JU I SREDNJA ŠKOLA ‘’Dr. Husein Džanić’’ Velika Kladuša

MATURSKI RADTema: Centralno vjetrenje

Mentor: Begzadić Kiram dipl.ing.maš. Učenik: Hodžić Edis

V. Kladuša maj 2010. god.

1. Uvod

Vazduh se u zatvorenim prostroijama kvari usljed raznih uzroka. Sami ljudi i životinje troše kiseonik, proizvode ugljen – dioksid, izdaju toplotu i vlagu i paralelno s ovim nastaju disanjem i isparavanjem putem kože zadasi i plinovi kojima se zagađuje vazduh.

Osim ovog otvorene svjetiljke također odaju toplotu i vlagu, a hodanjem i radom stvara se prašina, pušenjem dim, a obrađivanjem materijala u tvornicama i radionicama nastaju razne vrste prašine, čađi i plinovi.

Kada bih prostorije u kojima živimo bile hermetički zatvorene u njima se bez vještačkog vjetrenja ne bi moglo živjeti. Kako to nije slučaj, često, a naročito u prostorijama gdje se ne skuplja veći broj ljudi (na primer u stanovima), nisu potrebni nikakvi naročiti uređaji već oni koji služe za druge svrhe služe ujedno i za vjetrenje (prozori, vrata, peći).

Međutim u prostorijama gdje istovremeno boravi velik broj ljudi (pozorišta, bioskopi, dvorane za razne priredbe itd,) ili gde se osim toga prema prirodi upotrebe stvaraju zadasi i dim (kavane, restorani i sl), ili gdje se vrši rad koji je skopčan s kvarenjem vazduha (tvornice, radionice i dr.), potrebno je predvidjeti naročite uređaje za, vjetrenje da bavljenje u ovim prostorijama ne bi bilo neugodno i da ne bi došlo do posljedica štetnih po zdravlje ljudi koji borave u njima,

Od svih nabrojanih uzroka kvarenja vazduha u prostorijama gdje se skupljaju ljudi u velikom broju, glavni i skoro jedini uzrok neugodnom osjećanju i drugim smetnjama je povećanje temperature s istovremenim povećanjem vlažnosti. Odavanje toplote čoveejeg tijela pod ovakvim okolnostima je otežano, termička regulacija pokvarena i nastaju simptomi slični onima u sunčanice.

2. Centralno vjetrenje

Centralnim vjetrenjem nazivaju se uređaji u kojih se vetrenje vrši sa jednog centralnog mjesta. Ovakvi uređaji sastoje se od zahvalnog objekta, tj. uređaja za uzimanje vazduha izvana, ventilacijone centrale, tj. komore u kojoj se vrši obrađivanje vazduha (čišćenje, grijanje, vlaženje i dr.), mreže kanala pomoću kojih se vazduh sprovodi do mjesta upotrebe i otvora u prostorijama kroz koje se vazduh ubacuje odnosno isisava.

2.1. Sistemi centralnog vetrenja

U pogledu na silu, koja izaziva izmjenu vazduha, uređaji za centralno vetrenje mogu biti gravitacijoni, mehanički i kombinovani.

U gravitacijonih, pogonska sila nastaje usljed razlike u temperaturama spoljnjeg i unutrašnjeg vazduha. Ovi uređaji su nepouzdani i rade efikasno samo u zimsko doba, kad je razlika između spoljne i unutrašnje temperature dovoljno velika. I tada se uzima da je rejon dejstva ovakvih uređaja najviše 12 – 15 m, mjereno horizontalno od ventilacijone centrale do najudaljenijeg vertikalnog kanala.

U mehaničkih uređaja pogonska sila stvara se vještački pomoću ventilatora. Ovakva izmjena jedina je koja radi nezavisno od atmosferskih prilika, uvijek pouzdano, ravnomjerno i dovoljno jako da se mogu ugraditi potrebni uređaji za pripremanje vazduha. Ona dozvoljava i veću slobodu u vođenju kanala i dimenzionisanju presjeka.

U kombinovanih uređaja zimi se izmjena vazduha postiže gravitacijom, u jesen i proljeće ona se postiže potpomaganjem pomoću ventilatora, a ljeti ovi uređaji rade samo mehanički.

U pogledu pritisaka koji se izazivaju u prostorijama vjetrenje može biti:

1. Pritisno vjetrenje (tlačno, pulzivno vetrenje sl.1.) u kojeg se vazduh, prethodno pripremljen, uduvava u prostoriju. Neutralna zona se spušta, u prostoriji vlada povišeni pritisak. Vazduh dolazi organizovano, a odlazi neorganizovano, kroz zazore, pukotine, proreze i slučajne otvore.

Slika 1. Šema pritisnog vetrenja bez odvoda

Zbog pravca struje vazduha iz prostorije napolje ne postoje hladne struje kod prozora, vrata i na podu i spriječeno je ulaženje zagađenog vazduha iz susjednih prostorija ili izvana. Ovaj sistem upotrebljava se za prostorije gdje nema specifičnog i intenzivnog kvarenja vazduha, a to je u većini stambenih prostorija, biroa, prodavnica, izložbenih prostorija i dr. Osim toga pozitivni pritisak stvara se i u onim prostorijama u kojima treba spriječiti ulaženje hladnog vazduha izvana i iz kojih se uzima vazduh i razdeljuje po prostorijama (hodnici, komore i dr.).

Slika 2. Šema pritisnog vjetrenja s odvodnim oknima

Na slici 2, prikazana je šema pritisnog vjetrenja gdje odvodni vazduh ne izlazi na slučajne otvore kao na slici 1, nego kroz naročita okna koja iz svake prostorije odvode upotrebljeni vazduh u atmosferu. Na ovaj način je i odvođenje vazduha u izvjesnoj mjeri organizovano.

Slika 3. Pritisno vjetrenje prodavnice

Na slici 3. Prikazano je pritisno vetrenje jedne prodavnice. Iznad ulaza smešten je aksijalni ventilator koji uduvava spoljni vazduh u prostoriju. Potom vazduh prolazi kroz lamelni grijač, a izlazi na slučajne otvore vrata ili prozora.

2. Isisno (aspiraciono) vjetrenje (slika 4.). U ovog sistema vazduh se isisava iz prostorije, neutralna zona se diže i u prostoriji vlada sniženi pritisak. Vazduh odlazi organizovano, a na mjesto njega dolazi spoljni vazduh neorganizovano, tj. kroz zazore i slučajne otvore. Zbog toga kod prozora i drugih otvora ulaze zimi hladne struje koje mogu biti neugodne i štetne po zdravlje. Osim toga vazduh koji ulazi nekontrolisan je i može biti zagađen. Ovaj sistem se primenjuje za prostorije u kojima postoji specifično i intenzivno kvarenje vazduha (zahodi, kuhinje, pušionice, hemijske laboratorije, garderobe, mračne komore i dr.). Dovodni vazduh se po pravilu uzima iz zagrijanih prostorija, inače se zbog ulaženja hladnog vazduha moraju grijne površine povećati i pri projektovanju grijanja mora se voditi računa i o ovome dodatku.

Slika 4. Šema isisnog vjetrenja

Na slici 5 je prikazano isisno vjetrenje kuhinje manjeg restorana. Ventilator isisava kuhinjski vazduh koji ulazi kroz rešetke kanala koji je smješten pri tavanici. Iz horizontalnog kanala ventilator potiskuje vazduh u vertikalni kanal s otvorom iznad krova. U kuhinju ulazi zagrijani vazduh iz ofisa kroz šalter za izdavanje jela i kroz vrata.

Slika 5. Isisno vjetrenje kuhinje

3. Kombinovano (pulziono – aspiraciono) vjetrenje (slika 6.) najčešće se upotrebljava. U njega je i dovođenje i odvođenje vazduha organizovano. Zbog toga ima sve dobre strane jednog i drugog sistema, a bez njihovih nedostataka. I u ovog

sistema, vodeći računa o namjeni prostorija, izaziva se u njima pozitivni ili negativni pritisak.

Slika 6. Šema kombinovanog vjtrenja Slika 7. Šema s nazivima kanala

Ovo vjetrenje je najbolje, ali i najskuplje. Kombinovani sistem može biti s potpunom izmjenom vazduha ili sa deijmičnom recirkulacijom (opticajem). Pri ovome jedan dio upotrebljenog vazduha ponovo se vodi u komoru gdje se čisti, dogrijava i uvodi u prostoriju slika 7. Na taj način postiže se velika ušteda u grijanju, odnosno hlađenju vazduha.

3. Uređaji za uzimanje vazduha

Vazduh treba uzimati na onom mjestu gdje je najčistiji. Zbog ovoga on se ne smije uzimati s ulice, a naročito ne s ulice sa živim saobraćajem, i isto tako ne treba ga uzimati iz uskih i mračnih dvorišta. Otvori prijemnika za uzimanje vazduha ne smiju biti blizu zemljine površine ili u uglovima dvorišta, jer je na tim mjestima vazduh u velikoj mjeri zaprašen.

Ako se vazduh zahvata iznad krova prijemnici ne smeju biti u blizini dimnjaka, jer je vazduh tamo zagađen čađu, plinovima i dimom. Najbolje je da se vazduh uzima iz mirnih dvorišta, zasađenih zelenilom. Otvori za zahvatanje vazduha treba da su na navjetrenoj strani (okrenutoj prema vijetru), a ispuštanja treba da su na zavetrenoj strani zgrade. Ako to nije mogućno, nego se oba nalaze na istoj strani, tada treba paziti da ispusni otvor bude iznad zahvatnog, jer je upotrebljeni vazduh obično topliji i lakši od svežeg, te ima tendenciju,da se diže i time se udaljuje od zahvatnog otvora.

Slika 8. Prijemnik obliku česme

Na slici 8, prikazan je zahvatni objekt udaljen od zgrade, smešten u dvorišnom vrtu i spojen sa zgradom horizontalnim kanalom. Prijemnici se mogu praviti u obliku fontane, kioska ili česme. Vazduh ulazi kroz otvore, koji su smešteni

na visini 1,0 – 1,5 m od zemlje i zaštićeni žaluzijama od kiše i snijega, a rešetkama ili mrežama od ulaženja ptica, miševa, upadanja lišća i dr.

Dobro je da prijemnik bude okružen zelenilom, koje zadržava prašinu i da pristup dijeci i drugima bude otežan. Unutrašnjost prijemnika, a naročito horizontalnog kanala izoluje se od vlage i oblaže pločicama ili uglačanim cjementnim malterom radi lakšeg održavanja čistoće i oticanja kondenzne vode koja se stvara pri toplotnim promjenama. Održavanje čistoće je naročito važno i zbog toga kanale treba uvijek praviti u takvim dimenzijama da može čovek, ma u sagnutom stavu, ući u njih radi čišćenja. Kanali treba da su dovoljno veliki i zbog toga da brzina vazduha u njima bude najviše 1,0 m/s, jer inače se unosi s vazduhom suviše prašine i mreža kanala u zgradi se zagađuje. Kanali treba da imaju u blizini zahvatnog objekta vrata pomoću kojih se kanal možezatvoriti da se ne bi prljao u slučaju kad se instalacija isključi i da se proticanje može regulisati.

Slika 9. Prijemnik u dozidanom oknu Slika 10. Prijemnik u zidu

Na slikama 9 i 10 prikazani su prijemnici smješteni u zidu odnosno u oknu dozidanom uz spoljni zid zgrade. Zatvaranje okna i regulisanje protoka vrši se rebrastim ili obrtnim priklopcima. Otvori se često mogu diskretno smestiti na mjesto podrumskih ili drugih otvora ili se mogu arhitektonski drugačije obraditi (česma, fontana na zidu itd,).

Ako se vazduh mora uzimati s krova tada naročitu pažnju obratiti na položaj zahvatnih objekata prema dimnjacima. Oni nikako ne smeju biti u njihovoj blizini, a treba voditi računa i o najčešćim vjetrovima.

4. Uređaji za čišćenje vazduha

Ako vazduh koji se uzima za vjetrenje nije dovoljno čist od prašine, čađi i druge nečistoće, mora se prije upotrebe očistiti. Ovo se postiže taložnim komorama i raznim vrstama filtara.

Taložnim komorama mogu se na najjednostavniji način izdvojiti veće količine prašine iz vazduha. Komore se dimenzionišu tako da se brzina vazduha u njima smanji do najviše 0,5 m/s. Što je brzina manja to sitnije čestice imaju vremena da se

talože i vazduh biva utoliko čistiji. Donja granica određuje se veličinom raspoložive prostorije. Ako su dovodni kanali dovoljno veliki taložne komore mogu se izostaviti. U tome slučaju kanali se postepeno proširuju dok se ne dobije dovoljno mala brzina vazduha i na taj način postigne potrebno taloženje.

Za taložne komore obično se upotrebljavaju podrumske prostorije. Pod i zidovi moraju biti dobro izolovani od vlage da ne bi vazduh postao vlažan i memljiv. Zidovi treba da su glatki, uglovi zaobljeni, a pod da ima pad prema slivniku. U tom slučaju komora se može prati. Čišćenje komore može biti i pomoću usisivača prašine, dok je čišćenje metlom nije dobro, jer se time prašina samo uzvitla i osim komore zapraše se i drugi dijelovi instalacije.

Efekt dejstva taložnih komora dovoljan je samo za prašinu čije čestice su dovoljno teške. Ako ne stoje na raspoloženju dovoljno velike prostorije, tada je ovaj efekt sasvim nedovoljan i u tome slučaju moraju se upotrebi filteri.

Oni se upotrebljavaju na mjestrma gdje je vazduh jako zagađen te ga treba dobro očistiti ili gdje se traži naročito čist vazduh, Pomoću njih može se vazduh očistiti do 0,1 mg prašine na 1,0 m3 vazduha. Koliki je to efekt vidi se iz podate da naročito čist spoljni vazduh sadrži 1,0 mg prašine, dok zagađeni vazduh u nekim gradovima dostiže i do 5 mg prašine na 1,0 m3 vazduha.

Filtri se postavljaju ili iza taložne komore, ugrađuju se u nju a mogu da je i potpuno zamijene, Da bi filteri efikasno radili treba ih stalno održavati i čistiti. Ako se to ne čini oni ne samo da ne čiste vazduh nego ga još i zagađuju, a osim toga mogu i cijelu instalaciju učiniti neupotrebljivom.

Filtri se mogu podeliti na nekoliko vrsta:a) uljni filtri,b) suvifiitri,c) vodeni filtri,d) pokretni filtri,e) elektroflitri.

5. Uređaji za grijanje vazduha

Za grijanje vazduha se upotrebljavaju najviše lamelni grijači za vodu ili paru, a osim njih i plinski ili električni grijači vazduha.

Lamelni grejači (slika 11 i 12) sastoje se od rebrastih cijevi φ 12 do 20 mm u jednom ili više redova, s rebrima od lima debljine 0,5 mm na razmaku od 3 do 5 mm, koja su navučena ili spiralno navijena na cijevi.

Slika 11. Lamelni grijač Slika 12. Lamelni grijač

Cijevi su zavarene na razdjelnu (1) i sabirnu (2) cijev i zajedno imaju oblik cijevnog registra. Rebra su kružna, kvadratna ili drugačijeg geometrijskog oblika.

Toplonoša (voda ili para) struji kroz registar, a vazduh upravno na cijevi brzinom 2 do 4 m/s. Zbog vrlo visoke površine registra učinak lamelhih grijača je vrlo visok, a zbog velike brzine vazduha ne dolazi do zaprašivanja.

Plinski grijači vazduha imaju obično također oblik cijevnog registra na čijem donjem dijelu se nalazi plamenik (obični ili Bunzenov) a na gornjem odvod u dimnjak s osiguračem promaje. Oni moraju imati osigurače koji automatski zatvaraju plinske slavine u slučaju potrebe.

Električni grijači se sastoje od okvira u kojem se nalaze obično cijevni el. grejači i kutije za stezaljke, i el. vodove koji moraju biti obezbjeđeni na dodir. I oni moraju imati automatske osigurače koji prekidaju dovod el. struje u slučaju prekida struje vazduha, jer bi inače moglo doći do pregrevanja i požara

Grejači vazduha su često spojeni u istoj kutiji s ventilatorom. Oni ne zahtijevaju posebnu grijnu komoru, nego se ugrađuju u ventilacionu centralu, obično iza filtara. Dimenzionisanje se vrši prema podacima iz tablica proizvođača u kojima se za razne brzine vazduha daju koeficijenti prelaza toplote i otpori ili temperaturne razlike na ulazu i izlazu vazduha.

6. Uređaji za vlaženje vazduha

Kako pri zagrevanju relativna vlažnost vazduha opada, i pri maloj relativnoj vlažnosti spoljnjeg vazduha može ovaj posle zagrevanja da bude suviše suh, to se u nekim slučajevima predviđa i vlaženje vazduna. Ono biva postavljanjem sudova s vodom iznad grijnih naprava, sudovima s vodom koja se pomoću naročitog zagrijvanja dovodi do isparavanja, pomoću prskalica (tuševa) i mlaznica (sapnica) (slika 13) i pomoću uduvavanja pare koja se na drugom mestu proizvodi od čiste vode.

Slika 13. Komora za vlaženje i pranje vazduh

Regulisanje količine vlage koja se dodaje vazduhu, biva povećavanjem odnosno smanjivanjem vodene površine u sudovima, jačim ili slabijim zagrijvanjem vode i doziranjem količine vode odnosno pare.

7. Ventilatori

Ranije je rečeno da je jedino pomoću ventilatora obezbeđeno vjetrenje nezavisno od atmosferskih prilika. Jedino se pomoću njih u svako doba, bez obzira na vjetar i razliku u temperaturama, može osigurati potrebna izmjena vazduha, i ugrađivanje potrebnih uređaja za čišćenje i grejanje (koji svi pružaju izvjestan otpor prolasku vazduha) može obezbjediti funkcioniranje uređaja za vjetrenje.

Ventilatora ima dve vrste:- aksijalnih (propelerskih) i - radijalnih, (centrifugalnih).

Aksijalnl ventilator (slika 14) sastoji se od osovine, glavčine u koju su učvršćene lopatice i oboda na koji je pričvršćen elektromotor ili ležište. Lopatice (slika 15) stoje pod nagibom prema pravcu osovine i okretanjem potiskuju vazduh u pravcu osovine. Mali modeli imaju obično 8 do 15 lopatica, od jačeg lima, oblika ravnog ili izvijenog, dok veći modeli imaju 3 do 4 lopatice, preseka avionskog krila od drveta ili lima. Aksijalni ventilatori se upotrebljavaju tamo gdje je potrebno savladati velike količine vazduha pri malom otporu (pritisci od najviše 100 mm vodenog stuba). Obično se postavljaju u zidu ili prozoru, gdje je potrebno da se vazduh prebaci iz jedne prostorije u drugu ili napolje.

Slika 14. Aksijalni ventilator Slika 15. Lopatice aksijalnog ventilatora

Radijalni (centrifugalni) ventilator (slika 16 i 17) sastoji se od osovine, rotora (slika 18) koji je pričvršćen na osovini i kutije od lima. Vazduh ulazi u pravcu osovine, lopatice rotora ga zahvataju i bacaju kroz izlazni otvor kutije upravno na pravac osovine. Radijalni ventilatori imaju normalno stepen korisnosti 60 do 70% i upotrebljavaju se tamo gdje je potrebno pored količine savladati i veliki otpor koji nastaje u kanalima, filtrima, grijačima itd. (pritisci do 1000 mm VS).

Slika 16. Radijalni ventilatorSlika 17. Radijalni ventilator (Sirocco)

Slika 18. Rotor vetilatora

Izbor konstrukcije ventilatora i dimenzionisanje vrši se prema podacima koje daju proizvođači u tablicama i grafikonima. Ti podaci se odnose na broj obrtaja, brzinu vazduha na izlaznom otvoru ventilatora i količinu vazduha pri raznim statičkim pritiscima. Za izbor ventilatora potrebno je poznavati sve karakteristike raznih konstrukcija i veličina, što je posao stručnjaka za vjetrenje.

Pri izboru i postavljanju ventilatora u zgradi potrebno je naročitu pažnju obratiti na zvučnu izolaciju uređaja. Zvučne smetnje nastaju ili usljed vibracija na ležištima motora i ventilatora i prenose se preko konstrukcija kao zvuk (materijalni zvuk) ili potres, ili usled udara lopatica o vazduh nastaje karakteristično brujanje koje se prenosi kroz vazduh (vazdušni zvuk).

8. Ventilacijone centrale

Da bi se čišćenje, grijanje i vlaženje vazduha moglo što bolje nadzirati, uređajem rukovati i održavati ga u ispravnom stanju, zgodno je da svi pomenuti uređaji budu smešteni na jednom centralnom mjestu. Ovakve ventilacione centrale smještaju se najčešće u podrumu zgrade, obično u blizini zahvatnog objekta.

Slika 19. Ventilacijona centrala

Raspored uređaja treba da bude takav da rukovanje centralom bude lako, svi objekti da budu lako pristupačni radi rukovanja a naročito radi čišćenja. Na slici 19 predstavljena je ventilaciona centrala u kojoj se podrumske prostorije upotrebljavaju kao komore. Same prostorije grade se samo tolike koliko je potrebno da bi se pojedinim napravama moglo rukovati i održavati čistoća. Vazduh ulazi kroz otvor sa žaluzijama (1), prolazi kroz metalni ugrađeni filtar (2), kroz grijač (3) ili kroz otvor s obrtnim priklopcima (4) pomoću kojih se može dotok hladnog vazduha regulisati i zatim se radijalnim ventilatorom (5) ubacuje u mrežu kanala.

U poslednje vreme ventilaciona centrala se svodi na običnu podrumsku prostoriju u kojoj se postavljaju sve potrebne naprave za prečišćavanje, grejanje i vlaženje.vazduha smestene u zasebnu komoru od lima ili od betona. Kad se ovakve venti- lacione centrale snabdeju još i automatskim regulatorima postaju od njih u- ređaji za klimatizovanje.

9. Vazdušni kanali

Od ventilacione centrale do prostorija koje se vjetre vazduh se vodi horizontalnim i vertikalnim kanalima. Pri projektovanju mreže kanala mora se voditi računa o niže navedenim zahtjevima.

Mogućnost čišćenja kanala. I pored filtriranja vazduha kanali se zagađuju prašinom i zbog toga je prije svega potrebno da se lako mogu čistiti. U velikim kanalima to se postiže ulaženjem u kanal, a u manjima potrebno ja ostaviti otvore kroz koje se svaki dio kanala može četkama ili usisivačima dobro očistiti. Najbolje je kad se jedna strana kanala može cijela odstraniti radi čišćenja (slika 20). U modernim uređajima dovoljno je predvideti čišćenje cijele mreže jedanput godišnje.

Poklopci otvora za čišćenje pričvršćuju se zavrtnjima i moraju hermetički zatvarati kanale, inače nastaju nepredviđeni gubici.

Slika 20. Ventilacijona centrala

Izbjegavanje nepotrebnih otpora. Otpori u kanalskoj mreži su uzdužni i mjesni. Uzdužni otpori nastaju u pravim kanalima kretanjem vazduha i trenjem o zidove kanala, a mjesni nastaju pri promeni pravca kanala, promjeni presjeka, kod račvanja, rešetki, priklopaca itd. Da bi se otpori smanjili na najmanju mjeru potrebno je da mreža kanala bude što je mogućno kraća, da zidovi kanala budu glatki, dok će se mjesni otpori smanjiti, blagim mijenjanjem pravca (lukovi velikog poluprečnika), postepenim mijenjanjem presjeka kanala, račvanjem pod oštrim uglom, izborom pogodnih rešetki, priklopaca itd.

Za svaku prostoriju moraju se predvideti zasebni vertikalni kanali, inače se lako prenosi zvuk iz jedne prostorije u drugu, a snabdijevanje vazduhom, naročito gravitacionih uređaja, može biti poremećeno. Za odvodne vertikalne kanale to je naročito važno jer pri povratnom strujanju koje se ne može uvek spriječiti može doći do ulaženja upotrebijenog vazduha iz jedne prostorije u drugu.

Toplotna izolacija. Da bi se sprečili gubici topiote u kanalima ovi se moraju izolovati, inače može, osim hlađenja vazduha, doći i do kondenzovanja vodene pare i upropašćivanja kanalske mreže. Kanale treba voditi po mogućnosti kroz založene prostorije i izbjegavati spoljne zidove.

Kanali se prave od raznih vrsta građevinskog materijala, od opeke, betona, rabica, fasoniranih opeka, betonskih i gipsanih ploča, plastika, a najviše od pocinčanog lima. Limeni kanali su iznutra potpuno glatki, fazonski komadi se lako prave, konstrukcije su lake i lako se pričvršćuju, ne hrđaju, nehigroskopni su i sigurni protiv požara, Limeni kanali oblažu se, radi toplotne izolacije, izolacionim pločama, rabicom ili drvenom oplatom.

Oblik preseka kanala je obično kvadratni, četvorougaoni ili kružni. Kružni oblik je najbolji, ali se teško prilagođuje zidovima i zato se upotrebljava tamo gdje kanale nije potrebno skrivati (npr, u tvornicama).

Armature koje se upotrebljavaju za zatvaranje otvora i regulisanje protoka vazduha su ili priklopci ili klizni zatvarači. Za otvore u zidovima upotrebljavaju se obično rebrasti priklopci. U unutrašnjosti kanala upotrebljavaju se obrtni priklopci ili klizni zatvarači uobičajenog oblika.

Raspored kanala zavisi od dispozicije prostorija koje se vjetre, sistema vjetrenja, smeštaja ventilacionih otvora, konstruktivnih elemenata zgrade i estetskih

zahtijeva. Kako su ovi kanali relativno velikih dimenzija i zbog toga zadiru u znatnoj mjeri u tijelo zgrade, da bi se postigla dobra instalacija vjetrenja i dobra unutrašnja arhitektura, mora se već pri izradi idejnog projekta uspostaviti saradnja sa stručnjakom za vjetrenje. Glavni arhitektonski projekt se može izraditi samo kad su potpuno poznati svi elementi instalacije, tj. kad je projekt instalacije definitivno određen.

Slika 21. Ventilacijoni kanali

Ventilacioni kanali su horizontalni i vertikalni (slika 21). Oni mogu biti smiješteni u konstruktivnim elementima zgrade (zidovima, tavanicama i podovima), postavljeni vidljivo ili skriveno, uvek obrađeni u skladu s unutrašnjom arhitekturom.

10. Zaključak

Centralnim vjetrenjem nazivaju se uređaji u kojih se vetrenje vrši sa jednog centralnog mjesta. Ovakvi uređaji sastoje se od zahvalnog objekta, tj. uređaja za uzimanje vazduha izvana, ventilacijone centrale, tj. komore u kojoj se vrši obrađivanje vazduha (čišćenje, grijanje, vlaženje i dr.), mreže kanala pomoću kojih se vazduh sprovodi do mjesta upotrebe i otvora u prostorijama kroz koje se vazduh ubacuje odnosno isisava.

U pogledu na silu, koja izaziva izmjenu vazduha, uređaji za centralno vetrenje mogu biti gravitacijoni, mehanički i kombinovani. U gravitacijonih, pogonska sila nastaje usljed razlike u temperaturama spoljnjeg i unutrašnjeg vazduha. Ovi uređaji su nepouzdani i rade efikasno samo u zimsko doba, kad je razlika između spoljne i unutrašnje temperature dovoljno velika. I tada se uzima da je rejon dejstva ovakvih uređaja najviše 12 – 15 m, mjereno horizontalno od ventilacijone centrale do najudaljenijeg vertikalnog kanala. U mehaničkih uređaja pogonska sila stvara se vještački pomoću ventilatora. Ovakva izmjena jedina je koja radi nezavisno od atmosferskih prilika, uvijek pouzdano, ravnomjerno i dovoljno jako da se mogu ugraditi potrebni uređaji za pripremanje vazduha. Ona dozvoljava i veću slobodu u vođenju kanala i dimenzionisanju presjeka. U kombinovanih uređaja zimi se izmjena vazduha postiže gravitacijom, u jesen i proljeće ona se postiže potpomaganjem pomoću ventilatora, a ljeti ovi uređaji rade samo mehanički.

Vazduh treba uzimati na onom mjestu gdje je najčistiji. Zbog ovoga on se ne smije uzimati s ulice, a naročito ne s ulice sa živim saobraćajem, i isto tako ne treba ga uzimati iz uskih i mračnih dvorišta. Otvori prijemnika za uzimanje vazduha ne smiju biti blizu zemljine površine ili u uglovima dvorišta, jer je na tim mjestima vazduh u velikoj mjeri zaprašen.

Ako vazduh koji se uzima za vjetrenje nije dovoljno čist od prašine, čađi i druge nečistoće, mora se prije upotrebe očistiti. Ovo se postiže taložnim komorama i raznim vrstama filtara.

Ranije je rečeno da je jedino pomoću ventilatora obezbeđeno vjetrenje nezavisno od atmosferskih prilika. Jedino se pomoću njih u svako doba, bez obzira na vjetar i razliku u temperaturama, može osigurati potrebna izmjena vazduha, i ugrađivanje potrebnih uređaja za čišćenje i grejanje (koji svi pružaju izvjestan otpor prolasku vazduha) može obezbjediti funkcioniranje uređaja za vjetrenje.

Literatura

1. M. Karamehmedović: ''VENTILACIJONI ELEMENTI'', Sarajevo 1999.

2. Ž. Kuščumlija: ''GREJANJE I VETRENJE''

Sadržaj

1. Uvod 1

2. Centralno vjetrenje2.1. Sistemi centralnog vjetrenja

22

3. Uređaji za uzimanje vazduha 5

4. Uređaji za čišćenje vazduha 6

5. Uređaji za grijanje vazduha 7

6.

7.

Uređaji za vlaženje vazduha

Ventilatori

8

9

8. Ventilacijone centrale 10

9. Vazdušni kanali 11

10. Zaključak 14

Literatura 15