwasanaethau cynghori lleol rhai swyddfeydd Cyngor ar Bopeth lleol gwasanaethau
cymdeithasol neu asiantaethau lleol fel canolfannau plant Mae Ymddiriedolaeth
Trussell bellach wedi rhoi system e-atgyfeirio ar-lein ar waith ar gyfer rhai ou banciau
bwyd i helpu i gynnal mesurau cadw pellter cymdeithasol yn ystod achosion Covid-
19
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwtrusselltrustorgget-helpemergency-food
26
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF)
Maersquor Gronfa Cymorth Dewisol (DAF) yn gronfa y gellir troi ati pan fyddwch wedi
chwilio ym mhob man arall Ei bwriad yw cefnogi pobl syn profi caledi difrifol Bydd
llawer or bobl hyn ymhlith y rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas oherwydd
materion syn ymwneud acirc thlodi materion iechyd corfforol a meddyliol ac oedran ac
felly maent yn wynebu mwy o risg o effeithiau Covid-19 oherwydd rhesymau syn
ymwneud ag iechyd neur economi
Maer gronfa yn cynnwys dau fath o grant
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP)
Maersquor EAP yn grant syrsquon helpu gyda chostau hanfodol ar ocircl argyfwng neu os bydd
hawliwr wedi profi trychineb megis llifogydd neu dacircn yn y cartref neu galedi ariannol
difrifol am resymau syn cynnwys oedi gyda thalu budd-daliadau
Bwriad y taliad yw helpu i dalu am fwyd nwy a thrydan dillad a chostau teithio brys
Nid ywr gronfa wedii chynllunio i dalu am ddiffygion ariannol parhaus ond maen grant
y gellir manteisio arno pan fyddwch wedi rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Mae nifer o daliadau brys ar gael - nid oes unrhyw feini prawf cymhwyster ar wahacircn i
angen ar ocircl rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Rydych yn gallu hawlio 1 dyfarniad mewn 28 diwrnod a 3 dyfarniad mewn cyfnod treigl
o 12 mis
Gallwch gael EAP yn syth ich cyfrif banc Bydd angen i chi ddarparu eich cod didoli a
rhif eich cyfrif fel rhan och cais
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP)
Grant yw taliadau IAP i helpu rhywun i fywn annibynnol yn hytrach na mynd i sefydliad
neu aros yno megis cartref gofal neu ysbyty Maer grant yn cwmpasu eitemau
hanfodol yn y cartref fel
nwyddau gwyn fel oergell popty a pheiriant golchi
eitemau cartref hanfodol megis gwelyau dillad gwely a seddau
Mae angen ir ceisiadau hyn gael eu cefnogi gan lsquobartner cymeradwyrsquo a all hefyd eich
helpu i lenwi eich cais neu wneud cais ar eich rhan Maersquon cynnwys
awdurdodau lleol
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
5
Cynnwys
Budd-daliadau 6
a Credyd Cynhwysol 6
b Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh) 9
c Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG) 11
d Tacircl Salwch Statudol (SSP) 12
e Cynllun cadw swyddi ndash ffyrlo 13
f Cynllun irsquor hunangyflogedig 14
g Lwfans Tai Lleol (LHA) 16
h Taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP) 17
Help gydach biliau o ddydd i ddydd ach costau byw 20
i Cymorth gydarsquor dreth gyngor 20
j Nwytrydan 21
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth 22
l Dŵr 23
m Band eang a ffonau symudol 23
n Banciau cardiau credyd benthyciadau 23
o Trwydded deledu 24
p Prydau ysgol am ddim 24
q Banciau bwyd 24
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol 26
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF) 26
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP) 26
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP) 26
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol 28
Cymorth digartrefedd 28
Cymorth arall 28
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi allan 29
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli 29
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP) 30
Achosion cymryd meddiant presennol 30
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad 31
Cysylltiadau allweddol 31
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus 35
6
Budd-daliadau
Pun ai a ydych chirsquon ddi-waith yn gyflogedig neun hunangyflogedig efallai y byddwch
yn gymwys i gael cymorth drwy Adran Gwaith a Phensiynau Llywodraeth y DU aneu
Gyllid a Thollau ei Mawrhydi (CThEM) Gallai hyn fod am nifer o wahanol resymau
Efallai eich bod wedi colli eich swydd yn ddiweddar
Efallai eich bod yn gweithio llai o oriau yn sgil bod ar gontract dim oriau
Efallai eich bod wedi colli incwm gan eich bod ond yn derbyn 80 orsquoch cyflog
drwyrsquor cynllun Cadw Swyddi
Efallai eich bod yn cymryd gwyliau di-dacircl er mwyn gofalu am blentynplant gan
fod yr ysgol ar gau
Efallai eich bod yn hunangyflogedig ac yn aros i CThEM roi gwybod i chi os
ydych yn gymwys ar gyfer y cynllun Hunangyflogedig
Mae meini prawf cymhwysedd pob budd-dal yn wahanol felly os efallai y byddwch yn
gymwys i gael un ohonynt hyd yn oed os nad ydych yn gymwys i gael un arall Maersquon
bosib hefyd y gallech fod yn gymwys i gael mwy nag un budd-dal ar yr un pryd
Os byddwch yn gymwys bydd y swm y byddwch yn gymwys iw gael yn dibynnu ar
eich amgylchiadau unigol ac ar eich cartref Gallwch ddefnyddio cyfrifiannell budd-
daliadau ar-lein ich helpu i ddeall yr hyn y gallech ei gael Gellir gweld enghreifftiau o
gyfrifianellau budd-daliadau yma
httpswwwgovukbenefits-calculators
Os ydych eisoes yn hawlio Credyd Cynhwysol siaradwch acircrsquoch hyfforddwr gwaith drwy
eich cyfnodolyn ar-lein i weld sut y gallant helpu
Os nad ydych eisoes yn hawlio bydd yr wybodaeth isod yn eich helpu i ddeall beth y
gallech fod yn gymwys irsquow hawlio a sut i gyrraedd ato
a Credyd Cynhwysol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Mae Credyd Cynhwysol yn daliad i helpu gydarsquoch costau byw ac maersquon cael ei dalursquon
fisol
7
Byddai derbyn Credyd Cynhwysol yn golygu y byddech mewn gwell sefyllfa i barhau i
dalu eich rhent ach biliau ac atal ocircl-ddyledion rhent a biliau rhag cronni drwyr
achosion o Covid-19
Gallwch gael rhagor o wybodaeth am y Credyd Cynhwysol yma
httpswwwgovukuniversal-credit
Cymhwysedd
Efallai y byddwch yn gallu cael Credyd Cynhwysol os ydych yn ddi-waith yn gyflogedig
neun hunangyflogedig
arsquoch bod ar incwm isel neun ddi-waith
arsquoch bod yn 18 oed neursquon hŷn (mae rhai eithriadau os ydych chin 16 i 17 oed)
arsquoch bod chi (neu eich partner) dan oedran Pensiwn y Wladwriaeth
bod gennych chi ach partner pound16000 neu lai o gynilion rhyngoch chi (bydd y swm
yr ydych yn gymwys iw gael yn llai os oes gennych gynilion o rhwng pound6000 ac
pound16000)
arsquoch bod yn byw yn y DU
Mae Credyd Cynhwysol yn seiliedig ar gyfraddau lwfans safonol Mae Llywodraeth y
DU wedi cynyddur lwfans safonol mewn Credyd Cynhwysol ar elfen sylfaenol yn y
Credyd Treth Gwaith am 1 flwyddyn ndash gan gynyddursquor ddau o pound20 yr wythnos (ar ben y
cynnydd blynyddol sydd wedirsquoi gynllunio) Bydd hyn yn berthnasol i hawlwyr Credyd
Cynhwysol newydd a phresennol ac i hawlwyr presennol y Credyd Treth Gwaith Er
enghraifft mae hyn yn golygu y bydd y lwfans safonol ar gyfer un hawlydd (25 oed a
throsodd) y Credyd Cynhwysol yn cynyddu o pound31782 y mis i pound40989 1
Gallwch ddod o hyd i wybodaeth am y cyfraddau lwfans safonol yma
httpswwwgovukuniversal-creditwhat-youll-get
Os ydych yn hunangyflogedig
Er mwyn cefnogi pobl hunangyflogedig i ddelio ag effaith Covid-19 a chaniataacuteu ir
mesurau hunanynysu a chadw pellter cymdeithasol gael eu dilyn bydd gofynion y
Llawr Isafswm Incwm yn cael eu llacio dros dro Bydd y newid hwn yn berthnasol i
holl hawlwyr y Credyd Cynhwysol newydd a phresennol y mae Covid-19 neu
hunanynysu yn effeithio arnynt yn ocircl cyngor y Llywodraeth Bydd hyn yn para gydol yr
argyfwng (Os ydych yn hunangyflogedig arsquoch enillion yn isel efallai y bydd eich budd-
dal yn cael ei gyfrifo ar enillion uwch narsquor hyn sydd gennych Gelwir hyn yn lsquollawr
1 Dawrsquor gwerthoedd hyn o httpswwwunderstandinguniversalcreditgovukcoronavirus
8
isafswm incwmrsquo ac maersquon cael ei osod ar lefel yr isafswm cyflog cenedlaethol ar nifer
yr oriau y byddai disgwyl i chi eu gweithio)
Sut mae gwneud cais
I wneud cais bydd angen i chi wneud hawliad ar-lein gan ddefnyddior ddolen
ganlynol
httpswwwgovukuniversal-credithow-to-claim
Os nad oes gennych fodd o ddefnyddior rhyngrwyd gallwch gysylltu acirc llinell hawlio
Credyd Cynhwysol yr Adran Gwaith a Phensiynau ar y ffocircn
- 0800 328 1744 (Cymraeg)
- 0800 328 5644 (Saesneg)
- 0800 328 1344 (ffocircn testun)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener rhwng 930am a 3pm
Sylwch ndash oherwydd rheolau cadw pellter cymdeithasol mae holl weithgarwch y
Ganolfan Waith wedi symud ar-lein neu dros y ffocircn
Beth fydd angen i chi ei gael yn barod cyn dechrau ar y broses wneud cais
Cyn i chi ddechraur broses wneud cais maen syniad da i chi gael yr wybodaeth
angenrheidiol yn barod Os na fyddwch yn darparur wybodaeth gywir pan fyddwch yn
gwneud cais gallai effeithio ar ba mor gyflym y byddwch yn cael eich taliad cyntaf neu
faint y byddwch yn ei gael
Bydd angen y canlynol arnoch
- Manylion eich cyfrif banc cymdeithas adeiladu neu undeb credyd (ffoniwch
y llinell gymorth Credyd Cynhwysol uchod os nad oes gennych un or
rhain)
- Cyfeiriad e-bost (os nad oes gennych un bydd angen i chi ddewis
darparwr e-bost a sefydlu cyfrif Mae sawl darparwr e-bost ar gael mae
enghreifftiaun cynnwys Gmail neu Yahoo)
- Gwybodaeth am eich tŷ er enghraifft faint o rent rydych chin ei dalu ac
unrhyw dacircltaliadau gwasanaeth cysylltiedig
- Manylion eich incwm er enghraifft slipiau cyflog
- Manylion unrhyw gynilion neu fuddsoddiadau fel cyfranddaliadau neu
eiddo yr ydych yn ei rentu
- Manylion faint rydych chin ei dalu am ofal plant os ydych chin gwneud cais
am gymorth gyda chostau gofal plant
9
Rhaid i chi hefyd gadarnhau pwy ydych chi ar-lein felly bydd angen prawf arnoch er
enghraifft
trwydded yrru
pasbort
cerdyn debyd neu gredyd
Os oes angen help arnoch i wneud eich hawliad ffoniwch linell gymorth y Credyd
Cynhwysol neu cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth drwy ei wefan
httpswwwcitizensadviceorgukhelptoclaim
Blaenswm ad-daladwy drwyrsquor Credyd Cynhwysol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Gall pobl syn gwneud cais am Gredyd Cynhwysol (CC) wneud cais am flaenswm ad-
daladwy 100 o ddiwrnod 1 drwy ofyn am hyn drwy eu cyfnodolyn ar-lein ar ocircl
cofrestrun llwyddiannus neu dros y ffocircn Mae hyn yn golygu na fydd angen i chi aros
y 5 wythnos arferol cyn cael taliad CC Ni fydd yn rhaid i chi ymweld acircr Ganolfan
Waith gallwch wneud cais ar-lein neu os nad oes gennych fodd o ddefnyddiorsquor
rhyngrwyd gallwch ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (gweler y rhifau uchod)
Maen bosibl nad eich blaenswm ad-daladwy 100 fydd y gwerth a gewch yn eich
hawliad parhaus unwaith y bydd eich hawliad wedii ddilysu Bydd hefyd yn amrywio o
ganlyniad i newidiadau i incwm eich cartref ac o ganlyniad i unrhyw oriau y byddwch
yn eu gweithio
Nodyn ndash maersquor Budd-dal Tai bellach wedii ddisodli gan y Credyd Cynhwysol Os oes
gennych hawl i gael Credyd Cynhwysol bydd eich hawliad yn cael ei dalu i chi mewn
un taliad ndash gan gynnwys y gyfran or cyfraniad at dŷ Yna bydd angen i chi dalu eich
rhent yn uniongyrchol irsquoch landlord och blaenswm ad-daladwy Ni fydd eich taliad rhent
yn cael ei drosglwyddo ich landlord yn awtomatig oni bai eich bod wedi trefnu i hyn
ddigwydd gydarsquoch hyfforddwr gwaith ach landlord
b Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn sacircl neu os oes gennych gyflwr iechyd neu anabledd syn cyfyngu ar eich
gallu i weithio efallai y byddwch yn gallu cael y Lwfans Cyflogaeth a Chymorth (LCCh)
Newydd Ar gyfer y rhai syrsquon hawlio orsquor newydd bydd angen i chi fod wedi talu neu
wedi cael eich credydu acirc digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol yn y 2 flynedd dreth
lawn ddiwethaf
10
Maersquor LCCh Newydd yn daliad bob pythefnos y gellir ei hawlio ar ei ben ei hun neu ar
yr un pryd acircr Credyd Cynhwysol (CC) Bydd yn cymryd o leiaf 14 diwrnod cyn i chi
dderbyn y taliad cyntaf
Gallai unrhyw bensiwn personol sydd gennych effeithio ar faint y gallech ei dderbyn
Fodd bynnag ni fydd ffynonellau incwm eraill na chynilion yn effeithio arno Os yw
eich partner yn gweithio nid fydd hyn yn effeithio ar eich hawliad
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth am yr LCCh Newydd yma
httpswwwgovukguidancenew-style-employment-and-support-allowance
Cymhwysedd
I gael yr LCCh Newydd mae angen i chi
fod wedi gweithio fel cyflogai neu fod wedi bod yn hunangyflogedig
fod wedi talu digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol yn y 2 i 3 blynedd diwethaf
- mae credydau Yswiriant Gwladol hefyd yn cyfrif
Chewch chi ddim yr LCCh Newydd os
ydych chin cael y premiwm anabledd difrifol neu fod gennych hawl irsquow gael
os cawsoch y premiwm anabledd difrifol yn ystod y mis diwethaf neu os oedd
gennych hawl irsquow gael arsquoch bod yn dal yn gymwys iw gael
Ni chewch yr LCCh Newydd os ydych chirsquon cael Tacircl Salwch Statudol (SSP) gan
gyflogwr ond gallwch wneud cais amdano hyd at 3 mis cyn ich SSP ddod i ben
Gallech gael Credyd Cynhwysol ar yr un pryd neu yn llersquor LCCh Newydd
Tra byddwch yn cael yr LCCh Newydd byddwch yn ennill credydau Yswiriant Gwladol
Dosbarth 1 a all helpu tuag at eich Pensiwn y Wladwriaeth a budd-daliadau ar sail
cyfraniadau eraill yn y dyfodol
Sut mae gwneud cais
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol siaradwch acircch hyfforddwr gwaith neuch
rheolwr achos drwy eich cyfnodolyn ar-lein ynglŷn acirc gwneud cais Gallwch wneud hyn
drwy fewngofnodi irsquoch cyfrif Credyd Cynhwysol
Os nad ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol bydd angen i chi ffonio llinell gymorth
y Credyd Cynhwysol i drefnu hawliad newydd
- 0800 328 1744 (Cymraeg) Dewiswch rif 2
- 0800 328 5644 (Saesneg) Dewiswch rif 2
- 0800 328 1344 (ffocircn testun) Dewiswch rif 2
11
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener rhwng 0800am a 600pm
c Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn ddi-waith neun gweithio llai nag 16 awr yr wythnos efallai y byddwch yn
gallu cael y Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG) irsquoch helpu wrth chwilio am waith Er
mwyn hawlio bydda angen i chi fod wedi talu digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol
aneu wedi cael digon o gredydau yn y 2 flynedd dreth lawn ddiwethaf
Maersquor LCG Newydd yn daliad bob pythefnos y gellir ei hawlio ar ei ben ei hun neu ar
yr un pryd acircrsquor Credyd Cynhwysol Os ydych chin gymwys gallwch gael LCG Newydd
am hyd at 182 diwrnod Ar ocircl hyn bydd eich hyfforddwr gwaith yn siarad acirc chi am eich
dewisiadau
Os ydych chin gymwys ar gyfer yr LCG arsquor Credyd Cynhwysol bydd swm yr LCG y
byddwch yn ei gael yn cael ei ystyried fel incwm ar gyfer y Credyd Cynhwysol
Nid yw eich cynilion ach cyfalaf (neu gynilion cyfalaf ac incwm eich partner) yn cael
eu hystyried wrth hawliorsquor LCG Newydd Fodd bynnag gall unrhyw enillion neu daliad
yr ydych yn ei gael o gronfa bensiwn effeithio ar y swm y gallech ei gael
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth am yr LCG Newydd yma
httpswwwgovukguidancenew-style-jobseekers-allowance
Cymhwysedd
I fod yn gymwys i gael LCG Newydd bydd angen i chi fod wedi gweithio fel cyflogai
ac wedi talu cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 1 fel arfer yn y 2 i 3 blynedd
diwethaf Gall credydau Yswiriant Gwladol gyfrif hefyd
Ni fyddwch yn gymwys os oeddech yn hunangyflogedig a dim ond wedi talu
cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 2 oni bai eich bod yn gweithio fel pysgotwr
cyfran neu weithiwr datblygu gwirfoddolwyr
Bydd angen i chi hefyd
fod yn 18 oed neu hŷn
fod dan oedran Pensiwn y Wladwriaeth
beidio acirc bod mewn addysg amser llawn
fod ar gael i weithio
12
beidio acirc bod yn gweithio ar hyn o bryd neun gweithio llai nag 16 awr yr wythnos
ar gyfartaledd
beidio acirc bod acirc salwch neu anabledd syn eich atal rhag gweithio
fod yn byw yng Nghymru yr Alban neu Loegr
fod acirc hawl i weithio yn y DU
Bydd angen i chi hefyd ddangos eich bod yn chwilio am waith er mwyn parhau i gael
taliadau
Edrychwch i weld a ydych yn gymwys ar gyfer y Credyd Cynhwysol Os ydych chi
gallech gael Credyd Cynhwysol ar yr un pryd neu yn llersquor LCG Newydd
Tra byddwch yn cael yr LCCh Newydd byddwch yn ennill credydau Yswiriant Gwladol
Dosbarth 1 a all helpu tuag at eich Pensiwn y Wladwriaeth a budd-daliadau ar sail
cyfraniadau eraill yn y dyfodol
Sut mae gwneud cais
Bydd angen i chi wneud cais ar-lein yma
httpswwwapply-for-new-style-jsaservicegovuklang=cy
Os nad ydych yn gallu gwneud cais ar-lein gallwch wneud cais dros y ffocircn drwy ffonio
Y Ganolfan Byd Gwaith
Rhif ffocircn 0800 055 6688
Ffocircn testun 0800 023 4888
Cyfnewid testun (os na allwch glywed neu siarad ar y ffocircn) 18001 yna 0800 055
6688
Cymraeg 0800 012 1888
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 8am i 6pm
d Tacircl Salwch Statudol (SSP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn gyflogedig ac yn sacircl neun gorfod hunanynysu oherwydd Covid-19 (naill
ain uniongyrchol neu gan fod aelod och cartref yn hunanynysu) efallai y byddwch yn
gymwys i hawlio SSP a fydd yn eich helpu i dalu eich rhent ach biliau
Mae SSP yn cael ei dalu gan eich cyflogwr yn yr un ffordd acircrsquoch cyflog arferol er
enghraifft yn wythnosol neu yn fisol
13
Maersquoch cymhwysedd ar gyfer SSP yn dibynnu ar eich statws cyflogaeth ach enillion
Os ydych yn gyflogedig ac yn hunanynysu byddwch yn cael yr SSP drwy eich cyflogwr
Nid oes yn rhaid ich cyflogwr dalu mwy na chyfradd safonol yr SSP i chi ond gall
ddewis gwneud hynny Mae gan rai cyflogwyr gynlluniau tacircl salwch cytundebol mwy
hael Maen werth darllen eich contract aneu lawlyfr staff yn uniongyrchol gydach
cyflogwr neu eich cynrychiolydd Undeb os ydych chin rhan o Undeb i weld beth y
bydd gennych hawl iddo
Cyfraddau safonol yr SSP
Os ydych chin gyflogedig ac yn ennill o leiaf pound120 yr wythnos byddwch yn gallu cael
pound9585 yr wythnos am hyd at 28 wythnos Fel arfer rhaid i chi fod i ffwrdd or gwaith
am o leiaf 4 diwrnod yn olynol ond yn ddiweddar mae Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi
y bydd yr SSP yn cael ei dalu or diwrnod cyntaf y byddwch yn absennol os ywn
gysylltiedig acirc Covid-19 Maen bwysig rhoi gwybod ich cyflogwr eich bod yn sacircl
oherwydd Covid-19 er mwyn sicrhau eich bod yn cael y taliad cywir
Os ydych chin hunangyflogedig ni fyddwch yn gymwys i gael SSP Fodd bynnag os
byddwch yn sacircl neun hunanynysu o ganlyniad i Covid-19 efallai y byddwch yn gallu
hawlior Credyd Cynhwysol neursquor Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh)
Bydd yr LCCh yn awr yn cael ei dalu o ddiwrnod 1 y salwch yn hytrach na diwrnod
8 Bydd angen i chi wneud hawliad yn dilyn y canllawiau a nodir yn rhan 1a or canllaw
hwn
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth am yr SSP yma
httpswwwgovukstatutory-sick-payeligibility
e Cynllun cadw swyddi ndash ffyrlo
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun Cadw Swyddi Covid-19 newydd a fydd yn berthnasol i lsquoweithwyr ar
ffyrlorsquo Bydd y cynllun yn rhedeg am o leiaf 4 mis o 1 Mawrth 2020 ac yn cael ei
ymestyn os bydd angen
Rydych yn weithiwr ar ffyrlo os ydych yn weithiwr cyflogedig sydd wedirsquoi gadw ar
gyflogres eich cyflogwr yn hytrach narsquoch diswyddo Os bydd eich cyflogwr yn gofyn i
chi fod ar ffyrlo drwy gynllun Cadw Swyddi Llywodraeth y DU bydd yn cysylltu acirc chi
ac yn gofyn i chi gytuno irsquor telerau Byddwch yn cael y pecyn cynllun safonol o leiaf
Bydd eich cyflogwr
yn talu o leiaf 80 och cyflogau misol rheolaidd i chi hyd at uchafswm o pound2500 fel eich cyflog
14
yn gallu hawlio am o leiaf 3 wythnos yn olynol ac am hyd at 3 mis - ond gellir ymestyn hyn
yn gallu dewis talu mwy nar grant - ond nid oes rhaid iddo wneud hynny
yn methu dewis talu llai nar grant
Byddwch yn dal i dalu treth incwm cyfraniadau Yswiriant Gwladol ad-daliadau benthyciadau myfyrwyr ac unrhyw ddidyniadau eraill (fel cyfraniadau pensiwn) och
cyflog
Sut y cyfrifir eich enillion misol
Os ydych chi wedi bod yn gyflogedig (neun cael eich cyflogi gan fusnes cyflogi yn achos gweithwyr asiantaeth) am flwyddyn lawn bydd eich cyflogwr yn hawlio am yr uchaf o naill ai
y swm a enilloch yn yr un mis y llynedd neu
gyfartaledd eich enillion misol or flwyddyn ddiwethaf
Os ydych wedi cael eich cyflogi am lai na blwyddyn bydd eich cyflogwr yn hawlio cyfartaledd eich cyflog misol rheolaidd ers i chi ddechrau gweithio Maer un trefniadaun berthnasol os bydd eich cyflog misol yn amrywio er enghraifft os ydych ar gontract dim oriau
Os gwnaethoch chi ddechrau gweithio ym mis Chwefror 2020 bydd eich cyflogwr yn talu eich enillion orsquor mis hwnnw i chi ar sail pro rata
Bydd y grant a delir ich cyflogwr yn ystyried eich tacircl rheolaidd cytundebol megis cyflogau y comisiwn gorfodol a goramser yn y gorffennol Ni fydd y cyfrifiad yn cynnwys taliadau dewisol comisiwn (gan gynnwys tipiau) neu daliadau bonws taliadau nad ydynt yn arian parod neu fuddion mewn nwyddau
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukguidancecheck-if-you-could-be-covered-by-the-coronavirus-job-
retention-schemehow-much-youll-get
f Cynllun irsquor hunangyflogedig
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun cymorth incwm Covid-19 newydd ar gyfer pobl hunangyflogedig Os
ydych chin hunangyflogedig neun aelod o bartneriaeth ac wedi colli incwm oherwydd
Covid-19 efallai y byddwch yn gymwys i wneud cais am grant
Os ydych yn gymwys bydd y cynllun yn caniataacuteu i chi gael grant trethadwy gwerth
80 och elw masnachu hyd at uchafswm o pound2500 y mis am 3 mis
Cymhwysedd
15
Gallwch wneud cais os ydych chin unigolyn hunangyflogedig neun aelod o
bartneriaeth ach bod chi
wedi cyflwyno eich ffurflen dreth Hunanasesu treth incwm ar gyfer y flwyddyn
dreth 2018-19
wedi masnachu yn y flwyddyn dreth 2019-20
yn masnachu pan fyddwch chin gwneud cais neu y byddech chi heblaw am
Covid-19
yn bwriadu parhau i fasnachu yn y flwyddyn dreth 2020-21
wedi colli elw masnachupartneriaeth masnachu oherwydd Covid-19
Rhaid ich elw masnachu hunangyflogedig hefyd fod yn llai na pound50000 ac maen rhaid
i fwy na hanner eich incwm ddod o hunangyflogaeth Penderfynir ar hyn ar y sail bod
yn rhaid i un orsquor amodau canlynol fod yn wir
bod eich elw masnachuelw masnachu partneriaeth yn 2018-19 yn llai na
pound50000 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner cyfanswm eich incwm
trethadwy
bod ag elw masnachu cyfartalog o lai na pound50000 yn 2016-17 2017-18 a 2018-
19 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner eich incwm trethadwy cyfartalog
yn yr un cyfnod
Os gwnaethoch chi ddechrau masnachu rhwng 2016-19 dim ond y blynyddoedd
hynny y gwnaethoch chi ffeilio ffurflen dreth Hunanasesu ar eu cyfer y bydd CThEM
yn eu defnyddio
Bydd CThEM yn defnyddio data ar ffurflenni 2018-19 a gyflwynwyd eisoes er mwyn nodir rhai syn gymwys a bydd yn asesu risg unrhyw ffurflenni hwyr a gafodd eu ffeilio cyn y dyddiad cau ar 23 Ebrill 2020 yn y ffordd arferol
Os asesir eich bod yn gymwys byddwch yn cael grant trethadwy a fydd yn 80 or elw cyfartalog or blynyddoedd treth (lle bon berthnasol)
2016 i 2017 2017 i 2018 2018 i 2019
I gyfrifor cyfartaledd bydd CThEM yn ychwanegu cyfanswm yr elw masnachu ar gyfer y 3 blynedd treth (lle bon berthnasol) ac ynan rhannu gyda 3 (lle bon berthnasol) ac yn defnyddio hyn i gyfrifo swm misol
Bydd y grant yn cael ei dalun uniongyrchol ich cyfrif banc mewn un rhandaliad Bydd hyn yn digwydd o fis Mehefin 2020 ymlaen
Os mai dim ond yn 2019-2020 y gwnaethoch ddechrau eich busnes bydd angen i chi
wneud cais am Gredyd Cynhwysol (gweler Rhan 1a or canllaw hwn) Maersquor Adran
Gwaith a Phensiynau yn awgrymu eich bod yn siarad acircch cyfrifydd neuch cynghorydd
16
ariannol os yw hyn yn berthnasol i chi i weld pa gymorth pellach allai fod ar gael i chi
o ran rhoir gorau i hawliadau TAW fel y cyhoeddwyd gan Lywodraeth y DU
Sut mae gwneud cais
Nid oes angen i chi wneud cais am y cynllun hwn eich hun bydd CThEM yn cysylltu
acirc chi os ydych chirsquon gymwys Unwaith y bydd CThEM yn cysylltu acirc chi dim ond drwy
govuk y byddwch yn cael mynediad ir cynllun hwn
Bydd CThEM yn gwneud y taliad yn awtomatig ond maen bwysig eich bod yn
cyflwyno eich ffurflen dreth i CThEM ar gyfer 2018-2019 erbyn 23 Ebrill 2020
Os bydd rhywun yn anfon neges destun eich ffonio neun anfon e-bost atoch
yn honni ei fod oddi wrth CThEM gan ddweud eich bod yn gallu hawlio cymorth
ariannol neu fod ad-daliad treth yn ddyledus i chi ac yn gofyn i chi glicio ar
ddolen neun gofyn i chi roi gwybodaeth iddynt fel eich enw cerdyn credyd neu
fanylion banc - maen sgam
Gallwch gael rhagor o wybodaeth yn
httpswwwgovukguidanceclaim-a-grant-through-the-coronavirus-covid-19-self-
employment-income-support-scheme
Nodwch os ydych yn gymwys ar gyfer y cynllun hunangyflogedig bydd angen i chi
drafod eich amgylchiadau unigol acircr Adran Gwaith a Phensiynau er mwyn penderfynu
a fydd unrhyw incwm a gaiff ei dalu ar 80 ym mis Mehefin 2020 yn effeithio ar eich
gallu i hawlio cymorth hyd at y pwynt hwnnw
g Lwfans Tai Lleol (LHA) (Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector preifat yn unig)
Efallai y cewch help gydach rhent i gyd neu ran ohono os ydych yn rhentun breifat Gallwch wneud cais am help tuag at eich costau tai fel rhan or broses Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw hwn) Maersquor Budd-dal Tai bellach wedii ddisodli gan elfen cyfraniad at dŷ hawliad Credyd Cynhwysol ond os ydych o oedran pensiwn rydych yn dal yn debygol o hawlio Budd-dal Tai
Os ydych yn gymwys i gael cymorth gyda chostau tai byddwch yn cael cyfraniad ariannol tuag at eich rhent yn seiliedig ar Lwfans Tai Lleol (LHA) Maer cyfraniad y gallech ei gael yn dibynnu ar ble rydych chin byw a chyfraddaur farchnad rentu yn yr ardal
Gallwch gael rhagor o wybodaeth am yr LHA yma
17
httpsllywcymrulwfans-tai-lleol
h Taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Gall taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP) gynnig arian ychwanegol pan fydd eich cyngor lleol yn penderfynu bod angen help ychwanegol arnoch i daluch costau tai ar
ben yr hyn rydych eisoes yn ei gael drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
Cymhwysedd
Nid oes rhaid irsquoch cyngor lleol roi DHP i chi ndash maersquon dibynnu ar eich amgylchiadau Bydd eich cyngor lleol yn edrych ar eich amgylchiadau i weld a ydych yn gymwys i gael DHP Bydd yn penderfynu faint y byddwch yn ei gael ac am ba hyd y byddwch
yn cael y taliad
I gael DHP bydd angen i chi naill ai fod eisoes yn cael yr hen Fudd-dal Tai neur elfen cyfraniad at dŷ drwyr Credyd Cynhwysol
Os ywr cyngor yn penderfynu rhoi DHP i chi bydd yn ysgrifennu atoch i ddweud
faint fyddwch chin ei gael
pryd bydd y DHP yn dod i ben
Os byddwch dal angen DHP ar ocircl iddo ddod i ben gallwch wneud cais eto
Sut mae gwneud cais
Cysylltwch acircch cyngor lleol a holi sut mae gwneud cais am DHP Efallai y bydd am i chi wneud cais dros y ffocircn neu ar-lein Gallwch gael gwybod sut i gysylltu acircch cyngor lleol drwy nodi eich cod post yma - httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol - a dod o hyd iw fanylion cyswllt ar ei wefan
Mae gan Shelter Cymru hefyd adnodd cymorth ar-lein i helpu i wneud cais Bydd angen i chi nodi eich cod post a llwythor ffurflen gais i lawr drwyr ddolen ganlynol
httpssheltercymruorgukget-advicepaying-for-housinghousing-benefit-and-council-tax-reductiondiscretionary-housing-payments
Pan fyddwch chin gwneud cais byddwch mor glir ag y gallwch pan fyddwch chin esbonio pam mae angen DHP arnoch Er enghraifft dylech egluro
pam na allwch fforddio talu eich rhent
pam na allwch symud i rywle rhatach
a ywn achosi problemau i rywun rydych chirsquon gofalu amdano fel plentyn neu berthynas oedrannus
unrhyw dystiolaeth sydd gennych ee llythyr meddyg neu fanylion dyledion rydych chirsquon eu talu
18
Dylech hefyd ddweud wrth y cyngor os ydych yn aros ir Adran Gwaith a Phensiynau
benderfynu a allwch gael cyfraniad at dŷ drwyrsquor Credyd Cynhwysol
Os ydych yn cael DHP ar hyn o bryd gall eich awdurdod lleol gytuno iw ymestyn yn
ystod achosion Covid-19 ond bydd angen i chi gysylltu ag ef i drafod a chadarnhau
Os byddwch yn gwneud cais ar ffurflen bapur maen syniad da cadw copi or ffurflen
ar gyfer eich cofnodion
Apelio yn erbyn penderfyniad drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Os byddwch yn gwneud cais am gymorth budd-daliadau drwyr Adran Gwaith a
Phensiynau (DWP) ac nad ydych yn cael y canlyniad yr oeddech yn ei ddisgwyl
gallwch apelio yn erbyn y penderfyniad Mae rhai penderfyniadau nad oes modd eu
hailystyried ndash ond bydd yn dweud hynny ar eich llythyr penderfyniad gwreiddiol
I wneud hyn bydd angen i chi yn gyntaf ofyn ir penderfyniad am eich budd-daliadau
gael ei ystyried eto
Gallwch wneud hyn os oes unrhyw rai or canlynol yn berthnasol
rydych chin meddwl bod y swyddfa syn delio acircch hawliad wedi gwneud
camgymeriad neu wedi methu tystiolaeth bwysig
rydych yn anghytuno acircr rhesymau dros y penderfyniad
rydych am ir penderfyniad gael ei ystyried eto
Bydd angen i chi gysylltu acircr swyddfa a roddodd y penderfyniad i chi ndash bydd y
manylion cyswllt ar eich llythyr penderfyniad Er bod modd i chi wneud hynny drwy
lythyr yn ystod yr argyfwng Covid-19 maersquon syniad da i gysylltu dros y ffocircn neu ar-
lein
Os byddwch am apelio yn erbyn penderfyniad bydd angen i chi ofyn am broses
ailystyried gorfodol o fewn mis irsquor dyddiad ar eich llythyr penderfynu Os byddwch yn
gwneud hyn yn ysgrifenedig rhaid ir llythyr neur ffurflen gyrraedd y cyngor o fewn y
dyddiad terfyn hwnnw o fis Os na fyddwch wedi cael eich llythyr penderfyniad
cysylltwch acircr swyddfa lle gwnaethoch gais am y budd-dal
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol gallwch ddefnyddio eich cyfnodolyn i ofyn
am broses ailystyried gorfodol Os nad ydych yn gallu defnyddio eich cyfnodolyn
gallwch ofyn mewn unrhyw rai or ffyrdd canlynol
ysgrifennu ir cyfeiriad ar eich llythyr penderfyniad
llenwi ffurflen ai dychwelyd
19
Ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a y canllaw hwn)
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukapelio-penderfyniad-budd-dal
20
Help gydach biliau o ddydd i ddydd ach costau byw
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Efallai y byddwch yn cael trafferth talu biliau eich cartref o ganlyniad i newidiadau ich incwm yn ystod achos Covid-19 Rydym wedi nodi rhai dewisiadau sydd ar gael i chi isod a allai eich helpu yn ystod y cyfnod hwn
i Cymorth gydarsquor dreth gyngor
Os ydych chin cael trafferth talu eich rhent efallai y byddwch chin gallu gofyn ich
cyngor am help gydach treth gyngor
Mae rhai awgrymiadau yn cynnwys
Gofyn ich cyngor lleol i wasgaru eich treth gyngor dros 12 mis yn hytrach nar
10 arferol ndash bydd hyn yn lleihaur swm y byddwch yn ei dalu bob mis a gall eich
helpu i dalu eich rhent arsquoch biliau eraill Efallai y byddwch yn gallu gofyn am
batrymau talu gwahanol hefyd ond bydd angen cytuno ar hyn gydach cyngor
lleol
Holwch i weld a ydych yn gymwys i gael eithriad disgownt neu ostyngiad
Gofynnwch ich cyngor lleol a fyddai modd i chi leihau eich bil cyffredinol drwy
gael disgownt ar eich treth gyngor
- os ydych chirsquon byw ar eich pen eich hun
- os ydych chirsquon byw gyda dim ond rhywun sydd o dan 17 oed neu fyfyriwr
llawn amser
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd acirc phroblemau iechyd meddwl
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd ag anabledd difrifol
- os ydych chin ennill llai na swm penodol o arian (mae hyn yn dibynnu ble
rydych chin byw) Os ydych ar incwm isel a bod hawl gennych i gael
gostyngiad bydd eich bil yn cael ei ostwng a fydd yn ei gwneud yn fwy
fforddiadwy i chi dalu eich rhent
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth yma
httpsllywcymrutalu-llai-o-dreth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngorgwneud-cais-am-ddisgownt-neu-ostyngiad-treth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngor-taflen-wybodaeth
21
Gwiriwch os yw eich bil yn uwch nag y dylai fod os yw eich eiddo yn y band
treth gyngor anghywir Gallwch wirio band eich treth gyngor a chwestiynu eich
cyngor lleol am y gost os nad ywn edrych yn gywir Gallwch ddod o hyd i fand
eich treth gyngor yma
httpswwwgovukcouncil-tax-bands
Maer ddolen hon yn cynnwys mwy o wybodaeth am sut y caiff eich band ei
gyfrifo
httpswwwgovukguidanceunderstand-how-council-tax-bands-are-
assessedcy
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy roirsquoch cod post
yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Bydd angen i chi nodi eich amgylchiadau pan fyddwch yn gofyn iddo ystyried
eich cais Gall eich cyngor lleol helpu gydar broses hon ond os oes angen
mwy o help arnoch gallwch gysylltu acircch canolfan Cyngor ar Bopeth leol yma
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
Os oes gennych ocircl-ddyledion yn barod mae angen i chi weithredun gyflym
Cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth a all eich cynghori ymhellach
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
j Nwytrydan
Mae Llywodraeth y DU wedi cytuno ar fesurau gydar diwydiant ynni i gefnogi pobl syn
agored i niwed drwy Covid-19 Y bwriad yw sicrhau bod cwsmeriaid syn agored i
niwed a allai fynd i ddyled yn parhau i gael ynni tra maent yn hunanynysu
Yn fwy cyffredinol bydd unrhyw gwsmer ynni sydd mewn trallod ariannol hefyd yn cael
cefnogaeth gan ei gyflenwr a allai gynnwys ad-dalu dyledion ac ailasesu taliadau bil
eu lleihau neu eu rhewi lle bo angen tra bydd datgysylltu mesuryddion credyd yn cael
ei atal yn llwyr
Os ydych yn poeni na fyddwch yn gallu talu eich biliau ynni dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith a thrafod y dewisiadau a allai fod ar gael i chi ich helpu i gadw
eich taliadau ar y trywydd iawn yn ystod Covid-19
22
Efallai y byddwch hefyd am wneud yn siŵr eich bod yn cael y fargen orau o ran eich
ynni Dylai cyflenwyr ynni allu rhoi gwybodaeth i chi i weld a ydych ar y pecyn cywir
neu a oes ganddynt un rhatach ar eich cyfer Er mwyn cymharu acirc chyflenwyr ynni
eraill bydd angen i chi ddefnyddio safle cymharu prisiau ar-lein
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth
Os ydych yn hunanynysu oherwydd bod gennych gyflwr iechyd syn eich gwneud yn
fwy agored i niwed efallai y byddwch yn gymwys ar gyfer y Gofrestr Gwasanaethau acirc
Blaenoriaeth
Maer Gofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth yn wasanaeth am ddim syn cynnig sawl
budd fel cymorth acirc blaenoriaeth mewn argyfwng rhybudd ymlaen llaw am ymyriadau
yn y cyflenwad a rhagor o fanteision wrth reoli eich cyfrif ynni
Cymhwysedd
Rydych chin gymwys
- os ydych chi o oedran pensiwn
- os ydych chin anabl neu fod gennych salwch cronig
- os oes gennych gyflwr meddygol hirdymor
- os oes gennych nam ar y clyw neur golwg neu anghenion cyfathrebu
ychwanegol
- os ydych chi mewn sefyllfa fregus
Sut mae gwneud cais
Mae angen i chi gysylltu acircch cyflenwr ynni yn uniongyrchol i fynd ar y Gofrestr
Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth Mae gan bob cyflenwr ynni a gweithredwr rhwydwaith
ei gofrestr ei hun
Gallwch ofyn ich cyflenwr drosglwyddo eich manylion ich gweithredwr
rhwydwaith yn enwedig os ydych yn dibynnu ar eich cyflenwad am resymau
meddygol er enghraifft
Os oes gennych gyflenwr gwahanol ar gyfer eich nwy a thrydan mae angen i
chi gysylltu acircr ddau
Os byddwch yn newid cyflenwr bydd angen i chi gofrestru eto ar gyfer y
gwasanaeth
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwofgemgovukconsumershousehold-gas-and-electricity-guideextra-
help-energy-servicespriority-services-register
23
l Dŵr
Os ydych chin cael trafferth talu eich bil dŵr dylech gysylltu acircch cyflenwr ar unwaith
Mae gan lawer o gwmniumlau dŵr gynlluniau caledi neu ffyrdd eraill y gallant helpu
cwsmeriaid syn rhoi gwybod iddynt eu bod yn cael problem talu eu bil
Os ydych gyda Dŵr Cymru mae wedi nodir cymorth y gall ei ddarparu syn cynnwys
cynlluniau talu a gostyngiadau yn y gyfradd ddŵr Mae rhagor o wybodaeth ar gael
yma
httpswwwdwrcymrucomcy-GBMy-AccountHelp-Paying-My-Water-Billaspx
m Band eang a ffonau symudol
Mae cadw cysylltiad rhwng y cartref ar byd y tu allan yn bwysig ar hyn o bryd Os
ydych chin poeni am dalu eich bil band eang neu ffocircn symudol dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y bydd yn gallu rhoi cynllun talu neu gymorth
arall ar waith ich helpu i gadw mewn cysylltiad
n Banciau cardiau credyd benthyciadau
Er y gall dyled banc cerdyn credyd a benthyciad gronnin gyflym a bod yn destun
pryder mawr maen bwysig rhoi trefn ar unrhyw ddyledion eraill fel ocircl-ddyledion rhent
biliau ynni neur dreth gyngor yn gyntaf Y rheswm am hyn yw bod canlyniadau
uniongyrchol peidio acirc thalur pethau hyn yn llawer mwy difrifol
Mae llawer o fanciau a chwmniumlau cardiau credyd yn cynnig gwyliau rhag talu mwy o
gyfleusterau gorddrafft a chyfraddau llog isel i helpu pobl drwy gydol cyfnod Covid-19
Os ydych chin poeni am dalu eich taliadau banc neu gerdyn credyd dylech gysylltu
acircch cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu newydd
neu gymorth arall ar waith ich helpu
Mae sawl busnes wedi mynd i drafferthion ariannol yn ystod Covid-19 ac mae rhai
wedi mynd i ddwylorsquor gweinyddwyr er enghraifft BrightHouse Er gwaethaf hyn maen
bwysig cofio bod unrhyw ddyled syn ddyledus yn parhau a bydd disgwyl i chi ddal i
wneud eich taliadau ariannol Os ydych chin cael trafferth talu cysylltwch acircr cwmni i
drafod pa gymorth y maen gallu ei gynnig Bydd Cyngor ar Bopeth yn gallu helpu os
oes angen cymorth arnoch i wneud hyn
Os ydych yn agosaacuteu at oedran pensiwn ac yn poeni am y farchnad ariannol ac yn
ystyried eich dewisiadau o ran eich pensiwn neu fel arall maer Awdurdod Ymddygiad
Ariannol (FCA) yn awgrymu nad ydych yn rhuthro i wneud penderfyniad ac y dylech
gael cyngor annibynnol Gallwch gael gafael ar ganllaw pensiwn Cymraeg clir am
24
ddim cyn gwneud unrhyw benderfyniad am eich cynilion ymddeol drwy wefan y
Gwasanaeth Cynghori ar Bensiynau
Maer FCA hefyd yn awgrymu eich bod yn wyliadwrus o sgamiau ar hyn o bryd ac yn
mynd i wefan Scam Smart i ddysgu sut i ddiogelu eich hun rhag sgamiau pensiwn
Mae hyn yn cynnwys pobl sydd eisoes wedi ymddeol ac syn ailfeddwl eu dewisiadau
Benthyciadau diwrnod cyflog
Maersquor FCA yn disgwyl i gwmniumlau syrsquon darparu benthyciadau credyd tymor byr cost
uchel (HCSTC) roi cymorth irsquor cwsmeriaid hynny syrsquon cael trafferth gwneud taliadau o
ganlyniad irsquor coronafeirws
Os ydych yn poeni am ad-dalu benthyciad dylech gysylltu acircrsquoch darparwr ar unwaith
oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu amgen ar waith ich helpu
o Trwydded deledu
Maer BBC wedi cyhoeddi ei fod yn oedi cyn codi tacircl ar bobl dros 75 oed am
drwyddedau teledu tan fis Awst yng ngoleunir achosion o Covid-19 Os ydych yn cael
trafferth talu eich trwydded deledu ac nad ydych yn perthyn ir categori oedran hwn
dylech gysylltu acircr cwmni trwyddedu teledu ar unwaith i drafod pa ddewisiadau sydd
ar gael i chi Gallwch weld eu manylion yma
httpswwwtvlicensingcouklanguagesLANG1
p Prydau ysgol am ddim
Os oes gan eich plentyn neu blant hawl i gael prydau ysgol am ddim byddwch yn dal
i gael y cymorth hwn er bod yr ysgolion ar gau
Mae awdurdodau lleol yng Nghymru i gyd wedi gwneud trefniadau i sicrhau bod
disgyblion syn cael prydau ysgol am ddim yn parhau iw cael Gall y trefniadau hyn
amrywio yn ocircl ardal yr awdurdod lleol rydych yn byw ynddi
Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol i gael gwybod sut maer cynllun yn cael ei
weinyddu os nad yw wedi cysylltu acirc chin barod Gallwch ddod o hyd iw fanylion
cyswllt drwy nodi eich cod post yma a chwilio am ei fanylion cyswllt drwy ei wefan
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
q Banciau bwyd
Mae banciau bwyd yn gwneud popeth o fewn eu gallu i barhau i weithredu drwy Covid-
19 ac ich helpu gyda chyflenwadau bwyd Fodd bynnag cofiwch y gallair broses
25
gyfeirio rydych yn ei dilyn i gael gafael ar y bwyd fod wedi newid yn eich ardal leol ar
hyn o bryd Mae rhai banciau bwyd hefyd wedi gorfod cau neu nid ydynt ar agor am
gymaint o oriau oherwydd Covid-19
Oherwydd cyngor ar gadw pellter cymdeithasol ac er eich diogelwch maen bosibl bod
y broses ar gyfer cael gafael ar fwyd gan fanc bwyd wedi newid yn dibynnu ar eich
ardal leol Oherwydd hyn maersquon syniad da i chi holi am y trefniadau wrth siarad acircch
asiantaeth atgyfeirio neu gysylltu acirc hi dros y ffocircn cyn mynd ir banc bwyd i ddeall pa
drefniadau sydd ar waith ar hyn o bryd
Gallwch ddod o hyd ich banc bwyd lleol drwy ddefnyddior wefan ganlynol
httpswwwtrusselltrustorgget-helpfind-a-foodbank
Cael gafael ar gyflenwadau gan fanc bwyd
Bydd angen taleb bwyd arnoch y gallwch eu cael naill ai drwy eich cymdeithas dai
gwasanaethau cynghori lleol rhai swyddfeydd Cyngor ar Bopeth lleol gwasanaethau
cymdeithasol neu asiantaethau lleol fel canolfannau plant Mae Ymddiriedolaeth
Trussell bellach wedi rhoi system e-atgyfeirio ar-lein ar waith ar gyfer rhai ou banciau
bwyd i helpu i gynnal mesurau cadw pellter cymdeithasol yn ystod achosion Covid-
19
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwtrusselltrustorgget-helpemergency-food
26
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF)
Maersquor Gronfa Cymorth Dewisol (DAF) yn gronfa y gellir troi ati pan fyddwch wedi
chwilio ym mhob man arall Ei bwriad yw cefnogi pobl syn profi caledi difrifol Bydd
llawer or bobl hyn ymhlith y rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas oherwydd
materion syn ymwneud acirc thlodi materion iechyd corfforol a meddyliol ac oedran ac
felly maent yn wynebu mwy o risg o effeithiau Covid-19 oherwydd rhesymau syn
ymwneud ag iechyd neur economi
Maer gronfa yn cynnwys dau fath o grant
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP)
Maersquor EAP yn grant syrsquon helpu gyda chostau hanfodol ar ocircl argyfwng neu os bydd
hawliwr wedi profi trychineb megis llifogydd neu dacircn yn y cartref neu galedi ariannol
difrifol am resymau syn cynnwys oedi gyda thalu budd-daliadau
Bwriad y taliad yw helpu i dalu am fwyd nwy a thrydan dillad a chostau teithio brys
Nid ywr gronfa wedii chynllunio i dalu am ddiffygion ariannol parhaus ond maen grant
y gellir manteisio arno pan fyddwch wedi rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Mae nifer o daliadau brys ar gael - nid oes unrhyw feini prawf cymhwyster ar wahacircn i
angen ar ocircl rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Rydych yn gallu hawlio 1 dyfarniad mewn 28 diwrnod a 3 dyfarniad mewn cyfnod treigl
o 12 mis
Gallwch gael EAP yn syth ich cyfrif banc Bydd angen i chi ddarparu eich cod didoli a
rhif eich cyfrif fel rhan och cais
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP)
Grant yw taliadau IAP i helpu rhywun i fywn annibynnol yn hytrach na mynd i sefydliad
neu aros yno megis cartref gofal neu ysbyty Maer grant yn cwmpasu eitemau
hanfodol yn y cartref fel
nwyddau gwyn fel oergell popty a pheiriant golchi
eitemau cartref hanfodol megis gwelyau dillad gwely a seddau
Mae angen ir ceisiadau hyn gael eu cefnogi gan lsquobartner cymeradwyrsquo a all hefyd eich
helpu i lenwi eich cais neu wneud cais ar eich rhan Maersquon cynnwys
awdurdodau lleol
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
6
Budd-daliadau
Pun ai a ydych chirsquon ddi-waith yn gyflogedig neun hunangyflogedig efallai y byddwch
yn gymwys i gael cymorth drwy Adran Gwaith a Phensiynau Llywodraeth y DU aneu
Gyllid a Thollau ei Mawrhydi (CThEM) Gallai hyn fod am nifer o wahanol resymau
Efallai eich bod wedi colli eich swydd yn ddiweddar
Efallai eich bod yn gweithio llai o oriau yn sgil bod ar gontract dim oriau
Efallai eich bod wedi colli incwm gan eich bod ond yn derbyn 80 orsquoch cyflog
drwyrsquor cynllun Cadw Swyddi
Efallai eich bod yn cymryd gwyliau di-dacircl er mwyn gofalu am blentynplant gan
fod yr ysgol ar gau
Efallai eich bod yn hunangyflogedig ac yn aros i CThEM roi gwybod i chi os
ydych yn gymwys ar gyfer y cynllun Hunangyflogedig
Mae meini prawf cymhwysedd pob budd-dal yn wahanol felly os efallai y byddwch yn
gymwys i gael un ohonynt hyd yn oed os nad ydych yn gymwys i gael un arall Maersquon
bosib hefyd y gallech fod yn gymwys i gael mwy nag un budd-dal ar yr un pryd
Os byddwch yn gymwys bydd y swm y byddwch yn gymwys iw gael yn dibynnu ar
eich amgylchiadau unigol ac ar eich cartref Gallwch ddefnyddio cyfrifiannell budd-
daliadau ar-lein ich helpu i ddeall yr hyn y gallech ei gael Gellir gweld enghreifftiau o
gyfrifianellau budd-daliadau yma
httpswwwgovukbenefits-calculators
Os ydych eisoes yn hawlio Credyd Cynhwysol siaradwch acircrsquoch hyfforddwr gwaith drwy
eich cyfnodolyn ar-lein i weld sut y gallant helpu
Os nad ydych eisoes yn hawlio bydd yr wybodaeth isod yn eich helpu i ddeall beth y
gallech fod yn gymwys irsquow hawlio a sut i gyrraedd ato
a Credyd Cynhwysol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Mae Credyd Cynhwysol yn daliad i helpu gydarsquoch costau byw ac maersquon cael ei dalursquon
fisol
7
Byddai derbyn Credyd Cynhwysol yn golygu y byddech mewn gwell sefyllfa i barhau i
dalu eich rhent ach biliau ac atal ocircl-ddyledion rhent a biliau rhag cronni drwyr
achosion o Covid-19
Gallwch gael rhagor o wybodaeth am y Credyd Cynhwysol yma
httpswwwgovukuniversal-credit
Cymhwysedd
Efallai y byddwch yn gallu cael Credyd Cynhwysol os ydych yn ddi-waith yn gyflogedig
neun hunangyflogedig
arsquoch bod ar incwm isel neun ddi-waith
arsquoch bod yn 18 oed neursquon hŷn (mae rhai eithriadau os ydych chin 16 i 17 oed)
arsquoch bod chi (neu eich partner) dan oedran Pensiwn y Wladwriaeth
bod gennych chi ach partner pound16000 neu lai o gynilion rhyngoch chi (bydd y swm
yr ydych yn gymwys iw gael yn llai os oes gennych gynilion o rhwng pound6000 ac
pound16000)
arsquoch bod yn byw yn y DU
Mae Credyd Cynhwysol yn seiliedig ar gyfraddau lwfans safonol Mae Llywodraeth y
DU wedi cynyddur lwfans safonol mewn Credyd Cynhwysol ar elfen sylfaenol yn y
Credyd Treth Gwaith am 1 flwyddyn ndash gan gynyddursquor ddau o pound20 yr wythnos (ar ben y
cynnydd blynyddol sydd wedirsquoi gynllunio) Bydd hyn yn berthnasol i hawlwyr Credyd
Cynhwysol newydd a phresennol ac i hawlwyr presennol y Credyd Treth Gwaith Er
enghraifft mae hyn yn golygu y bydd y lwfans safonol ar gyfer un hawlydd (25 oed a
throsodd) y Credyd Cynhwysol yn cynyddu o pound31782 y mis i pound40989 1
Gallwch ddod o hyd i wybodaeth am y cyfraddau lwfans safonol yma
httpswwwgovukuniversal-creditwhat-youll-get
Os ydych yn hunangyflogedig
Er mwyn cefnogi pobl hunangyflogedig i ddelio ag effaith Covid-19 a chaniataacuteu ir
mesurau hunanynysu a chadw pellter cymdeithasol gael eu dilyn bydd gofynion y
Llawr Isafswm Incwm yn cael eu llacio dros dro Bydd y newid hwn yn berthnasol i
holl hawlwyr y Credyd Cynhwysol newydd a phresennol y mae Covid-19 neu
hunanynysu yn effeithio arnynt yn ocircl cyngor y Llywodraeth Bydd hyn yn para gydol yr
argyfwng (Os ydych yn hunangyflogedig arsquoch enillion yn isel efallai y bydd eich budd-
dal yn cael ei gyfrifo ar enillion uwch narsquor hyn sydd gennych Gelwir hyn yn lsquollawr
1 Dawrsquor gwerthoedd hyn o httpswwwunderstandinguniversalcreditgovukcoronavirus
8
isafswm incwmrsquo ac maersquon cael ei osod ar lefel yr isafswm cyflog cenedlaethol ar nifer
yr oriau y byddai disgwyl i chi eu gweithio)
Sut mae gwneud cais
I wneud cais bydd angen i chi wneud hawliad ar-lein gan ddefnyddior ddolen
ganlynol
httpswwwgovukuniversal-credithow-to-claim
Os nad oes gennych fodd o ddefnyddior rhyngrwyd gallwch gysylltu acirc llinell hawlio
Credyd Cynhwysol yr Adran Gwaith a Phensiynau ar y ffocircn
- 0800 328 1744 (Cymraeg)
- 0800 328 5644 (Saesneg)
- 0800 328 1344 (ffocircn testun)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener rhwng 930am a 3pm
Sylwch ndash oherwydd rheolau cadw pellter cymdeithasol mae holl weithgarwch y
Ganolfan Waith wedi symud ar-lein neu dros y ffocircn
Beth fydd angen i chi ei gael yn barod cyn dechrau ar y broses wneud cais
Cyn i chi ddechraur broses wneud cais maen syniad da i chi gael yr wybodaeth
angenrheidiol yn barod Os na fyddwch yn darparur wybodaeth gywir pan fyddwch yn
gwneud cais gallai effeithio ar ba mor gyflym y byddwch yn cael eich taliad cyntaf neu
faint y byddwch yn ei gael
Bydd angen y canlynol arnoch
- Manylion eich cyfrif banc cymdeithas adeiladu neu undeb credyd (ffoniwch
y llinell gymorth Credyd Cynhwysol uchod os nad oes gennych un or
rhain)
- Cyfeiriad e-bost (os nad oes gennych un bydd angen i chi ddewis
darparwr e-bost a sefydlu cyfrif Mae sawl darparwr e-bost ar gael mae
enghreifftiaun cynnwys Gmail neu Yahoo)
- Gwybodaeth am eich tŷ er enghraifft faint o rent rydych chin ei dalu ac
unrhyw dacircltaliadau gwasanaeth cysylltiedig
- Manylion eich incwm er enghraifft slipiau cyflog
- Manylion unrhyw gynilion neu fuddsoddiadau fel cyfranddaliadau neu
eiddo yr ydych yn ei rentu
- Manylion faint rydych chin ei dalu am ofal plant os ydych chin gwneud cais
am gymorth gyda chostau gofal plant
9
Rhaid i chi hefyd gadarnhau pwy ydych chi ar-lein felly bydd angen prawf arnoch er
enghraifft
trwydded yrru
pasbort
cerdyn debyd neu gredyd
Os oes angen help arnoch i wneud eich hawliad ffoniwch linell gymorth y Credyd
Cynhwysol neu cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth drwy ei wefan
httpswwwcitizensadviceorgukhelptoclaim
Blaenswm ad-daladwy drwyrsquor Credyd Cynhwysol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Gall pobl syn gwneud cais am Gredyd Cynhwysol (CC) wneud cais am flaenswm ad-
daladwy 100 o ddiwrnod 1 drwy ofyn am hyn drwy eu cyfnodolyn ar-lein ar ocircl
cofrestrun llwyddiannus neu dros y ffocircn Mae hyn yn golygu na fydd angen i chi aros
y 5 wythnos arferol cyn cael taliad CC Ni fydd yn rhaid i chi ymweld acircr Ganolfan
Waith gallwch wneud cais ar-lein neu os nad oes gennych fodd o ddefnyddiorsquor
rhyngrwyd gallwch ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (gweler y rhifau uchod)
Maen bosibl nad eich blaenswm ad-daladwy 100 fydd y gwerth a gewch yn eich
hawliad parhaus unwaith y bydd eich hawliad wedii ddilysu Bydd hefyd yn amrywio o
ganlyniad i newidiadau i incwm eich cartref ac o ganlyniad i unrhyw oriau y byddwch
yn eu gweithio
Nodyn ndash maersquor Budd-dal Tai bellach wedii ddisodli gan y Credyd Cynhwysol Os oes
gennych hawl i gael Credyd Cynhwysol bydd eich hawliad yn cael ei dalu i chi mewn
un taliad ndash gan gynnwys y gyfran or cyfraniad at dŷ Yna bydd angen i chi dalu eich
rhent yn uniongyrchol irsquoch landlord och blaenswm ad-daladwy Ni fydd eich taliad rhent
yn cael ei drosglwyddo ich landlord yn awtomatig oni bai eich bod wedi trefnu i hyn
ddigwydd gydarsquoch hyfforddwr gwaith ach landlord
b Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn sacircl neu os oes gennych gyflwr iechyd neu anabledd syn cyfyngu ar eich
gallu i weithio efallai y byddwch yn gallu cael y Lwfans Cyflogaeth a Chymorth (LCCh)
Newydd Ar gyfer y rhai syrsquon hawlio orsquor newydd bydd angen i chi fod wedi talu neu
wedi cael eich credydu acirc digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol yn y 2 flynedd dreth
lawn ddiwethaf
10
Maersquor LCCh Newydd yn daliad bob pythefnos y gellir ei hawlio ar ei ben ei hun neu ar
yr un pryd acircr Credyd Cynhwysol (CC) Bydd yn cymryd o leiaf 14 diwrnod cyn i chi
dderbyn y taliad cyntaf
Gallai unrhyw bensiwn personol sydd gennych effeithio ar faint y gallech ei dderbyn
Fodd bynnag ni fydd ffynonellau incwm eraill na chynilion yn effeithio arno Os yw
eich partner yn gweithio nid fydd hyn yn effeithio ar eich hawliad
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth am yr LCCh Newydd yma
httpswwwgovukguidancenew-style-employment-and-support-allowance
Cymhwysedd
I gael yr LCCh Newydd mae angen i chi
fod wedi gweithio fel cyflogai neu fod wedi bod yn hunangyflogedig
fod wedi talu digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol yn y 2 i 3 blynedd diwethaf
- mae credydau Yswiriant Gwladol hefyd yn cyfrif
Chewch chi ddim yr LCCh Newydd os
ydych chin cael y premiwm anabledd difrifol neu fod gennych hawl irsquow gael
os cawsoch y premiwm anabledd difrifol yn ystod y mis diwethaf neu os oedd
gennych hawl irsquow gael arsquoch bod yn dal yn gymwys iw gael
Ni chewch yr LCCh Newydd os ydych chirsquon cael Tacircl Salwch Statudol (SSP) gan
gyflogwr ond gallwch wneud cais amdano hyd at 3 mis cyn ich SSP ddod i ben
Gallech gael Credyd Cynhwysol ar yr un pryd neu yn llersquor LCCh Newydd
Tra byddwch yn cael yr LCCh Newydd byddwch yn ennill credydau Yswiriant Gwladol
Dosbarth 1 a all helpu tuag at eich Pensiwn y Wladwriaeth a budd-daliadau ar sail
cyfraniadau eraill yn y dyfodol
Sut mae gwneud cais
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol siaradwch acircch hyfforddwr gwaith neuch
rheolwr achos drwy eich cyfnodolyn ar-lein ynglŷn acirc gwneud cais Gallwch wneud hyn
drwy fewngofnodi irsquoch cyfrif Credyd Cynhwysol
Os nad ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol bydd angen i chi ffonio llinell gymorth
y Credyd Cynhwysol i drefnu hawliad newydd
- 0800 328 1744 (Cymraeg) Dewiswch rif 2
- 0800 328 5644 (Saesneg) Dewiswch rif 2
- 0800 328 1344 (ffocircn testun) Dewiswch rif 2
11
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener rhwng 0800am a 600pm
c Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn ddi-waith neun gweithio llai nag 16 awr yr wythnos efallai y byddwch yn
gallu cael y Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG) irsquoch helpu wrth chwilio am waith Er
mwyn hawlio bydda angen i chi fod wedi talu digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol
aneu wedi cael digon o gredydau yn y 2 flynedd dreth lawn ddiwethaf
Maersquor LCG Newydd yn daliad bob pythefnos y gellir ei hawlio ar ei ben ei hun neu ar
yr un pryd acircrsquor Credyd Cynhwysol Os ydych chin gymwys gallwch gael LCG Newydd
am hyd at 182 diwrnod Ar ocircl hyn bydd eich hyfforddwr gwaith yn siarad acirc chi am eich
dewisiadau
Os ydych chin gymwys ar gyfer yr LCG arsquor Credyd Cynhwysol bydd swm yr LCG y
byddwch yn ei gael yn cael ei ystyried fel incwm ar gyfer y Credyd Cynhwysol
Nid yw eich cynilion ach cyfalaf (neu gynilion cyfalaf ac incwm eich partner) yn cael
eu hystyried wrth hawliorsquor LCG Newydd Fodd bynnag gall unrhyw enillion neu daliad
yr ydych yn ei gael o gronfa bensiwn effeithio ar y swm y gallech ei gael
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth am yr LCG Newydd yma
httpswwwgovukguidancenew-style-jobseekers-allowance
Cymhwysedd
I fod yn gymwys i gael LCG Newydd bydd angen i chi fod wedi gweithio fel cyflogai
ac wedi talu cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 1 fel arfer yn y 2 i 3 blynedd
diwethaf Gall credydau Yswiriant Gwladol gyfrif hefyd
Ni fyddwch yn gymwys os oeddech yn hunangyflogedig a dim ond wedi talu
cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 2 oni bai eich bod yn gweithio fel pysgotwr
cyfran neu weithiwr datblygu gwirfoddolwyr
Bydd angen i chi hefyd
fod yn 18 oed neu hŷn
fod dan oedran Pensiwn y Wladwriaeth
beidio acirc bod mewn addysg amser llawn
fod ar gael i weithio
12
beidio acirc bod yn gweithio ar hyn o bryd neun gweithio llai nag 16 awr yr wythnos
ar gyfartaledd
beidio acirc bod acirc salwch neu anabledd syn eich atal rhag gweithio
fod yn byw yng Nghymru yr Alban neu Loegr
fod acirc hawl i weithio yn y DU
Bydd angen i chi hefyd ddangos eich bod yn chwilio am waith er mwyn parhau i gael
taliadau
Edrychwch i weld a ydych yn gymwys ar gyfer y Credyd Cynhwysol Os ydych chi
gallech gael Credyd Cynhwysol ar yr un pryd neu yn llersquor LCG Newydd
Tra byddwch yn cael yr LCCh Newydd byddwch yn ennill credydau Yswiriant Gwladol
Dosbarth 1 a all helpu tuag at eich Pensiwn y Wladwriaeth a budd-daliadau ar sail
cyfraniadau eraill yn y dyfodol
Sut mae gwneud cais
Bydd angen i chi wneud cais ar-lein yma
httpswwwapply-for-new-style-jsaservicegovuklang=cy
Os nad ydych yn gallu gwneud cais ar-lein gallwch wneud cais dros y ffocircn drwy ffonio
Y Ganolfan Byd Gwaith
Rhif ffocircn 0800 055 6688
Ffocircn testun 0800 023 4888
Cyfnewid testun (os na allwch glywed neu siarad ar y ffocircn) 18001 yna 0800 055
6688
Cymraeg 0800 012 1888
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 8am i 6pm
d Tacircl Salwch Statudol (SSP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn gyflogedig ac yn sacircl neun gorfod hunanynysu oherwydd Covid-19 (naill
ain uniongyrchol neu gan fod aelod och cartref yn hunanynysu) efallai y byddwch yn
gymwys i hawlio SSP a fydd yn eich helpu i dalu eich rhent ach biliau
Mae SSP yn cael ei dalu gan eich cyflogwr yn yr un ffordd acircrsquoch cyflog arferol er
enghraifft yn wythnosol neu yn fisol
13
Maersquoch cymhwysedd ar gyfer SSP yn dibynnu ar eich statws cyflogaeth ach enillion
Os ydych yn gyflogedig ac yn hunanynysu byddwch yn cael yr SSP drwy eich cyflogwr
Nid oes yn rhaid ich cyflogwr dalu mwy na chyfradd safonol yr SSP i chi ond gall
ddewis gwneud hynny Mae gan rai cyflogwyr gynlluniau tacircl salwch cytundebol mwy
hael Maen werth darllen eich contract aneu lawlyfr staff yn uniongyrchol gydach
cyflogwr neu eich cynrychiolydd Undeb os ydych chin rhan o Undeb i weld beth y
bydd gennych hawl iddo
Cyfraddau safonol yr SSP
Os ydych chin gyflogedig ac yn ennill o leiaf pound120 yr wythnos byddwch yn gallu cael
pound9585 yr wythnos am hyd at 28 wythnos Fel arfer rhaid i chi fod i ffwrdd or gwaith
am o leiaf 4 diwrnod yn olynol ond yn ddiweddar mae Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi
y bydd yr SSP yn cael ei dalu or diwrnod cyntaf y byddwch yn absennol os ywn
gysylltiedig acirc Covid-19 Maen bwysig rhoi gwybod ich cyflogwr eich bod yn sacircl
oherwydd Covid-19 er mwyn sicrhau eich bod yn cael y taliad cywir
Os ydych chin hunangyflogedig ni fyddwch yn gymwys i gael SSP Fodd bynnag os
byddwch yn sacircl neun hunanynysu o ganlyniad i Covid-19 efallai y byddwch yn gallu
hawlior Credyd Cynhwysol neursquor Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh)
Bydd yr LCCh yn awr yn cael ei dalu o ddiwrnod 1 y salwch yn hytrach na diwrnod
8 Bydd angen i chi wneud hawliad yn dilyn y canllawiau a nodir yn rhan 1a or canllaw
hwn
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth am yr SSP yma
httpswwwgovukstatutory-sick-payeligibility
e Cynllun cadw swyddi ndash ffyrlo
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun Cadw Swyddi Covid-19 newydd a fydd yn berthnasol i lsquoweithwyr ar
ffyrlorsquo Bydd y cynllun yn rhedeg am o leiaf 4 mis o 1 Mawrth 2020 ac yn cael ei
ymestyn os bydd angen
Rydych yn weithiwr ar ffyrlo os ydych yn weithiwr cyflogedig sydd wedirsquoi gadw ar
gyflogres eich cyflogwr yn hytrach narsquoch diswyddo Os bydd eich cyflogwr yn gofyn i
chi fod ar ffyrlo drwy gynllun Cadw Swyddi Llywodraeth y DU bydd yn cysylltu acirc chi
ac yn gofyn i chi gytuno irsquor telerau Byddwch yn cael y pecyn cynllun safonol o leiaf
Bydd eich cyflogwr
yn talu o leiaf 80 och cyflogau misol rheolaidd i chi hyd at uchafswm o pound2500 fel eich cyflog
14
yn gallu hawlio am o leiaf 3 wythnos yn olynol ac am hyd at 3 mis - ond gellir ymestyn hyn
yn gallu dewis talu mwy nar grant - ond nid oes rhaid iddo wneud hynny
yn methu dewis talu llai nar grant
Byddwch yn dal i dalu treth incwm cyfraniadau Yswiriant Gwladol ad-daliadau benthyciadau myfyrwyr ac unrhyw ddidyniadau eraill (fel cyfraniadau pensiwn) och
cyflog
Sut y cyfrifir eich enillion misol
Os ydych chi wedi bod yn gyflogedig (neun cael eich cyflogi gan fusnes cyflogi yn achos gweithwyr asiantaeth) am flwyddyn lawn bydd eich cyflogwr yn hawlio am yr uchaf o naill ai
y swm a enilloch yn yr un mis y llynedd neu
gyfartaledd eich enillion misol or flwyddyn ddiwethaf
Os ydych wedi cael eich cyflogi am lai na blwyddyn bydd eich cyflogwr yn hawlio cyfartaledd eich cyflog misol rheolaidd ers i chi ddechrau gweithio Maer un trefniadaun berthnasol os bydd eich cyflog misol yn amrywio er enghraifft os ydych ar gontract dim oriau
Os gwnaethoch chi ddechrau gweithio ym mis Chwefror 2020 bydd eich cyflogwr yn talu eich enillion orsquor mis hwnnw i chi ar sail pro rata
Bydd y grant a delir ich cyflogwr yn ystyried eich tacircl rheolaidd cytundebol megis cyflogau y comisiwn gorfodol a goramser yn y gorffennol Ni fydd y cyfrifiad yn cynnwys taliadau dewisol comisiwn (gan gynnwys tipiau) neu daliadau bonws taliadau nad ydynt yn arian parod neu fuddion mewn nwyddau
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukguidancecheck-if-you-could-be-covered-by-the-coronavirus-job-
retention-schemehow-much-youll-get
f Cynllun irsquor hunangyflogedig
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun cymorth incwm Covid-19 newydd ar gyfer pobl hunangyflogedig Os
ydych chin hunangyflogedig neun aelod o bartneriaeth ac wedi colli incwm oherwydd
Covid-19 efallai y byddwch yn gymwys i wneud cais am grant
Os ydych yn gymwys bydd y cynllun yn caniataacuteu i chi gael grant trethadwy gwerth
80 och elw masnachu hyd at uchafswm o pound2500 y mis am 3 mis
Cymhwysedd
15
Gallwch wneud cais os ydych chin unigolyn hunangyflogedig neun aelod o
bartneriaeth ach bod chi
wedi cyflwyno eich ffurflen dreth Hunanasesu treth incwm ar gyfer y flwyddyn
dreth 2018-19
wedi masnachu yn y flwyddyn dreth 2019-20
yn masnachu pan fyddwch chin gwneud cais neu y byddech chi heblaw am
Covid-19
yn bwriadu parhau i fasnachu yn y flwyddyn dreth 2020-21
wedi colli elw masnachupartneriaeth masnachu oherwydd Covid-19
Rhaid ich elw masnachu hunangyflogedig hefyd fod yn llai na pound50000 ac maen rhaid
i fwy na hanner eich incwm ddod o hunangyflogaeth Penderfynir ar hyn ar y sail bod
yn rhaid i un orsquor amodau canlynol fod yn wir
bod eich elw masnachuelw masnachu partneriaeth yn 2018-19 yn llai na
pound50000 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner cyfanswm eich incwm
trethadwy
bod ag elw masnachu cyfartalog o lai na pound50000 yn 2016-17 2017-18 a 2018-
19 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner eich incwm trethadwy cyfartalog
yn yr un cyfnod
Os gwnaethoch chi ddechrau masnachu rhwng 2016-19 dim ond y blynyddoedd
hynny y gwnaethoch chi ffeilio ffurflen dreth Hunanasesu ar eu cyfer y bydd CThEM
yn eu defnyddio
Bydd CThEM yn defnyddio data ar ffurflenni 2018-19 a gyflwynwyd eisoes er mwyn nodir rhai syn gymwys a bydd yn asesu risg unrhyw ffurflenni hwyr a gafodd eu ffeilio cyn y dyddiad cau ar 23 Ebrill 2020 yn y ffordd arferol
Os asesir eich bod yn gymwys byddwch yn cael grant trethadwy a fydd yn 80 or elw cyfartalog or blynyddoedd treth (lle bon berthnasol)
2016 i 2017 2017 i 2018 2018 i 2019
I gyfrifor cyfartaledd bydd CThEM yn ychwanegu cyfanswm yr elw masnachu ar gyfer y 3 blynedd treth (lle bon berthnasol) ac ynan rhannu gyda 3 (lle bon berthnasol) ac yn defnyddio hyn i gyfrifo swm misol
Bydd y grant yn cael ei dalun uniongyrchol ich cyfrif banc mewn un rhandaliad Bydd hyn yn digwydd o fis Mehefin 2020 ymlaen
Os mai dim ond yn 2019-2020 y gwnaethoch ddechrau eich busnes bydd angen i chi
wneud cais am Gredyd Cynhwysol (gweler Rhan 1a or canllaw hwn) Maersquor Adran
Gwaith a Phensiynau yn awgrymu eich bod yn siarad acircch cyfrifydd neuch cynghorydd
16
ariannol os yw hyn yn berthnasol i chi i weld pa gymorth pellach allai fod ar gael i chi
o ran rhoir gorau i hawliadau TAW fel y cyhoeddwyd gan Lywodraeth y DU
Sut mae gwneud cais
Nid oes angen i chi wneud cais am y cynllun hwn eich hun bydd CThEM yn cysylltu
acirc chi os ydych chirsquon gymwys Unwaith y bydd CThEM yn cysylltu acirc chi dim ond drwy
govuk y byddwch yn cael mynediad ir cynllun hwn
Bydd CThEM yn gwneud y taliad yn awtomatig ond maen bwysig eich bod yn
cyflwyno eich ffurflen dreth i CThEM ar gyfer 2018-2019 erbyn 23 Ebrill 2020
Os bydd rhywun yn anfon neges destun eich ffonio neun anfon e-bost atoch
yn honni ei fod oddi wrth CThEM gan ddweud eich bod yn gallu hawlio cymorth
ariannol neu fod ad-daliad treth yn ddyledus i chi ac yn gofyn i chi glicio ar
ddolen neun gofyn i chi roi gwybodaeth iddynt fel eich enw cerdyn credyd neu
fanylion banc - maen sgam
Gallwch gael rhagor o wybodaeth yn
httpswwwgovukguidanceclaim-a-grant-through-the-coronavirus-covid-19-self-
employment-income-support-scheme
Nodwch os ydych yn gymwys ar gyfer y cynllun hunangyflogedig bydd angen i chi
drafod eich amgylchiadau unigol acircr Adran Gwaith a Phensiynau er mwyn penderfynu
a fydd unrhyw incwm a gaiff ei dalu ar 80 ym mis Mehefin 2020 yn effeithio ar eich
gallu i hawlio cymorth hyd at y pwynt hwnnw
g Lwfans Tai Lleol (LHA) (Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector preifat yn unig)
Efallai y cewch help gydach rhent i gyd neu ran ohono os ydych yn rhentun breifat Gallwch wneud cais am help tuag at eich costau tai fel rhan or broses Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw hwn) Maersquor Budd-dal Tai bellach wedii ddisodli gan elfen cyfraniad at dŷ hawliad Credyd Cynhwysol ond os ydych o oedran pensiwn rydych yn dal yn debygol o hawlio Budd-dal Tai
Os ydych yn gymwys i gael cymorth gyda chostau tai byddwch yn cael cyfraniad ariannol tuag at eich rhent yn seiliedig ar Lwfans Tai Lleol (LHA) Maer cyfraniad y gallech ei gael yn dibynnu ar ble rydych chin byw a chyfraddaur farchnad rentu yn yr ardal
Gallwch gael rhagor o wybodaeth am yr LHA yma
17
httpsllywcymrulwfans-tai-lleol
h Taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Gall taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP) gynnig arian ychwanegol pan fydd eich cyngor lleol yn penderfynu bod angen help ychwanegol arnoch i daluch costau tai ar
ben yr hyn rydych eisoes yn ei gael drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
Cymhwysedd
Nid oes rhaid irsquoch cyngor lleol roi DHP i chi ndash maersquon dibynnu ar eich amgylchiadau Bydd eich cyngor lleol yn edrych ar eich amgylchiadau i weld a ydych yn gymwys i gael DHP Bydd yn penderfynu faint y byddwch yn ei gael ac am ba hyd y byddwch
yn cael y taliad
I gael DHP bydd angen i chi naill ai fod eisoes yn cael yr hen Fudd-dal Tai neur elfen cyfraniad at dŷ drwyr Credyd Cynhwysol
Os ywr cyngor yn penderfynu rhoi DHP i chi bydd yn ysgrifennu atoch i ddweud
faint fyddwch chin ei gael
pryd bydd y DHP yn dod i ben
Os byddwch dal angen DHP ar ocircl iddo ddod i ben gallwch wneud cais eto
Sut mae gwneud cais
Cysylltwch acircch cyngor lleol a holi sut mae gwneud cais am DHP Efallai y bydd am i chi wneud cais dros y ffocircn neu ar-lein Gallwch gael gwybod sut i gysylltu acircch cyngor lleol drwy nodi eich cod post yma - httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol - a dod o hyd iw fanylion cyswllt ar ei wefan
Mae gan Shelter Cymru hefyd adnodd cymorth ar-lein i helpu i wneud cais Bydd angen i chi nodi eich cod post a llwythor ffurflen gais i lawr drwyr ddolen ganlynol
httpssheltercymruorgukget-advicepaying-for-housinghousing-benefit-and-council-tax-reductiondiscretionary-housing-payments
Pan fyddwch chin gwneud cais byddwch mor glir ag y gallwch pan fyddwch chin esbonio pam mae angen DHP arnoch Er enghraifft dylech egluro
pam na allwch fforddio talu eich rhent
pam na allwch symud i rywle rhatach
a ywn achosi problemau i rywun rydych chirsquon gofalu amdano fel plentyn neu berthynas oedrannus
unrhyw dystiolaeth sydd gennych ee llythyr meddyg neu fanylion dyledion rydych chirsquon eu talu
18
Dylech hefyd ddweud wrth y cyngor os ydych yn aros ir Adran Gwaith a Phensiynau
benderfynu a allwch gael cyfraniad at dŷ drwyrsquor Credyd Cynhwysol
Os ydych yn cael DHP ar hyn o bryd gall eich awdurdod lleol gytuno iw ymestyn yn
ystod achosion Covid-19 ond bydd angen i chi gysylltu ag ef i drafod a chadarnhau
Os byddwch yn gwneud cais ar ffurflen bapur maen syniad da cadw copi or ffurflen
ar gyfer eich cofnodion
Apelio yn erbyn penderfyniad drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Os byddwch yn gwneud cais am gymorth budd-daliadau drwyr Adran Gwaith a
Phensiynau (DWP) ac nad ydych yn cael y canlyniad yr oeddech yn ei ddisgwyl
gallwch apelio yn erbyn y penderfyniad Mae rhai penderfyniadau nad oes modd eu
hailystyried ndash ond bydd yn dweud hynny ar eich llythyr penderfyniad gwreiddiol
I wneud hyn bydd angen i chi yn gyntaf ofyn ir penderfyniad am eich budd-daliadau
gael ei ystyried eto
Gallwch wneud hyn os oes unrhyw rai or canlynol yn berthnasol
rydych chin meddwl bod y swyddfa syn delio acircch hawliad wedi gwneud
camgymeriad neu wedi methu tystiolaeth bwysig
rydych yn anghytuno acircr rhesymau dros y penderfyniad
rydych am ir penderfyniad gael ei ystyried eto
Bydd angen i chi gysylltu acircr swyddfa a roddodd y penderfyniad i chi ndash bydd y
manylion cyswllt ar eich llythyr penderfyniad Er bod modd i chi wneud hynny drwy
lythyr yn ystod yr argyfwng Covid-19 maersquon syniad da i gysylltu dros y ffocircn neu ar-
lein
Os byddwch am apelio yn erbyn penderfyniad bydd angen i chi ofyn am broses
ailystyried gorfodol o fewn mis irsquor dyddiad ar eich llythyr penderfynu Os byddwch yn
gwneud hyn yn ysgrifenedig rhaid ir llythyr neur ffurflen gyrraedd y cyngor o fewn y
dyddiad terfyn hwnnw o fis Os na fyddwch wedi cael eich llythyr penderfyniad
cysylltwch acircr swyddfa lle gwnaethoch gais am y budd-dal
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol gallwch ddefnyddio eich cyfnodolyn i ofyn
am broses ailystyried gorfodol Os nad ydych yn gallu defnyddio eich cyfnodolyn
gallwch ofyn mewn unrhyw rai or ffyrdd canlynol
ysgrifennu ir cyfeiriad ar eich llythyr penderfyniad
llenwi ffurflen ai dychwelyd
19
Ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a y canllaw hwn)
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukapelio-penderfyniad-budd-dal
20
Help gydach biliau o ddydd i ddydd ach costau byw
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Efallai y byddwch yn cael trafferth talu biliau eich cartref o ganlyniad i newidiadau ich incwm yn ystod achos Covid-19 Rydym wedi nodi rhai dewisiadau sydd ar gael i chi isod a allai eich helpu yn ystod y cyfnod hwn
i Cymorth gydarsquor dreth gyngor
Os ydych chin cael trafferth talu eich rhent efallai y byddwch chin gallu gofyn ich
cyngor am help gydach treth gyngor
Mae rhai awgrymiadau yn cynnwys
Gofyn ich cyngor lleol i wasgaru eich treth gyngor dros 12 mis yn hytrach nar
10 arferol ndash bydd hyn yn lleihaur swm y byddwch yn ei dalu bob mis a gall eich
helpu i dalu eich rhent arsquoch biliau eraill Efallai y byddwch yn gallu gofyn am
batrymau talu gwahanol hefyd ond bydd angen cytuno ar hyn gydach cyngor
lleol
Holwch i weld a ydych yn gymwys i gael eithriad disgownt neu ostyngiad
Gofynnwch ich cyngor lleol a fyddai modd i chi leihau eich bil cyffredinol drwy
gael disgownt ar eich treth gyngor
- os ydych chirsquon byw ar eich pen eich hun
- os ydych chirsquon byw gyda dim ond rhywun sydd o dan 17 oed neu fyfyriwr
llawn amser
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd acirc phroblemau iechyd meddwl
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd ag anabledd difrifol
- os ydych chin ennill llai na swm penodol o arian (mae hyn yn dibynnu ble
rydych chin byw) Os ydych ar incwm isel a bod hawl gennych i gael
gostyngiad bydd eich bil yn cael ei ostwng a fydd yn ei gwneud yn fwy
fforddiadwy i chi dalu eich rhent
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth yma
httpsllywcymrutalu-llai-o-dreth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngorgwneud-cais-am-ddisgownt-neu-ostyngiad-treth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngor-taflen-wybodaeth
21
Gwiriwch os yw eich bil yn uwch nag y dylai fod os yw eich eiddo yn y band
treth gyngor anghywir Gallwch wirio band eich treth gyngor a chwestiynu eich
cyngor lleol am y gost os nad ywn edrych yn gywir Gallwch ddod o hyd i fand
eich treth gyngor yma
httpswwwgovukcouncil-tax-bands
Maer ddolen hon yn cynnwys mwy o wybodaeth am sut y caiff eich band ei
gyfrifo
httpswwwgovukguidanceunderstand-how-council-tax-bands-are-
assessedcy
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy roirsquoch cod post
yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Bydd angen i chi nodi eich amgylchiadau pan fyddwch yn gofyn iddo ystyried
eich cais Gall eich cyngor lleol helpu gydar broses hon ond os oes angen
mwy o help arnoch gallwch gysylltu acircch canolfan Cyngor ar Bopeth leol yma
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
Os oes gennych ocircl-ddyledion yn barod mae angen i chi weithredun gyflym
Cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth a all eich cynghori ymhellach
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
j Nwytrydan
Mae Llywodraeth y DU wedi cytuno ar fesurau gydar diwydiant ynni i gefnogi pobl syn
agored i niwed drwy Covid-19 Y bwriad yw sicrhau bod cwsmeriaid syn agored i
niwed a allai fynd i ddyled yn parhau i gael ynni tra maent yn hunanynysu
Yn fwy cyffredinol bydd unrhyw gwsmer ynni sydd mewn trallod ariannol hefyd yn cael
cefnogaeth gan ei gyflenwr a allai gynnwys ad-dalu dyledion ac ailasesu taliadau bil
eu lleihau neu eu rhewi lle bo angen tra bydd datgysylltu mesuryddion credyd yn cael
ei atal yn llwyr
Os ydych yn poeni na fyddwch yn gallu talu eich biliau ynni dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith a thrafod y dewisiadau a allai fod ar gael i chi ich helpu i gadw
eich taliadau ar y trywydd iawn yn ystod Covid-19
22
Efallai y byddwch hefyd am wneud yn siŵr eich bod yn cael y fargen orau o ran eich
ynni Dylai cyflenwyr ynni allu rhoi gwybodaeth i chi i weld a ydych ar y pecyn cywir
neu a oes ganddynt un rhatach ar eich cyfer Er mwyn cymharu acirc chyflenwyr ynni
eraill bydd angen i chi ddefnyddio safle cymharu prisiau ar-lein
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth
Os ydych yn hunanynysu oherwydd bod gennych gyflwr iechyd syn eich gwneud yn
fwy agored i niwed efallai y byddwch yn gymwys ar gyfer y Gofrestr Gwasanaethau acirc
Blaenoriaeth
Maer Gofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth yn wasanaeth am ddim syn cynnig sawl
budd fel cymorth acirc blaenoriaeth mewn argyfwng rhybudd ymlaen llaw am ymyriadau
yn y cyflenwad a rhagor o fanteision wrth reoli eich cyfrif ynni
Cymhwysedd
Rydych chin gymwys
- os ydych chi o oedran pensiwn
- os ydych chin anabl neu fod gennych salwch cronig
- os oes gennych gyflwr meddygol hirdymor
- os oes gennych nam ar y clyw neur golwg neu anghenion cyfathrebu
ychwanegol
- os ydych chi mewn sefyllfa fregus
Sut mae gwneud cais
Mae angen i chi gysylltu acircch cyflenwr ynni yn uniongyrchol i fynd ar y Gofrestr
Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth Mae gan bob cyflenwr ynni a gweithredwr rhwydwaith
ei gofrestr ei hun
Gallwch ofyn ich cyflenwr drosglwyddo eich manylion ich gweithredwr
rhwydwaith yn enwedig os ydych yn dibynnu ar eich cyflenwad am resymau
meddygol er enghraifft
Os oes gennych gyflenwr gwahanol ar gyfer eich nwy a thrydan mae angen i
chi gysylltu acircr ddau
Os byddwch yn newid cyflenwr bydd angen i chi gofrestru eto ar gyfer y
gwasanaeth
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwofgemgovukconsumershousehold-gas-and-electricity-guideextra-
help-energy-servicespriority-services-register
23
l Dŵr
Os ydych chin cael trafferth talu eich bil dŵr dylech gysylltu acircch cyflenwr ar unwaith
Mae gan lawer o gwmniumlau dŵr gynlluniau caledi neu ffyrdd eraill y gallant helpu
cwsmeriaid syn rhoi gwybod iddynt eu bod yn cael problem talu eu bil
Os ydych gyda Dŵr Cymru mae wedi nodir cymorth y gall ei ddarparu syn cynnwys
cynlluniau talu a gostyngiadau yn y gyfradd ddŵr Mae rhagor o wybodaeth ar gael
yma
httpswwwdwrcymrucomcy-GBMy-AccountHelp-Paying-My-Water-Billaspx
m Band eang a ffonau symudol
Mae cadw cysylltiad rhwng y cartref ar byd y tu allan yn bwysig ar hyn o bryd Os
ydych chin poeni am dalu eich bil band eang neu ffocircn symudol dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y bydd yn gallu rhoi cynllun talu neu gymorth
arall ar waith ich helpu i gadw mewn cysylltiad
n Banciau cardiau credyd benthyciadau
Er y gall dyled banc cerdyn credyd a benthyciad gronnin gyflym a bod yn destun
pryder mawr maen bwysig rhoi trefn ar unrhyw ddyledion eraill fel ocircl-ddyledion rhent
biliau ynni neur dreth gyngor yn gyntaf Y rheswm am hyn yw bod canlyniadau
uniongyrchol peidio acirc thalur pethau hyn yn llawer mwy difrifol
Mae llawer o fanciau a chwmniumlau cardiau credyd yn cynnig gwyliau rhag talu mwy o
gyfleusterau gorddrafft a chyfraddau llog isel i helpu pobl drwy gydol cyfnod Covid-19
Os ydych chin poeni am dalu eich taliadau banc neu gerdyn credyd dylech gysylltu
acircch cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu newydd
neu gymorth arall ar waith ich helpu
Mae sawl busnes wedi mynd i drafferthion ariannol yn ystod Covid-19 ac mae rhai
wedi mynd i ddwylorsquor gweinyddwyr er enghraifft BrightHouse Er gwaethaf hyn maen
bwysig cofio bod unrhyw ddyled syn ddyledus yn parhau a bydd disgwyl i chi ddal i
wneud eich taliadau ariannol Os ydych chin cael trafferth talu cysylltwch acircr cwmni i
drafod pa gymorth y maen gallu ei gynnig Bydd Cyngor ar Bopeth yn gallu helpu os
oes angen cymorth arnoch i wneud hyn
Os ydych yn agosaacuteu at oedran pensiwn ac yn poeni am y farchnad ariannol ac yn
ystyried eich dewisiadau o ran eich pensiwn neu fel arall maer Awdurdod Ymddygiad
Ariannol (FCA) yn awgrymu nad ydych yn rhuthro i wneud penderfyniad ac y dylech
gael cyngor annibynnol Gallwch gael gafael ar ganllaw pensiwn Cymraeg clir am
24
ddim cyn gwneud unrhyw benderfyniad am eich cynilion ymddeol drwy wefan y
Gwasanaeth Cynghori ar Bensiynau
Maer FCA hefyd yn awgrymu eich bod yn wyliadwrus o sgamiau ar hyn o bryd ac yn
mynd i wefan Scam Smart i ddysgu sut i ddiogelu eich hun rhag sgamiau pensiwn
Mae hyn yn cynnwys pobl sydd eisoes wedi ymddeol ac syn ailfeddwl eu dewisiadau
Benthyciadau diwrnod cyflog
Maersquor FCA yn disgwyl i gwmniumlau syrsquon darparu benthyciadau credyd tymor byr cost
uchel (HCSTC) roi cymorth irsquor cwsmeriaid hynny syrsquon cael trafferth gwneud taliadau o
ganlyniad irsquor coronafeirws
Os ydych yn poeni am ad-dalu benthyciad dylech gysylltu acircrsquoch darparwr ar unwaith
oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu amgen ar waith ich helpu
o Trwydded deledu
Maer BBC wedi cyhoeddi ei fod yn oedi cyn codi tacircl ar bobl dros 75 oed am
drwyddedau teledu tan fis Awst yng ngoleunir achosion o Covid-19 Os ydych yn cael
trafferth talu eich trwydded deledu ac nad ydych yn perthyn ir categori oedran hwn
dylech gysylltu acircr cwmni trwyddedu teledu ar unwaith i drafod pa ddewisiadau sydd
ar gael i chi Gallwch weld eu manylion yma
httpswwwtvlicensingcouklanguagesLANG1
p Prydau ysgol am ddim
Os oes gan eich plentyn neu blant hawl i gael prydau ysgol am ddim byddwch yn dal
i gael y cymorth hwn er bod yr ysgolion ar gau
Mae awdurdodau lleol yng Nghymru i gyd wedi gwneud trefniadau i sicrhau bod
disgyblion syn cael prydau ysgol am ddim yn parhau iw cael Gall y trefniadau hyn
amrywio yn ocircl ardal yr awdurdod lleol rydych yn byw ynddi
Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol i gael gwybod sut maer cynllun yn cael ei
weinyddu os nad yw wedi cysylltu acirc chin barod Gallwch ddod o hyd iw fanylion
cyswllt drwy nodi eich cod post yma a chwilio am ei fanylion cyswllt drwy ei wefan
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
q Banciau bwyd
Mae banciau bwyd yn gwneud popeth o fewn eu gallu i barhau i weithredu drwy Covid-
19 ac ich helpu gyda chyflenwadau bwyd Fodd bynnag cofiwch y gallair broses
25
gyfeirio rydych yn ei dilyn i gael gafael ar y bwyd fod wedi newid yn eich ardal leol ar
hyn o bryd Mae rhai banciau bwyd hefyd wedi gorfod cau neu nid ydynt ar agor am
gymaint o oriau oherwydd Covid-19
Oherwydd cyngor ar gadw pellter cymdeithasol ac er eich diogelwch maen bosibl bod
y broses ar gyfer cael gafael ar fwyd gan fanc bwyd wedi newid yn dibynnu ar eich
ardal leol Oherwydd hyn maersquon syniad da i chi holi am y trefniadau wrth siarad acircch
asiantaeth atgyfeirio neu gysylltu acirc hi dros y ffocircn cyn mynd ir banc bwyd i ddeall pa
drefniadau sydd ar waith ar hyn o bryd
Gallwch ddod o hyd ich banc bwyd lleol drwy ddefnyddior wefan ganlynol
httpswwwtrusselltrustorgget-helpfind-a-foodbank
Cael gafael ar gyflenwadau gan fanc bwyd
Bydd angen taleb bwyd arnoch y gallwch eu cael naill ai drwy eich cymdeithas dai
gwasanaethau cynghori lleol rhai swyddfeydd Cyngor ar Bopeth lleol gwasanaethau
cymdeithasol neu asiantaethau lleol fel canolfannau plant Mae Ymddiriedolaeth
Trussell bellach wedi rhoi system e-atgyfeirio ar-lein ar waith ar gyfer rhai ou banciau
bwyd i helpu i gynnal mesurau cadw pellter cymdeithasol yn ystod achosion Covid-
19
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwtrusselltrustorgget-helpemergency-food
26
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF)
Maersquor Gronfa Cymorth Dewisol (DAF) yn gronfa y gellir troi ati pan fyddwch wedi
chwilio ym mhob man arall Ei bwriad yw cefnogi pobl syn profi caledi difrifol Bydd
llawer or bobl hyn ymhlith y rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas oherwydd
materion syn ymwneud acirc thlodi materion iechyd corfforol a meddyliol ac oedran ac
felly maent yn wynebu mwy o risg o effeithiau Covid-19 oherwydd rhesymau syn
ymwneud ag iechyd neur economi
Maer gronfa yn cynnwys dau fath o grant
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP)
Maersquor EAP yn grant syrsquon helpu gyda chostau hanfodol ar ocircl argyfwng neu os bydd
hawliwr wedi profi trychineb megis llifogydd neu dacircn yn y cartref neu galedi ariannol
difrifol am resymau syn cynnwys oedi gyda thalu budd-daliadau
Bwriad y taliad yw helpu i dalu am fwyd nwy a thrydan dillad a chostau teithio brys
Nid ywr gronfa wedii chynllunio i dalu am ddiffygion ariannol parhaus ond maen grant
y gellir manteisio arno pan fyddwch wedi rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Mae nifer o daliadau brys ar gael - nid oes unrhyw feini prawf cymhwyster ar wahacircn i
angen ar ocircl rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Rydych yn gallu hawlio 1 dyfarniad mewn 28 diwrnod a 3 dyfarniad mewn cyfnod treigl
o 12 mis
Gallwch gael EAP yn syth ich cyfrif banc Bydd angen i chi ddarparu eich cod didoli a
rhif eich cyfrif fel rhan och cais
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP)
Grant yw taliadau IAP i helpu rhywun i fywn annibynnol yn hytrach na mynd i sefydliad
neu aros yno megis cartref gofal neu ysbyty Maer grant yn cwmpasu eitemau
hanfodol yn y cartref fel
nwyddau gwyn fel oergell popty a pheiriant golchi
eitemau cartref hanfodol megis gwelyau dillad gwely a seddau
Mae angen ir ceisiadau hyn gael eu cefnogi gan lsquobartner cymeradwyrsquo a all hefyd eich
helpu i lenwi eich cais neu wneud cais ar eich rhan Maersquon cynnwys
awdurdodau lleol
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
7
Byddai derbyn Credyd Cynhwysol yn golygu y byddech mewn gwell sefyllfa i barhau i
dalu eich rhent ach biliau ac atal ocircl-ddyledion rhent a biliau rhag cronni drwyr
achosion o Covid-19
Gallwch gael rhagor o wybodaeth am y Credyd Cynhwysol yma
httpswwwgovukuniversal-credit
Cymhwysedd
Efallai y byddwch yn gallu cael Credyd Cynhwysol os ydych yn ddi-waith yn gyflogedig
neun hunangyflogedig
arsquoch bod ar incwm isel neun ddi-waith
arsquoch bod yn 18 oed neursquon hŷn (mae rhai eithriadau os ydych chin 16 i 17 oed)
arsquoch bod chi (neu eich partner) dan oedran Pensiwn y Wladwriaeth
bod gennych chi ach partner pound16000 neu lai o gynilion rhyngoch chi (bydd y swm
yr ydych yn gymwys iw gael yn llai os oes gennych gynilion o rhwng pound6000 ac
pound16000)
arsquoch bod yn byw yn y DU
Mae Credyd Cynhwysol yn seiliedig ar gyfraddau lwfans safonol Mae Llywodraeth y
DU wedi cynyddur lwfans safonol mewn Credyd Cynhwysol ar elfen sylfaenol yn y
Credyd Treth Gwaith am 1 flwyddyn ndash gan gynyddursquor ddau o pound20 yr wythnos (ar ben y
cynnydd blynyddol sydd wedirsquoi gynllunio) Bydd hyn yn berthnasol i hawlwyr Credyd
Cynhwysol newydd a phresennol ac i hawlwyr presennol y Credyd Treth Gwaith Er
enghraifft mae hyn yn golygu y bydd y lwfans safonol ar gyfer un hawlydd (25 oed a
throsodd) y Credyd Cynhwysol yn cynyddu o pound31782 y mis i pound40989 1
Gallwch ddod o hyd i wybodaeth am y cyfraddau lwfans safonol yma
httpswwwgovukuniversal-creditwhat-youll-get
Os ydych yn hunangyflogedig
Er mwyn cefnogi pobl hunangyflogedig i ddelio ag effaith Covid-19 a chaniataacuteu ir
mesurau hunanynysu a chadw pellter cymdeithasol gael eu dilyn bydd gofynion y
Llawr Isafswm Incwm yn cael eu llacio dros dro Bydd y newid hwn yn berthnasol i
holl hawlwyr y Credyd Cynhwysol newydd a phresennol y mae Covid-19 neu
hunanynysu yn effeithio arnynt yn ocircl cyngor y Llywodraeth Bydd hyn yn para gydol yr
argyfwng (Os ydych yn hunangyflogedig arsquoch enillion yn isel efallai y bydd eich budd-
dal yn cael ei gyfrifo ar enillion uwch narsquor hyn sydd gennych Gelwir hyn yn lsquollawr
1 Dawrsquor gwerthoedd hyn o httpswwwunderstandinguniversalcreditgovukcoronavirus
8
isafswm incwmrsquo ac maersquon cael ei osod ar lefel yr isafswm cyflog cenedlaethol ar nifer
yr oriau y byddai disgwyl i chi eu gweithio)
Sut mae gwneud cais
I wneud cais bydd angen i chi wneud hawliad ar-lein gan ddefnyddior ddolen
ganlynol
httpswwwgovukuniversal-credithow-to-claim
Os nad oes gennych fodd o ddefnyddior rhyngrwyd gallwch gysylltu acirc llinell hawlio
Credyd Cynhwysol yr Adran Gwaith a Phensiynau ar y ffocircn
- 0800 328 1744 (Cymraeg)
- 0800 328 5644 (Saesneg)
- 0800 328 1344 (ffocircn testun)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener rhwng 930am a 3pm
Sylwch ndash oherwydd rheolau cadw pellter cymdeithasol mae holl weithgarwch y
Ganolfan Waith wedi symud ar-lein neu dros y ffocircn
Beth fydd angen i chi ei gael yn barod cyn dechrau ar y broses wneud cais
Cyn i chi ddechraur broses wneud cais maen syniad da i chi gael yr wybodaeth
angenrheidiol yn barod Os na fyddwch yn darparur wybodaeth gywir pan fyddwch yn
gwneud cais gallai effeithio ar ba mor gyflym y byddwch yn cael eich taliad cyntaf neu
faint y byddwch yn ei gael
Bydd angen y canlynol arnoch
- Manylion eich cyfrif banc cymdeithas adeiladu neu undeb credyd (ffoniwch
y llinell gymorth Credyd Cynhwysol uchod os nad oes gennych un or
rhain)
- Cyfeiriad e-bost (os nad oes gennych un bydd angen i chi ddewis
darparwr e-bost a sefydlu cyfrif Mae sawl darparwr e-bost ar gael mae
enghreifftiaun cynnwys Gmail neu Yahoo)
- Gwybodaeth am eich tŷ er enghraifft faint o rent rydych chin ei dalu ac
unrhyw dacircltaliadau gwasanaeth cysylltiedig
- Manylion eich incwm er enghraifft slipiau cyflog
- Manylion unrhyw gynilion neu fuddsoddiadau fel cyfranddaliadau neu
eiddo yr ydych yn ei rentu
- Manylion faint rydych chin ei dalu am ofal plant os ydych chin gwneud cais
am gymorth gyda chostau gofal plant
9
Rhaid i chi hefyd gadarnhau pwy ydych chi ar-lein felly bydd angen prawf arnoch er
enghraifft
trwydded yrru
pasbort
cerdyn debyd neu gredyd
Os oes angen help arnoch i wneud eich hawliad ffoniwch linell gymorth y Credyd
Cynhwysol neu cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth drwy ei wefan
httpswwwcitizensadviceorgukhelptoclaim
Blaenswm ad-daladwy drwyrsquor Credyd Cynhwysol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Gall pobl syn gwneud cais am Gredyd Cynhwysol (CC) wneud cais am flaenswm ad-
daladwy 100 o ddiwrnod 1 drwy ofyn am hyn drwy eu cyfnodolyn ar-lein ar ocircl
cofrestrun llwyddiannus neu dros y ffocircn Mae hyn yn golygu na fydd angen i chi aros
y 5 wythnos arferol cyn cael taliad CC Ni fydd yn rhaid i chi ymweld acircr Ganolfan
Waith gallwch wneud cais ar-lein neu os nad oes gennych fodd o ddefnyddiorsquor
rhyngrwyd gallwch ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (gweler y rhifau uchod)
Maen bosibl nad eich blaenswm ad-daladwy 100 fydd y gwerth a gewch yn eich
hawliad parhaus unwaith y bydd eich hawliad wedii ddilysu Bydd hefyd yn amrywio o
ganlyniad i newidiadau i incwm eich cartref ac o ganlyniad i unrhyw oriau y byddwch
yn eu gweithio
Nodyn ndash maersquor Budd-dal Tai bellach wedii ddisodli gan y Credyd Cynhwysol Os oes
gennych hawl i gael Credyd Cynhwysol bydd eich hawliad yn cael ei dalu i chi mewn
un taliad ndash gan gynnwys y gyfran or cyfraniad at dŷ Yna bydd angen i chi dalu eich
rhent yn uniongyrchol irsquoch landlord och blaenswm ad-daladwy Ni fydd eich taliad rhent
yn cael ei drosglwyddo ich landlord yn awtomatig oni bai eich bod wedi trefnu i hyn
ddigwydd gydarsquoch hyfforddwr gwaith ach landlord
b Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn sacircl neu os oes gennych gyflwr iechyd neu anabledd syn cyfyngu ar eich
gallu i weithio efallai y byddwch yn gallu cael y Lwfans Cyflogaeth a Chymorth (LCCh)
Newydd Ar gyfer y rhai syrsquon hawlio orsquor newydd bydd angen i chi fod wedi talu neu
wedi cael eich credydu acirc digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol yn y 2 flynedd dreth
lawn ddiwethaf
10
Maersquor LCCh Newydd yn daliad bob pythefnos y gellir ei hawlio ar ei ben ei hun neu ar
yr un pryd acircr Credyd Cynhwysol (CC) Bydd yn cymryd o leiaf 14 diwrnod cyn i chi
dderbyn y taliad cyntaf
Gallai unrhyw bensiwn personol sydd gennych effeithio ar faint y gallech ei dderbyn
Fodd bynnag ni fydd ffynonellau incwm eraill na chynilion yn effeithio arno Os yw
eich partner yn gweithio nid fydd hyn yn effeithio ar eich hawliad
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth am yr LCCh Newydd yma
httpswwwgovukguidancenew-style-employment-and-support-allowance
Cymhwysedd
I gael yr LCCh Newydd mae angen i chi
fod wedi gweithio fel cyflogai neu fod wedi bod yn hunangyflogedig
fod wedi talu digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol yn y 2 i 3 blynedd diwethaf
- mae credydau Yswiriant Gwladol hefyd yn cyfrif
Chewch chi ddim yr LCCh Newydd os
ydych chin cael y premiwm anabledd difrifol neu fod gennych hawl irsquow gael
os cawsoch y premiwm anabledd difrifol yn ystod y mis diwethaf neu os oedd
gennych hawl irsquow gael arsquoch bod yn dal yn gymwys iw gael
Ni chewch yr LCCh Newydd os ydych chirsquon cael Tacircl Salwch Statudol (SSP) gan
gyflogwr ond gallwch wneud cais amdano hyd at 3 mis cyn ich SSP ddod i ben
Gallech gael Credyd Cynhwysol ar yr un pryd neu yn llersquor LCCh Newydd
Tra byddwch yn cael yr LCCh Newydd byddwch yn ennill credydau Yswiriant Gwladol
Dosbarth 1 a all helpu tuag at eich Pensiwn y Wladwriaeth a budd-daliadau ar sail
cyfraniadau eraill yn y dyfodol
Sut mae gwneud cais
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol siaradwch acircch hyfforddwr gwaith neuch
rheolwr achos drwy eich cyfnodolyn ar-lein ynglŷn acirc gwneud cais Gallwch wneud hyn
drwy fewngofnodi irsquoch cyfrif Credyd Cynhwysol
Os nad ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol bydd angen i chi ffonio llinell gymorth
y Credyd Cynhwysol i drefnu hawliad newydd
- 0800 328 1744 (Cymraeg) Dewiswch rif 2
- 0800 328 5644 (Saesneg) Dewiswch rif 2
- 0800 328 1344 (ffocircn testun) Dewiswch rif 2
11
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener rhwng 0800am a 600pm
c Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn ddi-waith neun gweithio llai nag 16 awr yr wythnos efallai y byddwch yn
gallu cael y Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG) irsquoch helpu wrth chwilio am waith Er
mwyn hawlio bydda angen i chi fod wedi talu digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol
aneu wedi cael digon o gredydau yn y 2 flynedd dreth lawn ddiwethaf
Maersquor LCG Newydd yn daliad bob pythefnos y gellir ei hawlio ar ei ben ei hun neu ar
yr un pryd acircrsquor Credyd Cynhwysol Os ydych chin gymwys gallwch gael LCG Newydd
am hyd at 182 diwrnod Ar ocircl hyn bydd eich hyfforddwr gwaith yn siarad acirc chi am eich
dewisiadau
Os ydych chin gymwys ar gyfer yr LCG arsquor Credyd Cynhwysol bydd swm yr LCG y
byddwch yn ei gael yn cael ei ystyried fel incwm ar gyfer y Credyd Cynhwysol
Nid yw eich cynilion ach cyfalaf (neu gynilion cyfalaf ac incwm eich partner) yn cael
eu hystyried wrth hawliorsquor LCG Newydd Fodd bynnag gall unrhyw enillion neu daliad
yr ydych yn ei gael o gronfa bensiwn effeithio ar y swm y gallech ei gael
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth am yr LCG Newydd yma
httpswwwgovukguidancenew-style-jobseekers-allowance
Cymhwysedd
I fod yn gymwys i gael LCG Newydd bydd angen i chi fod wedi gweithio fel cyflogai
ac wedi talu cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 1 fel arfer yn y 2 i 3 blynedd
diwethaf Gall credydau Yswiriant Gwladol gyfrif hefyd
Ni fyddwch yn gymwys os oeddech yn hunangyflogedig a dim ond wedi talu
cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 2 oni bai eich bod yn gweithio fel pysgotwr
cyfran neu weithiwr datblygu gwirfoddolwyr
Bydd angen i chi hefyd
fod yn 18 oed neu hŷn
fod dan oedran Pensiwn y Wladwriaeth
beidio acirc bod mewn addysg amser llawn
fod ar gael i weithio
12
beidio acirc bod yn gweithio ar hyn o bryd neun gweithio llai nag 16 awr yr wythnos
ar gyfartaledd
beidio acirc bod acirc salwch neu anabledd syn eich atal rhag gweithio
fod yn byw yng Nghymru yr Alban neu Loegr
fod acirc hawl i weithio yn y DU
Bydd angen i chi hefyd ddangos eich bod yn chwilio am waith er mwyn parhau i gael
taliadau
Edrychwch i weld a ydych yn gymwys ar gyfer y Credyd Cynhwysol Os ydych chi
gallech gael Credyd Cynhwysol ar yr un pryd neu yn llersquor LCG Newydd
Tra byddwch yn cael yr LCCh Newydd byddwch yn ennill credydau Yswiriant Gwladol
Dosbarth 1 a all helpu tuag at eich Pensiwn y Wladwriaeth a budd-daliadau ar sail
cyfraniadau eraill yn y dyfodol
Sut mae gwneud cais
Bydd angen i chi wneud cais ar-lein yma
httpswwwapply-for-new-style-jsaservicegovuklang=cy
Os nad ydych yn gallu gwneud cais ar-lein gallwch wneud cais dros y ffocircn drwy ffonio
Y Ganolfan Byd Gwaith
Rhif ffocircn 0800 055 6688
Ffocircn testun 0800 023 4888
Cyfnewid testun (os na allwch glywed neu siarad ar y ffocircn) 18001 yna 0800 055
6688
Cymraeg 0800 012 1888
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 8am i 6pm
d Tacircl Salwch Statudol (SSP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn gyflogedig ac yn sacircl neun gorfod hunanynysu oherwydd Covid-19 (naill
ain uniongyrchol neu gan fod aelod och cartref yn hunanynysu) efallai y byddwch yn
gymwys i hawlio SSP a fydd yn eich helpu i dalu eich rhent ach biliau
Mae SSP yn cael ei dalu gan eich cyflogwr yn yr un ffordd acircrsquoch cyflog arferol er
enghraifft yn wythnosol neu yn fisol
13
Maersquoch cymhwysedd ar gyfer SSP yn dibynnu ar eich statws cyflogaeth ach enillion
Os ydych yn gyflogedig ac yn hunanynysu byddwch yn cael yr SSP drwy eich cyflogwr
Nid oes yn rhaid ich cyflogwr dalu mwy na chyfradd safonol yr SSP i chi ond gall
ddewis gwneud hynny Mae gan rai cyflogwyr gynlluniau tacircl salwch cytundebol mwy
hael Maen werth darllen eich contract aneu lawlyfr staff yn uniongyrchol gydach
cyflogwr neu eich cynrychiolydd Undeb os ydych chin rhan o Undeb i weld beth y
bydd gennych hawl iddo
Cyfraddau safonol yr SSP
Os ydych chin gyflogedig ac yn ennill o leiaf pound120 yr wythnos byddwch yn gallu cael
pound9585 yr wythnos am hyd at 28 wythnos Fel arfer rhaid i chi fod i ffwrdd or gwaith
am o leiaf 4 diwrnod yn olynol ond yn ddiweddar mae Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi
y bydd yr SSP yn cael ei dalu or diwrnod cyntaf y byddwch yn absennol os ywn
gysylltiedig acirc Covid-19 Maen bwysig rhoi gwybod ich cyflogwr eich bod yn sacircl
oherwydd Covid-19 er mwyn sicrhau eich bod yn cael y taliad cywir
Os ydych chin hunangyflogedig ni fyddwch yn gymwys i gael SSP Fodd bynnag os
byddwch yn sacircl neun hunanynysu o ganlyniad i Covid-19 efallai y byddwch yn gallu
hawlior Credyd Cynhwysol neursquor Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh)
Bydd yr LCCh yn awr yn cael ei dalu o ddiwrnod 1 y salwch yn hytrach na diwrnod
8 Bydd angen i chi wneud hawliad yn dilyn y canllawiau a nodir yn rhan 1a or canllaw
hwn
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth am yr SSP yma
httpswwwgovukstatutory-sick-payeligibility
e Cynllun cadw swyddi ndash ffyrlo
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun Cadw Swyddi Covid-19 newydd a fydd yn berthnasol i lsquoweithwyr ar
ffyrlorsquo Bydd y cynllun yn rhedeg am o leiaf 4 mis o 1 Mawrth 2020 ac yn cael ei
ymestyn os bydd angen
Rydych yn weithiwr ar ffyrlo os ydych yn weithiwr cyflogedig sydd wedirsquoi gadw ar
gyflogres eich cyflogwr yn hytrach narsquoch diswyddo Os bydd eich cyflogwr yn gofyn i
chi fod ar ffyrlo drwy gynllun Cadw Swyddi Llywodraeth y DU bydd yn cysylltu acirc chi
ac yn gofyn i chi gytuno irsquor telerau Byddwch yn cael y pecyn cynllun safonol o leiaf
Bydd eich cyflogwr
yn talu o leiaf 80 och cyflogau misol rheolaidd i chi hyd at uchafswm o pound2500 fel eich cyflog
14
yn gallu hawlio am o leiaf 3 wythnos yn olynol ac am hyd at 3 mis - ond gellir ymestyn hyn
yn gallu dewis talu mwy nar grant - ond nid oes rhaid iddo wneud hynny
yn methu dewis talu llai nar grant
Byddwch yn dal i dalu treth incwm cyfraniadau Yswiriant Gwladol ad-daliadau benthyciadau myfyrwyr ac unrhyw ddidyniadau eraill (fel cyfraniadau pensiwn) och
cyflog
Sut y cyfrifir eich enillion misol
Os ydych chi wedi bod yn gyflogedig (neun cael eich cyflogi gan fusnes cyflogi yn achos gweithwyr asiantaeth) am flwyddyn lawn bydd eich cyflogwr yn hawlio am yr uchaf o naill ai
y swm a enilloch yn yr un mis y llynedd neu
gyfartaledd eich enillion misol or flwyddyn ddiwethaf
Os ydych wedi cael eich cyflogi am lai na blwyddyn bydd eich cyflogwr yn hawlio cyfartaledd eich cyflog misol rheolaidd ers i chi ddechrau gweithio Maer un trefniadaun berthnasol os bydd eich cyflog misol yn amrywio er enghraifft os ydych ar gontract dim oriau
Os gwnaethoch chi ddechrau gweithio ym mis Chwefror 2020 bydd eich cyflogwr yn talu eich enillion orsquor mis hwnnw i chi ar sail pro rata
Bydd y grant a delir ich cyflogwr yn ystyried eich tacircl rheolaidd cytundebol megis cyflogau y comisiwn gorfodol a goramser yn y gorffennol Ni fydd y cyfrifiad yn cynnwys taliadau dewisol comisiwn (gan gynnwys tipiau) neu daliadau bonws taliadau nad ydynt yn arian parod neu fuddion mewn nwyddau
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukguidancecheck-if-you-could-be-covered-by-the-coronavirus-job-
retention-schemehow-much-youll-get
f Cynllun irsquor hunangyflogedig
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun cymorth incwm Covid-19 newydd ar gyfer pobl hunangyflogedig Os
ydych chin hunangyflogedig neun aelod o bartneriaeth ac wedi colli incwm oherwydd
Covid-19 efallai y byddwch yn gymwys i wneud cais am grant
Os ydych yn gymwys bydd y cynllun yn caniataacuteu i chi gael grant trethadwy gwerth
80 och elw masnachu hyd at uchafswm o pound2500 y mis am 3 mis
Cymhwysedd
15
Gallwch wneud cais os ydych chin unigolyn hunangyflogedig neun aelod o
bartneriaeth ach bod chi
wedi cyflwyno eich ffurflen dreth Hunanasesu treth incwm ar gyfer y flwyddyn
dreth 2018-19
wedi masnachu yn y flwyddyn dreth 2019-20
yn masnachu pan fyddwch chin gwneud cais neu y byddech chi heblaw am
Covid-19
yn bwriadu parhau i fasnachu yn y flwyddyn dreth 2020-21
wedi colli elw masnachupartneriaeth masnachu oherwydd Covid-19
Rhaid ich elw masnachu hunangyflogedig hefyd fod yn llai na pound50000 ac maen rhaid
i fwy na hanner eich incwm ddod o hunangyflogaeth Penderfynir ar hyn ar y sail bod
yn rhaid i un orsquor amodau canlynol fod yn wir
bod eich elw masnachuelw masnachu partneriaeth yn 2018-19 yn llai na
pound50000 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner cyfanswm eich incwm
trethadwy
bod ag elw masnachu cyfartalog o lai na pound50000 yn 2016-17 2017-18 a 2018-
19 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner eich incwm trethadwy cyfartalog
yn yr un cyfnod
Os gwnaethoch chi ddechrau masnachu rhwng 2016-19 dim ond y blynyddoedd
hynny y gwnaethoch chi ffeilio ffurflen dreth Hunanasesu ar eu cyfer y bydd CThEM
yn eu defnyddio
Bydd CThEM yn defnyddio data ar ffurflenni 2018-19 a gyflwynwyd eisoes er mwyn nodir rhai syn gymwys a bydd yn asesu risg unrhyw ffurflenni hwyr a gafodd eu ffeilio cyn y dyddiad cau ar 23 Ebrill 2020 yn y ffordd arferol
Os asesir eich bod yn gymwys byddwch yn cael grant trethadwy a fydd yn 80 or elw cyfartalog or blynyddoedd treth (lle bon berthnasol)
2016 i 2017 2017 i 2018 2018 i 2019
I gyfrifor cyfartaledd bydd CThEM yn ychwanegu cyfanswm yr elw masnachu ar gyfer y 3 blynedd treth (lle bon berthnasol) ac ynan rhannu gyda 3 (lle bon berthnasol) ac yn defnyddio hyn i gyfrifo swm misol
Bydd y grant yn cael ei dalun uniongyrchol ich cyfrif banc mewn un rhandaliad Bydd hyn yn digwydd o fis Mehefin 2020 ymlaen
Os mai dim ond yn 2019-2020 y gwnaethoch ddechrau eich busnes bydd angen i chi
wneud cais am Gredyd Cynhwysol (gweler Rhan 1a or canllaw hwn) Maersquor Adran
Gwaith a Phensiynau yn awgrymu eich bod yn siarad acircch cyfrifydd neuch cynghorydd
16
ariannol os yw hyn yn berthnasol i chi i weld pa gymorth pellach allai fod ar gael i chi
o ran rhoir gorau i hawliadau TAW fel y cyhoeddwyd gan Lywodraeth y DU
Sut mae gwneud cais
Nid oes angen i chi wneud cais am y cynllun hwn eich hun bydd CThEM yn cysylltu
acirc chi os ydych chirsquon gymwys Unwaith y bydd CThEM yn cysylltu acirc chi dim ond drwy
govuk y byddwch yn cael mynediad ir cynllun hwn
Bydd CThEM yn gwneud y taliad yn awtomatig ond maen bwysig eich bod yn
cyflwyno eich ffurflen dreth i CThEM ar gyfer 2018-2019 erbyn 23 Ebrill 2020
Os bydd rhywun yn anfon neges destun eich ffonio neun anfon e-bost atoch
yn honni ei fod oddi wrth CThEM gan ddweud eich bod yn gallu hawlio cymorth
ariannol neu fod ad-daliad treth yn ddyledus i chi ac yn gofyn i chi glicio ar
ddolen neun gofyn i chi roi gwybodaeth iddynt fel eich enw cerdyn credyd neu
fanylion banc - maen sgam
Gallwch gael rhagor o wybodaeth yn
httpswwwgovukguidanceclaim-a-grant-through-the-coronavirus-covid-19-self-
employment-income-support-scheme
Nodwch os ydych yn gymwys ar gyfer y cynllun hunangyflogedig bydd angen i chi
drafod eich amgylchiadau unigol acircr Adran Gwaith a Phensiynau er mwyn penderfynu
a fydd unrhyw incwm a gaiff ei dalu ar 80 ym mis Mehefin 2020 yn effeithio ar eich
gallu i hawlio cymorth hyd at y pwynt hwnnw
g Lwfans Tai Lleol (LHA) (Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector preifat yn unig)
Efallai y cewch help gydach rhent i gyd neu ran ohono os ydych yn rhentun breifat Gallwch wneud cais am help tuag at eich costau tai fel rhan or broses Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw hwn) Maersquor Budd-dal Tai bellach wedii ddisodli gan elfen cyfraniad at dŷ hawliad Credyd Cynhwysol ond os ydych o oedran pensiwn rydych yn dal yn debygol o hawlio Budd-dal Tai
Os ydych yn gymwys i gael cymorth gyda chostau tai byddwch yn cael cyfraniad ariannol tuag at eich rhent yn seiliedig ar Lwfans Tai Lleol (LHA) Maer cyfraniad y gallech ei gael yn dibynnu ar ble rydych chin byw a chyfraddaur farchnad rentu yn yr ardal
Gallwch gael rhagor o wybodaeth am yr LHA yma
17
httpsllywcymrulwfans-tai-lleol
h Taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Gall taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP) gynnig arian ychwanegol pan fydd eich cyngor lleol yn penderfynu bod angen help ychwanegol arnoch i daluch costau tai ar
ben yr hyn rydych eisoes yn ei gael drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
Cymhwysedd
Nid oes rhaid irsquoch cyngor lleol roi DHP i chi ndash maersquon dibynnu ar eich amgylchiadau Bydd eich cyngor lleol yn edrych ar eich amgylchiadau i weld a ydych yn gymwys i gael DHP Bydd yn penderfynu faint y byddwch yn ei gael ac am ba hyd y byddwch
yn cael y taliad
I gael DHP bydd angen i chi naill ai fod eisoes yn cael yr hen Fudd-dal Tai neur elfen cyfraniad at dŷ drwyr Credyd Cynhwysol
Os ywr cyngor yn penderfynu rhoi DHP i chi bydd yn ysgrifennu atoch i ddweud
faint fyddwch chin ei gael
pryd bydd y DHP yn dod i ben
Os byddwch dal angen DHP ar ocircl iddo ddod i ben gallwch wneud cais eto
Sut mae gwneud cais
Cysylltwch acircch cyngor lleol a holi sut mae gwneud cais am DHP Efallai y bydd am i chi wneud cais dros y ffocircn neu ar-lein Gallwch gael gwybod sut i gysylltu acircch cyngor lleol drwy nodi eich cod post yma - httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol - a dod o hyd iw fanylion cyswllt ar ei wefan
Mae gan Shelter Cymru hefyd adnodd cymorth ar-lein i helpu i wneud cais Bydd angen i chi nodi eich cod post a llwythor ffurflen gais i lawr drwyr ddolen ganlynol
httpssheltercymruorgukget-advicepaying-for-housinghousing-benefit-and-council-tax-reductiondiscretionary-housing-payments
Pan fyddwch chin gwneud cais byddwch mor glir ag y gallwch pan fyddwch chin esbonio pam mae angen DHP arnoch Er enghraifft dylech egluro
pam na allwch fforddio talu eich rhent
pam na allwch symud i rywle rhatach
a ywn achosi problemau i rywun rydych chirsquon gofalu amdano fel plentyn neu berthynas oedrannus
unrhyw dystiolaeth sydd gennych ee llythyr meddyg neu fanylion dyledion rydych chirsquon eu talu
18
Dylech hefyd ddweud wrth y cyngor os ydych yn aros ir Adran Gwaith a Phensiynau
benderfynu a allwch gael cyfraniad at dŷ drwyrsquor Credyd Cynhwysol
Os ydych yn cael DHP ar hyn o bryd gall eich awdurdod lleol gytuno iw ymestyn yn
ystod achosion Covid-19 ond bydd angen i chi gysylltu ag ef i drafod a chadarnhau
Os byddwch yn gwneud cais ar ffurflen bapur maen syniad da cadw copi or ffurflen
ar gyfer eich cofnodion
Apelio yn erbyn penderfyniad drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Os byddwch yn gwneud cais am gymorth budd-daliadau drwyr Adran Gwaith a
Phensiynau (DWP) ac nad ydych yn cael y canlyniad yr oeddech yn ei ddisgwyl
gallwch apelio yn erbyn y penderfyniad Mae rhai penderfyniadau nad oes modd eu
hailystyried ndash ond bydd yn dweud hynny ar eich llythyr penderfyniad gwreiddiol
I wneud hyn bydd angen i chi yn gyntaf ofyn ir penderfyniad am eich budd-daliadau
gael ei ystyried eto
Gallwch wneud hyn os oes unrhyw rai or canlynol yn berthnasol
rydych chin meddwl bod y swyddfa syn delio acircch hawliad wedi gwneud
camgymeriad neu wedi methu tystiolaeth bwysig
rydych yn anghytuno acircr rhesymau dros y penderfyniad
rydych am ir penderfyniad gael ei ystyried eto
Bydd angen i chi gysylltu acircr swyddfa a roddodd y penderfyniad i chi ndash bydd y
manylion cyswllt ar eich llythyr penderfyniad Er bod modd i chi wneud hynny drwy
lythyr yn ystod yr argyfwng Covid-19 maersquon syniad da i gysylltu dros y ffocircn neu ar-
lein
Os byddwch am apelio yn erbyn penderfyniad bydd angen i chi ofyn am broses
ailystyried gorfodol o fewn mis irsquor dyddiad ar eich llythyr penderfynu Os byddwch yn
gwneud hyn yn ysgrifenedig rhaid ir llythyr neur ffurflen gyrraedd y cyngor o fewn y
dyddiad terfyn hwnnw o fis Os na fyddwch wedi cael eich llythyr penderfyniad
cysylltwch acircr swyddfa lle gwnaethoch gais am y budd-dal
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol gallwch ddefnyddio eich cyfnodolyn i ofyn
am broses ailystyried gorfodol Os nad ydych yn gallu defnyddio eich cyfnodolyn
gallwch ofyn mewn unrhyw rai or ffyrdd canlynol
ysgrifennu ir cyfeiriad ar eich llythyr penderfyniad
llenwi ffurflen ai dychwelyd
19
Ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a y canllaw hwn)
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukapelio-penderfyniad-budd-dal
20
Help gydach biliau o ddydd i ddydd ach costau byw
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Efallai y byddwch yn cael trafferth talu biliau eich cartref o ganlyniad i newidiadau ich incwm yn ystod achos Covid-19 Rydym wedi nodi rhai dewisiadau sydd ar gael i chi isod a allai eich helpu yn ystod y cyfnod hwn
i Cymorth gydarsquor dreth gyngor
Os ydych chin cael trafferth talu eich rhent efallai y byddwch chin gallu gofyn ich
cyngor am help gydach treth gyngor
Mae rhai awgrymiadau yn cynnwys
Gofyn ich cyngor lleol i wasgaru eich treth gyngor dros 12 mis yn hytrach nar
10 arferol ndash bydd hyn yn lleihaur swm y byddwch yn ei dalu bob mis a gall eich
helpu i dalu eich rhent arsquoch biliau eraill Efallai y byddwch yn gallu gofyn am
batrymau talu gwahanol hefyd ond bydd angen cytuno ar hyn gydach cyngor
lleol
Holwch i weld a ydych yn gymwys i gael eithriad disgownt neu ostyngiad
Gofynnwch ich cyngor lleol a fyddai modd i chi leihau eich bil cyffredinol drwy
gael disgownt ar eich treth gyngor
- os ydych chirsquon byw ar eich pen eich hun
- os ydych chirsquon byw gyda dim ond rhywun sydd o dan 17 oed neu fyfyriwr
llawn amser
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd acirc phroblemau iechyd meddwl
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd ag anabledd difrifol
- os ydych chin ennill llai na swm penodol o arian (mae hyn yn dibynnu ble
rydych chin byw) Os ydych ar incwm isel a bod hawl gennych i gael
gostyngiad bydd eich bil yn cael ei ostwng a fydd yn ei gwneud yn fwy
fforddiadwy i chi dalu eich rhent
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth yma
httpsllywcymrutalu-llai-o-dreth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngorgwneud-cais-am-ddisgownt-neu-ostyngiad-treth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngor-taflen-wybodaeth
21
Gwiriwch os yw eich bil yn uwch nag y dylai fod os yw eich eiddo yn y band
treth gyngor anghywir Gallwch wirio band eich treth gyngor a chwestiynu eich
cyngor lleol am y gost os nad ywn edrych yn gywir Gallwch ddod o hyd i fand
eich treth gyngor yma
httpswwwgovukcouncil-tax-bands
Maer ddolen hon yn cynnwys mwy o wybodaeth am sut y caiff eich band ei
gyfrifo
httpswwwgovukguidanceunderstand-how-council-tax-bands-are-
assessedcy
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy roirsquoch cod post
yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Bydd angen i chi nodi eich amgylchiadau pan fyddwch yn gofyn iddo ystyried
eich cais Gall eich cyngor lleol helpu gydar broses hon ond os oes angen
mwy o help arnoch gallwch gysylltu acircch canolfan Cyngor ar Bopeth leol yma
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
Os oes gennych ocircl-ddyledion yn barod mae angen i chi weithredun gyflym
Cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth a all eich cynghori ymhellach
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
j Nwytrydan
Mae Llywodraeth y DU wedi cytuno ar fesurau gydar diwydiant ynni i gefnogi pobl syn
agored i niwed drwy Covid-19 Y bwriad yw sicrhau bod cwsmeriaid syn agored i
niwed a allai fynd i ddyled yn parhau i gael ynni tra maent yn hunanynysu
Yn fwy cyffredinol bydd unrhyw gwsmer ynni sydd mewn trallod ariannol hefyd yn cael
cefnogaeth gan ei gyflenwr a allai gynnwys ad-dalu dyledion ac ailasesu taliadau bil
eu lleihau neu eu rhewi lle bo angen tra bydd datgysylltu mesuryddion credyd yn cael
ei atal yn llwyr
Os ydych yn poeni na fyddwch yn gallu talu eich biliau ynni dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith a thrafod y dewisiadau a allai fod ar gael i chi ich helpu i gadw
eich taliadau ar y trywydd iawn yn ystod Covid-19
22
Efallai y byddwch hefyd am wneud yn siŵr eich bod yn cael y fargen orau o ran eich
ynni Dylai cyflenwyr ynni allu rhoi gwybodaeth i chi i weld a ydych ar y pecyn cywir
neu a oes ganddynt un rhatach ar eich cyfer Er mwyn cymharu acirc chyflenwyr ynni
eraill bydd angen i chi ddefnyddio safle cymharu prisiau ar-lein
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth
Os ydych yn hunanynysu oherwydd bod gennych gyflwr iechyd syn eich gwneud yn
fwy agored i niwed efallai y byddwch yn gymwys ar gyfer y Gofrestr Gwasanaethau acirc
Blaenoriaeth
Maer Gofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth yn wasanaeth am ddim syn cynnig sawl
budd fel cymorth acirc blaenoriaeth mewn argyfwng rhybudd ymlaen llaw am ymyriadau
yn y cyflenwad a rhagor o fanteision wrth reoli eich cyfrif ynni
Cymhwysedd
Rydych chin gymwys
- os ydych chi o oedran pensiwn
- os ydych chin anabl neu fod gennych salwch cronig
- os oes gennych gyflwr meddygol hirdymor
- os oes gennych nam ar y clyw neur golwg neu anghenion cyfathrebu
ychwanegol
- os ydych chi mewn sefyllfa fregus
Sut mae gwneud cais
Mae angen i chi gysylltu acircch cyflenwr ynni yn uniongyrchol i fynd ar y Gofrestr
Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth Mae gan bob cyflenwr ynni a gweithredwr rhwydwaith
ei gofrestr ei hun
Gallwch ofyn ich cyflenwr drosglwyddo eich manylion ich gweithredwr
rhwydwaith yn enwedig os ydych yn dibynnu ar eich cyflenwad am resymau
meddygol er enghraifft
Os oes gennych gyflenwr gwahanol ar gyfer eich nwy a thrydan mae angen i
chi gysylltu acircr ddau
Os byddwch yn newid cyflenwr bydd angen i chi gofrestru eto ar gyfer y
gwasanaeth
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwofgemgovukconsumershousehold-gas-and-electricity-guideextra-
help-energy-servicespriority-services-register
23
l Dŵr
Os ydych chin cael trafferth talu eich bil dŵr dylech gysylltu acircch cyflenwr ar unwaith
Mae gan lawer o gwmniumlau dŵr gynlluniau caledi neu ffyrdd eraill y gallant helpu
cwsmeriaid syn rhoi gwybod iddynt eu bod yn cael problem talu eu bil
Os ydych gyda Dŵr Cymru mae wedi nodir cymorth y gall ei ddarparu syn cynnwys
cynlluniau talu a gostyngiadau yn y gyfradd ddŵr Mae rhagor o wybodaeth ar gael
yma
httpswwwdwrcymrucomcy-GBMy-AccountHelp-Paying-My-Water-Billaspx
m Band eang a ffonau symudol
Mae cadw cysylltiad rhwng y cartref ar byd y tu allan yn bwysig ar hyn o bryd Os
ydych chin poeni am dalu eich bil band eang neu ffocircn symudol dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y bydd yn gallu rhoi cynllun talu neu gymorth
arall ar waith ich helpu i gadw mewn cysylltiad
n Banciau cardiau credyd benthyciadau
Er y gall dyled banc cerdyn credyd a benthyciad gronnin gyflym a bod yn destun
pryder mawr maen bwysig rhoi trefn ar unrhyw ddyledion eraill fel ocircl-ddyledion rhent
biliau ynni neur dreth gyngor yn gyntaf Y rheswm am hyn yw bod canlyniadau
uniongyrchol peidio acirc thalur pethau hyn yn llawer mwy difrifol
Mae llawer o fanciau a chwmniumlau cardiau credyd yn cynnig gwyliau rhag talu mwy o
gyfleusterau gorddrafft a chyfraddau llog isel i helpu pobl drwy gydol cyfnod Covid-19
Os ydych chin poeni am dalu eich taliadau banc neu gerdyn credyd dylech gysylltu
acircch cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu newydd
neu gymorth arall ar waith ich helpu
Mae sawl busnes wedi mynd i drafferthion ariannol yn ystod Covid-19 ac mae rhai
wedi mynd i ddwylorsquor gweinyddwyr er enghraifft BrightHouse Er gwaethaf hyn maen
bwysig cofio bod unrhyw ddyled syn ddyledus yn parhau a bydd disgwyl i chi ddal i
wneud eich taliadau ariannol Os ydych chin cael trafferth talu cysylltwch acircr cwmni i
drafod pa gymorth y maen gallu ei gynnig Bydd Cyngor ar Bopeth yn gallu helpu os
oes angen cymorth arnoch i wneud hyn
Os ydych yn agosaacuteu at oedran pensiwn ac yn poeni am y farchnad ariannol ac yn
ystyried eich dewisiadau o ran eich pensiwn neu fel arall maer Awdurdod Ymddygiad
Ariannol (FCA) yn awgrymu nad ydych yn rhuthro i wneud penderfyniad ac y dylech
gael cyngor annibynnol Gallwch gael gafael ar ganllaw pensiwn Cymraeg clir am
24
ddim cyn gwneud unrhyw benderfyniad am eich cynilion ymddeol drwy wefan y
Gwasanaeth Cynghori ar Bensiynau
Maer FCA hefyd yn awgrymu eich bod yn wyliadwrus o sgamiau ar hyn o bryd ac yn
mynd i wefan Scam Smart i ddysgu sut i ddiogelu eich hun rhag sgamiau pensiwn
Mae hyn yn cynnwys pobl sydd eisoes wedi ymddeol ac syn ailfeddwl eu dewisiadau
Benthyciadau diwrnod cyflog
Maersquor FCA yn disgwyl i gwmniumlau syrsquon darparu benthyciadau credyd tymor byr cost
uchel (HCSTC) roi cymorth irsquor cwsmeriaid hynny syrsquon cael trafferth gwneud taliadau o
ganlyniad irsquor coronafeirws
Os ydych yn poeni am ad-dalu benthyciad dylech gysylltu acircrsquoch darparwr ar unwaith
oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu amgen ar waith ich helpu
o Trwydded deledu
Maer BBC wedi cyhoeddi ei fod yn oedi cyn codi tacircl ar bobl dros 75 oed am
drwyddedau teledu tan fis Awst yng ngoleunir achosion o Covid-19 Os ydych yn cael
trafferth talu eich trwydded deledu ac nad ydych yn perthyn ir categori oedran hwn
dylech gysylltu acircr cwmni trwyddedu teledu ar unwaith i drafod pa ddewisiadau sydd
ar gael i chi Gallwch weld eu manylion yma
httpswwwtvlicensingcouklanguagesLANG1
p Prydau ysgol am ddim
Os oes gan eich plentyn neu blant hawl i gael prydau ysgol am ddim byddwch yn dal
i gael y cymorth hwn er bod yr ysgolion ar gau
Mae awdurdodau lleol yng Nghymru i gyd wedi gwneud trefniadau i sicrhau bod
disgyblion syn cael prydau ysgol am ddim yn parhau iw cael Gall y trefniadau hyn
amrywio yn ocircl ardal yr awdurdod lleol rydych yn byw ynddi
Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol i gael gwybod sut maer cynllun yn cael ei
weinyddu os nad yw wedi cysylltu acirc chin barod Gallwch ddod o hyd iw fanylion
cyswllt drwy nodi eich cod post yma a chwilio am ei fanylion cyswllt drwy ei wefan
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
q Banciau bwyd
Mae banciau bwyd yn gwneud popeth o fewn eu gallu i barhau i weithredu drwy Covid-
19 ac ich helpu gyda chyflenwadau bwyd Fodd bynnag cofiwch y gallair broses
25
gyfeirio rydych yn ei dilyn i gael gafael ar y bwyd fod wedi newid yn eich ardal leol ar
hyn o bryd Mae rhai banciau bwyd hefyd wedi gorfod cau neu nid ydynt ar agor am
gymaint o oriau oherwydd Covid-19
Oherwydd cyngor ar gadw pellter cymdeithasol ac er eich diogelwch maen bosibl bod
y broses ar gyfer cael gafael ar fwyd gan fanc bwyd wedi newid yn dibynnu ar eich
ardal leol Oherwydd hyn maersquon syniad da i chi holi am y trefniadau wrth siarad acircch
asiantaeth atgyfeirio neu gysylltu acirc hi dros y ffocircn cyn mynd ir banc bwyd i ddeall pa
drefniadau sydd ar waith ar hyn o bryd
Gallwch ddod o hyd ich banc bwyd lleol drwy ddefnyddior wefan ganlynol
httpswwwtrusselltrustorgget-helpfind-a-foodbank
Cael gafael ar gyflenwadau gan fanc bwyd
Bydd angen taleb bwyd arnoch y gallwch eu cael naill ai drwy eich cymdeithas dai
gwasanaethau cynghori lleol rhai swyddfeydd Cyngor ar Bopeth lleol gwasanaethau
cymdeithasol neu asiantaethau lleol fel canolfannau plant Mae Ymddiriedolaeth
Trussell bellach wedi rhoi system e-atgyfeirio ar-lein ar waith ar gyfer rhai ou banciau
bwyd i helpu i gynnal mesurau cadw pellter cymdeithasol yn ystod achosion Covid-
19
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwtrusselltrustorgget-helpemergency-food
26
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF)
Maersquor Gronfa Cymorth Dewisol (DAF) yn gronfa y gellir troi ati pan fyddwch wedi
chwilio ym mhob man arall Ei bwriad yw cefnogi pobl syn profi caledi difrifol Bydd
llawer or bobl hyn ymhlith y rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas oherwydd
materion syn ymwneud acirc thlodi materion iechyd corfforol a meddyliol ac oedran ac
felly maent yn wynebu mwy o risg o effeithiau Covid-19 oherwydd rhesymau syn
ymwneud ag iechyd neur economi
Maer gronfa yn cynnwys dau fath o grant
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP)
Maersquor EAP yn grant syrsquon helpu gyda chostau hanfodol ar ocircl argyfwng neu os bydd
hawliwr wedi profi trychineb megis llifogydd neu dacircn yn y cartref neu galedi ariannol
difrifol am resymau syn cynnwys oedi gyda thalu budd-daliadau
Bwriad y taliad yw helpu i dalu am fwyd nwy a thrydan dillad a chostau teithio brys
Nid ywr gronfa wedii chynllunio i dalu am ddiffygion ariannol parhaus ond maen grant
y gellir manteisio arno pan fyddwch wedi rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Mae nifer o daliadau brys ar gael - nid oes unrhyw feini prawf cymhwyster ar wahacircn i
angen ar ocircl rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Rydych yn gallu hawlio 1 dyfarniad mewn 28 diwrnod a 3 dyfarniad mewn cyfnod treigl
o 12 mis
Gallwch gael EAP yn syth ich cyfrif banc Bydd angen i chi ddarparu eich cod didoli a
rhif eich cyfrif fel rhan och cais
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP)
Grant yw taliadau IAP i helpu rhywun i fywn annibynnol yn hytrach na mynd i sefydliad
neu aros yno megis cartref gofal neu ysbyty Maer grant yn cwmpasu eitemau
hanfodol yn y cartref fel
nwyddau gwyn fel oergell popty a pheiriant golchi
eitemau cartref hanfodol megis gwelyau dillad gwely a seddau
Mae angen ir ceisiadau hyn gael eu cefnogi gan lsquobartner cymeradwyrsquo a all hefyd eich
helpu i lenwi eich cais neu wneud cais ar eich rhan Maersquon cynnwys
awdurdodau lleol
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
8
isafswm incwmrsquo ac maersquon cael ei osod ar lefel yr isafswm cyflog cenedlaethol ar nifer
yr oriau y byddai disgwyl i chi eu gweithio)
Sut mae gwneud cais
I wneud cais bydd angen i chi wneud hawliad ar-lein gan ddefnyddior ddolen
ganlynol
httpswwwgovukuniversal-credithow-to-claim
Os nad oes gennych fodd o ddefnyddior rhyngrwyd gallwch gysylltu acirc llinell hawlio
Credyd Cynhwysol yr Adran Gwaith a Phensiynau ar y ffocircn
- 0800 328 1744 (Cymraeg)
- 0800 328 5644 (Saesneg)
- 0800 328 1344 (ffocircn testun)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener rhwng 930am a 3pm
Sylwch ndash oherwydd rheolau cadw pellter cymdeithasol mae holl weithgarwch y
Ganolfan Waith wedi symud ar-lein neu dros y ffocircn
Beth fydd angen i chi ei gael yn barod cyn dechrau ar y broses wneud cais
Cyn i chi ddechraur broses wneud cais maen syniad da i chi gael yr wybodaeth
angenrheidiol yn barod Os na fyddwch yn darparur wybodaeth gywir pan fyddwch yn
gwneud cais gallai effeithio ar ba mor gyflym y byddwch yn cael eich taliad cyntaf neu
faint y byddwch yn ei gael
Bydd angen y canlynol arnoch
- Manylion eich cyfrif banc cymdeithas adeiladu neu undeb credyd (ffoniwch
y llinell gymorth Credyd Cynhwysol uchod os nad oes gennych un or
rhain)
- Cyfeiriad e-bost (os nad oes gennych un bydd angen i chi ddewis
darparwr e-bost a sefydlu cyfrif Mae sawl darparwr e-bost ar gael mae
enghreifftiaun cynnwys Gmail neu Yahoo)
- Gwybodaeth am eich tŷ er enghraifft faint o rent rydych chin ei dalu ac
unrhyw dacircltaliadau gwasanaeth cysylltiedig
- Manylion eich incwm er enghraifft slipiau cyflog
- Manylion unrhyw gynilion neu fuddsoddiadau fel cyfranddaliadau neu
eiddo yr ydych yn ei rentu
- Manylion faint rydych chin ei dalu am ofal plant os ydych chin gwneud cais
am gymorth gyda chostau gofal plant
9
Rhaid i chi hefyd gadarnhau pwy ydych chi ar-lein felly bydd angen prawf arnoch er
enghraifft
trwydded yrru
pasbort
cerdyn debyd neu gredyd
Os oes angen help arnoch i wneud eich hawliad ffoniwch linell gymorth y Credyd
Cynhwysol neu cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth drwy ei wefan
httpswwwcitizensadviceorgukhelptoclaim
Blaenswm ad-daladwy drwyrsquor Credyd Cynhwysol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Gall pobl syn gwneud cais am Gredyd Cynhwysol (CC) wneud cais am flaenswm ad-
daladwy 100 o ddiwrnod 1 drwy ofyn am hyn drwy eu cyfnodolyn ar-lein ar ocircl
cofrestrun llwyddiannus neu dros y ffocircn Mae hyn yn golygu na fydd angen i chi aros
y 5 wythnos arferol cyn cael taliad CC Ni fydd yn rhaid i chi ymweld acircr Ganolfan
Waith gallwch wneud cais ar-lein neu os nad oes gennych fodd o ddefnyddiorsquor
rhyngrwyd gallwch ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (gweler y rhifau uchod)
Maen bosibl nad eich blaenswm ad-daladwy 100 fydd y gwerth a gewch yn eich
hawliad parhaus unwaith y bydd eich hawliad wedii ddilysu Bydd hefyd yn amrywio o
ganlyniad i newidiadau i incwm eich cartref ac o ganlyniad i unrhyw oriau y byddwch
yn eu gweithio
Nodyn ndash maersquor Budd-dal Tai bellach wedii ddisodli gan y Credyd Cynhwysol Os oes
gennych hawl i gael Credyd Cynhwysol bydd eich hawliad yn cael ei dalu i chi mewn
un taliad ndash gan gynnwys y gyfran or cyfraniad at dŷ Yna bydd angen i chi dalu eich
rhent yn uniongyrchol irsquoch landlord och blaenswm ad-daladwy Ni fydd eich taliad rhent
yn cael ei drosglwyddo ich landlord yn awtomatig oni bai eich bod wedi trefnu i hyn
ddigwydd gydarsquoch hyfforddwr gwaith ach landlord
b Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn sacircl neu os oes gennych gyflwr iechyd neu anabledd syn cyfyngu ar eich
gallu i weithio efallai y byddwch yn gallu cael y Lwfans Cyflogaeth a Chymorth (LCCh)
Newydd Ar gyfer y rhai syrsquon hawlio orsquor newydd bydd angen i chi fod wedi talu neu
wedi cael eich credydu acirc digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol yn y 2 flynedd dreth
lawn ddiwethaf
10
Maersquor LCCh Newydd yn daliad bob pythefnos y gellir ei hawlio ar ei ben ei hun neu ar
yr un pryd acircr Credyd Cynhwysol (CC) Bydd yn cymryd o leiaf 14 diwrnod cyn i chi
dderbyn y taliad cyntaf
Gallai unrhyw bensiwn personol sydd gennych effeithio ar faint y gallech ei dderbyn
Fodd bynnag ni fydd ffynonellau incwm eraill na chynilion yn effeithio arno Os yw
eich partner yn gweithio nid fydd hyn yn effeithio ar eich hawliad
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth am yr LCCh Newydd yma
httpswwwgovukguidancenew-style-employment-and-support-allowance
Cymhwysedd
I gael yr LCCh Newydd mae angen i chi
fod wedi gweithio fel cyflogai neu fod wedi bod yn hunangyflogedig
fod wedi talu digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol yn y 2 i 3 blynedd diwethaf
- mae credydau Yswiriant Gwladol hefyd yn cyfrif
Chewch chi ddim yr LCCh Newydd os
ydych chin cael y premiwm anabledd difrifol neu fod gennych hawl irsquow gael
os cawsoch y premiwm anabledd difrifol yn ystod y mis diwethaf neu os oedd
gennych hawl irsquow gael arsquoch bod yn dal yn gymwys iw gael
Ni chewch yr LCCh Newydd os ydych chirsquon cael Tacircl Salwch Statudol (SSP) gan
gyflogwr ond gallwch wneud cais amdano hyd at 3 mis cyn ich SSP ddod i ben
Gallech gael Credyd Cynhwysol ar yr un pryd neu yn llersquor LCCh Newydd
Tra byddwch yn cael yr LCCh Newydd byddwch yn ennill credydau Yswiriant Gwladol
Dosbarth 1 a all helpu tuag at eich Pensiwn y Wladwriaeth a budd-daliadau ar sail
cyfraniadau eraill yn y dyfodol
Sut mae gwneud cais
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol siaradwch acircch hyfforddwr gwaith neuch
rheolwr achos drwy eich cyfnodolyn ar-lein ynglŷn acirc gwneud cais Gallwch wneud hyn
drwy fewngofnodi irsquoch cyfrif Credyd Cynhwysol
Os nad ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol bydd angen i chi ffonio llinell gymorth
y Credyd Cynhwysol i drefnu hawliad newydd
- 0800 328 1744 (Cymraeg) Dewiswch rif 2
- 0800 328 5644 (Saesneg) Dewiswch rif 2
- 0800 328 1344 (ffocircn testun) Dewiswch rif 2
11
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener rhwng 0800am a 600pm
c Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn ddi-waith neun gweithio llai nag 16 awr yr wythnos efallai y byddwch yn
gallu cael y Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG) irsquoch helpu wrth chwilio am waith Er
mwyn hawlio bydda angen i chi fod wedi talu digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol
aneu wedi cael digon o gredydau yn y 2 flynedd dreth lawn ddiwethaf
Maersquor LCG Newydd yn daliad bob pythefnos y gellir ei hawlio ar ei ben ei hun neu ar
yr un pryd acircrsquor Credyd Cynhwysol Os ydych chin gymwys gallwch gael LCG Newydd
am hyd at 182 diwrnod Ar ocircl hyn bydd eich hyfforddwr gwaith yn siarad acirc chi am eich
dewisiadau
Os ydych chin gymwys ar gyfer yr LCG arsquor Credyd Cynhwysol bydd swm yr LCG y
byddwch yn ei gael yn cael ei ystyried fel incwm ar gyfer y Credyd Cynhwysol
Nid yw eich cynilion ach cyfalaf (neu gynilion cyfalaf ac incwm eich partner) yn cael
eu hystyried wrth hawliorsquor LCG Newydd Fodd bynnag gall unrhyw enillion neu daliad
yr ydych yn ei gael o gronfa bensiwn effeithio ar y swm y gallech ei gael
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth am yr LCG Newydd yma
httpswwwgovukguidancenew-style-jobseekers-allowance
Cymhwysedd
I fod yn gymwys i gael LCG Newydd bydd angen i chi fod wedi gweithio fel cyflogai
ac wedi talu cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 1 fel arfer yn y 2 i 3 blynedd
diwethaf Gall credydau Yswiriant Gwladol gyfrif hefyd
Ni fyddwch yn gymwys os oeddech yn hunangyflogedig a dim ond wedi talu
cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 2 oni bai eich bod yn gweithio fel pysgotwr
cyfran neu weithiwr datblygu gwirfoddolwyr
Bydd angen i chi hefyd
fod yn 18 oed neu hŷn
fod dan oedran Pensiwn y Wladwriaeth
beidio acirc bod mewn addysg amser llawn
fod ar gael i weithio
12
beidio acirc bod yn gweithio ar hyn o bryd neun gweithio llai nag 16 awr yr wythnos
ar gyfartaledd
beidio acirc bod acirc salwch neu anabledd syn eich atal rhag gweithio
fod yn byw yng Nghymru yr Alban neu Loegr
fod acirc hawl i weithio yn y DU
Bydd angen i chi hefyd ddangos eich bod yn chwilio am waith er mwyn parhau i gael
taliadau
Edrychwch i weld a ydych yn gymwys ar gyfer y Credyd Cynhwysol Os ydych chi
gallech gael Credyd Cynhwysol ar yr un pryd neu yn llersquor LCG Newydd
Tra byddwch yn cael yr LCCh Newydd byddwch yn ennill credydau Yswiriant Gwladol
Dosbarth 1 a all helpu tuag at eich Pensiwn y Wladwriaeth a budd-daliadau ar sail
cyfraniadau eraill yn y dyfodol
Sut mae gwneud cais
Bydd angen i chi wneud cais ar-lein yma
httpswwwapply-for-new-style-jsaservicegovuklang=cy
Os nad ydych yn gallu gwneud cais ar-lein gallwch wneud cais dros y ffocircn drwy ffonio
Y Ganolfan Byd Gwaith
Rhif ffocircn 0800 055 6688
Ffocircn testun 0800 023 4888
Cyfnewid testun (os na allwch glywed neu siarad ar y ffocircn) 18001 yna 0800 055
6688
Cymraeg 0800 012 1888
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 8am i 6pm
d Tacircl Salwch Statudol (SSP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn gyflogedig ac yn sacircl neun gorfod hunanynysu oherwydd Covid-19 (naill
ain uniongyrchol neu gan fod aelod och cartref yn hunanynysu) efallai y byddwch yn
gymwys i hawlio SSP a fydd yn eich helpu i dalu eich rhent ach biliau
Mae SSP yn cael ei dalu gan eich cyflogwr yn yr un ffordd acircrsquoch cyflog arferol er
enghraifft yn wythnosol neu yn fisol
13
Maersquoch cymhwysedd ar gyfer SSP yn dibynnu ar eich statws cyflogaeth ach enillion
Os ydych yn gyflogedig ac yn hunanynysu byddwch yn cael yr SSP drwy eich cyflogwr
Nid oes yn rhaid ich cyflogwr dalu mwy na chyfradd safonol yr SSP i chi ond gall
ddewis gwneud hynny Mae gan rai cyflogwyr gynlluniau tacircl salwch cytundebol mwy
hael Maen werth darllen eich contract aneu lawlyfr staff yn uniongyrchol gydach
cyflogwr neu eich cynrychiolydd Undeb os ydych chin rhan o Undeb i weld beth y
bydd gennych hawl iddo
Cyfraddau safonol yr SSP
Os ydych chin gyflogedig ac yn ennill o leiaf pound120 yr wythnos byddwch yn gallu cael
pound9585 yr wythnos am hyd at 28 wythnos Fel arfer rhaid i chi fod i ffwrdd or gwaith
am o leiaf 4 diwrnod yn olynol ond yn ddiweddar mae Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi
y bydd yr SSP yn cael ei dalu or diwrnod cyntaf y byddwch yn absennol os ywn
gysylltiedig acirc Covid-19 Maen bwysig rhoi gwybod ich cyflogwr eich bod yn sacircl
oherwydd Covid-19 er mwyn sicrhau eich bod yn cael y taliad cywir
Os ydych chin hunangyflogedig ni fyddwch yn gymwys i gael SSP Fodd bynnag os
byddwch yn sacircl neun hunanynysu o ganlyniad i Covid-19 efallai y byddwch yn gallu
hawlior Credyd Cynhwysol neursquor Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh)
Bydd yr LCCh yn awr yn cael ei dalu o ddiwrnod 1 y salwch yn hytrach na diwrnod
8 Bydd angen i chi wneud hawliad yn dilyn y canllawiau a nodir yn rhan 1a or canllaw
hwn
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth am yr SSP yma
httpswwwgovukstatutory-sick-payeligibility
e Cynllun cadw swyddi ndash ffyrlo
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun Cadw Swyddi Covid-19 newydd a fydd yn berthnasol i lsquoweithwyr ar
ffyrlorsquo Bydd y cynllun yn rhedeg am o leiaf 4 mis o 1 Mawrth 2020 ac yn cael ei
ymestyn os bydd angen
Rydych yn weithiwr ar ffyrlo os ydych yn weithiwr cyflogedig sydd wedirsquoi gadw ar
gyflogres eich cyflogwr yn hytrach narsquoch diswyddo Os bydd eich cyflogwr yn gofyn i
chi fod ar ffyrlo drwy gynllun Cadw Swyddi Llywodraeth y DU bydd yn cysylltu acirc chi
ac yn gofyn i chi gytuno irsquor telerau Byddwch yn cael y pecyn cynllun safonol o leiaf
Bydd eich cyflogwr
yn talu o leiaf 80 och cyflogau misol rheolaidd i chi hyd at uchafswm o pound2500 fel eich cyflog
14
yn gallu hawlio am o leiaf 3 wythnos yn olynol ac am hyd at 3 mis - ond gellir ymestyn hyn
yn gallu dewis talu mwy nar grant - ond nid oes rhaid iddo wneud hynny
yn methu dewis talu llai nar grant
Byddwch yn dal i dalu treth incwm cyfraniadau Yswiriant Gwladol ad-daliadau benthyciadau myfyrwyr ac unrhyw ddidyniadau eraill (fel cyfraniadau pensiwn) och
cyflog
Sut y cyfrifir eich enillion misol
Os ydych chi wedi bod yn gyflogedig (neun cael eich cyflogi gan fusnes cyflogi yn achos gweithwyr asiantaeth) am flwyddyn lawn bydd eich cyflogwr yn hawlio am yr uchaf o naill ai
y swm a enilloch yn yr un mis y llynedd neu
gyfartaledd eich enillion misol or flwyddyn ddiwethaf
Os ydych wedi cael eich cyflogi am lai na blwyddyn bydd eich cyflogwr yn hawlio cyfartaledd eich cyflog misol rheolaidd ers i chi ddechrau gweithio Maer un trefniadaun berthnasol os bydd eich cyflog misol yn amrywio er enghraifft os ydych ar gontract dim oriau
Os gwnaethoch chi ddechrau gweithio ym mis Chwefror 2020 bydd eich cyflogwr yn talu eich enillion orsquor mis hwnnw i chi ar sail pro rata
Bydd y grant a delir ich cyflogwr yn ystyried eich tacircl rheolaidd cytundebol megis cyflogau y comisiwn gorfodol a goramser yn y gorffennol Ni fydd y cyfrifiad yn cynnwys taliadau dewisol comisiwn (gan gynnwys tipiau) neu daliadau bonws taliadau nad ydynt yn arian parod neu fuddion mewn nwyddau
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukguidancecheck-if-you-could-be-covered-by-the-coronavirus-job-
retention-schemehow-much-youll-get
f Cynllun irsquor hunangyflogedig
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun cymorth incwm Covid-19 newydd ar gyfer pobl hunangyflogedig Os
ydych chin hunangyflogedig neun aelod o bartneriaeth ac wedi colli incwm oherwydd
Covid-19 efallai y byddwch yn gymwys i wneud cais am grant
Os ydych yn gymwys bydd y cynllun yn caniataacuteu i chi gael grant trethadwy gwerth
80 och elw masnachu hyd at uchafswm o pound2500 y mis am 3 mis
Cymhwysedd
15
Gallwch wneud cais os ydych chin unigolyn hunangyflogedig neun aelod o
bartneriaeth ach bod chi
wedi cyflwyno eich ffurflen dreth Hunanasesu treth incwm ar gyfer y flwyddyn
dreth 2018-19
wedi masnachu yn y flwyddyn dreth 2019-20
yn masnachu pan fyddwch chin gwneud cais neu y byddech chi heblaw am
Covid-19
yn bwriadu parhau i fasnachu yn y flwyddyn dreth 2020-21
wedi colli elw masnachupartneriaeth masnachu oherwydd Covid-19
Rhaid ich elw masnachu hunangyflogedig hefyd fod yn llai na pound50000 ac maen rhaid
i fwy na hanner eich incwm ddod o hunangyflogaeth Penderfynir ar hyn ar y sail bod
yn rhaid i un orsquor amodau canlynol fod yn wir
bod eich elw masnachuelw masnachu partneriaeth yn 2018-19 yn llai na
pound50000 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner cyfanswm eich incwm
trethadwy
bod ag elw masnachu cyfartalog o lai na pound50000 yn 2016-17 2017-18 a 2018-
19 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner eich incwm trethadwy cyfartalog
yn yr un cyfnod
Os gwnaethoch chi ddechrau masnachu rhwng 2016-19 dim ond y blynyddoedd
hynny y gwnaethoch chi ffeilio ffurflen dreth Hunanasesu ar eu cyfer y bydd CThEM
yn eu defnyddio
Bydd CThEM yn defnyddio data ar ffurflenni 2018-19 a gyflwynwyd eisoes er mwyn nodir rhai syn gymwys a bydd yn asesu risg unrhyw ffurflenni hwyr a gafodd eu ffeilio cyn y dyddiad cau ar 23 Ebrill 2020 yn y ffordd arferol
Os asesir eich bod yn gymwys byddwch yn cael grant trethadwy a fydd yn 80 or elw cyfartalog or blynyddoedd treth (lle bon berthnasol)
2016 i 2017 2017 i 2018 2018 i 2019
I gyfrifor cyfartaledd bydd CThEM yn ychwanegu cyfanswm yr elw masnachu ar gyfer y 3 blynedd treth (lle bon berthnasol) ac ynan rhannu gyda 3 (lle bon berthnasol) ac yn defnyddio hyn i gyfrifo swm misol
Bydd y grant yn cael ei dalun uniongyrchol ich cyfrif banc mewn un rhandaliad Bydd hyn yn digwydd o fis Mehefin 2020 ymlaen
Os mai dim ond yn 2019-2020 y gwnaethoch ddechrau eich busnes bydd angen i chi
wneud cais am Gredyd Cynhwysol (gweler Rhan 1a or canllaw hwn) Maersquor Adran
Gwaith a Phensiynau yn awgrymu eich bod yn siarad acircch cyfrifydd neuch cynghorydd
16
ariannol os yw hyn yn berthnasol i chi i weld pa gymorth pellach allai fod ar gael i chi
o ran rhoir gorau i hawliadau TAW fel y cyhoeddwyd gan Lywodraeth y DU
Sut mae gwneud cais
Nid oes angen i chi wneud cais am y cynllun hwn eich hun bydd CThEM yn cysylltu
acirc chi os ydych chirsquon gymwys Unwaith y bydd CThEM yn cysylltu acirc chi dim ond drwy
govuk y byddwch yn cael mynediad ir cynllun hwn
Bydd CThEM yn gwneud y taliad yn awtomatig ond maen bwysig eich bod yn
cyflwyno eich ffurflen dreth i CThEM ar gyfer 2018-2019 erbyn 23 Ebrill 2020
Os bydd rhywun yn anfon neges destun eich ffonio neun anfon e-bost atoch
yn honni ei fod oddi wrth CThEM gan ddweud eich bod yn gallu hawlio cymorth
ariannol neu fod ad-daliad treth yn ddyledus i chi ac yn gofyn i chi glicio ar
ddolen neun gofyn i chi roi gwybodaeth iddynt fel eich enw cerdyn credyd neu
fanylion banc - maen sgam
Gallwch gael rhagor o wybodaeth yn
httpswwwgovukguidanceclaim-a-grant-through-the-coronavirus-covid-19-self-
employment-income-support-scheme
Nodwch os ydych yn gymwys ar gyfer y cynllun hunangyflogedig bydd angen i chi
drafod eich amgylchiadau unigol acircr Adran Gwaith a Phensiynau er mwyn penderfynu
a fydd unrhyw incwm a gaiff ei dalu ar 80 ym mis Mehefin 2020 yn effeithio ar eich
gallu i hawlio cymorth hyd at y pwynt hwnnw
g Lwfans Tai Lleol (LHA) (Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector preifat yn unig)
Efallai y cewch help gydach rhent i gyd neu ran ohono os ydych yn rhentun breifat Gallwch wneud cais am help tuag at eich costau tai fel rhan or broses Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw hwn) Maersquor Budd-dal Tai bellach wedii ddisodli gan elfen cyfraniad at dŷ hawliad Credyd Cynhwysol ond os ydych o oedran pensiwn rydych yn dal yn debygol o hawlio Budd-dal Tai
Os ydych yn gymwys i gael cymorth gyda chostau tai byddwch yn cael cyfraniad ariannol tuag at eich rhent yn seiliedig ar Lwfans Tai Lleol (LHA) Maer cyfraniad y gallech ei gael yn dibynnu ar ble rydych chin byw a chyfraddaur farchnad rentu yn yr ardal
Gallwch gael rhagor o wybodaeth am yr LHA yma
17
httpsllywcymrulwfans-tai-lleol
h Taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Gall taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP) gynnig arian ychwanegol pan fydd eich cyngor lleol yn penderfynu bod angen help ychwanegol arnoch i daluch costau tai ar
ben yr hyn rydych eisoes yn ei gael drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
Cymhwysedd
Nid oes rhaid irsquoch cyngor lleol roi DHP i chi ndash maersquon dibynnu ar eich amgylchiadau Bydd eich cyngor lleol yn edrych ar eich amgylchiadau i weld a ydych yn gymwys i gael DHP Bydd yn penderfynu faint y byddwch yn ei gael ac am ba hyd y byddwch
yn cael y taliad
I gael DHP bydd angen i chi naill ai fod eisoes yn cael yr hen Fudd-dal Tai neur elfen cyfraniad at dŷ drwyr Credyd Cynhwysol
Os ywr cyngor yn penderfynu rhoi DHP i chi bydd yn ysgrifennu atoch i ddweud
faint fyddwch chin ei gael
pryd bydd y DHP yn dod i ben
Os byddwch dal angen DHP ar ocircl iddo ddod i ben gallwch wneud cais eto
Sut mae gwneud cais
Cysylltwch acircch cyngor lleol a holi sut mae gwneud cais am DHP Efallai y bydd am i chi wneud cais dros y ffocircn neu ar-lein Gallwch gael gwybod sut i gysylltu acircch cyngor lleol drwy nodi eich cod post yma - httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol - a dod o hyd iw fanylion cyswllt ar ei wefan
Mae gan Shelter Cymru hefyd adnodd cymorth ar-lein i helpu i wneud cais Bydd angen i chi nodi eich cod post a llwythor ffurflen gais i lawr drwyr ddolen ganlynol
httpssheltercymruorgukget-advicepaying-for-housinghousing-benefit-and-council-tax-reductiondiscretionary-housing-payments
Pan fyddwch chin gwneud cais byddwch mor glir ag y gallwch pan fyddwch chin esbonio pam mae angen DHP arnoch Er enghraifft dylech egluro
pam na allwch fforddio talu eich rhent
pam na allwch symud i rywle rhatach
a ywn achosi problemau i rywun rydych chirsquon gofalu amdano fel plentyn neu berthynas oedrannus
unrhyw dystiolaeth sydd gennych ee llythyr meddyg neu fanylion dyledion rydych chirsquon eu talu
18
Dylech hefyd ddweud wrth y cyngor os ydych yn aros ir Adran Gwaith a Phensiynau
benderfynu a allwch gael cyfraniad at dŷ drwyrsquor Credyd Cynhwysol
Os ydych yn cael DHP ar hyn o bryd gall eich awdurdod lleol gytuno iw ymestyn yn
ystod achosion Covid-19 ond bydd angen i chi gysylltu ag ef i drafod a chadarnhau
Os byddwch yn gwneud cais ar ffurflen bapur maen syniad da cadw copi or ffurflen
ar gyfer eich cofnodion
Apelio yn erbyn penderfyniad drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Os byddwch yn gwneud cais am gymorth budd-daliadau drwyr Adran Gwaith a
Phensiynau (DWP) ac nad ydych yn cael y canlyniad yr oeddech yn ei ddisgwyl
gallwch apelio yn erbyn y penderfyniad Mae rhai penderfyniadau nad oes modd eu
hailystyried ndash ond bydd yn dweud hynny ar eich llythyr penderfyniad gwreiddiol
I wneud hyn bydd angen i chi yn gyntaf ofyn ir penderfyniad am eich budd-daliadau
gael ei ystyried eto
Gallwch wneud hyn os oes unrhyw rai or canlynol yn berthnasol
rydych chin meddwl bod y swyddfa syn delio acircch hawliad wedi gwneud
camgymeriad neu wedi methu tystiolaeth bwysig
rydych yn anghytuno acircr rhesymau dros y penderfyniad
rydych am ir penderfyniad gael ei ystyried eto
Bydd angen i chi gysylltu acircr swyddfa a roddodd y penderfyniad i chi ndash bydd y
manylion cyswllt ar eich llythyr penderfyniad Er bod modd i chi wneud hynny drwy
lythyr yn ystod yr argyfwng Covid-19 maersquon syniad da i gysylltu dros y ffocircn neu ar-
lein
Os byddwch am apelio yn erbyn penderfyniad bydd angen i chi ofyn am broses
ailystyried gorfodol o fewn mis irsquor dyddiad ar eich llythyr penderfynu Os byddwch yn
gwneud hyn yn ysgrifenedig rhaid ir llythyr neur ffurflen gyrraedd y cyngor o fewn y
dyddiad terfyn hwnnw o fis Os na fyddwch wedi cael eich llythyr penderfyniad
cysylltwch acircr swyddfa lle gwnaethoch gais am y budd-dal
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol gallwch ddefnyddio eich cyfnodolyn i ofyn
am broses ailystyried gorfodol Os nad ydych yn gallu defnyddio eich cyfnodolyn
gallwch ofyn mewn unrhyw rai or ffyrdd canlynol
ysgrifennu ir cyfeiriad ar eich llythyr penderfyniad
llenwi ffurflen ai dychwelyd
19
Ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a y canllaw hwn)
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukapelio-penderfyniad-budd-dal
20
Help gydach biliau o ddydd i ddydd ach costau byw
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Efallai y byddwch yn cael trafferth talu biliau eich cartref o ganlyniad i newidiadau ich incwm yn ystod achos Covid-19 Rydym wedi nodi rhai dewisiadau sydd ar gael i chi isod a allai eich helpu yn ystod y cyfnod hwn
i Cymorth gydarsquor dreth gyngor
Os ydych chin cael trafferth talu eich rhent efallai y byddwch chin gallu gofyn ich
cyngor am help gydach treth gyngor
Mae rhai awgrymiadau yn cynnwys
Gofyn ich cyngor lleol i wasgaru eich treth gyngor dros 12 mis yn hytrach nar
10 arferol ndash bydd hyn yn lleihaur swm y byddwch yn ei dalu bob mis a gall eich
helpu i dalu eich rhent arsquoch biliau eraill Efallai y byddwch yn gallu gofyn am
batrymau talu gwahanol hefyd ond bydd angen cytuno ar hyn gydach cyngor
lleol
Holwch i weld a ydych yn gymwys i gael eithriad disgownt neu ostyngiad
Gofynnwch ich cyngor lleol a fyddai modd i chi leihau eich bil cyffredinol drwy
gael disgownt ar eich treth gyngor
- os ydych chirsquon byw ar eich pen eich hun
- os ydych chirsquon byw gyda dim ond rhywun sydd o dan 17 oed neu fyfyriwr
llawn amser
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd acirc phroblemau iechyd meddwl
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd ag anabledd difrifol
- os ydych chin ennill llai na swm penodol o arian (mae hyn yn dibynnu ble
rydych chin byw) Os ydych ar incwm isel a bod hawl gennych i gael
gostyngiad bydd eich bil yn cael ei ostwng a fydd yn ei gwneud yn fwy
fforddiadwy i chi dalu eich rhent
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth yma
httpsllywcymrutalu-llai-o-dreth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngorgwneud-cais-am-ddisgownt-neu-ostyngiad-treth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngor-taflen-wybodaeth
21
Gwiriwch os yw eich bil yn uwch nag y dylai fod os yw eich eiddo yn y band
treth gyngor anghywir Gallwch wirio band eich treth gyngor a chwestiynu eich
cyngor lleol am y gost os nad ywn edrych yn gywir Gallwch ddod o hyd i fand
eich treth gyngor yma
httpswwwgovukcouncil-tax-bands
Maer ddolen hon yn cynnwys mwy o wybodaeth am sut y caiff eich band ei
gyfrifo
httpswwwgovukguidanceunderstand-how-council-tax-bands-are-
assessedcy
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy roirsquoch cod post
yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Bydd angen i chi nodi eich amgylchiadau pan fyddwch yn gofyn iddo ystyried
eich cais Gall eich cyngor lleol helpu gydar broses hon ond os oes angen
mwy o help arnoch gallwch gysylltu acircch canolfan Cyngor ar Bopeth leol yma
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
Os oes gennych ocircl-ddyledion yn barod mae angen i chi weithredun gyflym
Cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth a all eich cynghori ymhellach
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
j Nwytrydan
Mae Llywodraeth y DU wedi cytuno ar fesurau gydar diwydiant ynni i gefnogi pobl syn
agored i niwed drwy Covid-19 Y bwriad yw sicrhau bod cwsmeriaid syn agored i
niwed a allai fynd i ddyled yn parhau i gael ynni tra maent yn hunanynysu
Yn fwy cyffredinol bydd unrhyw gwsmer ynni sydd mewn trallod ariannol hefyd yn cael
cefnogaeth gan ei gyflenwr a allai gynnwys ad-dalu dyledion ac ailasesu taliadau bil
eu lleihau neu eu rhewi lle bo angen tra bydd datgysylltu mesuryddion credyd yn cael
ei atal yn llwyr
Os ydych yn poeni na fyddwch yn gallu talu eich biliau ynni dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith a thrafod y dewisiadau a allai fod ar gael i chi ich helpu i gadw
eich taliadau ar y trywydd iawn yn ystod Covid-19
22
Efallai y byddwch hefyd am wneud yn siŵr eich bod yn cael y fargen orau o ran eich
ynni Dylai cyflenwyr ynni allu rhoi gwybodaeth i chi i weld a ydych ar y pecyn cywir
neu a oes ganddynt un rhatach ar eich cyfer Er mwyn cymharu acirc chyflenwyr ynni
eraill bydd angen i chi ddefnyddio safle cymharu prisiau ar-lein
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth
Os ydych yn hunanynysu oherwydd bod gennych gyflwr iechyd syn eich gwneud yn
fwy agored i niwed efallai y byddwch yn gymwys ar gyfer y Gofrestr Gwasanaethau acirc
Blaenoriaeth
Maer Gofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth yn wasanaeth am ddim syn cynnig sawl
budd fel cymorth acirc blaenoriaeth mewn argyfwng rhybudd ymlaen llaw am ymyriadau
yn y cyflenwad a rhagor o fanteision wrth reoli eich cyfrif ynni
Cymhwysedd
Rydych chin gymwys
- os ydych chi o oedran pensiwn
- os ydych chin anabl neu fod gennych salwch cronig
- os oes gennych gyflwr meddygol hirdymor
- os oes gennych nam ar y clyw neur golwg neu anghenion cyfathrebu
ychwanegol
- os ydych chi mewn sefyllfa fregus
Sut mae gwneud cais
Mae angen i chi gysylltu acircch cyflenwr ynni yn uniongyrchol i fynd ar y Gofrestr
Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth Mae gan bob cyflenwr ynni a gweithredwr rhwydwaith
ei gofrestr ei hun
Gallwch ofyn ich cyflenwr drosglwyddo eich manylion ich gweithredwr
rhwydwaith yn enwedig os ydych yn dibynnu ar eich cyflenwad am resymau
meddygol er enghraifft
Os oes gennych gyflenwr gwahanol ar gyfer eich nwy a thrydan mae angen i
chi gysylltu acircr ddau
Os byddwch yn newid cyflenwr bydd angen i chi gofrestru eto ar gyfer y
gwasanaeth
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwofgemgovukconsumershousehold-gas-and-electricity-guideextra-
help-energy-servicespriority-services-register
23
l Dŵr
Os ydych chin cael trafferth talu eich bil dŵr dylech gysylltu acircch cyflenwr ar unwaith
Mae gan lawer o gwmniumlau dŵr gynlluniau caledi neu ffyrdd eraill y gallant helpu
cwsmeriaid syn rhoi gwybod iddynt eu bod yn cael problem talu eu bil
Os ydych gyda Dŵr Cymru mae wedi nodir cymorth y gall ei ddarparu syn cynnwys
cynlluniau talu a gostyngiadau yn y gyfradd ddŵr Mae rhagor o wybodaeth ar gael
yma
httpswwwdwrcymrucomcy-GBMy-AccountHelp-Paying-My-Water-Billaspx
m Band eang a ffonau symudol
Mae cadw cysylltiad rhwng y cartref ar byd y tu allan yn bwysig ar hyn o bryd Os
ydych chin poeni am dalu eich bil band eang neu ffocircn symudol dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y bydd yn gallu rhoi cynllun talu neu gymorth
arall ar waith ich helpu i gadw mewn cysylltiad
n Banciau cardiau credyd benthyciadau
Er y gall dyled banc cerdyn credyd a benthyciad gronnin gyflym a bod yn destun
pryder mawr maen bwysig rhoi trefn ar unrhyw ddyledion eraill fel ocircl-ddyledion rhent
biliau ynni neur dreth gyngor yn gyntaf Y rheswm am hyn yw bod canlyniadau
uniongyrchol peidio acirc thalur pethau hyn yn llawer mwy difrifol
Mae llawer o fanciau a chwmniumlau cardiau credyd yn cynnig gwyliau rhag talu mwy o
gyfleusterau gorddrafft a chyfraddau llog isel i helpu pobl drwy gydol cyfnod Covid-19
Os ydych chin poeni am dalu eich taliadau banc neu gerdyn credyd dylech gysylltu
acircch cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu newydd
neu gymorth arall ar waith ich helpu
Mae sawl busnes wedi mynd i drafferthion ariannol yn ystod Covid-19 ac mae rhai
wedi mynd i ddwylorsquor gweinyddwyr er enghraifft BrightHouse Er gwaethaf hyn maen
bwysig cofio bod unrhyw ddyled syn ddyledus yn parhau a bydd disgwyl i chi ddal i
wneud eich taliadau ariannol Os ydych chin cael trafferth talu cysylltwch acircr cwmni i
drafod pa gymorth y maen gallu ei gynnig Bydd Cyngor ar Bopeth yn gallu helpu os
oes angen cymorth arnoch i wneud hyn
Os ydych yn agosaacuteu at oedran pensiwn ac yn poeni am y farchnad ariannol ac yn
ystyried eich dewisiadau o ran eich pensiwn neu fel arall maer Awdurdod Ymddygiad
Ariannol (FCA) yn awgrymu nad ydych yn rhuthro i wneud penderfyniad ac y dylech
gael cyngor annibynnol Gallwch gael gafael ar ganllaw pensiwn Cymraeg clir am
24
ddim cyn gwneud unrhyw benderfyniad am eich cynilion ymddeol drwy wefan y
Gwasanaeth Cynghori ar Bensiynau
Maer FCA hefyd yn awgrymu eich bod yn wyliadwrus o sgamiau ar hyn o bryd ac yn
mynd i wefan Scam Smart i ddysgu sut i ddiogelu eich hun rhag sgamiau pensiwn
Mae hyn yn cynnwys pobl sydd eisoes wedi ymddeol ac syn ailfeddwl eu dewisiadau
Benthyciadau diwrnod cyflog
Maersquor FCA yn disgwyl i gwmniumlau syrsquon darparu benthyciadau credyd tymor byr cost
uchel (HCSTC) roi cymorth irsquor cwsmeriaid hynny syrsquon cael trafferth gwneud taliadau o
ganlyniad irsquor coronafeirws
Os ydych yn poeni am ad-dalu benthyciad dylech gysylltu acircrsquoch darparwr ar unwaith
oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu amgen ar waith ich helpu
o Trwydded deledu
Maer BBC wedi cyhoeddi ei fod yn oedi cyn codi tacircl ar bobl dros 75 oed am
drwyddedau teledu tan fis Awst yng ngoleunir achosion o Covid-19 Os ydych yn cael
trafferth talu eich trwydded deledu ac nad ydych yn perthyn ir categori oedran hwn
dylech gysylltu acircr cwmni trwyddedu teledu ar unwaith i drafod pa ddewisiadau sydd
ar gael i chi Gallwch weld eu manylion yma
httpswwwtvlicensingcouklanguagesLANG1
p Prydau ysgol am ddim
Os oes gan eich plentyn neu blant hawl i gael prydau ysgol am ddim byddwch yn dal
i gael y cymorth hwn er bod yr ysgolion ar gau
Mae awdurdodau lleol yng Nghymru i gyd wedi gwneud trefniadau i sicrhau bod
disgyblion syn cael prydau ysgol am ddim yn parhau iw cael Gall y trefniadau hyn
amrywio yn ocircl ardal yr awdurdod lleol rydych yn byw ynddi
Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol i gael gwybod sut maer cynllun yn cael ei
weinyddu os nad yw wedi cysylltu acirc chin barod Gallwch ddod o hyd iw fanylion
cyswllt drwy nodi eich cod post yma a chwilio am ei fanylion cyswllt drwy ei wefan
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
q Banciau bwyd
Mae banciau bwyd yn gwneud popeth o fewn eu gallu i barhau i weithredu drwy Covid-
19 ac ich helpu gyda chyflenwadau bwyd Fodd bynnag cofiwch y gallair broses
25
gyfeirio rydych yn ei dilyn i gael gafael ar y bwyd fod wedi newid yn eich ardal leol ar
hyn o bryd Mae rhai banciau bwyd hefyd wedi gorfod cau neu nid ydynt ar agor am
gymaint o oriau oherwydd Covid-19
Oherwydd cyngor ar gadw pellter cymdeithasol ac er eich diogelwch maen bosibl bod
y broses ar gyfer cael gafael ar fwyd gan fanc bwyd wedi newid yn dibynnu ar eich
ardal leol Oherwydd hyn maersquon syniad da i chi holi am y trefniadau wrth siarad acircch
asiantaeth atgyfeirio neu gysylltu acirc hi dros y ffocircn cyn mynd ir banc bwyd i ddeall pa
drefniadau sydd ar waith ar hyn o bryd
Gallwch ddod o hyd ich banc bwyd lleol drwy ddefnyddior wefan ganlynol
httpswwwtrusselltrustorgget-helpfind-a-foodbank
Cael gafael ar gyflenwadau gan fanc bwyd
Bydd angen taleb bwyd arnoch y gallwch eu cael naill ai drwy eich cymdeithas dai
gwasanaethau cynghori lleol rhai swyddfeydd Cyngor ar Bopeth lleol gwasanaethau
cymdeithasol neu asiantaethau lleol fel canolfannau plant Mae Ymddiriedolaeth
Trussell bellach wedi rhoi system e-atgyfeirio ar-lein ar waith ar gyfer rhai ou banciau
bwyd i helpu i gynnal mesurau cadw pellter cymdeithasol yn ystod achosion Covid-
19
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwtrusselltrustorgget-helpemergency-food
26
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF)
Maersquor Gronfa Cymorth Dewisol (DAF) yn gronfa y gellir troi ati pan fyddwch wedi
chwilio ym mhob man arall Ei bwriad yw cefnogi pobl syn profi caledi difrifol Bydd
llawer or bobl hyn ymhlith y rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas oherwydd
materion syn ymwneud acirc thlodi materion iechyd corfforol a meddyliol ac oedran ac
felly maent yn wynebu mwy o risg o effeithiau Covid-19 oherwydd rhesymau syn
ymwneud ag iechyd neur economi
Maer gronfa yn cynnwys dau fath o grant
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP)
Maersquor EAP yn grant syrsquon helpu gyda chostau hanfodol ar ocircl argyfwng neu os bydd
hawliwr wedi profi trychineb megis llifogydd neu dacircn yn y cartref neu galedi ariannol
difrifol am resymau syn cynnwys oedi gyda thalu budd-daliadau
Bwriad y taliad yw helpu i dalu am fwyd nwy a thrydan dillad a chostau teithio brys
Nid ywr gronfa wedii chynllunio i dalu am ddiffygion ariannol parhaus ond maen grant
y gellir manteisio arno pan fyddwch wedi rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Mae nifer o daliadau brys ar gael - nid oes unrhyw feini prawf cymhwyster ar wahacircn i
angen ar ocircl rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Rydych yn gallu hawlio 1 dyfarniad mewn 28 diwrnod a 3 dyfarniad mewn cyfnod treigl
o 12 mis
Gallwch gael EAP yn syth ich cyfrif banc Bydd angen i chi ddarparu eich cod didoli a
rhif eich cyfrif fel rhan och cais
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP)
Grant yw taliadau IAP i helpu rhywun i fywn annibynnol yn hytrach na mynd i sefydliad
neu aros yno megis cartref gofal neu ysbyty Maer grant yn cwmpasu eitemau
hanfodol yn y cartref fel
nwyddau gwyn fel oergell popty a pheiriant golchi
eitemau cartref hanfodol megis gwelyau dillad gwely a seddau
Mae angen ir ceisiadau hyn gael eu cefnogi gan lsquobartner cymeradwyrsquo a all hefyd eich
helpu i lenwi eich cais neu wneud cais ar eich rhan Maersquon cynnwys
awdurdodau lleol
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
9
Rhaid i chi hefyd gadarnhau pwy ydych chi ar-lein felly bydd angen prawf arnoch er
enghraifft
trwydded yrru
pasbort
cerdyn debyd neu gredyd
Os oes angen help arnoch i wneud eich hawliad ffoniwch linell gymorth y Credyd
Cynhwysol neu cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth drwy ei wefan
httpswwwcitizensadviceorgukhelptoclaim
Blaenswm ad-daladwy drwyrsquor Credyd Cynhwysol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Gall pobl syn gwneud cais am Gredyd Cynhwysol (CC) wneud cais am flaenswm ad-
daladwy 100 o ddiwrnod 1 drwy ofyn am hyn drwy eu cyfnodolyn ar-lein ar ocircl
cofrestrun llwyddiannus neu dros y ffocircn Mae hyn yn golygu na fydd angen i chi aros
y 5 wythnos arferol cyn cael taliad CC Ni fydd yn rhaid i chi ymweld acircr Ganolfan
Waith gallwch wneud cais ar-lein neu os nad oes gennych fodd o ddefnyddiorsquor
rhyngrwyd gallwch ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (gweler y rhifau uchod)
Maen bosibl nad eich blaenswm ad-daladwy 100 fydd y gwerth a gewch yn eich
hawliad parhaus unwaith y bydd eich hawliad wedii ddilysu Bydd hefyd yn amrywio o
ganlyniad i newidiadau i incwm eich cartref ac o ganlyniad i unrhyw oriau y byddwch
yn eu gweithio
Nodyn ndash maersquor Budd-dal Tai bellach wedii ddisodli gan y Credyd Cynhwysol Os oes
gennych hawl i gael Credyd Cynhwysol bydd eich hawliad yn cael ei dalu i chi mewn
un taliad ndash gan gynnwys y gyfran or cyfraniad at dŷ Yna bydd angen i chi dalu eich
rhent yn uniongyrchol irsquoch landlord och blaenswm ad-daladwy Ni fydd eich taliad rhent
yn cael ei drosglwyddo ich landlord yn awtomatig oni bai eich bod wedi trefnu i hyn
ddigwydd gydarsquoch hyfforddwr gwaith ach landlord
b Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn sacircl neu os oes gennych gyflwr iechyd neu anabledd syn cyfyngu ar eich
gallu i weithio efallai y byddwch yn gallu cael y Lwfans Cyflogaeth a Chymorth (LCCh)
Newydd Ar gyfer y rhai syrsquon hawlio orsquor newydd bydd angen i chi fod wedi talu neu
wedi cael eich credydu acirc digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol yn y 2 flynedd dreth
lawn ddiwethaf
10
Maersquor LCCh Newydd yn daliad bob pythefnos y gellir ei hawlio ar ei ben ei hun neu ar
yr un pryd acircr Credyd Cynhwysol (CC) Bydd yn cymryd o leiaf 14 diwrnod cyn i chi
dderbyn y taliad cyntaf
Gallai unrhyw bensiwn personol sydd gennych effeithio ar faint y gallech ei dderbyn
Fodd bynnag ni fydd ffynonellau incwm eraill na chynilion yn effeithio arno Os yw
eich partner yn gweithio nid fydd hyn yn effeithio ar eich hawliad
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth am yr LCCh Newydd yma
httpswwwgovukguidancenew-style-employment-and-support-allowance
Cymhwysedd
I gael yr LCCh Newydd mae angen i chi
fod wedi gweithio fel cyflogai neu fod wedi bod yn hunangyflogedig
fod wedi talu digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol yn y 2 i 3 blynedd diwethaf
- mae credydau Yswiriant Gwladol hefyd yn cyfrif
Chewch chi ddim yr LCCh Newydd os
ydych chin cael y premiwm anabledd difrifol neu fod gennych hawl irsquow gael
os cawsoch y premiwm anabledd difrifol yn ystod y mis diwethaf neu os oedd
gennych hawl irsquow gael arsquoch bod yn dal yn gymwys iw gael
Ni chewch yr LCCh Newydd os ydych chirsquon cael Tacircl Salwch Statudol (SSP) gan
gyflogwr ond gallwch wneud cais amdano hyd at 3 mis cyn ich SSP ddod i ben
Gallech gael Credyd Cynhwysol ar yr un pryd neu yn llersquor LCCh Newydd
Tra byddwch yn cael yr LCCh Newydd byddwch yn ennill credydau Yswiriant Gwladol
Dosbarth 1 a all helpu tuag at eich Pensiwn y Wladwriaeth a budd-daliadau ar sail
cyfraniadau eraill yn y dyfodol
Sut mae gwneud cais
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol siaradwch acircch hyfforddwr gwaith neuch
rheolwr achos drwy eich cyfnodolyn ar-lein ynglŷn acirc gwneud cais Gallwch wneud hyn
drwy fewngofnodi irsquoch cyfrif Credyd Cynhwysol
Os nad ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol bydd angen i chi ffonio llinell gymorth
y Credyd Cynhwysol i drefnu hawliad newydd
- 0800 328 1744 (Cymraeg) Dewiswch rif 2
- 0800 328 5644 (Saesneg) Dewiswch rif 2
- 0800 328 1344 (ffocircn testun) Dewiswch rif 2
11
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener rhwng 0800am a 600pm
c Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn ddi-waith neun gweithio llai nag 16 awr yr wythnos efallai y byddwch yn
gallu cael y Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG) irsquoch helpu wrth chwilio am waith Er
mwyn hawlio bydda angen i chi fod wedi talu digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol
aneu wedi cael digon o gredydau yn y 2 flynedd dreth lawn ddiwethaf
Maersquor LCG Newydd yn daliad bob pythefnos y gellir ei hawlio ar ei ben ei hun neu ar
yr un pryd acircrsquor Credyd Cynhwysol Os ydych chin gymwys gallwch gael LCG Newydd
am hyd at 182 diwrnod Ar ocircl hyn bydd eich hyfforddwr gwaith yn siarad acirc chi am eich
dewisiadau
Os ydych chin gymwys ar gyfer yr LCG arsquor Credyd Cynhwysol bydd swm yr LCG y
byddwch yn ei gael yn cael ei ystyried fel incwm ar gyfer y Credyd Cynhwysol
Nid yw eich cynilion ach cyfalaf (neu gynilion cyfalaf ac incwm eich partner) yn cael
eu hystyried wrth hawliorsquor LCG Newydd Fodd bynnag gall unrhyw enillion neu daliad
yr ydych yn ei gael o gronfa bensiwn effeithio ar y swm y gallech ei gael
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth am yr LCG Newydd yma
httpswwwgovukguidancenew-style-jobseekers-allowance
Cymhwysedd
I fod yn gymwys i gael LCG Newydd bydd angen i chi fod wedi gweithio fel cyflogai
ac wedi talu cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 1 fel arfer yn y 2 i 3 blynedd
diwethaf Gall credydau Yswiriant Gwladol gyfrif hefyd
Ni fyddwch yn gymwys os oeddech yn hunangyflogedig a dim ond wedi talu
cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 2 oni bai eich bod yn gweithio fel pysgotwr
cyfran neu weithiwr datblygu gwirfoddolwyr
Bydd angen i chi hefyd
fod yn 18 oed neu hŷn
fod dan oedran Pensiwn y Wladwriaeth
beidio acirc bod mewn addysg amser llawn
fod ar gael i weithio
12
beidio acirc bod yn gweithio ar hyn o bryd neun gweithio llai nag 16 awr yr wythnos
ar gyfartaledd
beidio acirc bod acirc salwch neu anabledd syn eich atal rhag gweithio
fod yn byw yng Nghymru yr Alban neu Loegr
fod acirc hawl i weithio yn y DU
Bydd angen i chi hefyd ddangos eich bod yn chwilio am waith er mwyn parhau i gael
taliadau
Edrychwch i weld a ydych yn gymwys ar gyfer y Credyd Cynhwysol Os ydych chi
gallech gael Credyd Cynhwysol ar yr un pryd neu yn llersquor LCG Newydd
Tra byddwch yn cael yr LCCh Newydd byddwch yn ennill credydau Yswiriant Gwladol
Dosbarth 1 a all helpu tuag at eich Pensiwn y Wladwriaeth a budd-daliadau ar sail
cyfraniadau eraill yn y dyfodol
Sut mae gwneud cais
Bydd angen i chi wneud cais ar-lein yma
httpswwwapply-for-new-style-jsaservicegovuklang=cy
Os nad ydych yn gallu gwneud cais ar-lein gallwch wneud cais dros y ffocircn drwy ffonio
Y Ganolfan Byd Gwaith
Rhif ffocircn 0800 055 6688
Ffocircn testun 0800 023 4888
Cyfnewid testun (os na allwch glywed neu siarad ar y ffocircn) 18001 yna 0800 055
6688
Cymraeg 0800 012 1888
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 8am i 6pm
d Tacircl Salwch Statudol (SSP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn gyflogedig ac yn sacircl neun gorfod hunanynysu oherwydd Covid-19 (naill
ain uniongyrchol neu gan fod aelod och cartref yn hunanynysu) efallai y byddwch yn
gymwys i hawlio SSP a fydd yn eich helpu i dalu eich rhent ach biliau
Mae SSP yn cael ei dalu gan eich cyflogwr yn yr un ffordd acircrsquoch cyflog arferol er
enghraifft yn wythnosol neu yn fisol
13
Maersquoch cymhwysedd ar gyfer SSP yn dibynnu ar eich statws cyflogaeth ach enillion
Os ydych yn gyflogedig ac yn hunanynysu byddwch yn cael yr SSP drwy eich cyflogwr
Nid oes yn rhaid ich cyflogwr dalu mwy na chyfradd safonol yr SSP i chi ond gall
ddewis gwneud hynny Mae gan rai cyflogwyr gynlluniau tacircl salwch cytundebol mwy
hael Maen werth darllen eich contract aneu lawlyfr staff yn uniongyrchol gydach
cyflogwr neu eich cynrychiolydd Undeb os ydych chin rhan o Undeb i weld beth y
bydd gennych hawl iddo
Cyfraddau safonol yr SSP
Os ydych chin gyflogedig ac yn ennill o leiaf pound120 yr wythnos byddwch yn gallu cael
pound9585 yr wythnos am hyd at 28 wythnos Fel arfer rhaid i chi fod i ffwrdd or gwaith
am o leiaf 4 diwrnod yn olynol ond yn ddiweddar mae Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi
y bydd yr SSP yn cael ei dalu or diwrnod cyntaf y byddwch yn absennol os ywn
gysylltiedig acirc Covid-19 Maen bwysig rhoi gwybod ich cyflogwr eich bod yn sacircl
oherwydd Covid-19 er mwyn sicrhau eich bod yn cael y taliad cywir
Os ydych chin hunangyflogedig ni fyddwch yn gymwys i gael SSP Fodd bynnag os
byddwch yn sacircl neun hunanynysu o ganlyniad i Covid-19 efallai y byddwch yn gallu
hawlior Credyd Cynhwysol neursquor Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh)
Bydd yr LCCh yn awr yn cael ei dalu o ddiwrnod 1 y salwch yn hytrach na diwrnod
8 Bydd angen i chi wneud hawliad yn dilyn y canllawiau a nodir yn rhan 1a or canllaw
hwn
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth am yr SSP yma
httpswwwgovukstatutory-sick-payeligibility
e Cynllun cadw swyddi ndash ffyrlo
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun Cadw Swyddi Covid-19 newydd a fydd yn berthnasol i lsquoweithwyr ar
ffyrlorsquo Bydd y cynllun yn rhedeg am o leiaf 4 mis o 1 Mawrth 2020 ac yn cael ei
ymestyn os bydd angen
Rydych yn weithiwr ar ffyrlo os ydych yn weithiwr cyflogedig sydd wedirsquoi gadw ar
gyflogres eich cyflogwr yn hytrach narsquoch diswyddo Os bydd eich cyflogwr yn gofyn i
chi fod ar ffyrlo drwy gynllun Cadw Swyddi Llywodraeth y DU bydd yn cysylltu acirc chi
ac yn gofyn i chi gytuno irsquor telerau Byddwch yn cael y pecyn cynllun safonol o leiaf
Bydd eich cyflogwr
yn talu o leiaf 80 och cyflogau misol rheolaidd i chi hyd at uchafswm o pound2500 fel eich cyflog
14
yn gallu hawlio am o leiaf 3 wythnos yn olynol ac am hyd at 3 mis - ond gellir ymestyn hyn
yn gallu dewis talu mwy nar grant - ond nid oes rhaid iddo wneud hynny
yn methu dewis talu llai nar grant
Byddwch yn dal i dalu treth incwm cyfraniadau Yswiriant Gwladol ad-daliadau benthyciadau myfyrwyr ac unrhyw ddidyniadau eraill (fel cyfraniadau pensiwn) och
cyflog
Sut y cyfrifir eich enillion misol
Os ydych chi wedi bod yn gyflogedig (neun cael eich cyflogi gan fusnes cyflogi yn achos gweithwyr asiantaeth) am flwyddyn lawn bydd eich cyflogwr yn hawlio am yr uchaf o naill ai
y swm a enilloch yn yr un mis y llynedd neu
gyfartaledd eich enillion misol or flwyddyn ddiwethaf
Os ydych wedi cael eich cyflogi am lai na blwyddyn bydd eich cyflogwr yn hawlio cyfartaledd eich cyflog misol rheolaidd ers i chi ddechrau gweithio Maer un trefniadaun berthnasol os bydd eich cyflog misol yn amrywio er enghraifft os ydych ar gontract dim oriau
Os gwnaethoch chi ddechrau gweithio ym mis Chwefror 2020 bydd eich cyflogwr yn talu eich enillion orsquor mis hwnnw i chi ar sail pro rata
Bydd y grant a delir ich cyflogwr yn ystyried eich tacircl rheolaidd cytundebol megis cyflogau y comisiwn gorfodol a goramser yn y gorffennol Ni fydd y cyfrifiad yn cynnwys taliadau dewisol comisiwn (gan gynnwys tipiau) neu daliadau bonws taliadau nad ydynt yn arian parod neu fuddion mewn nwyddau
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukguidancecheck-if-you-could-be-covered-by-the-coronavirus-job-
retention-schemehow-much-youll-get
f Cynllun irsquor hunangyflogedig
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun cymorth incwm Covid-19 newydd ar gyfer pobl hunangyflogedig Os
ydych chin hunangyflogedig neun aelod o bartneriaeth ac wedi colli incwm oherwydd
Covid-19 efallai y byddwch yn gymwys i wneud cais am grant
Os ydych yn gymwys bydd y cynllun yn caniataacuteu i chi gael grant trethadwy gwerth
80 och elw masnachu hyd at uchafswm o pound2500 y mis am 3 mis
Cymhwysedd
15
Gallwch wneud cais os ydych chin unigolyn hunangyflogedig neun aelod o
bartneriaeth ach bod chi
wedi cyflwyno eich ffurflen dreth Hunanasesu treth incwm ar gyfer y flwyddyn
dreth 2018-19
wedi masnachu yn y flwyddyn dreth 2019-20
yn masnachu pan fyddwch chin gwneud cais neu y byddech chi heblaw am
Covid-19
yn bwriadu parhau i fasnachu yn y flwyddyn dreth 2020-21
wedi colli elw masnachupartneriaeth masnachu oherwydd Covid-19
Rhaid ich elw masnachu hunangyflogedig hefyd fod yn llai na pound50000 ac maen rhaid
i fwy na hanner eich incwm ddod o hunangyflogaeth Penderfynir ar hyn ar y sail bod
yn rhaid i un orsquor amodau canlynol fod yn wir
bod eich elw masnachuelw masnachu partneriaeth yn 2018-19 yn llai na
pound50000 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner cyfanswm eich incwm
trethadwy
bod ag elw masnachu cyfartalog o lai na pound50000 yn 2016-17 2017-18 a 2018-
19 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner eich incwm trethadwy cyfartalog
yn yr un cyfnod
Os gwnaethoch chi ddechrau masnachu rhwng 2016-19 dim ond y blynyddoedd
hynny y gwnaethoch chi ffeilio ffurflen dreth Hunanasesu ar eu cyfer y bydd CThEM
yn eu defnyddio
Bydd CThEM yn defnyddio data ar ffurflenni 2018-19 a gyflwynwyd eisoes er mwyn nodir rhai syn gymwys a bydd yn asesu risg unrhyw ffurflenni hwyr a gafodd eu ffeilio cyn y dyddiad cau ar 23 Ebrill 2020 yn y ffordd arferol
Os asesir eich bod yn gymwys byddwch yn cael grant trethadwy a fydd yn 80 or elw cyfartalog or blynyddoedd treth (lle bon berthnasol)
2016 i 2017 2017 i 2018 2018 i 2019
I gyfrifor cyfartaledd bydd CThEM yn ychwanegu cyfanswm yr elw masnachu ar gyfer y 3 blynedd treth (lle bon berthnasol) ac ynan rhannu gyda 3 (lle bon berthnasol) ac yn defnyddio hyn i gyfrifo swm misol
Bydd y grant yn cael ei dalun uniongyrchol ich cyfrif banc mewn un rhandaliad Bydd hyn yn digwydd o fis Mehefin 2020 ymlaen
Os mai dim ond yn 2019-2020 y gwnaethoch ddechrau eich busnes bydd angen i chi
wneud cais am Gredyd Cynhwysol (gweler Rhan 1a or canllaw hwn) Maersquor Adran
Gwaith a Phensiynau yn awgrymu eich bod yn siarad acircch cyfrifydd neuch cynghorydd
16
ariannol os yw hyn yn berthnasol i chi i weld pa gymorth pellach allai fod ar gael i chi
o ran rhoir gorau i hawliadau TAW fel y cyhoeddwyd gan Lywodraeth y DU
Sut mae gwneud cais
Nid oes angen i chi wneud cais am y cynllun hwn eich hun bydd CThEM yn cysylltu
acirc chi os ydych chirsquon gymwys Unwaith y bydd CThEM yn cysylltu acirc chi dim ond drwy
govuk y byddwch yn cael mynediad ir cynllun hwn
Bydd CThEM yn gwneud y taliad yn awtomatig ond maen bwysig eich bod yn
cyflwyno eich ffurflen dreth i CThEM ar gyfer 2018-2019 erbyn 23 Ebrill 2020
Os bydd rhywun yn anfon neges destun eich ffonio neun anfon e-bost atoch
yn honni ei fod oddi wrth CThEM gan ddweud eich bod yn gallu hawlio cymorth
ariannol neu fod ad-daliad treth yn ddyledus i chi ac yn gofyn i chi glicio ar
ddolen neun gofyn i chi roi gwybodaeth iddynt fel eich enw cerdyn credyd neu
fanylion banc - maen sgam
Gallwch gael rhagor o wybodaeth yn
httpswwwgovukguidanceclaim-a-grant-through-the-coronavirus-covid-19-self-
employment-income-support-scheme
Nodwch os ydych yn gymwys ar gyfer y cynllun hunangyflogedig bydd angen i chi
drafod eich amgylchiadau unigol acircr Adran Gwaith a Phensiynau er mwyn penderfynu
a fydd unrhyw incwm a gaiff ei dalu ar 80 ym mis Mehefin 2020 yn effeithio ar eich
gallu i hawlio cymorth hyd at y pwynt hwnnw
g Lwfans Tai Lleol (LHA) (Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector preifat yn unig)
Efallai y cewch help gydach rhent i gyd neu ran ohono os ydych yn rhentun breifat Gallwch wneud cais am help tuag at eich costau tai fel rhan or broses Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw hwn) Maersquor Budd-dal Tai bellach wedii ddisodli gan elfen cyfraniad at dŷ hawliad Credyd Cynhwysol ond os ydych o oedran pensiwn rydych yn dal yn debygol o hawlio Budd-dal Tai
Os ydych yn gymwys i gael cymorth gyda chostau tai byddwch yn cael cyfraniad ariannol tuag at eich rhent yn seiliedig ar Lwfans Tai Lleol (LHA) Maer cyfraniad y gallech ei gael yn dibynnu ar ble rydych chin byw a chyfraddaur farchnad rentu yn yr ardal
Gallwch gael rhagor o wybodaeth am yr LHA yma
17
httpsllywcymrulwfans-tai-lleol
h Taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Gall taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP) gynnig arian ychwanegol pan fydd eich cyngor lleol yn penderfynu bod angen help ychwanegol arnoch i daluch costau tai ar
ben yr hyn rydych eisoes yn ei gael drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
Cymhwysedd
Nid oes rhaid irsquoch cyngor lleol roi DHP i chi ndash maersquon dibynnu ar eich amgylchiadau Bydd eich cyngor lleol yn edrych ar eich amgylchiadau i weld a ydych yn gymwys i gael DHP Bydd yn penderfynu faint y byddwch yn ei gael ac am ba hyd y byddwch
yn cael y taliad
I gael DHP bydd angen i chi naill ai fod eisoes yn cael yr hen Fudd-dal Tai neur elfen cyfraniad at dŷ drwyr Credyd Cynhwysol
Os ywr cyngor yn penderfynu rhoi DHP i chi bydd yn ysgrifennu atoch i ddweud
faint fyddwch chin ei gael
pryd bydd y DHP yn dod i ben
Os byddwch dal angen DHP ar ocircl iddo ddod i ben gallwch wneud cais eto
Sut mae gwneud cais
Cysylltwch acircch cyngor lleol a holi sut mae gwneud cais am DHP Efallai y bydd am i chi wneud cais dros y ffocircn neu ar-lein Gallwch gael gwybod sut i gysylltu acircch cyngor lleol drwy nodi eich cod post yma - httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol - a dod o hyd iw fanylion cyswllt ar ei wefan
Mae gan Shelter Cymru hefyd adnodd cymorth ar-lein i helpu i wneud cais Bydd angen i chi nodi eich cod post a llwythor ffurflen gais i lawr drwyr ddolen ganlynol
httpssheltercymruorgukget-advicepaying-for-housinghousing-benefit-and-council-tax-reductiondiscretionary-housing-payments
Pan fyddwch chin gwneud cais byddwch mor glir ag y gallwch pan fyddwch chin esbonio pam mae angen DHP arnoch Er enghraifft dylech egluro
pam na allwch fforddio talu eich rhent
pam na allwch symud i rywle rhatach
a ywn achosi problemau i rywun rydych chirsquon gofalu amdano fel plentyn neu berthynas oedrannus
unrhyw dystiolaeth sydd gennych ee llythyr meddyg neu fanylion dyledion rydych chirsquon eu talu
18
Dylech hefyd ddweud wrth y cyngor os ydych yn aros ir Adran Gwaith a Phensiynau
benderfynu a allwch gael cyfraniad at dŷ drwyrsquor Credyd Cynhwysol
Os ydych yn cael DHP ar hyn o bryd gall eich awdurdod lleol gytuno iw ymestyn yn
ystod achosion Covid-19 ond bydd angen i chi gysylltu ag ef i drafod a chadarnhau
Os byddwch yn gwneud cais ar ffurflen bapur maen syniad da cadw copi or ffurflen
ar gyfer eich cofnodion
Apelio yn erbyn penderfyniad drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Os byddwch yn gwneud cais am gymorth budd-daliadau drwyr Adran Gwaith a
Phensiynau (DWP) ac nad ydych yn cael y canlyniad yr oeddech yn ei ddisgwyl
gallwch apelio yn erbyn y penderfyniad Mae rhai penderfyniadau nad oes modd eu
hailystyried ndash ond bydd yn dweud hynny ar eich llythyr penderfyniad gwreiddiol
I wneud hyn bydd angen i chi yn gyntaf ofyn ir penderfyniad am eich budd-daliadau
gael ei ystyried eto
Gallwch wneud hyn os oes unrhyw rai or canlynol yn berthnasol
rydych chin meddwl bod y swyddfa syn delio acircch hawliad wedi gwneud
camgymeriad neu wedi methu tystiolaeth bwysig
rydych yn anghytuno acircr rhesymau dros y penderfyniad
rydych am ir penderfyniad gael ei ystyried eto
Bydd angen i chi gysylltu acircr swyddfa a roddodd y penderfyniad i chi ndash bydd y
manylion cyswllt ar eich llythyr penderfyniad Er bod modd i chi wneud hynny drwy
lythyr yn ystod yr argyfwng Covid-19 maersquon syniad da i gysylltu dros y ffocircn neu ar-
lein
Os byddwch am apelio yn erbyn penderfyniad bydd angen i chi ofyn am broses
ailystyried gorfodol o fewn mis irsquor dyddiad ar eich llythyr penderfynu Os byddwch yn
gwneud hyn yn ysgrifenedig rhaid ir llythyr neur ffurflen gyrraedd y cyngor o fewn y
dyddiad terfyn hwnnw o fis Os na fyddwch wedi cael eich llythyr penderfyniad
cysylltwch acircr swyddfa lle gwnaethoch gais am y budd-dal
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol gallwch ddefnyddio eich cyfnodolyn i ofyn
am broses ailystyried gorfodol Os nad ydych yn gallu defnyddio eich cyfnodolyn
gallwch ofyn mewn unrhyw rai or ffyrdd canlynol
ysgrifennu ir cyfeiriad ar eich llythyr penderfyniad
llenwi ffurflen ai dychwelyd
19
Ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a y canllaw hwn)
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukapelio-penderfyniad-budd-dal
20
Help gydach biliau o ddydd i ddydd ach costau byw
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Efallai y byddwch yn cael trafferth talu biliau eich cartref o ganlyniad i newidiadau ich incwm yn ystod achos Covid-19 Rydym wedi nodi rhai dewisiadau sydd ar gael i chi isod a allai eich helpu yn ystod y cyfnod hwn
i Cymorth gydarsquor dreth gyngor
Os ydych chin cael trafferth talu eich rhent efallai y byddwch chin gallu gofyn ich
cyngor am help gydach treth gyngor
Mae rhai awgrymiadau yn cynnwys
Gofyn ich cyngor lleol i wasgaru eich treth gyngor dros 12 mis yn hytrach nar
10 arferol ndash bydd hyn yn lleihaur swm y byddwch yn ei dalu bob mis a gall eich
helpu i dalu eich rhent arsquoch biliau eraill Efallai y byddwch yn gallu gofyn am
batrymau talu gwahanol hefyd ond bydd angen cytuno ar hyn gydach cyngor
lleol
Holwch i weld a ydych yn gymwys i gael eithriad disgownt neu ostyngiad
Gofynnwch ich cyngor lleol a fyddai modd i chi leihau eich bil cyffredinol drwy
gael disgownt ar eich treth gyngor
- os ydych chirsquon byw ar eich pen eich hun
- os ydych chirsquon byw gyda dim ond rhywun sydd o dan 17 oed neu fyfyriwr
llawn amser
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd acirc phroblemau iechyd meddwl
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd ag anabledd difrifol
- os ydych chin ennill llai na swm penodol o arian (mae hyn yn dibynnu ble
rydych chin byw) Os ydych ar incwm isel a bod hawl gennych i gael
gostyngiad bydd eich bil yn cael ei ostwng a fydd yn ei gwneud yn fwy
fforddiadwy i chi dalu eich rhent
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth yma
httpsllywcymrutalu-llai-o-dreth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngorgwneud-cais-am-ddisgownt-neu-ostyngiad-treth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngor-taflen-wybodaeth
21
Gwiriwch os yw eich bil yn uwch nag y dylai fod os yw eich eiddo yn y band
treth gyngor anghywir Gallwch wirio band eich treth gyngor a chwestiynu eich
cyngor lleol am y gost os nad ywn edrych yn gywir Gallwch ddod o hyd i fand
eich treth gyngor yma
httpswwwgovukcouncil-tax-bands
Maer ddolen hon yn cynnwys mwy o wybodaeth am sut y caiff eich band ei
gyfrifo
httpswwwgovukguidanceunderstand-how-council-tax-bands-are-
assessedcy
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy roirsquoch cod post
yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Bydd angen i chi nodi eich amgylchiadau pan fyddwch yn gofyn iddo ystyried
eich cais Gall eich cyngor lleol helpu gydar broses hon ond os oes angen
mwy o help arnoch gallwch gysylltu acircch canolfan Cyngor ar Bopeth leol yma
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
Os oes gennych ocircl-ddyledion yn barod mae angen i chi weithredun gyflym
Cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth a all eich cynghori ymhellach
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
j Nwytrydan
Mae Llywodraeth y DU wedi cytuno ar fesurau gydar diwydiant ynni i gefnogi pobl syn
agored i niwed drwy Covid-19 Y bwriad yw sicrhau bod cwsmeriaid syn agored i
niwed a allai fynd i ddyled yn parhau i gael ynni tra maent yn hunanynysu
Yn fwy cyffredinol bydd unrhyw gwsmer ynni sydd mewn trallod ariannol hefyd yn cael
cefnogaeth gan ei gyflenwr a allai gynnwys ad-dalu dyledion ac ailasesu taliadau bil
eu lleihau neu eu rhewi lle bo angen tra bydd datgysylltu mesuryddion credyd yn cael
ei atal yn llwyr
Os ydych yn poeni na fyddwch yn gallu talu eich biliau ynni dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith a thrafod y dewisiadau a allai fod ar gael i chi ich helpu i gadw
eich taliadau ar y trywydd iawn yn ystod Covid-19
22
Efallai y byddwch hefyd am wneud yn siŵr eich bod yn cael y fargen orau o ran eich
ynni Dylai cyflenwyr ynni allu rhoi gwybodaeth i chi i weld a ydych ar y pecyn cywir
neu a oes ganddynt un rhatach ar eich cyfer Er mwyn cymharu acirc chyflenwyr ynni
eraill bydd angen i chi ddefnyddio safle cymharu prisiau ar-lein
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth
Os ydych yn hunanynysu oherwydd bod gennych gyflwr iechyd syn eich gwneud yn
fwy agored i niwed efallai y byddwch yn gymwys ar gyfer y Gofrestr Gwasanaethau acirc
Blaenoriaeth
Maer Gofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth yn wasanaeth am ddim syn cynnig sawl
budd fel cymorth acirc blaenoriaeth mewn argyfwng rhybudd ymlaen llaw am ymyriadau
yn y cyflenwad a rhagor o fanteision wrth reoli eich cyfrif ynni
Cymhwysedd
Rydych chin gymwys
- os ydych chi o oedran pensiwn
- os ydych chin anabl neu fod gennych salwch cronig
- os oes gennych gyflwr meddygol hirdymor
- os oes gennych nam ar y clyw neur golwg neu anghenion cyfathrebu
ychwanegol
- os ydych chi mewn sefyllfa fregus
Sut mae gwneud cais
Mae angen i chi gysylltu acircch cyflenwr ynni yn uniongyrchol i fynd ar y Gofrestr
Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth Mae gan bob cyflenwr ynni a gweithredwr rhwydwaith
ei gofrestr ei hun
Gallwch ofyn ich cyflenwr drosglwyddo eich manylion ich gweithredwr
rhwydwaith yn enwedig os ydych yn dibynnu ar eich cyflenwad am resymau
meddygol er enghraifft
Os oes gennych gyflenwr gwahanol ar gyfer eich nwy a thrydan mae angen i
chi gysylltu acircr ddau
Os byddwch yn newid cyflenwr bydd angen i chi gofrestru eto ar gyfer y
gwasanaeth
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwofgemgovukconsumershousehold-gas-and-electricity-guideextra-
help-energy-servicespriority-services-register
23
l Dŵr
Os ydych chin cael trafferth talu eich bil dŵr dylech gysylltu acircch cyflenwr ar unwaith
Mae gan lawer o gwmniumlau dŵr gynlluniau caledi neu ffyrdd eraill y gallant helpu
cwsmeriaid syn rhoi gwybod iddynt eu bod yn cael problem talu eu bil
Os ydych gyda Dŵr Cymru mae wedi nodir cymorth y gall ei ddarparu syn cynnwys
cynlluniau talu a gostyngiadau yn y gyfradd ddŵr Mae rhagor o wybodaeth ar gael
yma
httpswwwdwrcymrucomcy-GBMy-AccountHelp-Paying-My-Water-Billaspx
m Band eang a ffonau symudol
Mae cadw cysylltiad rhwng y cartref ar byd y tu allan yn bwysig ar hyn o bryd Os
ydych chin poeni am dalu eich bil band eang neu ffocircn symudol dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y bydd yn gallu rhoi cynllun talu neu gymorth
arall ar waith ich helpu i gadw mewn cysylltiad
n Banciau cardiau credyd benthyciadau
Er y gall dyled banc cerdyn credyd a benthyciad gronnin gyflym a bod yn destun
pryder mawr maen bwysig rhoi trefn ar unrhyw ddyledion eraill fel ocircl-ddyledion rhent
biliau ynni neur dreth gyngor yn gyntaf Y rheswm am hyn yw bod canlyniadau
uniongyrchol peidio acirc thalur pethau hyn yn llawer mwy difrifol
Mae llawer o fanciau a chwmniumlau cardiau credyd yn cynnig gwyliau rhag talu mwy o
gyfleusterau gorddrafft a chyfraddau llog isel i helpu pobl drwy gydol cyfnod Covid-19
Os ydych chin poeni am dalu eich taliadau banc neu gerdyn credyd dylech gysylltu
acircch cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu newydd
neu gymorth arall ar waith ich helpu
Mae sawl busnes wedi mynd i drafferthion ariannol yn ystod Covid-19 ac mae rhai
wedi mynd i ddwylorsquor gweinyddwyr er enghraifft BrightHouse Er gwaethaf hyn maen
bwysig cofio bod unrhyw ddyled syn ddyledus yn parhau a bydd disgwyl i chi ddal i
wneud eich taliadau ariannol Os ydych chin cael trafferth talu cysylltwch acircr cwmni i
drafod pa gymorth y maen gallu ei gynnig Bydd Cyngor ar Bopeth yn gallu helpu os
oes angen cymorth arnoch i wneud hyn
Os ydych yn agosaacuteu at oedran pensiwn ac yn poeni am y farchnad ariannol ac yn
ystyried eich dewisiadau o ran eich pensiwn neu fel arall maer Awdurdod Ymddygiad
Ariannol (FCA) yn awgrymu nad ydych yn rhuthro i wneud penderfyniad ac y dylech
gael cyngor annibynnol Gallwch gael gafael ar ganllaw pensiwn Cymraeg clir am
24
ddim cyn gwneud unrhyw benderfyniad am eich cynilion ymddeol drwy wefan y
Gwasanaeth Cynghori ar Bensiynau
Maer FCA hefyd yn awgrymu eich bod yn wyliadwrus o sgamiau ar hyn o bryd ac yn
mynd i wefan Scam Smart i ddysgu sut i ddiogelu eich hun rhag sgamiau pensiwn
Mae hyn yn cynnwys pobl sydd eisoes wedi ymddeol ac syn ailfeddwl eu dewisiadau
Benthyciadau diwrnod cyflog
Maersquor FCA yn disgwyl i gwmniumlau syrsquon darparu benthyciadau credyd tymor byr cost
uchel (HCSTC) roi cymorth irsquor cwsmeriaid hynny syrsquon cael trafferth gwneud taliadau o
ganlyniad irsquor coronafeirws
Os ydych yn poeni am ad-dalu benthyciad dylech gysylltu acircrsquoch darparwr ar unwaith
oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu amgen ar waith ich helpu
o Trwydded deledu
Maer BBC wedi cyhoeddi ei fod yn oedi cyn codi tacircl ar bobl dros 75 oed am
drwyddedau teledu tan fis Awst yng ngoleunir achosion o Covid-19 Os ydych yn cael
trafferth talu eich trwydded deledu ac nad ydych yn perthyn ir categori oedran hwn
dylech gysylltu acircr cwmni trwyddedu teledu ar unwaith i drafod pa ddewisiadau sydd
ar gael i chi Gallwch weld eu manylion yma
httpswwwtvlicensingcouklanguagesLANG1
p Prydau ysgol am ddim
Os oes gan eich plentyn neu blant hawl i gael prydau ysgol am ddim byddwch yn dal
i gael y cymorth hwn er bod yr ysgolion ar gau
Mae awdurdodau lleol yng Nghymru i gyd wedi gwneud trefniadau i sicrhau bod
disgyblion syn cael prydau ysgol am ddim yn parhau iw cael Gall y trefniadau hyn
amrywio yn ocircl ardal yr awdurdod lleol rydych yn byw ynddi
Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol i gael gwybod sut maer cynllun yn cael ei
weinyddu os nad yw wedi cysylltu acirc chin barod Gallwch ddod o hyd iw fanylion
cyswllt drwy nodi eich cod post yma a chwilio am ei fanylion cyswllt drwy ei wefan
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
q Banciau bwyd
Mae banciau bwyd yn gwneud popeth o fewn eu gallu i barhau i weithredu drwy Covid-
19 ac ich helpu gyda chyflenwadau bwyd Fodd bynnag cofiwch y gallair broses
25
gyfeirio rydych yn ei dilyn i gael gafael ar y bwyd fod wedi newid yn eich ardal leol ar
hyn o bryd Mae rhai banciau bwyd hefyd wedi gorfod cau neu nid ydynt ar agor am
gymaint o oriau oherwydd Covid-19
Oherwydd cyngor ar gadw pellter cymdeithasol ac er eich diogelwch maen bosibl bod
y broses ar gyfer cael gafael ar fwyd gan fanc bwyd wedi newid yn dibynnu ar eich
ardal leol Oherwydd hyn maersquon syniad da i chi holi am y trefniadau wrth siarad acircch
asiantaeth atgyfeirio neu gysylltu acirc hi dros y ffocircn cyn mynd ir banc bwyd i ddeall pa
drefniadau sydd ar waith ar hyn o bryd
Gallwch ddod o hyd ich banc bwyd lleol drwy ddefnyddior wefan ganlynol
httpswwwtrusselltrustorgget-helpfind-a-foodbank
Cael gafael ar gyflenwadau gan fanc bwyd
Bydd angen taleb bwyd arnoch y gallwch eu cael naill ai drwy eich cymdeithas dai
gwasanaethau cynghori lleol rhai swyddfeydd Cyngor ar Bopeth lleol gwasanaethau
cymdeithasol neu asiantaethau lleol fel canolfannau plant Mae Ymddiriedolaeth
Trussell bellach wedi rhoi system e-atgyfeirio ar-lein ar waith ar gyfer rhai ou banciau
bwyd i helpu i gynnal mesurau cadw pellter cymdeithasol yn ystod achosion Covid-
19
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwtrusselltrustorgget-helpemergency-food
26
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF)
Maersquor Gronfa Cymorth Dewisol (DAF) yn gronfa y gellir troi ati pan fyddwch wedi
chwilio ym mhob man arall Ei bwriad yw cefnogi pobl syn profi caledi difrifol Bydd
llawer or bobl hyn ymhlith y rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas oherwydd
materion syn ymwneud acirc thlodi materion iechyd corfforol a meddyliol ac oedran ac
felly maent yn wynebu mwy o risg o effeithiau Covid-19 oherwydd rhesymau syn
ymwneud ag iechyd neur economi
Maer gronfa yn cynnwys dau fath o grant
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP)
Maersquor EAP yn grant syrsquon helpu gyda chostau hanfodol ar ocircl argyfwng neu os bydd
hawliwr wedi profi trychineb megis llifogydd neu dacircn yn y cartref neu galedi ariannol
difrifol am resymau syn cynnwys oedi gyda thalu budd-daliadau
Bwriad y taliad yw helpu i dalu am fwyd nwy a thrydan dillad a chostau teithio brys
Nid ywr gronfa wedii chynllunio i dalu am ddiffygion ariannol parhaus ond maen grant
y gellir manteisio arno pan fyddwch wedi rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Mae nifer o daliadau brys ar gael - nid oes unrhyw feini prawf cymhwyster ar wahacircn i
angen ar ocircl rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Rydych yn gallu hawlio 1 dyfarniad mewn 28 diwrnod a 3 dyfarniad mewn cyfnod treigl
o 12 mis
Gallwch gael EAP yn syth ich cyfrif banc Bydd angen i chi ddarparu eich cod didoli a
rhif eich cyfrif fel rhan och cais
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP)
Grant yw taliadau IAP i helpu rhywun i fywn annibynnol yn hytrach na mynd i sefydliad
neu aros yno megis cartref gofal neu ysbyty Maer grant yn cwmpasu eitemau
hanfodol yn y cartref fel
nwyddau gwyn fel oergell popty a pheiriant golchi
eitemau cartref hanfodol megis gwelyau dillad gwely a seddau
Mae angen ir ceisiadau hyn gael eu cefnogi gan lsquobartner cymeradwyrsquo a all hefyd eich
helpu i lenwi eich cais neu wneud cais ar eich rhan Maersquon cynnwys
awdurdodau lleol
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
10
Maersquor LCCh Newydd yn daliad bob pythefnos y gellir ei hawlio ar ei ben ei hun neu ar
yr un pryd acircr Credyd Cynhwysol (CC) Bydd yn cymryd o leiaf 14 diwrnod cyn i chi
dderbyn y taliad cyntaf
Gallai unrhyw bensiwn personol sydd gennych effeithio ar faint y gallech ei dderbyn
Fodd bynnag ni fydd ffynonellau incwm eraill na chynilion yn effeithio arno Os yw
eich partner yn gweithio nid fydd hyn yn effeithio ar eich hawliad
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth am yr LCCh Newydd yma
httpswwwgovukguidancenew-style-employment-and-support-allowance
Cymhwysedd
I gael yr LCCh Newydd mae angen i chi
fod wedi gweithio fel cyflogai neu fod wedi bod yn hunangyflogedig
fod wedi talu digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol yn y 2 i 3 blynedd diwethaf
- mae credydau Yswiriant Gwladol hefyd yn cyfrif
Chewch chi ddim yr LCCh Newydd os
ydych chin cael y premiwm anabledd difrifol neu fod gennych hawl irsquow gael
os cawsoch y premiwm anabledd difrifol yn ystod y mis diwethaf neu os oedd
gennych hawl irsquow gael arsquoch bod yn dal yn gymwys iw gael
Ni chewch yr LCCh Newydd os ydych chirsquon cael Tacircl Salwch Statudol (SSP) gan
gyflogwr ond gallwch wneud cais amdano hyd at 3 mis cyn ich SSP ddod i ben
Gallech gael Credyd Cynhwysol ar yr un pryd neu yn llersquor LCCh Newydd
Tra byddwch yn cael yr LCCh Newydd byddwch yn ennill credydau Yswiriant Gwladol
Dosbarth 1 a all helpu tuag at eich Pensiwn y Wladwriaeth a budd-daliadau ar sail
cyfraniadau eraill yn y dyfodol
Sut mae gwneud cais
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol siaradwch acircch hyfforddwr gwaith neuch
rheolwr achos drwy eich cyfnodolyn ar-lein ynglŷn acirc gwneud cais Gallwch wneud hyn
drwy fewngofnodi irsquoch cyfrif Credyd Cynhwysol
Os nad ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol bydd angen i chi ffonio llinell gymorth
y Credyd Cynhwysol i drefnu hawliad newydd
- 0800 328 1744 (Cymraeg) Dewiswch rif 2
- 0800 328 5644 (Saesneg) Dewiswch rif 2
- 0800 328 1344 (ffocircn testun) Dewiswch rif 2
11
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener rhwng 0800am a 600pm
c Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn ddi-waith neun gweithio llai nag 16 awr yr wythnos efallai y byddwch yn
gallu cael y Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG) irsquoch helpu wrth chwilio am waith Er
mwyn hawlio bydda angen i chi fod wedi talu digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol
aneu wedi cael digon o gredydau yn y 2 flynedd dreth lawn ddiwethaf
Maersquor LCG Newydd yn daliad bob pythefnos y gellir ei hawlio ar ei ben ei hun neu ar
yr un pryd acircrsquor Credyd Cynhwysol Os ydych chin gymwys gallwch gael LCG Newydd
am hyd at 182 diwrnod Ar ocircl hyn bydd eich hyfforddwr gwaith yn siarad acirc chi am eich
dewisiadau
Os ydych chin gymwys ar gyfer yr LCG arsquor Credyd Cynhwysol bydd swm yr LCG y
byddwch yn ei gael yn cael ei ystyried fel incwm ar gyfer y Credyd Cynhwysol
Nid yw eich cynilion ach cyfalaf (neu gynilion cyfalaf ac incwm eich partner) yn cael
eu hystyried wrth hawliorsquor LCG Newydd Fodd bynnag gall unrhyw enillion neu daliad
yr ydych yn ei gael o gronfa bensiwn effeithio ar y swm y gallech ei gael
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth am yr LCG Newydd yma
httpswwwgovukguidancenew-style-jobseekers-allowance
Cymhwysedd
I fod yn gymwys i gael LCG Newydd bydd angen i chi fod wedi gweithio fel cyflogai
ac wedi talu cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 1 fel arfer yn y 2 i 3 blynedd
diwethaf Gall credydau Yswiriant Gwladol gyfrif hefyd
Ni fyddwch yn gymwys os oeddech yn hunangyflogedig a dim ond wedi talu
cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 2 oni bai eich bod yn gweithio fel pysgotwr
cyfran neu weithiwr datblygu gwirfoddolwyr
Bydd angen i chi hefyd
fod yn 18 oed neu hŷn
fod dan oedran Pensiwn y Wladwriaeth
beidio acirc bod mewn addysg amser llawn
fod ar gael i weithio
12
beidio acirc bod yn gweithio ar hyn o bryd neun gweithio llai nag 16 awr yr wythnos
ar gyfartaledd
beidio acirc bod acirc salwch neu anabledd syn eich atal rhag gweithio
fod yn byw yng Nghymru yr Alban neu Loegr
fod acirc hawl i weithio yn y DU
Bydd angen i chi hefyd ddangos eich bod yn chwilio am waith er mwyn parhau i gael
taliadau
Edrychwch i weld a ydych yn gymwys ar gyfer y Credyd Cynhwysol Os ydych chi
gallech gael Credyd Cynhwysol ar yr un pryd neu yn llersquor LCG Newydd
Tra byddwch yn cael yr LCCh Newydd byddwch yn ennill credydau Yswiriant Gwladol
Dosbarth 1 a all helpu tuag at eich Pensiwn y Wladwriaeth a budd-daliadau ar sail
cyfraniadau eraill yn y dyfodol
Sut mae gwneud cais
Bydd angen i chi wneud cais ar-lein yma
httpswwwapply-for-new-style-jsaservicegovuklang=cy
Os nad ydych yn gallu gwneud cais ar-lein gallwch wneud cais dros y ffocircn drwy ffonio
Y Ganolfan Byd Gwaith
Rhif ffocircn 0800 055 6688
Ffocircn testun 0800 023 4888
Cyfnewid testun (os na allwch glywed neu siarad ar y ffocircn) 18001 yna 0800 055
6688
Cymraeg 0800 012 1888
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 8am i 6pm
d Tacircl Salwch Statudol (SSP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn gyflogedig ac yn sacircl neun gorfod hunanynysu oherwydd Covid-19 (naill
ain uniongyrchol neu gan fod aelod och cartref yn hunanynysu) efallai y byddwch yn
gymwys i hawlio SSP a fydd yn eich helpu i dalu eich rhent ach biliau
Mae SSP yn cael ei dalu gan eich cyflogwr yn yr un ffordd acircrsquoch cyflog arferol er
enghraifft yn wythnosol neu yn fisol
13
Maersquoch cymhwysedd ar gyfer SSP yn dibynnu ar eich statws cyflogaeth ach enillion
Os ydych yn gyflogedig ac yn hunanynysu byddwch yn cael yr SSP drwy eich cyflogwr
Nid oes yn rhaid ich cyflogwr dalu mwy na chyfradd safonol yr SSP i chi ond gall
ddewis gwneud hynny Mae gan rai cyflogwyr gynlluniau tacircl salwch cytundebol mwy
hael Maen werth darllen eich contract aneu lawlyfr staff yn uniongyrchol gydach
cyflogwr neu eich cynrychiolydd Undeb os ydych chin rhan o Undeb i weld beth y
bydd gennych hawl iddo
Cyfraddau safonol yr SSP
Os ydych chin gyflogedig ac yn ennill o leiaf pound120 yr wythnos byddwch yn gallu cael
pound9585 yr wythnos am hyd at 28 wythnos Fel arfer rhaid i chi fod i ffwrdd or gwaith
am o leiaf 4 diwrnod yn olynol ond yn ddiweddar mae Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi
y bydd yr SSP yn cael ei dalu or diwrnod cyntaf y byddwch yn absennol os ywn
gysylltiedig acirc Covid-19 Maen bwysig rhoi gwybod ich cyflogwr eich bod yn sacircl
oherwydd Covid-19 er mwyn sicrhau eich bod yn cael y taliad cywir
Os ydych chin hunangyflogedig ni fyddwch yn gymwys i gael SSP Fodd bynnag os
byddwch yn sacircl neun hunanynysu o ganlyniad i Covid-19 efallai y byddwch yn gallu
hawlior Credyd Cynhwysol neursquor Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh)
Bydd yr LCCh yn awr yn cael ei dalu o ddiwrnod 1 y salwch yn hytrach na diwrnod
8 Bydd angen i chi wneud hawliad yn dilyn y canllawiau a nodir yn rhan 1a or canllaw
hwn
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth am yr SSP yma
httpswwwgovukstatutory-sick-payeligibility
e Cynllun cadw swyddi ndash ffyrlo
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun Cadw Swyddi Covid-19 newydd a fydd yn berthnasol i lsquoweithwyr ar
ffyrlorsquo Bydd y cynllun yn rhedeg am o leiaf 4 mis o 1 Mawrth 2020 ac yn cael ei
ymestyn os bydd angen
Rydych yn weithiwr ar ffyrlo os ydych yn weithiwr cyflogedig sydd wedirsquoi gadw ar
gyflogres eich cyflogwr yn hytrach narsquoch diswyddo Os bydd eich cyflogwr yn gofyn i
chi fod ar ffyrlo drwy gynllun Cadw Swyddi Llywodraeth y DU bydd yn cysylltu acirc chi
ac yn gofyn i chi gytuno irsquor telerau Byddwch yn cael y pecyn cynllun safonol o leiaf
Bydd eich cyflogwr
yn talu o leiaf 80 och cyflogau misol rheolaidd i chi hyd at uchafswm o pound2500 fel eich cyflog
14
yn gallu hawlio am o leiaf 3 wythnos yn olynol ac am hyd at 3 mis - ond gellir ymestyn hyn
yn gallu dewis talu mwy nar grant - ond nid oes rhaid iddo wneud hynny
yn methu dewis talu llai nar grant
Byddwch yn dal i dalu treth incwm cyfraniadau Yswiriant Gwladol ad-daliadau benthyciadau myfyrwyr ac unrhyw ddidyniadau eraill (fel cyfraniadau pensiwn) och
cyflog
Sut y cyfrifir eich enillion misol
Os ydych chi wedi bod yn gyflogedig (neun cael eich cyflogi gan fusnes cyflogi yn achos gweithwyr asiantaeth) am flwyddyn lawn bydd eich cyflogwr yn hawlio am yr uchaf o naill ai
y swm a enilloch yn yr un mis y llynedd neu
gyfartaledd eich enillion misol or flwyddyn ddiwethaf
Os ydych wedi cael eich cyflogi am lai na blwyddyn bydd eich cyflogwr yn hawlio cyfartaledd eich cyflog misol rheolaidd ers i chi ddechrau gweithio Maer un trefniadaun berthnasol os bydd eich cyflog misol yn amrywio er enghraifft os ydych ar gontract dim oriau
Os gwnaethoch chi ddechrau gweithio ym mis Chwefror 2020 bydd eich cyflogwr yn talu eich enillion orsquor mis hwnnw i chi ar sail pro rata
Bydd y grant a delir ich cyflogwr yn ystyried eich tacircl rheolaidd cytundebol megis cyflogau y comisiwn gorfodol a goramser yn y gorffennol Ni fydd y cyfrifiad yn cynnwys taliadau dewisol comisiwn (gan gynnwys tipiau) neu daliadau bonws taliadau nad ydynt yn arian parod neu fuddion mewn nwyddau
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukguidancecheck-if-you-could-be-covered-by-the-coronavirus-job-
retention-schemehow-much-youll-get
f Cynllun irsquor hunangyflogedig
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun cymorth incwm Covid-19 newydd ar gyfer pobl hunangyflogedig Os
ydych chin hunangyflogedig neun aelod o bartneriaeth ac wedi colli incwm oherwydd
Covid-19 efallai y byddwch yn gymwys i wneud cais am grant
Os ydych yn gymwys bydd y cynllun yn caniataacuteu i chi gael grant trethadwy gwerth
80 och elw masnachu hyd at uchafswm o pound2500 y mis am 3 mis
Cymhwysedd
15
Gallwch wneud cais os ydych chin unigolyn hunangyflogedig neun aelod o
bartneriaeth ach bod chi
wedi cyflwyno eich ffurflen dreth Hunanasesu treth incwm ar gyfer y flwyddyn
dreth 2018-19
wedi masnachu yn y flwyddyn dreth 2019-20
yn masnachu pan fyddwch chin gwneud cais neu y byddech chi heblaw am
Covid-19
yn bwriadu parhau i fasnachu yn y flwyddyn dreth 2020-21
wedi colli elw masnachupartneriaeth masnachu oherwydd Covid-19
Rhaid ich elw masnachu hunangyflogedig hefyd fod yn llai na pound50000 ac maen rhaid
i fwy na hanner eich incwm ddod o hunangyflogaeth Penderfynir ar hyn ar y sail bod
yn rhaid i un orsquor amodau canlynol fod yn wir
bod eich elw masnachuelw masnachu partneriaeth yn 2018-19 yn llai na
pound50000 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner cyfanswm eich incwm
trethadwy
bod ag elw masnachu cyfartalog o lai na pound50000 yn 2016-17 2017-18 a 2018-
19 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner eich incwm trethadwy cyfartalog
yn yr un cyfnod
Os gwnaethoch chi ddechrau masnachu rhwng 2016-19 dim ond y blynyddoedd
hynny y gwnaethoch chi ffeilio ffurflen dreth Hunanasesu ar eu cyfer y bydd CThEM
yn eu defnyddio
Bydd CThEM yn defnyddio data ar ffurflenni 2018-19 a gyflwynwyd eisoes er mwyn nodir rhai syn gymwys a bydd yn asesu risg unrhyw ffurflenni hwyr a gafodd eu ffeilio cyn y dyddiad cau ar 23 Ebrill 2020 yn y ffordd arferol
Os asesir eich bod yn gymwys byddwch yn cael grant trethadwy a fydd yn 80 or elw cyfartalog or blynyddoedd treth (lle bon berthnasol)
2016 i 2017 2017 i 2018 2018 i 2019
I gyfrifor cyfartaledd bydd CThEM yn ychwanegu cyfanswm yr elw masnachu ar gyfer y 3 blynedd treth (lle bon berthnasol) ac ynan rhannu gyda 3 (lle bon berthnasol) ac yn defnyddio hyn i gyfrifo swm misol
Bydd y grant yn cael ei dalun uniongyrchol ich cyfrif banc mewn un rhandaliad Bydd hyn yn digwydd o fis Mehefin 2020 ymlaen
Os mai dim ond yn 2019-2020 y gwnaethoch ddechrau eich busnes bydd angen i chi
wneud cais am Gredyd Cynhwysol (gweler Rhan 1a or canllaw hwn) Maersquor Adran
Gwaith a Phensiynau yn awgrymu eich bod yn siarad acircch cyfrifydd neuch cynghorydd
16
ariannol os yw hyn yn berthnasol i chi i weld pa gymorth pellach allai fod ar gael i chi
o ran rhoir gorau i hawliadau TAW fel y cyhoeddwyd gan Lywodraeth y DU
Sut mae gwneud cais
Nid oes angen i chi wneud cais am y cynllun hwn eich hun bydd CThEM yn cysylltu
acirc chi os ydych chirsquon gymwys Unwaith y bydd CThEM yn cysylltu acirc chi dim ond drwy
govuk y byddwch yn cael mynediad ir cynllun hwn
Bydd CThEM yn gwneud y taliad yn awtomatig ond maen bwysig eich bod yn
cyflwyno eich ffurflen dreth i CThEM ar gyfer 2018-2019 erbyn 23 Ebrill 2020
Os bydd rhywun yn anfon neges destun eich ffonio neun anfon e-bost atoch
yn honni ei fod oddi wrth CThEM gan ddweud eich bod yn gallu hawlio cymorth
ariannol neu fod ad-daliad treth yn ddyledus i chi ac yn gofyn i chi glicio ar
ddolen neun gofyn i chi roi gwybodaeth iddynt fel eich enw cerdyn credyd neu
fanylion banc - maen sgam
Gallwch gael rhagor o wybodaeth yn
httpswwwgovukguidanceclaim-a-grant-through-the-coronavirus-covid-19-self-
employment-income-support-scheme
Nodwch os ydych yn gymwys ar gyfer y cynllun hunangyflogedig bydd angen i chi
drafod eich amgylchiadau unigol acircr Adran Gwaith a Phensiynau er mwyn penderfynu
a fydd unrhyw incwm a gaiff ei dalu ar 80 ym mis Mehefin 2020 yn effeithio ar eich
gallu i hawlio cymorth hyd at y pwynt hwnnw
g Lwfans Tai Lleol (LHA) (Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector preifat yn unig)
Efallai y cewch help gydach rhent i gyd neu ran ohono os ydych yn rhentun breifat Gallwch wneud cais am help tuag at eich costau tai fel rhan or broses Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw hwn) Maersquor Budd-dal Tai bellach wedii ddisodli gan elfen cyfraniad at dŷ hawliad Credyd Cynhwysol ond os ydych o oedran pensiwn rydych yn dal yn debygol o hawlio Budd-dal Tai
Os ydych yn gymwys i gael cymorth gyda chostau tai byddwch yn cael cyfraniad ariannol tuag at eich rhent yn seiliedig ar Lwfans Tai Lleol (LHA) Maer cyfraniad y gallech ei gael yn dibynnu ar ble rydych chin byw a chyfraddaur farchnad rentu yn yr ardal
Gallwch gael rhagor o wybodaeth am yr LHA yma
17
httpsllywcymrulwfans-tai-lleol
h Taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Gall taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP) gynnig arian ychwanegol pan fydd eich cyngor lleol yn penderfynu bod angen help ychwanegol arnoch i daluch costau tai ar
ben yr hyn rydych eisoes yn ei gael drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
Cymhwysedd
Nid oes rhaid irsquoch cyngor lleol roi DHP i chi ndash maersquon dibynnu ar eich amgylchiadau Bydd eich cyngor lleol yn edrych ar eich amgylchiadau i weld a ydych yn gymwys i gael DHP Bydd yn penderfynu faint y byddwch yn ei gael ac am ba hyd y byddwch
yn cael y taliad
I gael DHP bydd angen i chi naill ai fod eisoes yn cael yr hen Fudd-dal Tai neur elfen cyfraniad at dŷ drwyr Credyd Cynhwysol
Os ywr cyngor yn penderfynu rhoi DHP i chi bydd yn ysgrifennu atoch i ddweud
faint fyddwch chin ei gael
pryd bydd y DHP yn dod i ben
Os byddwch dal angen DHP ar ocircl iddo ddod i ben gallwch wneud cais eto
Sut mae gwneud cais
Cysylltwch acircch cyngor lleol a holi sut mae gwneud cais am DHP Efallai y bydd am i chi wneud cais dros y ffocircn neu ar-lein Gallwch gael gwybod sut i gysylltu acircch cyngor lleol drwy nodi eich cod post yma - httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol - a dod o hyd iw fanylion cyswllt ar ei wefan
Mae gan Shelter Cymru hefyd adnodd cymorth ar-lein i helpu i wneud cais Bydd angen i chi nodi eich cod post a llwythor ffurflen gais i lawr drwyr ddolen ganlynol
httpssheltercymruorgukget-advicepaying-for-housinghousing-benefit-and-council-tax-reductiondiscretionary-housing-payments
Pan fyddwch chin gwneud cais byddwch mor glir ag y gallwch pan fyddwch chin esbonio pam mae angen DHP arnoch Er enghraifft dylech egluro
pam na allwch fforddio talu eich rhent
pam na allwch symud i rywle rhatach
a ywn achosi problemau i rywun rydych chirsquon gofalu amdano fel plentyn neu berthynas oedrannus
unrhyw dystiolaeth sydd gennych ee llythyr meddyg neu fanylion dyledion rydych chirsquon eu talu
18
Dylech hefyd ddweud wrth y cyngor os ydych yn aros ir Adran Gwaith a Phensiynau
benderfynu a allwch gael cyfraniad at dŷ drwyrsquor Credyd Cynhwysol
Os ydych yn cael DHP ar hyn o bryd gall eich awdurdod lleol gytuno iw ymestyn yn
ystod achosion Covid-19 ond bydd angen i chi gysylltu ag ef i drafod a chadarnhau
Os byddwch yn gwneud cais ar ffurflen bapur maen syniad da cadw copi or ffurflen
ar gyfer eich cofnodion
Apelio yn erbyn penderfyniad drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Os byddwch yn gwneud cais am gymorth budd-daliadau drwyr Adran Gwaith a
Phensiynau (DWP) ac nad ydych yn cael y canlyniad yr oeddech yn ei ddisgwyl
gallwch apelio yn erbyn y penderfyniad Mae rhai penderfyniadau nad oes modd eu
hailystyried ndash ond bydd yn dweud hynny ar eich llythyr penderfyniad gwreiddiol
I wneud hyn bydd angen i chi yn gyntaf ofyn ir penderfyniad am eich budd-daliadau
gael ei ystyried eto
Gallwch wneud hyn os oes unrhyw rai or canlynol yn berthnasol
rydych chin meddwl bod y swyddfa syn delio acircch hawliad wedi gwneud
camgymeriad neu wedi methu tystiolaeth bwysig
rydych yn anghytuno acircr rhesymau dros y penderfyniad
rydych am ir penderfyniad gael ei ystyried eto
Bydd angen i chi gysylltu acircr swyddfa a roddodd y penderfyniad i chi ndash bydd y
manylion cyswllt ar eich llythyr penderfyniad Er bod modd i chi wneud hynny drwy
lythyr yn ystod yr argyfwng Covid-19 maersquon syniad da i gysylltu dros y ffocircn neu ar-
lein
Os byddwch am apelio yn erbyn penderfyniad bydd angen i chi ofyn am broses
ailystyried gorfodol o fewn mis irsquor dyddiad ar eich llythyr penderfynu Os byddwch yn
gwneud hyn yn ysgrifenedig rhaid ir llythyr neur ffurflen gyrraedd y cyngor o fewn y
dyddiad terfyn hwnnw o fis Os na fyddwch wedi cael eich llythyr penderfyniad
cysylltwch acircr swyddfa lle gwnaethoch gais am y budd-dal
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol gallwch ddefnyddio eich cyfnodolyn i ofyn
am broses ailystyried gorfodol Os nad ydych yn gallu defnyddio eich cyfnodolyn
gallwch ofyn mewn unrhyw rai or ffyrdd canlynol
ysgrifennu ir cyfeiriad ar eich llythyr penderfyniad
llenwi ffurflen ai dychwelyd
19
Ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a y canllaw hwn)
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukapelio-penderfyniad-budd-dal
20
Help gydach biliau o ddydd i ddydd ach costau byw
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Efallai y byddwch yn cael trafferth talu biliau eich cartref o ganlyniad i newidiadau ich incwm yn ystod achos Covid-19 Rydym wedi nodi rhai dewisiadau sydd ar gael i chi isod a allai eich helpu yn ystod y cyfnod hwn
i Cymorth gydarsquor dreth gyngor
Os ydych chin cael trafferth talu eich rhent efallai y byddwch chin gallu gofyn ich
cyngor am help gydach treth gyngor
Mae rhai awgrymiadau yn cynnwys
Gofyn ich cyngor lleol i wasgaru eich treth gyngor dros 12 mis yn hytrach nar
10 arferol ndash bydd hyn yn lleihaur swm y byddwch yn ei dalu bob mis a gall eich
helpu i dalu eich rhent arsquoch biliau eraill Efallai y byddwch yn gallu gofyn am
batrymau talu gwahanol hefyd ond bydd angen cytuno ar hyn gydach cyngor
lleol
Holwch i weld a ydych yn gymwys i gael eithriad disgownt neu ostyngiad
Gofynnwch ich cyngor lleol a fyddai modd i chi leihau eich bil cyffredinol drwy
gael disgownt ar eich treth gyngor
- os ydych chirsquon byw ar eich pen eich hun
- os ydych chirsquon byw gyda dim ond rhywun sydd o dan 17 oed neu fyfyriwr
llawn amser
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd acirc phroblemau iechyd meddwl
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd ag anabledd difrifol
- os ydych chin ennill llai na swm penodol o arian (mae hyn yn dibynnu ble
rydych chin byw) Os ydych ar incwm isel a bod hawl gennych i gael
gostyngiad bydd eich bil yn cael ei ostwng a fydd yn ei gwneud yn fwy
fforddiadwy i chi dalu eich rhent
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth yma
httpsllywcymrutalu-llai-o-dreth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngorgwneud-cais-am-ddisgownt-neu-ostyngiad-treth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngor-taflen-wybodaeth
21
Gwiriwch os yw eich bil yn uwch nag y dylai fod os yw eich eiddo yn y band
treth gyngor anghywir Gallwch wirio band eich treth gyngor a chwestiynu eich
cyngor lleol am y gost os nad ywn edrych yn gywir Gallwch ddod o hyd i fand
eich treth gyngor yma
httpswwwgovukcouncil-tax-bands
Maer ddolen hon yn cynnwys mwy o wybodaeth am sut y caiff eich band ei
gyfrifo
httpswwwgovukguidanceunderstand-how-council-tax-bands-are-
assessedcy
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy roirsquoch cod post
yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Bydd angen i chi nodi eich amgylchiadau pan fyddwch yn gofyn iddo ystyried
eich cais Gall eich cyngor lleol helpu gydar broses hon ond os oes angen
mwy o help arnoch gallwch gysylltu acircch canolfan Cyngor ar Bopeth leol yma
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
Os oes gennych ocircl-ddyledion yn barod mae angen i chi weithredun gyflym
Cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth a all eich cynghori ymhellach
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
j Nwytrydan
Mae Llywodraeth y DU wedi cytuno ar fesurau gydar diwydiant ynni i gefnogi pobl syn
agored i niwed drwy Covid-19 Y bwriad yw sicrhau bod cwsmeriaid syn agored i
niwed a allai fynd i ddyled yn parhau i gael ynni tra maent yn hunanynysu
Yn fwy cyffredinol bydd unrhyw gwsmer ynni sydd mewn trallod ariannol hefyd yn cael
cefnogaeth gan ei gyflenwr a allai gynnwys ad-dalu dyledion ac ailasesu taliadau bil
eu lleihau neu eu rhewi lle bo angen tra bydd datgysylltu mesuryddion credyd yn cael
ei atal yn llwyr
Os ydych yn poeni na fyddwch yn gallu talu eich biliau ynni dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith a thrafod y dewisiadau a allai fod ar gael i chi ich helpu i gadw
eich taliadau ar y trywydd iawn yn ystod Covid-19
22
Efallai y byddwch hefyd am wneud yn siŵr eich bod yn cael y fargen orau o ran eich
ynni Dylai cyflenwyr ynni allu rhoi gwybodaeth i chi i weld a ydych ar y pecyn cywir
neu a oes ganddynt un rhatach ar eich cyfer Er mwyn cymharu acirc chyflenwyr ynni
eraill bydd angen i chi ddefnyddio safle cymharu prisiau ar-lein
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth
Os ydych yn hunanynysu oherwydd bod gennych gyflwr iechyd syn eich gwneud yn
fwy agored i niwed efallai y byddwch yn gymwys ar gyfer y Gofrestr Gwasanaethau acirc
Blaenoriaeth
Maer Gofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth yn wasanaeth am ddim syn cynnig sawl
budd fel cymorth acirc blaenoriaeth mewn argyfwng rhybudd ymlaen llaw am ymyriadau
yn y cyflenwad a rhagor o fanteision wrth reoli eich cyfrif ynni
Cymhwysedd
Rydych chin gymwys
- os ydych chi o oedran pensiwn
- os ydych chin anabl neu fod gennych salwch cronig
- os oes gennych gyflwr meddygol hirdymor
- os oes gennych nam ar y clyw neur golwg neu anghenion cyfathrebu
ychwanegol
- os ydych chi mewn sefyllfa fregus
Sut mae gwneud cais
Mae angen i chi gysylltu acircch cyflenwr ynni yn uniongyrchol i fynd ar y Gofrestr
Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth Mae gan bob cyflenwr ynni a gweithredwr rhwydwaith
ei gofrestr ei hun
Gallwch ofyn ich cyflenwr drosglwyddo eich manylion ich gweithredwr
rhwydwaith yn enwedig os ydych yn dibynnu ar eich cyflenwad am resymau
meddygol er enghraifft
Os oes gennych gyflenwr gwahanol ar gyfer eich nwy a thrydan mae angen i
chi gysylltu acircr ddau
Os byddwch yn newid cyflenwr bydd angen i chi gofrestru eto ar gyfer y
gwasanaeth
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwofgemgovukconsumershousehold-gas-and-electricity-guideextra-
help-energy-servicespriority-services-register
23
l Dŵr
Os ydych chin cael trafferth talu eich bil dŵr dylech gysylltu acircch cyflenwr ar unwaith
Mae gan lawer o gwmniumlau dŵr gynlluniau caledi neu ffyrdd eraill y gallant helpu
cwsmeriaid syn rhoi gwybod iddynt eu bod yn cael problem talu eu bil
Os ydych gyda Dŵr Cymru mae wedi nodir cymorth y gall ei ddarparu syn cynnwys
cynlluniau talu a gostyngiadau yn y gyfradd ddŵr Mae rhagor o wybodaeth ar gael
yma
httpswwwdwrcymrucomcy-GBMy-AccountHelp-Paying-My-Water-Billaspx
m Band eang a ffonau symudol
Mae cadw cysylltiad rhwng y cartref ar byd y tu allan yn bwysig ar hyn o bryd Os
ydych chin poeni am dalu eich bil band eang neu ffocircn symudol dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y bydd yn gallu rhoi cynllun talu neu gymorth
arall ar waith ich helpu i gadw mewn cysylltiad
n Banciau cardiau credyd benthyciadau
Er y gall dyled banc cerdyn credyd a benthyciad gronnin gyflym a bod yn destun
pryder mawr maen bwysig rhoi trefn ar unrhyw ddyledion eraill fel ocircl-ddyledion rhent
biliau ynni neur dreth gyngor yn gyntaf Y rheswm am hyn yw bod canlyniadau
uniongyrchol peidio acirc thalur pethau hyn yn llawer mwy difrifol
Mae llawer o fanciau a chwmniumlau cardiau credyd yn cynnig gwyliau rhag talu mwy o
gyfleusterau gorddrafft a chyfraddau llog isel i helpu pobl drwy gydol cyfnod Covid-19
Os ydych chin poeni am dalu eich taliadau banc neu gerdyn credyd dylech gysylltu
acircch cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu newydd
neu gymorth arall ar waith ich helpu
Mae sawl busnes wedi mynd i drafferthion ariannol yn ystod Covid-19 ac mae rhai
wedi mynd i ddwylorsquor gweinyddwyr er enghraifft BrightHouse Er gwaethaf hyn maen
bwysig cofio bod unrhyw ddyled syn ddyledus yn parhau a bydd disgwyl i chi ddal i
wneud eich taliadau ariannol Os ydych chin cael trafferth talu cysylltwch acircr cwmni i
drafod pa gymorth y maen gallu ei gynnig Bydd Cyngor ar Bopeth yn gallu helpu os
oes angen cymorth arnoch i wneud hyn
Os ydych yn agosaacuteu at oedran pensiwn ac yn poeni am y farchnad ariannol ac yn
ystyried eich dewisiadau o ran eich pensiwn neu fel arall maer Awdurdod Ymddygiad
Ariannol (FCA) yn awgrymu nad ydych yn rhuthro i wneud penderfyniad ac y dylech
gael cyngor annibynnol Gallwch gael gafael ar ganllaw pensiwn Cymraeg clir am
24
ddim cyn gwneud unrhyw benderfyniad am eich cynilion ymddeol drwy wefan y
Gwasanaeth Cynghori ar Bensiynau
Maer FCA hefyd yn awgrymu eich bod yn wyliadwrus o sgamiau ar hyn o bryd ac yn
mynd i wefan Scam Smart i ddysgu sut i ddiogelu eich hun rhag sgamiau pensiwn
Mae hyn yn cynnwys pobl sydd eisoes wedi ymddeol ac syn ailfeddwl eu dewisiadau
Benthyciadau diwrnod cyflog
Maersquor FCA yn disgwyl i gwmniumlau syrsquon darparu benthyciadau credyd tymor byr cost
uchel (HCSTC) roi cymorth irsquor cwsmeriaid hynny syrsquon cael trafferth gwneud taliadau o
ganlyniad irsquor coronafeirws
Os ydych yn poeni am ad-dalu benthyciad dylech gysylltu acircrsquoch darparwr ar unwaith
oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu amgen ar waith ich helpu
o Trwydded deledu
Maer BBC wedi cyhoeddi ei fod yn oedi cyn codi tacircl ar bobl dros 75 oed am
drwyddedau teledu tan fis Awst yng ngoleunir achosion o Covid-19 Os ydych yn cael
trafferth talu eich trwydded deledu ac nad ydych yn perthyn ir categori oedran hwn
dylech gysylltu acircr cwmni trwyddedu teledu ar unwaith i drafod pa ddewisiadau sydd
ar gael i chi Gallwch weld eu manylion yma
httpswwwtvlicensingcouklanguagesLANG1
p Prydau ysgol am ddim
Os oes gan eich plentyn neu blant hawl i gael prydau ysgol am ddim byddwch yn dal
i gael y cymorth hwn er bod yr ysgolion ar gau
Mae awdurdodau lleol yng Nghymru i gyd wedi gwneud trefniadau i sicrhau bod
disgyblion syn cael prydau ysgol am ddim yn parhau iw cael Gall y trefniadau hyn
amrywio yn ocircl ardal yr awdurdod lleol rydych yn byw ynddi
Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol i gael gwybod sut maer cynllun yn cael ei
weinyddu os nad yw wedi cysylltu acirc chin barod Gallwch ddod o hyd iw fanylion
cyswllt drwy nodi eich cod post yma a chwilio am ei fanylion cyswllt drwy ei wefan
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
q Banciau bwyd
Mae banciau bwyd yn gwneud popeth o fewn eu gallu i barhau i weithredu drwy Covid-
19 ac ich helpu gyda chyflenwadau bwyd Fodd bynnag cofiwch y gallair broses
25
gyfeirio rydych yn ei dilyn i gael gafael ar y bwyd fod wedi newid yn eich ardal leol ar
hyn o bryd Mae rhai banciau bwyd hefyd wedi gorfod cau neu nid ydynt ar agor am
gymaint o oriau oherwydd Covid-19
Oherwydd cyngor ar gadw pellter cymdeithasol ac er eich diogelwch maen bosibl bod
y broses ar gyfer cael gafael ar fwyd gan fanc bwyd wedi newid yn dibynnu ar eich
ardal leol Oherwydd hyn maersquon syniad da i chi holi am y trefniadau wrth siarad acircch
asiantaeth atgyfeirio neu gysylltu acirc hi dros y ffocircn cyn mynd ir banc bwyd i ddeall pa
drefniadau sydd ar waith ar hyn o bryd
Gallwch ddod o hyd ich banc bwyd lleol drwy ddefnyddior wefan ganlynol
httpswwwtrusselltrustorgget-helpfind-a-foodbank
Cael gafael ar gyflenwadau gan fanc bwyd
Bydd angen taleb bwyd arnoch y gallwch eu cael naill ai drwy eich cymdeithas dai
gwasanaethau cynghori lleol rhai swyddfeydd Cyngor ar Bopeth lleol gwasanaethau
cymdeithasol neu asiantaethau lleol fel canolfannau plant Mae Ymddiriedolaeth
Trussell bellach wedi rhoi system e-atgyfeirio ar-lein ar waith ar gyfer rhai ou banciau
bwyd i helpu i gynnal mesurau cadw pellter cymdeithasol yn ystod achosion Covid-
19
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwtrusselltrustorgget-helpemergency-food
26
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF)
Maersquor Gronfa Cymorth Dewisol (DAF) yn gronfa y gellir troi ati pan fyddwch wedi
chwilio ym mhob man arall Ei bwriad yw cefnogi pobl syn profi caledi difrifol Bydd
llawer or bobl hyn ymhlith y rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas oherwydd
materion syn ymwneud acirc thlodi materion iechyd corfforol a meddyliol ac oedran ac
felly maent yn wynebu mwy o risg o effeithiau Covid-19 oherwydd rhesymau syn
ymwneud ag iechyd neur economi
Maer gronfa yn cynnwys dau fath o grant
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP)
Maersquor EAP yn grant syrsquon helpu gyda chostau hanfodol ar ocircl argyfwng neu os bydd
hawliwr wedi profi trychineb megis llifogydd neu dacircn yn y cartref neu galedi ariannol
difrifol am resymau syn cynnwys oedi gyda thalu budd-daliadau
Bwriad y taliad yw helpu i dalu am fwyd nwy a thrydan dillad a chostau teithio brys
Nid ywr gronfa wedii chynllunio i dalu am ddiffygion ariannol parhaus ond maen grant
y gellir manteisio arno pan fyddwch wedi rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Mae nifer o daliadau brys ar gael - nid oes unrhyw feini prawf cymhwyster ar wahacircn i
angen ar ocircl rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Rydych yn gallu hawlio 1 dyfarniad mewn 28 diwrnod a 3 dyfarniad mewn cyfnod treigl
o 12 mis
Gallwch gael EAP yn syth ich cyfrif banc Bydd angen i chi ddarparu eich cod didoli a
rhif eich cyfrif fel rhan och cais
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP)
Grant yw taliadau IAP i helpu rhywun i fywn annibynnol yn hytrach na mynd i sefydliad
neu aros yno megis cartref gofal neu ysbyty Maer grant yn cwmpasu eitemau
hanfodol yn y cartref fel
nwyddau gwyn fel oergell popty a pheiriant golchi
eitemau cartref hanfodol megis gwelyau dillad gwely a seddau
Mae angen ir ceisiadau hyn gael eu cefnogi gan lsquobartner cymeradwyrsquo a all hefyd eich
helpu i lenwi eich cais neu wneud cais ar eich rhan Maersquon cynnwys
awdurdodau lleol
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
11
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener rhwng 0800am a 600pm
c Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn ddi-waith neun gweithio llai nag 16 awr yr wythnos efallai y byddwch yn
gallu cael y Lwfans Ceisio Gwaith Newydd (LCG) irsquoch helpu wrth chwilio am waith Er
mwyn hawlio bydda angen i chi fod wedi talu digon o gyfraniadau Yswiriant Gwladol
aneu wedi cael digon o gredydau yn y 2 flynedd dreth lawn ddiwethaf
Maersquor LCG Newydd yn daliad bob pythefnos y gellir ei hawlio ar ei ben ei hun neu ar
yr un pryd acircrsquor Credyd Cynhwysol Os ydych chin gymwys gallwch gael LCG Newydd
am hyd at 182 diwrnod Ar ocircl hyn bydd eich hyfforddwr gwaith yn siarad acirc chi am eich
dewisiadau
Os ydych chin gymwys ar gyfer yr LCG arsquor Credyd Cynhwysol bydd swm yr LCG y
byddwch yn ei gael yn cael ei ystyried fel incwm ar gyfer y Credyd Cynhwysol
Nid yw eich cynilion ach cyfalaf (neu gynilion cyfalaf ac incwm eich partner) yn cael
eu hystyried wrth hawliorsquor LCG Newydd Fodd bynnag gall unrhyw enillion neu daliad
yr ydych yn ei gael o gronfa bensiwn effeithio ar y swm y gallech ei gael
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth am yr LCG Newydd yma
httpswwwgovukguidancenew-style-jobseekers-allowance
Cymhwysedd
I fod yn gymwys i gael LCG Newydd bydd angen i chi fod wedi gweithio fel cyflogai
ac wedi talu cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 1 fel arfer yn y 2 i 3 blynedd
diwethaf Gall credydau Yswiriant Gwladol gyfrif hefyd
Ni fyddwch yn gymwys os oeddech yn hunangyflogedig a dim ond wedi talu
cyfraniadau Yswiriant Gwladol Dosbarth 2 oni bai eich bod yn gweithio fel pysgotwr
cyfran neu weithiwr datblygu gwirfoddolwyr
Bydd angen i chi hefyd
fod yn 18 oed neu hŷn
fod dan oedran Pensiwn y Wladwriaeth
beidio acirc bod mewn addysg amser llawn
fod ar gael i weithio
12
beidio acirc bod yn gweithio ar hyn o bryd neun gweithio llai nag 16 awr yr wythnos
ar gyfartaledd
beidio acirc bod acirc salwch neu anabledd syn eich atal rhag gweithio
fod yn byw yng Nghymru yr Alban neu Loegr
fod acirc hawl i weithio yn y DU
Bydd angen i chi hefyd ddangos eich bod yn chwilio am waith er mwyn parhau i gael
taliadau
Edrychwch i weld a ydych yn gymwys ar gyfer y Credyd Cynhwysol Os ydych chi
gallech gael Credyd Cynhwysol ar yr un pryd neu yn llersquor LCG Newydd
Tra byddwch yn cael yr LCCh Newydd byddwch yn ennill credydau Yswiriant Gwladol
Dosbarth 1 a all helpu tuag at eich Pensiwn y Wladwriaeth a budd-daliadau ar sail
cyfraniadau eraill yn y dyfodol
Sut mae gwneud cais
Bydd angen i chi wneud cais ar-lein yma
httpswwwapply-for-new-style-jsaservicegovuklang=cy
Os nad ydych yn gallu gwneud cais ar-lein gallwch wneud cais dros y ffocircn drwy ffonio
Y Ganolfan Byd Gwaith
Rhif ffocircn 0800 055 6688
Ffocircn testun 0800 023 4888
Cyfnewid testun (os na allwch glywed neu siarad ar y ffocircn) 18001 yna 0800 055
6688
Cymraeg 0800 012 1888
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 8am i 6pm
d Tacircl Salwch Statudol (SSP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn gyflogedig ac yn sacircl neun gorfod hunanynysu oherwydd Covid-19 (naill
ain uniongyrchol neu gan fod aelod och cartref yn hunanynysu) efallai y byddwch yn
gymwys i hawlio SSP a fydd yn eich helpu i dalu eich rhent ach biliau
Mae SSP yn cael ei dalu gan eich cyflogwr yn yr un ffordd acircrsquoch cyflog arferol er
enghraifft yn wythnosol neu yn fisol
13
Maersquoch cymhwysedd ar gyfer SSP yn dibynnu ar eich statws cyflogaeth ach enillion
Os ydych yn gyflogedig ac yn hunanynysu byddwch yn cael yr SSP drwy eich cyflogwr
Nid oes yn rhaid ich cyflogwr dalu mwy na chyfradd safonol yr SSP i chi ond gall
ddewis gwneud hynny Mae gan rai cyflogwyr gynlluniau tacircl salwch cytundebol mwy
hael Maen werth darllen eich contract aneu lawlyfr staff yn uniongyrchol gydach
cyflogwr neu eich cynrychiolydd Undeb os ydych chin rhan o Undeb i weld beth y
bydd gennych hawl iddo
Cyfraddau safonol yr SSP
Os ydych chin gyflogedig ac yn ennill o leiaf pound120 yr wythnos byddwch yn gallu cael
pound9585 yr wythnos am hyd at 28 wythnos Fel arfer rhaid i chi fod i ffwrdd or gwaith
am o leiaf 4 diwrnod yn olynol ond yn ddiweddar mae Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi
y bydd yr SSP yn cael ei dalu or diwrnod cyntaf y byddwch yn absennol os ywn
gysylltiedig acirc Covid-19 Maen bwysig rhoi gwybod ich cyflogwr eich bod yn sacircl
oherwydd Covid-19 er mwyn sicrhau eich bod yn cael y taliad cywir
Os ydych chin hunangyflogedig ni fyddwch yn gymwys i gael SSP Fodd bynnag os
byddwch yn sacircl neun hunanynysu o ganlyniad i Covid-19 efallai y byddwch yn gallu
hawlior Credyd Cynhwysol neursquor Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh)
Bydd yr LCCh yn awr yn cael ei dalu o ddiwrnod 1 y salwch yn hytrach na diwrnod
8 Bydd angen i chi wneud hawliad yn dilyn y canllawiau a nodir yn rhan 1a or canllaw
hwn
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth am yr SSP yma
httpswwwgovukstatutory-sick-payeligibility
e Cynllun cadw swyddi ndash ffyrlo
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun Cadw Swyddi Covid-19 newydd a fydd yn berthnasol i lsquoweithwyr ar
ffyrlorsquo Bydd y cynllun yn rhedeg am o leiaf 4 mis o 1 Mawrth 2020 ac yn cael ei
ymestyn os bydd angen
Rydych yn weithiwr ar ffyrlo os ydych yn weithiwr cyflogedig sydd wedirsquoi gadw ar
gyflogres eich cyflogwr yn hytrach narsquoch diswyddo Os bydd eich cyflogwr yn gofyn i
chi fod ar ffyrlo drwy gynllun Cadw Swyddi Llywodraeth y DU bydd yn cysylltu acirc chi
ac yn gofyn i chi gytuno irsquor telerau Byddwch yn cael y pecyn cynllun safonol o leiaf
Bydd eich cyflogwr
yn talu o leiaf 80 och cyflogau misol rheolaidd i chi hyd at uchafswm o pound2500 fel eich cyflog
14
yn gallu hawlio am o leiaf 3 wythnos yn olynol ac am hyd at 3 mis - ond gellir ymestyn hyn
yn gallu dewis talu mwy nar grant - ond nid oes rhaid iddo wneud hynny
yn methu dewis talu llai nar grant
Byddwch yn dal i dalu treth incwm cyfraniadau Yswiriant Gwladol ad-daliadau benthyciadau myfyrwyr ac unrhyw ddidyniadau eraill (fel cyfraniadau pensiwn) och
cyflog
Sut y cyfrifir eich enillion misol
Os ydych chi wedi bod yn gyflogedig (neun cael eich cyflogi gan fusnes cyflogi yn achos gweithwyr asiantaeth) am flwyddyn lawn bydd eich cyflogwr yn hawlio am yr uchaf o naill ai
y swm a enilloch yn yr un mis y llynedd neu
gyfartaledd eich enillion misol or flwyddyn ddiwethaf
Os ydych wedi cael eich cyflogi am lai na blwyddyn bydd eich cyflogwr yn hawlio cyfartaledd eich cyflog misol rheolaidd ers i chi ddechrau gweithio Maer un trefniadaun berthnasol os bydd eich cyflog misol yn amrywio er enghraifft os ydych ar gontract dim oriau
Os gwnaethoch chi ddechrau gweithio ym mis Chwefror 2020 bydd eich cyflogwr yn talu eich enillion orsquor mis hwnnw i chi ar sail pro rata
Bydd y grant a delir ich cyflogwr yn ystyried eich tacircl rheolaidd cytundebol megis cyflogau y comisiwn gorfodol a goramser yn y gorffennol Ni fydd y cyfrifiad yn cynnwys taliadau dewisol comisiwn (gan gynnwys tipiau) neu daliadau bonws taliadau nad ydynt yn arian parod neu fuddion mewn nwyddau
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukguidancecheck-if-you-could-be-covered-by-the-coronavirus-job-
retention-schemehow-much-youll-get
f Cynllun irsquor hunangyflogedig
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun cymorth incwm Covid-19 newydd ar gyfer pobl hunangyflogedig Os
ydych chin hunangyflogedig neun aelod o bartneriaeth ac wedi colli incwm oherwydd
Covid-19 efallai y byddwch yn gymwys i wneud cais am grant
Os ydych yn gymwys bydd y cynllun yn caniataacuteu i chi gael grant trethadwy gwerth
80 och elw masnachu hyd at uchafswm o pound2500 y mis am 3 mis
Cymhwysedd
15
Gallwch wneud cais os ydych chin unigolyn hunangyflogedig neun aelod o
bartneriaeth ach bod chi
wedi cyflwyno eich ffurflen dreth Hunanasesu treth incwm ar gyfer y flwyddyn
dreth 2018-19
wedi masnachu yn y flwyddyn dreth 2019-20
yn masnachu pan fyddwch chin gwneud cais neu y byddech chi heblaw am
Covid-19
yn bwriadu parhau i fasnachu yn y flwyddyn dreth 2020-21
wedi colli elw masnachupartneriaeth masnachu oherwydd Covid-19
Rhaid ich elw masnachu hunangyflogedig hefyd fod yn llai na pound50000 ac maen rhaid
i fwy na hanner eich incwm ddod o hunangyflogaeth Penderfynir ar hyn ar y sail bod
yn rhaid i un orsquor amodau canlynol fod yn wir
bod eich elw masnachuelw masnachu partneriaeth yn 2018-19 yn llai na
pound50000 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner cyfanswm eich incwm
trethadwy
bod ag elw masnachu cyfartalog o lai na pound50000 yn 2016-17 2017-18 a 2018-
19 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner eich incwm trethadwy cyfartalog
yn yr un cyfnod
Os gwnaethoch chi ddechrau masnachu rhwng 2016-19 dim ond y blynyddoedd
hynny y gwnaethoch chi ffeilio ffurflen dreth Hunanasesu ar eu cyfer y bydd CThEM
yn eu defnyddio
Bydd CThEM yn defnyddio data ar ffurflenni 2018-19 a gyflwynwyd eisoes er mwyn nodir rhai syn gymwys a bydd yn asesu risg unrhyw ffurflenni hwyr a gafodd eu ffeilio cyn y dyddiad cau ar 23 Ebrill 2020 yn y ffordd arferol
Os asesir eich bod yn gymwys byddwch yn cael grant trethadwy a fydd yn 80 or elw cyfartalog or blynyddoedd treth (lle bon berthnasol)
2016 i 2017 2017 i 2018 2018 i 2019
I gyfrifor cyfartaledd bydd CThEM yn ychwanegu cyfanswm yr elw masnachu ar gyfer y 3 blynedd treth (lle bon berthnasol) ac ynan rhannu gyda 3 (lle bon berthnasol) ac yn defnyddio hyn i gyfrifo swm misol
Bydd y grant yn cael ei dalun uniongyrchol ich cyfrif banc mewn un rhandaliad Bydd hyn yn digwydd o fis Mehefin 2020 ymlaen
Os mai dim ond yn 2019-2020 y gwnaethoch ddechrau eich busnes bydd angen i chi
wneud cais am Gredyd Cynhwysol (gweler Rhan 1a or canllaw hwn) Maersquor Adran
Gwaith a Phensiynau yn awgrymu eich bod yn siarad acircch cyfrifydd neuch cynghorydd
16
ariannol os yw hyn yn berthnasol i chi i weld pa gymorth pellach allai fod ar gael i chi
o ran rhoir gorau i hawliadau TAW fel y cyhoeddwyd gan Lywodraeth y DU
Sut mae gwneud cais
Nid oes angen i chi wneud cais am y cynllun hwn eich hun bydd CThEM yn cysylltu
acirc chi os ydych chirsquon gymwys Unwaith y bydd CThEM yn cysylltu acirc chi dim ond drwy
govuk y byddwch yn cael mynediad ir cynllun hwn
Bydd CThEM yn gwneud y taliad yn awtomatig ond maen bwysig eich bod yn
cyflwyno eich ffurflen dreth i CThEM ar gyfer 2018-2019 erbyn 23 Ebrill 2020
Os bydd rhywun yn anfon neges destun eich ffonio neun anfon e-bost atoch
yn honni ei fod oddi wrth CThEM gan ddweud eich bod yn gallu hawlio cymorth
ariannol neu fod ad-daliad treth yn ddyledus i chi ac yn gofyn i chi glicio ar
ddolen neun gofyn i chi roi gwybodaeth iddynt fel eich enw cerdyn credyd neu
fanylion banc - maen sgam
Gallwch gael rhagor o wybodaeth yn
httpswwwgovukguidanceclaim-a-grant-through-the-coronavirus-covid-19-self-
employment-income-support-scheme
Nodwch os ydych yn gymwys ar gyfer y cynllun hunangyflogedig bydd angen i chi
drafod eich amgylchiadau unigol acircr Adran Gwaith a Phensiynau er mwyn penderfynu
a fydd unrhyw incwm a gaiff ei dalu ar 80 ym mis Mehefin 2020 yn effeithio ar eich
gallu i hawlio cymorth hyd at y pwynt hwnnw
g Lwfans Tai Lleol (LHA) (Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector preifat yn unig)
Efallai y cewch help gydach rhent i gyd neu ran ohono os ydych yn rhentun breifat Gallwch wneud cais am help tuag at eich costau tai fel rhan or broses Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw hwn) Maersquor Budd-dal Tai bellach wedii ddisodli gan elfen cyfraniad at dŷ hawliad Credyd Cynhwysol ond os ydych o oedran pensiwn rydych yn dal yn debygol o hawlio Budd-dal Tai
Os ydych yn gymwys i gael cymorth gyda chostau tai byddwch yn cael cyfraniad ariannol tuag at eich rhent yn seiliedig ar Lwfans Tai Lleol (LHA) Maer cyfraniad y gallech ei gael yn dibynnu ar ble rydych chin byw a chyfraddaur farchnad rentu yn yr ardal
Gallwch gael rhagor o wybodaeth am yr LHA yma
17
httpsllywcymrulwfans-tai-lleol
h Taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Gall taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP) gynnig arian ychwanegol pan fydd eich cyngor lleol yn penderfynu bod angen help ychwanegol arnoch i daluch costau tai ar
ben yr hyn rydych eisoes yn ei gael drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
Cymhwysedd
Nid oes rhaid irsquoch cyngor lleol roi DHP i chi ndash maersquon dibynnu ar eich amgylchiadau Bydd eich cyngor lleol yn edrych ar eich amgylchiadau i weld a ydych yn gymwys i gael DHP Bydd yn penderfynu faint y byddwch yn ei gael ac am ba hyd y byddwch
yn cael y taliad
I gael DHP bydd angen i chi naill ai fod eisoes yn cael yr hen Fudd-dal Tai neur elfen cyfraniad at dŷ drwyr Credyd Cynhwysol
Os ywr cyngor yn penderfynu rhoi DHP i chi bydd yn ysgrifennu atoch i ddweud
faint fyddwch chin ei gael
pryd bydd y DHP yn dod i ben
Os byddwch dal angen DHP ar ocircl iddo ddod i ben gallwch wneud cais eto
Sut mae gwneud cais
Cysylltwch acircch cyngor lleol a holi sut mae gwneud cais am DHP Efallai y bydd am i chi wneud cais dros y ffocircn neu ar-lein Gallwch gael gwybod sut i gysylltu acircch cyngor lleol drwy nodi eich cod post yma - httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol - a dod o hyd iw fanylion cyswllt ar ei wefan
Mae gan Shelter Cymru hefyd adnodd cymorth ar-lein i helpu i wneud cais Bydd angen i chi nodi eich cod post a llwythor ffurflen gais i lawr drwyr ddolen ganlynol
httpssheltercymruorgukget-advicepaying-for-housinghousing-benefit-and-council-tax-reductiondiscretionary-housing-payments
Pan fyddwch chin gwneud cais byddwch mor glir ag y gallwch pan fyddwch chin esbonio pam mae angen DHP arnoch Er enghraifft dylech egluro
pam na allwch fforddio talu eich rhent
pam na allwch symud i rywle rhatach
a ywn achosi problemau i rywun rydych chirsquon gofalu amdano fel plentyn neu berthynas oedrannus
unrhyw dystiolaeth sydd gennych ee llythyr meddyg neu fanylion dyledion rydych chirsquon eu talu
18
Dylech hefyd ddweud wrth y cyngor os ydych yn aros ir Adran Gwaith a Phensiynau
benderfynu a allwch gael cyfraniad at dŷ drwyrsquor Credyd Cynhwysol
Os ydych yn cael DHP ar hyn o bryd gall eich awdurdod lleol gytuno iw ymestyn yn
ystod achosion Covid-19 ond bydd angen i chi gysylltu ag ef i drafod a chadarnhau
Os byddwch yn gwneud cais ar ffurflen bapur maen syniad da cadw copi or ffurflen
ar gyfer eich cofnodion
Apelio yn erbyn penderfyniad drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Os byddwch yn gwneud cais am gymorth budd-daliadau drwyr Adran Gwaith a
Phensiynau (DWP) ac nad ydych yn cael y canlyniad yr oeddech yn ei ddisgwyl
gallwch apelio yn erbyn y penderfyniad Mae rhai penderfyniadau nad oes modd eu
hailystyried ndash ond bydd yn dweud hynny ar eich llythyr penderfyniad gwreiddiol
I wneud hyn bydd angen i chi yn gyntaf ofyn ir penderfyniad am eich budd-daliadau
gael ei ystyried eto
Gallwch wneud hyn os oes unrhyw rai or canlynol yn berthnasol
rydych chin meddwl bod y swyddfa syn delio acircch hawliad wedi gwneud
camgymeriad neu wedi methu tystiolaeth bwysig
rydych yn anghytuno acircr rhesymau dros y penderfyniad
rydych am ir penderfyniad gael ei ystyried eto
Bydd angen i chi gysylltu acircr swyddfa a roddodd y penderfyniad i chi ndash bydd y
manylion cyswllt ar eich llythyr penderfyniad Er bod modd i chi wneud hynny drwy
lythyr yn ystod yr argyfwng Covid-19 maersquon syniad da i gysylltu dros y ffocircn neu ar-
lein
Os byddwch am apelio yn erbyn penderfyniad bydd angen i chi ofyn am broses
ailystyried gorfodol o fewn mis irsquor dyddiad ar eich llythyr penderfynu Os byddwch yn
gwneud hyn yn ysgrifenedig rhaid ir llythyr neur ffurflen gyrraedd y cyngor o fewn y
dyddiad terfyn hwnnw o fis Os na fyddwch wedi cael eich llythyr penderfyniad
cysylltwch acircr swyddfa lle gwnaethoch gais am y budd-dal
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol gallwch ddefnyddio eich cyfnodolyn i ofyn
am broses ailystyried gorfodol Os nad ydych yn gallu defnyddio eich cyfnodolyn
gallwch ofyn mewn unrhyw rai or ffyrdd canlynol
ysgrifennu ir cyfeiriad ar eich llythyr penderfyniad
llenwi ffurflen ai dychwelyd
19
Ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a y canllaw hwn)
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukapelio-penderfyniad-budd-dal
20
Help gydach biliau o ddydd i ddydd ach costau byw
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Efallai y byddwch yn cael trafferth talu biliau eich cartref o ganlyniad i newidiadau ich incwm yn ystod achos Covid-19 Rydym wedi nodi rhai dewisiadau sydd ar gael i chi isod a allai eich helpu yn ystod y cyfnod hwn
i Cymorth gydarsquor dreth gyngor
Os ydych chin cael trafferth talu eich rhent efallai y byddwch chin gallu gofyn ich
cyngor am help gydach treth gyngor
Mae rhai awgrymiadau yn cynnwys
Gofyn ich cyngor lleol i wasgaru eich treth gyngor dros 12 mis yn hytrach nar
10 arferol ndash bydd hyn yn lleihaur swm y byddwch yn ei dalu bob mis a gall eich
helpu i dalu eich rhent arsquoch biliau eraill Efallai y byddwch yn gallu gofyn am
batrymau talu gwahanol hefyd ond bydd angen cytuno ar hyn gydach cyngor
lleol
Holwch i weld a ydych yn gymwys i gael eithriad disgownt neu ostyngiad
Gofynnwch ich cyngor lleol a fyddai modd i chi leihau eich bil cyffredinol drwy
gael disgownt ar eich treth gyngor
- os ydych chirsquon byw ar eich pen eich hun
- os ydych chirsquon byw gyda dim ond rhywun sydd o dan 17 oed neu fyfyriwr
llawn amser
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd acirc phroblemau iechyd meddwl
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd ag anabledd difrifol
- os ydych chin ennill llai na swm penodol o arian (mae hyn yn dibynnu ble
rydych chin byw) Os ydych ar incwm isel a bod hawl gennych i gael
gostyngiad bydd eich bil yn cael ei ostwng a fydd yn ei gwneud yn fwy
fforddiadwy i chi dalu eich rhent
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth yma
httpsllywcymrutalu-llai-o-dreth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngorgwneud-cais-am-ddisgownt-neu-ostyngiad-treth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngor-taflen-wybodaeth
21
Gwiriwch os yw eich bil yn uwch nag y dylai fod os yw eich eiddo yn y band
treth gyngor anghywir Gallwch wirio band eich treth gyngor a chwestiynu eich
cyngor lleol am y gost os nad ywn edrych yn gywir Gallwch ddod o hyd i fand
eich treth gyngor yma
httpswwwgovukcouncil-tax-bands
Maer ddolen hon yn cynnwys mwy o wybodaeth am sut y caiff eich band ei
gyfrifo
httpswwwgovukguidanceunderstand-how-council-tax-bands-are-
assessedcy
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy roirsquoch cod post
yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Bydd angen i chi nodi eich amgylchiadau pan fyddwch yn gofyn iddo ystyried
eich cais Gall eich cyngor lleol helpu gydar broses hon ond os oes angen
mwy o help arnoch gallwch gysylltu acircch canolfan Cyngor ar Bopeth leol yma
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
Os oes gennych ocircl-ddyledion yn barod mae angen i chi weithredun gyflym
Cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth a all eich cynghori ymhellach
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
j Nwytrydan
Mae Llywodraeth y DU wedi cytuno ar fesurau gydar diwydiant ynni i gefnogi pobl syn
agored i niwed drwy Covid-19 Y bwriad yw sicrhau bod cwsmeriaid syn agored i
niwed a allai fynd i ddyled yn parhau i gael ynni tra maent yn hunanynysu
Yn fwy cyffredinol bydd unrhyw gwsmer ynni sydd mewn trallod ariannol hefyd yn cael
cefnogaeth gan ei gyflenwr a allai gynnwys ad-dalu dyledion ac ailasesu taliadau bil
eu lleihau neu eu rhewi lle bo angen tra bydd datgysylltu mesuryddion credyd yn cael
ei atal yn llwyr
Os ydych yn poeni na fyddwch yn gallu talu eich biliau ynni dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith a thrafod y dewisiadau a allai fod ar gael i chi ich helpu i gadw
eich taliadau ar y trywydd iawn yn ystod Covid-19
22
Efallai y byddwch hefyd am wneud yn siŵr eich bod yn cael y fargen orau o ran eich
ynni Dylai cyflenwyr ynni allu rhoi gwybodaeth i chi i weld a ydych ar y pecyn cywir
neu a oes ganddynt un rhatach ar eich cyfer Er mwyn cymharu acirc chyflenwyr ynni
eraill bydd angen i chi ddefnyddio safle cymharu prisiau ar-lein
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth
Os ydych yn hunanynysu oherwydd bod gennych gyflwr iechyd syn eich gwneud yn
fwy agored i niwed efallai y byddwch yn gymwys ar gyfer y Gofrestr Gwasanaethau acirc
Blaenoriaeth
Maer Gofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth yn wasanaeth am ddim syn cynnig sawl
budd fel cymorth acirc blaenoriaeth mewn argyfwng rhybudd ymlaen llaw am ymyriadau
yn y cyflenwad a rhagor o fanteision wrth reoli eich cyfrif ynni
Cymhwysedd
Rydych chin gymwys
- os ydych chi o oedran pensiwn
- os ydych chin anabl neu fod gennych salwch cronig
- os oes gennych gyflwr meddygol hirdymor
- os oes gennych nam ar y clyw neur golwg neu anghenion cyfathrebu
ychwanegol
- os ydych chi mewn sefyllfa fregus
Sut mae gwneud cais
Mae angen i chi gysylltu acircch cyflenwr ynni yn uniongyrchol i fynd ar y Gofrestr
Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth Mae gan bob cyflenwr ynni a gweithredwr rhwydwaith
ei gofrestr ei hun
Gallwch ofyn ich cyflenwr drosglwyddo eich manylion ich gweithredwr
rhwydwaith yn enwedig os ydych yn dibynnu ar eich cyflenwad am resymau
meddygol er enghraifft
Os oes gennych gyflenwr gwahanol ar gyfer eich nwy a thrydan mae angen i
chi gysylltu acircr ddau
Os byddwch yn newid cyflenwr bydd angen i chi gofrestru eto ar gyfer y
gwasanaeth
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwofgemgovukconsumershousehold-gas-and-electricity-guideextra-
help-energy-servicespriority-services-register
23
l Dŵr
Os ydych chin cael trafferth talu eich bil dŵr dylech gysylltu acircch cyflenwr ar unwaith
Mae gan lawer o gwmniumlau dŵr gynlluniau caledi neu ffyrdd eraill y gallant helpu
cwsmeriaid syn rhoi gwybod iddynt eu bod yn cael problem talu eu bil
Os ydych gyda Dŵr Cymru mae wedi nodir cymorth y gall ei ddarparu syn cynnwys
cynlluniau talu a gostyngiadau yn y gyfradd ddŵr Mae rhagor o wybodaeth ar gael
yma
httpswwwdwrcymrucomcy-GBMy-AccountHelp-Paying-My-Water-Billaspx
m Band eang a ffonau symudol
Mae cadw cysylltiad rhwng y cartref ar byd y tu allan yn bwysig ar hyn o bryd Os
ydych chin poeni am dalu eich bil band eang neu ffocircn symudol dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y bydd yn gallu rhoi cynllun talu neu gymorth
arall ar waith ich helpu i gadw mewn cysylltiad
n Banciau cardiau credyd benthyciadau
Er y gall dyled banc cerdyn credyd a benthyciad gronnin gyflym a bod yn destun
pryder mawr maen bwysig rhoi trefn ar unrhyw ddyledion eraill fel ocircl-ddyledion rhent
biliau ynni neur dreth gyngor yn gyntaf Y rheswm am hyn yw bod canlyniadau
uniongyrchol peidio acirc thalur pethau hyn yn llawer mwy difrifol
Mae llawer o fanciau a chwmniumlau cardiau credyd yn cynnig gwyliau rhag talu mwy o
gyfleusterau gorddrafft a chyfraddau llog isel i helpu pobl drwy gydol cyfnod Covid-19
Os ydych chin poeni am dalu eich taliadau banc neu gerdyn credyd dylech gysylltu
acircch cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu newydd
neu gymorth arall ar waith ich helpu
Mae sawl busnes wedi mynd i drafferthion ariannol yn ystod Covid-19 ac mae rhai
wedi mynd i ddwylorsquor gweinyddwyr er enghraifft BrightHouse Er gwaethaf hyn maen
bwysig cofio bod unrhyw ddyled syn ddyledus yn parhau a bydd disgwyl i chi ddal i
wneud eich taliadau ariannol Os ydych chin cael trafferth talu cysylltwch acircr cwmni i
drafod pa gymorth y maen gallu ei gynnig Bydd Cyngor ar Bopeth yn gallu helpu os
oes angen cymorth arnoch i wneud hyn
Os ydych yn agosaacuteu at oedran pensiwn ac yn poeni am y farchnad ariannol ac yn
ystyried eich dewisiadau o ran eich pensiwn neu fel arall maer Awdurdod Ymddygiad
Ariannol (FCA) yn awgrymu nad ydych yn rhuthro i wneud penderfyniad ac y dylech
gael cyngor annibynnol Gallwch gael gafael ar ganllaw pensiwn Cymraeg clir am
24
ddim cyn gwneud unrhyw benderfyniad am eich cynilion ymddeol drwy wefan y
Gwasanaeth Cynghori ar Bensiynau
Maer FCA hefyd yn awgrymu eich bod yn wyliadwrus o sgamiau ar hyn o bryd ac yn
mynd i wefan Scam Smart i ddysgu sut i ddiogelu eich hun rhag sgamiau pensiwn
Mae hyn yn cynnwys pobl sydd eisoes wedi ymddeol ac syn ailfeddwl eu dewisiadau
Benthyciadau diwrnod cyflog
Maersquor FCA yn disgwyl i gwmniumlau syrsquon darparu benthyciadau credyd tymor byr cost
uchel (HCSTC) roi cymorth irsquor cwsmeriaid hynny syrsquon cael trafferth gwneud taliadau o
ganlyniad irsquor coronafeirws
Os ydych yn poeni am ad-dalu benthyciad dylech gysylltu acircrsquoch darparwr ar unwaith
oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu amgen ar waith ich helpu
o Trwydded deledu
Maer BBC wedi cyhoeddi ei fod yn oedi cyn codi tacircl ar bobl dros 75 oed am
drwyddedau teledu tan fis Awst yng ngoleunir achosion o Covid-19 Os ydych yn cael
trafferth talu eich trwydded deledu ac nad ydych yn perthyn ir categori oedran hwn
dylech gysylltu acircr cwmni trwyddedu teledu ar unwaith i drafod pa ddewisiadau sydd
ar gael i chi Gallwch weld eu manylion yma
httpswwwtvlicensingcouklanguagesLANG1
p Prydau ysgol am ddim
Os oes gan eich plentyn neu blant hawl i gael prydau ysgol am ddim byddwch yn dal
i gael y cymorth hwn er bod yr ysgolion ar gau
Mae awdurdodau lleol yng Nghymru i gyd wedi gwneud trefniadau i sicrhau bod
disgyblion syn cael prydau ysgol am ddim yn parhau iw cael Gall y trefniadau hyn
amrywio yn ocircl ardal yr awdurdod lleol rydych yn byw ynddi
Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol i gael gwybod sut maer cynllun yn cael ei
weinyddu os nad yw wedi cysylltu acirc chin barod Gallwch ddod o hyd iw fanylion
cyswllt drwy nodi eich cod post yma a chwilio am ei fanylion cyswllt drwy ei wefan
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
q Banciau bwyd
Mae banciau bwyd yn gwneud popeth o fewn eu gallu i barhau i weithredu drwy Covid-
19 ac ich helpu gyda chyflenwadau bwyd Fodd bynnag cofiwch y gallair broses
25
gyfeirio rydych yn ei dilyn i gael gafael ar y bwyd fod wedi newid yn eich ardal leol ar
hyn o bryd Mae rhai banciau bwyd hefyd wedi gorfod cau neu nid ydynt ar agor am
gymaint o oriau oherwydd Covid-19
Oherwydd cyngor ar gadw pellter cymdeithasol ac er eich diogelwch maen bosibl bod
y broses ar gyfer cael gafael ar fwyd gan fanc bwyd wedi newid yn dibynnu ar eich
ardal leol Oherwydd hyn maersquon syniad da i chi holi am y trefniadau wrth siarad acircch
asiantaeth atgyfeirio neu gysylltu acirc hi dros y ffocircn cyn mynd ir banc bwyd i ddeall pa
drefniadau sydd ar waith ar hyn o bryd
Gallwch ddod o hyd ich banc bwyd lleol drwy ddefnyddior wefan ganlynol
httpswwwtrusselltrustorgget-helpfind-a-foodbank
Cael gafael ar gyflenwadau gan fanc bwyd
Bydd angen taleb bwyd arnoch y gallwch eu cael naill ai drwy eich cymdeithas dai
gwasanaethau cynghori lleol rhai swyddfeydd Cyngor ar Bopeth lleol gwasanaethau
cymdeithasol neu asiantaethau lleol fel canolfannau plant Mae Ymddiriedolaeth
Trussell bellach wedi rhoi system e-atgyfeirio ar-lein ar waith ar gyfer rhai ou banciau
bwyd i helpu i gynnal mesurau cadw pellter cymdeithasol yn ystod achosion Covid-
19
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwtrusselltrustorgget-helpemergency-food
26
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF)
Maersquor Gronfa Cymorth Dewisol (DAF) yn gronfa y gellir troi ati pan fyddwch wedi
chwilio ym mhob man arall Ei bwriad yw cefnogi pobl syn profi caledi difrifol Bydd
llawer or bobl hyn ymhlith y rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas oherwydd
materion syn ymwneud acirc thlodi materion iechyd corfforol a meddyliol ac oedran ac
felly maent yn wynebu mwy o risg o effeithiau Covid-19 oherwydd rhesymau syn
ymwneud ag iechyd neur economi
Maer gronfa yn cynnwys dau fath o grant
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP)
Maersquor EAP yn grant syrsquon helpu gyda chostau hanfodol ar ocircl argyfwng neu os bydd
hawliwr wedi profi trychineb megis llifogydd neu dacircn yn y cartref neu galedi ariannol
difrifol am resymau syn cynnwys oedi gyda thalu budd-daliadau
Bwriad y taliad yw helpu i dalu am fwyd nwy a thrydan dillad a chostau teithio brys
Nid ywr gronfa wedii chynllunio i dalu am ddiffygion ariannol parhaus ond maen grant
y gellir manteisio arno pan fyddwch wedi rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Mae nifer o daliadau brys ar gael - nid oes unrhyw feini prawf cymhwyster ar wahacircn i
angen ar ocircl rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Rydych yn gallu hawlio 1 dyfarniad mewn 28 diwrnod a 3 dyfarniad mewn cyfnod treigl
o 12 mis
Gallwch gael EAP yn syth ich cyfrif banc Bydd angen i chi ddarparu eich cod didoli a
rhif eich cyfrif fel rhan och cais
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP)
Grant yw taliadau IAP i helpu rhywun i fywn annibynnol yn hytrach na mynd i sefydliad
neu aros yno megis cartref gofal neu ysbyty Maer grant yn cwmpasu eitemau
hanfodol yn y cartref fel
nwyddau gwyn fel oergell popty a pheiriant golchi
eitemau cartref hanfodol megis gwelyau dillad gwely a seddau
Mae angen ir ceisiadau hyn gael eu cefnogi gan lsquobartner cymeradwyrsquo a all hefyd eich
helpu i lenwi eich cais neu wneud cais ar eich rhan Maersquon cynnwys
awdurdodau lleol
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
12
beidio acirc bod yn gweithio ar hyn o bryd neun gweithio llai nag 16 awr yr wythnos
ar gyfartaledd
beidio acirc bod acirc salwch neu anabledd syn eich atal rhag gweithio
fod yn byw yng Nghymru yr Alban neu Loegr
fod acirc hawl i weithio yn y DU
Bydd angen i chi hefyd ddangos eich bod yn chwilio am waith er mwyn parhau i gael
taliadau
Edrychwch i weld a ydych yn gymwys ar gyfer y Credyd Cynhwysol Os ydych chi
gallech gael Credyd Cynhwysol ar yr un pryd neu yn llersquor LCG Newydd
Tra byddwch yn cael yr LCCh Newydd byddwch yn ennill credydau Yswiriant Gwladol
Dosbarth 1 a all helpu tuag at eich Pensiwn y Wladwriaeth a budd-daliadau ar sail
cyfraniadau eraill yn y dyfodol
Sut mae gwneud cais
Bydd angen i chi wneud cais ar-lein yma
httpswwwapply-for-new-style-jsaservicegovuklang=cy
Os nad ydych yn gallu gwneud cais ar-lein gallwch wneud cais dros y ffocircn drwy ffonio
Y Ganolfan Byd Gwaith
Rhif ffocircn 0800 055 6688
Ffocircn testun 0800 023 4888
Cyfnewid testun (os na allwch glywed neu siarad ar y ffocircn) 18001 yna 0800 055
6688
Cymraeg 0800 012 1888
Maersquor llinellau ffocircn ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 8am i 6pm
d Tacircl Salwch Statudol (SSP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Os ydych yn gyflogedig ac yn sacircl neun gorfod hunanynysu oherwydd Covid-19 (naill
ain uniongyrchol neu gan fod aelod och cartref yn hunanynysu) efallai y byddwch yn
gymwys i hawlio SSP a fydd yn eich helpu i dalu eich rhent ach biliau
Mae SSP yn cael ei dalu gan eich cyflogwr yn yr un ffordd acircrsquoch cyflog arferol er
enghraifft yn wythnosol neu yn fisol
13
Maersquoch cymhwysedd ar gyfer SSP yn dibynnu ar eich statws cyflogaeth ach enillion
Os ydych yn gyflogedig ac yn hunanynysu byddwch yn cael yr SSP drwy eich cyflogwr
Nid oes yn rhaid ich cyflogwr dalu mwy na chyfradd safonol yr SSP i chi ond gall
ddewis gwneud hynny Mae gan rai cyflogwyr gynlluniau tacircl salwch cytundebol mwy
hael Maen werth darllen eich contract aneu lawlyfr staff yn uniongyrchol gydach
cyflogwr neu eich cynrychiolydd Undeb os ydych chin rhan o Undeb i weld beth y
bydd gennych hawl iddo
Cyfraddau safonol yr SSP
Os ydych chin gyflogedig ac yn ennill o leiaf pound120 yr wythnos byddwch yn gallu cael
pound9585 yr wythnos am hyd at 28 wythnos Fel arfer rhaid i chi fod i ffwrdd or gwaith
am o leiaf 4 diwrnod yn olynol ond yn ddiweddar mae Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi
y bydd yr SSP yn cael ei dalu or diwrnod cyntaf y byddwch yn absennol os ywn
gysylltiedig acirc Covid-19 Maen bwysig rhoi gwybod ich cyflogwr eich bod yn sacircl
oherwydd Covid-19 er mwyn sicrhau eich bod yn cael y taliad cywir
Os ydych chin hunangyflogedig ni fyddwch yn gymwys i gael SSP Fodd bynnag os
byddwch yn sacircl neun hunanynysu o ganlyniad i Covid-19 efallai y byddwch yn gallu
hawlior Credyd Cynhwysol neursquor Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh)
Bydd yr LCCh yn awr yn cael ei dalu o ddiwrnod 1 y salwch yn hytrach na diwrnod
8 Bydd angen i chi wneud hawliad yn dilyn y canllawiau a nodir yn rhan 1a or canllaw
hwn
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth am yr SSP yma
httpswwwgovukstatutory-sick-payeligibility
e Cynllun cadw swyddi ndash ffyrlo
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun Cadw Swyddi Covid-19 newydd a fydd yn berthnasol i lsquoweithwyr ar
ffyrlorsquo Bydd y cynllun yn rhedeg am o leiaf 4 mis o 1 Mawrth 2020 ac yn cael ei
ymestyn os bydd angen
Rydych yn weithiwr ar ffyrlo os ydych yn weithiwr cyflogedig sydd wedirsquoi gadw ar
gyflogres eich cyflogwr yn hytrach narsquoch diswyddo Os bydd eich cyflogwr yn gofyn i
chi fod ar ffyrlo drwy gynllun Cadw Swyddi Llywodraeth y DU bydd yn cysylltu acirc chi
ac yn gofyn i chi gytuno irsquor telerau Byddwch yn cael y pecyn cynllun safonol o leiaf
Bydd eich cyflogwr
yn talu o leiaf 80 och cyflogau misol rheolaidd i chi hyd at uchafswm o pound2500 fel eich cyflog
14
yn gallu hawlio am o leiaf 3 wythnos yn olynol ac am hyd at 3 mis - ond gellir ymestyn hyn
yn gallu dewis talu mwy nar grant - ond nid oes rhaid iddo wneud hynny
yn methu dewis talu llai nar grant
Byddwch yn dal i dalu treth incwm cyfraniadau Yswiriant Gwladol ad-daliadau benthyciadau myfyrwyr ac unrhyw ddidyniadau eraill (fel cyfraniadau pensiwn) och
cyflog
Sut y cyfrifir eich enillion misol
Os ydych chi wedi bod yn gyflogedig (neun cael eich cyflogi gan fusnes cyflogi yn achos gweithwyr asiantaeth) am flwyddyn lawn bydd eich cyflogwr yn hawlio am yr uchaf o naill ai
y swm a enilloch yn yr un mis y llynedd neu
gyfartaledd eich enillion misol or flwyddyn ddiwethaf
Os ydych wedi cael eich cyflogi am lai na blwyddyn bydd eich cyflogwr yn hawlio cyfartaledd eich cyflog misol rheolaidd ers i chi ddechrau gweithio Maer un trefniadaun berthnasol os bydd eich cyflog misol yn amrywio er enghraifft os ydych ar gontract dim oriau
Os gwnaethoch chi ddechrau gweithio ym mis Chwefror 2020 bydd eich cyflogwr yn talu eich enillion orsquor mis hwnnw i chi ar sail pro rata
Bydd y grant a delir ich cyflogwr yn ystyried eich tacircl rheolaidd cytundebol megis cyflogau y comisiwn gorfodol a goramser yn y gorffennol Ni fydd y cyfrifiad yn cynnwys taliadau dewisol comisiwn (gan gynnwys tipiau) neu daliadau bonws taliadau nad ydynt yn arian parod neu fuddion mewn nwyddau
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukguidancecheck-if-you-could-be-covered-by-the-coronavirus-job-
retention-schemehow-much-youll-get
f Cynllun irsquor hunangyflogedig
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun cymorth incwm Covid-19 newydd ar gyfer pobl hunangyflogedig Os
ydych chin hunangyflogedig neun aelod o bartneriaeth ac wedi colli incwm oherwydd
Covid-19 efallai y byddwch yn gymwys i wneud cais am grant
Os ydych yn gymwys bydd y cynllun yn caniataacuteu i chi gael grant trethadwy gwerth
80 och elw masnachu hyd at uchafswm o pound2500 y mis am 3 mis
Cymhwysedd
15
Gallwch wneud cais os ydych chin unigolyn hunangyflogedig neun aelod o
bartneriaeth ach bod chi
wedi cyflwyno eich ffurflen dreth Hunanasesu treth incwm ar gyfer y flwyddyn
dreth 2018-19
wedi masnachu yn y flwyddyn dreth 2019-20
yn masnachu pan fyddwch chin gwneud cais neu y byddech chi heblaw am
Covid-19
yn bwriadu parhau i fasnachu yn y flwyddyn dreth 2020-21
wedi colli elw masnachupartneriaeth masnachu oherwydd Covid-19
Rhaid ich elw masnachu hunangyflogedig hefyd fod yn llai na pound50000 ac maen rhaid
i fwy na hanner eich incwm ddod o hunangyflogaeth Penderfynir ar hyn ar y sail bod
yn rhaid i un orsquor amodau canlynol fod yn wir
bod eich elw masnachuelw masnachu partneriaeth yn 2018-19 yn llai na
pound50000 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner cyfanswm eich incwm
trethadwy
bod ag elw masnachu cyfartalog o lai na pound50000 yn 2016-17 2017-18 a 2018-
19 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner eich incwm trethadwy cyfartalog
yn yr un cyfnod
Os gwnaethoch chi ddechrau masnachu rhwng 2016-19 dim ond y blynyddoedd
hynny y gwnaethoch chi ffeilio ffurflen dreth Hunanasesu ar eu cyfer y bydd CThEM
yn eu defnyddio
Bydd CThEM yn defnyddio data ar ffurflenni 2018-19 a gyflwynwyd eisoes er mwyn nodir rhai syn gymwys a bydd yn asesu risg unrhyw ffurflenni hwyr a gafodd eu ffeilio cyn y dyddiad cau ar 23 Ebrill 2020 yn y ffordd arferol
Os asesir eich bod yn gymwys byddwch yn cael grant trethadwy a fydd yn 80 or elw cyfartalog or blynyddoedd treth (lle bon berthnasol)
2016 i 2017 2017 i 2018 2018 i 2019
I gyfrifor cyfartaledd bydd CThEM yn ychwanegu cyfanswm yr elw masnachu ar gyfer y 3 blynedd treth (lle bon berthnasol) ac ynan rhannu gyda 3 (lle bon berthnasol) ac yn defnyddio hyn i gyfrifo swm misol
Bydd y grant yn cael ei dalun uniongyrchol ich cyfrif banc mewn un rhandaliad Bydd hyn yn digwydd o fis Mehefin 2020 ymlaen
Os mai dim ond yn 2019-2020 y gwnaethoch ddechrau eich busnes bydd angen i chi
wneud cais am Gredyd Cynhwysol (gweler Rhan 1a or canllaw hwn) Maersquor Adran
Gwaith a Phensiynau yn awgrymu eich bod yn siarad acircch cyfrifydd neuch cynghorydd
16
ariannol os yw hyn yn berthnasol i chi i weld pa gymorth pellach allai fod ar gael i chi
o ran rhoir gorau i hawliadau TAW fel y cyhoeddwyd gan Lywodraeth y DU
Sut mae gwneud cais
Nid oes angen i chi wneud cais am y cynllun hwn eich hun bydd CThEM yn cysylltu
acirc chi os ydych chirsquon gymwys Unwaith y bydd CThEM yn cysylltu acirc chi dim ond drwy
govuk y byddwch yn cael mynediad ir cynllun hwn
Bydd CThEM yn gwneud y taliad yn awtomatig ond maen bwysig eich bod yn
cyflwyno eich ffurflen dreth i CThEM ar gyfer 2018-2019 erbyn 23 Ebrill 2020
Os bydd rhywun yn anfon neges destun eich ffonio neun anfon e-bost atoch
yn honni ei fod oddi wrth CThEM gan ddweud eich bod yn gallu hawlio cymorth
ariannol neu fod ad-daliad treth yn ddyledus i chi ac yn gofyn i chi glicio ar
ddolen neun gofyn i chi roi gwybodaeth iddynt fel eich enw cerdyn credyd neu
fanylion banc - maen sgam
Gallwch gael rhagor o wybodaeth yn
httpswwwgovukguidanceclaim-a-grant-through-the-coronavirus-covid-19-self-
employment-income-support-scheme
Nodwch os ydych yn gymwys ar gyfer y cynllun hunangyflogedig bydd angen i chi
drafod eich amgylchiadau unigol acircr Adran Gwaith a Phensiynau er mwyn penderfynu
a fydd unrhyw incwm a gaiff ei dalu ar 80 ym mis Mehefin 2020 yn effeithio ar eich
gallu i hawlio cymorth hyd at y pwynt hwnnw
g Lwfans Tai Lleol (LHA) (Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector preifat yn unig)
Efallai y cewch help gydach rhent i gyd neu ran ohono os ydych yn rhentun breifat Gallwch wneud cais am help tuag at eich costau tai fel rhan or broses Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw hwn) Maersquor Budd-dal Tai bellach wedii ddisodli gan elfen cyfraniad at dŷ hawliad Credyd Cynhwysol ond os ydych o oedran pensiwn rydych yn dal yn debygol o hawlio Budd-dal Tai
Os ydych yn gymwys i gael cymorth gyda chostau tai byddwch yn cael cyfraniad ariannol tuag at eich rhent yn seiliedig ar Lwfans Tai Lleol (LHA) Maer cyfraniad y gallech ei gael yn dibynnu ar ble rydych chin byw a chyfraddaur farchnad rentu yn yr ardal
Gallwch gael rhagor o wybodaeth am yr LHA yma
17
httpsllywcymrulwfans-tai-lleol
h Taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Gall taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP) gynnig arian ychwanegol pan fydd eich cyngor lleol yn penderfynu bod angen help ychwanegol arnoch i daluch costau tai ar
ben yr hyn rydych eisoes yn ei gael drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
Cymhwysedd
Nid oes rhaid irsquoch cyngor lleol roi DHP i chi ndash maersquon dibynnu ar eich amgylchiadau Bydd eich cyngor lleol yn edrych ar eich amgylchiadau i weld a ydych yn gymwys i gael DHP Bydd yn penderfynu faint y byddwch yn ei gael ac am ba hyd y byddwch
yn cael y taliad
I gael DHP bydd angen i chi naill ai fod eisoes yn cael yr hen Fudd-dal Tai neur elfen cyfraniad at dŷ drwyr Credyd Cynhwysol
Os ywr cyngor yn penderfynu rhoi DHP i chi bydd yn ysgrifennu atoch i ddweud
faint fyddwch chin ei gael
pryd bydd y DHP yn dod i ben
Os byddwch dal angen DHP ar ocircl iddo ddod i ben gallwch wneud cais eto
Sut mae gwneud cais
Cysylltwch acircch cyngor lleol a holi sut mae gwneud cais am DHP Efallai y bydd am i chi wneud cais dros y ffocircn neu ar-lein Gallwch gael gwybod sut i gysylltu acircch cyngor lleol drwy nodi eich cod post yma - httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol - a dod o hyd iw fanylion cyswllt ar ei wefan
Mae gan Shelter Cymru hefyd adnodd cymorth ar-lein i helpu i wneud cais Bydd angen i chi nodi eich cod post a llwythor ffurflen gais i lawr drwyr ddolen ganlynol
httpssheltercymruorgukget-advicepaying-for-housinghousing-benefit-and-council-tax-reductiondiscretionary-housing-payments
Pan fyddwch chin gwneud cais byddwch mor glir ag y gallwch pan fyddwch chin esbonio pam mae angen DHP arnoch Er enghraifft dylech egluro
pam na allwch fforddio talu eich rhent
pam na allwch symud i rywle rhatach
a ywn achosi problemau i rywun rydych chirsquon gofalu amdano fel plentyn neu berthynas oedrannus
unrhyw dystiolaeth sydd gennych ee llythyr meddyg neu fanylion dyledion rydych chirsquon eu talu
18
Dylech hefyd ddweud wrth y cyngor os ydych yn aros ir Adran Gwaith a Phensiynau
benderfynu a allwch gael cyfraniad at dŷ drwyrsquor Credyd Cynhwysol
Os ydych yn cael DHP ar hyn o bryd gall eich awdurdod lleol gytuno iw ymestyn yn
ystod achosion Covid-19 ond bydd angen i chi gysylltu ag ef i drafod a chadarnhau
Os byddwch yn gwneud cais ar ffurflen bapur maen syniad da cadw copi or ffurflen
ar gyfer eich cofnodion
Apelio yn erbyn penderfyniad drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Os byddwch yn gwneud cais am gymorth budd-daliadau drwyr Adran Gwaith a
Phensiynau (DWP) ac nad ydych yn cael y canlyniad yr oeddech yn ei ddisgwyl
gallwch apelio yn erbyn y penderfyniad Mae rhai penderfyniadau nad oes modd eu
hailystyried ndash ond bydd yn dweud hynny ar eich llythyr penderfyniad gwreiddiol
I wneud hyn bydd angen i chi yn gyntaf ofyn ir penderfyniad am eich budd-daliadau
gael ei ystyried eto
Gallwch wneud hyn os oes unrhyw rai or canlynol yn berthnasol
rydych chin meddwl bod y swyddfa syn delio acircch hawliad wedi gwneud
camgymeriad neu wedi methu tystiolaeth bwysig
rydych yn anghytuno acircr rhesymau dros y penderfyniad
rydych am ir penderfyniad gael ei ystyried eto
Bydd angen i chi gysylltu acircr swyddfa a roddodd y penderfyniad i chi ndash bydd y
manylion cyswllt ar eich llythyr penderfyniad Er bod modd i chi wneud hynny drwy
lythyr yn ystod yr argyfwng Covid-19 maersquon syniad da i gysylltu dros y ffocircn neu ar-
lein
Os byddwch am apelio yn erbyn penderfyniad bydd angen i chi ofyn am broses
ailystyried gorfodol o fewn mis irsquor dyddiad ar eich llythyr penderfynu Os byddwch yn
gwneud hyn yn ysgrifenedig rhaid ir llythyr neur ffurflen gyrraedd y cyngor o fewn y
dyddiad terfyn hwnnw o fis Os na fyddwch wedi cael eich llythyr penderfyniad
cysylltwch acircr swyddfa lle gwnaethoch gais am y budd-dal
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol gallwch ddefnyddio eich cyfnodolyn i ofyn
am broses ailystyried gorfodol Os nad ydych yn gallu defnyddio eich cyfnodolyn
gallwch ofyn mewn unrhyw rai or ffyrdd canlynol
ysgrifennu ir cyfeiriad ar eich llythyr penderfyniad
llenwi ffurflen ai dychwelyd
19
Ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a y canllaw hwn)
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukapelio-penderfyniad-budd-dal
20
Help gydach biliau o ddydd i ddydd ach costau byw
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Efallai y byddwch yn cael trafferth talu biliau eich cartref o ganlyniad i newidiadau ich incwm yn ystod achos Covid-19 Rydym wedi nodi rhai dewisiadau sydd ar gael i chi isod a allai eich helpu yn ystod y cyfnod hwn
i Cymorth gydarsquor dreth gyngor
Os ydych chin cael trafferth talu eich rhent efallai y byddwch chin gallu gofyn ich
cyngor am help gydach treth gyngor
Mae rhai awgrymiadau yn cynnwys
Gofyn ich cyngor lleol i wasgaru eich treth gyngor dros 12 mis yn hytrach nar
10 arferol ndash bydd hyn yn lleihaur swm y byddwch yn ei dalu bob mis a gall eich
helpu i dalu eich rhent arsquoch biliau eraill Efallai y byddwch yn gallu gofyn am
batrymau talu gwahanol hefyd ond bydd angen cytuno ar hyn gydach cyngor
lleol
Holwch i weld a ydych yn gymwys i gael eithriad disgownt neu ostyngiad
Gofynnwch ich cyngor lleol a fyddai modd i chi leihau eich bil cyffredinol drwy
gael disgownt ar eich treth gyngor
- os ydych chirsquon byw ar eich pen eich hun
- os ydych chirsquon byw gyda dim ond rhywun sydd o dan 17 oed neu fyfyriwr
llawn amser
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd acirc phroblemau iechyd meddwl
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd ag anabledd difrifol
- os ydych chin ennill llai na swm penodol o arian (mae hyn yn dibynnu ble
rydych chin byw) Os ydych ar incwm isel a bod hawl gennych i gael
gostyngiad bydd eich bil yn cael ei ostwng a fydd yn ei gwneud yn fwy
fforddiadwy i chi dalu eich rhent
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth yma
httpsllywcymrutalu-llai-o-dreth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngorgwneud-cais-am-ddisgownt-neu-ostyngiad-treth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngor-taflen-wybodaeth
21
Gwiriwch os yw eich bil yn uwch nag y dylai fod os yw eich eiddo yn y band
treth gyngor anghywir Gallwch wirio band eich treth gyngor a chwestiynu eich
cyngor lleol am y gost os nad ywn edrych yn gywir Gallwch ddod o hyd i fand
eich treth gyngor yma
httpswwwgovukcouncil-tax-bands
Maer ddolen hon yn cynnwys mwy o wybodaeth am sut y caiff eich band ei
gyfrifo
httpswwwgovukguidanceunderstand-how-council-tax-bands-are-
assessedcy
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy roirsquoch cod post
yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Bydd angen i chi nodi eich amgylchiadau pan fyddwch yn gofyn iddo ystyried
eich cais Gall eich cyngor lleol helpu gydar broses hon ond os oes angen
mwy o help arnoch gallwch gysylltu acircch canolfan Cyngor ar Bopeth leol yma
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
Os oes gennych ocircl-ddyledion yn barod mae angen i chi weithredun gyflym
Cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth a all eich cynghori ymhellach
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
j Nwytrydan
Mae Llywodraeth y DU wedi cytuno ar fesurau gydar diwydiant ynni i gefnogi pobl syn
agored i niwed drwy Covid-19 Y bwriad yw sicrhau bod cwsmeriaid syn agored i
niwed a allai fynd i ddyled yn parhau i gael ynni tra maent yn hunanynysu
Yn fwy cyffredinol bydd unrhyw gwsmer ynni sydd mewn trallod ariannol hefyd yn cael
cefnogaeth gan ei gyflenwr a allai gynnwys ad-dalu dyledion ac ailasesu taliadau bil
eu lleihau neu eu rhewi lle bo angen tra bydd datgysylltu mesuryddion credyd yn cael
ei atal yn llwyr
Os ydych yn poeni na fyddwch yn gallu talu eich biliau ynni dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith a thrafod y dewisiadau a allai fod ar gael i chi ich helpu i gadw
eich taliadau ar y trywydd iawn yn ystod Covid-19
22
Efallai y byddwch hefyd am wneud yn siŵr eich bod yn cael y fargen orau o ran eich
ynni Dylai cyflenwyr ynni allu rhoi gwybodaeth i chi i weld a ydych ar y pecyn cywir
neu a oes ganddynt un rhatach ar eich cyfer Er mwyn cymharu acirc chyflenwyr ynni
eraill bydd angen i chi ddefnyddio safle cymharu prisiau ar-lein
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth
Os ydych yn hunanynysu oherwydd bod gennych gyflwr iechyd syn eich gwneud yn
fwy agored i niwed efallai y byddwch yn gymwys ar gyfer y Gofrestr Gwasanaethau acirc
Blaenoriaeth
Maer Gofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth yn wasanaeth am ddim syn cynnig sawl
budd fel cymorth acirc blaenoriaeth mewn argyfwng rhybudd ymlaen llaw am ymyriadau
yn y cyflenwad a rhagor o fanteision wrth reoli eich cyfrif ynni
Cymhwysedd
Rydych chin gymwys
- os ydych chi o oedran pensiwn
- os ydych chin anabl neu fod gennych salwch cronig
- os oes gennych gyflwr meddygol hirdymor
- os oes gennych nam ar y clyw neur golwg neu anghenion cyfathrebu
ychwanegol
- os ydych chi mewn sefyllfa fregus
Sut mae gwneud cais
Mae angen i chi gysylltu acircch cyflenwr ynni yn uniongyrchol i fynd ar y Gofrestr
Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth Mae gan bob cyflenwr ynni a gweithredwr rhwydwaith
ei gofrestr ei hun
Gallwch ofyn ich cyflenwr drosglwyddo eich manylion ich gweithredwr
rhwydwaith yn enwedig os ydych yn dibynnu ar eich cyflenwad am resymau
meddygol er enghraifft
Os oes gennych gyflenwr gwahanol ar gyfer eich nwy a thrydan mae angen i
chi gysylltu acircr ddau
Os byddwch yn newid cyflenwr bydd angen i chi gofrestru eto ar gyfer y
gwasanaeth
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwofgemgovukconsumershousehold-gas-and-electricity-guideextra-
help-energy-servicespriority-services-register
23
l Dŵr
Os ydych chin cael trafferth talu eich bil dŵr dylech gysylltu acircch cyflenwr ar unwaith
Mae gan lawer o gwmniumlau dŵr gynlluniau caledi neu ffyrdd eraill y gallant helpu
cwsmeriaid syn rhoi gwybod iddynt eu bod yn cael problem talu eu bil
Os ydych gyda Dŵr Cymru mae wedi nodir cymorth y gall ei ddarparu syn cynnwys
cynlluniau talu a gostyngiadau yn y gyfradd ddŵr Mae rhagor o wybodaeth ar gael
yma
httpswwwdwrcymrucomcy-GBMy-AccountHelp-Paying-My-Water-Billaspx
m Band eang a ffonau symudol
Mae cadw cysylltiad rhwng y cartref ar byd y tu allan yn bwysig ar hyn o bryd Os
ydych chin poeni am dalu eich bil band eang neu ffocircn symudol dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y bydd yn gallu rhoi cynllun talu neu gymorth
arall ar waith ich helpu i gadw mewn cysylltiad
n Banciau cardiau credyd benthyciadau
Er y gall dyled banc cerdyn credyd a benthyciad gronnin gyflym a bod yn destun
pryder mawr maen bwysig rhoi trefn ar unrhyw ddyledion eraill fel ocircl-ddyledion rhent
biliau ynni neur dreth gyngor yn gyntaf Y rheswm am hyn yw bod canlyniadau
uniongyrchol peidio acirc thalur pethau hyn yn llawer mwy difrifol
Mae llawer o fanciau a chwmniumlau cardiau credyd yn cynnig gwyliau rhag talu mwy o
gyfleusterau gorddrafft a chyfraddau llog isel i helpu pobl drwy gydol cyfnod Covid-19
Os ydych chin poeni am dalu eich taliadau banc neu gerdyn credyd dylech gysylltu
acircch cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu newydd
neu gymorth arall ar waith ich helpu
Mae sawl busnes wedi mynd i drafferthion ariannol yn ystod Covid-19 ac mae rhai
wedi mynd i ddwylorsquor gweinyddwyr er enghraifft BrightHouse Er gwaethaf hyn maen
bwysig cofio bod unrhyw ddyled syn ddyledus yn parhau a bydd disgwyl i chi ddal i
wneud eich taliadau ariannol Os ydych chin cael trafferth talu cysylltwch acircr cwmni i
drafod pa gymorth y maen gallu ei gynnig Bydd Cyngor ar Bopeth yn gallu helpu os
oes angen cymorth arnoch i wneud hyn
Os ydych yn agosaacuteu at oedran pensiwn ac yn poeni am y farchnad ariannol ac yn
ystyried eich dewisiadau o ran eich pensiwn neu fel arall maer Awdurdod Ymddygiad
Ariannol (FCA) yn awgrymu nad ydych yn rhuthro i wneud penderfyniad ac y dylech
gael cyngor annibynnol Gallwch gael gafael ar ganllaw pensiwn Cymraeg clir am
24
ddim cyn gwneud unrhyw benderfyniad am eich cynilion ymddeol drwy wefan y
Gwasanaeth Cynghori ar Bensiynau
Maer FCA hefyd yn awgrymu eich bod yn wyliadwrus o sgamiau ar hyn o bryd ac yn
mynd i wefan Scam Smart i ddysgu sut i ddiogelu eich hun rhag sgamiau pensiwn
Mae hyn yn cynnwys pobl sydd eisoes wedi ymddeol ac syn ailfeddwl eu dewisiadau
Benthyciadau diwrnod cyflog
Maersquor FCA yn disgwyl i gwmniumlau syrsquon darparu benthyciadau credyd tymor byr cost
uchel (HCSTC) roi cymorth irsquor cwsmeriaid hynny syrsquon cael trafferth gwneud taliadau o
ganlyniad irsquor coronafeirws
Os ydych yn poeni am ad-dalu benthyciad dylech gysylltu acircrsquoch darparwr ar unwaith
oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu amgen ar waith ich helpu
o Trwydded deledu
Maer BBC wedi cyhoeddi ei fod yn oedi cyn codi tacircl ar bobl dros 75 oed am
drwyddedau teledu tan fis Awst yng ngoleunir achosion o Covid-19 Os ydych yn cael
trafferth talu eich trwydded deledu ac nad ydych yn perthyn ir categori oedran hwn
dylech gysylltu acircr cwmni trwyddedu teledu ar unwaith i drafod pa ddewisiadau sydd
ar gael i chi Gallwch weld eu manylion yma
httpswwwtvlicensingcouklanguagesLANG1
p Prydau ysgol am ddim
Os oes gan eich plentyn neu blant hawl i gael prydau ysgol am ddim byddwch yn dal
i gael y cymorth hwn er bod yr ysgolion ar gau
Mae awdurdodau lleol yng Nghymru i gyd wedi gwneud trefniadau i sicrhau bod
disgyblion syn cael prydau ysgol am ddim yn parhau iw cael Gall y trefniadau hyn
amrywio yn ocircl ardal yr awdurdod lleol rydych yn byw ynddi
Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol i gael gwybod sut maer cynllun yn cael ei
weinyddu os nad yw wedi cysylltu acirc chin barod Gallwch ddod o hyd iw fanylion
cyswllt drwy nodi eich cod post yma a chwilio am ei fanylion cyswllt drwy ei wefan
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
q Banciau bwyd
Mae banciau bwyd yn gwneud popeth o fewn eu gallu i barhau i weithredu drwy Covid-
19 ac ich helpu gyda chyflenwadau bwyd Fodd bynnag cofiwch y gallair broses
25
gyfeirio rydych yn ei dilyn i gael gafael ar y bwyd fod wedi newid yn eich ardal leol ar
hyn o bryd Mae rhai banciau bwyd hefyd wedi gorfod cau neu nid ydynt ar agor am
gymaint o oriau oherwydd Covid-19
Oherwydd cyngor ar gadw pellter cymdeithasol ac er eich diogelwch maen bosibl bod
y broses ar gyfer cael gafael ar fwyd gan fanc bwyd wedi newid yn dibynnu ar eich
ardal leol Oherwydd hyn maersquon syniad da i chi holi am y trefniadau wrth siarad acircch
asiantaeth atgyfeirio neu gysylltu acirc hi dros y ffocircn cyn mynd ir banc bwyd i ddeall pa
drefniadau sydd ar waith ar hyn o bryd
Gallwch ddod o hyd ich banc bwyd lleol drwy ddefnyddior wefan ganlynol
httpswwwtrusselltrustorgget-helpfind-a-foodbank
Cael gafael ar gyflenwadau gan fanc bwyd
Bydd angen taleb bwyd arnoch y gallwch eu cael naill ai drwy eich cymdeithas dai
gwasanaethau cynghori lleol rhai swyddfeydd Cyngor ar Bopeth lleol gwasanaethau
cymdeithasol neu asiantaethau lleol fel canolfannau plant Mae Ymddiriedolaeth
Trussell bellach wedi rhoi system e-atgyfeirio ar-lein ar waith ar gyfer rhai ou banciau
bwyd i helpu i gynnal mesurau cadw pellter cymdeithasol yn ystod achosion Covid-
19
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwtrusselltrustorgget-helpemergency-food
26
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF)
Maersquor Gronfa Cymorth Dewisol (DAF) yn gronfa y gellir troi ati pan fyddwch wedi
chwilio ym mhob man arall Ei bwriad yw cefnogi pobl syn profi caledi difrifol Bydd
llawer or bobl hyn ymhlith y rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas oherwydd
materion syn ymwneud acirc thlodi materion iechyd corfforol a meddyliol ac oedran ac
felly maent yn wynebu mwy o risg o effeithiau Covid-19 oherwydd rhesymau syn
ymwneud ag iechyd neur economi
Maer gronfa yn cynnwys dau fath o grant
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP)
Maersquor EAP yn grant syrsquon helpu gyda chostau hanfodol ar ocircl argyfwng neu os bydd
hawliwr wedi profi trychineb megis llifogydd neu dacircn yn y cartref neu galedi ariannol
difrifol am resymau syn cynnwys oedi gyda thalu budd-daliadau
Bwriad y taliad yw helpu i dalu am fwyd nwy a thrydan dillad a chostau teithio brys
Nid ywr gronfa wedii chynllunio i dalu am ddiffygion ariannol parhaus ond maen grant
y gellir manteisio arno pan fyddwch wedi rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Mae nifer o daliadau brys ar gael - nid oes unrhyw feini prawf cymhwyster ar wahacircn i
angen ar ocircl rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Rydych yn gallu hawlio 1 dyfarniad mewn 28 diwrnod a 3 dyfarniad mewn cyfnod treigl
o 12 mis
Gallwch gael EAP yn syth ich cyfrif banc Bydd angen i chi ddarparu eich cod didoli a
rhif eich cyfrif fel rhan och cais
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP)
Grant yw taliadau IAP i helpu rhywun i fywn annibynnol yn hytrach na mynd i sefydliad
neu aros yno megis cartref gofal neu ysbyty Maer grant yn cwmpasu eitemau
hanfodol yn y cartref fel
nwyddau gwyn fel oergell popty a pheiriant golchi
eitemau cartref hanfodol megis gwelyau dillad gwely a seddau
Mae angen ir ceisiadau hyn gael eu cefnogi gan lsquobartner cymeradwyrsquo a all hefyd eich
helpu i lenwi eich cais neu wneud cais ar eich rhan Maersquon cynnwys
awdurdodau lleol
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
13
Maersquoch cymhwysedd ar gyfer SSP yn dibynnu ar eich statws cyflogaeth ach enillion
Os ydych yn gyflogedig ac yn hunanynysu byddwch yn cael yr SSP drwy eich cyflogwr
Nid oes yn rhaid ich cyflogwr dalu mwy na chyfradd safonol yr SSP i chi ond gall
ddewis gwneud hynny Mae gan rai cyflogwyr gynlluniau tacircl salwch cytundebol mwy
hael Maen werth darllen eich contract aneu lawlyfr staff yn uniongyrchol gydach
cyflogwr neu eich cynrychiolydd Undeb os ydych chin rhan o Undeb i weld beth y
bydd gennych hawl iddo
Cyfraddau safonol yr SSP
Os ydych chin gyflogedig ac yn ennill o leiaf pound120 yr wythnos byddwch yn gallu cael
pound9585 yr wythnos am hyd at 28 wythnos Fel arfer rhaid i chi fod i ffwrdd or gwaith
am o leiaf 4 diwrnod yn olynol ond yn ddiweddar mae Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi
y bydd yr SSP yn cael ei dalu or diwrnod cyntaf y byddwch yn absennol os ywn
gysylltiedig acirc Covid-19 Maen bwysig rhoi gwybod ich cyflogwr eich bod yn sacircl
oherwydd Covid-19 er mwyn sicrhau eich bod yn cael y taliad cywir
Os ydych chin hunangyflogedig ni fyddwch yn gymwys i gael SSP Fodd bynnag os
byddwch yn sacircl neun hunanynysu o ganlyniad i Covid-19 efallai y byddwch yn gallu
hawlior Credyd Cynhwysol neursquor Lwfans Cyflogaeth a Chymorth Newydd (LCCh)
Bydd yr LCCh yn awr yn cael ei dalu o ddiwrnod 1 y salwch yn hytrach na diwrnod
8 Bydd angen i chi wneud hawliad yn dilyn y canllawiau a nodir yn rhan 1a or canllaw
hwn
Gellir dod o hyd i ragor o wybodaeth am yr SSP yma
httpswwwgovukstatutory-sick-payeligibility
e Cynllun cadw swyddi ndash ffyrlo
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun Cadw Swyddi Covid-19 newydd a fydd yn berthnasol i lsquoweithwyr ar
ffyrlorsquo Bydd y cynllun yn rhedeg am o leiaf 4 mis o 1 Mawrth 2020 ac yn cael ei
ymestyn os bydd angen
Rydych yn weithiwr ar ffyrlo os ydych yn weithiwr cyflogedig sydd wedirsquoi gadw ar
gyflogres eich cyflogwr yn hytrach narsquoch diswyddo Os bydd eich cyflogwr yn gofyn i
chi fod ar ffyrlo drwy gynllun Cadw Swyddi Llywodraeth y DU bydd yn cysylltu acirc chi
ac yn gofyn i chi gytuno irsquor telerau Byddwch yn cael y pecyn cynllun safonol o leiaf
Bydd eich cyflogwr
yn talu o leiaf 80 och cyflogau misol rheolaidd i chi hyd at uchafswm o pound2500 fel eich cyflog
14
yn gallu hawlio am o leiaf 3 wythnos yn olynol ac am hyd at 3 mis - ond gellir ymestyn hyn
yn gallu dewis talu mwy nar grant - ond nid oes rhaid iddo wneud hynny
yn methu dewis talu llai nar grant
Byddwch yn dal i dalu treth incwm cyfraniadau Yswiriant Gwladol ad-daliadau benthyciadau myfyrwyr ac unrhyw ddidyniadau eraill (fel cyfraniadau pensiwn) och
cyflog
Sut y cyfrifir eich enillion misol
Os ydych chi wedi bod yn gyflogedig (neun cael eich cyflogi gan fusnes cyflogi yn achos gweithwyr asiantaeth) am flwyddyn lawn bydd eich cyflogwr yn hawlio am yr uchaf o naill ai
y swm a enilloch yn yr un mis y llynedd neu
gyfartaledd eich enillion misol or flwyddyn ddiwethaf
Os ydych wedi cael eich cyflogi am lai na blwyddyn bydd eich cyflogwr yn hawlio cyfartaledd eich cyflog misol rheolaidd ers i chi ddechrau gweithio Maer un trefniadaun berthnasol os bydd eich cyflog misol yn amrywio er enghraifft os ydych ar gontract dim oriau
Os gwnaethoch chi ddechrau gweithio ym mis Chwefror 2020 bydd eich cyflogwr yn talu eich enillion orsquor mis hwnnw i chi ar sail pro rata
Bydd y grant a delir ich cyflogwr yn ystyried eich tacircl rheolaidd cytundebol megis cyflogau y comisiwn gorfodol a goramser yn y gorffennol Ni fydd y cyfrifiad yn cynnwys taliadau dewisol comisiwn (gan gynnwys tipiau) neu daliadau bonws taliadau nad ydynt yn arian parod neu fuddion mewn nwyddau
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukguidancecheck-if-you-could-be-covered-by-the-coronavirus-job-
retention-schemehow-much-youll-get
f Cynllun irsquor hunangyflogedig
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun cymorth incwm Covid-19 newydd ar gyfer pobl hunangyflogedig Os
ydych chin hunangyflogedig neun aelod o bartneriaeth ac wedi colli incwm oherwydd
Covid-19 efallai y byddwch yn gymwys i wneud cais am grant
Os ydych yn gymwys bydd y cynllun yn caniataacuteu i chi gael grant trethadwy gwerth
80 och elw masnachu hyd at uchafswm o pound2500 y mis am 3 mis
Cymhwysedd
15
Gallwch wneud cais os ydych chin unigolyn hunangyflogedig neun aelod o
bartneriaeth ach bod chi
wedi cyflwyno eich ffurflen dreth Hunanasesu treth incwm ar gyfer y flwyddyn
dreth 2018-19
wedi masnachu yn y flwyddyn dreth 2019-20
yn masnachu pan fyddwch chin gwneud cais neu y byddech chi heblaw am
Covid-19
yn bwriadu parhau i fasnachu yn y flwyddyn dreth 2020-21
wedi colli elw masnachupartneriaeth masnachu oherwydd Covid-19
Rhaid ich elw masnachu hunangyflogedig hefyd fod yn llai na pound50000 ac maen rhaid
i fwy na hanner eich incwm ddod o hunangyflogaeth Penderfynir ar hyn ar y sail bod
yn rhaid i un orsquor amodau canlynol fod yn wir
bod eich elw masnachuelw masnachu partneriaeth yn 2018-19 yn llai na
pound50000 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner cyfanswm eich incwm
trethadwy
bod ag elw masnachu cyfartalog o lai na pound50000 yn 2016-17 2017-18 a 2018-
19 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner eich incwm trethadwy cyfartalog
yn yr un cyfnod
Os gwnaethoch chi ddechrau masnachu rhwng 2016-19 dim ond y blynyddoedd
hynny y gwnaethoch chi ffeilio ffurflen dreth Hunanasesu ar eu cyfer y bydd CThEM
yn eu defnyddio
Bydd CThEM yn defnyddio data ar ffurflenni 2018-19 a gyflwynwyd eisoes er mwyn nodir rhai syn gymwys a bydd yn asesu risg unrhyw ffurflenni hwyr a gafodd eu ffeilio cyn y dyddiad cau ar 23 Ebrill 2020 yn y ffordd arferol
Os asesir eich bod yn gymwys byddwch yn cael grant trethadwy a fydd yn 80 or elw cyfartalog or blynyddoedd treth (lle bon berthnasol)
2016 i 2017 2017 i 2018 2018 i 2019
I gyfrifor cyfartaledd bydd CThEM yn ychwanegu cyfanswm yr elw masnachu ar gyfer y 3 blynedd treth (lle bon berthnasol) ac ynan rhannu gyda 3 (lle bon berthnasol) ac yn defnyddio hyn i gyfrifo swm misol
Bydd y grant yn cael ei dalun uniongyrchol ich cyfrif banc mewn un rhandaliad Bydd hyn yn digwydd o fis Mehefin 2020 ymlaen
Os mai dim ond yn 2019-2020 y gwnaethoch ddechrau eich busnes bydd angen i chi
wneud cais am Gredyd Cynhwysol (gweler Rhan 1a or canllaw hwn) Maersquor Adran
Gwaith a Phensiynau yn awgrymu eich bod yn siarad acircch cyfrifydd neuch cynghorydd
16
ariannol os yw hyn yn berthnasol i chi i weld pa gymorth pellach allai fod ar gael i chi
o ran rhoir gorau i hawliadau TAW fel y cyhoeddwyd gan Lywodraeth y DU
Sut mae gwneud cais
Nid oes angen i chi wneud cais am y cynllun hwn eich hun bydd CThEM yn cysylltu
acirc chi os ydych chirsquon gymwys Unwaith y bydd CThEM yn cysylltu acirc chi dim ond drwy
govuk y byddwch yn cael mynediad ir cynllun hwn
Bydd CThEM yn gwneud y taliad yn awtomatig ond maen bwysig eich bod yn
cyflwyno eich ffurflen dreth i CThEM ar gyfer 2018-2019 erbyn 23 Ebrill 2020
Os bydd rhywun yn anfon neges destun eich ffonio neun anfon e-bost atoch
yn honni ei fod oddi wrth CThEM gan ddweud eich bod yn gallu hawlio cymorth
ariannol neu fod ad-daliad treth yn ddyledus i chi ac yn gofyn i chi glicio ar
ddolen neun gofyn i chi roi gwybodaeth iddynt fel eich enw cerdyn credyd neu
fanylion banc - maen sgam
Gallwch gael rhagor o wybodaeth yn
httpswwwgovukguidanceclaim-a-grant-through-the-coronavirus-covid-19-self-
employment-income-support-scheme
Nodwch os ydych yn gymwys ar gyfer y cynllun hunangyflogedig bydd angen i chi
drafod eich amgylchiadau unigol acircr Adran Gwaith a Phensiynau er mwyn penderfynu
a fydd unrhyw incwm a gaiff ei dalu ar 80 ym mis Mehefin 2020 yn effeithio ar eich
gallu i hawlio cymorth hyd at y pwynt hwnnw
g Lwfans Tai Lleol (LHA) (Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector preifat yn unig)
Efallai y cewch help gydach rhent i gyd neu ran ohono os ydych yn rhentun breifat Gallwch wneud cais am help tuag at eich costau tai fel rhan or broses Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw hwn) Maersquor Budd-dal Tai bellach wedii ddisodli gan elfen cyfraniad at dŷ hawliad Credyd Cynhwysol ond os ydych o oedran pensiwn rydych yn dal yn debygol o hawlio Budd-dal Tai
Os ydych yn gymwys i gael cymorth gyda chostau tai byddwch yn cael cyfraniad ariannol tuag at eich rhent yn seiliedig ar Lwfans Tai Lleol (LHA) Maer cyfraniad y gallech ei gael yn dibynnu ar ble rydych chin byw a chyfraddaur farchnad rentu yn yr ardal
Gallwch gael rhagor o wybodaeth am yr LHA yma
17
httpsllywcymrulwfans-tai-lleol
h Taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Gall taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP) gynnig arian ychwanegol pan fydd eich cyngor lleol yn penderfynu bod angen help ychwanegol arnoch i daluch costau tai ar
ben yr hyn rydych eisoes yn ei gael drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
Cymhwysedd
Nid oes rhaid irsquoch cyngor lleol roi DHP i chi ndash maersquon dibynnu ar eich amgylchiadau Bydd eich cyngor lleol yn edrych ar eich amgylchiadau i weld a ydych yn gymwys i gael DHP Bydd yn penderfynu faint y byddwch yn ei gael ac am ba hyd y byddwch
yn cael y taliad
I gael DHP bydd angen i chi naill ai fod eisoes yn cael yr hen Fudd-dal Tai neur elfen cyfraniad at dŷ drwyr Credyd Cynhwysol
Os ywr cyngor yn penderfynu rhoi DHP i chi bydd yn ysgrifennu atoch i ddweud
faint fyddwch chin ei gael
pryd bydd y DHP yn dod i ben
Os byddwch dal angen DHP ar ocircl iddo ddod i ben gallwch wneud cais eto
Sut mae gwneud cais
Cysylltwch acircch cyngor lleol a holi sut mae gwneud cais am DHP Efallai y bydd am i chi wneud cais dros y ffocircn neu ar-lein Gallwch gael gwybod sut i gysylltu acircch cyngor lleol drwy nodi eich cod post yma - httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol - a dod o hyd iw fanylion cyswllt ar ei wefan
Mae gan Shelter Cymru hefyd adnodd cymorth ar-lein i helpu i wneud cais Bydd angen i chi nodi eich cod post a llwythor ffurflen gais i lawr drwyr ddolen ganlynol
httpssheltercymruorgukget-advicepaying-for-housinghousing-benefit-and-council-tax-reductiondiscretionary-housing-payments
Pan fyddwch chin gwneud cais byddwch mor glir ag y gallwch pan fyddwch chin esbonio pam mae angen DHP arnoch Er enghraifft dylech egluro
pam na allwch fforddio talu eich rhent
pam na allwch symud i rywle rhatach
a ywn achosi problemau i rywun rydych chirsquon gofalu amdano fel plentyn neu berthynas oedrannus
unrhyw dystiolaeth sydd gennych ee llythyr meddyg neu fanylion dyledion rydych chirsquon eu talu
18
Dylech hefyd ddweud wrth y cyngor os ydych yn aros ir Adran Gwaith a Phensiynau
benderfynu a allwch gael cyfraniad at dŷ drwyrsquor Credyd Cynhwysol
Os ydych yn cael DHP ar hyn o bryd gall eich awdurdod lleol gytuno iw ymestyn yn
ystod achosion Covid-19 ond bydd angen i chi gysylltu ag ef i drafod a chadarnhau
Os byddwch yn gwneud cais ar ffurflen bapur maen syniad da cadw copi or ffurflen
ar gyfer eich cofnodion
Apelio yn erbyn penderfyniad drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Os byddwch yn gwneud cais am gymorth budd-daliadau drwyr Adran Gwaith a
Phensiynau (DWP) ac nad ydych yn cael y canlyniad yr oeddech yn ei ddisgwyl
gallwch apelio yn erbyn y penderfyniad Mae rhai penderfyniadau nad oes modd eu
hailystyried ndash ond bydd yn dweud hynny ar eich llythyr penderfyniad gwreiddiol
I wneud hyn bydd angen i chi yn gyntaf ofyn ir penderfyniad am eich budd-daliadau
gael ei ystyried eto
Gallwch wneud hyn os oes unrhyw rai or canlynol yn berthnasol
rydych chin meddwl bod y swyddfa syn delio acircch hawliad wedi gwneud
camgymeriad neu wedi methu tystiolaeth bwysig
rydych yn anghytuno acircr rhesymau dros y penderfyniad
rydych am ir penderfyniad gael ei ystyried eto
Bydd angen i chi gysylltu acircr swyddfa a roddodd y penderfyniad i chi ndash bydd y
manylion cyswllt ar eich llythyr penderfyniad Er bod modd i chi wneud hynny drwy
lythyr yn ystod yr argyfwng Covid-19 maersquon syniad da i gysylltu dros y ffocircn neu ar-
lein
Os byddwch am apelio yn erbyn penderfyniad bydd angen i chi ofyn am broses
ailystyried gorfodol o fewn mis irsquor dyddiad ar eich llythyr penderfynu Os byddwch yn
gwneud hyn yn ysgrifenedig rhaid ir llythyr neur ffurflen gyrraedd y cyngor o fewn y
dyddiad terfyn hwnnw o fis Os na fyddwch wedi cael eich llythyr penderfyniad
cysylltwch acircr swyddfa lle gwnaethoch gais am y budd-dal
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol gallwch ddefnyddio eich cyfnodolyn i ofyn
am broses ailystyried gorfodol Os nad ydych yn gallu defnyddio eich cyfnodolyn
gallwch ofyn mewn unrhyw rai or ffyrdd canlynol
ysgrifennu ir cyfeiriad ar eich llythyr penderfyniad
llenwi ffurflen ai dychwelyd
19
Ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a y canllaw hwn)
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukapelio-penderfyniad-budd-dal
20
Help gydach biliau o ddydd i ddydd ach costau byw
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Efallai y byddwch yn cael trafferth talu biliau eich cartref o ganlyniad i newidiadau ich incwm yn ystod achos Covid-19 Rydym wedi nodi rhai dewisiadau sydd ar gael i chi isod a allai eich helpu yn ystod y cyfnod hwn
i Cymorth gydarsquor dreth gyngor
Os ydych chin cael trafferth talu eich rhent efallai y byddwch chin gallu gofyn ich
cyngor am help gydach treth gyngor
Mae rhai awgrymiadau yn cynnwys
Gofyn ich cyngor lleol i wasgaru eich treth gyngor dros 12 mis yn hytrach nar
10 arferol ndash bydd hyn yn lleihaur swm y byddwch yn ei dalu bob mis a gall eich
helpu i dalu eich rhent arsquoch biliau eraill Efallai y byddwch yn gallu gofyn am
batrymau talu gwahanol hefyd ond bydd angen cytuno ar hyn gydach cyngor
lleol
Holwch i weld a ydych yn gymwys i gael eithriad disgownt neu ostyngiad
Gofynnwch ich cyngor lleol a fyddai modd i chi leihau eich bil cyffredinol drwy
gael disgownt ar eich treth gyngor
- os ydych chirsquon byw ar eich pen eich hun
- os ydych chirsquon byw gyda dim ond rhywun sydd o dan 17 oed neu fyfyriwr
llawn amser
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd acirc phroblemau iechyd meddwl
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd ag anabledd difrifol
- os ydych chin ennill llai na swm penodol o arian (mae hyn yn dibynnu ble
rydych chin byw) Os ydych ar incwm isel a bod hawl gennych i gael
gostyngiad bydd eich bil yn cael ei ostwng a fydd yn ei gwneud yn fwy
fforddiadwy i chi dalu eich rhent
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth yma
httpsllywcymrutalu-llai-o-dreth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngorgwneud-cais-am-ddisgownt-neu-ostyngiad-treth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngor-taflen-wybodaeth
21
Gwiriwch os yw eich bil yn uwch nag y dylai fod os yw eich eiddo yn y band
treth gyngor anghywir Gallwch wirio band eich treth gyngor a chwestiynu eich
cyngor lleol am y gost os nad ywn edrych yn gywir Gallwch ddod o hyd i fand
eich treth gyngor yma
httpswwwgovukcouncil-tax-bands
Maer ddolen hon yn cynnwys mwy o wybodaeth am sut y caiff eich band ei
gyfrifo
httpswwwgovukguidanceunderstand-how-council-tax-bands-are-
assessedcy
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy roirsquoch cod post
yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Bydd angen i chi nodi eich amgylchiadau pan fyddwch yn gofyn iddo ystyried
eich cais Gall eich cyngor lleol helpu gydar broses hon ond os oes angen
mwy o help arnoch gallwch gysylltu acircch canolfan Cyngor ar Bopeth leol yma
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
Os oes gennych ocircl-ddyledion yn barod mae angen i chi weithredun gyflym
Cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth a all eich cynghori ymhellach
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
j Nwytrydan
Mae Llywodraeth y DU wedi cytuno ar fesurau gydar diwydiant ynni i gefnogi pobl syn
agored i niwed drwy Covid-19 Y bwriad yw sicrhau bod cwsmeriaid syn agored i
niwed a allai fynd i ddyled yn parhau i gael ynni tra maent yn hunanynysu
Yn fwy cyffredinol bydd unrhyw gwsmer ynni sydd mewn trallod ariannol hefyd yn cael
cefnogaeth gan ei gyflenwr a allai gynnwys ad-dalu dyledion ac ailasesu taliadau bil
eu lleihau neu eu rhewi lle bo angen tra bydd datgysylltu mesuryddion credyd yn cael
ei atal yn llwyr
Os ydych yn poeni na fyddwch yn gallu talu eich biliau ynni dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith a thrafod y dewisiadau a allai fod ar gael i chi ich helpu i gadw
eich taliadau ar y trywydd iawn yn ystod Covid-19
22
Efallai y byddwch hefyd am wneud yn siŵr eich bod yn cael y fargen orau o ran eich
ynni Dylai cyflenwyr ynni allu rhoi gwybodaeth i chi i weld a ydych ar y pecyn cywir
neu a oes ganddynt un rhatach ar eich cyfer Er mwyn cymharu acirc chyflenwyr ynni
eraill bydd angen i chi ddefnyddio safle cymharu prisiau ar-lein
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth
Os ydych yn hunanynysu oherwydd bod gennych gyflwr iechyd syn eich gwneud yn
fwy agored i niwed efallai y byddwch yn gymwys ar gyfer y Gofrestr Gwasanaethau acirc
Blaenoriaeth
Maer Gofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth yn wasanaeth am ddim syn cynnig sawl
budd fel cymorth acirc blaenoriaeth mewn argyfwng rhybudd ymlaen llaw am ymyriadau
yn y cyflenwad a rhagor o fanteision wrth reoli eich cyfrif ynni
Cymhwysedd
Rydych chin gymwys
- os ydych chi o oedran pensiwn
- os ydych chin anabl neu fod gennych salwch cronig
- os oes gennych gyflwr meddygol hirdymor
- os oes gennych nam ar y clyw neur golwg neu anghenion cyfathrebu
ychwanegol
- os ydych chi mewn sefyllfa fregus
Sut mae gwneud cais
Mae angen i chi gysylltu acircch cyflenwr ynni yn uniongyrchol i fynd ar y Gofrestr
Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth Mae gan bob cyflenwr ynni a gweithredwr rhwydwaith
ei gofrestr ei hun
Gallwch ofyn ich cyflenwr drosglwyddo eich manylion ich gweithredwr
rhwydwaith yn enwedig os ydych yn dibynnu ar eich cyflenwad am resymau
meddygol er enghraifft
Os oes gennych gyflenwr gwahanol ar gyfer eich nwy a thrydan mae angen i
chi gysylltu acircr ddau
Os byddwch yn newid cyflenwr bydd angen i chi gofrestru eto ar gyfer y
gwasanaeth
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwofgemgovukconsumershousehold-gas-and-electricity-guideextra-
help-energy-servicespriority-services-register
23
l Dŵr
Os ydych chin cael trafferth talu eich bil dŵr dylech gysylltu acircch cyflenwr ar unwaith
Mae gan lawer o gwmniumlau dŵr gynlluniau caledi neu ffyrdd eraill y gallant helpu
cwsmeriaid syn rhoi gwybod iddynt eu bod yn cael problem talu eu bil
Os ydych gyda Dŵr Cymru mae wedi nodir cymorth y gall ei ddarparu syn cynnwys
cynlluniau talu a gostyngiadau yn y gyfradd ddŵr Mae rhagor o wybodaeth ar gael
yma
httpswwwdwrcymrucomcy-GBMy-AccountHelp-Paying-My-Water-Billaspx
m Band eang a ffonau symudol
Mae cadw cysylltiad rhwng y cartref ar byd y tu allan yn bwysig ar hyn o bryd Os
ydych chin poeni am dalu eich bil band eang neu ffocircn symudol dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y bydd yn gallu rhoi cynllun talu neu gymorth
arall ar waith ich helpu i gadw mewn cysylltiad
n Banciau cardiau credyd benthyciadau
Er y gall dyled banc cerdyn credyd a benthyciad gronnin gyflym a bod yn destun
pryder mawr maen bwysig rhoi trefn ar unrhyw ddyledion eraill fel ocircl-ddyledion rhent
biliau ynni neur dreth gyngor yn gyntaf Y rheswm am hyn yw bod canlyniadau
uniongyrchol peidio acirc thalur pethau hyn yn llawer mwy difrifol
Mae llawer o fanciau a chwmniumlau cardiau credyd yn cynnig gwyliau rhag talu mwy o
gyfleusterau gorddrafft a chyfraddau llog isel i helpu pobl drwy gydol cyfnod Covid-19
Os ydych chin poeni am dalu eich taliadau banc neu gerdyn credyd dylech gysylltu
acircch cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu newydd
neu gymorth arall ar waith ich helpu
Mae sawl busnes wedi mynd i drafferthion ariannol yn ystod Covid-19 ac mae rhai
wedi mynd i ddwylorsquor gweinyddwyr er enghraifft BrightHouse Er gwaethaf hyn maen
bwysig cofio bod unrhyw ddyled syn ddyledus yn parhau a bydd disgwyl i chi ddal i
wneud eich taliadau ariannol Os ydych chin cael trafferth talu cysylltwch acircr cwmni i
drafod pa gymorth y maen gallu ei gynnig Bydd Cyngor ar Bopeth yn gallu helpu os
oes angen cymorth arnoch i wneud hyn
Os ydych yn agosaacuteu at oedran pensiwn ac yn poeni am y farchnad ariannol ac yn
ystyried eich dewisiadau o ran eich pensiwn neu fel arall maer Awdurdod Ymddygiad
Ariannol (FCA) yn awgrymu nad ydych yn rhuthro i wneud penderfyniad ac y dylech
gael cyngor annibynnol Gallwch gael gafael ar ganllaw pensiwn Cymraeg clir am
24
ddim cyn gwneud unrhyw benderfyniad am eich cynilion ymddeol drwy wefan y
Gwasanaeth Cynghori ar Bensiynau
Maer FCA hefyd yn awgrymu eich bod yn wyliadwrus o sgamiau ar hyn o bryd ac yn
mynd i wefan Scam Smart i ddysgu sut i ddiogelu eich hun rhag sgamiau pensiwn
Mae hyn yn cynnwys pobl sydd eisoes wedi ymddeol ac syn ailfeddwl eu dewisiadau
Benthyciadau diwrnod cyflog
Maersquor FCA yn disgwyl i gwmniumlau syrsquon darparu benthyciadau credyd tymor byr cost
uchel (HCSTC) roi cymorth irsquor cwsmeriaid hynny syrsquon cael trafferth gwneud taliadau o
ganlyniad irsquor coronafeirws
Os ydych yn poeni am ad-dalu benthyciad dylech gysylltu acircrsquoch darparwr ar unwaith
oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu amgen ar waith ich helpu
o Trwydded deledu
Maer BBC wedi cyhoeddi ei fod yn oedi cyn codi tacircl ar bobl dros 75 oed am
drwyddedau teledu tan fis Awst yng ngoleunir achosion o Covid-19 Os ydych yn cael
trafferth talu eich trwydded deledu ac nad ydych yn perthyn ir categori oedran hwn
dylech gysylltu acircr cwmni trwyddedu teledu ar unwaith i drafod pa ddewisiadau sydd
ar gael i chi Gallwch weld eu manylion yma
httpswwwtvlicensingcouklanguagesLANG1
p Prydau ysgol am ddim
Os oes gan eich plentyn neu blant hawl i gael prydau ysgol am ddim byddwch yn dal
i gael y cymorth hwn er bod yr ysgolion ar gau
Mae awdurdodau lleol yng Nghymru i gyd wedi gwneud trefniadau i sicrhau bod
disgyblion syn cael prydau ysgol am ddim yn parhau iw cael Gall y trefniadau hyn
amrywio yn ocircl ardal yr awdurdod lleol rydych yn byw ynddi
Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol i gael gwybod sut maer cynllun yn cael ei
weinyddu os nad yw wedi cysylltu acirc chin barod Gallwch ddod o hyd iw fanylion
cyswllt drwy nodi eich cod post yma a chwilio am ei fanylion cyswllt drwy ei wefan
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
q Banciau bwyd
Mae banciau bwyd yn gwneud popeth o fewn eu gallu i barhau i weithredu drwy Covid-
19 ac ich helpu gyda chyflenwadau bwyd Fodd bynnag cofiwch y gallair broses
25
gyfeirio rydych yn ei dilyn i gael gafael ar y bwyd fod wedi newid yn eich ardal leol ar
hyn o bryd Mae rhai banciau bwyd hefyd wedi gorfod cau neu nid ydynt ar agor am
gymaint o oriau oherwydd Covid-19
Oherwydd cyngor ar gadw pellter cymdeithasol ac er eich diogelwch maen bosibl bod
y broses ar gyfer cael gafael ar fwyd gan fanc bwyd wedi newid yn dibynnu ar eich
ardal leol Oherwydd hyn maersquon syniad da i chi holi am y trefniadau wrth siarad acircch
asiantaeth atgyfeirio neu gysylltu acirc hi dros y ffocircn cyn mynd ir banc bwyd i ddeall pa
drefniadau sydd ar waith ar hyn o bryd
Gallwch ddod o hyd ich banc bwyd lleol drwy ddefnyddior wefan ganlynol
httpswwwtrusselltrustorgget-helpfind-a-foodbank
Cael gafael ar gyflenwadau gan fanc bwyd
Bydd angen taleb bwyd arnoch y gallwch eu cael naill ai drwy eich cymdeithas dai
gwasanaethau cynghori lleol rhai swyddfeydd Cyngor ar Bopeth lleol gwasanaethau
cymdeithasol neu asiantaethau lleol fel canolfannau plant Mae Ymddiriedolaeth
Trussell bellach wedi rhoi system e-atgyfeirio ar-lein ar waith ar gyfer rhai ou banciau
bwyd i helpu i gynnal mesurau cadw pellter cymdeithasol yn ystod achosion Covid-
19
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwtrusselltrustorgget-helpemergency-food
26
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF)
Maersquor Gronfa Cymorth Dewisol (DAF) yn gronfa y gellir troi ati pan fyddwch wedi
chwilio ym mhob man arall Ei bwriad yw cefnogi pobl syn profi caledi difrifol Bydd
llawer or bobl hyn ymhlith y rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas oherwydd
materion syn ymwneud acirc thlodi materion iechyd corfforol a meddyliol ac oedran ac
felly maent yn wynebu mwy o risg o effeithiau Covid-19 oherwydd rhesymau syn
ymwneud ag iechyd neur economi
Maer gronfa yn cynnwys dau fath o grant
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP)
Maersquor EAP yn grant syrsquon helpu gyda chostau hanfodol ar ocircl argyfwng neu os bydd
hawliwr wedi profi trychineb megis llifogydd neu dacircn yn y cartref neu galedi ariannol
difrifol am resymau syn cynnwys oedi gyda thalu budd-daliadau
Bwriad y taliad yw helpu i dalu am fwyd nwy a thrydan dillad a chostau teithio brys
Nid ywr gronfa wedii chynllunio i dalu am ddiffygion ariannol parhaus ond maen grant
y gellir manteisio arno pan fyddwch wedi rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Mae nifer o daliadau brys ar gael - nid oes unrhyw feini prawf cymhwyster ar wahacircn i
angen ar ocircl rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Rydych yn gallu hawlio 1 dyfarniad mewn 28 diwrnod a 3 dyfarniad mewn cyfnod treigl
o 12 mis
Gallwch gael EAP yn syth ich cyfrif banc Bydd angen i chi ddarparu eich cod didoli a
rhif eich cyfrif fel rhan och cais
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP)
Grant yw taliadau IAP i helpu rhywun i fywn annibynnol yn hytrach na mynd i sefydliad
neu aros yno megis cartref gofal neu ysbyty Maer grant yn cwmpasu eitemau
hanfodol yn y cartref fel
nwyddau gwyn fel oergell popty a pheiriant golchi
eitemau cartref hanfodol megis gwelyau dillad gwely a seddau
Mae angen ir ceisiadau hyn gael eu cefnogi gan lsquobartner cymeradwyrsquo a all hefyd eich
helpu i lenwi eich cais neu wneud cais ar eich rhan Maersquon cynnwys
awdurdodau lleol
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
14
yn gallu hawlio am o leiaf 3 wythnos yn olynol ac am hyd at 3 mis - ond gellir ymestyn hyn
yn gallu dewis talu mwy nar grant - ond nid oes rhaid iddo wneud hynny
yn methu dewis talu llai nar grant
Byddwch yn dal i dalu treth incwm cyfraniadau Yswiriant Gwladol ad-daliadau benthyciadau myfyrwyr ac unrhyw ddidyniadau eraill (fel cyfraniadau pensiwn) och
cyflog
Sut y cyfrifir eich enillion misol
Os ydych chi wedi bod yn gyflogedig (neun cael eich cyflogi gan fusnes cyflogi yn achos gweithwyr asiantaeth) am flwyddyn lawn bydd eich cyflogwr yn hawlio am yr uchaf o naill ai
y swm a enilloch yn yr un mis y llynedd neu
gyfartaledd eich enillion misol or flwyddyn ddiwethaf
Os ydych wedi cael eich cyflogi am lai na blwyddyn bydd eich cyflogwr yn hawlio cyfartaledd eich cyflog misol rheolaidd ers i chi ddechrau gweithio Maer un trefniadaun berthnasol os bydd eich cyflog misol yn amrywio er enghraifft os ydych ar gontract dim oriau
Os gwnaethoch chi ddechrau gweithio ym mis Chwefror 2020 bydd eich cyflogwr yn talu eich enillion orsquor mis hwnnw i chi ar sail pro rata
Bydd y grant a delir ich cyflogwr yn ystyried eich tacircl rheolaidd cytundebol megis cyflogau y comisiwn gorfodol a goramser yn y gorffennol Ni fydd y cyfrifiad yn cynnwys taliadau dewisol comisiwn (gan gynnwys tipiau) neu daliadau bonws taliadau nad ydynt yn arian parod neu fuddion mewn nwyddau
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukguidancecheck-if-you-could-be-covered-by-the-coronavirus-job-
retention-schemehow-much-youll-get
f Cynllun irsquor hunangyflogedig
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Dyma gynllun cymorth incwm Covid-19 newydd ar gyfer pobl hunangyflogedig Os
ydych chin hunangyflogedig neun aelod o bartneriaeth ac wedi colli incwm oherwydd
Covid-19 efallai y byddwch yn gymwys i wneud cais am grant
Os ydych yn gymwys bydd y cynllun yn caniataacuteu i chi gael grant trethadwy gwerth
80 och elw masnachu hyd at uchafswm o pound2500 y mis am 3 mis
Cymhwysedd
15
Gallwch wneud cais os ydych chin unigolyn hunangyflogedig neun aelod o
bartneriaeth ach bod chi
wedi cyflwyno eich ffurflen dreth Hunanasesu treth incwm ar gyfer y flwyddyn
dreth 2018-19
wedi masnachu yn y flwyddyn dreth 2019-20
yn masnachu pan fyddwch chin gwneud cais neu y byddech chi heblaw am
Covid-19
yn bwriadu parhau i fasnachu yn y flwyddyn dreth 2020-21
wedi colli elw masnachupartneriaeth masnachu oherwydd Covid-19
Rhaid ich elw masnachu hunangyflogedig hefyd fod yn llai na pound50000 ac maen rhaid
i fwy na hanner eich incwm ddod o hunangyflogaeth Penderfynir ar hyn ar y sail bod
yn rhaid i un orsquor amodau canlynol fod yn wir
bod eich elw masnachuelw masnachu partneriaeth yn 2018-19 yn llai na
pound50000 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner cyfanswm eich incwm
trethadwy
bod ag elw masnachu cyfartalog o lai na pound50000 yn 2016-17 2017-18 a 2018-
19 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner eich incwm trethadwy cyfartalog
yn yr un cyfnod
Os gwnaethoch chi ddechrau masnachu rhwng 2016-19 dim ond y blynyddoedd
hynny y gwnaethoch chi ffeilio ffurflen dreth Hunanasesu ar eu cyfer y bydd CThEM
yn eu defnyddio
Bydd CThEM yn defnyddio data ar ffurflenni 2018-19 a gyflwynwyd eisoes er mwyn nodir rhai syn gymwys a bydd yn asesu risg unrhyw ffurflenni hwyr a gafodd eu ffeilio cyn y dyddiad cau ar 23 Ebrill 2020 yn y ffordd arferol
Os asesir eich bod yn gymwys byddwch yn cael grant trethadwy a fydd yn 80 or elw cyfartalog or blynyddoedd treth (lle bon berthnasol)
2016 i 2017 2017 i 2018 2018 i 2019
I gyfrifor cyfartaledd bydd CThEM yn ychwanegu cyfanswm yr elw masnachu ar gyfer y 3 blynedd treth (lle bon berthnasol) ac ynan rhannu gyda 3 (lle bon berthnasol) ac yn defnyddio hyn i gyfrifo swm misol
Bydd y grant yn cael ei dalun uniongyrchol ich cyfrif banc mewn un rhandaliad Bydd hyn yn digwydd o fis Mehefin 2020 ymlaen
Os mai dim ond yn 2019-2020 y gwnaethoch ddechrau eich busnes bydd angen i chi
wneud cais am Gredyd Cynhwysol (gweler Rhan 1a or canllaw hwn) Maersquor Adran
Gwaith a Phensiynau yn awgrymu eich bod yn siarad acircch cyfrifydd neuch cynghorydd
16
ariannol os yw hyn yn berthnasol i chi i weld pa gymorth pellach allai fod ar gael i chi
o ran rhoir gorau i hawliadau TAW fel y cyhoeddwyd gan Lywodraeth y DU
Sut mae gwneud cais
Nid oes angen i chi wneud cais am y cynllun hwn eich hun bydd CThEM yn cysylltu
acirc chi os ydych chirsquon gymwys Unwaith y bydd CThEM yn cysylltu acirc chi dim ond drwy
govuk y byddwch yn cael mynediad ir cynllun hwn
Bydd CThEM yn gwneud y taliad yn awtomatig ond maen bwysig eich bod yn
cyflwyno eich ffurflen dreth i CThEM ar gyfer 2018-2019 erbyn 23 Ebrill 2020
Os bydd rhywun yn anfon neges destun eich ffonio neun anfon e-bost atoch
yn honni ei fod oddi wrth CThEM gan ddweud eich bod yn gallu hawlio cymorth
ariannol neu fod ad-daliad treth yn ddyledus i chi ac yn gofyn i chi glicio ar
ddolen neun gofyn i chi roi gwybodaeth iddynt fel eich enw cerdyn credyd neu
fanylion banc - maen sgam
Gallwch gael rhagor o wybodaeth yn
httpswwwgovukguidanceclaim-a-grant-through-the-coronavirus-covid-19-self-
employment-income-support-scheme
Nodwch os ydych yn gymwys ar gyfer y cynllun hunangyflogedig bydd angen i chi
drafod eich amgylchiadau unigol acircr Adran Gwaith a Phensiynau er mwyn penderfynu
a fydd unrhyw incwm a gaiff ei dalu ar 80 ym mis Mehefin 2020 yn effeithio ar eich
gallu i hawlio cymorth hyd at y pwynt hwnnw
g Lwfans Tai Lleol (LHA) (Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector preifat yn unig)
Efallai y cewch help gydach rhent i gyd neu ran ohono os ydych yn rhentun breifat Gallwch wneud cais am help tuag at eich costau tai fel rhan or broses Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw hwn) Maersquor Budd-dal Tai bellach wedii ddisodli gan elfen cyfraniad at dŷ hawliad Credyd Cynhwysol ond os ydych o oedran pensiwn rydych yn dal yn debygol o hawlio Budd-dal Tai
Os ydych yn gymwys i gael cymorth gyda chostau tai byddwch yn cael cyfraniad ariannol tuag at eich rhent yn seiliedig ar Lwfans Tai Lleol (LHA) Maer cyfraniad y gallech ei gael yn dibynnu ar ble rydych chin byw a chyfraddaur farchnad rentu yn yr ardal
Gallwch gael rhagor o wybodaeth am yr LHA yma
17
httpsllywcymrulwfans-tai-lleol
h Taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Gall taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP) gynnig arian ychwanegol pan fydd eich cyngor lleol yn penderfynu bod angen help ychwanegol arnoch i daluch costau tai ar
ben yr hyn rydych eisoes yn ei gael drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
Cymhwysedd
Nid oes rhaid irsquoch cyngor lleol roi DHP i chi ndash maersquon dibynnu ar eich amgylchiadau Bydd eich cyngor lleol yn edrych ar eich amgylchiadau i weld a ydych yn gymwys i gael DHP Bydd yn penderfynu faint y byddwch yn ei gael ac am ba hyd y byddwch
yn cael y taliad
I gael DHP bydd angen i chi naill ai fod eisoes yn cael yr hen Fudd-dal Tai neur elfen cyfraniad at dŷ drwyr Credyd Cynhwysol
Os ywr cyngor yn penderfynu rhoi DHP i chi bydd yn ysgrifennu atoch i ddweud
faint fyddwch chin ei gael
pryd bydd y DHP yn dod i ben
Os byddwch dal angen DHP ar ocircl iddo ddod i ben gallwch wneud cais eto
Sut mae gwneud cais
Cysylltwch acircch cyngor lleol a holi sut mae gwneud cais am DHP Efallai y bydd am i chi wneud cais dros y ffocircn neu ar-lein Gallwch gael gwybod sut i gysylltu acircch cyngor lleol drwy nodi eich cod post yma - httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol - a dod o hyd iw fanylion cyswllt ar ei wefan
Mae gan Shelter Cymru hefyd adnodd cymorth ar-lein i helpu i wneud cais Bydd angen i chi nodi eich cod post a llwythor ffurflen gais i lawr drwyr ddolen ganlynol
httpssheltercymruorgukget-advicepaying-for-housinghousing-benefit-and-council-tax-reductiondiscretionary-housing-payments
Pan fyddwch chin gwneud cais byddwch mor glir ag y gallwch pan fyddwch chin esbonio pam mae angen DHP arnoch Er enghraifft dylech egluro
pam na allwch fforddio talu eich rhent
pam na allwch symud i rywle rhatach
a ywn achosi problemau i rywun rydych chirsquon gofalu amdano fel plentyn neu berthynas oedrannus
unrhyw dystiolaeth sydd gennych ee llythyr meddyg neu fanylion dyledion rydych chirsquon eu talu
18
Dylech hefyd ddweud wrth y cyngor os ydych yn aros ir Adran Gwaith a Phensiynau
benderfynu a allwch gael cyfraniad at dŷ drwyrsquor Credyd Cynhwysol
Os ydych yn cael DHP ar hyn o bryd gall eich awdurdod lleol gytuno iw ymestyn yn
ystod achosion Covid-19 ond bydd angen i chi gysylltu ag ef i drafod a chadarnhau
Os byddwch yn gwneud cais ar ffurflen bapur maen syniad da cadw copi or ffurflen
ar gyfer eich cofnodion
Apelio yn erbyn penderfyniad drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Os byddwch yn gwneud cais am gymorth budd-daliadau drwyr Adran Gwaith a
Phensiynau (DWP) ac nad ydych yn cael y canlyniad yr oeddech yn ei ddisgwyl
gallwch apelio yn erbyn y penderfyniad Mae rhai penderfyniadau nad oes modd eu
hailystyried ndash ond bydd yn dweud hynny ar eich llythyr penderfyniad gwreiddiol
I wneud hyn bydd angen i chi yn gyntaf ofyn ir penderfyniad am eich budd-daliadau
gael ei ystyried eto
Gallwch wneud hyn os oes unrhyw rai or canlynol yn berthnasol
rydych chin meddwl bod y swyddfa syn delio acircch hawliad wedi gwneud
camgymeriad neu wedi methu tystiolaeth bwysig
rydych yn anghytuno acircr rhesymau dros y penderfyniad
rydych am ir penderfyniad gael ei ystyried eto
Bydd angen i chi gysylltu acircr swyddfa a roddodd y penderfyniad i chi ndash bydd y
manylion cyswllt ar eich llythyr penderfyniad Er bod modd i chi wneud hynny drwy
lythyr yn ystod yr argyfwng Covid-19 maersquon syniad da i gysylltu dros y ffocircn neu ar-
lein
Os byddwch am apelio yn erbyn penderfyniad bydd angen i chi ofyn am broses
ailystyried gorfodol o fewn mis irsquor dyddiad ar eich llythyr penderfynu Os byddwch yn
gwneud hyn yn ysgrifenedig rhaid ir llythyr neur ffurflen gyrraedd y cyngor o fewn y
dyddiad terfyn hwnnw o fis Os na fyddwch wedi cael eich llythyr penderfyniad
cysylltwch acircr swyddfa lle gwnaethoch gais am y budd-dal
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol gallwch ddefnyddio eich cyfnodolyn i ofyn
am broses ailystyried gorfodol Os nad ydych yn gallu defnyddio eich cyfnodolyn
gallwch ofyn mewn unrhyw rai or ffyrdd canlynol
ysgrifennu ir cyfeiriad ar eich llythyr penderfyniad
llenwi ffurflen ai dychwelyd
19
Ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a y canllaw hwn)
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukapelio-penderfyniad-budd-dal
20
Help gydach biliau o ddydd i ddydd ach costau byw
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Efallai y byddwch yn cael trafferth talu biliau eich cartref o ganlyniad i newidiadau ich incwm yn ystod achos Covid-19 Rydym wedi nodi rhai dewisiadau sydd ar gael i chi isod a allai eich helpu yn ystod y cyfnod hwn
i Cymorth gydarsquor dreth gyngor
Os ydych chin cael trafferth talu eich rhent efallai y byddwch chin gallu gofyn ich
cyngor am help gydach treth gyngor
Mae rhai awgrymiadau yn cynnwys
Gofyn ich cyngor lleol i wasgaru eich treth gyngor dros 12 mis yn hytrach nar
10 arferol ndash bydd hyn yn lleihaur swm y byddwch yn ei dalu bob mis a gall eich
helpu i dalu eich rhent arsquoch biliau eraill Efallai y byddwch yn gallu gofyn am
batrymau talu gwahanol hefyd ond bydd angen cytuno ar hyn gydach cyngor
lleol
Holwch i weld a ydych yn gymwys i gael eithriad disgownt neu ostyngiad
Gofynnwch ich cyngor lleol a fyddai modd i chi leihau eich bil cyffredinol drwy
gael disgownt ar eich treth gyngor
- os ydych chirsquon byw ar eich pen eich hun
- os ydych chirsquon byw gyda dim ond rhywun sydd o dan 17 oed neu fyfyriwr
llawn amser
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd acirc phroblemau iechyd meddwl
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd ag anabledd difrifol
- os ydych chin ennill llai na swm penodol o arian (mae hyn yn dibynnu ble
rydych chin byw) Os ydych ar incwm isel a bod hawl gennych i gael
gostyngiad bydd eich bil yn cael ei ostwng a fydd yn ei gwneud yn fwy
fforddiadwy i chi dalu eich rhent
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth yma
httpsllywcymrutalu-llai-o-dreth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngorgwneud-cais-am-ddisgownt-neu-ostyngiad-treth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngor-taflen-wybodaeth
21
Gwiriwch os yw eich bil yn uwch nag y dylai fod os yw eich eiddo yn y band
treth gyngor anghywir Gallwch wirio band eich treth gyngor a chwestiynu eich
cyngor lleol am y gost os nad ywn edrych yn gywir Gallwch ddod o hyd i fand
eich treth gyngor yma
httpswwwgovukcouncil-tax-bands
Maer ddolen hon yn cynnwys mwy o wybodaeth am sut y caiff eich band ei
gyfrifo
httpswwwgovukguidanceunderstand-how-council-tax-bands-are-
assessedcy
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy roirsquoch cod post
yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Bydd angen i chi nodi eich amgylchiadau pan fyddwch yn gofyn iddo ystyried
eich cais Gall eich cyngor lleol helpu gydar broses hon ond os oes angen
mwy o help arnoch gallwch gysylltu acircch canolfan Cyngor ar Bopeth leol yma
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
Os oes gennych ocircl-ddyledion yn barod mae angen i chi weithredun gyflym
Cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth a all eich cynghori ymhellach
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
j Nwytrydan
Mae Llywodraeth y DU wedi cytuno ar fesurau gydar diwydiant ynni i gefnogi pobl syn
agored i niwed drwy Covid-19 Y bwriad yw sicrhau bod cwsmeriaid syn agored i
niwed a allai fynd i ddyled yn parhau i gael ynni tra maent yn hunanynysu
Yn fwy cyffredinol bydd unrhyw gwsmer ynni sydd mewn trallod ariannol hefyd yn cael
cefnogaeth gan ei gyflenwr a allai gynnwys ad-dalu dyledion ac ailasesu taliadau bil
eu lleihau neu eu rhewi lle bo angen tra bydd datgysylltu mesuryddion credyd yn cael
ei atal yn llwyr
Os ydych yn poeni na fyddwch yn gallu talu eich biliau ynni dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith a thrafod y dewisiadau a allai fod ar gael i chi ich helpu i gadw
eich taliadau ar y trywydd iawn yn ystod Covid-19
22
Efallai y byddwch hefyd am wneud yn siŵr eich bod yn cael y fargen orau o ran eich
ynni Dylai cyflenwyr ynni allu rhoi gwybodaeth i chi i weld a ydych ar y pecyn cywir
neu a oes ganddynt un rhatach ar eich cyfer Er mwyn cymharu acirc chyflenwyr ynni
eraill bydd angen i chi ddefnyddio safle cymharu prisiau ar-lein
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth
Os ydych yn hunanynysu oherwydd bod gennych gyflwr iechyd syn eich gwneud yn
fwy agored i niwed efallai y byddwch yn gymwys ar gyfer y Gofrestr Gwasanaethau acirc
Blaenoriaeth
Maer Gofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth yn wasanaeth am ddim syn cynnig sawl
budd fel cymorth acirc blaenoriaeth mewn argyfwng rhybudd ymlaen llaw am ymyriadau
yn y cyflenwad a rhagor o fanteision wrth reoli eich cyfrif ynni
Cymhwysedd
Rydych chin gymwys
- os ydych chi o oedran pensiwn
- os ydych chin anabl neu fod gennych salwch cronig
- os oes gennych gyflwr meddygol hirdymor
- os oes gennych nam ar y clyw neur golwg neu anghenion cyfathrebu
ychwanegol
- os ydych chi mewn sefyllfa fregus
Sut mae gwneud cais
Mae angen i chi gysylltu acircch cyflenwr ynni yn uniongyrchol i fynd ar y Gofrestr
Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth Mae gan bob cyflenwr ynni a gweithredwr rhwydwaith
ei gofrestr ei hun
Gallwch ofyn ich cyflenwr drosglwyddo eich manylion ich gweithredwr
rhwydwaith yn enwedig os ydych yn dibynnu ar eich cyflenwad am resymau
meddygol er enghraifft
Os oes gennych gyflenwr gwahanol ar gyfer eich nwy a thrydan mae angen i
chi gysylltu acircr ddau
Os byddwch yn newid cyflenwr bydd angen i chi gofrestru eto ar gyfer y
gwasanaeth
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwofgemgovukconsumershousehold-gas-and-electricity-guideextra-
help-energy-servicespriority-services-register
23
l Dŵr
Os ydych chin cael trafferth talu eich bil dŵr dylech gysylltu acircch cyflenwr ar unwaith
Mae gan lawer o gwmniumlau dŵr gynlluniau caledi neu ffyrdd eraill y gallant helpu
cwsmeriaid syn rhoi gwybod iddynt eu bod yn cael problem talu eu bil
Os ydych gyda Dŵr Cymru mae wedi nodir cymorth y gall ei ddarparu syn cynnwys
cynlluniau talu a gostyngiadau yn y gyfradd ddŵr Mae rhagor o wybodaeth ar gael
yma
httpswwwdwrcymrucomcy-GBMy-AccountHelp-Paying-My-Water-Billaspx
m Band eang a ffonau symudol
Mae cadw cysylltiad rhwng y cartref ar byd y tu allan yn bwysig ar hyn o bryd Os
ydych chin poeni am dalu eich bil band eang neu ffocircn symudol dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y bydd yn gallu rhoi cynllun talu neu gymorth
arall ar waith ich helpu i gadw mewn cysylltiad
n Banciau cardiau credyd benthyciadau
Er y gall dyled banc cerdyn credyd a benthyciad gronnin gyflym a bod yn destun
pryder mawr maen bwysig rhoi trefn ar unrhyw ddyledion eraill fel ocircl-ddyledion rhent
biliau ynni neur dreth gyngor yn gyntaf Y rheswm am hyn yw bod canlyniadau
uniongyrchol peidio acirc thalur pethau hyn yn llawer mwy difrifol
Mae llawer o fanciau a chwmniumlau cardiau credyd yn cynnig gwyliau rhag talu mwy o
gyfleusterau gorddrafft a chyfraddau llog isel i helpu pobl drwy gydol cyfnod Covid-19
Os ydych chin poeni am dalu eich taliadau banc neu gerdyn credyd dylech gysylltu
acircch cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu newydd
neu gymorth arall ar waith ich helpu
Mae sawl busnes wedi mynd i drafferthion ariannol yn ystod Covid-19 ac mae rhai
wedi mynd i ddwylorsquor gweinyddwyr er enghraifft BrightHouse Er gwaethaf hyn maen
bwysig cofio bod unrhyw ddyled syn ddyledus yn parhau a bydd disgwyl i chi ddal i
wneud eich taliadau ariannol Os ydych chin cael trafferth talu cysylltwch acircr cwmni i
drafod pa gymorth y maen gallu ei gynnig Bydd Cyngor ar Bopeth yn gallu helpu os
oes angen cymorth arnoch i wneud hyn
Os ydych yn agosaacuteu at oedran pensiwn ac yn poeni am y farchnad ariannol ac yn
ystyried eich dewisiadau o ran eich pensiwn neu fel arall maer Awdurdod Ymddygiad
Ariannol (FCA) yn awgrymu nad ydych yn rhuthro i wneud penderfyniad ac y dylech
gael cyngor annibynnol Gallwch gael gafael ar ganllaw pensiwn Cymraeg clir am
24
ddim cyn gwneud unrhyw benderfyniad am eich cynilion ymddeol drwy wefan y
Gwasanaeth Cynghori ar Bensiynau
Maer FCA hefyd yn awgrymu eich bod yn wyliadwrus o sgamiau ar hyn o bryd ac yn
mynd i wefan Scam Smart i ddysgu sut i ddiogelu eich hun rhag sgamiau pensiwn
Mae hyn yn cynnwys pobl sydd eisoes wedi ymddeol ac syn ailfeddwl eu dewisiadau
Benthyciadau diwrnod cyflog
Maersquor FCA yn disgwyl i gwmniumlau syrsquon darparu benthyciadau credyd tymor byr cost
uchel (HCSTC) roi cymorth irsquor cwsmeriaid hynny syrsquon cael trafferth gwneud taliadau o
ganlyniad irsquor coronafeirws
Os ydych yn poeni am ad-dalu benthyciad dylech gysylltu acircrsquoch darparwr ar unwaith
oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu amgen ar waith ich helpu
o Trwydded deledu
Maer BBC wedi cyhoeddi ei fod yn oedi cyn codi tacircl ar bobl dros 75 oed am
drwyddedau teledu tan fis Awst yng ngoleunir achosion o Covid-19 Os ydych yn cael
trafferth talu eich trwydded deledu ac nad ydych yn perthyn ir categori oedran hwn
dylech gysylltu acircr cwmni trwyddedu teledu ar unwaith i drafod pa ddewisiadau sydd
ar gael i chi Gallwch weld eu manylion yma
httpswwwtvlicensingcouklanguagesLANG1
p Prydau ysgol am ddim
Os oes gan eich plentyn neu blant hawl i gael prydau ysgol am ddim byddwch yn dal
i gael y cymorth hwn er bod yr ysgolion ar gau
Mae awdurdodau lleol yng Nghymru i gyd wedi gwneud trefniadau i sicrhau bod
disgyblion syn cael prydau ysgol am ddim yn parhau iw cael Gall y trefniadau hyn
amrywio yn ocircl ardal yr awdurdod lleol rydych yn byw ynddi
Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol i gael gwybod sut maer cynllun yn cael ei
weinyddu os nad yw wedi cysylltu acirc chin barod Gallwch ddod o hyd iw fanylion
cyswllt drwy nodi eich cod post yma a chwilio am ei fanylion cyswllt drwy ei wefan
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
q Banciau bwyd
Mae banciau bwyd yn gwneud popeth o fewn eu gallu i barhau i weithredu drwy Covid-
19 ac ich helpu gyda chyflenwadau bwyd Fodd bynnag cofiwch y gallair broses
25
gyfeirio rydych yn ei dilyn i gael gafael ar y bwyd fod wedi newid yn eich ardal leol ar
hyn o bryd Mae rhai banciau bwyd hefyd wedi gorfod cau neu nid ydynt ar agor am
gymaint o oriau oherwydd Covid-19
Oherwydd cyngor ar gadw pellter cymdeithasol ac er eich diogelwch maen bosibl bod
y broses ar gyfer cael gafael ar fwyd gan fanc bwyd wedi newid yn dibynnu ar eich
ardal leol Oherwydd hyn maersquon syniad da i chi holi am y trefniadau wrth siarad acircch
asiantaeth atgyfeirio neu gysylltu acirc hi dros y ffocircn cyn mynd ir banc bwyd i ddeall pa
drefniadau sydd ar waith ar hyn o bryd
Gallwch ddod o hyd ich banc bwyd lleol drwy ddefnyddior wefan ganlynol
httpswwwtrusselltrustorgget-helpfind-a-foodbank
Cael gafael ar gyflenwadau gan fanc bwyd
Bydd angen taleb bwyd arnoch y gallwch eu cael naill ai drwy eich cymdeithas dai
gwasanaethau cynghori lleol rhai swyddfeydd Cyngor ar Bopeth lleol gwasanaethau
cymdeithasol neu asiantaethau lleol fel canolfannau plant Mae Ymddiriedolaeth
Trussell bellach wedi rhoi system e-atgyfeirio ar-lein ar waith ar gyfer rhai ou banciau
bwyd i helpu i gynnal mesurau cadw pellter cymdeithasol yn ystod achosion Covid-
19
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwtrusselltrustorgget-helpemergency-food
26
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF)
Maersquor Gronfa Cymorth Dewisol (DAF) yn gronfa y gellir troi ati pan fyddwch wedi
chwilio ym mhob man arall Ei bwriad yw cefnogi pobl syn profi caledi difrifol Bydd
llawer or bobl hyn ymhlith y rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas oherwydd
materion syn ymwneud acirc thlodi materion iechyd corfforol a meddyliol ac oedran ac
felly maent yn wynebu mwy o risg o effeithiau Covid-19 oherwydd rhesymau syn
ymwneud ag iechyd neur economi
Maer gronfa yn cynnwys dau fath o grant
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP)
Maersquor EAP yn grant syrsquon helpu gyda chostau hanfodol ar ocircl argyfwng neu os bydd
hawliwr wedi profi trychineb megis llifogydd neu dacircn yn y cartref neu galedi ariannol
difrifol am resymau syn cynnwys oedi gyda thalu budd-daliadau
Bwriad y taliad yw helpu i dalu am fwyd nwy a thrydan dillad a chostau teithio brys
Nid ywr gronfa wedii chynllunio i dalu am ddiffygion ariannol parhaus ond maen grant
y gellir manteisio arno pan fyddwch wedi rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Mae nifer o daliadau brys ar gael - nid oes unrhyw feini prawf cymhwyster ar wahacircn i
angen ar ocircl rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Rydych yn gallu hawlio 1 dyfarniad mewn 28 diwrnod a 3 dyfarniad mewn cyfnod treigl
o 12 mis
Gallwch gael EAP yn syth ich cyfrif banc Bydd angen i chi ddarparu eich cod didoli a
rhif eich cyfrif fel rhan och cais
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP)
Grant yw taliadau IAP i helpu rhywun i fywn annibynnol yn hytrach na mynd i sefydliad
neu aros yno megis cartref gofal neu ysbyty Maer grant yn cwmpasu eitemau
hanfodol yn y cartref fel
nwyddau gwyn fel oergell popty a pheiriant golchi
eitemau cartref hanfodol megis gwelyau dillad gwely a seddau
Mae angen ir ceisiadau hyn gael eu cefnogi gan lsquobartner cymeradwyrsquo a all hefyd eich
helpu i lenwi eich cais neu wneud cais ar eich rhan Maersquon cynnwys
awdurdodau lleol
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
15
Gallwch wneud cais os ydych chin unigolyn hunangyflogedig neun aelod o
bartneriaeth ach bod chi
wedi cyflwyno eich ffurflen dreth Hunanasesu treth incwm ar gyfer y flwyddyn
dreth 2018-19
wedi masnachu yn y flwyddyn dreth 2019-20
yn masnachu pan fyddwch chin gwneud cais neu y byddech chi heblaw am
Covid-19
yn bwriadu parhau i fasnachu yn y flwyddyn dreth 2020-21
wedi colli elw masnachupartneriaeth masnachu oherwydd Covid-19
Rhaid ich elw masnachu hunangyflogedig hefyd fod yn llai na pound50000 ac maen rhaid
i fwy na hanner eich incwm ddod o hunangyflogaeth Penderfynir ar hyn ar y sail bod
yn rhaid i un orsquor amodau canlynol fod yn wir
bod eich elw masnachuelw masnachu partneriaeth yn 2018-19 yn llai na
pound50000 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner cyfanswm eich incwm
trethadwy
bod ag elw masnachu cyfartalog o lai na pound50000 yn 2016-17 2017-18 a 2018-
19 a bod yr elw hwn yn cyfrif am dros hanner eich incwm trethadwy cyfartalog
yn yr un cyfnod
Os gwnaethoch chi ddechrau masnachu rhwng 2016-19 dim ond y blynyddoedd
hynny y gwnaethoch chi ffeilio ffurflen dreth Hunanasesu ar eu cyfer y bydd CThEM
yn eu defnyddio
Bydd CThEM yn defnyddio data ar ffurflenni 2018-19 a gyflwynwyd eisoes er mwyn nodir rhai syn gymwys a bydd yn asesu risg unrhyw ffurflenni hwyr a gafodd eu ffeilio cyn y dyddiad cau ar 23 Ebrill 2020 yn y ffordd arferol
Os asesir eich bod yn gymwys byddwch yn cael grant trethadwy a fydd yn 80 or elw cyfartalog or blynyddoedd treth (lle bon berthnasol)
2016 i 2017 2017 i 2018 2018 i 2019
I gyfrifor cyfartaledd bydd CThEM yn ychwanegu cyfanswm yr elw masnachu ar gyfer y 3 blynedd treth (lle bon berthnasol) ac ynan rhannu gyda 3 (lle bon berthnasol) ac yn defnyddio hyn i gyfrifo swm misol
Bydd y grant yn cael ei dalun uniongyrchol ich cyfrif banc mewn un rhandaliad Bydd hyn yn digwydd o fis Mehefin 2020 ymlaen
Os mai dim ond yn 2019-2020 y gwnaethoch ddechrau eich busnes bydd angen i chi
wneud cais am Gredyd Cynhwysol (gweler Rhan 1a or canllaw hwn) Maersquor Adran
Gwaith a Phensiynau yn awgrymu eich bod yn siarad acircch cyfrifydd neuch cynghorydd
16
ariannol os yw hyn yn berthnasol i chi i weld pa gymorth pellach allai fod ar gael i chi
o ran rhoir gorau i hawliadau TAW fel y cyhoeddwyd gan Lywodraeth y DU
Sut mae gwneud cais
Nid oes angen i chi wneud cais am y cynllun hwn eich hun bydd CThEM yn cysylltu
acirc chi os ydych chirsquon gymwys Unwaith y bydd CThEM yn cysylltu acirc chi dim ond drwy
govuk y byddwch yn cael mynediad ir cynllun hwn
Bydd CThEM yn gwneud y taliad yn awtomatig ond maen bwysig eich bod yn
cyflwyno eich ffurflen dreth i CThEM ar gyfer 2018-2019 erbyn 23 Ebrill 2020
Os bydd rhywun yn anfon neges destun eich ffonio neun anfon e-bost atoch
yn honni ei fod oddi wrth CThEM gan ddweud eich bod yn gallu hawlio cymorth
ariannol neu fod ad-daliad treth yn ddyledus i chi ac yn gofyn i chi glicio ar
ddolen neun gofyn i chi roi gwybodaeth iddynt fel eich enw cerdyn credyd neu
fanylion banc - maen sgam
Gallwch gael rhagor o wybodaeth yn
httpswwwgovukguidanceclaim-a-grant-through-the-coronavirus-covid-19-self-
employment-income-support-scheme
Nodwch os ydych yn gymwys ar gyfer y cynllun hunangyflogedig bydd angen i chi
drafod eich amgylchiadau unigol acircr Adran Gwaith a Phensiynau er mwyn penderfynu
a fydd unrhyw incwm a gaiff ei dalu ar 80 ym mis Mehefin 2020 yn effeithio ar eich
gallu i hawlio cymorth hyd at y pwynt hwnnw
g Lwfans Tai Lleol (LHA) (Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector preifat yn unig)
Efallai y cewch help gydach rhent i gyd neu ran ohono os ydych yn rhentun breifat Gallwch wneud cais am help tuag at eich costau tai fel rhan or broses Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw hwn) Maersquor Budd-dal Tai bellach wedii ddisodli gan elfen cyfraniad at dŷ hawliad Credyd Cynhwysol ond os ydych o oedran pensiwn rydych yn dal yn debygol o hawlio Budd-dal Tai
Os ydych yn gymwys i gael cymorth gyda chostau tai byddwch yn cael cyfraniad ariannol tuag at eich rhent yn seiliedig ar Lwfans Tai Lleol (LHA) Maer cyfraniad y gallech ei gael yn dibynnu ar ble rydych chin byw a chyfraddaur farchnad rentu yn yr ardal
Gallwch gael rhagor o wybodaeth am yr LHA yma
17
httpsllywcymrulwfans-tai-lleol
h Taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Gall taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP) gynnig arian ychwanegol pan fydd eich cyngor lleol yn penderfynu bod angen help ychwanegol arnoch i daluch costau tai ar
ben yr hyn rydych eisoes yn ei gael drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
Cymhwysedd
Nid oes rhaid irsquoch cyngor lleol roi DHP i chi ndash maersquon dibynnu ar eich amgylchiadau Bydd eich cyngor lleol yn edrych ar eich amgylchiadau i weld a ydych yn gymwys i gael DHP Bydd yn penderfynu faint y byddwch yn ei gael ac am ba hyd y byddwch
yn cael y taliad
I gael DHP bydd angen i chi naill ai fod eisoes yn cael yr hen Fudd-dal Tai neur elfen cyfraniad at dŷ drwyr Credyd Cynhwysol
Os ywr cyngor yn penderfynu rhoi DHP i chi bydd yn ysgrifennu atoch i ddweud
faint fyddwch chin ei gael
pryd bydd y DHP yn dod i ben
Os byddwch dal angen DHP ar ocircl iddo ddod i ben gallwch wneud cais eto
Sut mae gwneud cais
Cysylltwch acircch cyngor lleol a holi sut mae gwneud cais am DHP Efallai y bydd am i chi wneud cais dros y ffocircn neu ar-lein Gallwch gael gwybod sut i gysylltu acircch cyngor lleol drwy nodi eich cod post yma - httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol - a dod o hyd iw fanylion cyswllt ar ei wefan
Mae gan Shelter Cymru hefyd adnodd cymorth ar-lein i helpu i wneud cais Bydd angen i chi nodi eich cod post a llwythor ffurflen gais i lawr drwyr ddolen ganlynol
httpssheltercymruorgukget-advicepaying-for-housinghousing-benefit-and-council-tax-reductiondiscretionary-housing-payments
Pan fyddwch chin gwneud cais byddwch mor glir ag y gallwch pan fyddwch chin esbonio pam mae angen DHP arnoch Er enghraifft dylech egluro
pam na allwch fforddio talu eich rhent
pam na allwch symud i rywle rhatach
a ywn achosi problemau i rywun rydych chirsquon gofalu amdano fel plentyn neu berthynas oedrannus
unrhyw dystiolaeth sydd gennych ee llythyr meddyg neu fanylion dyledion rydych chirsquon eu talu
18
Dylech hefyd ddweud wrth y cyngor os ydych yn aros ir Adran Gwaith a Phensiynau
benderfynu a allwch gael cyfraniad at dŷ drwyrsquor Credyd Cynhwysol
Os ydych yn cael DHP ar hyn o bryd gall eich awdurdod lleol gytuno iw ymestyn yn
ystod achosion Covid-19 ond bydd angen i chi gysylltu ag ef i drafod a chadarnhau
Os byddwch yn gwneud cais ar ffurflen bapur maen syniad da cadw copi or ffurflen
ar gyfer eich cofnodion
Apelio yn erbyn penderfyniad drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Os byddwch yn gwneud cais am gymorth budd-daliadau drwyr Adran Gwaith a
Phensiynau (DWP) ac nad ydych yn cael y canlyniad yr oeddech yn ei ddisgwyl
gallwch apelio yn erbyn y penderfyniad Mae rhai penderfyniadau nad oes modd eu
hailystyried ndash ond bydd yn dweud hynny ar eich llythyr penderfyniad gwreiddiol
I wneud hyn bydd angen i chi yn gyntaf ofyn ir penderfyniad am eich budd-daliadau
gael ei ystyried eto
Gallwch wneud hyn os oes unrhyw rai or canlynol yn berthnasol
rydych chin meddwl bod y swyddfa syn delio acircch hawliad wedi gwneud
camgymeriad neu wedi methu tystiolaeth bwysig
rydych yn anghytuno acircr rhesymau dros y penderfyniad
rydych am ir penderfyniad gael ei ystyried eto
Bydd angen i chi gysylltu acircr swyddfa a roddodd y penderfyniad i chi ndash bydd y
manylion cyswllt ar eich llythyr penderfyniad Er bod modd i chi wneud hynny drwy
lythyr yn ystod yr argyfwng Covid-19 maersquon syniad da i gysylltu dros y ffocircn neu ar-
lein
Os byddwch am apelio yn erbyn penderfyniad bydd angen i chi ofyn am broses
ailystyried gorfodol o fewn mis irsquor dyddiad ar eich llythyr penderfynu Os byddwch yn
gwneud hyn yn ysgrifenedig rhaid ir llythyr neur ffurflen gyrraedd y cyngor o fewn y
dyddiad terfyn hwnnw o fis Os na fyddwch wedi cael eich llythyr penderfyniad
cysylltwch acircr swyddfa lle gwnaethoch gais am y budd-dal
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol gallwch ddefnyddio eich cyfnodolyn i ofyn
am broses ailystyried gorfodol Os nad ydych yn gallu defnyddio eich cyfnodolyn
gallwch ofyn mewn unrhyw rai or ffyrdd canlynol
ysgrifennu ir cyfeiriad ar eich llythyr penderfyniad
llenwi ffurflen ai dychwelyd
19
Ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a y canllaw hwn)
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukapelio-penderfyniad-budd-dal
20
Help gydach biliau o ddydd i ddydd ach costau byw
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Efallai y byddwch yn cael trafferth talu biliau eich cartref o ganlyniad i newidiadau ich incwm yn ystod achos Covid-19 Rydym wedi nodi rhai dewisiadau sydd ar gael i chi isod a allai eich helpu yn ystod y cyfnod hwn
i Cymorth gydarsquor dreth gyngor
Os ydych chin cael trafferth talu eich rhent efallai y byddwch chin gallu gofyn ich
cyngor am help gydach treth gyngor
Mae rhai awgrymiadau yn cynnwys
Gofyn ich cyngor lleol i wasgaru eich treth gyngor dros 12 mis yn hytrach nar
10 arferol ndash bydd hyn yn lleihaur swm y byddwch yn ei dalu bob mis a gall eich
helpu i dalu eich rhent arsquoch biliau eraill Efallai y byddwch yn gallu gofyn am
batrymau talu gwahanol hefyd ond bydd angen cytuno ar hyn gydach cyngor
lleol
Holwch i weld a ydych yn gymwys i gael eithriad disgownt neu ostyngiad
Gofynnwch ich cyngor lleol a fyddai modd i chi leihau eich bil cyffredinol drwy
gael disgownt ar eich treth gyngor
- os ydych chirsquon byw ar eich pen eich hun
- os ydych chirsquon byw gyda dim ond rhywun sydd o dan 17 oed neu fyfyriwr
llawn amser
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd acirc phroblemau iechyd meddwl
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd ag anabledd difrifol
- os ydych chin ennill llai na swm penodol o arian (mae hyn yn dibynnu ble
rydych chin byw) Os ydych ar incwm isel a bod hawl gennych i gael
gostyngiad bydd eich bil yn cael ei ostwng a fydd yn ei gwneud yn fwy
fforddiadwy i chi dalu eich rhent
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth yma
httpsllywcymrutalu-llai-o-dreth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngorgwneud-cais-am-ddisgownt-neu-ostyngiad-treth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngor-taflen-wybodaeth
21
Gwiriwch os yw eich bil yn uwch nag y dylai fod os yw eich eiddo yn y band
treth gyngor anghywir Gallwch wirio band eich treth gyngor a chwestiynu eich
cyngor lleol am y gost os nad ywn edrych yn gywir Gallwch ddod o hyd i fand
eich treth gyngor yma
httpswwwgovukcouncil-tax-bands
Maer ddolen hon yn cynnwys mwy o wybodaeth am sut y caiff eich band ei
gyfrifo
httpswwwgovukguidanceunderstand-how-council-tax-bands-are-
assessedcy
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy roirsquoch cod post
yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Bydd angen i chi nodi eich amgylchiadau pan fyddwch yn gofyn iddo ystyried
eich cais Gall eich cyngor lleol helpu gydar broses hon ond os oes angen
mwy o help arnoch gallwch gysylltu acircch canolfan Cyngor ar Bopeth leol yma
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
Os oes gennych ocircl-ddyledion yn barod mae angen i chi weithredun gyflym
Cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth a all eich cynghori ymhellach
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
j Nwytrydan
Mae Llywodraeth y DU wedi cytuno ar fesurau gydar diwydiant ynni i gefnogi pobl syn
agored i niwed drwy Covid-19 Y bwriad yw sicrhau bod cwsmeriaid syn agored i
niwed a allai fynd i ddyled yn parhau i gael ynni tra maent yn hunanynysu
Yn fwy cyffredinol bydd unrhyw gwsmer ynni sydd mewn trallod ariannol hefyd yn cael
cefnogaeth gan ei gyflenwr a allai gynnwys ad-dalu dyledion ac ailasesu taliadau bil
eu lleihau neu eu rhewi lle bo angen tra bydd datgysylltu mesuryddion credyd yn cael
ei atal yn llwyr
Os ydych yn poeni na fyddwch yn gallu talu eich biliau ynni dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith a thrafod y dewisiadau a allai fod ar gael i chi ich helpu i gadw
eich taliadau ar y trywydd iawn yn ystod Covid-19
22
Efallai y byddwch hefyd am wneud yn siŵr eich bod yn cael y fargen orau o ran eich
ynni Dylai cyflenwyr ynni allu rhoi gwybodaeth i chi i weld a ydych ar y pecyn cywir
neu a oes ganddynt un rhatach ar eich cyfer Er mwyn cymharu acirc chyflenwyr ynni
eraill bydd angen i chi ddefnyddio safle cymharu prisiau ar-lein
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth
Os ydych yn hunanynysu oherwydd bod gennych gyflwr iechyd syn eich gwneud yn
fwy agored i niwed efallai y byddwch yn gymwys ar gyfer y Gofrestr Gwasanaethau acirc
Blaenoriaeth
Maer Gofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth yn wasanaeth am ddim syn cynnig sawl
budd fel cymorth acirc blaenoriaeth mewn argyfwng rhybudd ymlaen llaw am ymyriadau
yn y cyflenwad a rhagor o fanteision wrth reoli eich cyfrif ynni
Cymhwysedd
Rydych chin gymwys
- os ydych chi o oedran pensiwn
- os ydych chin anabl neu fod gennych salwch cronig
- os oes gennych gyflwr meddygol hirdymor
- os oes gennych nam ar y clyw neur golwg neu anghenion cyfathrebu
ychwanegol
- os ydych chi mewn sefyllfa fregus
Sut mae gwneud cais
Mae angen i chi gysylltu acircch cyflenwr ynni yn uniongyrchol i fynd ar y Gofrestr
Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth Mae gan bob cyflenwr ynni a gweithredwr rhwydwaith
ei gofrestr ei hun
Gallwch ofyn ich cyflenwr drosglwyddo eich manylion ich gweithredwr
rhwydwaith yn enwedig os ydych yn dibynnu ar eich cyflenwad am resymau
meddygol er enghraifft
Os oes gennych gyflenwr gwahanol ar gyfer eich nwy a thrydan mae angen i
chi gysylltu acircr ddau
Os byddwch yn newid cyflenwr bydd angen i chi gofrestru eto ar gyfer y
gwasanaeth
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwofgemgovukconsumershousehold-gas-and-electricity-guideextra-
help-energy-servicespriority-services-register
23
l Dŵr
Os ydych chin cael trafferth talu eich bil dŵr dylech gysylltu acircch cyflenwr ar unwaith
Mae gan lawer o gwmniumlau dŵr gynlluniau caledi neu ffyrdd eraill y gallant helpu
cwsmeriaid syn rhoi gwybod iddynt eu bod yn cael problem talu eu bil
Os ydych gyda Dŵr Cymru mae wedi nodir cymorth y gall ei ddarparu syn cynnwys
cynlluniau talu a gostyngiadau yn y gyfradd ddŵr Mae rhagor o wybodaeth ar gael
yma
httpswwwdwrcymrucomcy-GBMy-AccountHelp-Paying-My-Water-Billaspx
m Band eang a ffonau symudol
Mae cadw cysylltiad rhwng y cartref ar byd y tu allan yn bwysig ar hyn o bryd Os
ydych chin poeni am dalu eich bil band eang neu ffocircn symudol dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y bydd yn gallu rhoi cynllun talu neu gymorth
arall ar waith ich helpu i gadw mewn cysylltiad
n Banciau cardiau credyd benthyciadau
Er y gall dyled banc cerdyn credyd a benthyciad gronnin gyflym a bod yn destun
pryder mawr maen bwysig rhoi trefn ar unrhyw ddyledion eraill fel ocircl-ddyledion rhent
biliau ynni neur dreth gyngor yn gyntaf Y rheswm am hyn yw bod canlyniadau
uniongyrchol peidio acirc thalur pethau hyn yn llawer mwy difrifol
Mae llawer o fanciau a chwmniumlau cardiau credyd yn cynnig gwyliau rhag talu mwy o
gyfleusterau gorddrafft a chyfraddau llog isel i helpu pobl drwy gydol cyfnod Covid-19
Os ydych chin poeni am dalu eich taliadau banc neu gerdyn credyd dylech gysylltu
acircch cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu newydd
neu gymorth arall ar waith ich helpu
Mae sawl busnes wedi mynd i drafferthion ariannol yn ystod Covid-19 ac mae rhai
wedi mynd i ddwylorsquor gweinyddwyr er enghraifft BrightHouse Er gwaethaf hyn maen
bwysig cofio bod unrhyw ddyled syn ddyledus yn parhau a bydd disgwyl i chi ddal i
wneud eich taliadau ariannol Os ydych chin cael trafferth talu cysylltwch acircr cwmni i
drafod pa gymorth y maen gallu ei gynnig Bydd Cyngor ar Bopeth yn gallu helpu os
oes angen cymorth arnoch i wneud hyn
Os ydych yn agosaacuteu at oedran pensiwn ac yn poeni am y farchnad ariannol ac yn
ystyried eich dewisiadau o ran eich pensiwn neu fel arall maer Awdurdod Ymddygiad
Ariannol (FCA) yn awgrymu nad ydych yn rhuthro i wneud penderfyniad ac y dylech
gael cyngor annibynnol Gallwch gael gafael ar ganllaw pensiwn Cymraeg clir am
24
ddim cyn gwneud unrhyw benderfyniad am eich cynilion ymddeol drwy wefan y
Gwasanaeth Cynghori ar Bensiynau
Maer FCA hefyd yn awgrymu eich bod yn wyliadwrus o sgamiau ar hyn o bryd ac yn
mynd i wefan Scam Smart i ddysgu sut i ddiogelu eich hun rhag sgamiau pensiwn
Mae hyn yn cynnwys pobl sydd eisoes wedi ymddeol ac syn ailfeddwl eu dewisiadau
Benthyciadau diwrnod cyflog
Maersquor FCA yn disgwyl i gwmniumlau syrsquon darparu benthyciadau credyd tymor byr cost
uchel (HCSTC) roi cymorth irsquor cwsmeriaid hynny syrsquon cael trafferth gwneud taliadau o
ganlyniad irsquor coronafeirws
Os ydych yn poeni am ad-dalu benthyciad dylech gysylltu acircrsquoch darparwr ar unwaith
oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu amgen ar waith ich helpu
o Trwydded deledu
Maer BBC wedi cyhoeddi ei fod yn oedi cyn codi tacircl ar bobl dros 75 oed am
drwyddedau teledu tan fis Awst yng ngoleunir achosion o Covid-19 Os ydych yn cael
trafferth talu eich trwydded deledu ac nad ydych yn perthyn ir categori oedran hwn
dylech gysylltu acircr cwmni trwyddedu teledu ar unwaith i drafod pa ddewisiadau sydd
ar gael i chi Gallwch weld eu manylion yma
httpswwwtvlicensingcouklanguagesLANG1
p Prydau ysgol am ddim
Os oes gan eich plentyn neu blant hawl i gael prydau ysgol am ddim byddwch yn dal
i gael y cymorth hwn er bod yr ysgolion ar gau
Mae awdurdodau lleol yng Nghymru i gyd wedi gwneud trefniadau i sicrhau bod
disgyblion syn cael prydau ysgol am ddim yn parhau iw cael Gall y trefniadau hyn
amrywio yn ocircl ardal yr awdurdod lleol rydych yn byw ynddi
Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol i gael gwybod sut maer cynllun yn cael ei
weinyddu os nad yw wedi cysylltu acirc chin barod Gallwch ddod o hyd iw fanylion
cyswllt drwy nodi eich cod post yma a chwilio am ei fanylion cyswllt drwy ei wefan
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
q Banciau bwyd
Mae banciau bwyd yn gwneud popeth o fewn eu gallu i barhau i weithredu drwy Covid-
19 ac ich helpu gyda chyflenwadau bwyd Fodd bynnag cofiwch y gallair broses
25
gyfeirio rydych yn ei dilyn i gael gafael ar y bwyd fod wedi newid yn eich ardal leol ar
hyn o bryd Mae rhai banciau bwyd hefyd wedi gorfod cau neu nid ydynt ar agor am
gymaint o oriau oherwydd Covid-19
Oherwydd cyngor ar gadw pellter cymdeithasol ac er eich diogelwch maen bosibl bod
y broses ar gyfer cael gafael ar fwyd gan fanc bwyd wedi newid yn dibynnu ar eich
ardal leol Oherwydd hyn maersquon syniad da i chi holi am y trefniadau wrth siarad acircch
asiantaeth atgyfeirio neu gysylltu acirc hi dros y ffocircn cyn mynd ir banc bwyd i ddeall pa
drefniadau sydd ar waith ar hyn o bryd
Gallwch ddod o hyd ich banc bwyd lleol drwy ddefnyddior wefan ganlynol
httpswwwtrusselltrustorgget-helpfind-a-foodbank
Cael gafael ar gyflenwadau gan fanc bwyd
Bydd angen taleb bwyd arnoch y gallwch eu cael naill ai drwy eich cymdeithas dai
gwasanaethau cynghori lleol rhai swyddfeydd Cyngor ar Bopeth lleol gwasanaethau
cymdeithasol neu asiantaethau lleol fel canolfannau plant Mae Ymddiriedolaeth
Trussell bellach wedi rhoi system e-atgyfeirio ar-lein ar waith ar gyfer rhai ou banciau
bwyd i helpu i gynnal mesurau cadw pellter cymdeithasol yn ystod achosion Covid-
19
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwtrusselltrustorgget-helpemergency-food
26
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF)
Maersquor Gronfa Cymorth Dewisol (DAF) yn gronfa y gellir troi ati pan fyddwch wedi
chwilio ym mhob man arall Ei bwriad yw cefnogi pobl syn profi caledi difrifol Bydd
llawer or bobl hyn ymhlith y rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas oherwydd
materion syn ymwneud acirc thlodi materion iechyd corfforol a meddyliol ac oedran ac
felly maent yn wynebu mwy o risg o effeithiau Covid-19 oherwydd rhesymau syn
ymwneud ag iechyd neur economi
Maer gronfa yn cynnwys dau fath o grant
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP)
Maersquor EAP yn grant syrsquon helpu gyda chostau hanfodol ar ocircl argyfwng neu os bydd
hawliwr wedi profi trychineb megis llifogydd neu dacircn yn y cartref neu galedi ariannol
difrifol am resymau syn cynnwys oedi gyda thalu budd-daliadau
Bwriad y taliad yw helpu i dalu am fwyd nwy a thrydan dillad a chostau teithio brys
Nid ywr gronfa wedii chynllunio i dalu am ddiffygion ariannol parhaus ond maen grant
y gellir manteisio arno pan fyddwch wedi rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Mae nifer o daliadau brys ar gael - nid oes unrhyw feini prawf cymhwyster ar wahacircn i
angen ar ocircl rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Rydych yn gallu hawlio 1 dyfarniad mewn 28 diwrnod a 3 dyfarniad mewn cyfnod treigl
o 12 mis
Gallwch gael EAP yn syth ich cyfrif banc Bydd angen i chi ddarparu eich cod didoli a
rhif eich cyfrif fel rhan och cais
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP)
Grant yw taliadau IAP i helpu rhywun i fywn annibynnol yn hytrach na mynd i sefydliad
neu aros yno megis cartref gofal neu ysbyty Maer grant yn cwmpasu eitemau
hanfodol yn y cartref fel
nwyddau gwyn fel oergell popty a pheiriant golchi
eitemau cartref hanfodol megis gwelyau dillad gwely a seddau
Mae angen ir ceisiadau hyn gael eu cefnogi gan lsquobartner cymeradwyrsquo a all hefyd eich
helpu i lenwi eich cais neu wneud cais ar eich rhan Maersquon cynnwys
awdurdodau lleol
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
16
ariannol os yw hyn yn berthnasol i chi i weld pa gymorth pellach allai fod ar gael i chi
o ran rhoir gorau i hawliadau TAW fel y cyhoeddwyd gan Lywodraeth y DU
Sut mae gwneud cais
Nid oes angen i chi wneud cais am y cynllun hwn eich hun bydd CThEM yn cysylltu
acirc chi os ydych chirsquon gymwys Unwaith y bydd CThEM yn cysylltu acirc chi dim ond drwy
govuk y byddwch yn cael mynediad ir cynllun hwn
Bydd CThEM yn gwneud y taliad yn awtomatig ond maen bwysig eich bod yn
cyflwyno eich ffurflen dreth i CThEM ar gyfer 2018-2019 erbyn 23 Ebrill 2020
Os bydd rhywun yn anfon neges destun eich ffonio neun anfon e-bost atoch
yn honni ei fod oddi wrth CThEM gan ddweud eich bod yn gallu hawlio cymorth
ariannol neu fod ad-daliad treth yn ddyledus i chi ac yn gofyn i chi glicio ar
ddolen neun gofyn i chi roi gwybodaeth iddynt fel eich enw cerdyn credyd neu
fanylion banc - maen sgam
Gallwch gael rhagor o wybodaeth yn
httpswwwgovukguidanceclaim-a-grant-through-the-coronavirus-covid-19-self-
employment-income-support-scheme
Nodwch os ydych yn gymwys ar gyfer y cynllun hunangyflogedig bydd angen i chi
drafod eich amgylchiadau unigol acircr Adran Gwaith a Phensiynau er mwyn penderfynu
a fydd unrhyw incwm a gaiff ei dalu ar 80 ym mis Mehefin 2020 yn effeithio ar eich
gallu i hawlio cymorth hyd at y pwynt hwnnw
g Lwfans Tai Lleol (LHA) (Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector preifat yn unig)
Efallai y cewch help gydach rhent i gyd neu ran ohono os ydych yn rhentun breifat Gallwch wneud cais am help tuag at eich costau tai fel rhan or broses Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw hwn) Maersquor Budd-dal Tai bellach wedii ddisodli gan elfen cyfraniad at dŷ hawliad Credyd Cynhwysol ond os ydych o oedran pensiwn rydych yn dal yn debygol o hawlio Budd-dal Tai
Os ydych yn gymwys i gael cymorth gyda chostau tai byddwch yn cael cyfraniad ariannol tuag at eich rhent yn seiliedig ar Lwfans Tai Lleol (LHA) Maer cyfraniad y gallech ei gael yn dibynnu ar ble rydych chin byw a chyfraddaur farchnad rentu yn yr ardal
Gallwch gael rhagor o wybodaeth am yr LHA yma
17
httpsllywcymrulwfans-tai-lleol
h Taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Gall taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP) gynnig arian ychwanegol pan fydd eich cyngor lleol yn penderfynu bod angen help ychwanegol arnoch i daluch costau tai ar
ben yr hyn rydych eisoes yn ei gael drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
Cymhwysedd
Nid oes rhaid irsquoch cyngor lleol roi DHP i chi ndash maersquon dibynnu ar eich amgylchiadau Bydd eich cyngor lleol yn edrych ar eich amgylchiadau i weld a ydych yn gymwys i gael DHP Bydd yn penderfynu faint y byddwch yn ei gael ac am ba hyd y byddwch
yn cael y taliad
I gael DHP bydd angen i chi naill ai fod eisoes yn cael yr hen Fudd-dal Tai neur elfen cyfraniad at dŷ drwyr Credyd Cynhwysol
Os ywr cyngor yn penderfynu rhoi DHP i chi bydd yn ysgrifennu atoch i ddweud
faint fyddwch chin ei gael
pryd bydd y DHP yn dod i ben
Os byddwch dal angen DHP ar ocircl iddo ddod i ben gallwch wneud cais eto
Sut mae gwneud cais
Cysylltwch acircch cyngor lleol a holi sut mae gwneud cais am DHP Efallai y bydd am i chi wneud cais dros y ffocircn neu ar-lein Gallwch gael gwybod sut i gysylltu acircch cyngor lleol drwy nodi eich cod post yma - httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol - a dod o hyd iw fanylion cyswllt ar ei wefan
Mae gan Shelter Cymru hefyd adnodd cymorth ar-lein i helpu i wneud cais Bydd angen i chi nodi eich cod post a llwythor ffurflen gais i lawr drwyr ddolen ganlynol
httpssheltercymruorgukget-advicepaying-for-housinghousing-benefit-and-council-tax-reductiondiscretionary-housing-payments
Pan fyddwch chin gwneud cais byddwch mor glir ag y gallwch pan fyddwch chin esbonio pam mae angen DHP arnoch Er enghraifft dylech egluro
pam na allwch fforddio talu eich rhent
pam na allwch symud i rywle rhatach
a ywn achosi problemau i rywun rydych chirsquon gofalu amdano fel plentyn neu berthynas oedrannus
unrhyw dystiolaeth sydd gennych ee llythyr meddyg neu fanylion dyledion rydych chirsquon eu talu
18
Dylech hefyd ddweud wrth y cyngor os ydych yn aros ir Adran Gwaith a Phensiynau
benderfynu a allwch gael cyfraniad at dŷ drwyrsquor Credyd Cynhwysol
Os ydych yn cael DHP ar hyn o bryd gall eich awdurdod lleol gytuno iw ymestyn yn
ystod achosion Covid-19 ond bydd angen i chi gysylltu ag ef i drafod a chadarnhau
Os byddwch yn gwneud cais ar ffurflen bapur maen syniad da cadw copi or ffurflen
ar gyfer eich cofnodion
Apelio yn erbyn penderfyniad drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Os byddwch yn gwneud cais am gymorth budd-daliadau drwyr Adran Gwaith a
Phensiynau (DWP) ac nad ydych yn cael y canlyniad yr oeddech yn ei ddisgwyl
gallwch apelio yn erbyn y penderfyniad Mae rhai penderfyniadau nad oes modd eu
hailystyried ndash ond bydd yn dweud hynny ar eich llythyr penderfyniad gwreiddiol
I wneud hyn bydd angen i chi yn gyntaf ofyn ir penderfyniad am eich budd-daliadau
gael ei ystyried eto
Gallwch wneud hyn os oes unrhyw rai or canlynol yn berthnasol
rydych chin meddwl bod y swyddfa syn delio acircch hawliad wedi gwneud
camgymeriad neu wedi methu tystiolaeth bwysig
rydych yn anghytuno acircr rhesymau dros y penderfyniad
rydych am ir penderfyniad gael ei ystyried eto
Bydd angen i chi gysylltu acircr swyddfa a roddodd y penderfyniad i chi ndash bydd y
manylion cyswllt ar eich llythyr penderfyniad Er bod modd i chi wneud hynny drwy
lythyr yn ystod yr argyfwng Covid-19 maersquon syniad da i gysylltu dros y ffocircn neu ar-
lein
Os byddwch am apelio yn erbyn penderfyniad bydd angen i chi ofyn am broses
ailystyried gorfodol o fewn mis irsquor dyddiad ar eich llythyr penderfynu Os byddwch yn
gwneud hyn yn ysgrifenedig rhaid ir llythyr neur ffurflen gyrraedd y cyngor o fewn y
dyddiad terfyn hwnnw o fis Os na fyddwch wedi cael eich llythyr penderfyniad
cysylltwch acircr swyddfa lle gwnaethoch gais am y budd-dal
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol gallwch ddefnyddio eich cyfnodolyn i ofyn
am broses ailystyried gorfodol Os nad ydych yn gallu defnyddio eich cyfnodolyn
gallwch ofyn mewn unrhyw rai or ffyrdd canlynol
ysgrifennu ir cyfeiriad ar eich llythyr penderfyniad
llenwi ffurflen ai dychwelyd
19
Ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a y canllaw hwn)
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukapelio-penderfyniad-budd-dal
20
Help gydach biliau o ddydd i ddydd ach costau byw
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Efallai y byddwch yn cael trafferth talu biliau eich cartref o ganlyniad i newidiadau ich incwm yn ystod achos Covid-19 Rydym wedi nodi rhai dewisiadau sydd ar gael i chi isod a allai eich helpu yn ystod y cyfnod hwn
i Cymorth gydarsquor dreth gyngor
Os ydych chin cael trafferth talu eich rhent efallai y byddwch chin gallu gofyn ich
cyngor am help gydach treth gyngor
Mae rhai awgrymiadau yn cynnwys
Gofyn ich cyngor lleol i wasgaru eich treth gyngor dros 12 mis yn hytrach nar
10 arferol ndash bydd hyn yn lleihaur swm y byddwch yn ei dalu bob mis a gall eich
helpu i dalu eich rhent arsquoch biliau eraill Efallai y byddwch yn gallu gofyn am
batrymau talu gwahanol hefyd ond bydd angen cytuno ar hyn gydach cyngor
lleol
Holwch i weld a ydych yn gymwys i gael eithriad disgownt neu ostyngiad
Gofynnwch ich cyngor lleol a fyddai modd i chi leihau eich bil cyffredinol drwy
gael disgownt ar eich treth gyngor
- os ydych chirsquon byw ar eich pen eich hun
- os ydych chirsquon byw gyda dim ond rhywun sydd o dan 17 oed neu fyfyriwr
llawn amser
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd acirc phroblemau iechyd meddwl
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd ag anabledd difrifol
- os ydych chin ennill llai na swm penodol o arian (mae hyn yn dibynnu ble
rydych chin byw) Os ydych ar incwm isel a bod hawl gennych i gael
gostyngiad bydd eich bil yn cael ei ostwng a fydd yn ei gwneud yn fwy
fforddiadwy i chi dalu eich rhent
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth yma
httpsllywcymrutalu-llai-o-dreth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngorgwneud-cais-am-ddisgownt-neu-ostyngiad-treth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngor-taflen-wybodaeth
21
Gwiriwch os yw eich bil yn uwch nag y dylai fod os yw eich eiddo yn y band
treth gyngor anghywir Gallwch wirio band eich treth gyngor a chwestiynu eich
cyngor lleol am y gost os nad ywn edrych yn gywir Gallwch ddod o hyd i fand
eich treth gyngor yma
httpswwwgovukcouncil-tax-bands
Maer ddolen hon yn cynnwys mwy o wybodaeth am sut y caiff eich band ei
gyfrifo
httpswwwgovukguidanceunderstand-how-council-tax-bands-are-
assessedcy
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy roirsquoch cod post
yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Bydd angen i chi nodi eich amgylchiadau pan fyddwch yn gofyn iddo ystyried
eich cais Gall eich cyngor lleol helpu gydar broses hon ond os oes angen
mwy o help arnoch gallwch gysylltu acircch canolfan Cyngor ar Bopeth leol yma
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
Os oes gennych ocircl-ddyledion yn barod mae angen i chi weithredun gyflym
Cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth a all eich cynghori ymhellach
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
j Nwytrydan
Mae Llywodraeth y DU wedi cytuno ar fesurau gydar diwydiant ynni i gefnogi pobl syn
agored i niwed drwy Covid-19 Y bwriad yw sicrhau bod cwsmeriaid syn agored i
niwed a allai fynd i ddyled yn parhau i gael ynni tra maent yn hunanynysu
Yn fwy cyffredinol bydd unrhyw gwsmer ynni sydd mewn trallod ariannol hefyd yn cael
cefnogaeth gan ei gyflenwr a allai gynnwys ad-dalu dyledion ac ailasesu taliadau bil
eu lleihau neu eu rhewi lle bo angen tra bydd datgysylltu mesuryddion credyd yn cael
ei atal yn llwyr
Os ydych yn poeni na fyddwch yn gallu talu eich biliau ynni dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith a thrafod y dewisiadau a allai fod ar gael i chi ich helpu i gadw
eich taliadau ar y trywydd iawn yn ystod Covid-19
22
Efallai y byddwch hefyd am wneud yn siŵr eich bod yn cael y fargen orau o ran eich
ynni Dylai cyflenwyr ynni allu rhoi gwybodaeth i chi i weld a ydych ar y pecyn cywir
neu a oes ganddynt un rhatach ar eich cyfer Er mwyn cymharu acirc chyflenwyr ynni
eraill bydd angen i chi ddefnyddio safle cymharu prisiau ar-lein
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth
Os ydych yn hunanynysu oherwydd bod gennych gyflwr iechyd syn eich gwneud yn
fwy agored i niwed efallai y byddwch yn gymwys ar gyfer y Gofrestr Gwasanaethau acirc
Blaenoriaeth
Maer Gofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth yn wasanaeth am ddim syn cynnig sawl
budd fel cymorth acirc blaenoriaeth mewn argyfwng rhybudd ymlaen llaw am ymyriadau
yn y cyflenwad a rhagor o fanteision wrth reoli eich cyfrif ynni
Cymhwysedd
Rydych chin gymwys
- os ydych chi o oedran pensiwn
- os ydych chin anabl neu fod gennych salwch cronig
- os oes gennych gyflwr meddygol hirdymor
- os oes gennych nam ar y clyw neur golwg neu anghenion cyfathrebu
ychwanegol
- os ydych chi mewn sefyllfa fregus
Sut mae gwneud cais
Mae angen i chi gysylltu acircch cyflenwr ynni yn uniongyrchol i fynd ar y Gofrestr
Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth Mae gan bob cyflenwr ynni a gweithredwr rhwydwaith
ei gofrestr ei hun
Gallwch ofyn ich cyflenwr drosglwyddo eich manylion ich gweithredwr
rhwydwaith yn enwedig os ydych yn dibynnu ar eich cyflenwad am resymau
meddygol er enghraifft
Os oes gennych gyflenwr gwahanol ar gyfer eich nwy a thrydan mae angen i
chi gysylltu acircr ddau
Os byddwch yn newid cyflenwr bydd angen i chi gofrestru eto ar gyfer y
gwasanaeth
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwofgemgovukconsumershousehold-gas-and-electricity-guideextra-
help-energy-servicespriority-services-register
23
l Dŵr
Os ydych chin cael trafferth talu eich bil dŵr dylech gysylltu acircch cyflenwr ar unwaith
Mae gan lawer o gwmniumlau dŵr gynlluniau caledi neu ffyrdd eraill y gallant helpu
cwsmeriaid syn rhoi gwybod iddynt eu bod yn cael problem talu eu bil
Os ydych gyda Dŵr Cymru mae wedi nodir cymorth y gall ei ddarparu syn cynnwys
cynlluniau talu a gostyngiadau yn y gyfradd ddŵr Mae rhagor o wybodaeth ar gael
yma
httpswwwdwrcymrucomcy-GBMy-AccountHelp-Paying-My-Water-Billaspx
m Band eang a ffonau symudol
Mae cadw cysylltiad rhwng y cartref ar byd y tu allan yn bwysig ar hyn o bryd Os
ydych chin poeni am dalu eich bil band eang neu ffocircn symudol dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y bydd yn gallu rhoi cynllun talu neu gymorth
arall ar waith ich helpu i gadw mewn cysylltiad
n Banciau cardiau credyd benthyciadau
Er y gall dyled banc cerdyn credyd a benthyciad gronnin gyflym a bod yn destun
pryder mawr maen bwysig rhoi trefn ar unrhyw ddyledion eraill fel ocircl-ddyledion rhent
biliau ynni neur dreth gyngor yn gyntaf Y rheswm am hyn yw bod canlyniadau
uniongyrchol peidio acirc thalur pethau hyn yn llawer mwy difrifol
Mae llawer o fanciau a chwmniumlau cardiau credyd yn cynnig gwyliau rhag talu mwy o
gyfleusterau gorddrafft a chyfraddau llog isel i helpu pobl drwy gydol cyfnod Covid-19
Os ydych chin poeni am dalu eich taliadau banc neu gerdyn credyd dylech gysylltu
acircch cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu newydd
neu gymorth arall ar waith ich helpu
Mae sawl busnes wedi mynd i drafferthion ariannol yn ystod Covid-19 ac mae rhai
wedi mynd i ddwylorsquor gweinyddwyr er enghraifft BrightHouse Er gwaethaf hyn maen
bwysig cofio bod unrhyw ddyled syn ddyledus yn parhau a bydd disgwyl i chi ddal i
wneud eich taliadau ariannol Os ydych chin cael trafferth talu cysylltwch acircr cwmni i
drafod pa gymorth y maen gallu ei gynnig Bydd Cyngor ar Bopeth yn gallu helpu os
oes angen cymorth arnoch i wneud hyn
Os ydych yn agosaacuteu at oedran pensiwn ac yn poeni am y farchnad ariannol ac yn
ystyried eich dewisiadau o ran eich pensiwn neu fel arall maer Awdurdod Ymddygiad
Ariannol (FCA) yn awgrymu nad ydych yn rhuthro i wneud penderfyniad ac y dylech
gael cyngor annibynnol Gallwch gael gafael ar ganllaw pensiwn Cymraeg clir am
24
ddim cyn gwneud unrhyw benderfyniad am eich cynilion ymddeol drwy wefan y
Gwasanaeth Cynghori ar Bensiynau
Maer FCA hefyd yn awgrymu eich bod yn wyliadwrus o sgamiau ar hyn o bryd ac yn
mynd i wefan Scam Smart i ddysgu sut i ddiogelu eich hun rhag sgamiau pensiwn
Mae hyn yn cynnwys pobl sydd eisoes wedi ymddeol ac syn ailfeddwl eu dewisiadau
Benthyciadau diwrnod cyflog
Maersquor FCA yn disgwyl i gwmniumlau syrsquon darparu benthyciadau credyd tymor byr cost
uchel (HCSTC) roi cymorth irsquor cwsmeriaid hynny syrsquon cael trafferth gwneud taliadau o
ganlyniad irsquor coronafeirws
Os ydych yn poeni am ad-dalu benthyciad dylech gysylltu acircrsquoch darparwr ar unwaith
oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu amgen ar waith ich helpu
o Trwydded deledu
Maer BBC wedi cyhoeddi ei fod yn oedi cyn codi tacircl ar bobl dros 75 oed am
drwyddedau teledu tan fis Awst yng ngoleunir achosion o Covid-19 Os ydych yn cael
trafferth talu eich trwydded deledu ac nad ydych yn perthyn ir categori oedran hwn
dylech gysylltu acircr cwmni trwyddedu teledu ar unwaith i drafod pa ddewisiadau sydd
ar gael i chi Gallwch weld eu manylion yma
httpswwwtvlicensingcouklanguagesLANG1
p Prydau ysgol am ddim
Os oes gan eich plentyn neu blant hawl i gael prydau ysgol am ddim byddwch yn dal
i gael y cymorth hwn er bod yr ysgolion ar gau
Mae awdurdodau lleol yng Nghymru i gyd wedi gwneud trefniadau i sicrhau bod
disgyblion syn cael prydau ysgol am ddim yn parhau iw cael Gall y trefniadau hyn
amrywio yn ocircl ardal yr awdurdod lleol rydych yn byw ynddi
Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol i gael gwybod sut maer cynllun yn cael ei
weinyddu os nad yw wedi cysylltu acirc chin barod Gallwch ddod o hyd iw fanylion
cyswllt drwy nodi eich cod post yma a chwilio am ei fanylion cyswllt drwy ei wefan
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
q Banciau bwyd
Mae banciau bwyd yn gwneud popeth o fewn eu gallu i barhau i weithredu drwy Covid-
19 ac ich helpu gyda chyflenwadau bwyd Fodd bynnag cofiwch y gallair broses
25
gyfeirio rydych yn ei dilyn i gael gafael ar y bwyd fod wedi newid yn eich ardal leol ar
hyn o bryd Mae rhai banciau bwyd hefyd wedi gorfod cau neu nid ydynt ar agor am
gymaint o oriau oherwydd Covid-19
Oherwydd cyngor ar gadw pellter cymdeithasol ac er eich diogelwch maen bosibl bod
y broses ar gyfer cael gafael ar fwyd gan fanc bwyd wedi newid yn dibynnu ar eich
ardal leol Oherwydd hyn maersquon syniad da i chi holi am y trefniadau wrth siarad acircch
asiantaeth atgyfeirio neu gysylltu acirc hi dros y ffocircn cyn mynd ir banc bwyd i ddeall pa
drefniadau sydd ar waith ar hyn o bryd
Gallwch ddod o hyd ich banc bwyd lleol drwy ddefnyddior wefan ganlynol
httpswwwtrusselltrustorgget-helpfind-a-foodbank
Cael gafael ar gyflenwadau gan fanc bwyd
Bydd angen taleb bwyd arnoch y gallwch eu cael naill ai drwy eich cymdeithas dai
gwasanaethau cynghori lleol rhai swyddfeydd Cyngor ar Bopeth lleol gwasanaethau
cymdeithasol neu asiantaethau lleol fel canolfannau plant Mae Ymddiriedolaeth
Trussell bellach wedi rhoi system e-atgyfeirio ar-lein ar waith ar gyfer rhai ou banciau
bwyd i helpu i gynnal mesurau cadw pellter cymdeithasol yn ystod achosion Covid-
19
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwtrusselltrustorgget-helpemergency-food
26
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF)
Maersquor Gronfa Cymorth Dewisol (DAF) yn gronfa y gellir troi ati pan fyddwch wedi
chwilio ym mhob man arall Ei bwriad yw cefnogi pobl syn profi caledi difrifol Bydd
llawer or bobl hyn ymhlith y rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas oherwydd
materion syn ymwneud acirc thlodi materion iechyd corfforol a meddyliol ac oedran ac
felly maent yn wynebu mwy o risg o effeithiau Covid-19 oherwydd rhesymau syn
ymwneud ag iechyd neur economi
Maer gronfa yn cynnwys dau fath o grant
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP)
Maersquor EAP yn grant syrsquon helpu gyda chostau hanfodol ar ocircl argyfwng neu os bydd
hawliwr wedi profi trychineb megis llifogydd neu dacircn yn y cartref neu galedi ariannol
difrifol am resymau syn cynnwys oedi gyda thalu budd-daliadau
Bwriad y taliad yw helpu i dalu am fwyd nwy a thrydan dillad a chostau teithio brys
Nid ywr gronfa wedii chynllunio i dalu am ddiffygion ariannol parhaus ond maen grant
y gellir manteisio arno pan fyddwch wedi rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Mae nifer o daliadau brys ar gael - nid oes unrhyw feini prawf cymhwyster ar wahacircn i
angen ar ocircl rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Rydych yn gallu hawlio 1 dyfarniad mewn 28 diwrnod a 3 dyfarniad mewn cyfnod treigl
o 12 mis
Gallwch gael EAP yn syth ich cyfrif banc Bydd angen i chi ddarparu eich cod didoli a
rhif eich cyfrif fel rhan och cais
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP)
Grant yw taliadau IAP i helpu rhywun i fywn annibynnol yn hytrach na mynd i sefydliad
neu aros yno megis cartref gofal neu ysbyty Maer grant yn cwmpasu eitemau
hanfodol yn y cartref fel
nwyddau gwyn fel oergell popty a pheiriant golchi
eitemau cartref hanfodol megis gwelyau dillad gwely a seddau
Mae angen ir ceisiadau hyn gael eu cefnogi gan lsquobartner cymeradwyrsquo a all hefyd eich
helpu i lenwi eich cais neu wneud cais ar eich rhan Maersquon cynnwys
awdurdodau lleol
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
17
httpsllywcymrulwfans-tai-lleol
h Taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP)
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Gall taliadau Disgresiwn at Gostau Tai (DHP) gynnig arian ychwanegol pan fydd eich cyngor lleol yn penderfynu bod angen help ychwanegol arnoch i daluch costau tai ar
ben yr hyn rydych eisoes yn ei gael drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
Cymhwysedd
Nid oes rhaid irsquoch cyngor lleol roi DHP i chi ndash maersquon dibynnu ar eich amgylchiadau Bydd eich cyngor lleol yn edrych ar eich amgylchiadau i weld a ydych yn gymwys i gael DHP Bydd yn penderfynu faint y byddwch yn ei gael ac am ba hyd y byddwch
yn cael y taliad
I gael DHP bydd angen i chi naill ai fod eisoes yn cael yr hen Fudd-dal Tai neur elfen cyfraniad at dŷ drwyr Credyd Cynhwysol
Os ywr cyngor yn penderfynu rhoi DHP i chi bydd yn ysgrifennu atoch i ddweud
faint fyddwch chin ei gael
pryd bydd y DHP yn dod i ben
Os byddwch dal angen DHP ar ocircl iddo ddod i ben gallwch wneud cais eto
Sut mae gwneud cais
Cysylltwch acircch cyngor lleol a holi sut mae gwneud cais am DHP Efallai y bydd am i chi wneud cais dros y ffocircn neu ar-lein Gallwch gael gwybod sut i gysylltu acircch cyngor lleol drwy nodi eich cod post yma - httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol - a dod o hyd iw fanylion cyswllt ar ei wefan
Mae gan Shelter Cymru hefyd adnodd cymorth ar-lein i helpu i wneud cais Bydd angen i chi nodi eich cod post a llwythor ffurflen gais i lawr drwyr ddolen ganlynol
httpssheltercymruorgukget-advicepaying-for-housinghousing-benefit-and-council-tax-reductiondiscretionary-housing-payments
Pan fyddwch chin gwneud cais byddwch mor glir ag y gallwch pan fyddwch chin esbonio pam mae angen DHP arnoch Er enghraifft dylech egluro
pam na allwch fforddio talu eich rhent
pam na allwch symud i rywle rhatach
a ywn achosi problemau i rywun rydych chirsquon gofalu amdano fel plentyn neu berthynas oedrannus
unrhyw dystiolaeth sydd gennych ee llythyr meddyg neu fanylion dyledion rydych chirsquon eu talu
18
Dylech hefyd ddweud wrth y cyngor os ydych yn aros ir Adran Gwaith a Phensiynau
benderfynu a allwch gael cyfraniad at dŷ drwyrsquor Credyd Cynhwysol
Os ydych yn cael DHP ar hyn o bryd gall eich awdurdod lleol gytuno iw ymestyn yn
ystod achosion Covid-19 ond bydd angen i chi gysylltu ag ef i drafod a chadarnhau
Os byddwch yn gwneud cais ar ffurflen bapur maen syniad da cadw copi or ffurflen
ar gyfer eich cofnodion
Apelio yn erbyn penderfyniad drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Os byddwch yn gwneud cais am gymorth budd-daliadau drwyr Adran Gwaith a
Phensiynau (DWP) ac nad ydych yn cael y canlyniad yr oeddech yn ei ddisgwyl
gallwch apelio yn erbyn y penderfyniad Mae rhai penderfyniadau nad oes modd eu
hailystyried ndash ond bydd yn dweud hynny ar eich llythyr penderfyniad gwreiddiol
I wneud hyn bydd angen i chi yn gyntaf ofyn ir penderfyniad am eich budd-daliadau
gael ei ystyried eto
Gallwch wneud hyn os oes unrhyw rai or canlynol yn berthnasol
rydych chin meddwl bod y swyddfa syn delio acircch hawliad wedi gwneud
camgymeriad neu wedi methu tystiolaeth bwysig
rydych yn anghytuno acircr rhesymau dros y penderfyniad
rydych am ir penderfyniad gael ei ystyried eto
Bydd angen i chi gysylltu acircr swyddfa a roddodd y penderfyniad i chi ndash bydd y
manylion cyswllt ar eich llythyr penderfyniad Er bod modd i chi wneud hynny drwy
lythyr yn ystod yr argyfwng Covid-19 maersquon syniad da i gysylltu dros y ffocircn neu ar-
lein
Os byddwch am apelio yn erbyn penderfyniad bydd angen i chi ofyn am broses
ailystyried gorfodol o fewn mis irsquor dyddiad ar eich llythyr penderfynu Os byddwch yn
gwneud hyn yn ysgrifenedig rhaid ir llythyr neur ffurflen gyrraedd y cyngor o fewn y
dyddiad terfyn hwnnw o fis Os na fyddwch wedi cael eich llythyr penderfyniad
cysylltwch acircr swyddfa lle gwnaethoch gais am y budd-dal
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol gallwch ddefnyddio eich cyfnodolyn i ofyn
am broses ailystyried gorfodol Os nad ydych yn gallu defnyddio eich cyfnodolyn
gallwch ofyn mewn unrhyw rai or ffyrdd canlynol
ysgrifennu ir cyfeiriad ar eich llythyr penderfyniad
llenwi ffurflen ai dychwelyd
19
Ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a y canllaw hwn)
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukapelio-penderfyniad-budd-dal
20
Help gydach biliau o ddydd i ddydd ach costau byw
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Efallai y byddwch yn cael trafferth talu biliau eich cartref o ganlyniad i newidiadau ich incwm yn ystod achos Covid-19 Rydym wedi nodi rhai dewisiadau sydd ar gael i chi isod a allai eich helpu yn ystod y cyfnod hwn
i Cymorth gydarsquor dreth gyngor
Os ydych chin cael trafferth talu eich rhent efallai y byddwch chin gallu gofyn ich
cyngor am help gydach treth gyngor
Mae rhai awgrymiadau yn cynnwys
Gofyn ich cyngor lleol i wasgaru eich treth gyngor dros 12 mis yn hytrach nar
10 arferol ndash bydd hyn yn lleihaur swm y byddwch yn ei dalu bob mis a gall eich
helpu i dalu eich rhent arsquoch biliau eraill Efallai y byddwch yn gallu gofyn am
batrymau talu gwahanol hefyd ond bydd angen cytuno ar hyn gydach cyngor
lleol
Holwch i weld a ydych yn gymwys i gael eithriad disgownt neu ostyngiad
Gofynnwch ich cyngor lleol a fyddai modd i chi leihau eich bil cyffredinol drwy
gael disgownt ar eich treth gyngor
- os ydych chirsquon byw ar eich pen eich hun
- os ydych chirsquon byw gyda dim ond rhywun sydd o dan 17 oed neu fyfyriwr
llawn amser
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd acirc phroblemau iechyd meddwl
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd ag anabledd difrifol
- os ydych chin ennill llai na swm penodol o arian (mae hyn yn dibynnu ble
rydych chin byw) Os ydych ar incwm isel a bod hawl gennych i gael
gostyngiad bydd eich bil yn cael ei ostwng a fydd yn ei gwneud yn fwy
fforddiadwy i chi dalu eich rhent
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth yma
httpsllywcymrutalu-llai-o-dreth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngorgwneud-cais-am-ddisgownt-neu-ostyngiad-treth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngor-taflen-wybodaeth
21
Gwiriwch os yw eich bil yn uwch nag y dylai fod os yw eich eiddo yn y band
treth gyngor anghywir Gallwch wirio band eich treth gyngor a chwestiynu eich
cyngor lleol am y gost os nad ywn edrych yn gywir Gallwch ddod o hyd i fand
eich treth gyngor yma
httpswwwgovukcouncil-tax-bands
Maer ddolen hon yn cynnwys mwy o wybodaeth am sut y caiff eich band ei
gyfrifo
httpswwwgovukguidanceunderstand-how-council-tax-bands-are-
assessedcy
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy roirsquoch cod post
yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Bydd angen i chi nodi eich amgylchiadau pan fyddwch yn gofyn iddo ystyried
eich cais Gall eich cyngor lleol helpu gydar broses hon ond os oes angen
mwy o help arnoch gallwch gysylltu acircch canolfan Cyngor ar Bopeth leol yma
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
Os oes gennych ocircl-ddyledion yn barod mae angen i chi weithredun gyflym
Cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth a all eich cynghori ymhellach
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
j Nwytrydan
Mae Llywodraeth y DU wedi cytuno ar fesurau gydar diwydiant ynni i gefnogi pobl syn
agored i niwed drwy Covid-19 Y bwriad yw sicrhau bod cwsmeriaid syn agored i
niwed a allai fynd i ddyled yn parhau i gael ynni tra maent yn hunanynysu
Yn fwy cyffredinol bydd unrhyw gwsmer ynni sydd mewn trallod ariannol hefyd yn cael
cefnogaeth gan ei gyflenwr a allai gynnwys ad-dalu dyledion ac ailasesu taliadau bil
eu lleihau neu eu rhewi lle bo angen tra bydd datgysylltu mesuryddion credyd yn cael
ei atal yn llwyr
Os ydych yn poeni na fyddwch yn gallu talu eich biliau ynni dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith a thrafod y dewisiadau a allai fod ar gael i chi ich helpu i gadw
eich taliadau ar y trywydd iawn yn ystod Covid-19
22
Efallai y byddwch hefyd am wneud yn siŵr eich bod yn cael y fargen orau o ran eich
ynni Dylai cyflenwyr ynni allu rhoi gwybodaeth i chi i weld a ydych ar y pecyn cywir
neu a oes ganddynt un rhatach ar eich cyfer Er mwyn cymharu acirc chyflenwyr ynni
eraill bydd angen i chi ddefnyddio safle cymharu prisiau ar-lein
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth
Os ydych yn hunanynysu oherwydd bod gennych gyflwr iechyd syn eich gwneud yn
fwy agored i niwed efallai y byddwch yn gymwys ar gyfer y Gofrestr Gwasanaethau acirc
Blaenoriaeth
Maer Gofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth yn wasanaeth am ddim syn cynnig sawl
budd fel cymorth acirc blaenoriaeth mewn argyfwng rhybudd ymlaen llaw am ymyriadau
yn y cyflenwad a rhagor o fanteision wrth reoli eich cyfrif ynni
Cymhwysedd
Rydych chin gymwys
- os ydych chi o oedran pensiwn
- os ydych chin anabl neu fod gennych salwch cronig
- os oes gennych gyflwr meddygol hirdymor
- os oes gennych nam ar y clyw neur golwg neu anghenion cyfathrebu
ychwanegol
- os ydych chi mewn sefyllfa fregus
Sut mae gwneud cais
Mae angen i chi gysylltu acircch cyflenwr ynni yn uniongyrchol i fynd ar y Gofrestr
Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth Mae gan bob cyflenwr ynni a gweithredwr rhwydwaith
ei gofrestr ei hun
Gallwch ofyn ich cyflenwr drosglwyddo eich manylion ich gweithredwr
rhwydwaith yn enwedig os ydych yn dibynnu ar eich cyflenwad am resymau
meddygol er enghraifft
Os oes gennych gyflenwr gwahanol ar gyfer eich nwy a thrydan mae angen i
chi gysylltu acircr ddau
Os byddwch yn newid cyflenwr bydd angen i chi gofrestru eto ar gyfer y
gwasanaeth
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwofgemgovukconsumershousehold-gas-and-electricity-guideextra-
help-energy-servicespriority-services-register
23
l Dŵr
Os ydych chin cael trafferth talu eich bil dŵr dylech gysylltu acircch cyflenwr ar unwaith
Mae gan lawer o gwmniumlau dŵr gynlluniau caledi neu ffyrdd eraill y gallant helpu
cwsmeriaid syn rhoi gwybod iddynt eu bod yn cael problem talu eu bil
Os ydych gyda Dŵr Cymru mae wedi nodir cymorth y gall ei ddarparu syn cynnwys
cynlluniau talu a gostyngiadau yn y gyfradd ddŵr Mae rhagor o wybodaeth ar gael
yma
httpswwwdwrcymrucomcy-GBMy-AccountHelp-Paying-My-Water-Billaspx
m Band eang a ffonau symudol
Mae cadw cysylltiad rhwng y cartref ar byd y tu allan yn bwysig ar hyn o bryd Os
ydych chin poeni am dalu eich bil band eang neu ffocircn symudol dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y bydd yn gallu rhoi cynllun talu neu gymorth
arall ar waith ich helpu i gadw mewn cysylltiad
n Banciau cardiau credyd benthyciadau
Er y gall dyled banc cerdyn credyd a benthyciad gronnin gyflym a bod yn destun
pryder mawr maen bwysig rhoi trefn ar unrhyw ddyledion eraill fel ocircl-ddyledion rhent
biliau ynni neur dreth gyngor yn gyntaf Y rheswm am hyn yw bod canlyniadau
uniongyrchol peidio acirc thalur pethau hyn yn llawer mwy difrifol
Mae llawer o fanciau a chwmniumlau cardiau credyd yn cynnig gwyliau rhag talu mwy o
gyfleusterau gorddrafft a chyfraddau llog isel i helpu pobl drwy gydol cyfnod Covid-19
Os ydych chin poeni am dalu eich taliadau banc neu gerdyn credyd dylech gysylltu
acircch cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu newydd
neu gymorth arall ar waith ich helpu
Mae sawl busnes wedi mynd i drafferthion ariannol yn ystod Covid-19 ac mae rhai
wedi mynd i ddwylorsquor gweinyddwyr er enghraifft BrightHouse Er gwaethaf hyn maen
bwysig cofio bod unrhyw ddyled syn ddyledus yn parhau a bydd disgwyl i chi ddal i
wneud eich taliadau ariannol Os ydych chin cael trafferth talu cysylltwch acircr cwmni i
drafod pa gymorth y maen gallu ei gynnig Bydd Cyngor ar Bopeth yn gallu helpu os
oes angen cymorth arnoch i wneud hyn
Os ydych yn agosaacuteu at oedran pensiwn ac yn poeni am y farchnad ariannol ac yn
ystyried eich dewisiadau o ran eich pensiwn neu fel arall maer Awdurdod Ymddygiad
Ariannol (FCA) yn awgrymu nad ydych yn rhuthro i wneud penderfyniad ac y dylech
gael cyngor annibynnol Gallwch gael gafael ar ganllaw pensiwn Cymraeg clir am
24
ddim cyn gwneud unrhyw benderfyniad am eich cynilion ymddeol drwy wefan y
Gwasanaeth Cynghori ar Bensiynau
Maer FCA hefyd yn awgrymu eich bod yn wyliadwrus o sgamiau ar hyn o bryd ac yn
mynd i wefan Scam Smart i ddysgu sut i ddiogelu eich hun rhag sgamiau pensiwn
Mae hyn yn cynnwys pobl sydd eisoes wedi ymddeol ac syn ailfeddwl eu dewisiadau
Benthyciadau diwrnod cyflog
Maersquor FCA yn disgwyl i gwmniumlau syrsquon darparu benthyciadau credyd tymor byr cost
uchel (HCSTC) roi cymorth irsquor cwsmeriaid hynny syrsquon cael trafferth gwneud taliadau o
ganlyniad irsquor coronafeirws
Os ydych yn poeni am ad-dalu benthyciad dylech gysylltu acircrsquoch darparwr ar unwaith
oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu amgen ar waith ich helpu
o Trwydded deledu
Maer BBC wedi cyhoeddi ei fod yn oedi cyn codi tacircl ar bobl dros 75 oed am
drwyddedau teledu tan fis Awst yng ngoleunir achosion o Covid-19 Os ydych yn cael
trafferth talu eich trwydded deledu ac nad ydych yn perthyn ir categori oedran hwn
dylech gysylltu acircr cwmni trwyddedu teledu ar unwaith i drafod pa ddewisiadau sydd
ar gael i chi Gallwch weld eu manylion yma
httpswwwtvlicensingcouklanguagesLANG1
p Prydau ysgol am ddim
Os oes gan eich plentyn neu blant hawl i gael prydau ysgol am ddim byddwch yn dal
i gael y cymorth hwn er bod yr ysgolion ar gau
Mae awdurdodau lleol yng Nghymru i gyd wedi gwneud trefniadau i sicrhau bod
disgyblion syn cael prydau ysgol am ddim yn parhau iw cael Gall y trefniadau hyn
amrywio yn ocircl ardal yr awdurdod lleol rydych yn byw ynddi
Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol i gael gwybod sut maer cynllun yn cael ei
weinyddu os nad yw wedi cysylltu acirc chin barod Gallwch ddod o hyd iw fanylion
cyswllt drwy nodi eich cod post yma a chwilio am ei fanylion cyswllt drwy ei wefan
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
q Banciau bwyd
Mae banciau bwyd yn gwneud popeth o fewn eu gallu i barhau i weithredu drwy Covid-
19 ac ich helpu gyda chyflenwadau bwyd Fodd bynnag cofiwch y gallair broses
25
gyfeirio rydych yn ei dilyn i gael gafael ar y bwyd fod wedi newid yn eich ardal leol ar
hyn o bryd Mae rhai banciau bwyd hefyd wedi gorfod cau neu nid ydynt ar agor am
gymaint o oriau oherwydd Covid-19
Oherwydd cyngor ar gadw pellter cymdeithasol ac er eich diogelwch maen bosibl bod
y broses ar gyfer cael gafael ar fwyd gan fanc bwyd wedi newid yn dibynnu ar eich
ardal leol Oherwydd hyn maersquon syniad da i chi holi am y trefniadau wrth siarad acircch
asiantaeth atgyfeirio neu gysylltu acirc hi dros y ffocircn cyn mynd ir banc bwyd i ddeall pa
drefniadau sydd ar waith ar hyn o bryd
Gallwch ddod o hyd ich banc bwyd lleol drwy ddefnyddior wefan ganlynol
httpswwwtrusselltrustorgget-helpfind-a-foodbank
Cael gafael ar gyflenwadau gan fanc bwyd
Bydd angen taleb bwyd arnoch y gallwch eu cael naill ai drwy eich cymdeithas dai
gwasanaethau cynghori lleol rhai swyddfeydd Cyngor ar Bopeth lleol gwasanaethau
cymdeithasol neu asiantaethau lleol fel canolfannau plant Mae Ymddiriedolaeth
Trussell bellach wedi rhoi system e-atgyfeirio ar-lein ar waith ar gyfer rhai ou banciau
bwyd i helpu i gynnal mesurau cadw pellter cymdeithasol yn ystod achosion Covid-
19
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwtrusselltrustorgget-helpemergency-food
26
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF)
Maersquor Gronfa Cymorth Dewisol (DAF) yn gronfa y gellir troi ati pan fyddwch wedi
chwilio ym mhob man arall Ei bwriad yw cefnogi pobl syn profi caledi difrifol Bydd
llawer or bobl hyn ymhlith y rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas oherwydd
materion syn ymwneud acirc thlodi materion iechyd corfforol a meddyliol ac oedran ac
felly maent yn wynebu mwy o risg o effeithiau Covid-19 oherwydd rhesymau syn
ymwneud ag iechyd neur economi
Maer gronfa yn cynnwys dau fath o grant
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP)
Maersquor EAP yn grant syrsquon helpu gyda chostau hanfodol ar ocircl argyfwng neu os bydd
hawliwr wedi profi trychineb megis llifogydd neu dacircn yn y cartref neu galedi ariannol
difrifol am resymau syn cynnwys oedi gyda thalu budd-daliadau
Bwriad y taliad yw helpu i dalu am fwyd nwy a thrydan dillad a chostau teithio brys
Nid ywr gronfa wedii chynllunio i dalu am ddiffygion ariannol parhaus ond maen grant
y gellir manteisio arno pan fyddwch wedi rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Mae nifer o daliadau brys ar gael - nid oes unrhyw feini prawf cymhwyster ar wahacircn i
angen ar ocircl rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Rydych yn gallu hawlio 1 dyfarniad mewn 28 diwrnod a 3 dyfarniad mewn cyfnod treigl
o 12 mis
Gallwch gael EAP yn syth ich cyfrif banc Bydd angen i chi ddarparu eich cod didoli a
rhif eich cyfrif fel rhan och cais
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP)
Grant yw taliadau IAP i helpu rhywun i fywn annibynnol yn hytrach na mynd i sefydliad
neu aros yno megis cartref gofal neu ysbyty Maer grant yn cwmpasu eitemau
hanfodol yn y cartref fel
nwyddau gwyn fel oergell popty a pheiriant golchi
eitemau cartref hanfodol megis gwelyau dillad gwely a seddau
Mae angen ir ceisiadau hyn gael eu cefnogi gan lsquobartner cymeradwyrsquo a all hefyd eich
helpu i lenwi eich cais neu wneud cais ar eich rhan Maersquon cynnwys
awdurdodau lleol
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
18
Dylech hefyd ddweud wrth y cyngor os ydych yn aros ir Adran Gwaith a Phensiynau
benderfynu a allwch gael cyfraniad at dŷ drwyrsquor Credyd Cynhwysol
Os ydych yn cael DHP ar hyn o bryd gall eich awdurdod lleol gytuno iw ymestyn yn
ystod achosion Covid-19 ond bydd angen i chi gysylltu ag ef i drafod a chadarnhau
Os byddwch yn gwneud cais ar ffurflen bapur maen syniad da cadw copi or ffurflen
ar gyfer eich cofnodion
Apelio yn erbyn penderfyniad drwyr Adran Gwaith a Phensiynau
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol arsquor sector preifat)
Os byddwch yn gwneud cais am gymorth budd-daliadau drwyr Adran Gwaith a
Phensiynau (DWP) ac nad ydych yn cael y canlyniad yr oeddech yn ei ddisgwyl
gallwch apelio yn erbyn y penderfyniad Mae rhai penderfyniadau nad oes modd eu
hailystyried ndash ond bydd yn dweud hynny ar eich llythyr penderfyniad gwreiddiol
I wneud hyn bydd angen i chi yn gyntaf ofyn ir penderfyniad am eich budd-daliadau
gael ei ystyried eto
Gallwch wneud hyn os oes unrhyw rai or canlynol yn berthnasol
rydych chin meddwl bod y swyddfa syn delio acircch hawliad wedi gwneud
camgymeriad neu wedi methu tystiolaeth bwysig
rydych yn anghytuno acircr rhesymau dros y penderfyniad
rydych am ir penderfyniad gael ei ystyried eto
Bydd angen i chi gysylltu acircr swyddfa a roddodd y penderfyniad i chi ndash bydd y
manylion cyswllt ar eich llythyr penderfyniad Er bod modd i chi wneud hynny drwy
lythyr yn ystod yr argyfwng Covid-19 maersquon syniad da i gysylltu dros y ffocircn neu ar-
lein
Os byddwch am apelio yn erbyn penderfyniad bydd angen i chi ofyn am broses
ailystyried gorfodol o fewn mis irsquor dyddiad ar eich llythyr penderfynu Os byddwch yn
gwneud hyn yn ysgrifenedig rhaid ir llythyr neur ffurflen gyrraedd y cyngor o fewn y
dyddiad terfyn hwnnw o fis Os na fyddwch wedi cael eich llythyr penderfyniad
cysylltwch acircr swyddfa lle gwnaethoch gais am y budd-dal
Os ydych eisoes yn cael Credyd Cynhwysol gallwch ddefnyddio eich cyfnodolyn i ofyn
am broses ailystyried gorfodol Os nad ydych yn gallu defnyddio eich cyfnodolyn
gallwch ofyn mewn unrhyw rai or ffyrdd canlynol
ysgrifennu ir cyfeiriad ar eich llythyr penderfyniad
llenwi ffurflen ai dychwelyd
19
Ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a y canllaw hwn)
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukapelio-penderfyniad-budd-dal
20
Help gydach biliau o ddydd i ddydd ach costau byw
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Efallai y byddwch yn cael trafferth talu biliau eich cartref o ganlyniad i newidiadau ich incwm yn ystod achos Covid-19 Rydym wedi nodi rhai dewisiadau sydd ar gael i chi isod a allai eich helpu yn ystod y cyfnod hwn
i Cymorth gydarsquor dreth gyngor
Os ydych chin cael trafferth talu eich rhent efallai y byddwch chin gallu gofyn ich
cyngor am help gydach treth gyngor
Mae rhai awgrymiadau yn cynnwys
Gofyn ich cyngor lleol i wasgaru eich treth gyngor dros 12 mis yn hytrach nar
10 arferol ndash bydd hyn yn lleihaur swm y byddwch yn ei dalu bob mis a gall eich
helpu i dalu eich rhent arsquoch biliau eraill Efallai y byddwch yn gallu gofyn am
batrymau talu gwahanol hefyd ond bydd angen cytuno ar hyn gydach cyngor
lleol
Holwch i weld a ydych yn gymwys i gael eithriad disgownt neu ostyngiad
Gofynnwch ich cyngor lleol a fyddai modd i chi leihau eich bil cyffredinol drwy
gael disgownt ar eich treth gyngor
- os ydych chirsquon byw ar eich pen eich hun
- os ydych chirsquon byw gyda dim ond rhywun sydd o dan 17 oed neu fyfyriwr
llawn amser
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd acirc phroblemau iechyd meddwl
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd ag anabledd difrifol
- os ydych chin ennill llai na swm penodol o arian (mae hyn yn dibynnu ble
rydych chin byw) Os ydych ar incwm isel a bod hawl gennych i gael
gostyngiad bydd eich bil yn cael ei ostwng a fydd yn ei gwneud yn fwy
fforddiadwy i chi dalu eich rhent
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth yma
httpsllywcymrutalu-llai-o-dreth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngorgwneud-cais-am-ddisgownt-neu-ostyngiad-treth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngor-taflen-wybodaeth
21
Gwiriwch os yw eich bil yn uwch nag y dylai fod os yw eich eiddo yn y band
treth gyngor anghywir Gallwch wirio band eich treth gyngor a chwestiynu eich
cyngor lleol am y gost os nad ywn edrych yn gywir Gallwch ddod o hyd i fand
eich treth gyngor yma
httpswwwgovukcouncil-tax-bands
Maer ddolen hon yn cynnwys mwy o wybodaeth am sut y caiff eich band ei
gyfrifo
httpswwwgovukguidanceunderstand-how-council-tax-bands-are-
assessedcy
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy roirsquoch cod post
yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Bydd angen i chi nodi eich amgylchiadau pan fyddwch yn gofyn iddo ystyried
eich cais Gall eich cyngor lleol helpu gydar broses hon ond os oes angen
mwy o help arnoch gallwch gysylltu acircch canolfan Cyngor ar Bopeth leol yma
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
Os oes gennych ocircl-ddyledion yn barod mae angen i chi weithredun gyflym
Cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth a all eich cynghori ymhellach
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
j Nwytrydan
Mae Llywodraeth y DU wedi cytuno ar fesurau gydar diwydiant ynni i gefnogi pobl syn
agored i niwed drwy Covid-19 Y bwriad yw sicrhau bod cwsmeriaid syn agored i
niwed a allai fynd i ddyled yn parhau i gael ynni tra maent yn hunanynysu
Yn fwy cyffredinol bydd unrhyw gwsmer ynni sydd mewn trallod ariannol hefyd yn cael
cefnogaeth gan ei gyflenwr a allai gynnwys ad-dalu dyledion ac ailasesu taliadau bil
eu lleihau neu eu rhewi lle bo angen tra bydd datgysylltu mesuryddion credyd yn cael
ei atal yn llwyr
Os ydych yn poeni na fyddwch yn gallu talu eich biliau ynni dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith a thrafod y dewisiadau a allai fod ar gael i chi ich helpu i gadw
eich taliadau ar y trywydd iawn yn ystod Covid-19
22
Efallai y byddwch hefyd am wneud yn siŵr eich bod yn cael y fargen orau o ran eich
ynni Dylai cyflenwyr ynni allu rhoi gwybodaeth i chi i weld a ydych ar y pecyn cywir
neu a oes ganddynt un rhatach ar eich cyfer Er mwyn cymharu acirc chyflenwyr ynni
eraill bydd angen i chi ddefnyddio safle cymharu prisiau ar-lein
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth
Os ydych yn hunanynysu oherwydd bod gennych gyflwr iechyd syn eich gwneud yn
fwy agored i niwed efallai y byddwch yn gymwys ar gyfer y Gofrestr Gwasanaethau acirc
Blaenoriaeth
Maer Gofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth yn wasanaeth am ddim syn cynnig sawl
budd fel cymorth acirc blaenoriaeth mewn argyfwng rhybudd ymlaen llaw am ymyriadau
yn y cyflenwad a rhagor o fanteision wrth reoli eich cyfrif ynni
Cymhwysedd
Rydych chin gymwys
- os ydych chi o oedran pensiwn
- os ydych chin anabl neu fod gennych salwch cronig
- os oes gennych gyflwr meddygol hirdymor
- os oes gennych nam ar y clyw neur golwg neu anghenion cyfathrebu
ychwanegol
- os ydych chi mewn sefyllfa fregus
Sut mae gwneud cais
Mae angen i chi gysylltu acircch cyflenwr ynni yn uniongyrchol i fynd ar y Gofrestr
Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth Mae gan bob cyflenwr ynni a gweithredwr rhwydwaith
ei gofrestr ei hun
Gallwch ofyn ich cyflenwr drosglwyddo eich manylion ich gweithredwr
rhwydwaith yn enwedig os ydych yn dibynnu ar eich cyflenwad am resymau
meddygol er enghraifft
Os oes gennych gyflenwr gwahanol ar gyfer eich nwy a thrydan mae angen i
chi gysylltu acircr ddau
Os byddwch yn newid cyflenwr bydd angen i chi gofrestru eto ar gyfer y
gwasanaeth
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwofgemgovukconsumershousehold-gas-and-electricity-guideextra-
help-energy-servicespriority-services-register
23
l Dŵr
Os ydych chin cael trafferth talu eich bil dŵr dylech gysylltu acircch cyflenwr ar unwaith
Mae gan lawer o gwmniumlau dŵr gynlluniau caledi neu ffyrdd eraill y gallant helpu
cwsmeriaid syn rhoi gwybod iddynt eu bod yn cael problem talu eu bil
Os ydych gyda Dŵr Cymru mae wedi nodir cymorth y gall ei ddarparu syn cynnwys
cynlluniau talu a gostyngiadau yn y gyfradd ddŵr Mae rhagor o wybodaeth ar gael
yma
httpswwwdwrcymrucomcy-GBMy-AccountHelp-Paying-My-Water-Billaspx
m Band eang a ffonau symudol
Mae cadw cysylltiad rhwng y cartref ar byd y tu allan yn bwysig ar hyn o bryd Os
ydych chin poeni am dalu eich bil band eang neu ffocircn symudol dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y bydd yn gallu rhoi cynllun talu neu gymorth
arall ar waith ich helpu i gadw mewn cysylltiad
n Banciau cardiau credyd benthyciadau
Er y gall dyled banc cerdyn credyd a benthyciad gronnin gyflym a bod yn destun
pryder mawr maen bwysig rhoi trefn ar unrhyw ddyledion eraill fel ocircl-ddyledion rhent
biliau ynni neur dreth gyngor yn gyntaf Y rheswm am hyn yw bod canlyniadau
uniongyrchol peidio acirc thalur pethau hyn yn llawer mwy difrifol
Mae llawer o fanciau a chwmniumlau cardiau credyd yn cynnig gwyliau rhag talu mwy o
gyfleusterau gorddrafft a chyfraddau llog isel i helpu pobl drwy gydol cyfnod Covid-19
Os ydych chin poeni am dalu eich taliadau banc neu gerdyn credyd dylech gysylltu
acircch cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu newydd
neu gymorth arall ar waith ich helpu
Mae sawl busnes wedi mynd i drafferthion ariannol yn ystod Covid-19 ac mae rhai
wedi mynd i ddwylorsquor gweinyddwyr er enghraifft BrightHouse Er gwaethaf hyn maen
bwysig cofio bod unrhyw ddyled syn ddyledus yn parhau a bydd disgwyl i chi ddal i
wneud eich taliadau ariannol Os ydych chin cael trafferth talu cysylltwch acircr cwmni i
drafod pa gymorth y maen gallu ei gynnig Bydd Cyngor ar Bopeth yn gallu helpu os
oes angen cymorth arnoch i wneud hyn
Os ydych yn agosaacuteu at oedran pensiwn ac yn poeni am y farchnad ariannol ac yn
ystyried eich dewisiadau o ran eich pensiwn neu fel arall maer Awdurdod Ymddygiad
Ariannol (FCA) yn awgrymu nad ydych yn rhuthro i wneud penderfyniad ac y dylech
gael cyngor annibynnol Gallwch gael gafael ar ganllaw pensiwn Cymraeg clir am
24
ddim cyn gwneud unrhyw benderfyniad am eich cynilion ymddeol drwy wefan y
Gwasanaeth Cynghori ar Bensiynau
Maer FCA hefyd yn awgrymu eich bod yn wyliadwrus o sgamiau ar hyn o bryd ac yn
mynd i wefan Scam Smart i ddysgu sut i ddiogelu eich hun rhag sgamiau pensiwn
Mae hyn yn cynnwys pobl sydd eisoes wedi ymddeol ac syn ailfeddwl eu dewisiadau
Benthyciadau diwrnod cyflog
Maersquor FCA yn disgwyl i gwmniumlau syrsquon darparu benthyciadau credyd tymor byr cost
uchel (HCSTC) roi cymorth irsquor cwsmeriaid hynny syrsquon cael trafferth gwneud taliadau o
ganlyniad irsquor coronafeirws
Os ydych yn poeni am ad-dalu benthyciad dylech gysylltu acircrsquoch darparwr ar unwaith
oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu amgen ar waith ich helpu
o Trwydded deledu
Maer BBC wedi cyhoeddi ei fod yn oedi cyn codi tacircl ar bobl dros 75 oed am
drwyddedau teledu tan fis Awst yng ngoleunir achosion o Covid-19 Os ydych yn cael
trafferth talu eich trwydded deledu ac nad ydych yn perthyn ir categori oedran hwn
dylech gysylltu acircr cwmni trwyddedu teledu ar unwaith i drafod pa ddewisiadau sydd
ar gael i chi Gallwch weld eu manylion yma
httpswwwtvlicensingcouklanguagesLANG1
p Prydau ysgol am ddim
Os oes gan eich plentyn neu blant hawl i gael prydau ysgol am ddim byddwch yn dal
i gael y cymorth hwn er bod yr ysgolion ar gau
Mae awdurdodau lleol yng Nghymru i gyd wedi gwneud trefniadau i sicrhau bod
disgyblion syn cael prydau ysgol am ddim yn parhau iw cael Gall y trefniadau hyn
amrywio yn ocircl ardal yr awdurdod lleol rydych yn byw ynddi
Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol i gael gwybod sut maer cynllun yn cael ei
weinyddu os nad yw wedi cysylltu acirc chin barod Gallwch ddod o hyd iw fanylion
cyswllt drwy nodi eich cod post yma a chwilio am ei fanylion cyswllt drwy ei wefan
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
q Banciau bwyd
Mae banciau bwyd yn gwneud popeth o fewn eu gallu i barhau i weithredu drwy Covid-
19 ac ich helpu gyda chyflenwadau bwyd Fodd bynnag cofiwch y gallair broses
25
gyfeirio rydych yn ei dilyn i gael gafael ar y bwyd fod wedi newid yn eich ardal leol ar
hyn o bryd Mae rhai banciau bwyd hefyd wedi gorfod cau neu nid ydynt ar agor am
gymaint o oriau oherwydd Covid-19
Oherwydd cyngor ar gadw pellter cymdeithasol ac er eich diogelwch maen bosibl bod
y broses ar gyfer cael gafael ar fwyd gan fanc bwyd wedi newid yn dibynnu ar eich
ardal leol Oherwydd hyn maersquon syniad da i chi holi am y trefniadau wrth siarad acircch
asiantaeth atgyfeirio neu gysylltu acirc hi dros y ffocircn cyn mynd ir banc bwyd i ddeall pa
drefniadau sydd ar waith ar hyn o bryd
Gallwch ddod o hyd ich banc bwyd lleol drwy ddefnyddior wefan ganlynol
httpswwwtrusselltrustorgget-helpfind-a-foodbank
Cael gafael ar gyflenwadau gan fanc bwyd
Bydd angen taleb bwyd arnoch y gallwch eu cael naill ai drwy eich cymdeithas dai
gwasanaethau cynghori lleol rhai swyddfeydd Cyngor ar Bopeth lleol gwasanaethau
cymdeithasol neu asiantaethau lleol fel canolfannau plant Mae Ymddiriedolaeth
Trussell bellach wedi rhoi system e-atgyfeirio ar-lein ar waith ar gyfer rhai ou banciau
bwyd i helpu i gynnal mesurau cadw pellter cymdeithasol yn ystod achosion Covid-
19
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwtrusselltrustorgget-helpemergency-food
26
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF)
Maersquor Gronfa Cymorth Dewisol (DAF) yn gronfa y gellir troi ati pan fyddwch wedi
chwilio ym mhob man arall Ei bwriad yw cefnogi pobl syn profi caledi difrifol Bydd
llawer or bobl hyn ymhlith y rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas oherwydd
materion syn ymwneud acirc thlodi materion iechyd corfforol a meddyliol ac oedran ac
felly maent yn wynebu mwy o risg o effeithiau Covid-19 oherwydd rhesymau syn
ymwneud ag iechyd neur economi
Maer gronfa yn cynnwys dau fath o grant
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP)
Maersquor EAP yn grant syrsquon helpu gyda chostau hanfodol ar ocircl argyfwng neu os bydd
hawliwr wedi profi trychineb megis llifogydd neu dacircn yn y cartref neu galedi ariannol
difrifol am resymau syn cynnwys oedi gyda thalu budd-daliadau
Bwriad y taliad yw helpu i dalu am fwyd nwy a thrydan dillad a chostau teithio brys
Nid ywr gronfa wedii chynllunio i dalu am ddiffygion ariannol parhaus ond maen grant
y gellir manteisio arno pan fyddwch wedi rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Mae nifer o daliadau brys ar gael - nid oes unrhyw feini prawf cymhwyster ar wahacircn i
angen ar ocircl rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Rydych yn gallu hawlio 1 dyfarniad mewn 28 diwrnod a 3 dyfarniad mewn cyfnod treigl
o 12 mis
Gallwch gael EAP yn syth ich cyfrif banc Bydd angen i chi ddarparu eich cod didoli a
rhif eich cyfrif fel rhan och cais
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP)
Grant yw taliadau IAP i helpu rhywun i fywn annibynnol yn hytrach na mynd i sefydliad
neu aros yno megis cartref gofal neu ysbyty Maer grant yn cwmpasu eitemau
hanfodol yn y cartref fel
nwyddau gwyn fel oergell popty a pheiriant golchi
eitemau cartref hanfodol megis gwelyau dillad gwely a seddau
Mae angen ir ceisiadau hyn gael eu cefnogi gan lsquobartner cymeradwyrsquo a all hefyd eich
helpu i lenwi eich cais neu wneud cais ar eich rhan Maersquon cynnwys
awdurdodau lleol
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
19
Ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a y canllaw hwn)
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwgovukapelio-penderfyniad-budd-dal
20
Help gydach biliau o ddydd i ddydd ach costau byw
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Efallai y byddwch yn cael trafferth talu biliau eich cartref o ganlyniad i newidiadau ich incwm yn ystod achos Covid-19 Rydym wedi nodi rhai dewisiadau sydd ar gael i chi isod a allai eich helpu yn ystod y cyfnod hwn
i Cymorth gydarsquor dreth gyngor
Os ydych chin cael trafferth talu eich rhent efallai y byddwch chin gallu gofyn ich
cyngor am help gydach treth gyngor
Mae rhai awgrymiadau yn cynnwys
Gofyn ich cyngor lleol i wasgaru eich treth gyngor dros 12 mis yn hytrach nar
10 arferol ndash bydd hyn yn lleihaur swm y byddwch yn ei dalu bob mis a gall eich
helpu i dalu eich rhent arsquoch biliau eraill Efallai y byddwch yn gallu gofyn am
batrymau talu gwahanol hefyd ond bydd angen cytuno ar hyn gydach cyngor
lleol
Holwch i weld a ydych yn gymwys i gael eithriad disgownt neu ostyngiad
Gofynnwch ich cyngor lleol a fyddai modd i chi leihau eich bil cyffredinol drwy
gael disgownt ar eich treth gyngor
- os ydych chirsquon byw ar eich pen eich hun
- os ydych chirsquon byw gyda dim ond rhywun sydd o dan 17 oed neu fyfyriwr
llawn amser
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd acirc phroblemau iechyd meddwl
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd ag anabledd difrifol
- os ydych chin ennill llai na swm penodol o arian (mae hyn yn dibynnu ble
rydych chin byw) Os ydych ar incwm isel a bod hawl gennych i gael
gostyngiad bydd eich bil yn cael ei ostwng a fydd yn ei gwneud yn fwy
fforddiadwy i chi dalu eich rhent
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth yma
httpsllywcymrutalu-llai-o-dreth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngorgwneud-cais-am-ddisgownt-neu-ostyngiad-treth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngor-taflen-wybodaeth
21
Gwiriwch os yw eich bil yn uwch nag y dylai fod os yw eich eiddo yn y band
treth gyngor anghywir Gallwch wirio band eich treth gyngor a chwestiynu eich
cyngor lleol am y gost os nad ywn edrych yn gywir Gallwch ddod o hyd i fand
eich treth gyngor yma
httpswwwgovukcouncil-tax-bands
Maer ddolen hon yn cynnwys mwy o wybodaeth am sut y caiff eich band ei
gyfrifo
httpswwwgovukguidanceunderstand-how-council-tax-bands-are-
assessedcy
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy roirsquoch cod post
yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Bydd angen i chi nodi eich amgylchiadau pan fyddwch yn gofyn iddo ystyried
eich cais Gall eich cyngor lleol helpu gydar broses hon ond os oes angen
mwy o help arnoch gallwch gysylltu acircch canolfan Cyngor ar Bopeth leol yma
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
Os oes gennych ocircl-ddyledion yn barod mae angen i chi weithredun gyflym
Cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth a all eich cynghori ymhellach
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
j Nwytrydan
Mae Llywodraeth y DU wedi cytuno ar fesurau gydar diwydiant ynni i gefnogi pobl syn
agored i niwed drwy Covid-19 Y bwriad yw sicrhau bod cwsmeriaid syn agored i
niwed a allai fynd i ddyled yn parhau i gael ynni tra maent yn hunanynysu
Yn fwy cyffredinol bydd unrhyw gwsmer ynni sydd mewn trallod ariannol hefyd yn cael
cefnogaeth gan ei gyflenwr a allai gynnwys ad-dalu dyledion ac ailasesu taliadau bil
eu lleihau neu eu rhewi lle bo angen tra bydd datgysylltu mesuryddion credyd yn cael
ei atal yn llwyr
Os ydych yn poeni na fyddwch yn gallu talu eich biliau ynni dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith a thrafod y dewisiadau a allai fod ar gael i chi ich helpu i gadw
eich taliadau ar y trywydd iawn yn ystod Covid-19
22
Efallai y byddwch hefyd am wneud yn siŵr eich bod yn cael y fargen orau o ran eich
ynni Dylai cyflenwyr ynni allu rhoi gwybodaeth i chi i weld a ydych ar y pecyn cywir
neu a oes ganddynt un rhatach ar eich cyfer Er mwyn cymharu acirc chyflenwyr ynni
eraill bydd angen i chi ddefnyddio safle cymharu prisiau ar-lein
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth
Os ydych yn hunanynysu oherwydd bod gennych gyflwr iechyd syn eich gwneud yn
fwy agored i niwed efallai y byddwch yn gymwys ar gyfer y Gofrestr Gwasanaethau acirc
Blaenoriaeth
Maer Gofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth yn wasanaeth am ddim syn cynnig sawl
budd fel cymorth acirc blaenoriaeth mewn argyfwng rhybudd ymlaen llaw am ymyriadau
yn y cyflenwad a rhagor o fanteision wrth reoli eich cyfrif ynni
Cymhwysedd
Rydych chin gymwys
- os ydych chi o oedran pensiwn
- os ydych chin anabl neu fod gennych salwch cronig
- os oes gennych gyflwr meddygol hirdymor
- os oes gennych nam ar y clyw neur golwg neu anghenion cyfathrebu
ychwanegol
- os ydych chi mewn sefyllfa fregus
Sut mae gwneud cais
Mae angen i chi gysylltu acircch cyflenwr ynni yn uniongyrchol i fynd ar y Gofrestr
Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth Mae gan bob cyflenwr ynni a gweithredwr rhwydwaith
ei gofrestr ei hun
Gallwch ofyn ich cyflenwr drosglwyddo eich manylion ich gweithredwr
rhwydwaith yn enwedig os ydych yn dibynnu ar eich cyflenwad am resymau
meddygol er enghraifft
Os oes gennych gyflenwr gwahanol ar gyfer eich nwy a thrydan mae angen i
chi gysylltu acircr ddau
Os byddwch yn newid cyflenwr bydd angen i chi gofrestru eto ar gyfer y
gwasanaeth
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwofgemgovukconsumershousehold-gas-and-electricity-guideextra-
help-energy-servicespriority-services-register
23
l Dŵr
Os ydych chin cael trafferth talu eich bil dŵr dylech gysylltu acircch cyflenwr ar unwaith
Mae gan lawer o gwmniumlau dŵr gynlluniau caledi neu ffyrdd eraill y gallant helpu
cwsmeriaid syn rhoi gwybod iddynt eu bod yn cael problem talu eu bil
Os ydych gyda Dŵr Cymru mae wedi nodir cymorth y gall ei ddarparu syn cynnwys
cynlluniau talu a gostyngiadau yn y gyfradd ddŵr Mae rhagor o wybodaeth ar gael
yma
httpswwwdwrcymrucomcy-GBMy-AccountHelp-Paying-My-Water-Billaspx
m Band eang a ffonau symudol
Mae cadw cysylltiad rhwng y cartref ar byd y tu allan yn bwysig ar hyn o bryd Os
ydych chin poeni am dalu eich bil band eang neu ffocircn symudol dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y bydd yn gallu rhoi cynllun talu neu gymorth
arall ar waith ich helpu i gadw mewn cysylltiad
n Banciau cardiau credyd benthyciadau
Er y gall dyled banc cerdyn credyd a benthyciad gronnin gyflym a bod yn destun
pryder mawr maen bwysig rhoi trefn ar unrhyw ddyledion eraill fel ocircl-ddyledion rhent
biliau ynni neur dreth gyngor yn gyntaf Y rheswm am hyn yw bod canlyniadau
uniongyrchol peidio acirc thalur pethau hyn yn llawer mwy difrifol
Mae llawer o fanciau a chwmniumlau cardiau credyd yn cynnig gwyliau rhag talu mwy o
gyfleusterau gorddrafft a chyfraddau llog isel i helpu pobl drwy gydol cyfnod Covid-19
Os ydych chin poeni am dalu eich taliadau banc neu gerdyn credyd dylech gysylltu
acircch cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu newydd
neu gymorth arall ar waith ich helpu
Mae sawl busnes wedi mynd i drafferthion ariannol yn ystod Covid-19 ac mae rhai
wedi mynd i ddwylorsquor gweinyddwyr er enghraifft BrightHouse Er gwaethaf hyn maen
bwysig cofio bod unrhyw ddyled syn ddyledus yn parhau a bydd disgwyl i chi ddal i
wneud eich taliadau ariannol Os ydych chin cael trafferth talu cysylltwch acircr cwmni i
drafod pa gymorth y maen gallu ei gynnig Bydd Cyngor ar Bopeth yn gallu helpu os
oes angen cymorth arnoch i wneud hyn
Os ydych yn agosaacuteu at oedran pensiwn ac yn poeni am y farchnad ariannol ac yn
ystyried eich dewisiadau o ran eich pensiwn neu fel arall maer Awdurdod Ymddygiad
Ariannol (FCA) yn awgrymu nad ydych yn rhuthro i wneud penderfyniad ac y dylech
gael cyngor annibynnol Gallwch gael gafael ar ganllaw pensiwn Cymraeg clir am
24
ddim cyn gwneud unrhyw benderfyniad am eich cynilion ymddeol drwy wefan y
Gwasanaeth Cynghori ar Bensiynau
Maer FCA hefyd yn awgrymu eich bod yn wyliadwrus o sgamiau ar hyn o bryd ac yn
mynd i wefan Scam Smart i ddysgu sut i ddiogelu eich hun rhag sgamiau pensiwn
Mae hyn yn cynnwys pobl sydd eisoes wedi ymddeol ac syn ailfeddwl eu dewisiadau
Benthyciadau diwrnod cyflog
Maersquor FCA yn disgwyl i gwmniumlau syrsquon darparu benthyciadau credyd tymor byr cost
uchel (HCSTC) roi cymorth irsquor cwsmeriaid hynny syrsquon cael trafferth gwneud taliadau o
ganlyniad irsquor coronafeirws
Os ydych yn poeni am ad-dalu benthyciad dylech gysylltu acircrsquoch darparwr ar unwaith
oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu amgen ar waith ich helpu
o Trwydded deledu
Maer BBC wedi cyhoeddi ei fod yn oedi cyn codi tacircl ar bobl dros 75 oed am
drwyddedau teledu tan fis Awst yng ngoleunir achosion o Covid-19 Os ydych yn cael
trafferth talu eich trwydded deledu ac nad ydych yn perthyn ir categori oedran hwn
dylech gysylltu acircr cwmni trwyddedu teledu ar unwaith i drafod pa ddewisiadau sydd
ar gael i chi Gallwch weld eu manylion yma
httpswwwtvlicensingcouklanguagesLANG1
p Prydau ysgol am ddim
Os oes gan eich plentyn neu blant hawl i gael prydau ysgol am ddim byddwch yn dal
i gael y cymorth hwn er bod yr ysgolion ar gau
Mae awdurdodau lleol yng Nghymru i gyd wedi gwneud trefniadau i sicrhau bod
disgyblion syn cael prydau ysgol am ddim yn parhau iw cael Gall y trefniadau hyn
amrywio yn ocircl ardal yr awdurdod lleol rydych yn byw ynddi
Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol i gael gwybod sut maer cynllun yn cael ei
weinyddu os nad yw wedi cysylltu acirc chin barod Gallwch ddod o hyd iw fanylion
cyswllt drwy nodi eich cod post yma a chwilio am ei fanylion cyswllt drwy ei wefan
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
q Banciau bwyd
Mae banciau bwyd yn gwneud popeth o fewn eu gallu i barhau i weithredu drwy Covid-
19 ac ich helpu gyda chyflenwadau bwyd Fodd bynnag cofiwch y gallair broses
25
gyfeirio rydych yn ei dilyn i gael gafael ar y bwyd fod wedi newid yn eich ardal leol ar
hyn o bryd Mae rhai banciau bwyd hefyd wedi gorfod cau neu nid ydynt ar agor am
gymaint o oriau oherwydd Covid-19
Oherwydd cyngor ar gadw pellter cymdeithasol ac er eich diogelwch maen bosibl bod
y broses ar gyfer cael gafael ar fwyd gan fanc bwyd wedi newid yn dibynnu ar eich
ardal leol Oherwydd hyn maersquon syniad da i chi holi am y trefniadau wrth siarad acircch
asiantaeth atgyfeirio neu gysylltu acirc hi dros y ffocircn cyn mynd ir banc bwyd i ddeall pa
drefniadau sydd ar waith ar hyn o bryd
Gallwch ddod o hyd ich banc bwyd lleol drwy ddefnyddior wefan ganlynol
httpswwwtrusselltrustorgget-helpfind-a-foodbank
Cael gafael ar gyflenwadau gan fanc bwyd
Bydd angen taleb bwyd arnoch y gallwch eu cael naill ai drwy eich cymdeithas dai
gwasanaethau cynghori lleol rhai swyddfeydd Cyngor ar Bopeth lleol gwasanaethau
cymdeithasol neu asiantaethau lleol fel canolfannau plant Mae Ymddiriedolaeth
Trussell bellach wedi rhoi system e-atgyfeirio ar-lein ar waith ar gyfer rhai ou banciau
bwyd i helpu i gynnal mesurau cadw pellter cymdeithasol yn ystod achosion Covid-
19
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwtrusselltrustorgget-helpemergency-food
26
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF)
Maersquor Gronfa Cymorth Dewisol (DAF) yn gronfa y gellir troi ati pan fyddwch wedi
chwilio ym mhob man arall Ei bwriad yw cefnogi pobl syn profi caledi difrifol Bydd
llawer or bobl hyn ymhlith y rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas oherwydd
materion syn ymwneud acirc thlodi materion iechyd corfforol a meddyliol ac oedran ac
felly maent yn wynebu mwy o risg o effeithiau Covid-19 oherwydd rhesymau syn
ymwneud ag iechyd neur economi
Maer gronfa yn cynnwys dau fath o grant
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP)
Maersquor EAP yn grant syrsquon helpu gyda chostau hanfodol ar ocircl argyfwng neu os bydd
hawliwr wedi profi trychineb megis llifogydd neu dacircn yn y cartref neu galedi ariannol
difrifol am resymau syn cynnwys oedi gyda thalu budd-daliadau
Bwriad y taliad yw helpu i dalu am fwyd nwy a thrydan dillad a chostau teithio brys
Nid ywr gronfa wedii chynllunio i dalu am ddiffygion ariannol parhaus ond maen grant
y gellir manteisio arno pan fyddwch wedi rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Mae nifer o daliadau brys ar gael - nid oes unrhyw feini prawf cymhwyster ar wahacircn i
angen ar ocircl rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Rydych yn gallu hawlio 1 dyfarniad mewn 28 diwrnod a 3 dyfarniad mewn cyfnod treigl
o 12 mis
Gallwch gael EAP yn syth ich cyfrif banc Bydd angen i chi ddarparu eich cod didoli a
rhif eich cyfrif fel rhan och cais
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP)
Grant yw taliadau IAP i helpu rhywun i fywn annibynnol yn hytrach na mynd i sefydliad
neu aros yno megis cartref gofal neu ysbyty Maer grant yn cwmpasu eitemau
hanfodol yn y cartref fel
nwyddau gwyn fel oergell popty a pheiriant golchi
eitemau cartref hanfodol megis gwelyau dillad gwely a seddau
Mae angen ir ceisiadau hyn gael eu cefnogi gan lsquobartner cymeradwyrsquo a all hefyd eich
helpu i lenwi eich cais neu wneud cais ar eich rhan Maersquon cynnwys
awdurdodau lleol
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
20
Help gydach biliau o ddydd i ddydd ach costau byw
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Efallai y byddwch yn cael trafferth talu biliau eich cartref o ganlyniad i newidiadau ich incwm yn ystod achos Covid-19 Rydym wedi nodi rhai dewisiadau sydd ar gael i chi isod a allai eich helpu yn ystod y cyfnod hwn
i Cymorth gydarsquor dreth gyngor
Os ydych chin cael trafferth talu eich rhent efallai y byddwch chin gallu gofyn ich
cyngor am help gydach treth gyngor
Mae rhai awgrymiadau yn cynnwys
Gofyn ich cyngor lleol i wasgaru eich treth gyngor dros 12 mis yn hytrach nar
10 arferol ndash bydd hyn yn lleihaur swm y byddwch yn ei dalu bob mis a gall eich
helpu i dalu eich rhent arsquoch biliau eraill Efallai y byddwch yn gallu gofyn am
batrymau talu gwahanol hefyd ond bydd angen cytuno ar hyn gydach cyngor
lleol
Holwch i weld a ydych yn gymwys i gael eithriad disgownt neu ostyngiad
Gofynnwch ich cyngor lleol a fyddai modd i chi leihau eich bil cyffredinol drwy
gael disgownt ar eich treth gyngor
- os ydych chirsquon byw ar eich pen eich hun
- os ydych chirsquon byw gyda dim ond rhywun sydd o dan 17 oed neu fyfyriwr
llawn amser
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd acirc phroblemau iechyd meddwl
- os ydych chirsquon byw gyda rhywun sydd ag anabledd difrifol
- os ydych chin ennill llai na swm penodol o arian (mae hyn yn dibynnu ble
rydych chin byw) Os ydych ar incwm isel a bod hawl gennych i gael
gostyngiad bydd eich bil yn cael ei ostwng a fydd yn ei gwneud yn fwy
fforddiadwy i chi dalu eich rhent
Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth yma
httpsllywcymrutalu-llai-o-dreth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngorgwneud-cais-am-ddisgownt-neu-ostyngiad-treth-gyngor
httpsllywcymrudisgownt-gostyngiad-treth-gyngor-taflen-wybodaeth
21
Gwiriwch os yw eich bil yn uwch nag y dylai fod os yw eich eiddo yn y band
treth gyngor anghywir Gallwch wirio band eich treth gyngor a chwestiynu eich
cyngor lleol am y gost os nad ywn edrych yn gywir Gallwch ddod o hyd i fand
eich treth gyngor yma
httpswwwgovukcouncil-tax-bands
Maer ddolen hon yn cynnwys mwy o wybodaeth am sut y caiff eich band ei
gyfrifo
httpswwwgovukguidanceunderstand-how-council-tax-bands-are-
assessedcy
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy roirsquoch cod post
yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Bydd angen i chi nodi eich amgylchiadau pan fyddwch yn gofyn iddo ystyried
eich cais Gall eich cyngor lleol helpu gydar broses hon ond os oes angen
mwy o help arnoch gallwch gysylltu acircch canolfan Cyngor ar Bopeth leol yma
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
Os oes gennych ocircl-ddyledion yn barod mae angen i chi weithredun gyflym
Cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth a all eich cynghori ymhellach
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
j Nwytrydan
Mae Llywodraeth y DU wedi cytuno ar fesurau gydar diwydiant ynni i gefnogi pobl syn
agored i niwed drwy Covid-19 Y bwriad yw sicrhau bod cwsmeriaid syn agored i
niwed a allai fynd i ddyled yn parhau i gael ynni tra maent yn hunanynysu
Yn fwy cyffredinol bydd unrhyw gwsmer ynni sydd mewn trallod ariannol hefyd yn cael
cefnogaeth gan ei gyflenwr a allai gynnwys ad-dalu dyledion ac ailasesu taliadau bil
eu lleihau neu eu rhewi lle bo angen tra bydd datgysylltu mesuryddion credyd yn cael
ei atal yn llwyr
Os ydych yn poeni na fyddwch yn gallu talu eich biliau ynni dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith a thrafod y dewisiadau a allai fod ar gael i chi ich helpu i gadw
eich taliadau ar y trywydd iawn yn ystod Covid-19
22
Efallai y byddwch hefyd am wneud yn siŵr eich bod yn cael y fargen orau o ran eich
ynni Dylai cyflenwyr ynni allu rhoi gwybodaeth i chi i weld a ydych ar y pecyn cywir
neu a oes ganddynt un rhatach ar eich cyfer Er mwyn cymharu acirc chyflenwyr ynni
eraill bydd angen i chi ddefnyddio safle cymharu prisiau ar-lein
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth
Os ydych yn hunanynysu oherwydd bod gennych gyflwr iechyd syn eich gwneud yn
fwy agored i niwed efallai y byddwch yn gymwys ar gyfer y Gofrestr Gwasanaethau acirc
Blaenoriaeth
Maer Gofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth yn wasanaeth am ddim syn cynnig sawl
budd fel cymorth acirc blaenoriaeth mewn argyfwng rhybudd ymlaen llaw am ymyriadau
yn y cyflenwad a rhagor o fanteision wrth reoli eich cyfrif ynni
Cymhwysedd
Rydych chin gymwys
- os ydych chi o oedran pensiwn
- os ydych chin anabl neu fod gennych salwch cronig
- os oes gennych gyflwr meddygol hirdymor
- os oes gennych nam ar y clyw neur golwg neu anghenion cyfathrebu
ychwanegol
- os ydych chi mewn sefyllfa fregus
Sut mae gwneud cais
Mae angen i chi gysylltu acircch cyflenwr ynni yn uniongyrchol i fynd ar y Gofrestr
Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth Mae gan bob cyflenwr ynni a gweithredwr rhwydwaith
ei gofrestr ei hun
Gallwch ofyn ich cyflenwr drosglwyddo eich manylion ich gweithredwr
rhwydwaith yn enwedig os ydych yn dibynnu ar eich cyflenwad am resymau
meddygol er enghraifft
Os oes gennych gyflenwr gwahanol ar gyfer eich nwy a thrydan mae angen i
chi gysylltu acircr ddau
Os byddwch yn newid cyflenwr bydd angen i chi gofrestru eto ar gyfer y
gwasanaeth
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwofgemgovukconsumershousehold-gas-and-electricity-guideextra-
help-energy-servicespriority-services-register
23
l Dŵr
Os ydych chin cael trafferth talu eich bil dŵr dylech gysylltu acircch cyflenwr ar unwaith
Mae gan lawer o gwmniumlau dŵr gynlluniau caledi neu ffyrdd eraill y gallant helpu
cwsmeriaid syn rhoi gwybod iddynt eu bod yn cael problem talu eu bil
Os ydych gyda Dŵr Cymru mae wedi nodir cymorth y gall ei ddarparu syn cynnwys
cynlluniau talu a gostyngiadau yn y gyfradd ddŵr Mae rhagor o wybodaeth ar gael
yma
httpswwwdwrcymrucomcy-GBMy-AccountHelp-Paying-My-Water-Billaspx
m Band eang a ffonau symudol
Mae cadw cysylltiad rhwng y cartref ar byd y tu allan yn bwysig ar hyn o bryd Os
ydych chin poeni am dalu eich bil band eang neu ffocircn symudol dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y bydd yn gallu rhoi cynllun talu neu gymorth
arall ar waith ich helpu i gadw mewn cysylltiad
n Banciau cardiau credyd benthyciadau
Er y gall dyled banc cerdyn credyd a benthyciad gronnin gyflym a bod yn destun
pryder mawr maen bwysig rhoi trefn ar unrhyw ddyledion eraill fel ocircl-ddyledion rhent
biliau ynni neur dreth gyngor yn gyntaf Y rheswm am hyn yw bod canlyniadau
uniongyrchol peidio acirc thalur pethau hyn yn llawer mwy difrifol
Mae llawer o fanciau a chwmniumlau cardiau credyd yn cynnig gwyliau rhag talu mwy o
gyfleusterau gorddrafft a chyfraddau llog isel i helpu pobl drwy gydol cyfnod Covid-19
Os ydych chin poeni am dalu eich taliadau banc neu gerdyn credyd dylech gysylltu
acircch cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu newydd
neu gymorth arall ar waith ich helpu
Mae sawl busnes wedi mynd i drafferthion ariannol yn ystod Covid-19 ac mae rhai
wedi mynd i ddwylorsquor gweinyddwyr er enghraifft BrightHouse Er gwaethaf hyn maen
bwysig cofio bod unrhyw ddyled syn ddyledus yn parhau a bydd disgwyl i chi ddal i
wneud eich taliadau ariannol Os ydych chin cael trafferth talu cysylltwch acircr cwmni i
drafod pa gymorth y maen gallu ei gynnig Bydd Cyngor ar Bopeth yn gallu helpu os
oes angen cymorth arnoch i wneud hyn
Os ydych yn agosaacuteu at oedran pensiwn ac yn poeni am y farchnad ariannol ac yn
ystyried eich dewisiadau o ran eich pensiwn neu fel arall maer Awdurdod Ymddygiad
Ariannol (FCA) yn awgrymu nad ydych yn rhuthro i wneud penderfyniad ac y dylech
gael cyngor annibynnol Gallwch gael gafael ar ganllaw pensiwn Cymraeg clir am
24
ddim cyn gwneud unrhyw benderfyniad am eich cynilion ymddeol drwy wefan y
Gwasanaeth Cynghori ar Bensiynau
Maer FCA hefyd yn awgrymu eich bod yn wyliadwrus o sgamiau ar hyn o bryd ac yn
mynd i wefan Scam Smart i ddysgu sut i ddiogelu eich hun rhag sgamiau pensiwn
Mae hyn yn cynnwys pobl sydd eisoes wedi ymddeol ac syn ailfeddwl eu dewisiadau
Benthyciadau diwrnod cyflog
Maersquor FCA yn disgwyl i gwmniumlau syrsquon darparu benthyciadau credyd tymor byr cost
uchel (HCSTC) roi cymorth irsquor cwsmeriaid hynny syrsquon cael trafferth gwneud taliadau o
ganlyniad irsquor coronafeirws
Os ydych yn poeni am ad-dalu benthyciad dylech gysylltu acircrsquoch darparwr ar unwaith
oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu amgen ar waith ich helpu
o Trwydded deledu
Maer BBC wedi cyhoeddi ei fod yn oedi cyn codi tacircl ar bobl dros 75 oed am
drwyddedau teledu tan fis Awst yng ngoleunir achosion o Covid-19 Os ydych yn cael
trafferth talu eich trwydded deledu ac nad ydych yn perthyn ir categori oedran hwn
dylech gysylltu acircr cwmni trwyddedu teledu ar unwaith i drafod pa ddewisiadau sydd
ar gael i chi Gallwch weld eu manylion yma
httpswwwtvlicensingcouklanguagesLANG1
p Prydau ysgol am ddim
Os oes gan eich plentyn neu blant hawl i gael prydau ysgol am ddim byddwch yn dal
i gael y cymorth hwn er bod yr ysgolion ar gau
Mae awdurdodau lleol yng Nghymru i gyd wedi gwneud trefniadau i sicrhau bod
disgyblion syn cael prydau ysgol am ddim yn parhau iw cael Gall y trefniadau hyn
amrywio yn ocircl ardal yr awdurdod lleol rydych yn byw ynddi
Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol i gael gwybod sut maer cynllun yn cael ei
weinyddu os nad yw wedi cysylltu acirc chin barod Gallwch ddod o hyd iw fanylion
cyswllt drwy nodi eich cod post yma a chwilio am ei fanylion cyswllt drwy ei wefan
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
q Banciau bwyd
Mae banciau bwyd yn gwneud popeth o fewn eu gallu i barhau i weithredu drwy Covid-
19 ac ich helpu gyda chyflenwadau bwyd Fodd bynnag cofiwch y gallair broses
25
gyfeirio rydych yn ei dilyn i gael gafael ar y bwyd fod wedi newid yn eich ardal leol ar
hyn o bryd Mae rhai banciau bwyd hefyd wedi gorfod cau neu nid ydynt ar agor am
gymaint o oriau oherwydd Covid-19
Oherwydd cyngor ar gadw pellter cymdeithasol ac er eich diogelwch maen bosibl bod
y broses ar gyfer cael gafael ar fwyd gan fanc bwyd wedi newid yn dibynnu ar eich
ardal leol Oherwydd hyn maersquon syniad da i chi holi am y trefniadau wrth siarad acircch
asiantaeth atgyfeirio neu gysylltu acirc hi dros y ffocircn cyn mynd ir banc bwyd i ddeall pa
drefniadau sydd ar waith ar hyn o bryd
Gallwch ddod o hyd ich banc bwyd lleol drwy ddefnyddior wefan ganlynol
httpswwwtrusselltrustorgget-helpfind-a-foodbank
Cael gafael ar gyflenwadau gan fanc bwyd
Bydd angen taleb bwyd arnoch y gallwch eu cael naill ai drwy eich cymdeithas dai
gwasanaethau cynghori lleol rhai swyddfeydd Cyngor ar Bopeth lleol gwasanaethau
cymdeithasol neu asiantaethau lleol fel canolfannau plant Mae Ymddiriedolaeth
Trussell bellach wedi rhoi system e-atgyfeirio ar-lein ar waith ar gyfer rhai ou banciau
bwyd i helpu i gynnal mesurau cadw pellter cymdeithasol yn ystod achosion Covid-
19
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwtrusselltrustorgget-helpemergency-food
26
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF)
Maersquor Gronfa Cymorth Dewisol (DAF) yn gronfa y gellir troi ati pan fyddwch wedi
chwilio ym mhob man arall Ei bwriad yw cefnogi pobl syn profi caledi difrifol Bydd
llawer or bobl hyn ymhlith y rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas oherwydd
materion syn ymwneud acirc thlodi materion iechyd corfforol a meddyliol ac oedran ac
felly maent yn wynebu mwy o risg o effeithiau Covid-19 oherwydd rhesymau syn
ymwneud ag iechyd neur economi
Maer gronfa yn cynnwys dau fath o grant
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP)
Maersquor EAP yn grant syrsquon helpu gyda chostau hanfodol ar ocircl argyfwng neu os bydd
hawliwr wedi profi trychineb megis llifogydd neu dacircn yn y cartref neu galedi ariannol
difrifol am resymau syn cynnwys oedi gyda thalu budd-daliadau
Bwriad y taliad yw helpu i dalu am fwyd nwy a thrydan dillad a chostau teithio brys
Nid ywr gronfa wedii chynllunio i dalu am ddiffygion ariannol parhaus ond maen grant
y gellir manteisio arno pan fyddwch wedi rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Mae nifer o daliadau brys ar gael - nid oes unrhyw feini prawf cymhwyster ar wahacircn i
angen ar ocircl rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Rydych yn gallu hawlio 1 dyfarniad mewn 28 diwrnod a 3 dyfarniad mewn cyfnod treigl
o 12 mis
Gallwch gael EAP yn syth ich cyfrif banc Bydd angen i chi ddarparu eich cod didoli a
rhif eich cyfrif fel rhan och cais
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP)
Grant yw taliadau IAP i helpu rhywun i fywn annibynnol yn hytrach na mynd i sefydliad
neu aros yno megis cartref gofal neu ysbyty Maer grant yn cwmpasu eitemau
hanfodol yn y cartref fel
nwyddau gwyn fel oergell popty a pheiriant golchi
eitemau cartref hanfodol megis gwelyau dillad gwely a seddau
Mae angen ir ceisiadau hyn gael eu cefnogi gan lsquobartner cymeradwyrsquo a all hefyd eich
helpu i lenwi eich cais neu wneud cais ar eich rhan Maersquon cynnwys
awdurdodau lleol
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
21
Gwiriwch os yw eich bil yn uwch nag y dylai fod os yw eich eiddo yn y band
treth gyngor anghywir Gallwch wirio band eich treth gyngor a chwestiynu eich
cyngor lleol am y gost os nad ywn edrych yn gywir Gallwch ddod o hyd i fand
eich treth gyngor yma
httpswwwgovukcouncil-tax-bands
Maer ddolen hon yn cynnwys mwy o wybodaeth am sut y caiff eich band ei
gyfrifo
httpswwwgovukguidanceunderstand-how-council-tax-bands-are-
assessedcy
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy roirsquoch cod post
yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Bydd angen i chi nodi eich amgylchiadau pan fyddwch yn gofyn iddo ystyried
eich cais Gall eich cyngor lleol helpu gydar broses hon ond os oes angen
mwy o help arnoch gallwch gysylltu acircch canolfan Cyngor ar Bopeth leol yma
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
Os oes gennych ocircl-ddyledion yn barod mae angen i chi weithredun gyflym
Cysylltwch acirc Chyngor ar Bopeth a all eich cynghori ymhellach
httpswwwcitizensadviceorgukcymraeg
j Nwytrydan
Mae Llywodraeth y DU wedi cytuno ar fesurau gydar diwydiant ynni i gefnogi pobl syn
agored i niwed drwy Covid-19 Y bwriad yw sicrhau bod cwsmeriaid syn agored i
niwed a allai fynd i ddyled yn parhau i gael ynni tra maent yn hunanynysu
Yn fwy cyffredinol bydd unrhyw gwsmer ynni sydd mewn trallod ariannol hefyd yn cael
cefnogaeth gan ei gyflenwr a allai gynnwys ad-dalu dyledion ac ailasesu taliadau bil
eu lleihau neu eu rhewi lle bo angen tra bydd datgysylltu mesuryddion credyd yn cael
ei atal yn llwyr
Os ydych yn poeni na fyddwch yn gallu talu eich biliau ynni dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith a thrafod y dewisiadau a allai fod ar gael i chi ich helpu i gadw
eich taliadau ar y trywydd iawn yn ystod Covid-19
22
Efallai y byddwch hefyd am wneud yn siŵr eich bod yn cael y fargen orau o ran eich
ynni Dylai cyflenwyr ynni allu rhoi gwybodaeth i chi i weld a ydych ar y pecyn cywir
neu a oes ganddynt un rhatach ar eich cyfer Er mwyn cymharu acirc chyflenwyr ynni
eraill bydd angen i chi ddefnyddio safle cymharu prisiau ar-lein
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth
Os ydych yn hunanynysu oherwydd bod gennych gyflwr iechyd syn eich gwneud yn
fwy agored i niwed efallai y byddwch yn gymwys ar gyfer y Gofrestr Gwasanaethau acirc
Blaenoriaeth
Maer Gofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth yn wasanaeth am ddim syn cynnig sawl
budd fel cymorth acirc blaenoriaeth mewn argyfwng rhybudd ymlaen llaw am ymyriadau
yn y cyflenwad a rhagor o fanteision wrth reoli eich cyfrif ynni
Cymhwysedd
Rydych chin gymwys
- os ydych chi o oedran pensiwn
- os ydych chin anabl neu fod gennych salwch cronig
- os oes gennych gyflwr meddygol hirdymor
- os oes gennych nam ar y clyw neur golwg neu anghenion cyfathrebu
ychwanegol
- os ydych chi mewn sefyllfa fregus
Sut mae gwneud cais
Mae angen i chi gysylltu acircch cyflenwr ynni yn uniongyrchol i fynd ar y Gofrestr
Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth Mae gan bob cyflenwr ynni a gweithredwr rhwydwaith
ei gofrestr ei hun
Gallwch ofyn ich cyflenwr drosglwyddo eich manylion ich gweithredwr
rhwydwaith yn enwedig os ydych yn dibynnu ar eich cyflenwad am resymau
meddygol er enghraifft
Os oes gennych gyflenwr gwahanol ar gyfer eich nwy a thrydan mae angen i
chi gysylltu acircr ddau
Os byddwch yn newid cyflenwr bydd angen i chi gofrestru eto ar gyfer y
gwasanaeth
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwofgemgovukconsumershousehold-gas-and-electricity-guideextra-
help-energy-servicespriority-services-register
23
l Dŵr
Os ydych chin cael trafferth talu eich bil dŵr dylech gysylltu acircch cyflenwr ar unwaith
Mae gan lawer o gwmniumlau dŵr gynlluniau caledi neu ffyrdd eraill y gallant helpu
cwsmeriaid syn rhoi gwybod iddynt eu bod yn cael problem talu eu bil
Os ydych gyda Dŵr Cymru mae wedi nodir cymorth y gall ei ddarparu syn cynnwys
cynlluniau talu a gostyngiadau yn y gyfradd ddŵr Mae rhagor o wybodaeth ar gael
yma
httpswwwdwrcymrucomcy-GBMy-AccountHelp-Paying-My-Water-Billaspx
m Band eang a ffonau symudol
Mae cadw cysylltiad rhwng y cartref ar byd y tu allan yn bwysig ar hyn o bryd Os
ydych chin poeni am dalu eich bil band eang neu ffocircn symudol dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y bydd yn gallu rhoi cynllun talu neu gymorth
arall ar waith ich helpu i gadw mewn cysylltiad
n Banciau cardiau credyd benthyciadau
Er y gall dyled banc cerdyn credyd a benthyciad gronnin gyflym a bod yn destun
pryder mawr maen bwysig rhoi trefn ar unrhyw ddyledion eraill fel ocircl-ddyledion rhent
biliau ynni neur dreth gyngor yn gyntaf Y rheswm am hyn yw bod canlyniadau
uniongyrchol peidio acirc thalur pethau hyn yn llawer mwy difrifol
Mae llawer o fanciau a chwmniumlau cardiau credyd yn cynnig gwyliau rhag talu mwy o
gyfleusterau gorddrafft a chyfraddau llog isel i helpu pobl drwy gydol cyfnod Covid-19
Os ydych chin poeni am dalu eich taliadau banc neu gerdyn credyd dylech gysylltu
acircch cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu newydd
neu gymorth arall ar waith ich helpu
Mae sawl busnes wedi mynd i drafferthion ariannol yn ystod Covid-19 ac mae rhai
wedi mynd i ddwylorsquor gweinyddwyr er enghraifft BrightHouse Er gwaethaf hyn maen
bwysig cofio bod unrhyw ddyled syn ddyledus yn parhau a bydd disgwyl i chi ddal i
wneud eich taliadau ariannol Os ydych chin cael trafferth talu cysylltwch acircr cwmni i
drafod pa gymorth y maen gallu ei gynnig Bydd Cyngor ar Bopeth yn gallu helpu os
oes angen cymorth arnoch i wneud hyn
Os ydych yn agosaacuteu at oedran pensiwn ac yn poeni am y farchnad ariannol ac yn
ystyried eich dewisiadau o ran eich pensiwn neu fel arall maer Awdurdod Ymddygiad
Ariannol (FCA) yn awgrymu nad ydych yn rhuthro i wneud penderfyniad ac y dylech
gael cyngor annibynnol Gallwch gael gafael ar ganllaw pensiwn Cymraeg clir am
24
ddim cyn gwneud unrhyw benderfyniad am eich cynilion ymddeol drwy wefan y
Gwasanaeth Cynghori ar Bensiynau
Maer FCA hefyd yn awgrymu eich bod yn wyliadwrus o sgamiau ar hyn o bryd ac yn
mynd i wefan Scam Smart i ddysgu sut i ddiogelu eich hun rhag sgamiau pensiwn
Mae hyn yn cynnwys pobl sydd eisoes wedi ymddeol ac syn ailfeddwl eu dewisiadau
Benthyciadau diwrnod cyflog
Maersquor FCA yn disgwyl i gwmniumlau syrsquon darparu benthyciadau credyd tymor byr cost
uchel (HCSTC) roi cymorth irsquor cwsmeriaid hynny syrsquon cael trafferth gwneud taliadau o
ganlyniad irsquor coronafeirws
Os ydych yn poeni am ad-dalu benthyciad dylech gysylltu acircrsquoch darparwr ar unwaith
oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu amgen ar waith ich helpu
o Trwydded deledu
Maer BBC wedi cyhoeddi ei fod yn oedi cyn codi tacircl ar bobl dros 75 oed am
drwyddedau teledu tan fis Awst yng ngoleunir achosion o Covid-19 Os ydych yn cael
trafferth talu eich trwydded deledu ac nad ydych yn perthyn ir categori oedran hwn
dylech gysylltu acircr cwmni trwyddedu teledu ar unwaith i drafod pa ddewisiadau sydd
ar gael i chi Gallwch weld eu manylion yma
httpswwwtvlicensingcouklanguagesLANG1
p Prydau ysgol am ddim
Os oes gan eich plentyn neu blant hawl i gael prydau ysgol am ddim byddwch yn dal
i gael y cymorth hwn er bod yr ysgolion ar gau
Mae awdurdodau lleol yng Nghymru i gyd wedi gwneud trefniadau i sicrhau bod
disgyblion syn cael prydau ysgol am ddim yn parhau iw cael Gall y trefniadau hyn
amrywio yn ocircl ardal yr awdurdod lleol rydych yn byw ynddi
Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol i gael gwybod sut maer cynllun yn cael ei
weinyddu os nad yw wedi cysylltu acirc chin barod Gallwch ddod o hyd iw fanylion
cyswllt drwy nodi eich cod post yma a chwilio am ei fanylion cyswllt drwy ei wefan
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
q Banciau bwyd
Mae banciau bwyd yn gwneud popeth o fewn eu gallu i barhau i weithredu drwy Covid-
19 ac ich helpu gyda chyflenwadau bwyd Fodd bynnag cofiwch y gallair broses
25
gyfeirio rydych yn ei dilyn i gael gafael ar y bwyd fod wedi newid yn eich ardal leol ar
hyn o bryd Mae rhai banciau bwyd hefyd wedi gorfod cau neu nid ydynt ar agor am
gymaint o oriau oherwydd Covid-19
Oherwydd cyngor ar gadw pellter cymdeithasol ac er eich diogelwch maen bosibl bod
y broses ar gyfer cael gafael ar fwyd gan fanc bwyd wedi newid yn dibynnu ar eich
ardal leol Oherwydd hyn maersquon syniad da i chi holi am y trefniadau wrth siarad acircch
asiantaeth atgyfeirio neu gysylltu acirc hi dros y ffocircn cyn mynd ir banc bwyd i ddeall pa
drefniadau sydd ar waith ar hyn o bryd
Gallwch ddod o hyd ich banc bwyd lleol drwy ddefnyddior wefan ganlynol
httpswwwtrusselltrustorgget-helpfind-a-foodbank
Cael gafael ar gyflenwadau gan fanc bwyd
Bydd angen taleb bwyd arnoch y gallwch eu cael naill ai drwy eich cymdeithas dai
gwasanaethau cynghori lleol rhai swyddfeydd Cyngor ar Bopeth lleol gwasanaethau
cymdeithasol neu asiantaethau lleol fel canolfannau plant Mae Ymddiriedolaeth
Trussell bellach wedi rhoi system e-atgyfeirio ar-lein ar waith ar gyfer rhai ou banciau
bwyd i helpu i gynnal mesurau cadw pellter cymdeithasol yn ystod achosion Covid-
19
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwtrusselltrustorgget-helpemergency-food
26
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF)
Maersquor Gronfa Cymorth Dewisol (DAF) yn gronfa y gellir troi ati pan fyddwch wedi
chwilio ym mhob man arall Ei bwriad yw cefnogi pobl syn profi caledi difrifol Bydd
llawer or bobl hyn ymhlith y rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas oherwydd
materion syn ymwneud acirc thlodi materion iechyd corfforol a meddyliol ac oedran ac
felly maent yn wynebu mwy o risg o effeithiau Covid-19 oherwydd rhesymau syn
ymwneud ag iechyd neur economi
Maer gronfa yn cynnwys dau fath o grant
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP)
Maersquor EAP yn grant syrsquon helpu gyda chostau hanfodol ar ocircl argyfwng neu os bydd
hawliwr wedi profi trychineb megis llifogydd neu dacircn yn y cartref neu galedi ariannol
difrifol am resymau syn cynnwys oedi gyda thalu budd-daliadau
Bwriad y taliad yw helpu i dalu am fwyd nwy a thrydan dillad a chostau teithio brys
Nid ywr gronfa wedii chynllunio i dalu am ddiffygion ariannol parhaus ond maen grant
y gellir manteisio arno pan fyddwch wedi rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Mae nifer o daliadau brys ar gael - nid oes unrhyw feini prawf cymhwyster ar wahacircn i
angen ar ocircl rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Rydych yn gallu hawlio 1 dyfarniad mewn 28 diwrnod a 3 dyfarniad mewn cyfnod treigl
o 12 mis
Gallwch gael EAP yn syth ich cyfrif banc Bydd angen i chi ddarparu eich cod didoli a
rhif eich cyfrif fel rhan och cais
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP)
Grant yw taliadau IAP i helpu rhywun i fywn annibynnol yn hytrach na mynd i sefydliad
neu aros yno megis cartref gofal neu ysbyty Maer grant yn cwmpasu eitemau
hanfodol yn y cartref fel
nwyddau gwyn fel oergell popty a pheiriant golchi
eitemau cartref hanfodol megis gwelyau dillad gwely a seddau
Mae angen ir ceisiadau hyn gael eu cefnogi gan lsquobartner cymeradwyrsquo a all hefyd eich
helpu i lenwi eich cais neu wneud cais ar eich rhan Maersquon cynnwys
awdurdodau lleol
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
22
Efallai y byddwch hefyd am wneud yn siŵr eich bod yn cael y fargen orau o ran eich
ynni Dylai cyflenwyr ynni allu rhoi gwybodaeth i chi i weld a ydych ar y pecyn cywir
neu a oes ganddynt un rhatach ar eich cyfer Er mwyn cymharu acirc chyflenwyr ynni
eraill bydd angen i chi ddefnyddio safle cymharu prisiau ar-lein
k Nwy a Thrydan ndash Cofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth
Os ydych yn hunanynysu oherwydd bod gennych gyflwr iechyd syn eich gwneud yn
fwy agored i niwed efallai y byddwch yn gymwys ar gyfer y Gofrestr Gwasanaethau acirc
Blaenoriaeth
Maer Gofrestr Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth yn wasanaeth am ddim syn cynnig sawl
budd fel cymorth acirc blaenoriaeth mewn argyfwng rhybudd ymlaen llaw am ymyriadau
yn y cyflenwad a rhagor o fanteision wrth reoli eich cyfrif ynni
Cymhwysedd
Rydych chin gymwys
- os ydych chi o oedran pensiwn
- os ydych chin anabl neu fod gennych salwch cronig
- os oes gennych gyflwr meddygol hirdymor
- os oes gennych nam ar y clyw neur golwg neu anghenion cyfathrebu
ychwanegol
- os ydych chi mewn sefyllfa fregus
Sut mae gwneud cais
Mae angen i chi gysylltu acircch cyflenwr ynni yn uniongyrchol i fynd ar y Gofrestr
Gwasanaethau acirc Blaenoriaeth Mae gan bob cyflenwr ynni a gweithredwr rhwydwaith
ei gofrestr ei hun
Gallwch ofyn ich cyflenwr drosglwyddo eich manylion ich gweithredwr
rhwydwaith yn enwedig os ydych yn dibynnu ar eich cyflenwad am resymau
meddygol er enghraifft
Os oes gennych gyflenwr gwahanol ar gyfer eich nwy a thrydan mae angen i
chi gysylltu acircr ddau
Os byddwch yn newid cyflenwr bydd angen i chi gofrestru eto ar gyfer y
gwasanaeth
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwofgemgovukconsumershousehold-gas-and-electricity-guideextra-
help-energy-servicespriority-services-register
23
l Dŵr
Os ydych chin cael trafferth talu eich bil dŵr dylech gysylltu acircch cyflenwr ar unwaith
Mae gan lawer o gwmniumlau dŵr gynlluniau caledi neu ffyrdd eraill y gallant helpu
cwsmeriaid syn rhoi gwybod iddynt eu bod yn cael problem talu eu bil
Os ydych gyda Dŵr Cymru mae wedi nodir cymorth y gall ei ddarparu syn cynnwys
cynlluniau talu a gostyngiadau yn y gyfradd ddŵr Mae rhagor o wybodaeth ar gael
yma
httpswwwdwrcymrucomcy-GBMy-AccountHelp-Paying-My-Water-Billaspx
m Band eang a ffonau symudol
Mae cadw cysylltiad rhwng y cartref ar byd y tu allan yn bwysig ar hyn o bryd Os
ydych chin poeni am dalu eich bil band eang neu ffocircn symudol dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y bydd yn gallu rhoi cynllun talu neu gymorth
arall ar waith ich helpu i gadw mewn cysylltiad
n Banciau cardiau credyd benthyciadau
Er y gall dyled banc cerdyn credyd a benthyciad gronnin gyflym a bod yn destun
pryder mawr maen bwysig rhoi trefn ar unrhyw ddyledion eraill fel ocircl-ddyledion rhent
biliau ynni neur dreth gyngor yn gyntaf Y rheswm am hyn yw bod canlyniadau
uniongyrchol peidio acirc thalur pethau hyn yn llawer mwy difrifol
Mae llawer o fanciau a chwmniumlau cardiau credyd yn cynnig gwyliau rhag talu mwy o
gyfleusterau gorddrafft a chyfraddau llog isel i helpu pobl drwy gydol cyfnod Covid-19
Os ydych chin poeni am dalu eich taliadau banc neu gerdyn credyd dylech gysylltu
acircch cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu newydd
neu gymorth arall ar waith ich helpu
Mae sawl busnes wedi mynd i drafferthion ariannol yn ystod Covid-19 ac mae rhai
wedi mynd i ddwylorsquor gweinyddwyr er enghraifft BrightHouse Er gwaethaf hyn maen
bwysig cofio bod unrhyw ddyled syn ddyledus yn parhau a bydd disgwyl i chi ddal i
wneud eich taliadau ariannol Os ydych chin cael trafferth talu cysylltwch acircr cwmni i
drafod pa gymorth y maen gallu ei gynnig Bydd Cyngor ar Bopeth yn gallu helpu os
oes angen cymorth arnoch i wneud hyn
Os ydych yn agosaacuteu at oedran pensiwn ac yn poeni am y farchnad ariannol ac yn
ystyried eich dewisiadau o ran eich pensiwn neu fel arall maer Awdurdod Ymddygiad
Ariannol (FCA) yn awgrymu nad ydych yn rhuthro i wneud penderfyniad ac y dylech
gael cyngor annibynnol Gallwch gael gafael ar ganllaw pensiwn Cymraeg clir am
24
ddim cyn gwneud unrhyw benderfyniad am eich cynilion ymddeol drwy wefan y
Gwasanaeth Cynghori ar Bensiynau
Maer FCA hefyd yn awgrymu eich bod yn wyliadwrus o sgamiau ar hyn o bryd ac yn
mynd i wefan Scam Smart i ddysgu sut i ddiogelu eich hun rhag sgamiau pensiwn
Mae hyn yn cynnwys pobl sydd eisoes wedi ymddeol ac syn ailfeddwl eu dewisiadau
Benthyciadau diwrnod cyflog
Maersquor FCA yn disgwyl i gwmniumlau syrsquon darparu benthyciadau credyd tymor byr cost
uchel (HCSTC) roi cymorth irsquor cwsmeriaid hynny syrsquon cael trafferth gwneud taliadau o
ganlyniad irsquor coronafeirws
Os ydych yn poeni am ad-dalu benthyciad dylech gysylltu acircrsquoch darparwr ar unwaith
oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu amgen ar waith ich helpu
o Trwydded deledu
Maer BBC wedi cyhoeddi ei fod yn oedi cyn codi tacircl ar bobl dros 75 oed am
drwyddedau teledu tan fis Awst yng ngoleunir achosion o Covid-19 Os ydych yn cael
trafferth talu eich trwydded deledu ac nad ydych yn perthyn ir categori oedran hwn
dylech gysylltu acircr cwmni trwyddedu teledu ar unwaith i drafod pa ddewisiadau sydd
ar gael i chi Gallwch weld eu manylion yma
httpswwwtvlicensingcouklanguagesLANG1
p Prydau ysgol am ddim
Os oes gan eich plentyn neu blant hawl i gael prydau ysgol am ddim byddwch yn dal
i gael y cymorth hwn er bod yr ysgolion ar gau
Mae awdurdodau lleol yng Nghymru i gyd wedi gwneud trefniadau i sicrhau bod
disgyblion syn cael prydau ysgol am ddim yn parhau iw cael Gall y trefniadau hyn
amrywio yn ocircl ardal yr awdurdod lleol rydych yn byw ynddi
Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol i gael gwybod sut maer cynllun yn cael ei
weinyddu os nad yw wedi cysylltu acirc chin barod Gallwch ddod o hyd iw fanylion
cyswllt drwy nodi eich cod post yma a chwilio am ei fanylion cyswllt drwy ei wefan
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
q Banciau bwyd
Mae banciau bwyd yn gwneud popeth o fewn eu gallu i barhau i weithredu drwy Covid-
19 ac ich helpu gyda chyflenwadau bwyd Fodd bynnag cofiwch y gallair broses
25
gyfeirio rydych yn ei dilyn i gael gafael ar y bwyd fod wedi newid yn eich ardal leol ar
hyn o bryd Mae rhai banciau bwyd hefyd wedi gorfod cau neu nid ydynt ar agor am
gymaint o oriau oherwydd Covid-19
Oherwydd cyngor ar gadw pellter cymdeithasol ac er eich diogelwch maen bosibl bod
y broses ar gyfer cael gafael ar fwyd gan fanc bwyd wedi newid yn dibynnu ar eich
ardal leol Oherwydd hyn maersquon syniad da i chi holi am y trefniadau wrth siarad acircch
asiantaeth atgyfeirio neu gysylltu acirc hi dros y ffocircn cyn mynd ir banc bwyd i ddeall pa
drefniadau sydd ar waith ar hyn o bryd
Gallwch ddod o hyd ich banc bwyd lleol drwy ddefnyddior wefan ganlynol
httpswwwtrusselltrustorgget-helpfind-a-foodbank
Cael gafael ar gyflenwadau gan fanc bwyd
Bydd angen taleb bwyd arnoch y gallwch eu cael naill ai drwy eich cymdeithas dai
gwasanaethau cynghori lleol rhai swyddfeydd Cyngor ar Bopeth lleol gwasanaethau
cymdeithasol neu asiantaethau lleol fel canolfannau plant Mae Ymddiriedolaeth
Trussell bellach wedi rhoi system e-atgyfeirio ar-lein ar waith ar gyfer rhai ou banciau
bwyd i helpu i gynnal mesurau cadw pellter cymdeithasol yn ystod achosion Covid-
19
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwtrusselltrustorgget-helpemergency-food
26
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF)
Maersquor Gronfa Cymorth Dewisol (DAF) yn gronfa y gellir troi ati pan fyddwch wedi
chwilio ym mhob man arall Ei bwriad yw cefnogi pobl syn profi caledi difrifol Bydd
llawer or bobl hyn ymhlith y rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas oherwydd
materion syn ymwneud acirc thlodi materion iechyd corfforol a meddyliol ac oedran ac
felly maent yn wynebu mwy o risg o effeithiau Covid-19 oherwydd rhesymau syn
ymwneud ag iechyd neur economi
Maer gronfa yn cynnwys dau fath o grant
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP)
Maersquor EAP yn grant syrsquon helpu gyda chostau hanfodol ar ocircl argyfwng neu os bydd
hawliwr wedi profi trychineb megis llifogydd neu dacircn yn y cartref neu galedi ariannol
difrifol am resymau syn cynnwys oedi gyda thalu budd-daliadau
Bwriad y taliad yw helpu i dalu am fwyd nwy a thrydan dillad a chostau teithio brys
Nid ywr gronfa wedii chynllunio i dalu am ddiffygion ariannol parhaus ond maen grant
y gellir manteisio arno pan fyddwch wedi rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Mae nifer o daliadau brys ar gael - nid oes unrhyw feini prawf cymhwyster ar wahacircn i
angen ar ocircl rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Rydych yn gallu hawlio 1 dyfarniad mewn 28 diwrnod a 3 dyfarniad mewn cyfnod treigl
o 12 mis
Gallwch gael EAP yn syth ich cyfrif banc Bydd angen i chi ddarparu eich cod didoli a
rhif eich cyfrif fel rhan och cais
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP)
Grant yw taliadau IAP i helpu rhywun i fywn annibynnol yn hytrach na mynd i sefydliad
neu aros yno megis cartref gofal neu ysbyty Maer grant yn cwmpasu eitemau
hanfodol yn y cartref fel
nwyddau gwyn fel oergell popty a pheiriant golchi
eitemau cartref hanfodol megis gwelyau dillad gwely a seddau
Mae angen ir ceisiadau hyn gael eu cefnogi gan lsquobartner cymeradwyrsquo a all hefyd eich
helpu i lenwi eich cais neu wneud cais ar eich rhan Maersquon cynnwys
awdurdodau lleol
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
23
l Dŵr
Os ydych chin cael trafferth talu eich bil dŵr dylech gysylltu acircch cyflenwr ar unwaith
Mae gan lawer o gwmniumlau dŵr gynlluniau caledi neu ffyrdd eraill y gallant helpu
cwsmeriaid syn rhoi gwybod iddynt eu bod yn cael problem talu eu bil
Os ydych gyda Dŵr Cymru mae wedi nodir cymorth y gall ei ddarparu syn cynnwys
cynlluniau talu a gostyngiadau yn y gyfradd ddŵr Mae rhagor o wybodaeth ar gael
yma
httpswwwdwrcymrucomcy-GBMy-AccountHelp-Paying-My-Water-Billaspx
m Band eang a ffonau symudol
Mae cadw cysylltiad rhwng y cartref ar byd y tu allan yn bwysig ar hyn o bryd Os
ydych chin poeni am dalu eich bil band eang neu ffocircn symudol dylech gysylltu acircch
cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y bydd yn gallu rhoi cynllun talu neu gymorth
arall ar waith ich helpu i gadw mewn cysylltiad
n Banciau cardiau credyd benthyciadau
Er y gall dyled banc cerdyn credyd a benthyciad gronnin gyflym a bod yn destun
pryder mawr maen bwysig rhoi trefn ar unrhyw ddyledion eraill fel ocircl-ddyledion rhent
biliau ynni neur dreth gyngor yn gyntaf Y rheswm am hyn yw bod canlyniadau
uniongyrchol peidio acirc thalur pethau hyn yn llawer mwy difrifol
Mae llawer o fanciau a chwmniumlau cardiau credyd yn cynnig gwyliau rhag talu mwy o
gyfleusterau gorddrafft a chyfraddau llog isel i helpu pobl drwy gydol cyfnod Covid-19
Os ydych chin poeni am dalu eich taliadau banc neu gerdyn credyd dylech gysylltu
acircch cyflenwr ar unwaith oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu newydd
neu gymorth arall ar waith ich helpu
Mae sawl busnes wedi mynd i drafferthion ariannol yn ystod Covid-19 ac mae rhai
wedi mynd i ddwylorsquor gweinyddwyr er enghraifft BrightHouse Er gwaethaf hyn maen
bwysig cofio bod unrhyw ddyled syn ddyledus yn parhau a bydd disgwyl i chi ddal i
wneud eich taliadau ariannol Os ydych chin cael trafferth talu cysylltwch acircr cwmni i
drafod pa gymorth y maen gallu ei gynnig Bydd Cyngor ar Bopeth yn gallu helpu os
oes angen cymorth arnoch i wneud hyn
Os ydych yn agosaacuteu at oedran pensiwn ac yn poeni am y farchnad ariannol ac yn
ystyried eich dewisiadau o ran eich pensiwn neu fel arall maer Awdurdod Ymddygiad
Ariannol (FCA) yn awgrymu nad ydych yn rhuthro i wneud penderfyniad ac y dylech
gael cyngor annibynnol Gallwch gael gafael ar ganllaw pensiwn Cymraeg clir am
24
ddim cyn gwneud unrhyw benderfyniad am eich cynilion ymddeol drwy wefan y
Gwasanaeth Cynghori ar Bensiynau
Maer FCA hefyd yn awgrymu eich bod yn wyliadwrus o sgamiau ar hyn o bryd ac yn
mynd i wefan Scam Smart i ddysgu sut i ddiogelu eich hun rhag sgamiau pensiwn
Mae hyn yn cynnwys pobl sydd eisoes wedi ymddeol ac syn ailfeddwl eu dewisiadau
Benthyciadau diwrnod cyflog
Maersquor FCA yn disgwyl i gwmniumlau syrsquon darparu benthyciadau credyd tymor byr cost
uchel (HCSTC) roi cymorth irsquor cwsmeriaid hynny syrsquon cael trafferth gwneud taliadau o
ganlyniad irsquor coronafeirws
Os ydych yn poeni am ad-dalu benthyciad dylech gysylltu acircrsquoch darparwr ar unwaith
oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu amgen ar waith ich helpu
o Trwydded deledu
Maer BBC wedi cyhoeddi ei fod yn oedi cyn codi tacircl ar bobl dros 75 oed am
drwyddedau teledu tan fis Awst yng ngoleunir achosion o Covid-19 Os ydych yn cael
trafferth talu eich trwydded deledu ac nad ydych yn perthyn ir categori oedran hwn
dylech gysylltu acircr cwmni trwyddedu teledu ar unwaith i drafod pa ddewisiadau sydd
ar gael i chi Gallwch weld eu manylion yma
httpswwwtvlicensingcouklanguagesLANG1
p Prydau ysgol am ddim
Os oes gan eich plentyn neu blant hawl i gael prydau ysgol am ddim byddwch yn dal
i gael y cymorth hwn er bod yr ysgolion ar gau
Mae awdurdodau lleol yng Nghymru i gyd wedi gwneud trefniadau i sicrhau bod
disgyblion syn cael prydau ysgol am ddim yn parhau iw cael Gall y trefniadau hyn
amrywio yn ocircl ardal yr awdurdod lleol rydych yn byw ynddi
Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol i gael gwybod sut maer cynllun yn cael ei
weinyddu os nad yw wedi cysylltu acirc chin barod Gallwch ddod o hyd iw fanylion
cyswllt drwy nodi eich cod post yma a chwilio am ei fanylion cyswllt drwy ei wefan
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
q Banciau bwyd
Mae banciau bwyd yn gwneud popeth o fewn eu gallu i barhau i weithredu drwy Covid-
19 ac ich helpu gyda chyflenwadau bwyd Fodd bynnag cofiwch y gallair broses
25
gyfeirio rydych yn ei dilyn i gael gafael ar y bwyd fod wedi newid yn eich ardal leol ar
hyn o bryd Mae rhai banciau bwyd hefyd wedi gorfod cau neu nid ydynt ar agor am
gymaint o oriau oherwydd Covid-19
Oherwydd cyngor ar gadw pellter cymdeithasol ac er eich diogelwch maen bosibl bod
y broses ar gyfer cael gafael ar fwyd gan fanc bwyd wedi newid yn dibynnu ar eich
ardal leol Oherwydd hyn maersquon syniad da i chi holi am y trefniadau wrth siarad acircch
asiantaeth atgyfeirio neu gysylltu acirc hi dros y ffocircn cyn mynd ir banc bwyd i ddeall pa
drefniadau sydd ar waith ar hyn o bryd
Gallwch ddod o hyd ich banc bwyd lleol drwy ddefnyddior wefan ganlynol
httpswwwtrusselltrustorgget-helpfind-a-foodbank
Cael gafael ar gyflenwadau gan fanc bwyd
Bydd angen taleb bwyd arnoch y gallwch eu cael naill ai drwy eich cymdeithas dai
gwasanaethau cynghori lleol rhai swyddfeydd Cyngor ar Bopeth lleol gwasanaethau
cymdeithasol neu asiantaethau lleol fel canolfannau plant Mae Ymddiriedolaeth
Trussell bellach wedi rhoi system e-atgyfeirio ar-lein ar waith ar gyfer rhai ou banciau
bwyd i helpu i gynnal mesurau cadw pellter cymdeithasol yn ystod achosion Covid-
19
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwtrusselltrustorgget-helpemergency-food
26
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF)
Maersquor Gronfa Cymorth Dewisol (DAF) yn gronfa y gellir troi ati pan fyddwch wedi
chwilio ym mhob man arall Ei bwriad yw cefnogi pobl syn profi caledi difrifol Bydd
llawer or bobl hyn ymhlith y rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas oherwydd
materion syn ymwneud acirc thlodi materion iechyd corfforol a meddyliol ac oedran ac
felly maent yn wynebu mwy o risg o effeithiau Covid-19 oherwydd rhesymau syn
ymwneud ag iechyd neur economi
Maer gronfa yn cynnwys dau fath o grant
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP)
Maersquor EAP yn grant syrsquon helpu gyda chostau hanfodol ar ocircl argyfwng neu os bydd
hawliwr wedi profi trychineb megis llifogydd neu dacircn yn y cartref neu galedi ariannol
difrifol am resymau syn cynnwys oedi gyda thalu budd-daliadau
Bwriad y taliad yw helpu i dalu am fwyd nwy a thrydan dillad a chostau teithio brys
Nid ywr gronfa wedii chynllunio i dalu am ddiffygion ariannol parhaus ond maen grant
y gellir manteisio arno pan fyddwch wedi rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Mae nifer o daliadau brys ar gael - nid oes unrhyw feini prawf cymhwyster ar wahacircn i
angen ar ocircl rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Rydych yn gallu hawlio 1 dyfarniad mewn 28 diwrnod a 3 dyfarniad mewn cyfnod treigl
o 12 mis
Gallwch gael EAP yn syth ich cyfrif banc Bydd angen i chi ddarparu eich cod didoli a
rhif eich cyfrif fel rhan och cais
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP)
Grant yw taliadau IAP i helpu rhywun i fywn annibynnol yn hytrach na mynd i sefydliad
neu aros yno megis cartref gofal neu ysbyty Maer grant yn cwmpasu eitemau
hanfodol yn y cartref fel
nwyddau gwyn fel oergell popty a pheiriant golchi
eitemau cartref hanfodol megis gwelyau dillad gwely a seddau
Mae angen ir ceisiadau hyn gael eu cefnogi gan lsquobartner cymeradwyrsquo a all hefyd eich
helpu i lenwi eich cais neu wneud cais ar eich rhan Maersquon cynnwys
awdurdodau lleol
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
24
ddim cyn gwneud unrhyw benderfyniad am eich cynilion ymddeol drwy wefan y
Gwasanaeth Cynghori ar Bensiynau
Maer FCA hefyd yn awgrymu eich bod yn wyliadwrus o sgamiau ar hyn o bryd ac yn
mynd i wefan Scam Smart i ddysgu sut i ddiogelu eich hun rhag sgamiau pensiwn
Mae hyn yn cynnwys pobl sydd eisoes wedi ymddeol ac syn ailfeddwl eu dewisiadau
Benthyciadau diwrnod cyflog
Maersquor FCA yn disgwyl i gwmniumlau syrsquon darparu benthyciadau credyd tymor byr cost
uchel (HCSTC) roi cymorth irsquor cwsmeriaid hynny syrsquon cael trafferth gwneud taliadau o
ganlyniad irsquor coronafeirws
Os ydych yn poeni am ad-dalu benthyciad dylech gysylltu acircrsquoch darparwr ar unwaith
oherwydd efallai y byddant yn gallu rhoi cynllun talu amgen ar waith ich helpu
o Trwydded deledu
Maer BBC wedi cyhoeddi ei fod yn oedi cyn codi tacircl ar bobl dros 75 oed am
drwyddedau teledu tan fis Awst yng ngoleunir achosion o Covid-19 Os ydych yn cael
trafferth talu eich trwydded deledu ac nad ydych yn perthyn ir categori oedran hwn
dylech gysylltu acircr cwmni trwyddedu teledu ar unwaith i drafod pa ddewisiadau sydd
ar gael i chi Gallwch weld eu manylion yma
httpswwwtvlicensingcouklanguagesLANG1
p Prydau ysgol am ddim
Os oes gan eich plentyn neu blant hawl i gael prydau ysgol am ddim byddwch yn dal
i gael y cymorth hwn er bod yr ysgolion ar gau
Mae awdurdodau lleol yng Nghymru i gyd wedi gwneud trefniadau i sicrhau bod
disgyblion syn cael prydau ysgol am ddim yn parhau iw cael Gall y trefniadau hyn
amrywio yn ocircl ardal yr awdurdod lleol rydych yn byw ynddi
Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol i gael gwybod sut maer cynllun yn cael ei
weinyddu os nad yw wedi cysylltu acirc chin barod Gallwch ddod o hyd iw fanylion
cyswllt drwy nodi eich cod post yma a chwilio am ei fanylion cyswllt drwy ei wefan
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
q Banciau bwyd
Mae banciau bwyd yn gwneud popeth o fewn eu gallu i barhau i weithredu drwy Covid-
19 ac ich helpu gyda chyflenwadau bwyd Fodd bynnag cofiwch y gallair broses
25
gyfeirio rydych yn ei dilyn i gael gafael ar y bwyd fod wedi newid yn eich ardal leol ar
hyn o bryd Mae rhai banciau bwyd hefyd wedi gorfod cau neu nid ydynt ar agor am
gymaint o oriau oherwydd Covid-19
Oherwydd cyngor ar gadw pellter cymdeithasol ac er eich diogelwch maen bosibl bod
y broses ar gyfer cael gafael ar fwyd gan fanc bwyd wedi newid yn dibynnu ar eich
ardal leol Oherwydd hyn maersquon syniad da i chi holi am y trefniadau wrth siarad acircch
asiantaeth atgyfeirio neu gysylltu acirc hi dros y ffocircn cyn mynd ir banc bwyd i ddeall pa
drefniadau sydd ar waith ar hyn o bryd
Gallwch ddod o hyd ich banc bwyd lleol drwy ddefnyddior wefan ganlynol
httpswwwtrusselltrustorgget-helpfind-a-foodbank
Cael gafael ar gyflenwadau gan fanc bwyd
Bydd angen taleb bwyd arnoch y gallwch eu cael naill ai drwy eich cymdeithas dai
gwasanaethau cynghori lleol rhai swyddfeydd Cyngor ar Bopeth lleol gwasanaethau
cymdeithasol neu asiantaethau lleol fel canolfannau plant Mae Ymddiriedolaeth
Trussell bellach wedi rhoi system e-atgyfeirio ar-lein ar waith ar gyfer rhai ou banciau
bwyd i helpu i gynnal mesurau cadw pellter cymdeithasol yn ystod achosion Covid-
19
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwtrusselltrustorgget-helpemergency-food
26
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF)
Maersquor Gronfa Cymorth Dewisol (DAF) yn gronfa y gellir troi ati pan fyddwch wedi
chwilio ym mhob man arall Ei bwriad yw cefnogi pobl syn profi caledi difrifol Bydd
llawer or bobl hyn ymhlith y rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas oherwydd
materion syn ymwneud acirc thlodi materion iechyd corfforol a meddyliol ac oedran ac
felly maent yn wynebu mwy o risg o effeithiau Covid-19 oherwydd rhesymau syn
ymwneud ag iechyd neur economi
Maer gronfa yn cynnwys dau fath o grant
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP)
Maersquor EAP yn grant syrsquon helpu gyda chostau hanfodol ar ocircl argyfwng neu os bydd
hawliwr wedi profi trychineb megis llifogydd neu dacircn yn y cartref neu galedi ariannol
difrifol am resymau syn cynnwys oedi gyda thalu budd-daliadau
Bwriad y taliad yw helpu i dalu am fwyd nwy a thrydan dillad a chostau teithio brys
Nid ywr gronfa wedii chynllunio i dalu am ddiffygion ariannol parhaus ond maen grant
y gellir manteisio arno pan fyddwch wedi rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Mae nifer o daliadau brys ar gael - nid oes unrhyw feini prawf cymhwyster ar wahacircn i
angen ar ocircl rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Rydych yn gallu hawlio 1 dyfarniad mewn 28 diwrnod a 3 dyfarniad mewn cyfnod treigl
o 12 mis
Gallwch gael EAP yn syth ich cyfrif banc Bydd angen i chi ddarparu eich cod didoli a
rhif eich cyfrif fel rhan och cais
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP)
Grant yw taliadau IAP i helpu rhywun i fywn annibynnol yn hytrach na mynd i sefydliad
neu aros yno megis cartref gofal neu ysbyty Maer grant yn cwmpasu eitemau
hanfodol yn y cartref fel
nwyddau gwyn fel oergell popty a pheiriant golchi
eitemau cartref hanfodol megis gwelyau dillad gwely a seddau
Mae angen ir ceisiadau hyn gael eu cefnogi gan lsquobartner cymeradwyrsquo a all hefyd eich
helpu i lenwi eich cais neu wneud cais ar eich rhan Maersquon cynnwys
awdurdodau lleol
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
25
gyfeirio rydych yn ei dilyn i gael gafael ar y bwyd fod wedi newid yn eich ardal leol ar
hyn o bryd Mae rhai banciau bwyd hefyd wedi gorfod cau neu nid ydynt ar agor am
gymaint o oriau oherwydd Covid-19
Oherwydd cyngor ar gadw pellter cymdeithasol ac er eich diogelwch maen bosibl bod
y broses ar gyfer cael gafael ar fwyd gan fanc bwyd wedi newid yn dibynnu ar eich
ardal leol Oherwydd hyn maersquon syniad da i chi holi am y trefniadau wrth siarad acircch
asiantaeth atgyfeirio neu gysylltu acirc hi dros y ffocircn cyn mynd ir banc bwyd i ddeall pa
drefniadau sydd ar waith ar hyn o bryd
Gallwch ddod o hyd ich banc bwyd lleol drwy ddefnyddior wefan ganlynol
httpswwwtrusselltrustorgget-helpfind-a-foodbank
Cael gafael ar gyflenwadau gan fanc bwyd
Bydd angen taleb bwyd arnoch y gallwch eu cael naill ai drwy eich cymdeithas dai
gwasanaethau cynghori lleol rhai swyddfeydd Cyngor ar Bopeth lleol gwasanaethau
cymdeithasol neu asiantaethau lleol fel canolfannau plant Mae Ymddiriedolaeth
Trussell bellach wedi rhoi system e-atgyfeirio ar-lein ar waith ar gyfer rhai ou banciau
bwyd i helpu i gynnal mesurau cadw pellter cymdeithasol yn ystod achosion Covid-
19
Mae rhagor o wybodaeth ar gael yma
httpswwwtrusselltrustorgget-helpemergency-food
26
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF)
Maersquor Gronfa Cymorth Dewisol (DAF) yn gronfa y gellir troi ati pan fyddwch wedi
chwilio ym mhob man arall Ei bwriad yw cefnogi pobl syn profi caledi difrifol Bydd
llawer or bobl hyn ymhlith y rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas oherwydd
materion syn ymwneud acirc thlodi materion iechyd corfforol a meddyliol ac oedran ac
felly maent yn wynebu mwy o risg o effeithiau Covid-19 oherwydd rhesymau syn
ymwneud ag iechyd neur economi
Maer gronfa yn cynnwys dau fath o grant
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP)
Maersquor EAP yn grant syrsquon helpu gyda chostau hanfodol ar ocircl argyfwng neu os bydd
hawliwr wedi profi trychineb megis llifogydd neu dacircn yn y cartref neu galedi ariannol
difrifol am resymau syn cynnwys oedi gyda thalu budd-daliadau
Bwriad y taliad yw helpu i dalu am fwyd nwy a thrydan dillad a chostau teithio brys
Nid ywr gronfa wedii chynllunio i dalu am ddiffygion ariannol parhaus ond maen grant
y gellir manteisio arno pan fyddwch wedi rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Mae nifer o daliadau brys ar gael - nid oes unrhyw feini prawf cymhwyster ar wahacircn i
angen ar ocircl rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Rydych yn gallu hawlio 1 dyfarniad mewn 28 diwrnod a 3 dyfarniad mewn cyfnod treigl
o 12 mis
Gallwch gael EAP yn syth ich cyfrif banc Bydd angen i chi ddarparu eich cod didoli a
rhif eich cyfrif fel rhan och cais
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP)
Grant yw taliadau IAP i helpu rhywun i fywn annibynnol yn hytrach na mynd i sefydliad
neu aros yno megis cartref gofal neu ysbyty Maer grant yn cwmpasu eitemau
hanfodol yn y cartref fel
nwyddau gwyn fel oergell popty a pheiriant golchi
eitemau cartref hanfodol megis gwelyau dillad gwely a seddau
Mae angen ir ceisiadau hyn gael eu cefnogi gan lsquobartner cymeradwyrsquo a all hefyd eich
helpu i lenwi eich cais neu wneud cais ar eich rhan Maersquon cynnwys
awdurdodau lleol
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
26
Help mewn argyfwng os oes gennych broblemau ariannol difrifol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cronfa Cymorth Dewisol (DAF)
Maersquor Gronfa Cymorth Dewisol (DAF) yn gronfa y gellir troi ati pan fyddwch wedi
chwilio ym mhob man arall Ei bwriad yw cefnogi pobl syn profi caledi difrifol Bydd
llawer or bobl hyn ymhlith y rhai mwyaf agored i niwed mewn cymdeithas oherwydd
materion syn ymwneud acirc thlodi materion iechyd corfforol a meddyliol ac oedran ac
felly maent yn wynebu mwy o risg o effeithiau Covid-19 oherwydd rhesymau syn
ymwneud ag iechyd neur economi
Maer gronfa yn cynnwys dau fath o grant
r Taliad Cymorth mewn Argyfwng (EAP)
Maersquor EAP yn grant syrsquon helpu gyda chostau hanfodol ar ocircl argyfwng neu os bydd
hawliwr wedi profi trychineb megis llifogydd neu dacircn yn y cartref neu galedi ariannol
difrifol am resymau syn cynnwys oedi gyda thalu budd-daliadau
Bwriad y taliad yw helpu i dalu am fwyd nwy a thrydan dillad a chostau teithio brys
Nid ywr gronfa wedii chynllunio i dalu am ddiffygion ariannol parhaus ond maen grant
y gellir manteisio arno pan fyddwch wedi rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Mae nifer o daliadau brys ar gael - nid oes unrhyw feini prawf cymhwyster ar wahacircn i
angen ar ocircl rhoi cynnig ar gael arian o bob man arall
Rydych yn gallu hawlio 1 dyfarniad mewn 28 diwrnod a 3 dyfarniad mewn cyfnod treigl
o 12 mis
Gallwch gael EAP yn syth ich cyfrif banc Bydd angen i chi ddarparu eich cod didoli a
rhif eich cyfrif fel rhan och cais
s Taliad Cymorth i Unigolion (IAP)
Grant yw taliadau IAP i helpu rhywun i fywn annibynnol yn hytrach na mynd i sefydliad
neu aros yno megis cartref gofal neu ysbyty Maer grant yn cwmpasu eitemau
hanfodol yn y cartref fel
nwyddau gwyn fel oergell popty a pheiriant golchi
eitemau cartref hanfodol megis gwelyau dillad gwely a seddau
Mae angen ir ceisiadau hyn gael eu cefnogi gan lsquobartner cymeradwyrsquo a all hefyd eich
helpu i lenwi eich cais neu wneud cais ar eich rhan Maersquon cynnwys
awdurdodau lleol
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
27
cymdeithasau tai
sefydliadau cyngor ac arweiniad
elusennau
gwasanaethau carchardai
gwasanaethau iechyd
Cyn i chi wneud cais
I wneud cais am y Gronfa Cymorth Dewisol bydd angen y canlynol arnoch
eich rhif yswiriant gwladol
eich enw llawn
eich dyddiad geni
eich rhifau ffocircn cyswllt gan gynnwys rhif ffocircn symudol syn gweithio
enwau llawn dyddiadau geni a rhifau Yswiriant Gwladol ar gyfer pawb syn byw
yn eich cartref
eich cyfeiriad ach cod post llawn ar hyn o bryd
eich hanes cyfeiriad
eich cyfeiriad yn y carchar (os cawsoch eich rhyddhaun ddiweddar)
os ywn berthnasol dyddiad cychwyn eich tenantiaeth a manylion llawn yr eiddo
rydych yn symud iddo
manylion y budd-daliadau rydych yn eu cael a faint rydych yn ei gael
manylion unrhyw sefydliadau syn eich helpu
manylion incwm a threuliaur cartref
manylion eich cynilion
beth sydd ei angen arnoch gan DAF
manylion pam fod angen help arnoch ac unrhyw wybodaeth ategol (er enghraifft
rhif cyfeirnod trosedd yr heddlu os ydych wedi dioddef trosedd)
manylion eich cyfrif banc
Sut mae gwneud cais
Gallwch wneud cais ar-lein yn
httpsllywcymrucronfa-cymorth-dewisol-dafsut-i-wneud-cais
Gallwch hefyd wneud cais dros y ffocircn ond maent yn cael nifer uchel o alwadau felly
maen bosibl y byddwch yn aros am hir
0800 8595924 (am ddim o linell dir)
033 0101 5000 (cyfraddau lleol)
Maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener
Mae ceisiadaun cymryd hyd at 20 munud iw cwblhau
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
28
Cymorth sydd ar gael drwy eich cyngor lleol
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cymorth digartrefedd
Mae deddfwriaeth newydd drwy Ddeddf Coronafeirws Llywodraeth y DU 2020 (gweler
yr adran isod lsquoHelp os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich troi
allanrsquo) yn golygu bod yn rhaid ich landlord roi o leiaf 3 mis o rybudd cyn y gall gyflwyno
gorchymyn adennill meddiant ar unrhyw sail ich troi allan och eiddo Rydym wedi
gofyn i bob landlord fod yn gefnogol drwy achosion Covid-19 ond os ydych yn debygol
o fod mewn perygl o fod yn ddigartref neu wedi colli eich cartref maer wybodaeth
hon yn dweud wrthych beth mae angen i chi ei wybod
Mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd i atal digartrefedd neu helpu i sicrhau llety -
mae hyn yn berthnasol i bob ymgeisydd syn gymwys ac sydd naill ai mewn perygl o
fod yn ddigartref neu syrsquon ddigartref yn barod Dylech gysylltu acircch awdurdod lleol cyn
gynted acirc phosibl i weld pa gymorth y gall ei ddarparu oherwydd efallai y gall sicrhau
eich bod yn aros yn eich eiddo presennol os ywn ddiogel ac yn bosibl gwneud hynny
drwy gydol yr argyfwng Covid-19
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Mae nifer o sefydliadau eraill hefyd syn gallu cynnig cymorth a nodir eu manylion ar
ddiwedd y canllaw hwn
Cymorth arall
Efallai y bydd eich awdurdod lleol yn gallu cynnig cymorth ychwanegol i chi gan
ddibynnu ar eich amgylchiadau unigol neu eich cyfeirio at ragor o gymorth sydd ar
gael drwy fudiad gwirfoddol syn gweithredu yn ardal eich awdurdod lleol Bydd hyn yn
amrywio rhwng awdurdodau lleol ac awgrymir eich bod yn cysylltun uniongyrchol acircch
awdurdod lleol i weld pa gymorth cyngor a chanllawiau pellach y gall eu darparu
Gallwch ddod o hyd i fanylion cyswllt eich awdurdod lleol drwy nodi eich cod post yma
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
29
Help os yw eich landlord wedi dweud wrthych eich bod yn cael eich
troi allan
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat
Siarad acircch landlord neu asiant rheoli
Maersquor dull cadarnhaol a rhagweithiol y mae llawer o landlordiaid ac asiantau rheoli yn
ei gymryd i gefnogi eu tenantiaid drwyr argyfwng hwn yn galonogol Os ydych chirsquon
credu eich bod yn mynd i gael trafferth talu eich rhent neun debygol o gael ocircl-
ddyledion rhent maen bwysig cysylltu acircch landlord neu asiant rheoli yn gyflym
Maen bwysig eich bod yn parhau i dalu eich rhent felly po gynharaf y byddwch yn
cysylltu gorau po gyntaf y cacircnt wybod am eich trafferth a bydd gennych gyfle gwell i
gael cymorth cyn irsquor ddyled fynd y tu hwnt irsquoch rheolaeth
Os ydych yn rhentu yn y sector preifat efallai y bydd eich landlord yn cael gwyliau
taliad morgais gan y banc os ywr eiddo dan forgais Orsquor herwydd efallai y bydd eich
landlord yn gallu cynnig rhent gostyngol i chi am gyfnod byr gohirio ad-dalu eich
taliadau rhent neu gynnig cynllun talu i chi os ywn ymarferol Sylwch y caiff trefniant
or fath ei wneud yn ocircl disgresiwn y landlord
Os ydych yn rhentu yn y sector tai cymdeithasol efallai y bydd eich awdurdod lleol
neu gymdeithas dai yn gallu eich helpu drwy gynllun talu neu drefniant arall
Rydym yn deall y gall fod yn anodd siarad acirc landlord os ydych eisoes mewn ocircl-
ddyledion rhent Os oes angen help arnoch i fynd at eich landlord neu asiant
siaradwch acircrsquoch canolfan Cyngor ar Bopeth a all eich helpu i baratoi
Os ydych yn hawliorsquor Credyd Cynhwysol a bod gennych ocircl-ddyledion rhent neun cael
trafferth reoli eich taliad Credyd Cynhwysol misol efallai y gallwch weithio gydach
hyfforddwr gwaith i roi Trefniant Talu Amgen (APA) ar waith i wneud yn siŵr bod y
taliad rhent yn cael ei wneud ich landlord yn uniongyrchol fel na fyddwch mewn perygl
o golli eich cartref Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar gael yma
httpswwwgovukgovernmentpublicationsuniversal-credit-alternative-
payment-arrangements
Gallwch ofyn am hyn drwy eich cyfnodolyn ar-lein drwy siarad acircch hyfforddwr gwaith
neu drwy ffonio llinell gymorth y Credyd Cynhwysol (darllenwch Ran 1a or canllaw
hwn)
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
30
Hysbysiad ceisio meddiant (NSP)
Mae Deddf Coronafeirws 2020 syn berthnasol i Gymru a Lloegr wedi cynyddur
cyfnod rhybudd syn ofynnol i ddod acirc thenantiaeth i ben i 3 mis Bydd hyn yn helpu i
ddiogelu rhentwyr rhag cael eu troi allan ar unrhyw sail gan gynnwys y rhai a allai fynd
i ocircl-ddyledion rhent Cofiwch y gall eich landlord roi hysbysiad i chi o hyd ond ni fydd
yn effeithiol am 3 mis Os byddwch yn cael hysbysiad dylech ofyn am gyngor gan
Shelter Cymru httpssheltercymruorguk neu eich canolfan Cyngor ar Bopeth leol
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Achosion cymryd meddiant presennol
Bydd y broses atal 90 diwrnod newydd o achosion meddiant a ddaeth i rym ar 27
Mawrth yn effeithio ar unrhyw hawliadau meddiant presennol yn y system llysoedd
neu sydd ar fin mynd ir system llysoedd Mae hyn yn golygu na fydd unrhyw achos
llys syn ymwneud acirc gorchmynion meddiannu gwarantau neu droi allan yn cael ei
gynnal am 90 diwrnod
Mae hysbysiadau a gyflwynwyd cyn 26 Mawrth yn aros yn ddilys a bydd y broses atal
90 diwrnod yn effeithio arnynt hefyd
Os ydych wedi cael rhybudd troi allan nad ywn cydymffurfio acircr ddeddfwriaeth newydd
hon neu os ydych yn poeni bod eich landlord neu asiant yn gweithredun
anghyfreithlon cysylltwch acirc
Cyngor ar Bopeth httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-
uscontact-uscontact-us
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Shelter Cymru httpssheltercymruorgukcontact-us
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
31
Lle gallwch droi am ragor o help cefnogaeth ac arweiniad
(Mae hyn yn berthnasol i denantiaid y sector cymdeithasol ar sector preifat)
Cysylltiadau allweddol
Mae nifer o sefydliadau syn gallu rhoi cyngor arweiniad a chefnogaeth os ydych yn cael trafferth gydach tŷ
Tenantiaid y sector rhentu preifat
Rydym wedi rhoi cyngor i denantiaid yn y sector rhentu preifat yma
httpsgovwalescoronavirus-covid-19-guidance-tenants-private-rented-sector
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch landlord neu asiant yn gyflym gan y gallent eich helpu
Tenantiaid y sector rhentu cymdeithasol
Os oes gennych broblemau ariannol neun poeni y byddwch yn mynd ar ei hocircl hi
gydarsquoch taliadau rhent arsquoch biliau yn sgil Covid-19 maen bwysig eich bod yn siarad
acircch cyngor neu gymdeithas dai yn gyflym gan y gallant eich helpu
Shelter Cymru
httpssheltercymruorguk
Cyngorcymorth gyda thai a chyngor arbenigol ar ddyledion 08000 495 495 (maersquor
llinellau ffocircn ar agor rhwng 930am a 400pm o ddydd Llun i ddydd Gwener)
E-bost httpssheltercymruorgukemail-advice
Tudalen benodol ar Covid-19 httpssheltercymruorgukget-advicecoronavirus
Cyngor ar Bopeth
httpswwwcitizensadviceorgukwales
Tudalen benodol ar Covid-19
httpswwwcitizensadviceorgukwaleshealthcoronavirus-what-it-means-for-you
Advicelink Cymru 03444 772 020
(maersquor llinellau ffocircn ar agor rhwng 9am-5pm o ddydd Llun i ddydd Gwener ac maent
fel arfer yn brysurach ar ddechrau ac ar ddiwedd y dydd Nid ydynt ar agor yn ystod
gwyliau cyhoeddus)
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
32
Gwasanaeth cyfnewid testun 03444 111 445
Sgwrsiwch acirc chynghorydd dyledion Cyngor ar Bopeth ar-lein yma
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-uschat-service-
money-and-debt
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 8am i 7pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Sgwrsiwch am fater arall acirc chynghorydd Cyngor ar Bopeth ar-lein
httpswwwcitizensadviceorgukwalesabout-uscontact-uscontact-usweb-chat-
service
Maer gwasanaeth sgwrsio hwn ar gael o 10am i 4pm fel arfer o ddydd Llun i ddydd
Gwener Nid yw ar gael yn ystod gwyliau cyhoeddus
Undebau Credyd
Efallai y bydd modd i chi gael benthyciad drwy Undeb Credyd Gallwch gael rhagor o
wybodaeth yma
httpscreditunionsofwalescouk
Mae yna hefyd nifer o elusennau syn darparu cymorth dyledion a chyngor ir rhai syn
cael trafferth gydau costau Er enghraifft
Elusen Dyledion Step Change
httpswwwstepchangeorg
Money Saving Expert
Gellir dod o hyd i rai adnoddau defnyddiol yma ond dylech gofio nad ydynt i gyd yn
berthnasol i Gymru
httpswwwmoneysavingexpertcommsclkid=ca9e9007c6341de0702dce82496089
5d
Turn2Us
Mae grantiau nad oes yn rhaid eu talursquon ocircl ar gael yn seiliedig ar ble rydych chin byw
ach cefndir gweithio Defnyddiwch adnodd gwirio Turn2us i chwilio am grantiau a
gwneud cais
httpsgrants-searchturn2usorguk
Cynlluniau Gwirfoddol Cymunedol
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
33
Mae nifer o Gynlluniau Cymunedol Gwirfoddol yn gweithredu drwyr achosion o Covid-
19 Cysylltwch acircch awdurdod lleol i weld a oes un yn addas ar gyfer eich anghenion
chi
httpsllywcymrudod-o-hyd-ich-awdurdod-lleol
Cymorth i fyfyrwyr
Os ydych chin byw mewn llety myfyrwyr yn y sector rhentu preifat dylech siarad acircch
landlord neu asiant yn gyntaf gan y gallant eich helpu os oes gennych broblemau
ariannol o ganlyniad i Covid-19 Ar ben hynny mae Prifysgolion unigol yn cynnig
amrywiaeth o gronfeydd caledi Bydd angen i fyfyrwyr gysylltu acircr swyddfeydd
llescymorth i fyfyrwyr yn uniongyrchol i gael gwybod am y rhain Mae canllawiau
wediu cyhoeddi yma hefyd
httpsllywcymruaddysg-uwch-chymorth-i-myfyrwyr-
coronafeirws_ga=26677451015056122311586847848-13410538221557741678
Os ydych yn aelod o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr (UCM) efallai y byddant hefyd
yn gallu eich cyfeirio at y cymorth priodol Gallwch gysylltu acirc nhw yma
httpswwwnusorguk
Pobl syn gadael carchar
Prison Link Cymru ndash cymorth i bobl syn dal yn y carchar wedii ddarparu gan Shelter
Cymru kathdsheltercymruorguk yng ngogledd Cymru arsquor grŵp Pobl yn ne Cymru
sarahburkepoblgroupcouk
Justice Cymru ndash Mae grŵp Pobl yn gweithredu ar ran y rhai syn gadael carchar
sarahburkepoblgroupcouk
Crisis
httpswwwcrisisorgukabout-uswales
httpswwwcrisisorgukget-helpsouth-wales
01792 674900
southwalescrisisorguk
Llamau
httpswwwllamauorguk
httpswwwllamauorgukPagesFAQsCategorycoronavirus-how-to-get-support-if-
you-need-it
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
34
029 2023 9585 neu e-bostiwch enquiriesllamauorguk
Cyfrifianellau budd-daliadau
Adnoddau defnyddiol i benderfynu ar yr hyn y gallech fod yn gymwys iw hawlio
httpswwwgovukbenefits-calculators
Cymorth i gyn-filwyr
httpswwwveteransgatewayorguklocal-support
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
35
Osgoi sgamiau a gweithgarwch twyllodrus
Mae troseddwyr diegwyddor yn ecsbloetio ofnau pobl ynglŷn acirc Covid-19 er mwyn
manteisio ar aelodau or cyhoedd yn enwedig pobl hŷn a phobl fregus sydd wediu
hynysu oddi wrth eu teulu au ffrindiau Mae Safonau Masnach Cenedlaethol yn
rhybuddio pobl i fod yn wyliadwrus yn dilyn cynnydd mewn sgamiau syn gysylltiedig
acircrsquor coronafeirws syn ceisio manteisio ar bryder y cyhoedd arsquor ansicrwydd ynghylch
Covid-19
Dylech anwybyddu cynhyrchion sgam fel ychwanegion a phecynnau gwrthfeirysau
syn honni yn anghywir eu bod yn gwella neun atal Covid-19 Mewn rhai achosion
gallwch chi neu eich teulu arsquoch ffrindiau fod dan bwysau ar eich stepen drws eich
hunain i brynu pecynnau gwrthfeirysau neu gael eich perswadio i brynu cynhyrchion
syn cael eu hysbysebu ar eu crynodebau ar y cyfryngau cymdeithasol Ar ben hynny
mae rhai canolfannau galwadau a oedd yn targedu defnyddwyr y DU acirc chynhyrchion
iechyd amheus cyn hyn bellach yn cynnig ychwanegiadau syn honnin anghywir eu
bod yn atal Covid-19
Mae cymunedau hefyd yn cael eu hannog i chwilio am arwyddion o gymdogion yn cael
eu targedu gan droseddwyr ar stepen y drws Er bod grwpiau go iawn o wirfoddolwyr
yn darparu cymorth i bobl syrsquon hunanynysu rydym wedi clywed am droseddwyr yn
manteisio ar drigolion ndash yn aml pobl hŷn neu bobl syn byw gyda chyflyrau iechyd
hirdymor ndash drwy alw yn eu cartrefi heb wahoddiad a chynnig mynd ir siopau ar eu
rhan Maer troseddwyr yn aml yn honni eu bod yn cynrychioli elusennau iw helpu i
roirsquor argraff eu bod yn gyfreithlon cyn cymryd arian y dioddefwr Mae elusennau syrsquon
darparu cymorth go iawn felly dylai pobl fod yn wyliadwrus a gofyn am ID gan
unrhyw un syn honni ei fod yn cynrychioli elusen
Mae sgamiau COVID-19 sydd wedirsquou nodi yn cynnwys
Troseddau stepen drws
Troseddwyr syn targedu pobl hŷn ar eu stepen drws ac yn cynnig siopa ar eu
rhan Lladron yn cymryd yr arian a ddim yn dychwelyd
Gwasanaethau glanhau ar stepen drws syn cynnig glanhau dreifiau a drysau i
ladd bacteria a helpu i atal y feirws rhag lledaenu
Sgamiau ar-lein
Sgamiau e-bost syn twyllo pobl i agor atodiadau maleisus syn rhoi pobl mewn
perygl o gael rhywun yn dwyn eu manylion adnabod gan roi eu gwybodaeth
bersonol cyfrineiriau cysylltiadau a manylion banc mewn perygl Mae rhai or
negeseuon e-bost hyn wedi hudo pobl i glicio ar atodiadau drwy gynnig
gwybodaeth am bobl yn yr ardal leol y mae coronafeirws wedi effeithio arnynt
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
36
Adnoddau ffug ar-lein ndash fel Mapiau Coronafeirws ffug ndash syn darparu
maleiswedd fel AZORult Trojan rhaglen dwyn gwybodaeth syn gallu
ymdreiddio i amrywiaeth o ddata sensitif Un enghraifft amlwg sydd wedirsquoi
defnyddio mewn maleiswedd yw lsquocorona-virus-map[dot]comrsquo
Sgamiau ad-dalu
Cwmniumlau syrsquon cynnig ad-daliadau gwyliau ffug i unigolion sydd wedi cael eu
gorfodi i ganslo eu tripiau Dylai pobl syn ceisio sicrhau ad-daliadau hefyd fod
yn wyliadwrus o wefannau ffug sydd wedirsquou sefydlu i hawlio ad-daliadau
gwyliau
Nwyddau ffug
Mae glanhawyr ffug mygydau wyneb a phecynnau swabio Covid19 yn cael eu
gwerthu ar-lein ac o ddrws i ddrws Gall y cynhyrchion hyn yn aml fod yn
beryglus ac yn anniogel Ceir adroddiadau o rai glanhawyr llaw niweidiol posibl
syn cynnwys glutaral (neu glutaraldehyde) a gafodd ei wahardd rhag cael ei
ddefnyddio gan bobl yn 2014
Sgamiau dros y ffocircn
Wrth i fwy o bobl hunanynysu gartref mae mwy o risg y bydd sgamiau dros y
ffocircn yn cynyddu hefyd gan gynnwys troseddwyr syn honni mai nhw yw eich
banc eich benthyciwr morgais neursquoch cwmni cyfleustodau
Sgamiau rhoi arian
Cafwyd adroddiadau o ladron yn gofyn am arian gan gwsmeriaid yn honni eu
bod yn casglu rhoddion ar gyfer lsquobrechlynrsquo COVID-19
Benthycwyr arian didrwydded
Disgwylir y bydd benthycwyr arian anghyfreithlon yn manteisio ar galedi ariannol pobl
gan fenthyca arian iddynt cyn codi cyfraddau llog a ffioedd afresymol drwy fygythiadau
a thrais 2
Mae pobl yn cael eu hannog i amddiffyn eu cymdogion drwy ymuno acirc Friends Against
Scams syn darparu hyfforddiant ar-lein am ddim i rymuso pobl i sefyll yn gadarn yn
erbyn sgamiau I gwblhaur modiwlau ar-lein ewch i
wwwfriendsagainstscamsorguk
2 Cyfeiriwyd at adran iv o httpswwwnationaltradingstandardsuknewsbeware-of-covid19-scams
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo
37
Mae cyngor diweddaraf y Safonau Masnach ar sut i amddiffyn eich hun rhag sgamiau
a gweithgarwch twyllodrus drwy Covid-19 iw weld yma
httpswwwfriendsagainstscamsorgukshopimagescoronaviruspng
Am ragor o gyngor ar sgamiau ffoniwch
Llinell gymorth i ddefnyddwyr Cyngor ar Bopeth 0808 223 1133
Llinell destun 18001 0808 223 1133
I siarad yn Gymraeg 0808 223 1144
Llinell destun Gymraeg 18001 0808 223 1144
Llinellau ar agor o ddydd Llun i ddydd Gwener 9am tan 5pm
Os hoffech siarad acirc chynghorydd ar-lein cliciwch yma
Ceir rhagor o wybodaeth a chyngor yma
Action Fraud ndash 0300 123 2040
Gallwch hefyd roi gwybod am dwyll ar-lein httpswwwactionfraudpoliceuk
Cysylltwch acircch banc ar unwaith os ydych chin credu eich bod wedi cael eich
twyllo