ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

---------------------

TRẦN THỊ ANH

ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI

CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM: TRƢỜNG

HỢP NGÂN HÀNG TMCP KỸ THƢƠNG VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ QUỐC TẾ

Hà Nội – 2015

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

---------------------

TRẦN THỊ ANH

ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI

CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM: TRƢỜNG

HỢP NGÂN HÀNG TMCP KỸ THƢƠNG VIỆT NAM

Chuyên ngành: Kinh tế quốc tế

Mã số: 60 31 01 06

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ QUỐC TẾ

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN TIẾN DŨNG

XÁC NHẬN CỦA

CÁN BỘ HƢỚNG DẪN

XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ

CHẤM LUẬN VĂN

TS. Nguyên Tiến Dũng PGS.TS. Hà Văn Hội

Hà Nội – 2015

MỤC LỤC

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ....................................................................................... i

DANH MỤC BẢNG BIỂU ........................................................................................ ii

DANH MỤC HÌNH .................................................................................................. iii

PHẦN MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1

CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ THANH

TOÁN QUỐC TẾ ............................... Error! Bookmark not defined.

1.1. Tổng quan tài liệu ........................................ Error! Bookmark not defined.

1.2. Cơ sở lý thuyết ............................................. Error! Bookmark not defined.

1.2.1. Khái niệm về thanh toán quốc tế......... Error! Bookmark not defined.

1.2.2. Các phƣơng tiện sử dụng trong thanh toán quốc tếError! Bookmark not defined.

1.2.3. Các điều kiện trong thanh toán quốc tếError! Bookmark not defined.

1.2.4. Các phƣơng thức thanh toán quốc tế thông dụngError! Bookmark not defined.

1.2.5. Rủi ro trong hoạt động thanh toán quốc tếError! Bookmark not defined.

1.2.6. Các nhân tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng dịch vụ thanh toán quốc tế

đối với ngân hàng thƣơng mại ............ Error! Bookmark not defined.

CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...... Error! Bookmark not defined.

2.1. Quá trình nghiên cứu ................................... Error! Bookmark not defined.

2.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu ...................... Error! Bookmark not defined.

2.2.1. Phƣơng pháp thu thập dữ liệu thứ cấp Error! Bookmark not defined.

2.2.2. Phƣơng pháp thu thập dữ liệu sơ cấp .. Error! Bookmark not defined.

2.3. Các tiêu chí đánh giá hoạt động thanh toán quốc tế tại ngân hàngError! Bookmark not defined.

2.3.1. Tiêu chíđánh giá gián tiếp ................... Error! Bookmark not defined.

2.3.2. Tiêu chí đánh giá trực tiếp .................. Error! Bookmark not defined.

CHƢƠNG 3: HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI TECHCOMBANKError! Bookmark not defined.

3.1. Giới thiệu về ngân hàng thƣơng mại cổ phần Kỹ thƣơng Việt NamError! Bookmark not defined.

3.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển ......... Error! Bookmark not defined.

3.1.2. Tình hình hoạt động kinh doanh của TechcombankError! Bookmark not defined.

3.2. Tình hình hoạt động thanh toán quốc tế tại TechcombankError! Bookmark not defined.

3.2.1. Thanh toán nhập khẩu tại TechcombankError! Bookmark not defined.

3.2.2. Thanh toán xuất khẩu tại TechcombankError! Bookmark not defined.

3.3. Đánh giá hoạt động thanh toán quốc tế tại TechcombankError! Bookmark not defined.

3.3.1. Doanh thu từ hoạt động thanh toán quốc tếError! Bookmark not defined.

3.3.2. Thị phần thanh toán quốc tế ................ Error! Bookmark not defined.

3.3.3. Ứng dụng công nghệ trong thanh toán quốc tếError! Bookmark not defined.

3.3.4. Các sản phẩm dịch vụ thanh toán quốc tếError! Bookmark not defined.

3.3.5. Chất lƣợng dịch vụ thanh toán quốc tếError! Bookmark not defined.

3.3.6. Mạng lƣới ngân hàng đại lý thực hiện thanh toán quốc tếError! Bookmark not defined.

3.3.7. Trình độ cán bộ thanh toán quốc tế ..... Error! Bookmark not defined.

3.4. Một số hạn chế và nguyên nhân tồn tại trong hoạt động thanh toán quốc tế

của Techcombank ........................................ Error! Bookmark not defined.

3.4.1. Hạn chế ............................................... Error! Bookmark not defined.

3.4.2. Nguyên nhân tồn tại của các hạn chế. . Error! Bookmark not defined.

CHƢƠNG 4: MỘT SỐ ĐỀ XUẤT PHÁT TRIỂN THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI

TECHCOMBANK .............................. Error! Bookmark not defined.

4.1. Định hƣớng phát triển hoạt động thanh toán quốc tế của TechcombankError! Bookmark not defined.

4.2. Một số đề xuất nâng cao hiệu quả cạnh tranh trong hoạt động thanh toán

quốc tế tại Techcombank ............................. Error! Bookmark not defined.

KẾT LUẬN ............................................................. Error! Bookmark not defined.

TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................... 4

PHỤ LỤC

i

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

STT Ký hiệu Nguyên nghĩa

1 L/C Letter of Credit: (Thƣ tín dụng)

2 M/T Mail transfer: (chuyển tiền bằng thƣ)

3 NHNNg Ngân hàng nƣớc ngoài

4 NHTMCP Ngân hàng thƣơng mại cổ phần

5 NHTMVN Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam

6 PTTT Phƣơng thức thanh toán

7 T/T Telegraphic transfer: (chuyển tiền bằng điện)

8 TTQT Thanh toán quốc tế

9 XNK Xuất nhập khẩu

ii

DANH MỤC BẢNG BIỂU

STT Bảng Nội dung Trang

1 Bảng 3. 1 Các dịch vụ thanh toán quốc tế tại Techcombank

42

2 Bảng 3. 2 Tình hình thanh toán nhập khẩu tại Techcombank

(ĐV: nghìn USD)

43

3 Bảng 3. 3 Tình hình thanh toán xuất khẩu tại Techcombank

(ĐV: nghìn USD)

44

4 Bảng 3. 4 Doanh số và doanh thu giao dịch TTQT của

Techcombank

45

5 Bảng 3. 5 Chỉ tiêu đánh giá hoạt động TTQT theo L/C tại

Techcombank

47

6 Bảng 3. 6 Giá trị thƣ tín dụng theo năm tại các ngân hàng (ĐV:

tỷ đồng)

50

7 Bảng 3. 7 Phần mềm hệ thống của các ngân hàng thƣơng mại

Việt Nam

52

8 Bảng 3. 8 Xếp hạng chỉ số sẵn sàng cho phát triển và ứng dụng

CNTT Việt Nam tại các NHTMVN (ICT Index 2014) 53

9 Bảng 3. 9 Biểu phí của ngân hàng Techcombank, VCB,

Standard Chartered

56

10 Bảng 3.10 Số lƣợng ngân hàng đại lý tại một số ngân hàng (tính

đến 2014)

58

11 Bảng 3.11 Số lƣợng chi nhánh nƣớc ngoài của các ngân hàng

59

12 Bảng 3.12 Công tác đào tạo online tại Techcombank

60

iii

DANH MỤC HÌNH

STT Bảng Nội dung Trang

1 Hình 1.1 Mô hình thanh toán theo phƣơng thức chuyển tiền

16

2 Hình 1.2 Mô hình thanh toán theo phƣơng thức nhờ thu phiếu

trơn

17

3 Hình 1.3 Mô hình thanh toán theo phƣơng thức nhờ thu kèm

chứng từ

19

4 Hình 1.4 Quy trình nghiệp vụ tín dụng chứng từ

20

5 Hình 2.1 Hệ thống chỉ tiêu hiệu quả HĐ TTQT

33

6 Hình 3.1 Huy động khách hàng tại Techcombank (ĐV: tỷ

đồng)

39

7 Hình 3.2 Cho vay khách hàng tại Techcombank (ĐV: tỷ đồng)

40

8 Hình 3.3 Tổng thu nhập hoạt động, lợi nhuận trƣớc thuế

Techcombank 2010-2014

40

9 Hình 3.4 Giá trị thƣ tín dụng tại Techcombbank (ĐV: tỷ đồng)

45

10 Hinh 3.5 Doanh số TTQT với kim ngạch XNK năm 2007-

2011 (ĐV: tỷ USD)

46

11 Hinh 3.6 Diễn biến thị phần TTQT của NHTMVN & NHNNg

49

12 Hinh 3.7 So sánh doanh số của Techcombank so với các

NHTMVN (tỷ USD)

51

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trƣớc xu thế nền kinh tế thế giới ngày càng đƣợc quốc tế hóa, các quốc gia

đang gia sức phát triển nền kinh tế thị trƣờng, mở cửa hội nhập, hợp tác, Việt Nam

không nằm ngoài xu thế đó, ngày càng hội nhập sâu và rộng vào nền kinh tế thế

giới. Trong bối cảnh này, thanh toán quốc tế nhƣ là chiếc cầu nối giữa kinh tế trong

nƣớc với phần kinh tế bên ngoài, có tác dụng bôi trơn và thúc đẩy hoạt động xuất

nhập khẩu hàng hóa, dịch vụ đầu tƣ nƣớc ngoài, thu hút kiều hối và các quan hệ tài

chính tín dụng quốc tế khác.

Kể từ đầu năm 2011, các ngân hàng nƣớc ngoài đƣợc đối xử bình đẳng nhƣ

ngân hàng trong nƣớc theo cam kết của tổ chức thƣơng mại thế giới.Thực hiện

những cam kết quốc tế về mở cửa lĩnh vực ngân hàng trong đàm phán WTO và hiệp

định thƣơng mại Việt Mỹ (BTA) đang và sẽ tạo điều kiện cho các ngân hàng nƣớc

ngoài tham gia, mở rộng hoạt động kinh doanh tại Việt Nam. Thực tế trong những

năm gần đây, các ngân hàng nƣớc ngoài đã nhanh chóng đẩy mạnh dịch vụ tại Việt

Nam, đặc biệt là mảng dịch vụ bán lẻ và dịch vụ thanh toán quốc tế. Sự gia tăng

mạnh mẽ các chi nhánh, ngân hàng 100% vốn nƣớc ngoài, vốn có tiềm lực mạnh về

tài chính, công nghệ cũng nhƣ trình độ quản lý nhất là trong lĩnh vực thanh toán

quốc tế đang và sẽ cạnh tranh mạnh mẽ về mảng dịch vụ này với các ngân hàng

trong nƣớc.

Ngân hàng TMCP Kỹ Thƣơng Việt Nam (Techcombank) là một trong mƣời

ngân hàng thƣơng mại cổ phần lớn tại Việt Nam trong đó thanh toán quốc tế là một

trong ba hoạt động mũi nhọn của ngân hàng, đã đóng góp phần lớn trong tổng

doanh thu ngành dịch vụ của ngân hàng đem lại cho ngân hàng nguồn lợi nhuận

nhất định và liên tục tăng trƣởng qua các năm gần đây. Tuy nhiên, trong khi thị

phần về thanh toán quốc tế chủ yếu thuộc về các ngân hàng thƣơng mại lớn trong

nƣớc nhƣ Vietcombank, Vietinbank, BIDV (khoảng 40%) thì thị phần của

Techcombank chỉ chiếm 3-4%. Với mục tiêu trở thành ngân hàng cung cấp dịch vụ

thanh toán quốc tế hàng đầu Việt Nam, việc nghiên cứu về mảng dịch vụ thanh toán

2

quốc tế tại Techcombank trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt với không

chỉ các ngân hàng trong nƣớc mà với các ngân hàng nƣớc ngoài nhằm đƣa ra các

đánh giá cũng nhƣ chỉ ra một số hạn chế trong việc cung cấp dịch vụ này của ngân

hàng càng có ý nghĩa và cần thiết.

Vì vậy, tác giả đã lựa chọn nghiên cứu một cách có hệ thống nội dung về đề

tài: “Đánh giá hoạt động thanh toán quốc tế tại các ngân hàng thương mại Việt

Nam: Trường hợp ngân hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam.”

2. Mục đích và câu hỏi nghiên cứu

a. Mục đích nghiên cứu

- Mục tiêu của đề tài là phân tích, đánh giá, nhận xét về hoạt động thanh toán

quốc tế tại ngân hàng TMCP Kỹ Thƣơng Việt Nam có sự so sánh với các ngân hàng

trong và ngoài nƣớc.

- Trên cơ sở phân tích các hạn chế và tồn tại trong hoạt động thanh toán quốc tế

tại ngân hàng TMCP Kỹ Thƣơng Việt Nam, chỉ ra nguyên nhân của việc cạnh tranh

kém hiệu quả về mảng dịch vụ này.

b. Câu hỏi nghiên cứu

Đề tài sẽ tập trung trả lời cho câu hỏi:

- Thực trạng hoạt động thanh toán quốc tế tại ngân hàng TMCP Kỹ Thƣơng

Việt Nam nhƣ thế nào?

- Tại sao hoạt động thanh toán quốc tế tại các ngân hàng TMCP Kỹ Thƣơng

Việt Nam lại cạnh tranh kém hơn các ngân hàng lớn trong nƣớc cũng nhƣ ngân

hàng nƣớc ngoài?

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

- Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là hoạt động thanh toán quốc tế tại ngân hàng

TMCP Kỹ Thƣơng Việt Nam.

- Về phạm vi nghiên cứu, luận văn nghiên cứu hoạt động thanh toán quốc tế của

ngân hàng TMCP Kỹ Thƣơng Việt Nam trong giai đoạn từ 2007 đến 2014.

3

4. Những đóng góp của luận văn

Luận văn đã trình bày hệ thống lý thuyết cơ bản về thanh toán quốc tế: các

khái niệm, các phƣơng tiện, phƣơng thức, quy trình thanh toán cơ bản trong hoạt

động thanh toán quốc tế tại ngân hàng. Luận văn đƣa ra các tiêu chí đã lựa chọn để

đánh giá về hoạt động thanh toán quốc tế tại Techcombank

Bằng số liệu cụ thể về hoạt động thanh toán quốc tế tại Techcombank, luận

văn tập trung phân tích & đƣa ra bức tranh tổng quát về hoạt động thanh toán quốc

tế tại Techcombank trong mối tƣơng quan so sánh với một số ngân hàng thƣơng

mại trong nƣớc cũng nhƣ nƣớc ngoài.

Luận văn chỉ ra một số hạn chế và nguyên nhân trong việc cạnh tranh kém

hiệu quả hơn về mảng thanh toán quốc tế của Techcombank, từ đó tác giả có đề

xuất một số giải pháp nhằm phát triển hoạt động này hơn nữa tại Techcombank.

5. Kết cấu luận văn

Ngoài phần lời mở đầu, kết luận, danh mục bảng biểu danh mục tài liệu tham

khảo, luận văn đƣợc kết cấu thành 4 chƣơng cụ thể nhƣ sau:

Chƣơng 1: Tổng quan tài liệu và cơ sở lý thuyết về thanh toán quốc tế

Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu

Chƣơng 3: Hoạt động thanh toán quốc tế tại ngân hàng Techcombank

Chƣơng 4: Một số đề xuất phát triển thanh toán quốc tế tại Techcombank

4

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tài liệu từ sách, báo, tạp chí

1. Nguyễn Hồng Đàm, 2005. Vận tải và giao nhận trong ngoại thương. Hà

Nội: NXB Lý luận chính trị.

2. Hà Văn Hội, 2012. Giáo trình thanh toán quốc tế. Hà Nội: NXB Đại học quốc

gia Hà Nội.

3. Phùng Mạnh Hùng, 2007. Rủi ro trong thanh toán quốc tế của ngân hàng

thƣơng mại Việt Nam, Tạp chí ngân hàng, số 8, trang 19-22.

4. Nguyễn Thị Quy, 2008. Dịch vụ ngân hàng hiện đại. Hà Nội: NXB lý luận

chính trị.

5. Võ Thanh Thu, 2005. Hỏi đáp về thanh toán xuất nhập khẩu qua phương

thức tín dụng chứng từ. Hà Nội: NXB Thống Kê.

6. Nguyễn Văn Tiến, 2008. Giáo trình Thanh toán quốc tế. Hà Nội: NXB

Thống kê.

7. Nguyễn Văn Tiến, 2011. Cẩm nang thanh toán quốc tế bằng L/C- Cập nhật

UCP600&ISBP681. Hà Nội: NXB Thống kê.

8. Trần Nguyễn Hợp Châu, 2012. Nâng cao năng lực thanh toán quốc tế tại các

ngân hàng thương mại Việt Nam, tạp chí khoa học và đào tạo ngân hàng, số 122.

9. Huỳnh Thị Lệ Hoa, 2004. Giải pháp phát triển dịch vụ ngân hàng điện tử tại

ngân hàng ngoại thương Việt Nam. Luận văn thạc sỹ kinh tế, Trƣờng Đại học

kinh tế TPHCM.

10. Lê Thị Ngọc Hân, 2010. Giải pháp hạn chế rủi ro trong thanh toán quốc tế tại

ngân hàng thương mại cổ phần xuất nhập khẩu Việt Nam. Luận văn thạc sỹ kinh

tế, Trƣờng đại học kinh tế TPHCM.

11. Phòng thƣơng mại quốc tế, 2010. Bộ tập quán quốc tế về L/C. Hà Nội: NXB

thông tin và truyền thông.

Tài liệu từ ngân hàng

5

12. Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Kỹ Thƣơng, 2007 - 2014. Báo cáo thường niên

của ngân hàng.

13. Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Kỹ Thƣơng, 2007 – 2014. Báo cáo kết quả

hoạt động kinh doanh về TTQT.

14. Ngân hàng Techcombank, Vietcombank, Eximbank, HSBC, Shinhanbank,

ANZ, ACB… , 2010-2014. Báo cáo tài chính hợp nhất theo năm của ngân

hàng.

15. Ngân hàng Techcombank, Tài liệu hướng dẫn nghiệp vụ TTQT & kinh doanh

ngoại tệ.

Các website:

http://thoibaonganhang.vn/

http://www.vietcombank.com.vn/

http://www.techcombank.com.vn/

http://www.hsbc.com.vn/

http://www.vaip.org.vn/

http://www.inntron.com/