CENTRALNA BANKA CRNE GORE FINANSIJSKI IZVJEŠTAJI ZA … · Centralna banka Crne Gore Finansijski izvještaji za godinu završenu na dan 31. decembra 2007. godine (u hiljadama EUR

CENTRALNA BANKA CRNE GORE FINANSIJSKI IZVJEŠTAJI ZA GODINU ZAVRŠENU NA DAN 31. DECEMBAR 2007. GODINE

Centralna banka Crne Gore Finansijski izvještaji za godinu završenu na dan 31. decembra 2007. godine (u hiljadama EUR osim ako nije drugačije naznačeno)

Sadržaj

Strana Izjava o odgovornosti rukovodstva Izvještaj nezavisnog revizora Bilans stanja............................................................................................................................................1 Bilans uspjeha.........................................................................................................................................2 Izvještaj o promjenama na kapitalu.........................................................................................................3 Bilans tokova gotovine ............................................................................................................................4 Napomene uz finansijske izvještaje 1. Djelatnost.......................................................................................................................................5 2. Pregled značajnih računovodstvenih politika ................................................................................7 2.1. Osnove za sastavljanje finansijskih izvještaja...............................................................................7 2.2. Preračunavanje stranih valuta.......................................................................................................9 2.3 Gotovina i gotovinski ekvivalenti .................................................................................................10 2.4 Finansijska sredstva....................................................................................................................10 2.5 Prebijanje finansijskih instrumenta..............................................................................................11 2.6 Prihodi i rashodi od kamata.........................................................................................................11 2.7 Prihodi i rashodi od provizija i naknada.......................................................................................12 2.8 Umanjenje vrijednosti finansijskih sredstava koja se iskazuju po amortizovanoj vrijednosti ......12 2.9 Nematerijalna ulaganja................................................................................................................13 2.10 Osnovna sredstva .......................................................................................................................14 2.11 Investicione nekretnine................................................................................................................15 2.12 Operativni zakup .........................................................................................................................15 2.13 Finansijske obaveze....................................................................................................................15 2.14 Osnivački kapital i rezerve...........................................................................................................15 2.15 Oporezivanje ...............................................................................................................................15 2.16 Numizmatički kovani novac.........................................................................................................15 2.17 Rezervisanja................................................................................................................................16 2.18 Otpremnine..................................................................................................................................16 2.19 Doprinosi za penzijsko i invalidsko osiguranje, zdravstveno osiguranje i osiguranje od

nezaposlenosti ............................................................................................................................16 2.20 Uporedni podaci ..........................................................................................................................16 3. Ključne računovodstvene procjene i prosuđivanja......................................................................17 4. Upravljanje finansijskim rizicima..................................................................................................17 5. Gotovina i depoziti po viđenju .....................................................................................................28 6. Oročeni plasmani kod stranih banaka.........................................................................................29 7. Finansijska sredstva raspoloživa za prodaju..............................................................................29 8. Sredstva kod Međunarodnog monetarnog fonda........................................................................29 9. Krediti i avansi dati Vladi prije početka poslovanja CBCG..........................................................30 10. Krediti i avansi dati domaćim bankama od prethodnika Centralne banke ..................................30 11 Investicione nekretnine................................................................................................................31 12 Nematerijalna ulaganja................................................................................................................32 13. Osnovna sredstva .......................................................................................................................33 14. Ostala sredstva ...........................................................................................................................34 15. Računi banaka i finansijskih institucija ........................................................................................34 16 Računi Vlade i drugih organizacija..............................................................................................35


17. Obaveze prema MMF-u ..............................................................................................................35 18 Ostale obaveze ...........................................................................................................................35 19. Kapital..........................................................................................................................................36 20. Prihodi i rashodi kamata..............................................................................................................36 21. Prihodi i rashodi od naknada i provizija.......................................................................................37 22 Ukidanje obaveza po osnovu primarne emisije prethodnika Centralne banke ...........................37 23. Ostali operativni prihodi...............................................................................................................37 24. Rezervisanja za umanjenje vrijednosti........................................................................................37 25. Troškovi zaposlenih.....................................................................................................................38 26. Ostali troškovi poslovanja............................................................................................................38 27. Gotovina i gotovinski ekvivalenti .................................................................................................39 28. Potencijalne i preuzete obaveze .................................................................................................39 29. Transakcije sa povezanim stranama...........................................................................................40 30. Događaji nastali poslije datuma bilansa stanja ...........................................................................40


(2)

BILANS USPJEHA Na dan 31 Decembar Napomena 2007 2006 Prihodi od kamata 20 16.048 5.671Rashodi kamata 20 (5.817) (1.553)Neto prihodi od kamata 10.231 4.118 Prihodi od naknada i provizija 21 6.043 5.308Rashodi naknada i provizija 21 (231) (250)Neto prihodi od naknada i provizija 5.812 5.058 Ukidanje obaveza po osnovu primarne emisije prethodnika Centralne banke

22 - 5.308

Ostali operativni prihodi 23 722 956Ukidanje rezervisanja/(rezervisanje) za umanjenje vrijednosti 24 536 (637)Kursne razlike, neto (238) (257)Umanjenje vrijednosti finansijskih sredstava, neto (98) (12)Troškovi zaposlenih 25 (4.901) (4.029)Ostali troškovi poslovanja 26 (3.276) (3.692) Neto prihod 8.788 6.813

Prateće napomene na stranama 5 do 40 su sastavni dio ovih finansijskih izvještaja.

Centralna banka Crne Gore Finansijski izvještaji za godinu završenu na dan 31. decembra 2007. (u hiljadama EUR osim ako nije drugačije naznačeno)

(3)

IZVJEŠTAJ O PROMJENAMA NA KAPITALU

Napomena Osnivački kapital

Neraspoređena

dobit i druge

rezerve

Revalori-zacione

rezerve za osnovna sredstva

Revalori-zacione

rezerve za HOV

Ukupno kapital

Stanje na dan 1. januar 2006 2.556 23.514

8.316 - 34.386

Revalorizacioni višak osnovnih sredstava 13 - - 4.164 - 4.164Promjena u finansijskim sredstvima raspoloživim za prodaju - - - (108) (108)Neto prihod priznat direktno u kapitalu - - 4.164 (108) 4.056 Neto prihod za godinu - 6.813 - - 6.813Ukupan prihod priznat za 2006 godinu - 6.813 4.164 (108) 10.869 Prenos neto prihoda iz 2005 Vladi 19 - (5.895) - - (5.895)Ispravka prenosa neto prihoda Vladi - 4 - - 4 Stanje na dan 31. decembar 2006 i 1. januar 2007 2.556 24.436 12.480 (108) 39.364 Smanjenje revalorizacionih rezervi po osnovu otpisa osnovnih sredstava 13 - 403 (403) - -Promjena u finansijskim sredstvima raspoloživim za prodaju - - - 117 117Neto prihod priznat direktno u kapitalu - 403 (403) 117 117 Neto prihod za godinu - 8.788 - - 8.788Ukupan prihod priznat za 2007 godinu - 9.191 (403) 117 8.905 Prenos neto prihoda iz 2006 Vladi 19 - (3.813) - - (3.813)Ispravka prenosa neto prihoda Vladi - (4) - - (4) Stanje na dan 31. decembar 2007

2.556 29.810 12.077 9 44.452



(4)

Bilans tokova gotovine Napomena 2007 2006 Tokovi gotovine iz poslovnih aktivnosti Naplaćene kamate 16.048 5.671 Plaćene kamate (5.817) (1.553)Naplaćene naknade i provizije 6.043 5.308 Plaćene naknade i provizije (231) (250)Naplaćeni ostali operativni prihodi 722 956 Plaćeni troškovi zaposlenima (4.901) (4.029)Plaćeni troškovi poslovanja (2.139) (2.547)Tokovi gotovine iz poslovnih aktivnosti prije promjena u tekućim sredstvima i obavezama

9.725 3.556

Promjene u tekućim sredstvima i obavezama Smanjenje kredita i avansa datih Vladi prije početka poslovanja CBCG 608 9.920 Smanjenje kredita i avansa datih domaćim bankama prije početka poslovanja CBCG 100 271 Povećanje sredstava kod MMF (7.228) -Povećanje finansijskih sredstava raspoloživih za prodaju (1.079) (20.061)(Smanjenje)/povećanje ostalih sredstava (464) 849 Povećanje računa banaka i finansijskih institucija 111.880 134.045 Povećanje obaveza prema MMF-u 7.228 -Povećanje računa Vlade i drugih organizacija 31.687 5.546(Smanjenje)/povećanje ostalih obaveza 169 (9.842)Neto priliv gotovine iz poslovnih aktivnosti 152.626 124.284 Tokovi gotovine iz aktivnosti investiranja Nabavka nematerijalnih ulaganja (70) (83)Nabavka investicionih nekretnina (901) (393)Nabavka osnovnih sredstava (16) (575)Prodaja osnovnih sredstava - 5Neto odliv gotovine iz aktivnosti investiranja (987) (1.046) Tokovi gotovine iz aktivnosti finansiranja Prenos neto prihoda Vladi 19 (1.719) (5.895)Neto odliv gotovine iz aktivnosti finansiranja (1.719) (5.895)

Efekat promjena kurseva valuta na gotovinu i gotovinske ekvivalente (238) (257) Neto smanjenje gotovine i gotovinskih ekvivalenata 149.682 117.086 Gotovina i gotovinski ekvivalenti na početku godine 290.005 172.919 Gotovina i gotovinski ekvivalenti na kraju godine 27 439.687 290.005



(5)

1. Djelatnost Centralna banka Crne Gore (“CBCG”) osnovana je u novembru 2000. godine usvajanjem Zakona o Centralnoj Banci Crne Gore (“Zakon”) u Skupštini Republike Crne Gore. U skladu sa Zakonom, CBCG je preuzela vlasništvo nad imovinom prethodnika Centralne banke, Narodne Banke Crne Gore (“NBCG”) i Zavoda za obračun i plaćanja (“ZOP”) u Podgorici. NBCG je poslovala od 1999. godine i nastala je od Podgoričke filijale Narodne Banke Jugoslavije (NBJ). Svi bivši zaposleni u NBCG i ZOP-u postali su zaposleni u CBCG. U skladu sa Prelaznim i Završnim odredbama Zakona, CBCG je započela sa radom u martu 2001. godine imenovanjem članova Savjeta Centralne banke Crne Gore (“Savjet”), rukovodećeg tijela CBCG. U obavljanju svojih poslova CBCG je samostalna i nezavisna i odgovorna Skupštini Crne Gore. CBCG je 100% vlasništvo Republike Crne Gore. Osnivački kapital CBCG iznosi EUR 2.556 hiljada; dok rezerve CBCG predstavljaju razliku između ukupno identifikovanih sredstava i obaveza naslijeđenih od prethodnika. Naslijeđena sredstva i obaveze bila su predmet pregovora sa Narodnom Bankom Srbije i sporazumom između Republike Srbije i Republike Crne Gore definisana su članstva u međunarodnim finansijskim organizacijama i razgraničena međusobna prava i obaveze. CBCG posluje u skladu sa Zakonom i Statutom Centralne banke. U skladu sa Zakonom, CBCG je odgovorna za monetarnu politiku Republike Crne Gore, uspostavljanje i održavanje pouzdanog bankarskog sistema i efikasnog platnog prometa u Republici. CBCG upravlja deviznim rezervama Republike, izuzev dijelom kojim upravljaju ovlašćene banke. Od uvođenja EUR-a, 1. januara 2002. godine, monetarna politika CBCG je zasnovana na Euru (“EUR”) kao monetarnoj jedinici, sredstvu plaćanja i valuti u kojoj se iskazuju rezerve. U sprovođenju gore navedenih aktivnosti, CBCG ima sljedeća, Zakonom utvrđena, ovlašćenja: • Izdaje i oduzima dozvolu za rad banaka i finansijskih institucija u Republici, reguliše i

kontroliše njihov rad • Sprovodi postupak stečaja i likvidacije banaka i finansijskih institucija u Republici; • Daje kredite iz svojih rezervi poslovnim bankama koje imaju dozvolu za rad u Republici,

pod uslovima utvrđenim ovim zakonom; • Propisuje i sprovodi mjere, reguliše i kontroliše platni promet, poravnanje i

međubankarski obračun u Republici; • Obavlja i kontroliše platni promet u zemlji i sa inostranstvom; • Obavlja djelatnost bankara, savjetnika i fiskalnog zastupnika organa i organizacija

Republike; • Kupuje i prodaje valute i plemenite metale za svoj račun ili za račun Republike;


(6)

1. Djelatnost (nastavak) • Kupuje i prodaje hartije od vrijednosti, na sekundarnom tržištu, koje je emitovala

Republika, država članica Evropske Unije ili druga država određena propisom Centralne banke;

• Vrši redovne makroekonomske analize, uključujući monetarne, fiskalne, finansijske i platno bilansne analize privrede Republike i daje Vladi preporuke iz oblasti ekonomske politike;

• Priprema i učestvuje u pripremi zakona i drugih propisa iz oblasti monetarnog, deviznog i bankarskog sistema, u skladu sa međunarodnim standardima, uključujući utvrđivanje rezervi za razne vrste depozita;

• Pruža bankarske usluge u korist stranih vlada, stranih centralnih banaka, kao i u korist međunarodnih organizacija i drugih međunarodnih institucija u kojima Centralna banka ili Republika učestvuju;

• Prima depozite od banaka, državnih organa i organizacija; • Otvara i vodi račune za potrebe državnih organa i organizacija, domaćih i stranih

banaka, međunarodnih finansijskih institucija i donatorskih organizacija; • Propisuje način obavljanja djelatnosti dilera i banaka u deviznim transakcijama,

određuje limite na devizne pozicije dilera i banaka i vrši njihovu kontrolu; • Može biti vlasnik i upravljati sa jednim ili više platnih sistema, uključujući jedan sistem

bruto poravnanja velikih plaćanja; • Može upravljati sistemom neto poravnanja plaćanja manjih vrijednosti; • Obezbjeđuje novčanice i kovani novac u količinama koje su odgovarajuće za

zadovoljavanje potreba finansijskih transakcija; • Upravlja deviznim rezervama Republike, izuzev dijelom kojim upravljaju ovlašćene

banke; • Otvara račune u inostranstvu; • Obavlja druge poslove utvrđene ovim i drugim zakonima. U vođenju monetarne politike, aktivnosti CBCG su ograničene Zakonom, koji ne dozvoljava banci: • Da vrši emisiju novca; • Da odobrava kredite Vladi Republike Crne Gore i drugim pravnim i fizičkim licima, osim

pod uslovima propisanim Zakonom o CBCG; • Da jemči za obaveze Republike. Sjedište CBCG je u Podgorici, Bulevar Sv. Petra Cetinjskog 7, 81000 Podgorica. Sa stanjem na dan 31. decembra 2007. godine, broj zaposlenih u CBCG je bio 274 (2006: 296).


(7)

1. Djelatnost (nastavak) Okruženje u kojem posluje CBCG Obnavljanjem državnosti i nezavisnosti Crne Gore, 21. maja 2006. godine, Crna Gora je postala država sa punim međunarodno pravnim subjektivitetom i stekla osnovne preduslove za članstvo u međunarodnim finansijskim institucijama. Zakonom o članstvu Republike Crne Gore u Međunarodnom monetarnom fondu i drugim međunarodnim finansijskim institucijama (“Službeni list RCG”, br.66/06) Centralna banka Crne Gore je postala i fiskalni agent i depozitar sredstava MMF-a, dok je za grupaciju Svjetske banke fiskalni agent Ministarstvo finansija, a depozitar Centralna banka. Članstvo u grupaciji Svjetske banke regulisano je izdavanjem nota i uplatom propisanog iznosa kapitala. Članstvo u Međunarodnom monetarnom fondu regulisano je nakon što je Odbor MMF-a definisao visinu članske kvote u iznosu od 27.500 hiljada specijalnih prava vučenja (Special Drawing Right – SDR), a zatim je izvršena uplata u iznosu od 24% kvote u valuti koja se primjenjuje u Crnoj Gori, dok je za preostali iznos izdata nota. Uplata članske kvote za članstvo Crne Gore u Međunarodnom monetarnom fondu izvršena je 17. aprila 2007. godine. Članstvo u međunarodnim finansijskim organizacijama je značajno za državu sa više aspekata. Država je dobila veći kredibilitet u međunarodnim krugovima, a međunarodni investitori na osnovu izvještaja ovih organizacija dobijaju informacije o privrednim kretanjima u zemlji. 2. Pregled značajnih računovodstvenih politika Osnovne računovodstvene politike primijenjene za sastavljanje ovih finansijskih izvještaja navedene su u daljem tekstu. Ove politike su dosljedno primijenjene na sve prikazane godine, osim ako nije drugačije naznačeno. 2.1 Osnove za sastavljanje finansijskih izvještaja Finansijski izvještaji Centralne banke Crne Gore su pripremljeni u skladu sa Međunarodnim Standardima Finansijskog Izvještavanja (MSFI). Finansijski izvještaji su sastavljeni prema konceptu istorijskih troškova, modifikovanom za revalorizaciju osnovnih sredstava i finansijskih sredstava raspoloživih za prodaju. Sastavljanje finansijskih izvještaja u skladu sa MFSI zahtijeva primjenu određenih kritičkih računovodstvenih procjena. To zahtijeva od rukovodstva da vrši prosuđivanje u procesu primjene računovodstvenih politika. Oblasti koje uključuju viši nivo prosuđivanja ili kompleksnosti, ili oblasti gdje su pretpostavke i procjene značajne za finansijske izvještaje, su prikazane u Napomeni 3. (a) Primjena novih ili revidiranih Standarda i Tumačenja

Određeni novi MSFI su stupili na snagu 1. januara 2007. godine. U tekstu niže je data lista novih ili dopunjenih standarda i tumačenja koji su, ili u budućnosti mogu biti, relevantni za poslovanje CBCG kao i priroda njihovog uticaja na računovodstevene politike CBCG.


(8)

2. Pregled značajnih računovodstvenih politika (nastavak)

2.1 Osnove za sastavljanje finansijskih izvještaja (nastavak) MSFI 7 - „Finansijski instrumenti: Objelodanjivanja i komplementarne dopune MRS 1 – Prikazivanje finansijskih izvještaja – Objelodanjivanje promjena na kapitalu“ (stupio na snagu 1. januara 2007. godine). Standard uvodi nova objelodanjivanja kako bi se poboljšao kvalitet informacija o finansijskim instrumentima uključujući kvantitativne aspekte izloženosti riziku i metode upravljanja rizikom. Nova kvantitativna objelodanjivanja obezbjeđuju informacije o stepenu izloženosti riziku, na osnovu interno pribavljenjih informacija od strane ključnog osoblja rukovodstva. Kvalitativna i kvantitativna objelodanjivanja pokrivaju izloženost kreditnom riziku, riziku likvidnosti i tržišnom riziku, uključujući analizu osjetljivosti na tržišni rizik. MSFI 7 zamjenjuje MRS 30 - „Objelodanjivanja u Finansijskim Izvještajima banaka i drugih finansijskih organizacija“ i neke zahtjeve MRS 32 - „Finansijski Instrumenti: Objelodanjivanje i Prikazivanje“. Dopuna MRS 1 uvodi objelodanjivanja o nivou kapitala entiteta i načinu upravljanja kapitalom. Nova objelodanjivanja su sadržana u ovim finansijskim izvještajima.

Ostali novi standardi ili tumačenja. CBCG je primijenila sljedeće nove standarde ili tumačenja koja su stupila na snagu 1. januara 2007. godine:

IFRIC 7 – Primjena koncepta preračuna prema MRS 29 – „Finansijsko izvještavanje u

hiperinflatornim privredama“ (stupio na snagu 1. marta 2006. godine);

IFRIC 8 – „Djelokrug MSFI 2” (stupio na snagu 1. maja 2006. godine);

IFRIC 9 – „Ponovna procjena ugrađenih derivata” (stupio na snagu 1. juna 2006. godine);

IFRIC 10 – „Periodično finansijsko izvještavanje i obezvređenje” (stupio na snagu 1. novembra 2006. godine).

Primjena ovih novih tumačenja koji su važeći u 2007. godini nije imala materijalno značajan uticaj na finansijske izvještaje CBCG. b) Standardi, dopune i tumačenja postojećih standarda koji nijesu stupili na snagu Objavljeni su određeni novi standardi ili tumačenja koji su obavezni za računovodstvene periode CBCG koji počinju na dan ili poslije 1. januara 2008. godine, ili kasnije periode, a koje CBCG nije ranije usvojila:

MSFI 8 – „Poslovni segmenti” (stupa na snagu 1. januara 2009. godine);

MRS 23 (Dopuna) – „Troškovi pozajmljivanja” (stupa na snagu 1. januara 2009. godine);

IFRIC 11, MSFI 2 – ”Transakcije sa akcijama grupe i sa otkupljenim sopstvenim akcijama” (stupio na snagu 1. marta 2007. godine);

IFRIC 12 – 'Ugovori o koncesiji za pružanje usluga“ (stupio na snagu 1. januara 2008.

godine);

IFRIC 13 – '“Programi nagrada za lojalne kupce“ (stupa na snagu 1. jula 2008. godine);


(9)

2. Pregled značajnih računovodstvenih politika (nastavak)

2.1 Osnove za sastavljanje finansijskih izvještaja (nastavak)

IFRIC 14, IAS 19 – “Ograničenje definisanih naknada, minimalni zahtjevi finansiranja i njihovo uzajamno djelovanje“ (stupio na snagu 1. januara 2008. godine). Ne očekuje se da novi standardi ili tumačenja značajno utiču na finansijske izvještaje CBCG.

MRS 1 – “Prikazivanje finansijskih izvještaja” (dopunjen septembra 2007. godine; stupa na snagu za godišnje periode koji počinju na dan ili poslije 1. januara 2009. godine). Glavna promjena u MRS 1 je zamjena bilansa uspjeha Izvještajem o priznatim prihodima i troškovima koji će uključiti sve nevlasničke promjene na kapitalu, kao što je revalorizacija finansijskih sredstava raspoloživih za prodaju. Alternativno, entitetima će biti dozvoljeno da prikažu dva izvještaja: Bilans uspjeha i Izveštaj o priznatim prihodima i troškovima. Dopunjen MRS 1 takođe uvodi i zahtjev za prikazivanje izvještaja o finansijskom položaju (bilans stanja) na početku najranijeg uporednog perioda, kada je entitet izmijenio uporedne podatke zbog reklasifikacije, izmjena u računovodstvenim politikama ili korekcija grešaka. CBCG očekuje da će revidiran MRS 1 uticati na prezentaciju njenih finansijskih izvještaja, ali da neće imati uticaj na priznavanje i odmjeravanje specifičnih transakcija i stanja.

2.2 Preračunavanje stranih valuta (a) Funkcionalna i valuta prikazivanja Stavke uključene u finansijske izvještaje CBCG se odmjeravaju korišćenjem valute primarnog privrednog okruženja u kom Banka posluje (’’funkcionalna valuta’’). Finansijski izvještaji su prikazani u EUR koji predstavlja funkcionalnu i valutu prikazivanja Banke. (b) Transakcije i stanja Transakcije u stranoj valuti se preračunavaju u funkcionalnu valutu primjenom deviznih kurseva važećih na dan transakcije. Pozitivne i negativne kursne razlike nastale iz izmirenja takvih transakcija i iz preračuna monetarnih sredstava i obaveza izraženih u stranim valutama na kraju godine, priznaju se u bilansu uspjeha. Na dan 31. decembra 2007. godine, zvanični srednji kursevi stranih valuta bili su kao što slijedi:

31. decembar 2007 31. decembar 20061 USD 0,6806 0,75931 CHF 0,6023 0,62231 GBP 1,3609 1,48921 SDR 1,0740 1,1420

Specijalna prava vučenja (Special Drawing Right SDR) su kamatonosna sredstva koje izdaje MMF, a čine dio ukupnih deviznih rezervi zemlje članice MMF-a.


(10)

2. Pregled značajnih računovodstvenih politika (nastavak) 2.3 Gotovina i gotovinski ekvivalenti Za potrebe izvještaja o novčanim tokovima, gotovina i gotovinski ekvivalenti obuhvataju stanja sa rokom dospjeća kraćim od tri mjeseca od dana pribavljanja, uključujući gotovinu u trezoru i depozite po viđenju i kratkoročne plasmane kod stranih banaka. 2.4 Finansijska sredstva CBCG je klasifikovala finansijska sredstva u sljedeće kategorije: krediti i potraživanja i finansijska sredstva raspoloživa za prodaju. Rukovodstvo vrši klasifikaciju svojih finansijskih sredstava pri inicijalnom priznavanju. Tokom obračunskog perioda CBCG nije klasifikovala finansijska sredstva u sljedeće kategorije: finansijska sredstva po fer vrijednosti kroz bilans uspjeha i ulaganja koja se drže do dospjeća. (a) Krediti i potraživanja Krediti i potraživanja su nederivativna finansijska sredstva sa fiksnim ili odredivim isplatama koja nijesu kotirana na aktivnom tržištu. Svi krediti i pozajmice se inicijalno priznaju po fer vrijednosti. Svi krediti i pozajmice priznaju se kada se sredstva prenesu korisniku. Nakon inicijalnog priznavanja, naknadna odmjeravanja se vrše po amortizovanoj vrijednosti korišćenjem metode efektivne kamatne stope. Ova kategorija uključuje kredite date prije početka poslovanja CBCG. Kao što je navedeno u Napomeni 1, aktivnosti CBCG su ograničene Zakonom u pogledu sredstava monetarne politike, koja zabranjuju CBCG da odobrava kredite Vladi Crne Gore ili drugim organizacijama i pojedincima, osim pod posebnim uslovima propisanim Zakonom. (b) Finansijska sredstva raspoloživa za prodaju Finansijska sredstva raspoloživa za prodaju su sredstva za koja postoji namjera da se drže neodređeni vremenski period, koja mogu da se prodaju prema potrebi za likvidnošću ili zbog promjena kamatne stope, deviznog kursa ili cijene kapitala. Redovna kupovina i prodaja ulaganja se priznaju na dan transakcije, a to je dan kada se Banka obavezala da će kupiti ili prodati sredstvo. Finansijska sredstva se inicijalno priznaju po fer vrijednosti uvećanoj za transakcione troškove.


(11)

2. Pregled značajnih računovodstvenih politika (nastavak) 2.4 Finansijska sredstva (nastavak) Finansijska sredstva raspoloživa za prodaju se nakon inicijalnog priznavanja iskazuju po fer vrijednosti. Dobici i gubici proistekli iz promjena u fer vrijednosti finansijskih sredstava raspoloživih za prodaju priznaju se direktno u kapitalu, do momenta otuđenja ili umanjenja vrijednosti usljed obezvređenja. Tada se kumulirani dobici ili gubici, prvobitno priznati u kapitalu, priznaju u bilansu uspjeha. Međutim, kamata obračunata primjenom metode efektivne kamatne stope i pozitivne i negativne kursne razlike koje se odnose na promjene u vrijednosti monetarnih sredstava klasifikovanih kao raspoloživa za prodaju priznaju se u bilansu uspjeha. Fer vrijednost finansijskih sredstava, koja se kotiraju na berzi, zasniva se na tekućim cijenama ponude. Ukoliko tržište nekog finansijskog sredstva nije aktivno, CBCG utvrđuje fer vrijednost tehnikama procjene. To uključuje primjenu nedavnih transakcija između nezavisnih strana, pozivanje na druge instrumente koji su suštinski isti, analizu diskontovanih novčanih tokova i drugih tehnika procjene koje koriste učesnici na tržištu. 2.5 Prebijanje finansijskih instrumenta Finansijska sredstva i obaveze se prebijaju, a u bilansu stanja se iskazuje neto iznos kada postoji zakonsko pravo da se izvrši prebijanje priznatih iznosa i namjera da se izmire na neto osnovi ili da se istovremeno proda sredstvo i namiri obaveza. 2.6 Prihodi i rashodi od kamata Prihodi i rashodi od kamata za sve kamatonosne finansijske instrumente se priznaju u okviru „prihoda od kamata“ i „rashoda kamata“ u bilansu uspjeha koristeći metod efektivne kamatne stope. Metod efektivne kamatne stope je metod za obračun troškova otplate finansijskih sredstava ili finansijskih obaveza kao i za alokaciju prihoda od kamata i rashoda kamata tokom odnosnog perioda. Efektivna kamatna stopa je stopa koja tačno svodi procijenjena buduća plaćanja ili naplate kroz očekivani životni vijek finansijskog instrumenta ili, kada je to prikladno, u kraćem vremenskom periodu na neto knjigovodstvenu vrijednost finansijskih sredstava ili finansijskih obaveza. Kada računa efektivnu kamatnu stopu, CBCG procjenjuje tokove gotovine uzimajući u obzir sve ugovorene uslove finansijskog instrumenta ali ne i buduće kreditne gubitke.


(12)

2. Pregled značajnih računovodstvenih politika (nastavak) 2.6 Prihodi i rashodi od kamata (nastavak) Kada se finansijsko sredstvo ili grupa srodnih finansijskih sredstava otpiše kao rezultat gubitka usljed umanjenja vrijednosti, prihod od kamate se priznaje na osnovu kamatne stope korišćene pri diskontovanju budućih tokova gotovine pri odmjeravanju gubitka zbog umanjenja vrijednosti. 2.7 Prihodi i rashodi od naknada i provizija Prihodi i rashodi od naknada i provizija priznaju se na principu fakturisane realizacije u momentu kada je usluga pružena. Naknade i provizije prevashodno čine naknade za usluge platnog prometa u zemlji, naknade za poslove fiskalnog agenta, i naknade za druge usluge koje CBCG pruža u skladu sa Zakonom. CBCG nije obračunavala naknade za kredite iz Napomene 2.4a. 2.8 Umanjenje vrijednosti finansijskih sredstava koja se vode po amortizovanoj vrijednosti CBCG procjenjuje na svaki datum bilansa stanja da li postoji objektivan dokaz da je vrijednost finansijskog sredstva ili grupe finansijskih sredstava umanjenja. Vrijednost finansijskog sredstva ili grupe finansijskih sredstva je umanjena i gubici po tom osnovu se priznaju samo ako postoji objektivan dokaz da je vrijednost umanjena kao rezultat jednog ili više događaja koji su nastali nakon početnog procjenjivanja sredstva (slučaj gubitak) i kada slučaj (ili slučajevi) gubitka utiče na procijenjene buduće novčane tokove finansijskog sredstva ili grupe finansijskih sredstava koji mogu biti pouzdano procijenjeni. Kriterijumi koje CBCG koristi da odredi da li postoji objektivan dokaz da je vrijednost umanjenja uključuju: • Kašnjenja u plaćanju ugovorene otplate glavnice ili kamate, • Da dužnik ima poteškoće sa novčanim tokovima (npr.smanjenje pokazatelja adekvatnosti

kapitala, smanjenje profitabilnosti), • Kršenje zaštitnih odredbi iz ugovora o kreditu ili uslova kreditiranja, • Započinjanje postupka stečaja, • Pogoršanje konkurentske pozicije dužnika, • Smanjenje vrijednosti instrumenata obezbjeđenja. Procijenjeni period između nastanka gubitka i njegove identifikacije je određen od strane rukovodstva za svaku grupu finansijskih sredstava. Generalno, dužina perioda se kreće od 3 do 12 mjeseci, u izuzetnim slučajevima, mogući su duži periodi. Banka procjenjuje da li postoji objektivan dokaz o umanjenju vrijednosti pojedinačno za svako finansijsko sredstvo. Iznos gubitka je utvrđen kao razlika između knjigovodstvene vrijednosti sredstva i sadašnje vrijednosti procijenjenih budućih novčanih tokova (isključujući buduće kreditne gubitke koji nijesu nastali), diskontovanih po prvobitnoj efektivnoj kamatnoj stopi. Knjigovodstvena vrijednost sredstva se smanjuje preko računa ispravke vrijednosti i gubitak se priznaje u bilansu uspjeha.


(13)

2. Pregled značajnih računovodstvenih politika (nastavak) 2.8 Umanjenje vrijednosti finansijskih sredstava koja se vode po amortizovanoj

vrijednosti (nastavak) Obračun sadašnje vrijednosti procijenjenih budućih novčanih tokova finansijskih sredstava koja su obezbijeđena finansijskim sredstvom kao instrumentom obezbjeđenja, odražava novčani tok koji može proisteći poništenjem prava umanjenog za troškove pribavljanja i prodaje instrumenta obezbjeđenja, bez obzira na to da li je ili nije to poništenje vjerovatno. Kada je kredit nenaplativ, otpisuje se preko računa ispravke vrijednosti za obezvređenje kredita. Takvi krediti se otpisuju nakon što se završe sve neophodne procedure i utvrdi iznos gubitka. Ako se u narednom periodu iznos gubitka zbog umanjenja vrijednosti smanji i smanjenje se može objektivno povezati sa događajem nakon što je umanjenje vrijednosti priznato (kao što je poboljšanje dužnikovog kreditnog rejtinga), prethodno priznati gubitak zbog umanjenja vrijednosti se ukida korekcijom na računu ispravke vrijednosti. Iznos korekcije se priznaje u bilansu uspjeha kao smanjenje gubitka po osnovu umanjenja vrijednosti kredita. 2.9 Nematerijalna ulaganja Stečene licence računarskih softvera kapitalizuju se u iznosu troškova nastalih u sticanju i stavljanju u upotrebu softvera. Izdaci vezani za razvoj novih kompjuterskih softvera priznaju se kao trošak u periodu kada nastanu. Izdaci direktno povezani sa razvojem postojećih softverskih aplikacija koje kontroliše CBCG se kapitalizuju samo kada je vjerovatno da će banka generisati ekonomsku korist pripisivu tom ulaganju i kada se troškovi mogu pouzdano odmjeriti. Direktno pripisivi troškovi uključuju troškove zaposlenih u timu koji je razvio softver. Trošak kojim se poboljšavaju i pospješuju performanse računarskih programa koje prevazilaze njihove prvobitne specifikacije priznaje se kao povećanje kapitala i dodaje se prvobitnim troškovima softvera. Računarski softver se amortizuje primjenom proporcionalne metode, tokom njegovog korisnog vijeka upotrebe, ali ne duže od pet godina. Ostali troškovi vezani za održavanje softverskih programa se priznaju kao trošak perioda u kom su nastali. Nematerijalna ulaganja podliježu provjeri da li je došlo do umanjenja njihove vrijednosti uvijek kada događaji ili izmijenjene okolnosti ukažu da knjigovodstvena vrijednost možda neće biti nadoknadiva. Gubitak zbog umanjenja vrijednosti se priznaje u visini iznosa za koji je knjigovodstvena vrijednost sredstva veća od njegove nadoknadive vrijednosti. Nadoknadiva vrijednost je vrijednost veća od fer vrijednosti sredstva umanjena za troškove prodaje i vrijednosti u upotrebi. Za svrhu procjene umanjenja vrijednosti, sredstva se grupišu na najnižim nivoima na kojima mogu da se utvrde odvojeni prepoznatljivi novčani tokovi (jedinice koje generišu gotovinu).


(14)

2. Pregled značajnih računovodstvenih politika (nastavak) 2.10 Osnovna sredstva Osnovna sredstva CBCG se, kako je niže navedeno, iskazuju po nabavnoj ili revalorizovanoj vrijednosti umanjenoj za kumuliranu ispravku vrijednosti. Zemljište se iskazuje po nabavnoj vrijednosti i ne podliježe amortizaciji. Naknadni troškovi se uključuju u nabavnu vrijednost sredstva ili se priznaju kao posebno sredstvo, ukoliko je primjenljivo, samo kada postoji vjerovatnoća da će Banka u budućnosti imati ekonomsku korist od tog sredstva i ako se njegova vrijednost može pouzdano odmjeriti. Svi drugi troškovi tekućeg održavanja terete bilans uspjeha finansijskog perioda u kome su nastali. Amortizacija drugih sredstava se obračunava primjenom proporcionalne metode kako bi se rasporedila njihova nabavna ili revalorizovana vrijednost do njihove rezidualne vrijednosti tokom njihovog procijenjenog vijeka trajanja, kao što slijedi: Zgrade 50 - 75 godinaKompjuteri 3 godineNamještaj i oprema 5-10 godinaMotorna vozila 7 godina Dobici i gubici po osnovu otuđenja osnovnih sredstava se utvrđuju kao razlika između novčanog priliva i knjigovodstvene vrijednosti i iskazuju se u bilansu uspjeha u okviru ostalih operativnih troškova. Rezidualna vrijednost i korisni vijek upotrebe sredstva se revidiraju, i po potrebi koriguju, na datum svakog bilansa stanja. Provjera da li je došlo do umanjenja vrijednosti osnovnih sredstava vrši se kada događaji ili izmijenjene okolnosti ukažu da knjigovodstvena vrijednost možda neće biti nadoknadiva. Gubitak zbog umanjenja vrijednosti se priznaje u visini iznosa za koji je knjigovodstvena vrijednost sredstva veća od njegove nadoknadive vrijednosti. Nadoknadiva vrijednost je vrijednost veća od fer vrijednosti sredstva umanjene za troškove prodaje i vrijednosti u upotrebi. Za svrhu procjene umanjenja vrijednosti, sredstva se grupišu na najnižim nivoima na kojima mogu da se utvrde odvojeni prepoznatljivi novčani tokovi (jedinice koje generišu gotovinu). Osnovna sredstva podliježu redovnoj revalorizaciji. Učestalost revalorizacije zavisi od kretanja fer vrijednosti sredstava koja se revalorizuju. Kada se sredstvo revalorizuje, njegova kumulirana revalorizacija, do datuma nove revalorizacije, se preračunava u srazmjeri sa izmjenom njegove bruto knjigovodstvene vrijednosti, tako da knjigovodstvena vrijednost sredstva nakon revalorizacije bude jednaka njegovoj revalorizovanoj vrijednosti. Povećanje knjigovodstvene vrijednosti osnovnih sredstava po osnovu revalorizacije iskazuje se na računu revalorizacione rezerve u okviru kapitala. Smanjenja knjigovodstvene vrijednosti kojima se umanjuju prethodna povećanja vrijednosti istih sredstava terete direktno revalorizacione rezerve; sva ostala smanjenja terete bilans uspjeha. Revalorizaciona rezerva se prenosi direktno u neraspoređenu dobit/[kumulirani gubitak] kada se revalorizovana sredstva povuku iz upotrebe ili prodaju.


(15)

2. Pregled značajnih računovodstvenih politika (nastavak) 2.11 Investicione nekretnine Investicione nekretnine uključuju poslovni prostor koji ne koristi CBCG i koji se izdaje eksterno, uglavnom poslovnim bankama. Investicione nekretnine se iskazuju po nabavnoj vrijednosti, umanjenoj za kumuliranu ispravku vrijednosti. Amortizacija investicionih nekretnina se obračunava korišćenjem proporcionalne metode za alokaciju njihovih vrijednosti do rezidualne vrijednosti tokom njihovog očekivanog vijeka korišćenja, koji se kreće od 50 do 75 godina. 2.12 Operativni zakup Zakupi u kojima zakupodavac zadržava značajniji dio rizika i koristi od vlasništva klasifikuju se kao operativni zakupi (lizing). Sredstva koja su data u operativni lizing uključena su u poziciju investicione nekretnine u bilansu stanja. Amortizuju se tokom njihovog očekivanog vijeka upotrebe na način konzistentan sa sličnim sredstvima koja su u vlasništvu Banke. Prihodi po osnovu lizinga (bez bilo koje stimulacije date korisniku lizinga) priznaju se kao prihod u bilansu uspjeha, u jednakim godišnjim iznosima, tokom perioda trajanja lizinga. 2.13 Finansijske obaveze Finansijske obaveze se inicijalno priznaju po fer vrijednosti koja je uobičajeno vrijednost priliva, umanjena za nastale transakcione troškove. U narednim periodima finansijske obaveze se odmjeravaju po amortizovanoj vrijednosti, primjenom metode efektivne kamatne stope. 2.14 Osnivački kapital i rezerve Sa stanjem na dan izdavanja ovih finansijskih izvještaja, osnivački kapital uplaćen od strane Vlade Crne Gore na osnovu Protokola i Aneksa protokola o načinu uplate kapitala, iznosi EUR 2.556 hiljada. Neraspoređena dobit i ostale rezerve CBCG potiču iz razlike ukupne aktive i ukupne pasive koje je CBCG naslijedila od Narodne Banke Crne Gore, prethodnika Centralne banke. 2.15 Oporezivanje U skladu sa Zakonom, CBCG je oslobođena plaćanja poreza na dobit. Ostali porezi iskazani su u okviru troškova poslovanja. Iznosi poreza koji je Banka u obavezi da plati su iskazani u okviru ostalih obaveza kao obaveza za poreze. 2.16 Numizmatički kovani novac Numizmatički kovani novac se vrednuje po cijeni koštanja i neto prodajnoj vrijednosti.


(16)

2. Pregled značajnih računovodstvenih politika (nastavak) 2.17 Rezervisanja Rezervisanja za odštetne zahtjeve po sudskim sporovima se priznaju kada: CBCG ima postojeću zakonsku ili ugovorenu obavezu koja je rezultat prošlih događaja; kada je u većoj mjeri vjerovatno da će podmirenje obaveze iziskivati odliv sredstava; kada se može pouzdano procijeniti iznos obaveze. Kada postoji veći broj sličnih obaveza, vjerovatnoća da će doći do odliva sredstava za izmirenje obaveze se utvrđuje uzimanjem u obzir vrste obaveza kao cjeline. Rezervisanje se priznaje čak i kad je vjerovatnoća odliva sredstava u odnosu na stavku uključenu u istu vrstu obaveza mala. Rezervisanja se odmjeravaju po sadašnjoj vrijednosti očekivanih izdataka za izmirenje obaveze, primjenom stope prije oporezivanja, koja odražava tekuću tržišnu procjenu vremenske vrijednosti novca i specifične rizike povezane sa obavezom. Povećanje rezervisanja zbog isteka vremena se priznaje kao trošak kamata. 2.18 Otpremnine Otpremnine se isplaćuju pri raskidu radnog odnosa od strane CBCG prije datuma redovnog penzionisanja, ili kada zaposleni prihvati sporazumni raskid radnog odnosa u zamjenu za otpremninu. Banka priznaje otpremninu pri raskidu radnog odnosa kada je evidentno obavezno da: ili raskine radni odnos sa zaposlenim u skladu sa detaljnim zvaničnim planom, bez mogućnosti odustajanja; ili da obezbijedi otpremninu za prestanak radnog odnosa u cilju smanjenja broja zaposlenih. Otpremnine koje dospijevaju u razdoblju dužem od 12 mjeseci nakon datuma bilansa stanja svode se na sadašnju vrijednost. 2.19 Doprinosi za penzijsko i invalidsko osiguranje, zdravstveno osiguranje i osiguranje od nezaposlenosti CBCG plaća državnim fondovima za sve zaposlene obavezne doprinose za penzijsko i invalidsko osiguranje, zdravstveno osiguranje i osiguranje od nezaposlenosti. Doprinosi se obračunavaju po stopi od 20,0% na bruto zaradu (doprinosi na teret zaposlenog) i po stopi od 16,10% na bruto zaradu (doprinosi na teret poslodavca). Doprinosi se iskazuju kao trošak u momentu nastanka i iskazani su u bilansu uspjeha u okviru troškova zaposlenih. CBCG nema drugih obaveza za doprinose izuzev obaveza za navedene doprinose. 2.20 Uporedni podaci Gdje je bilo potrebno uporedni podaci za 2006. godinu su reklasifikovani da bi se vjerno odrazile promjene u 2007. godini, kao što slijedi: • Investicione nekretnine sa knjigovodstvenom vrijednošću od EUR 4.699 hiljada (2006:

EUR 3.878 hiljada) su isključene iz osnovnih sredstava i prikazane kao posebna pozicija u bilansu stanja (vidjeti napomenu 11);

• Nematerijalna ulaganja sa knjigovodstvenom vrijednošću od EUR 491 hiljada (2006: EUR

618 hiljada) su isključena iz osnovnih sredstava i prikazana kao posebna pozicija u bilansu stanja (vidjeti napomenu 12).

• Ostali troškovi poslovanja za 2006. godinu (napomena 26) su reklasifikovani kako bi bili

komparativni sa izmjenama u 2007. godini, kao i rashodi naknada (EUR 229 hiljada, napomena 21) i djelimično troškovi zaposlenih (EUR 21 hiljada, napomena 25).


(17)

3. Ključne računovodstvene procjene i prosuđivanja CBCG primenjuje procjene i pretpostavke koje će uticati na iznose sredstava i obaveza sadržanih u finansijskim izvještajima u narednoj finansijskoj godini. Procjene i prosuđivanja se kontinuirano vrednuju i zasnivaju se na istorijskom iskustvu i drugim faktorima, uključujući očekivanja budućih događaja za koje se vjeruje da će u datim okolnostima biti razumna. (a) Rezervisanja Rezervisanja su u velikoj mjeri zasnovana na prosuđivanju, naročito u slučajevima pravnih sporova. CBCG procjenjuje vjerovatnoću nastanka negativnog ishoda koji je rezultat prošlih događaja i ukoliko je ta vjerovatnoća veća od 50%, CBCG formira rezervisanje za cjelokupan iznos obaveze. Rukovodstvo CBCG je veoma oprezno u ovim procjenama, ali usljed značajnog stepena neizvjesnosti, u pojedinim slučajevima su moguća odstupanja između procijenjenog ishoda i stvarnog ishoda događaja. (b) Kretanja na globalnim finansijskim tržištima Tokom 2007. godine došlo je do velikog povećanja aktiviranja hipoteka na američkom tržištu nekretnina. Efekti su se proširili van američkog tržišta nekretnina, pošto su investitori ponovo procijenili svoju izloženost riziku, što je dovelo do povećanja kolebljivosti i nižoj likvidnosti u fiksnim prihodima, kapitalu i tržištima derivata. Rukovodstvo je analiziralo situaciju na globalnom finansijskom tržištu i zaključilo da kreditni krah nema značajnog uticaja na finansijski položaj Centralne banke Crne Gore na dan 31. decembar 2007. godine. 4. Upravljanje finansijskim rizicima Aktivnosti Centralne banke se izlažu brojnim finansijskim rizicima i ove aktivnosti uključuju analize, procjene, prihvatanje i upravljanje rizicima ili kombinovanim rizicima do određenog nivoa. Preuzimanje rizika je neodvojivi dio poslovanja, a operativni rizici njegov su neizbježni element. Stoga je cilj Centralne banke da postigne adekvatnu ravnotežu između rizika i koristi koja se želi ostvariti i da minimizira potencijalne štetne efekte na svoje finansijske performanse. Politike upravljanja rizicima u Centralnoj banci su kreirane sa ciljem da identifikuju i analiziraju rizike, da uspostave adekvatne limite rizika i kontrole, da prate rizike i kretanja do postavljenih limita, sredstvima pouzdanog i pravovremenog sistema informisanja. Centralna banka redovno ažurira politike upravljanja rizicima i sisteme informisanja kako bi odrazile sve promjene na tržištima, proizvodima i u najboljim praksama. Upravljanje rizicima se sprovodi u okviru Sektora za finansijske i bankarske operacije, na bazi politika koje je usvojio Savjet Centralne banke. Sektor za finansijske i bankarske operacije identifikuje i procjenjuje finansijske rizike u saradnji sa drugim odjeljenjima u Centralnoj banci. Savjet definiše pisane procedure za svobuhvatno upravljanje rizicima, kao i pisane procedure kojima se pokrivaju specifična područja kao što su rizik promjene kursa valuta, rizik promjene kamatnih stopa, rizik likvidnosti i kreditni rizik. Najvažnije vrste rizika su kreditni rizik, rizik likvidnosti i tržišni rizik. Tržišni rizik obuhvata rizik valuta, rizik promjene kamatnih stopa i druge rizike promjene cijena.


(18)

4. Upravljanje finansijskim rizicima (nastavak) 4.1 Kreditni rizik Centralna banka je izložena kreditnom riziku, koji se definiše kao rizik da će povezana strana u finansijskoj transakciji izazvati gubitak po Centralnu banku propuštajući da izvrši preuzetu obavezu. Značajne promjene u ekonomijama u kojima je koncentrisan portfolio Centralne banke, mogle bi dovesti do gubitaka, koji se razlikuju od onih iskazanih na datum bilansa stanja. Zbog toga, menadžment pažljivo upravlja izloženošću kreditnom riziku. Izloženost kreditnom riziku uglavnom je vezana za plasmane u stranim bankama i u hartije od vrijednosti. Upravljanje kreditnim rizikom i kontrole izloženosti riziku su centralizovani u Sektoru za finansijske i bankarske operacije i o njemu se Savjet redovno izvještava. 4.1.1 Mjerenje kreditnog rizika i kontrola postavljenih limita (a) Plasmani kod stranih banaka Partneri banke su grupisani po rejting skali koja je data u nastavku. Svrha određivanja rejtinga skala jeste da se partneri banke i izdavaoci hartija od vrijednosti klasifikuju po svom kreditnom potencijalu. Kreditni potencijal partnera banke i izdavaoca hartija od vrijednosti je određen prema dugoročnom rejtingu koji utvrđuju rejting agencije (Standard&Poor ili Moodys). Dugoročni rejting partnera banke jeste procjena i mišljenje o bančinoj sposobnosti da otplati svoje dospjele obaveze po depozitima u stranoj i domaćoj valuti prema povjeriocima, i stranim i domaćim. Rejting izdavaoca hartija od vrijednosti jeste procjena i mišljenje o njegovoj sposobnosti da ispoštuje finansijske obaveze po ugovorima. Upravljanje izloženosti kreditnom riziku se sprovodi selekcijom i uspostavljanjem limita izloženosti po zemljama i finansijskim institucijma sa visokim kreditnim rejtingom. Takođe, kreditni rizik se umanjuje diversifikacijom sredstava. Devizne rezerve su plasirane u hartije koje je izdala njemačka Vlada i u kratkoročne depozite (rok dospijeća do 30 dana) kod centralnih banaka i poslovnih banaka iz OECD zemalja koje imaju rejting jednak ili iznad A- (Standard&Poor) ili A2 (Moodys). Pojedinačni limiti kod stranih banaka su postavljeni na maksimum 20% od ukupnih deviznih rezervi. (b) Dužničke hartije i druge obveznice Dužničke hartije u koje su investirane devizne rezerve su obveznice njemačke Vlade sa rokom dospijeća između 1 i 3 godine i sa rejtingom AAA (Standard&Poor). Ove dužničke hartije se čuvaju na računu hartija kod Deutsche Bundesbank. Nominalna vrijednost ovog portfolija ne bi trebala preći EUR 25.000 hiljada. Čitav portfolio u dužničkim hartijama treba biti u EUR.


(19)

4. Upravljanje finansijskim rizicima (nastavak) 4.1.2 Umanjenje vrijednosti i politika rezervisanja Interni i eksterni sistem rejtinga, opisan u napomeni 4.1.1, više se fokusira na mapiranje kreditnog kvaliteta na osnovu aktivnosti pozajmljivanja i investiranja. Nasuprot tome, rezervisanja za umanjenje vrijednosti su priznata u svrhu finansijskog izvještavanja samo za ostvarene gubitke na datum bilansa stanja, zasnovane na objektivnom dokazu da je vrijednost umanjena (vidjeti napomenu 2.8).

2007 2006 Ukupno

krediti i avansi

Rezervisanja (%)

Ukupno krediti i avansi

Rezervisanja (%)

Krediti Vladi 606 68.2% 1.214 55.8%Krediti domaćim bankama 202 - 302 - Ukupno 808 58.5% 1.516 44.7%

4.1.3 Maksimalna izloženost kreditnom riziku bez dobijanja kolaterala ili drugih kreditnih povećanja Na dan 31 Decembar 2007 2006 Plasmani u stranim bankama 421.288 269.160 Finansijska sredstva raspoloživa za prodaju 21.025 19.946 Krediti i avansi dati Vladi prije početka poslovanja CBCG 133 537 Krediti i avansi dati domaćim bankama od prethodnika CBCG 202 302 Ostala sredstva 959 1.831 Ukupno 443.607 291.776 U tabeli je dat najgori scenario za izloženost kreditnom riziku, na dan 31. decembar 2007 i 2006. godine. Za sredstva u bilansu stanja, izloženost je zasnovana na neto knjigovodstvenom iznosu iskazanom u bilansu stanja. Kao što se vidi iz prethodne tabele, 95% ukupne maksimalne izloženosti proizilazi iz depozita kod stranih banaka (2006: 92%).


(20)

4. Upravljanje finansijskim rizicima (nastavak) 4.1.3 Maksimalna izloženost kreditnom riziku prije dobijanja kolaterala ili drugih kreditnih povećanja (nastavak) Kreditnim rizikom se upravlja odabirom finansijske institucije - poslovne banke ili izdavaoca hartija od vrijednosti, na osnovu kriterijuma koje je usvojio Savjet. U tabeli niže je data analiza depozita Centralne banke kod stranih banaka i izdavaoca hartija od vrijednosti na dan 31. decembar 2007 i 2006. godine, prema rejtingu Standard&Poor's ili njihovih ekvivalenta:

31 Decembar 2007 31 Decembar 2006

Kreditni rejting

Plasmani u stranim bankama

Hartije od vrijednosti Ukupno

Plasmani u stranim

bankamaHartije od

vrijednosti Ukupno

AAA 36.903 21.025 57.928 25.564 19.946 45.510AA 91.125 - 91.125 35.761 - 35.761AA- 126.103 - 126.103 66.664 - 66.664A+ - - - 37.676 - 37.676A 60.000 - 60.000 14.400 - 14.400Centralne banke 107.157 - 107.157 89.095 - 89.095 Ukupno 421.288 21.025 442.313 269.160 19.946 289.106

Ostala finansijska sredstva u iznosu od EUR 1.801 hiljada (2006: EUR 2.366 hiljada), uključuju kredite i avanse date Vladi i domaćim poslovnim bankama i nijesu klasifikovana sa stanovišta naplativosti. 4.1.4 Krediti i avansi Krediti i avansi su sumirani na sljedeći način:

31 Decembar 2007 31 Decembar 2006

Plasmani stranim

bankama

Krediti i avansi

Vladi

Krediti i avansi

domaćim bankama

Plasmani stranim

bankama

Krediti i avansi Vladi

Krediti i avansi

domaćim bankama

Ni dospjeli ni otpisani 421.288 - 202 269.160 - 302 Pojedinačno otpisani - 606 - - 1.214 - Bruto Manje: rezervisanje za umanjenje vrijednosti - (473) - - (677) - Neto 421.288 133 202 269.160 537 302

Centralna banka nije imala refinansiranih kredita tokom 2007. godine (2006: -). Krediti dati Vladi i domaćim poslovnim bankama nijesu obezbijeđeni instrumentima obezbjeđenja. Zbog toga Centralna banka nije objelodanila fer vrijednost instrumenata obezbjeđenja za odobrene kredite.


(21)

4. Upravljanje finansijskim rizicima (nastavak) 4.1.5 Koncentracija rizika vezanih za finansijska sredstva sa izloženošću kreditnom riziku Geografske regije Tabela koja slijedi prikazuje glavnu izloženost kreditnom riziku sredstava u njihovim knjigovodstvenim iznosima, po geografskim regijama, na dan 31. decembar 2007. godine. EU Zemlje SAD Crna Gora UkupnoPlasmani stranim bankama 417.681 3.607 - 421.288Finansijska imovina raspoloživa za

prodaju 21.025 - - 21.025Krediti i avansi dati Vladi prije početka poslovanja CBCG - - 133 133Krediti i avansi dati domaćim bankama od prethodnika CBCG - - 202 202

Ostala sredstva - - 959 959 Na dan 31. decembar 2007 438.706 3.607 1.294 443.607 Na dan 31. decembar 2006 283.411 5.695 2.670 291.776

4.2 Tržišni rizik Centralna banka Crne Gore je izložena tržišnim rizicima koji podrazumijevaju rizik da će se fer vrijednosti ili budući novčani tokovi finansijskih instrumenata mijenjati usljed promjena tržišnih cijena. Tržišni rizici se pojavljuju u slučaju otvorenih pozicija zbog promjene kamatnih stopa, kursa valuta i cijena hartija od vrijednosti. Svaka od njih je izložena generalnim i specifičnim tržišnim pomjeranjima i promjenama u nivou kolebljivosti tržišnih stopa ili cijena kao što su kamatne stope, kreditni raspon, kurs valuta i cijene kapitala. Tržišnim rizicima koji proizilaze iz portfolija u Centralnoj banci upravlja Sektor za finansijske i bankarske operacije. Izvještaji o upravljanju ovim rizicima se redovno dostavljaju Savjetu CBCG. Portfolija CBCG uglavnom čine hartije od vrijednosti raspoložive za prodaju.


(22)

4. Upravljanje finansijskim rizicima (nastavak) 4.2 Tržišni rizik (nastavak) 4.2.1 Tehnike mjerenja tržišnog rizika Glavne tehnike koje se koriste za mjerenje i kontrolu tržišnog rizika su prikazane u nastavku teksta. (a) Procjena rizika Centralna banka koristi metodologiju za procjenu rizika (VAR) za svoj portfolio da bi procijenila izloženost svojih pozicija tržišnom riziku i maksimalno očekivane gubitke, zasnovane na brojnim pretpostavkama za različite promjene u tržišnim uslovima. Savjet CBCG određuje limite za procjenu rizika koji mogu biti prihvatljivi za Centralnu banku, a koji se prate na mjesečnoj osnovi na osnovu izvještavanja Sektora za finansijske i bankarske operacije. VAR predstavlja statističku metodologiju za određivanje maksimalnih promjena u vrijednosti deviznih rezervi koje nastaju usljed promjena cijena finansijskih instrumenata, kao i promjena kursa valuta zajedno sa određenim nivoom povjerljivosti za određeni vremenski interval. Basle sporazum iz 1998. godine preporučuje bankama da koriste nivo povjerljivosti od 99% u intervalu od 10 dana kada računaju VAR. VAR metodologija procjenjuje za koliko će se smanjiti devizne rezerve kao rezultat fluktuacija cijena i promjena deviznih rezervi valuta koje se sastoje od deviznih rezervi sa 99% povjerljivosti za interval od 30 dana. Fluktuacije cijena instrumenata i kursa valuta se određuju u skladu sa istorijskim promjenama u cijenama i instrumentima i valutama koji su sadržani u deviznim rezervama na kraju mjeseca. Procjena VAR koja daje nivo povjerljivosti od 99% označava maksimalne promjene u deviznim rezervama u okruženju uobičajenih tržišnih promjena sa vjerovatnoćom od 99%. Korišćenje ovog pristupa ne sprečava gubitke koji mogu nastati izvan ovih limita u uslovima značajnijih tržišnih pomjeranja. Budući da VAR čini sastavni dio režima za kontrolisanje tržišnog rizika, VAR limiti se objavljuju od strane Savjeta na godišnjem nivou za investiranje u hartije od vrijednosti. Stvarna izloženost u poređenju sa limitima se revidira mjesečno od strane Sektora za finansijske i bankarske operacije. Na dan 31. decembar 2007. godine VAR je iznosio EUR 52 hiljade (2006: EUR 74 hiljade). Tokom 2007. godine maksimum VAR je bio EUR 81 hiljada, a minumum VAR je bio EUR 13 hiljada (2006: maksumum VAR je bio EUR 74 hiljada, a minumum VAR je bio EUR 41 hiljada).


(23)

4. Upravljanje finansijskim rizicima (nastavak) 4.2 Tržišni rizik (nastavak) 4.2.2 Rizik promjene kursa valuta Centralna banka je izložena efektima promjena opšte važećeg kursa valuta na finansijske pozicije i tokove gotovine. Savjet CBCG određuje limite izloženosti po valutama i zbirno za prekonoćne i intradnevne pozicije, što se prati na mjesečnoj osnovi. Tabela koja slijedi sumira izloženost Centralne banke riziku promjene kursa valuta na dan 31. decembra. U tabeli su uključeni finansijski instrumenti Centralne banke po knjigovodstvenoj vrijednosti, kategorizivani po valutama. Koncentracija rizika valuta za bilansne i vanbilansne finansijske instrumente 31. decembar 2007 EUR USD SDR Ukupno

Sredstva Gotovina i depoziti po viđenju 18.364 35 - 18.399Oročeni plasmani kod stranih banaka 417.681 3.607 - 421.288Sredstva kod MMF-a - - 29.607 29.607 Finansijska sredstva raspoloživa za prodaju 21.025 - - 21.025 Krediti i avansi dati Vladi prije početka poslovanja CBCG 133 - - 133 Krediti i avansi dati domaćim bankama prije početka poslovanja CBCG 202 - - 202

Ostala sredstva 959 - - 959

Ukupno finansijska sredstva 458.364 3.642 29.607 491.613 Obaveze Računi banaka i finansijskih institucija 348.404 - - 348.404Računi Vlade i drugih organizacija 90.482 - - 90.482Obaveze prema MMF - - 29.682 29.682Ostale obaveze 1.034 - - 1.034 Ukupno finansijske obaveze 439.920 - 29.682 469.602

Neto bilansna pozicija 18.444 3.642 (75) 22.011 31 December 2006 Ukupna finansijska sredstva 306.885 5.733 3 312.621Ukupne finansijske obaveze 296.184 - - 296.184 Neto bilansna pozicija 10.701 5.733 3 16.437 Na dan 31. decembra 2007. godine, ukoliko bi kurs dolara ojačao/oslabio za 5% prema euru, pod uslovom da svi ostali faktori ostanu nepromijenjeni, dobit za godinu bi bila EUR 182 hiljade (2006: EUR 287 hiljade) niža/viša, kao rezultat gubitaka/dobitaka usljed promjene kursa valuta za gotovinu, depozite po viđenju i oročene depozite kod stranih banaka denominovanih u EUR.


(24)

4. Upravljanje finansijskim rizicima (nastavak) 4.2 Tržišni rizik (nastavak) 4.2.3 Rizik promjene kamatnih stopa Rizik novčanih tokova od promjene kamatnih stopa je rizik da će budući novčani tokovi finansijskih instrumenata fluktuirati zbog promjena tržišnih kamatnih stopa. Fer vrijednost rizika od promjene kamatne stope je rizik da će vrijednost finansijskog instrumenta fluktuirati zbog promjena tržišne kamatne stope. Centralna banka je izložena efektima fluktuacija opšte važećeg nivoa tržišnih kamatnih stopa i u fer vrijednosti i u novčanim tokovima. Kamatne marže se mogu povećati kao rezultat takvih promjena, ali mogu takođe smanjiti gubitke u uslovima pojavljivanja neočekivanih tržišnih pomjeranja. Savjet određuje limite za dozvoljeni nivo neusklađenosti pri promjeni kamatne stope, što se prati na mjesečnoj osnovi od strane Sektora za finansijske i bankarske operacije CBCG. Tabela koja slijedi sumira izloženost Centralne banke riziku promjene kamatnih stopa. Ona prikazuje finansijske instrumente Centralne banke po knjigovodstvenoj vrijednosti, kategorizovanih po roku dospjeća.

31. decembar 2007

Do 1 mjeseca

Od 1 do 12

mjeseci

Od 1 do 5 godina

Nekamatonosni

Ukupno

Sredstva Gotovina i depoziti po viđenju 18.399 - - - 18.399 Oročeni plasmani kod stranih banaka 421.288 - - - 421.288Sredstva kod MMF-a - - - 29.607 29.607 Finansijska sredstva raspoloživa za prodaju - 21.025 - - 21.025 Krediti i avansi dati Vladi prije početka poslovanja CBCG - 133 - - 133 Krediti i avansi dati domaćim bankama prije početka poslovanja CBCG - - 202 - 202

Ostala sredstva - - - 959 959 Ukupno finansijska sredstva 439.687 21.158 202 30.566 491.613 Obaveze Računi banaka i finansijskih institucija 348.404 - - - 348.404 Računi Vlade i drugih organizacija 87.676 - - 2.806 90.482 Obaveze prema MMF - - - 29.682 29.682 Ostale obaveze - - - 1.034 1.034 Ukupno finansijske obaveze 436.080 - - 33.522 469.602

Neto izlozenost riziku od promjena kamatnih stopa 3.607 21.158 202 (2.956) 22.011


(25)

4. Upravljanje finansijskim rizicima (nastavak) 4.2 Tržišni rizik (nastavak) 4.2.3 Rizik od promjene kamatnih stopa (nastavak)

31. decembar 2006

Do 1 mjeseca

Od 1 do 12

mjeseci

Od 1 do 5 godina

Nekamatonosni

Ukupno

Sredstva Gotovina i depoziti po viđenju 20.845 - - - 20.845 Oročeni plasmani kod stranih banaka 269.160 - - - 269.160Finansijska sredstva raspoloživa za prodaju - 19.946 - - 19.946

Krediti i avansi dati Vladi prije početka poslovanja CBCG - 537 - - 537 Krediti i avansi dati domaćim bankama prije početka poslovanja CBCG - - 302 - 302

Ostala sredstva - - - 1.831 1.831 Ukupno finansijska sredstva 290.005 20.483 302 1.831 312.621 Obaveze Računi banaka i finansijskih institucija 236.524 - - - 236.524 Računi Vlade i drugih organizacija 55.316 - - 3.479 58.795 Obaveze prema MMF - - - 865 865 Ukupno finansijske obaveze 291.840 - - 4.344 296.184 Neto izloženost riziku od promjene kamatnih stopa (1.835) 20.483 302 (2.513) 16.437

Tabela koja slijedi sumira efektivne kamatne stope za glavne valute monetarnih finansijskih instrumenata. Za sredstva koja su, shodno ugovoru, nekamatonosna ili nose kamatu ispod tržišne, ispod obelodanjena efektivna kamatna stopa se koristi za amortizaciju diskontovanja pri odobrenju. Analiza je pripremljena korišćenjem efektivne kamatne stope na kraju perioda.

2007 2006 EUR USD EUR USD

Sredstva Plasmani stranim bankama 3,86% 4,83% 2,81% 4,90%Sredstva namijenjena prodaji 3,33% - 3,54% -Krediti i avansi dati Vladi prije početka poslovanja CBCG 12,00% - 12,00% -Krediti i avansi dati domaćim bankama prije početka poslovanja CBCG 1,00% - 1,00% -

Obaveze Depoziti banaka po obaveznoj rezervi 1,00% - 1,00% -Depoziti Vlade 2,83% - 2,83% -

Analiza osjetljivosti se određuje na osnovu izloženosti riziku od promjene kamatnih stopa na dan izvještavanja. Na dan 31. decembar 2007. godine, ukoliko kamatna stopa bude za 50 poena veća, pod pretpostavkom da svi ostali faktori ostaju nepromijenjeni, dobit Banke za dvanaest mjeseci zaključno na dan 31. decembra 2007. godine će porasti približno za EUR 95 hiljada (2006: EUR 68 hiljada).


(26)

4. Upravljanje finansijskim rizicima (nastavak) 4.3 Rizik likvidnosti Rizik likvidnosti je rizik da CBCG neće biti u mogućnosti da izmiri svoje finansijske obaveze o roku dospjeća i da zamijeni izvore sredstava koji su povučeni. Posljedica toga može biti neizvršavanje obaveza i neispunjavanje ugovora. 4.3.1 Proces upravljanja rizikom likvidnosti Proces upravljanja rizikom likvidnosti, koji se izvršava unutar Centralne banke i prati od strane stručnog tima Trezora CBCG, uključuje:

o Dnevno finansiranje kojim se upravlja tako što se prate budući novčani tokovi da bi se očekivani zahtjevi mogli ispuniti. To podrazumijeva ponovno punjenje fondova po njihovom dospijeću ili kada su pozajmljeni klijentima;

o Održavanje portfolija visoko tržišne aktive koja može biti lako likvidna kao način zaštite u slučaju bilo kakvih nepredviđenih prekida novčanog toka;

o Praćenje racija likvidnosti bilansa stanja prema internim i regulatornim zahtjevima i

o Upravljanje koncentracijom i profilom dužničkih hartija.

Praćenje i izvještavanje podrazumijeva mjerenje tokova gotovine i projekcije za sljedeći dan, sedmicu i mjesec pošto su to ključni periodi za upravljanje likvidnošću. Početna tačka za projekcije je analiza ugovorenih rokova dospjeća finansijskih obaveza i očekivani dan naplate finansijskih sredstava (Napomena 4.3.3). 4.3.2 Pristup finansiranja Izvori likvidnosti se redovno revidiraju od strane Sektora za finansijske i bankarske operacije kako bi se obezbijedila široka diverzifikacija valuta, područja, dobavljača, proizvoda i uslova.


(27)

4. Upravljanje finansijskim rizicima (nastavak) 4.3 Rizik likvidnosti (nastavak) 4.3.3 Nederivativni tokovi gotovine Tabela koja slijedi prikazuje nederivativne tokove gotovine finansijskih obaveza Centralne banke koje se drže do roka dospjeća na dan bilansa stanja. Iznosi dati u tabeli su ugovoreni nediskontovani novčani tokovi, s obzirom da Centralna banka upravlja inherentnim rizikom likvidnosti baziranom na očekivanim nediskontovanim novčanim prilivima.

Sredstva raspoloživa za pokriće svih obaveza uključuju gotovinu i gotovinske ekvivalente, kredite i plasmane u bankama i kredite i avanse date bankama. Centralna banka takođe može odgovoriti na neočekivane odlive gotovine tako što će prodavati sredstva koja su raspoloživa za prodaju. 4.4 Tržišna vrijednost finansijskih sredstava i obaveza Finansijska sredstva raspoloživa za prodaju su prikazana po tržišnoj vrijednosti. Sva druga finansijska sredstva i obaveze su prikazana po nabavnoj vrijednosti. Zbog činjenice da najveći dio finansijskih sredstava i obaveza ima rok dospijeća kraći od 1 godine, rukovodstvo vjeruje da njihova knjigovodstvena vrijednost nije materijalno značajno različita od njihove tržišne vrijednosti.

31 decembar 2007

Do 1 mjeseca

Od 1 do 12

mjeseci

Od 1 do 3godina

Nekamatonosni

Ukupno

Sredstva Gotovina i depoziti po viđenju 18.399 - - - 18.399 Oročeni plasmani kod stranih banaka 421.589 - - - 421.589Sredstva kod MMF-a - - - 29.607 29.607 Finansijska sredstva raspoloživa za prodaju 57 639 21.205 - 21.901 Krediti i avansi dati Vladi prije početka poslovanja CBCG - 133 -

- 133

Krediti i avansi dati domaćim bankama prije početka poslovanja CBCG - - 202

-

202 Ostala sredstva - - 959 - 959 Ukupno finansijska sredstva 440.045 772 22.366 29.607 492.790 Obaveze Računi banaka i finansijskih institucija 348.404 - -

- 348.404

Računi Vlade i drugih organizacija 90.482 - - - 90.482 Obaveze prema MMF - - - 29.682 29.682 Ostale obaveze 1.034 - - - 1.034 Ukupno finansijske obaveze 439.920 - - 29.682 469.723 Ročna neusklađenost na dan 31. 12. 2007. 125 772 22.366 (75) 23.188 31. decembar 2006

Ukupna sredstva 290.062 1.184 23.467 - 314.713 Ukupne obaveze 296.184 - - - 296.184 Ročna neusklađenost na dan 31. 12. 2006. (6.122) 537 23.467 - 18.529


(28)

4. Upravljanje finansijskim rizicima (nastavak) 4.5 Upravljanje kapitalom Ciljevi upravljanja kapitalom, koji je širi koncept u odnosu na osnivački kapital iskazan u bilansu stanja, su:

o Ispuniti zahtjeve vezane za kapital date u Zakonu o Centralnoj banci Crne Gore;

o Očuvanje sposobnosti Centralne banke da nastavi poslovanje u predvidljivoj budućnosti i da ispunjava svoje funkcije propisane Zakonom o Centralnoj banci Crne Gore i

o Održavanje nivoa dovoljnog kapitala u cilju daljeg razvoja osnovnih funkcija. Adekvatnost kapitala i odnos između kapitala i obaveza iskazanih i bilansu stanja su redovno mjesečno nadgledani od strane rukovodstva Centralne banke. Zakonom o Centralnoj banci Crne Gore propisano je da Centralna banka: (a) održava minimum osnivačkog kapitala u iznosu od EUR 2.556 hiljada i (b) održava nivo kapitala i rezervi prema ukupnim obavezama na nivou od minimum 5% tih obaveza. Na dan 31. decembar 2007. godine, odnos kapitala i rezervi prema ukupnim obavezama je kao što slijedi: 2007 2006

Ukupno kapital i rezerve 23.579 20.176 Ukupne obaveze 469.602 296.184 Odnos kapitala i rezervi prema obavezama 5,0% 6,8% Višak prihoda će se rasporediti, u skladu sa Zakonom o Centralnoj banci u korist generalnih rezervi i budžeta Crne Gore. 5. Gotovina i depoziti po viđenju 2007 2006 Gotovina u trezoru CBCG - u EUR: 17.004 19.485 - u stranoj valuti 35 38Depoziti po viđenju kod stranih banaka 1.360 1.322 Ukupno gotovina i depoziti po viđenju 18.399 20.845


(29)

6. Oročeni plasmani kod stranih banaka 2007 2006

Centralne banke 107.157 89.095Strane poslovne banke 314.131 180.065 Ukupno oročeni plasmani kod stranih banaka 421.288 269.160 Plasmani kod stranih banaka su oročeni na period kraći od 30 dana. Kamatna stopa na ove plasmane se kreće u rasponu od 3,29% do 4,54% godišnje (2006: između 3,50% i 4,81%). Kamatna stopa na plasmane kod Bundesbanke se kretala u rasponu od 3,29% do 4,62%, a kod FED-a se kreće u rasponu od 1,49% do 5,29% godišnje. 7. Finansijska sredstva raspoloživa za prodaju Finansijska sredstva raspoloživa za prodaju predstavljaju dužničke hartije od vrijednosti izdate od strane njemačke Vlade sa ročnošću između 1 do 3 godine i kamatnom stopom u rasponu između 2,5% i 4,0% godišnje (2006: u rasponu od 3,033% i 4,125%). 8. Sredstva kod Međunarodnog monetarnog fonda Odbor MMF-a je utvrdio visinu članske kvote za Crnu Goru od 27.500 hiljada specijalnih prava vučenja (Special Drawing Rights – SDR). Crna Gora je uplatila 24% od svoje kvote u gotovini, a preostali dio je izmiren izdavanjem note za članstvo od strane Ministarstva finansija. 2007 2006 Stanje rezervi kod MMF 7.091 - Nota za članstvo u MMF-u 22.379 - Obračunata kamata 5 - Nadoknada 132 - Ukupno 29.607 -


(30)

9. Krediti i avansi dati Vladi prije početka poslovanja CBCG

2007 2006 Krediti dati Vladi iz primarne emisije od NBCG 606 1.214 Manje: rezervisanje za umanjenje vrijednosti (473) (677) Ukupni avansi i krediti dati Vladi prije početka

poslovanja CBCG 133 537

Promjene na rezervisanjima za umanjenje vrijednosti kredita i obračunate kamate su kao što slijedi: 2007 2006 Rezervisanje na dan 1. januara 677 372

Rezervisanje/(ukidanje rezervisanja) za godinu (204) 305 Rezervisanje na dan 31. decembra 473 677

10. Krediti i avansi dati domaćim bankama od prethodnika Centralne banke

2007 2006

Dugoročni krediti odobreni od prethodnika Centralne banke 202 302 Ukupno krediti i avansi odobreni domaćim bankama 202 302

Krediti odobreni bankama iz primarne emisije potiču iz perioda prije osnivanja CBCG. Ovi krediti su odobreni za finansiranje posebnih programa uključujući poljoprivredu, turizam i energetiku.


(31)

11. Investicione nekretnine

Ukupno Nabavna vrijednost

Stanje 1. januara 2006 5.213Povećanja 423Otuđenja -

Stanje na dan 31. decembra 2006 5.636 Ispravka vrijednosti

Stanje 1. januara 2006 1.694Amortizacija (napomena 26) 64Otuđenja -

Stanje na dan 31. decembra 2006 1.758

Sadašnja vrijednost na dan 31. decembra 2006 3.878 Nabavna vrijednost Stanje 1. januara 2007 5.636Povćanja 1.019Otuđenja (219)

Stanje na dan 31. decembra 2007 6.436 Ispravka vrijednosti Stanje 1. januara 2007 1.758Amortizacija (napomena 26) 80Otuđenja (101)

Stanje na dan 31. decembra 2007 1.737

Sadašnja vrijednost na dan 31. decembra 2007 4.699 Investicione nekretnine CBCG čine poslovni prostori naslijeđeni od bivšeg Zavoda za obračun i plaćanja, koji su izdati u zakup poslovnim bankama radi obavljanja poslova platnog prometa i državnim institucijama. Za prihod od zakupa pogledati napomenu 23. Menadžment procjenjuje da knjigovodstvena vrijednost investicionih nekretnina nije materijalno značajno različita od njene tržišne vrijednosti.


(32)

12 . Nematerijalna ulaganja

Ukupno Nabavna vrijednost

Stanje 1. januara 2006 897Povećanja 83Otuđenja -

Stanje na dan 31. decembra 2006 980 Ispravka vrijednosti

Stanje 1. januara 2006 201Amortizacija (napomena 26) 161Otuđenja -

Stanje na dan 31. decembra 2006 362

Sadašnja vrijednost na dan 31. decembra 2006 618 Nabavna vrijednost Stanje 1. januara 2007 980Povećanje 70Otuđenja -

Stanje na dan 31. decembra 2007 1.050 Ispravka vrijednosti Stanje 1. januara 2007 362Amortizacija (napomena 26) 197Otuđenja -

Stanje na dan 31. decembra 2007 559

Sadašnja vrijednost na dan 31. decembra 2007 491


(33)

13. Osnovna sredstva

Zemljište Zgrade Kancela-rijska i

kompjuter-ska oprema

Osnovna sredstva u pripremi

Ukupno

Nabavna ili revalorizovana vrijednost Stanje 1. januara 2006. 326 11.081 4.989 4.020 20.416 Povećanja - - - 575 575Prenos sa osnovnih sredstava u pripremi - 180 669 (849) -Otuđenja - - (271) - (271) Revalorizacioni višak 4.421 203 - 4.624Stanje na dan 31. decembra 2006. 326 15.682 5.590 3.746 25.344 Ispravka vrijednosti Stanje 1. januara 2006 - 3.812 3.534 - 7.346Amortizacija (Napomena 26) - 179 740 - 919Otuđenja - - (233) - (233)Revalorizacija - 835 (374) - 461 Stanje na dan 31. decembra 2006. - 4.826 3.667 - 8.493 Sadašnja vrijednost na dan 31.dececembra 2006. 326 10.856 1.923 3.746 16.851 Nabavna ili revalorizovana vrijednost

326 15.682 5.590 3.746 25.344

Stanje 1. januara 2007. - - - 16 16Povećanja - 1.139 365 (1.504) -Prenos sa osnovnih sredstava u pripremi - - (1.292) - (1.292)Otuđenja - - - - -Revalorizacija 2.258 Stanje na dan 31. decembra 2007. 326 16.821 4.663 2.258 24.068 Ispravka vrijednosti Stanje 1. januara 2007 - 4.826 3.667 - 8.493Amortizacija (Napomena 26) - 197 656 - 853Otuđenja - - (1.375) - (1.375)Revalorizacija - - - - -Stanje na dan 31. decembra 2007. - 5.023 2.948 - 7.971 Sadašnja vrijednost na dan 31. decembra 2007. 326 11.798 1.715 2.258 16.097


(34)

14. Ostala sredstva

2007 2006

Potraživanja od Vlade: Za osnivački kapital - 1.000Potraživanja za naknade od Ministarstva finansija 347 720Manje: rezervisanje za umanjenje vrijednosti (332)

347 1.388

Potraživanja od zaposlenih 508 893Zalihe numizmatičkog kovanog novca i kancelarijskog materijala

646 687

Ostali dužnici i dati avansi 523 354Ostala sredstva 89 89 Ukupna ostala sredstva 2.113 3.411

Potraživanja za naknadu od Ministarstva finansija se odnose na izvršene usluge od strane CBCG kao fiskalnog agenta u ime i za račun Ministarstva finansija, a vezano za izdavanje državnih zapisa kao i za naknadu za učešće u domaćem platnom prometu. 15. Računi banaka i finansijskih institucija

2007 2006 Obavezna rezerva poslovnih banaka 258.998 64.427Tekući računi poslovnih banaka 83.460 169.462Obaveze prema FZD 5.946 2.635 Ukupno računi banaka i finansijskih institucija 348.404 236.524

Poslovne banke i njihove filijale koje posluju na teritoriji Crne Gore obavezne su da obračunavaju obaveznu rezervu na propisane depozite i da deponuju odnosna sredstva kod CBCG. U toku 2007. godine obavezna rezerva je obračunavana primjenom propisane diferencirane stope, i to:

• Stopa od 19% na depozite po viđenju i oročene depozite čiji je rok do dospjeća, na dan obračuna obavezne rezerve, kraći od 90 dana; u prethodnoj nedelji.

• Stopa od 5% na oročene depozite čiji je rok do dospjeća, na dan obračuna obavezne rezerve, duži od 90 dana a kraći od jedne godine.

Prethodno navedene stope se primjenjuju na prosječnu vrijednost depozita u prethodnoj nedelji. CBCG plaća kamatu od 1% na godišnjem nivou (2006: 1%) na 40% sredstava izdvojenih po osnovu obavezne rezerve.


(35)

16 Računi Vlade i drugih organizacija

2007 2006Računi Vlade 90.274 58.563Ostali računi 208 232 Ukupno računi Vlade i drugih organizacija 90.482 58.795

Vlada, državne organizacije i druge organizacije imaju svoje obračunske račune kod Centralne banke preko kojih učestvuju u domaćem platnom prometu. Svi računi Vlade i drugih organizacija su nekamatonosni, izuzev depozita od privatizacije državnih preduzeća. 17. Obaveze prema MMF-u 2007 2006Depoziti kod MMF-a 7.228 -Račun broj 1 74 -Račun broj 2 1 -Nota – račun broj 3 22.379 - Ukupno obaveze prema MMF-u 29.682 -

Račun broj 1 se koristi za poslovne transakcije Fonda, dok se račun broj 2 koristi za plaćanja operativnih troškova Fonda u valuti zemlje članice. 18 Ostale obaveze 2007 2006 Obračunati troškovi 177 254Obaveze za poreze 64 36Rezervisanja za otpremnine - 63Obračunate kamate 132 53Ostale obaveze 661 459 Ukupno ostale obaveze 1.034 865 Ostale obaveze u iznosu od EUR 661 hiljada (2006: 459 hiljada) se odnose na obaveze prema Ministarstvu finansija za ispatu stare devizne stednje i ostale obaveze CBCG prema fizičkim licima (uglavnom ugovori o djelu, stipendije, itd).


(36)

19. Kapital

U skladu sa Zakonom o Centralnoj banci osnivački kapital treba da iznosi DEM 5.000 hiljada (EUR 2.556 hiljada). Nivo kapitala i rezervi mora biti najmanje 5% od ukupnih obaveza iskazanih u bilansu stanja na kraju poslovne godine. Kapital se može povećati do iznosa koji odredi Savjet CBCG, a Vlada odobri. Višak prihoda se raspoređuje, u skladu sa Zakonom o Centralnoj banci, u korist generalnih rezervi i budžeta Crne Gore. Gubitak perioda se pokriva na teret generalnih rezervi ili kapitala, ako rezerve nijesu dovoljne. Svaki deficit kapitala banke Vlada treba da nadoknadi. Tokom 2007. godine, u skladu sa odlukom Savjeta, CBCG je prenijela na račun Ministarstva finansija dio viška prihoda za 2006. godinu od EUR 3.813 hiljada (2006: EUR 5.895 hiljada, višak prihoda iz 2005. godine). 20. Prihodi od kamata, neto 2007 2006

Prihodi od kamata Oročeni depoziti kod stranih banaka 15.217 5.023 Finansijska sredstva raspoloživa za prodaju 741 414 Krediti i avansi dati Vladi i bankama prije početka poslovanja CBCG 63 233 Manje izdvojena obavezna rezerva 27 1 Ukupni prihodi od kamata 16.048 5.671

Rashodi kamata Obavezne rezerve poslovnih banaka (906) (376)Rashodi kamata javnom sektoru i drugim finansijskim insitucijama (4.911) (1.177)

Ukupni rashodi od kamata (5.817) (1.553)

Prihodi od kamata, neto 10.231 4.118 Značajno povećanje prihoda od kamata rezultiralo je iz povećanja prosječnog mjesečnog iznosa plasiranih sredstava kod stranih banaka sa EUR 171 milion u 2006. godini na EUR 395 miliona u 2007. godini i iz povećanja prosječnih kamatnih stopa sa 2,93% u 2006. godini na 3,86% u 2007. godini.


(37)

21. Prihodi i rashodi od naknada i provizija, neto 2007 2006

Prihodi od naknada i provizija

Provizija za usluge platnog prometa 4.637 4.224 Naknada za poslove fiskalnog agenta 221 98Naknada za kontrolu banaka 574 511 Provizije za izdavanje licenci i dozvola 75 87Ostale naknade i provizije 536 388 Ukupni prihodi od naknada i provizija 6.043 5.308 Rashodi od naknada i provizija Naknade za usluge drugih banaka (224) (236)Ostali troškovi naknada i provizija (7) (14)

Ukupni rashodi od naknada i provizija (231) (250) Neto prihod od naknada i provizija 5.812 5.058

Provizija za usluge platnog prometa uključuje proviziju koju Centralna banka naplaćuje za poslove platnog prometa (EUR 3.201 hiljada), poslove distribucije gotovine (EUR 953 hiljada) i izvršavanje naloga prinudne naplate (EUR 483 hiljada). 22. Otpis obaveza po osnovu primarne emisije prethodnika Centralne banke U 2006. godini Republika Crna Gora i Republika Srbija potpisale su Sporazum koji definiše članstvo u međunarodnim finansijskim institucijama, kao i poravnanje međusobnih prava i obaveza. Prema ovom sporazumu Centralnoj banci Crne Gore otpisane su obaveze prema Republici Srbiji po osnovu primarne emisije prethodnika Centralne banke u iznosu od EUR 5.308 hiljada. 23. Ostali operativni prihodi

2007 2006

Prihodi od zakupnina . 294 378Ostali prihodi 428 578 Ukupni ostali operativni prihodi 722 956

24. Rezervisanja za umanjenje vrijednosti 2007 2006

Krediti i avansi dati Vladi 204 (305)Ukidanje rezervisanja 332 (332)

Ukupno ukidanje/(rezervisanje) 536 (637)


(38)

25. Troškovi zaposlenih 2007 2006

Bruto zarade zaposlenih Bruto zarade rukovodstva

2.910 194

2.358 128

Doprinosi na isplate zaposlenima 574 476 Ostala primanja zaposlenih 1.223 1.067 Ukupno troškovi zaposlenih 4.901 4.029

Ostala primanja zaposlenih uključuju troškove službenih putovanja u iznosu od EUR 272 hiljada (2006: 353 hiljade), troškove stručnog usavršavanja u iznosu od EUR 288 hiljada (2006: 256 hiljade), naknade za topli obrok i prevoz u iznosu od EUR 140 hiljada ( 2006: EUR 149 hiljada) i ostala primanja zaposlenih u iznosu od EUR 425 (2006: EUR 308 hiljada). 26. Ostali troškovi poslovanja 2007 2006 Administrativni troškovi 734 613 Amortizacija 1.132 1.145 Troškovi telekomunikacionih usluga 318 325 Troškovi osnovnih sredstava i opreme 414 362 Operativni troškovi 274 334 Drugi troškovi poslovanja 404 913 Ukupno ostali troškovi poslovanja 3.276 3.692

Administrativni troškovi uključuju troškove kancelarijskog materijala u iznosu od EUR 146 hiljada (2006: EUR 144 hiljade), troškove energije u iznosu od EUR 311 hiljada (2006: EUR 250 hiljada), komunalne usluge u iznosu od EUR 51 hiljada (2006: EUR 36 hiljada), nematerijalne usluge u iznosu od EUR 151 hiljada (2006: EUR 116 hiljada), naknade drugim fizičkim licima u iznosu od EUR 73 hiljade (2006: EUR 65 hiljada) i druge administrativne troškove u iznosu od EUR 2 hiljade (2006: EUR 2 hiljade). Operativni troškovi poslovanja uključuju troškove ugovora o poslovnoj saradnji u iznosu od EUR 181 hiljadu ( 2006: EUR 217 hiljada), troškove poreza u iznosu od EUR 65 hiljada (2006: EUR 44 hiljade) i druge operativne troškove u iznosu od EUR 28 hiljada (2006: EUR 73 hiljade). Drugi troškovi poslovanja uključuju troškove organizovanja konferencija i seminara u iznosu od EUR 84 hiljade (2006: EUR 217 hiljada), humanitarne aktivnosti u iznosu od EUR 172 hiljade (2006: EUR 427 hiljada ), troškove otpisa i rashodovanja osnovnih sredstava i opreme u iznosu od EUR 73 hiljade (2006: EUR 91 hiljada) i druge troškove iz redovnog poslovanja u iznosu od EUR 75 hiljada (2006: EUR 178 hiljada).


(39)

27. Gotovina i gotovinski ekvivalenti Napomena 2007 2006 Gotovina i depoziti po viđenju 5 18.399 20.845 Oročeni plasmani kod stranih banaka 6 421.288 269.160 Ukupno gotovina i gotovinski ekvivalenti na

kraju perioda

439.687 290.005 28. Potencijalne i preuzete obaveze (a) Sudski procesi Povremeno i u okviru normalnog poslovanja CBCG prima zahtjeve za nadoknadu šteta. Na osnovu sopstvene procjene i procjene internih profesionalnih savjeta, rukovodstvo je mišljenja da neće biti materijalnih gubitaka po osnovu sudskih procesa i shodno tome, rezervisanje po tom osnovu nije sadržano u ovim finansijskim izvještajima. (b) Preuzete obaveze po kreditima Sa stanjem na dan 31. decembar 2007. godine CBCG nije imala materijalno značajne preuzete obaveze po kreditima (2006: nula). (c) Založena imovina Sa stanjem na dan 31. decembra 2007. godine CBCG nije imala založenu imovinu (2006: nula).


(40)

29. Transakcije sa povezanim stranama Strane se smatraju povezanim ukoliko jedna strana ima mogućnost kontrole ili značajnog uticaja na poslovanje druge strane u donošenju finansijskih ili poslovnih odluka. CBCG ima odnos povezane strane sa Vladom Crne Gore što uključuje sva javna preduzeća. Transakcije i stanja na računima sa povezanim stranama licima su: Napomena 2007 2006 Krediti i avansi dati Vladi 9 606 1.214 Manje: Rezervisanja za umanjenje vrijednosti

9 (473) (677)

133 537 Prihod od kamata 20 63 75 Potraživanja za naknade i ostala

potraživanja 14

347 1.720Manje: Rezervisanja za umanjenje vrijednosti

14 - (332)

347 1.388 Računi Vlade 16 90.274 58.797 Rashod od kamata 20 4.911 1.117 Prihod od naknada i provizija 21 1.196 927 U 2007. godini CBCG je isplatila samo kratkoročne naknade menadžmentu u bruto iznosu od EUR 174 hiljade (2006: EUR 108 hiljada), dok su doprinosi državnim fondovima na ove naknade iznosili EUR 20 hiljada (2006: EUR 20 hiljada). Nije bilo kredita odobrenih menadžmentu na dan 31. decembar 2007 i 2006. godine.

Tokom 2007. godine članovima Savjeta Centralne banke, koji nijesu u stalnom radnom odnosu, isplaćene su naknade u bruto iznosu od EUR 58 hiljada (2006: EUR 46 hiljada).

30. Događaji nastali poslije datuma bilansa stanja Nije bilo događaja nastalih poslije datuma bilansa stanja koji bi mogli uticati na finansijski položaj i rezultate poslovanja Banke.

Documents

CENTRALNA BANKA CRNE GORE FINANSIJSKI IZVJEŠTAJI ZA … · Centralna banka Crne Gore Finansijski izvještaji za godinu završenu na dan 31. decembra 2007. godine (u hiljadama EUR