Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
ISSN 1641-7003
Burak
Ziemniak
Oleiste
Pastewne
Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych
Słupia Wielka 2016
ROŚLIN ROLNICZYCH2016
2016
ISSN 1641-7003
Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych
Słupia Wielka 2016
ROŚLIN ROLNICZYCH
Burak
Ziemniak
Oleiste
Pastewne
Kierownik Zakładu
mgr inż. Józef Zych
63-022 Słupia Wielka
tel.: (+48) 61 285 23 41 do 47faks: (+48) 61 285 35 58
e-mail: [email protected]
prof. dr hab. Edward S. Gacek
prof. dr hab. Edward S. Gacek
mgr inż. Józef Zych
Wszelkie prawa zastrzeżone. Każda reprodukcja lub adaptacja całościbądź części niniejszej publikacji niezależnie od zastosowania techniki
(drukarskiej, fotograficznej, komputerowej, nagrań fonograficznych, itd.)wymaga pisemnej zgody Wydawcy
ISSN 1641-7003
S Biuro Wydawnictw COBORU
ProDruk Poznań
N 750 egz.
Od Redaktora
Lista opisowa odmian roślin rolniczych 2016. Burak, ziemniak, oleiste i włókniste, pastewne jest siedemnastą edycją publikacji, wy-dawanej przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) od roku 2000, przy czym od roku 2012 jest oferowana jako oddzielna pozycja wydawnicza. Wyniki badań odmian roślin zbo-żowych, w tym kukurydzy, są publikowane w odrębnej Liście.
Listę kierujemy do bardzo szerokiej grupy odbiorców. Głównymi jej adresatami są użytkownicy odmian, przede wszystkim rolnicy i pro-ducenci rolni, hodowcy odmian, przedsiębiorstwa i służby nasienne. Zawiera ona także ważne informacje istotne dla przemysłu prze-twórczego. Lista może być pomocna dla służb upowszechniania po-stępu rolniczego, jak również może stanowić materiał informacyjny dla dydaktyki rolniczej.
Lista opisowa odmian roślin rolniczych 2016. Burak, ziemniak, oleiste i włókniste, pastewne zawiera liczbowe wyniki badań wartości gospodarczej (WGO) odmian zarejestrowanych oraz opisy odmian wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016. Wyniki pochodzą z doświadczeń prowadzonych w ramach systemu Porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego (PDO), a dla odmian nowych także, lub wyłącznie z doświadczeń rejestrowych. Uzupełnieniem treści Listy są materiały ilustrujące graficznie różne, ważne w obrębie gatunków, aspekty ich uprawy.
Lista ukazuje się corocznie, po podjęciu decyzji rejestrowych. Wydawca i autorzy są otwarci na wszelkie uwagi i pomysły Czytelni-ków odnośnie treści, jak i formy Listy. Spożytkujemy je przy tworzeniu kolejnej edycji tego wydawnictwa.
Redaktor Naczelny
Wydawnictw COBORU
prof. dr hab. Edward S. Gacek Słupia Wielka 2016
SPIS TREŚCI
s.
WPROWADZENIE (mgr inż. J. Zych) …………………………………............ 7 1. BURAK
Burak cukrowy (mgr inż. W. Janiak, mgr inż. A. Popek) …………. 14
Burak pastewny (mgr inż. W. Janiak, mgr inż. K. Piecuch) ……… 32
2. ZIEMNIAK (dr inż. T. Lenartowicz) ....................................................... 40
3. OLEISTE (mgr inż. J. Broniarz, mgr J. Paczocha)
Rzepak. Wstęp ........................................................................... 74
Rzepak jary ……............................................................................. 80
Rzepak ozimy …….......................................................................... 85
4. PASTEWNE
BOBOWATE GRUBONASIENNE. WSTĘP (mgr inż. A. Osiecka) ….. 112
Bobik ………………………………….............................................. 115
Groch siewny ……………………………….……………….............. 121
Łubin wąskolistny ......................................................................... 131
Łubin żółty …………………………………..................................... 139
Soja ………………………………………………………................... 144
Wyka siewna …………………………………………………………. 150
WIECHLINOWATE. WSTĘP (dr inż. E. Stuczyńska) …………………. 154
Kostrzewa łąkowa ……………………………………………………. 155
Tymotka łąkowa ............................................................................ 156
Życica wielokwiatowa ………………………………………………... 158
LISTA ZACHOWUJĄCYCH ODMIANY ORAZ REPREZENTANTÓW ZACHOWUJĄCYCH .................................................................................. 159
Wprowadzenie
Odmiana jest uznawana za jeden z głównych czynników warun-kujących wzrost produkcji roślinnej we współczesnym rolnictwie. Po-stęp odmianowy osiągany jest drogą zamierzonych zmian genetycz-nych, mających warunkować poprawę określonych właściwości rolni-czych i użytkowych odmian roślin uprawnych. Najczęściej kojarzony jest ze wzrostem plonowania, ale obejmuje również wiele innych cech stanowiących o wartości gospodarczej odmian (WGO), w tym przede wszystkim jakość plonu, odporność lub tolerancję na różne czynniki biotyczne (choroby, szkodniki) i abiotyczne (niskie i wysokie tempera-tury, zakwaszenie gleby, niedobór lub nadmiar opadów itp.) ograni-czające plonowanie, a także inne specyficzne cechy, decydujące o właściwościach rolniczo-użytkowych odmian. Pożądaną właściwo-ścią nowych odmian powinna być również możliwość szybkiej regene-racji po wystąpieniu stresu. Jest to istotne w obliczu zmieniającego się klimatu i coraz częściej występujących ekstremalnych zjawisk pogo-dowych. Udoskonalone odmiany powinny przyczynić się w pierwszej kolejności do racjonalizacji (zmniejszenia) poziomu nawożenia mine-ralnego oraz ograniczenia liczby zabiegów ochrony roślin, by jak naj-lepiej spełniać oczekiwania integrowanych systemów ochrony i pro-dukcji roślin. Muszą więc lepiej wykorzystywać składniki pokarmowe znajdujące się w glebie oraz cechować się dużą odpornością na naj-ważniejsze choroby, a także niektóre szkodniki. Coraz powszechniej-sza staje się świadomość możliwości wykorzystania konkretnych od-mian do tworzenia mieszanek międzyodmianowych w obrębie danego gatunku lub mieszanek międzygatunkowych, w celu zwiększenia bio-różnorodności upraw i ograniczania nasilenia niektórych agrofagów.
Urzędowe badania wartości gospodarczej odmian (WGO) przed zarejestrowaniem prowadzone są prawie wyłącznie w sieci stacji (SDOO) i zakładów (ZDOO) doświadczalnych oceny odmian (rys. 1), natomiast doświadczenia realizowane w ramach systemu Porejestro-wego doświadczalnictwa odmianowego (PDO) prowadzone są także w innych instytucjach (jednostki hodowli roślin, ośrodki doradztwa rol-niczego, instytuty, szkoły rolnicze itp.), co daje rocznie ponad 50 do-datkowych lokalizacji. W roku 2015 powrócono do pierwotnej nazwy sytemu, czyli PDO, natomiast przez kilka ostatnich lat system funkcjo-
nował jako PDOiR (porejestrowe doświadczalnictwo odmianowe i rol-nicze). Wszystkie doświadczenia dla poszczególnych gatunków pro-wadzone są według jednolitych metodyk, które podlegają bieżącej weryfikacji merytorycznej i w miarę potrzeby są aktualizowane lub tworzone nowe wersje.
Rys. 1. Rozmieszczenie stacji i zakładów doświadczalnych oceny odmian Należy podkreślić dużą zależność kształtowania się właściwości
odmian od warunków środowiska, w jakich są uprawiane. Prezento-
8
wane w Liście wyniki odmian są średnią z wielu środowisk, różniących się warunkami klimatyczno-glebowymi. Oznacza to, że w określonych warunkach (zwłaszcza skrajnie odmiennych) różnice między odmia-nami mogą znacznie odbiegać od tych podanych w niniejszym opra-cowaniu. Szczególnie dotyczy to podstawowej cechy, jaką jest plon, gdyż jest to cecha warunkowana poligenicznie. Doskonałym przykła-dem tych uwarunkowań są wyniki po zimach z lokalnie dużymi spad-kami temperatury powietrza i gleby (np. 2012, z pewnością również 2016) dla niektórych odmian rzepaku ozimego, które w rejonach wyma-rzania dają wyjątkowo małe plony nasion i w efekcie mniejsze niż zwy-kle średnie plony dla kraju. Z kolei odmiany o większej zimotrwałości uzyskują w tych sezonach wegetacyjnych, nienotowane w przeszłości, bardzo dobre wyniki plonowania.
Prezentowana Lista opisowa odmian roślin rolniczych 2016. Bu-rak, ziemniak, oleiste i włókniste, pastewne obejmuje wszystkie ważne gospodarczo gatunki wymienionych grup roślin, dla których prowa-dzone są systematyczne badania w ramach PDO. Dla gatunków o mniejszym znaczeniu gospodarczym oraz dla większości gatunków roślin pastewnych (bobowate drobnonasienne, wiechlinowate – trawy, inne pastewne) badania w ramach PDO podejmowane są okresowo i publikowane w Liście po zakończeniu cyklu badań.
W przypadku wiechlinowatych (traw) badania PDO obejmują, za-równo doświadczenia na zielonkę, jak i na nasiona, a także jedno do-świadczenie z badaniem dynamiki plonowania, połączone z oceną zmian jakościowych. Zakres badań PDO dla roślin bobowatych drob-nonasiennych nie przewiduje doświadczeń z dynamiką plonowania, a dla niektórych gatunków (np. dla lucerny) – także doświadczeń na-siennych. W obecnej edycji Listy nie zamieszczono wyników żadnej zakończonej serii doświadczeń z gatunkami roślin pastewnych wielo-letnich (badania są w toku), a także innych pastewnych (brukiew, fa-celia błękitna, kapusta pastewna, rzodkiew oleista) i włóknistych. Podano natomiast charakterystykę pojedynczych nowych odmian ko-strzewy łąkowej, tymotki łąkowej i życicy wielokwiatowej oraz ogólną informację o tych gatunkach. Bieżące, szczegółowe wyniki badań z odmianami roślin pastewnych wieloletnich publikowane są w wy-dawnictwie Wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych.
9
Lista zawiera komentarz ułatwiający interpretację wyników i poru-szający aktualne problemy danego gatunku (formy), a także charakte-rystyki odmian wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016 (dla bu-raka pastewnego także z roku 2015) oraz liczbową charakterystykę podstawowych cech rolniczych i użytkowych odmian. We wszystkich tabelach kolejność odmian podano alfabetycznie w przyjętych gru-pach.
W Liście zamieszczono wyniki doświadczeń polowych PDO i re-jestrowych (dla nowych odmian) z lat 2013-2015 lub 2012-2015. Czte-roletni okres prezentowanych wyników jest konsekwencją małego od-setka badanych odmian zarejestrowanych (burak cukrowy) lub sto-sunkowo dużej zmienności sezonowej (ziemniak, rośliny bobowate grubonasienne). Informacje dotyczące okresu badań podano we wstępie dla poszczególnych gatunków lub grup gatunków oraz są uwidocznione w tabelach nr 2 każdego opracowania. Uzupełnieniem wyników doświadczeń polowych są oceny innych ważnych cech, określanych w każdym sezonie wegetacyjnym lub tylko w 2-3 letnich urzędowych badaniach przed zarejestrowaniem odmiany, w tym uzy-skanych od podmiotów współpracujących z COBORU. Punktem od-niesienia dla porównań między odmianami badanymi w różnych se-riach doświadczeń są jednolite wzorce odmianowe, wyznaczane na każdy sezon przez specjalistów centrali COBORU.
Wyniki jednej lub kilku cech głównych podawane są dla poszcze-gólnych lat badań, natomiast pozostałe jako średnia wieloletnia. Dla ułatwienia oceny odmian, na pierwszym miejscu w tabelach podano, albo wartości wzorca wieloodmianowego, albo średnią wszystkich badanych odmian z Krajowego rejestru. Zwłaszcza w drugim przypad-ku łatwo ocenić prezentowane odmiany, gdyż wartości zbliżone do średniej oznaczają przeciętną ocenę danej cechy, niezależnie od rze-czywistych wyników odmianowych. Na przykład w skali 9o ocena oko-ło 6,0 przy średniej 6 i ocena około 8,0 przy średniej 8 oznacza w obu przypadkach przeciętną (średnią) ocenę dla odmiany dla obu cech. Przygotowując informacje o odmianach w celach marketingowych za-leca się posługiwanie średnią jako najlepszym punktem odniesienia dla opisywanych odmian. Podana w dolnej części tabel informacja oznacza liczbę doświadczeń, z których pochodzą wyniki danej cechy w przyjętym dla danego gatunku wieloleciu. W przypadku, np. poraże-
10
nia przez choroby i szkodniki, wylegania itp. liczba doświadczeń do-datkowo informuje również o powszechności występowania danego zjawiska.
W tabelach wynikowych pominięto odmiany niebadane w żadnym roku wspomnianego wielolecia. Brak odmiany w tych zestawieniach najczęściej oznacza nie najlepszą już wartość gospodarczą i/lub małe, względnie malejące, znaczenie na rynku nasiennym.
Materiał liczbowy czasami uzupełniany jest graficznie, co daje pogląd na zagadnienia ogólniejsze, związane z określoną rośliną uprawną. Listę zamyka wykaz adresowy zachowujących – w przypad-ku odmian krajowych lub ich reprezentantów – dla odmian zagranicz-nych. W zdecydowanej większości przypadków zachowującymi od-mian krajowych są ich hodowcy, czyli właściciele.
Dla cech wyrażonych w skali dziewięciostopniowej, stopień 9
oznacza ocenę najkorzystniejszą, 5 – średnią, natomiast 1 – najmniej korzystną.
Autorami Listy są specjaliści trzech pracowni Zakładu Badania
i Oceny Wartości Gospodarczej Odmian COBORU: Pracowni WGO Roślin Okopowych i Kukurydzy, Pracowni WGO Roślin Oleistych i Włóknistych oraz Pracowni WGO Roślin Pastewnych. Przy opraco-wywaniu Listy korzystano przede wszystkim z wyników własnych ba-dań wartości gospodarczej odmian, uzupełniając je o niektóre cechy morfologiczne (Zakład Badania i Oceny Odrębności, Wyrównania i Trwałości Odmian) oraz dane o ochronie prawnej odmian i ich za-chowujących/reprezentantach (Biuro Rejestracji i Ochrony Praw do Odmian).
Autorzy Listy wyrażają przekonanie, że będzie ona pomocna w podejmowaniu korzystnych decyzji na różnych szczeblach funkcjo-nowania odmiany (nasiennictwo, produkcja rolna, przetwórstwo) oraz przybliży najbardziej istotne problemy dotyczące zaprezentowanych gatunków roślin rolniczych.
11
BURAK Burak cukrowy
Powierzchnia uprawy buraka cukrowego w latach 2009-2014 utrzymywała się na stabilnym poziomie około 190 tys. ha, natomiast w roku 2015 zmniejszyła się do 171 tys. ha (dane Związku Producen-tów Cukru w Polsce). Według szacunku GUS, areał buraka w roku 2015 był mniejszy niż w roku 2014 o około 18 tys. ha i wyniósł 180 tys. ha. Pozytywnym zjawiskiem w dłuższym okresie jest zmniejszenie wahań rocznych plonów z plantacji produkcyjnych, przy ich wyraźnej tendencji wzrostowej, na poziomie znacznie przekraczającym wartości z poprzednich dekad. Szczególnie duże plony korzeni notowano w la-tach 2012 (64 t z ha), 2013 (63 t z ha) i 2014 (68 t z ha). Z powodu niesprzyjających warunków pogodowych w roku 2015 średni plon ko-rzeni w produkcji wyniósł tylko 52 t z ha. Długi okres dotkliwej suszy w lecie wpłynął negatywnie na plon korzeni.
Plantacje buraka cukrowego obsiewane są w większości nasio-nami odmian zarejestrowanych w Polsce. Mimo ograniczonego zapo-trzebowania na nasiona i importu pewnej ilości nasion odmian ze wspólnotowego katalogu CCA, niezarejestrowanych w naszym kraju, liczba odmian buraka cukrowego jest duża i wykazuje nawet niewielką tendencję wzrostową. W roku 2012 w Krajowym rejestrze (KR) figuro-wały – 83 odmiany, w 2013 roku – 86 odmian, w 2014 – 90, w 2015 – 96, w kwietniu 2016 – 110. Udział w rejestrze odmian pochodzących z krajowej hodowli od roku 2008 utrzymuje się na poziomie 25-31%, a bez uwzględnienia odmian przeznaczonych na eksport wynosił 21-28%. Udział ten dla roku 2015 wynosi odpowiednio 25% i 23%. Zare-jestrowane odmiany pochodzą z dwóch krajowych i siedmiu zagra-nicznych firm hodowlano-nasiennych (tab. 1). W roku 2015 z Krajo-wego rejestru skreślono 10 odmian o małym lub malejącym znaczeniu w uprawie. Wśród skreślonych były 4 odmiany krajowe. Podobnie jak w Krajowym rejestrze, także w doświadczeniach rejestrowych większa była liczba odmian zagranicznych: 2011 – 56 (85%), 2012 – 70 (89%), 2013 – 75 (85%), 2014 – 67 (82%), 2015 – 70 (85%) odmian pocho-dzących z siedmiu firm hodowlanych. W roku 2016 łącznie w dwóch seriach badań uczestniczy 80 odmian, w tym 12 krajowych.
Postęp hodowlany nowo rejestrowanych odmian wyraża się po-lepszeniem ich zdrowotności oraz zwiększaniem zdolności plonotwór-czych, przy dobrej jakości technologicznej plonu (wysoka zawartość cukru, niska zawartość składników melasotwórczych). Wyniki plono-wania podlegają znacznym wahaniom w latach, przy wzrostowym trendzie w wieloleciu; średnioroczny przyrost plonów korzeni w do-świadczeniach w piętnastoleciu 2001-2015 wyniósł 4,9 dt z ha. W tym
14
okresie tylko w roku 2005 średni plon korzeni był mniejszy niż 650 dt z ha, natomiast w ośmiu latach przekroczył 750 dt z ha. Plony w pro-dukcji zwiększały się średnio aż o 17 dt z ha rocznie. Średnie plony przekraczające 500 dt z ha odnotowano w ośmiu latach omawianego wielolecia, w tym w każdym roku ostatnich siedmiu lat. Wymienione liczby świadczą o dużej dynamice wzrostu plonu z plantacji produk-cyjnych, przy tendencji do zmniejszania się wahań rocznych. Poziom plonów w doświadczeniach jest o wiele wyższy niż w produkcji, jednak przyrost plonów średnio w latach jest znacznie mniej wyraźny. W ostatnim pięcioleciu zmniejszyła się też różnica pomiędzy średnim plonem korzeni w doświadczeniach i w produkcji (rys. 1).
Efektem zwiększania plonu korzeni i dobrej jakości przerobowej jest wzrostowa tendencja plonu cukru. W omawianym okresie w do-świadczeniach odmianowych trend wzrostowy plonu cukru osiągnął wartość 1,79 dt z ha rocznie (rys. 2).
W związku z koniecznością ograniczenia zużycia pestycydów w rolnictwie, w uprawie buraka coraz większego znaczenia nabierają cechy odpornościowe odmian. Tendencje tą potwierdza fakt, że w la-tach 2009-2016 wszystkim zarejestrowanym odmianom (z wyjątkiem jednej wpisanej w roku 2012) hodowcy przypisują odporność na rizo-manię. Z roku na rok zwiększa się liczba odmian badanych przed za-rejestrowaniem i rejestrowanych o większej odporności na chwościka buraka, tolerancji na mątwika burakowego i inne patogeny (zgorzel siewek, rizoktonia korzeni). Stopień odporności, zwłaszcza na chwo-ścika buraka, jest jednak różny u poszczególnych odmian.
Wykaz i liczbową charakterystykę zarejestrowanych odmian bu-raka cukrowego podano w tabelach 1-4. Dane zamieszczone w tabe-lach 2, 3, 4 opracowano na podstawie wyników doświadczeń odmia-nowych z czterolecia 2012-2015, przy czym wyniki trzech głównych cech użytkowych (plon korzeni, zawartość cukru i plon cukru) oraz wyniki oceny porażenia przez chwościka buraka i oceny wschodów polowych podano z każdego roku badań. Wyniki odmian nowo zareje-strowanych pochodziły z innej serii doświadczeń (rejestrowej), dlatego zostały odpowiednio przetransformowane.
Przy waloryzacji cech podanych w charakterystyce opisowej no-wo zarejestrowanych odmian, stosowano porównanie z wzorcem zbio-rowym składającym się z czterech odmian, które występowały zarów-no w doświadczeniach rejestrowych, jak i porejestrowych. Poziom „średni” oznacza „zbliżony do wzorca”, niezależnie od bezwzględnej wartości liczbowej cechy.
Określenia typów użytkowych odmian podane w ich charaktery-stykach mają znaczenie orientacyjne i ogólnie informują o wartości technologicznej odmian, bez uwzględnienia zawartości składników
15
technologicznie szkodliwych. Oznaczają: typ cukrowy (C) – odmiana o zawartości cukru około 0,5% powyżej średniej z wszystkich odmian; typ plenny (P) – odmiana o zawartości cukru co najmniej 0,5% niższej od średniej i jednocześnie o dużych plonach korzeni (znaczenie w produkcji odmian typu P jest obecnie ograniczone); typ normalny (N) – odmiana pośrednia pod względem cukrowości i plenności.
Charakterystyka odmian buraka cukrowego wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016
(wszystkie odmiany są diploidalne, z deklarowaną odpornością na rizomanię)
BTS 2160 (d. BETA 446) Odmiana typu normalnego (N). Plon korzeni duży, plon cukru bardzo duży. Jakość technologiczna gorsza od wzorca; zawartość cukru śred-
nia, zawartość azotu szkodliwego i potasu dość wysoka, sodu – po-wyżej średniej.
Odporność na chwościka buraka dość mała (konieczność bar-dziej intensywnej ochrony). BTS 8840 (d. BETA 454)
Odmiana typu normalnego do normalno-plennego (N-NP). Plon korzeni i cukru duży. Jakość technologiczna średnia; zawartość cukru poniżej wzorca,
zawartość azotu szkodliwego niska, potasu powyżej średniej, sodu – średnia.
Odporność na chwościka buraka dość duża, co pozwala ograni-czyć liczbę zabiegów ochrony fungicydowej. Doppler (d. ST12442)
Odmiana typu normalnego do normalno-plennego (N-NP). Plon korzeni i cukru duży. Jakość technologiczna dość dobra; zawartość cukru poniżej
wzorca, zawartość azotu szkodliwego niska, potasu – bardzo niska, sodu – dość wysoka.
Odporność na chwościka buraka średnia.
16
Fala (d. SV1402) Odmiana typu normalnego (N). Plon korzeni powyżej średniego, plon cukru duży. Jakość technologiczna dobra; zawartość cukru średnia, zawar-
tość azotu szkodliwego dość niska, potasu – bardzo niska, sodu – niska Odporność na chwościka buraka średnia.
FD Taekwondo (d. FD14B2008)
Odmiana typu normalnego (N). Plon korzeni i cukru duży. Jakość technologiczna średnia; zawartość cukru średnia, zawartość
azotu szkodliwego dość wysoka, potasu – dość niska, sodu – średnia. Odporność na chwościka buraka średnia. Deklarowana przez hodowcę tolerancja na mątwika burakowego.
Jadeit (d. KTA1313)
Odmiana typu normalnego (N). Plon korzeni i cukru duży. Jakość technologiczna dość dobra; zawartością cukru średnia,
zawartość azotu szkodliwego, potasu i sodu dość niska. Odporność na chwościka buraka średnia.
Kagu (d. SV1401)
Odmiana typu normalnego (N). Plon korzeni powyżej średniego, plon cukru dość duży. Jakość technologiczna dość dobra; zawartość cukru średnia, za-
wartość azotu szkodliwego niska, potasu i sodu – dość niska. Odporność na chwościka buraka średnia.
Krajan (d. KTA1311)
Odmiana typu normalnego (N). Plon korzeni dość duży, plon cukru duży. Jakość technologiczną średnia; zawartość cukru średnia, zawar-
tość azotu szkodliwego dość niska, potasu – niska, sodu – średnia. Odporność na chwościka buraka średnia.
Lancaster (d. ST15413)
Odmiana typu plennego (P). Plon korzeni bardzo duży, plon cukru dość duży. Jakość technologiczna gorsza od wzorca: zawartość cukru
znacznie poniżej poziomu wzorca, zawartość azotu szkodliwego, po-tasu i sodu średnia.
Odporność na chwościka buraka średnia. Deklarowana przez hodowcę tolerancja na mątwika burakowego.
17
Marenka KWS (d. 3K410) Odmiana typu normalnego (N). Plon korzeni powyżej wzorca, plon cukru dość duży. Jakość technologiczna średnia; zawartość cukru średnia, zawar-
tość azotu szkodliwego powyżej średniej, potasu – dość niska, sodu – dość wysoka.
Odporność na chwościka buraka duża, co pozwala ograniczyć liczbę zabiegów fungicydowych. Polanin (d. PPW 5113)
Odmiana typu normalno-plennego (NP). Plon korzeni duży, plon cukru dość duży. Jakość technologiczna gorsza od wzorca; zawartość cukru poni-
żej wzorca, zawartość azotu szkodliwego, potasu i sodu – dość wysoka. Odporność na chwościka buraka średnia.
Polmar (d. MA2167)
Odmiana typu normalno-cukrowego (NC). Plon korzeni dość duży, plon cukru duży. Jakość technologiczna dobra; zawartość cukru dość wysoka, za-
wartość azotu szkodliwego i potasu dość niska, sodu – średnia. Odporność na chwościka buraka średnia.
Primabella KWS (d. 4K485)
Odmiana typu plennego (P). Plon korzeni bardzo duży, plon cukru duży. Jakość technologiczna gorsza od wzorca; zawartość cukru
znacznie poniżej poziomu wzorca, zawartość azotu szkodliwego śred-nia, potasu – dość niska, sodu – wysoka.
Odporność na chwościka buraka średnia. Deklarowana przez hodowcę tolerancja na mątwika burakowego.
Zeltic (d. MA4044)
Odmiana typu plennego (P). Plon korzeni duży, plon cukru powyżej wzorca. Jakość technologiczna gorsza od wzorca; zawartość cukru
znacznie poniżej wzorca, zawartość azotu szkodliwego, potasu i sodu dość wysoka.
Odporność na chwościka buraka duża, co pozwala ograniczyć liczbę zabiegów fungicydowych.
Deklarowana przez hodowcę tolerancja na mątwika burakowego.
18
Rys. 1. Burak cukrowy. Powierzchnia uprawy oraz plon korzeni w produkcji i doświadczeniach COBORU
Rys. 2. Burak cukrowy. Plon technologiczny i zawartość cukru w doświadczeniach COBORU
19
Tabela 1 Burak cukrowy. Wykaz odmian zarejestrowanych
Lp. Odmiana
Rok wpisania do Krajowego
rejestru
Zachowujący/ reprezentant
(numer adresowy)
Ploidal- ność
Odporność na
patogeny (deklaracja hodowcy)
1 2 3 4 5
1 Abondamax 2013 57 2n Rh 2 Abrax x/ 2011 748 2n Rh 3 Admiral 2015 253 2n Rh 4 Agent x/ 2009 253 2n Rh 5 Agronom 2011 253 2n Rh 6 Alarm 2013 253 2n Rh 7 Aldona x/ 2006 481 3n - 8 Alegra 2012 228 2n Rh 9 Amazonia 2015 253 2n Rh
10 Ambassador x/ 2011 253 2n Rh 11 Ardan x/ 2009 57 2n Rh 12 Argument 2011 253 2n Rh 13 Balladyna x/ 2007 481 3n - 14 Basilius 2013 748 2n Rh 15 Belino 2013 57 2n Rh 16 Boryna x/ 2006 481 2n Rh 17 Bravo 2015 396 2n Rh,E,R 18 BTS 275 2015 964 2n Rh 19 BTS 350 2014 964 2n Rh 20 BTS 710 2014 964 2n Rh 21 BTS 955 2015 964 2n Rh 22 BTS 2160 2016 964 2n Rh 23 BTS 8840 2016 964 2n Rh 24 Contenta 2015 228 2n Rh,N 25 Danube x/ 2011 57 2n Rh 26 Delano x/ 2010 396 2n Rh 27 Denzel 2015 748 2n Rh 28 Desperado 2013 253 2n Rh 29 Doppler 2016 748 2n Rh 30 Dylan 2014 748 2n Rh,N 31 Elvira KWS x/ 2012 406 2n Rh 32 Fala 2016 253 2n Rh 33 Fantazja 2015 36 2n Rh 34 Farmer x/ 2010 253 2n Rh 35 Fauvette 2014 57 2n Rh 36 Favorita KWS 2013 406 2n Rh
20
cd. tabeli 1
1 2 3 4 5
37 FD Taekwondo 2016 57 2n Rh,N 38 Fighter 2012 253 2n Rh 39 Gallant 2013 396 2n Rh,A,E,R 40 Gardenia KWS 2013 406 2n Rh 41 Gellert 2013 748 2n Rh 42 Graciana KWS 2015 406 2n Rh 43 Hammond 2015 748 2n Rh 44 Hunor x/ 2012 748 2n Rh 45 Huzar 2009 481 2n Rh 46 Igloo 2014 253 2n Rh 47 Jadeit 2016 36 2n Rh 48 Jagger 2015 748 2n Rh 49 Jagusia x/ 2010 36 2n Rh 50 Jampol 2013 36 2n Rh 51 Janka x/ 2011 36 2n Rh 52 Janosik x/ 2009 36 2n Rh 53 Janowa x/ 2008 36 3n - 54 Jarysa x/ 2006 36 3n - 55 Jasiek x/ 2012 36 2n - 56 Jonas x/ 2008 748 2n Rh 57 Kagu 2016 253 2n Rh 58 Konrad 2011 748 2n Rh 59 Korab x/ 2010 481 3n - 60 Krajan 2016 36 2n Rh 61 Lancaster 2016 748 2n Rh,N 62 Lavenda KWS 2014 406 2n Rh 63 Leopard x/ 2006 253 2n Rh 64 Liberata KWS 2014 406 2n Rh 65 Lukas x/ 2008 748 2n Rh 66 Manitou 2013 253 2n Rh 67 Marenka KWS 2016 406 2n Rh 68 Marinus 2015 748 2n Rh 69 Melodia 2014 36 2n Rh 70 Mesange 2014 57 2n Rh 71 Milton 2012 396 2n Rh 72 Nancy x/ 2006 396 2n Rh 73 Narcos x/ 2012 57 2n Rh 74 Natura KWS 2012 406 2n Rh 75 Panorama KWS 2014 406 2n Rh,N 76 Piast 2014 481 2n Rh 77 Picobella KWS 2015 406 2n Rh
21
cd. tabeli 1
1 2 3 4 5
78 Pikador 2013 396 2n Rh,A,E,R 79 Polanin 2016 481 2n Rh 80 Polmar 2016 396 2n Rh 81 Polonez x/ 2002 481 2n - 82 Primabella KWS 2016 406 2n Rh, N 83 Primadonna KWS 2011 406 2n Rh 84 Primavera KWS 2013 406 2n Rh 85 Schubert x/ 2009 748 2n Rh 86 Scout x/ 2008 253 2n Rh 87 Silezja 2015 36 2n Rh 88 Silvetta x/ 2010 228 2n Rh 89 Sinan 2012 748 2n Rh 90 Sława KWS x/ 2009 406 2n Rh, N 91 Sobieski 2015 481 2n Rh 92 Sokrates 2010 748 2n Rh 93 Splendor x/ 2010 253 2n Rh 94 Sukcesja KWS 2014 406 2n Rh 95 SY Belana 2011 228 2n Rh 96 Tadeusz 2011 481 2n Rh 97 Tapir 2014 253 2n Rh 98 Tarim x/ 2012 57 2n Rh 99 Telimena 2013 481 2n Rh 100 Tipi 2014 253 2n Rh,N 101 Toleranza KWS 2015 406 2n Rh,N 102 Tuwim x/ 2011 748 2n Rh 103 Vangelis 2014 748 2n Rh 104 Vistula x/ 2012 396 2n Rh 105 Zawisza x/ 2003 481 3n - 106 Zeltic 2016 396 2n Rh,N 107 Zosia x/ 2007 481 3n -
Kol.1: x/ – odmiana niebadana w latach 2012-2015; w wykazie nie wymieniono trzech odmian przeznaczonych wyłącznie na eksport do państw trzecich Kol. 4: 2n – odmiana diploidalna, 3n – odmiana triploidalna Kol. 5: Rh, A, E, R, N – odpowiednio: deklarowana przez hodowcę duża od- porność na rizomanię (wirus BNYVV), zgorzel siewek i zgniliznę wierz- chołkową korzeni (Aphanomyces cochlioides), mączniaka prawdziwego (Erysiphe betae), brunatną plamistość liści (Ramularia beticola), nicienie
22
Tabela 2 Burak cukrowy. Plon korzeni odmian i zawartość cukru
Lp. Odmiana
Plon korzeni Zawartość cukru
polarymetryczna oczy-szczo-nego
% wzorca %
2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012 2012- -2015
1 2 3 4
Wzorzec: dt z ha, % 652 866 786 863 19,1 18,9 18,4 18,6 16,8
1 Abondamax 105 18,2 16,5 2 Admiral 104 101 18,8 18,4 16,9 3 Agronom 95 18,7 17,0 4 Alarm 94 102 18,7 18,9 17,2 5 Alegra 95 92 100 18,1 18,3 18,4 16,5 6 Amazonia 103 103 97 18,7 18,9 18,9 17,1 7 Argument 95 18,3 16,6 8 Basilius 100 100 107 18,3 18,4 18,3 16,7 9 Belino 108 17,9 16,2
10 Bravo 102 103 102 18,5 18,4 18,1 16,5 11 BTS 275 107 104 18,4 18,0 16,4 12 BTS 350 106 108 104 107 18,9 18,8 18,8 18,8 16,9 13 BTS 710 106 110 18,1 18,2 16,3 14 BTS 955 108 102 18,5 18,2 16,5 15 BTS2160* 107 106 19,3 18,9 17,2 16 BTS8840* 106 107 18,6 18,8 16,8 17 Contenta 104 106 110 18,4 18,4 17,9 16,3 18 Denzel 98 103 98 19,1 19,3 18,7 17,3 19 Desperado 107 18,0 16,3 20 Doppler* 105 105 18,9 18,6 17,0 21 Dylan 105 106 18,0 18,0 16,3 22 Fala* 103 102 19,0 19,0 17,3 23 Fantazja 100 103 101 19,1 18,7 18,6 17,1 24 Fauvette 101 104 18,3 18,3 16,7 25 Favorita KWS 103 18,6 16,6 26 FD Taekwondo* 106 103 18,9 19,3 17,3 27 Fighter 93 18,8 17,0 28 Gallant 104 18,4 16,5 29 Gardenia KWS 110 17,9 15,9
23
cd. tabeli 2
Lp. Odmiana
Plon korzeni Zawartość cukru
polarymetryczna oczy-szczo-nego
% wzorca %
2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012 2012- -2015
1 2 3 4
Wzorzec: dt z ha, % 652 866 786 863 19,1 18,9 18,4 18,6 16,8
30 Gellert 96 97 99 19,0 19,1 19,3 17,5 31 Graciana KWS 110 105 18,3 18,0 16,4 32 Hammond 96 107 101 19,2 19,3 18,7 17,4 33 Huzar 105 17,9 16,0 34 Igloo 106 99 97 103 18,7 18,8 19,2 19,0 17,2 35 Jadeit* 106 105 19,1 18,5 17,1 36 Jagger 100 102 98 19,5 19,3 18,9 17,6 37 Jampol 100 97 101 18,6 18,6 18,7 16,8 38 Kagu* 103 101 18,9 19,2 17,3 39 Konrad 92 102 18,2 18,2 16,5 40 Krajan* 104 103 19,2 18,9 17,3 41 Lancaster* 107 108 18,2 18,5 16,5 42 Lavenda KWS 105 108 18,4 18,6 16,5 43 Liberata KWS 105 107 18,3 18,2 16,4 44 Manitou 98 97 102 19,0 19,0 19,1 17,4 45 Marenka KWS* 103 103 18,8 18,9 17,1 46 Marinus 98 101 101 19,3 19,5 18,7 17,5 47 Melodia 102 100 102 18,7 18,9 18,5 16,9 48 Mesange 97 98 99 99 19,1 19,2 19,0 19,2 17,4 49 Milton 100 96 102 18,3 18,2 18,3 16,5 50 Natura KWS 106 101 107 18,3 18,1 18,4 16,5 51 Panorama KWS 105 107 108 104 18,9 18,8 18,5 18,6 17,0 52 Piast 106 104 104 17,9 18,2 18,1 16,3 53 Picobella KWS 102 102 18,8 18,5 17,0 54 Pikador 96 90 101 18,8 18,9 18,8 17,1 55 Polanin* 105 108 19,0 18,1 16,6 56 Polmar* 104 102 19,3 19,3 17,6 57 Primabella KWS* 106 113 18,4 18,3 16,6 58 Primadonna KWS 101 18,3 16,4 59 Primavera KWS 100 107 18,0 18,5 16,4
24
cd. tabeli 2
Lp. Odmiana
Plon korzeni
Zawartość cukru
polarymetryczna oczy-szczo-nego
% wzorca %
2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012 2012- -2015
1 2 3 4
Wzorzec: dt z ha, % 652 866 786 863 19,1 18,9 18,4 18,6 16,8
60 Silezja 102 103 101 19,2 19,1 18,4 17,2 61 Sinan 101 104 18,1 18,0 16,4 62 Sobieski 107 107 104 18,8 18,3 18,0 16,5 63 Sokrates 92 19,0 17,4 64 Sukcesja KWS 101 102 101 104 18,9 18,7 18,9 18,9 16,8 65 SY Belana 95 100 18,1 18,1 16,4 66 Tadeusz 97 103 18,0 18,0 16,2 67 Tapir 105 99 100 106 18,4 19,2 18,4 18,4 16,9 68 Telimena 104 101 106 17,9 18,1 18,8 16,5 69 Tipi 101 100 18,6 18,9 17,0 70 Toleranza KWS 105 107 106 19,0 18,9 18,7 17,1 71 Vangelis 99 103 18,5 18,6 16,8 72 Zeltic* 104 109 18,4 18,0 16,3 Liczba doświadczeń 10 11 9 11 10 11 9 11 42
Kol. 1: wzorzec: 2015 – Hammond, Mesange, Panorama KWS, Silezja; 2014 – Manitou, Mesange, Panorama KWS, Szach; 2013 – Manitou, Natura KWS, Sinan, Szach; 2012 – Natura KWS, Pasja, Sokrates, Szach; * – odmiana wpisana do Krajowego rejestru w roku 2016 (wyniki z serii doświad-
czeń rejestrowych)
25
Tabela 3 Burak cukrowy. Technologiczny i biologiczny plon cukru odmian
Lp. Odmiana Plon technologiczny cukru Plon biologiczny cukru
% wzorca 2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012
1 2 3
Wzorzec, dt z ha 112,4 147,9 131,3 145,1 124,5 163,0 145,0 160,6
1 Abondamax 103 103 2 Admiral 103 101 103 101 3 Agronom 96 95 4 Alarm 97 104 96 103 5 Alegra 90 91 99 91 92 99 6 Amazonia 101 104 101 101 103 100 7 Argument 94 94 8 Basilius 96 101 106 97 100 105 9 Belino 104 104
10 Bravo 99 100 99 99 100 100 11 BTS 275 103 102 103 102 12 BTS 350 103 106 106 108 105 107 106 108 13 BTS 710 104 107 105 108 14 BTS 955 103 101 105 101 15 BTS2160* 106 105 107 106 16 BTS8840* 102 106 103 106 17 Contenta 98 101 105 100 102 107 18 Denzel 98 106 100 98 105 100 19 Desperado 104 104 20 Doppler* 104 103 104 103 21 Dylan 103 103 103 103 22 Fala* 103 104 103 102 23 Fantazja 100 102 102 100 102 102 24 Fauvette 101 103 100 102 25 Favorita KWS 102 103 26 FD Taekwondo* 105 106 105 105 27 Fighter 94 94 28 Gallant 102 103 29 Gardenia KWS 104 106
26
cd. tabeli 3
Lp. Odmiana Plon technologiczny cukru Plon biologiczny cukru
% wzorca 2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012
1 2 3
Wzorzec, dt z ha 112,4 147,9 131,3 145,1 124,5 163,0 145,0 160,6
30 Gellert 97 101 103 97 100 102 31 Graciana KWS 105 102 106 102 32 Hammond 97 109 102 97 109 102 33 Huzar 100 101 34 Igloo 103 99 102 106 103 99 102 106 35 Jadeit* 106 102 106 102 36 Jagger 103 106 102 102 105 101 37 Jampol 98 98 101 98 98 101 38 Kagu* 102 104 102 103 39 Konrad 92 99 91 99 40 Krajan* 104 104 104 103 41 Lancaster* 101 105 102 105 42 Lavenda KWS 104 107 105 108 43 Liberata KWS 103 104 104 105 44 Manitou 98 101 105 98 100 104 45 Marenka KWS* 100 103 101 103 46 Marinus 99 106 103 99 105 103 47 Melodia 101 103 100 101 103 101 48 Mesange 97 100 103 104 97 100 102 103 49 Milton 97 95 100 97 95 100 50 Natura KWS 101 99 106 102 99 106 51 Panorama KWS 103 106 109 105 104 106 109 104 52 Piast 99 103 100 100 103 101 53 Picobella KWS 101 102 101 102 54 Pikador 96 93 103 96 93 102 55 Polanin* 103 102 104 103 56 Polmar* 106 105 105 105 57 Primabella KWS* 101 108 102 109 58 Primadonna KWS 99 100 59 Primavera KWS 97 106 98 107
27
cd. tabeli 3
Lp. Odmiana Plon technologiczny cukru Plon biologiczny cukru
% wzorca 2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012
1 2 3
Wzorzec, dt z ha 112,4 147,9 131,3 145,1 124,5 163,0 145,0 160,6
60 Silezja 103 105 101 103 105 101 61 Sinan 99 101 99 101 62 Sobieski 104 102 101 105 103 101 63 Sokrates 96 94 64 Sukcesja KWS 98 99 103 104 100 101 104 106 65 SY Belana 92 97 93 98 66 Tadeusz 94 99 95 100 67 Tapir 101 100 101 105 102 100 100 105 68 Telimena 97 99 108 98 99 107 69 Tipi 102 102 102 102 70 Toleranza KWS 104 107 108 104 107 108 71 Vangelis 100 103 100 104 72 Zeltic* 99 102 100 103 Liczba doświadczeń 10 11 9 11 10 11 9 11
Kol. 1: objaśnienia jak pod tabelą 2
28
Tabela 4 Burak cukrowy. Cechy technologiczne i rolnicze odmian
Lp. Odmiana N K Na Porażenie przez
chwościka buraka
Polowa zdolność wschodów
(PZW) mval/1000g skala 9o % 2012-2015 2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012
1 2 3 4 5 6
Wzorzec 16,7 37,4 2,4 8,2 8,0 7,9 6,8 86 81 82 83 1 Abondamax 18,8 34,4 2,5 6,6 77 2 Admiral 15,8 35,6 1,9 8,1 8,2 84 86 3 Agronom 16,7 35,4 2,2 6,6 82 4 Alarm 16,4 35,5 2,0 7,9 6,7 80 81 5 Alegra 17,6 38,0 2,7 8,4 8,5 7,3 78 82 84 6 Amazonia 15,6 36,2 2,1 8,4 8,3 7,6 89 88 79 7 Argument 15,8 36,5 2,2 7,3 86 8 Basilius 16,3 35,9 1,9 8,1 7,8 6,5 82 86 83 9 Belino 17,8 34,3 3,1 6,6 83
10 Bravo 17,6 37,6 2,4 8,3 8,4 7,9 87 88 85 11 BTS 275 14,8 37,5 2,9 8,3 7,9 85 84 12 BTS 350 17,7 39,8 2,9 8,1 7,8 8,1 6,8 84 80 84 83 13 BTS 710 16,1 40,6 2,3 8,0 7,4 86 85 14 BTS 955 16,6 39,9 3,2 8,0 7,8 86 80 15 BTS2160* 17,7 38,4 2,6 7,5 7,8 79 83 16 BTS8840* 15,1 38,0 2,5 8,4 8,3 81 87 17 Contenta 16,6 41,3 3,4 8,2 8,1 8,0 83 85 84 18 Denzel 15,4 36,4 2,0 8,0 8,0 7,8 86 82 83 19 Desperado 17,0 33,9 2,9 6,7 84 20 Doppler* 15,0 33,2 2,7 8,1 8,0 84 86 21 Dylan 18,2 36,7 2,3 8,0 6,4 88 87 22 Fala* 15,7 33,0 1,8 7,9 8,3 82 87 23 Fantazja 16,4 37,3 2,2 7,8 7,7 7,5 82 86 84 24 Fauvette 16,3 34,5 2,5 7,7 7,0 87 86 25 Favorita KWS 22,6 41,8 2,6 6,9 81 26 FD Taekwondo* 18,2 35,3 2,2 7,9 7,9 86 87 27 Fighter 17,8 37,1 2,0 7,1 85 28 Gallant 16,2 39,7 3,1 7,6 77 29 Gardenia KWS 21,5 40,5 2,4 7,2 80
29
cd. tabeli 4
Lp. Odmiana N K Na Porażenie przez
chwościka buraka
Polowa zdolność wschodów
(PZW) mval/1000g skala 9o % 2012-2015 2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012
1 2 3 4 5 6
Wzorzec 16,7 37,4 2,4 8,2 8,0 7,9 6,8 86 81 82 83 30 Gellert 15,4 35,6 2,0 7,9 8,0 6,9 82 86 85 31 Graciana KWS 17,3 38,5 2,4 8,1 8,0 85 85 32 Hammond 15,1 36,5 2,0 8,1 8,1 7,9 84 86 81 33 Huzar 17,4 41,5 2,4 6,5 81 34 Igloo 16,3 37,2 2,2 8,2 8,0 7,5 6,7 88 80 84 85 35 Jadeit* 15,8 35,7 1,8 8,0 7,8 82 88 36 Jagger 14,6 33,8 2,0 8,3 8,3 7,9 88 87 86 37 Jampol 17,7 39,0 2,4 8,0 8,1 7,2 79 84 82 38 Kagu* 15,1 35,2 2,0 7,9 8,0 86 84 39 Konrad 16,9 36,1 2,1 8,3 7,2 83 85 40 Krajan* 15,4 34,8 2,2 8,1 8,0 83 91 41 Lancaster* 16,8 37,6 2,4 8,2 7,9 83 90 42 Lavenda KWS 20,2 42,7 2,7 8,0 7,6 86 78 43 Liberata 16,9 40,3 2,5 7,9 7,1 84 76 44 Manitou 15,6 35,8 2,1 8,1 7,9 6,8 81 81 82 45 Marenka KWS* 17,1 36,4 2,8 8,1 8,4 87 85 46 Marinus 15,6 36,3 2,0 8,2 7,9 8,0 90 88 86 47 Melodia 17,2 39,9 2,1 7,7 7,8 7,0 80 81 84 48 Mesange 15,7 35,6 2,1 8,2 8,1 7,6 6,9 89 84 88 86 49 Milton 16,7 37,4 2,4 8,1 8,1 7,1 83 84 85 50 Natura KWS 17,5 39,7 2,1 8,3 8,1 7,2 82 83 81 51 Panorama KWS 15,0 37,1 1,8 8,3 8,1 8,0 7,3 84 84 87 83 52 Piast 18,1 38,9 2,4 7,8 8,0 7,0 80 88 82 53 Picobella KWS 15,0 36,2 3,1 8,2 8,1 82 86 54 Pikador 16,7 36,8 2,0 8,2 7,8 7,1 84 83 79 55 Polanin* 17,3 39,2 2,8 8,3 7,9 83 89 56 Polmar* 15,4 35,3 2,2 8,3 8,2 83 86 57 Primabella KWS* 16,6 36,6 3,3 8,1 8,1 81 89 58 Primadonna KWS 16,8 40,5 2,3 7,1 83 59 Primavera KWS 16,2 40,6 2,4 8,5 8,0 84 80
30
cd. tabeli 4
Lp. Odmiana N K Na Porażenie przez
chwościka buraka
Polowa zdolność wschodów
(PZW) mval/1000g skala 9o % 2012-2015 2015 2014 2013 2012 2015 2014 2013 2012
1 2 3 4 5 6
Wzorzec 16,7 37,4 2,4 8,2 8,0 7,9 6,8 86 81 82 83 60 Silezja 15,8 36,2 2,0 8,2 8,1 7,9 86 87 73 61 Sinan 16,2 35,9 2,3 8,0 6,7 79 86 62 Sobieski 17,6 37,9 2,5 8,3 7,7 7,8 88 85 86 63 Sokrates 15,9 33,5 2,0 6,8 82 64 Sukcesja KWS 17,5 44,1 3,2 8,2 8,0 8,1 7,0 85 82 86 87 65 SY Belana 18,0 37,5 2,8 8,5 7,6 82 78 66 Tadeusz 18,5 38,7 2,3 8,2 7,1 79 85 67 Tapir 15,5 36,9 2,1 8,4 8,3 8,1 7,0 88 84 83 87 68 Telimena 17,6 37,8 2,3 7,7 8,0 6,9 79 84 80 69 Tipi 17,9 37,4 2,4 7,9 6,7 88 87 70 Toleranza KWS 15,7 38,1 1,8 8,3 8,3 8,1 84 84 81 71 Vangelis 15,6 40,4 2,2 8,0 7,3 85 86 72 Zeltic* 17,6 38,8 2,9 8,3 8,5 84 85 Liczba doświadczeń 42 42 42 9 10 7 10 10 11 10 11 Kol. 1: objaśnienia jak pod tabelą 2 Kol. 2: N – azot α-aminowy Kol. 5: chwościk buraka – dane z warunków z ochroną chemiczną Kol. 6: ocena około 3 tygodnie po terminie pierwszych wschodów
31
Burak pastewny
Burak pastewny jest najważniejszym gatunkiem wśród pastew-nych roślin okopowych. Podstawowa wartość tej rośliny wynika z osią-gania dużych plonów korzeni (nawet powyżej 100 t z ha), przydatnych do skarmiania w postaci świeżej, w okresie od jesieni do wczesnej wiosny. Plony suchej masy (w większości łatwo strawne cukry), często osiągają około 15 t z ha. Paszę stanowią również liście (średnio 1/4-1/3 plonu korzeni).
Uwzględniając typ nasion, wyróżnia się odmiany wielokiełkowe oraz genetycznie jednokiełkowe. Odmiany wielokiełkowe figurujące w roku 2016 w Krajowym rejestrze są anizoploidalne (poza odmianą Cyklamen), natomiast jednokiełkowe to zarówno diploidy, jak i triplo-idy. Pod względem typu morfologicznego odmiany różnią się kształ-tem, barwą i zagłębieniem korzeni w glebie. Z uwagi na wartość użyt-kową, różnice dotyczą plonu korzeni i liści oraz zawartości i plonu su-chej masy. Plon korzeni i zawartość suchej masy u większości odmian są ujemnie skorelowane. Odmiany jednokiełkowe mogą być wysiewa-ne punktowo, na docelowe odległości roślin, a odmiany o korzeniach bardziej zagłębionych w glebie, są ponadto przydatne do zbioru kom-bajnowego.
Obecnie w Krajowym rejestrze znajduje się siedem krajowych odmian wielokiełkowych oraz jedenaście odmian jednokiełkowych, w tym cztery zagraniczne. W ostatnim pięcioleciu skreślono z Krajo-wego rejestru trzy odmiany (Kacper, Krakus, Neptun). Wszystkie od-miany krajowe pochodzą z Małopolskiej Hodowli Roślin, która jest je-dyną firmą hodowlano-nasienną prowadzącą hodowlę twórczą i za-chowawczą buraka pastewnego w Polsce.
Hodowla buraka pastewnego uległa ograniczeniu, zarówno w Pol-sce, jak i za granicą. Przyczyną jest zastępowanie tego gatunku przez inne rośliny pastewne, zwłaszcza kukurydzę.
Wykaz i liczbowa charakterystyka zarejestrowanych odmian bu-raka pastewnego są zawarte w tabelach 1-3. Dane zamieszczone w tabelach 2-3 opracowano na podstawie wyników doświadczeń od-mianowych z lat 2013-2015.
32
Charakterystyka odmian buraka pastewnego wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2015
(wszystkie odmiany z deklarowaną odpornością na rizomanię) Cyklamen (d. MHR-PB-0212)
Odmiana wielokiełkowa, diploidalna. Plon suchej masy dość duży, plon korzeni mały, zawartość suchej
masy wysoka. Korzenie białe, jajowate, mocno zagłębione w glebie. Plon liści dość duży, skłonność do wydawania pośpiechów mała. Od-porność na chwościka buraka średnia. Solidar Bis (d. MHR-PB-0312)
Odmiana jednokiełkowa, diploidalna. Plon suchej masy średni, plon korzeni dość duży, zawartość su-
chej poniżej wzorca. Korzenie żółto-pomarańczowe, jajowate, średnio zagłębione w glebie. Plon liści i skłonność do wydawania pośpiechów średnie. Odporność na chwościka buraka średnia. Syriusz Bis (d. MHR-PB-0112)
Odmiana jednokiełkowa, diploidalna. Plon suchej masy dość duży, plon korzeni poniżej wzorca, zawar-
tość suchej masy dość wysoka. Korzenie białe, jajowate, mocno za-głębione w glebie. Plon liści, skłonność do wydawania pośpiechów i odporność na chwościka buraka średnie.
Charakterystyka odmian buraka pastewnego wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016
(wszystkie odmiany z deklarowaną odpornością na rizomanię)
Brick (d. FD14F9001) Odmiana jednokiełkowa, diploidalna. Plon suchej masy bardzo duży, plon korzeni mały, zawartość su-
chej masy bardzo wysoka. Korzenie białe, jajowate, dość mocno za-głębione w glebie. Plon liści średni, skłonność do wydawania pośpie-chów mała do średniej. Odporność na chwościka buraka średnia.
33
Rekord Poly Bis (d. MHR-PB-0613) Odmiana wielokiełkowa, anizoploidalna. Plon suchej masy poniżej poziomu wzorca, plon korzeni duży,
zawartość suchej masy dość niska. Korzenie czerwone, walcowato-stożkowate, średnio zagłębione w glebie. Plon liści średni, skłonność do wydawania pośpiechów średnia. Odporność na chwościka buraka mniejsza od wzorca. Ursus Poly Bis (d. MHR-PB-0513)
Odmiana wielokiełkowa, anizoploidalna. Plon suchej masy dość duży, plon korzeni duży, zawartość suchej
poniżej poziomu wzorca. Korzenie żółtopomarańczowe, walcowate, średnio zagłębione w glebie. Plon liści dość duży, skłonność do wy-dawania pośpiechów mała do średniej. Odporność na chwościka bu-raka nieco mniejsza od wzorca. Zentaur Poly Bis (d. MHR-PB-0413)
Odmiana wielokiełkowa, anizoploidalna. Plon suchej masy duży, plon korzeni poniżej poziomu wzorca,
zawartość suchej masy dość wysoka. Korzenie białe, jajowate, śred-nio zagłębione w glebie. Plon liści duży, skłonność do wydawania po-śpiechów mała do średniej. Odporność na chwościka buraka średnia.
34
Tabela 1 Burak pastewny. Wykaz odmian zarejestrowanych
Lp. Odmiany
Rok wpisania
do Krajo-wego
rejestru
Zachowu-jący /repre-
zentant (numer
adresowy)
Ploidal- ność
Korzenie
barwa kształt zagłę- bienie (%)
1 2 3 4 5 6 7
wielokiełkowe
1 Cyklamen 2015 321 2n b 3 80 2 Rekord Poly 1973 321 2n+4n cz 9 55 3 Rekord Poly Bis 2016 321 2n+4n cz 7 40 4 Ursus Poly 1968 321 2n+4n ż 9 45 5 Ursus Poly Bis 2016 321 2n+4n żp 9 40 6 Zentaur Poly 1969 321 2n+4n b 7 60 7 Zentaur Poly Bis 2016 321 2n+4n b 3 50
jednokiełkowe
8 Brick 2016 57 2n b 3 65 9 Centurion 2009 321 2n b 5 40
10 Feldherr x/ 1993 161 3n żp 3 50 11 Krezus 2008 321 3n cz 5 60 12 Kyros x/ 1993 161 3n ż 7 55 13 Merkury x/ 2007 321 3n cz 5 50 14 Solidar 1992 321 2n żp 7 50 15 Solidar Bis 2015 321 2n żp 3 50 16 Syriusz 2006 321 2n b 3 55 17 Syriusz Bis 2015 321 2n b 3 80 18 Troya x/ 2001 161 3n ż 3 65
Kol. 1: x/ – odmiana niebadana w latach 2013-2015;
odmiany Lp. 1, 3, 5, 7, 8, 9, 15, 17 – deklarowana przez hodowcę odporność na rizomanię (wirus BNYVV);
Kol. 4: 2n, 3n, 2n+4n – odpowiednio: odmiana diploidalna, triploidalna, anizoploidalna Kol. 5: barwa korzeni: b – biała, ż – żółta, żp – żółtopomarańczowa, cz – czerwona Kol. 6: dominujący kształt korzeni: 3 – jajowaty, 5 – stożkowatoowalny, 7 – walcowato- stożkowaty, 9 – walcowaty Kol. 7: zagłębienie – część korzenia zagłębiona w glebie (%)
35
Tabe
la 2
B
urak
pas
tew
ny. P
lon
such
ej m
asy,
plo
n ko
rzen
i, za
war
tość
suc
hej m
asy
odm
ian
Lp.
Odm
iany
Plo
n su
chej
mas
y P
lon
korz
eni
Zaw
artość
suc
hej m
asy
% w
zorc
a %
2015
20
14
2013
20
15
2014
20
13
2015
20
14
2013
1
2 3
4
W
zorz
ec: d
t z h
a, %
135,
0 16
2,4
148,
5 94
7 12
44
1105
14
,3
13,0
13
,6
w
ielo
kieł
kow
e 1
Cyk
lam
en
102
100
108
86
80
86
16,8
16
,3
17,1
2
Rek
ord
Poly
93
10
4
12
,7
3 R
ekor
d Po
ly B
is
96
92
10
3 10
3
13,2
11
,8
4
Urs
us P
oly
99
106
13,1
5
Urs
us P
oly
Bis
104
99
10
8 99
13,6
13
,1
6
Zent
aur P
oly
109
105
14,9
7
Zent
aur P
oly
Bis
11
1 10
7
98
90
16
,1
15,3
je
dnok
iełk
owe
8 Br
ick
124
120
87
83
20,4
19
,0
9
Cen
turio
n 10
4
90
16
,5
10
Krez
us
96
100
13,8
11
So
lidar
10
1 10
2
105
102
13
,7
12,9
12
Solid
ar B
is
98
101
100
106
102
105
13,0
13
,1
12,8
13
S
yriu
sz
96
99
98
99
98
96
13,7
13
,1
13,8
14
S
yriu
sz B
is
102
101
106
98
91
97
14,8
14
,6
14,8
Li
czba
doś
wia
dczeń
6 5
6 6
5 6
6 5
6 K
ol. 1
: w
zorz
ec: 2
015
– Lp
. 1, 2
, 4, 6
, 9-1
4; 2
014
– S
olid
ar, S
yriu
sz; 2
013
– K
raku
s, S
yriu
sz
36
Tabe
la 3
B
urak
pas
tew
ny. W
ażni
ejsz
e ce
chy
roln
iczo
-uży
tkow
e od
mia
n
Lp.
Odm
iany
Pl
on liś
ci
Wsp
ółcz
ynni
k ul
istn
ieni
a Po
śpie
chow
atość
Poraże
nie
prze
z
chw
ości
ka b
urak
a %
wzo
rca
%
skal
a 9o
2015
20
14
2015
20
14
2015
20
14
2013
20
15
2014
20
13
12
34
5
Wzo
rzec
/śre
dni
252
303
0,27
0,
28
0,14
0,
08
0,09
7,
5 6,
9 7,
4
wie
loki
ełko
we
1 C
ykla
men
98
11
1 0,
31
0,33
0,
08
0,00
0,
00
7,4
7,2
7,5
2 R
ekor
d Po
ly 98
0,26
0,00
7,
3
3
Rek
ord
Poly
Bis
92
107
0,24
0,
25
0,08
0,
20
6,
9 6,
7
4 U
rsus
Pol
y 10
3
0,26
0,08
7,
5
5
Urs
us P
oly
Bis
107
100
0,27
0,
24
0,00
0,
10
7,
4 6,
7
6 Ze
ntau
r Pol
y 10
4
0,27
0,22
7,
7
7
Zent
aur P
oly
Bis
102
119
0,28
0,
32
0,08
0,
10
7,
5 7,
2
je
dnok
iełk
owe
8 Br
ick
89
115
0,28
0,
33
0,16
0,
00
7,
9 6,
5
9 C
entu
rion
97
0,
29
0,
41
7,6
10
Krez
us
113
0,
31
0,
09
7,2
11
Solid
ar
100
100
0,26
0,
24
0,16
0,
10
7,
8 6,
9
12
Solid
ar B
is 99
94
0,
25
0,23
0,
24
0,00
0,
00
7,8
6,8
7,6
13
Syriu
sz
92
100
0,25
0,
25
0,08
0,
10
0,12
7,
7 7,
0 7,
6 14
Sy
riusz
Bis
97
106
0,26
0,
28
0,25
0,
20
0,12
7,
7 7,
3 7,
2 Li
czba
doś
wia
dczeń
6 5
6 5
4 3
2 5
5 5
Kol
. 2:
wzo
rzec
: 201
5 –
Lp. 1
, 2, 4
, 6, 9
-14;
201
4 –
Sol
idar
, Syr
iusz
; wzo
rzec
w d
t z h
a; w
201
3 ro
ku n
ie o
ceni
ano
plon
u liś
ci
Kol
. 3:
wsp
ółcz
ynni
k ul
istn
ieni
a =
plon
liśc
i : p
lon
korz
eni
Kol
. 3-5
: śre
dnia
z o
dmia
n ba
dany
ch w
dan
ym ro
ku
37
ZIEMNIAK
W roku 2015 ziemniak był uprawiany w Polsce na powierzchni około 292 tys. ha (wg GUS), bez powierzchni uprawy ziemniaków w ogrodach przydomowych. W porównaniu do roku 2014 nastąpiło zwiększenie obszaru uprawy o ponad 25 tys. ha (9,2%). Szacunkowy plon w produkcji krajowej wyniósł 204 dt z ha i był niższy o 74 dt z ha w porównaniu do roku 2014.
Powierzchnia produkcji nasiennej ziemniaka w roku 2015 zwięk-szyła się w porównaniu do roku poprzedniego o 325 ha (6,2%). We-dług danych Głównego Inspektoratu Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN) powierzchnia plantacji nasiennych za-kwalifikowanych polowo wyniosła ogółem 5568 ha (rys. 1), a ocenie poddanych było 213 odmian. Warto zaznaczyć, że 36,5% tej po-wierzchni zajmowały odmiany niewpisane do Krajowego rejestru (KR), pochodzące ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA).
Rys. 1. Powierzchnia uprawy ziemniaka oraz plony w produkcji krajowej i doświadczeniach COBORU w latach 2006-2015
40
Reprodukcja materiału sadzeniakowego dla 79% odmian wpisanych do KR nie przekroczyła 1% areału nasiennego. Tak mały udział planta-cji nasiennych w ogólnej powierzchni uprawy ziemniaka wyklucza moż-liwość wymiany sadzeniaków przynajmniej co 4 lata, co jest podsta-wowym warunkiem zwiększenia plonów w produkcji. Brak właściwego poziomu produkcji nasiennej powoduje, że postęp hodowlany w plen-ności i jakości reprezentowany przez nowe odmiany jest prawie zupeł-nie niewykorzystany.
W efekcie złej sytuacji na rynku nasiennym, plony w produkcji są o ponad połowę mniejsze niż uzyskiwane w doświadczeniach odmia-nowych COBORU, w których używane są sadzeniaki kwalifikowane (rys. 2).
Rys. 2. Powierzchnia plantacji nasiennych ziemniaka zakwalifikowanych polowo
w latach 2006-2015 oraz procentowy udział z KR i CCA w tej powierzchni
W roku 2015, na wniosek zachowujących, z KR skreślono sześć odmian (Jutrzenka, Hubal, Legenda, Sonda, Tetyda oraz Veronie), natomiast dla pięciu odmian (Agnes, Courlan, Marlen, Roko i Roxana) wygasł okres wpisu. Ponadto przedłużono wpis w KR na kolejny okres 10 lat dla trzech odmian: Inwestor, Jelly oraz Oman. W pierwszych czterech miesiącach 2016 roku nie skreślono żadnej odmiany, nato-miast do Krajowego rejestru wpisano dziewięć nowych odmian ziem-niaka.
41
Według stanu na 30 kwietnia 2016 Krajowy rejestr liczył 112 od-mian, a jego strukturę przedstawia poniższe zestawienie:
Typ użytkowy
Grupa wczesności Krajowe Zagra-
niczne bardzo wczesne
wcze-sne
średnio-wczesne
średnio- późne późne
liczba odmian w KR jadalne 14 22 25 8 1 41 30 przetwórstwo* 2 5 8 1 - 1 14 skrobiowe - 1 12 4 9 23 3
razem liczba 16 28 45 13 10 65 47
% 14 25 40 12 9 58 42
* - odmiany przeznaczone głównie do przetwórstwa na frytki lub czipsy
W ostatnich pięciu latach zarejestrowano 32 nowe odmiany; 22 krajowe i 10 zagranicznych. Wymiana i uzupełnienie zestawów odmian nastąpiło we wszystkich grupach wczesności i grupach użyt-kowych.
Odmiany zagraniczne ziemniaka stanowią 42% w Krajowego reje-stru. Wszystkie odmiany wpisane do KR są odporne na raka ziemnia-ka, a większość jest także odpornych na mątwika ziemniaczanego.
Informacje i wyniki zawarte w Liście dotyczą stanu prawnego od-mian, ich produkcji nasiennej, plenności i struktury plonu, właściwości konsumpcyjnych, przydatności do przetwórstwa spożywczego oraz odporności na najważniejsze choroby i szkodniki.
W tabelach zamieszczono wyniki zarejestrowanych odmian, które w ostatnim czteroleciu (2012-2015) uczestniczyły w badaniach co najmniej jeden rok (tab. 2-4). Wyniki głównych cech użytkowych od-mian podano z poszczególnych lat, a pozostałe cechy w formie odpo-wiednio uśrednionej. Ze względu na różny okres badań omawianych odmian oraz udział w różnych rodzajach doświadczeń (rejestrowych i porejestrowych) wyniki zostały odpowiednio przetransformowane.
Właściwości konsumpcyjne odmian określane są na podstawie testów, przeprowadzanych w pięciu stacjach i zakładach doświad-czalnych oceny odmian (SDOO i ZDOO) przez co najmniej trzyoso-bowe zespoły. Od roku 2014 nie przeprowadza się oceny konsump-cyjnej odmian skrobiowych. Ocena przydatności odmian do produkcji frytek i czipsów określana jest w laboratorium SDOO w Karzniczce, a cukry redukujące oznacza LCh-T w SDOO Słupi Wielkiej w próbach
42
pobranych z trzech doświadczeń. W LCh-T w Słupi Wielkiej określana jest również zawartość glikoalkaliodów. Powyższe właściwości i anali-zy wykonuje się tylko w czasie trwania 2-3 letnich badań rejestrowych. Wyniki odnosi się do odmian wzorcowych, najczęściej dwóch dla da-nej grupy wczesności. Niektóre cechy morfologiczne podano na pod-stawie badań OWT.
Oceny odporności na mątwika ziemniaczanego i podstawowe
choroby oraz właściwości odmian dokonano zarówno w oparciu o ba-dania własne, jak i innych jednostek w ramach badań statutowych lub na zlecenie COBORU:
• mątwik ziemniaczany – na podstawie badań laboratorium IHAR-PIB Radzików lub O/Bydgoszcz (dla odmian zagranicz-nych - na podstawie badań laboratorium kraju pochodzenia);
• rak ziemniaka – na podstawie badań laboratorium IHAR-PIB Radzików lub O/Bydgoszcz;
• zaraza ziemniaka – na podstawie dwuletnich doświadczeń specjalnych, przeprowadzonych w punktach doświadczalnych COBORU;
• czarna nóżka, parch ziemniaka – od 2005 roku nie prowadzi się oceny odporności; wyniki zamieszczone w opracowaniu (tab. 5) pochodzą z doświadczeń rejestrowych;
• wirusy – na podstawie badań zleconych, wykonanych przez IHAR-PIB O/Młochów (od 2005 roku nie prowadzi się laborato-ryjnej oceny odporności na wirusa M, a od roku 2014 na wirusa liściozwoju);
• stopień wrażliwości odmian na metrybuzynę stosowaną po wschodach ziemniaka – na podstawie badań Pracowni Ochrony Ziemniaka ZNiOZ IHAR-PIB O/Bonin;
• informacje dotyczące właściwości przechowalniczych odmian – na podstawie badań Zakładu Przechowalnictwa i Przetwór-stwa Ziemniaka IHAR-PIB O/Jadwisin.
43
Charakterystyka odmian ziemniaka wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016
Tacja (d. ZAH 21113)
Odmiana jadalna bardzo wczesna, w typie konsumpcyjnym ogól-noużytkowym, o dość dobrym smaku.
Bulwy duże, okrągłoowalne, o regularnym kształcie, oczka bardzo płytkie, skórka żółta, miąższ jasnożółty.
Plenność po 40 dniach od pełni wschodów oraz po zakończeniu wegetacji dość duża.
Odporność na wirusa Y duża, na zarazę ziemniaka mała. Odmia-na odporna na patotyp Ro1 mątwika ziemniaczanego. Tonacja (d. STB 20213)
Odmiana jadalna bardzo wczesna, w typie konsumpcyjnym sałat-kowym, o dość dobrym smaku.
Bulwy duże do bardzo dużych, okrągłoowalne, o regularnym kształ-cie, oczka płytkie, skórka żółta, miąższ jasnożółty.
W doświadczeniach rejestrowych badana w grupie odmian wcze-snych, dlatego tempo tuberyzacji będzie określone dopiero w do-świadczeniach PDO. Plenność po zakończeniu wegetacji duża.
Odporność na wirusa Y duża, na zarazę ziemniaka mała. Odmia-na odporna na patotyp Ro1 mątwika ziemniaczanego. Lawenda (d. ZAH 21113)
Odmiana jadalna wczesna, w typie konsumpcyjnym ogólnoużyt-kowym, o dość dobrym smaku.
Bulwy średniej wielkości, okrągłoowalne, o regularnym kształcie, oczka płytkie, skórka jasnoczerwona, miąższ żółty.
Plenność duża, stabilna w latach badań; duży udział frakcji han-dlowej w plonie ogólnym.
Odporność na wirusa Y duża, na zarazę ziemniaka mała. Odmia-na odporna na patotyp Ro1 mątwika ziemniaczanego. Lady Rosetta
Odmiana jadalna wczesna, w typie konsumpcyjnym ogólnoużyt-kowym lekko mączystym, o dość dobrym smaku. Ze względu na pa-rametry jakościowe przeznaczona głównie do produkcji chipsów.
Bulwy średniej wielkości, okrągłe, o regularnym kształcie, oczka dość płytkie, skórka czerwona, miąższ jasnożółty.
Plenność słaba. Odporność na wirusa Y mała, na zarazę ziemniaka dość mała.
44
Madeleine Odmiana jadalna wczesna, w typie konsumpcyjnym ogólnoużyt-
kowym, o dobrym smaku. Bulwy bardzo duże, okrągłoowalne, o regularnym kształcie, oczka
bardzo płytkie, skórka i miąższ żółte. Plenność duża; duży udział frakcji handlowej w plonie ogólnym. Odporność na wirusa Y duża, na zarazę ziemniaka mała.
Manitou
Odmiana jadalna średniowczesna, w typie konsumpcyjnym sałat-kowym do ogólnoużytkowego, o dobrym smaku.
Bulwy bardzo duże, okrągłoowalne, o regularnym kształcie, oczka bardzo płytkie, skórka czerwona, miąższ żółty.
Plenność duża; duży odział frakcji handlowej w plonie ogólnym. Odporność na wirus Y mała, na zarazę ziemniaka dość mała.
Aldona (d. ZAH 21613)
Odmiana jadalna średniowczesna, w typie konsumpcyjnym ogól-noużytkowym lekko mączystym, o przeciętnym smaku.
Bulwy bardzo duże do dużych, okrągłe do okrągłoowalnych, o dość regularnym kształcie, oczka płytkie, skórka żółta, miąższ ja-snożółty.
Plenność duża, stabilna; duży odział frakcji handlowej w plonie ogólnym.
Odporność na wirus Y duża, na zarazę ziemniaka średnia. Od-miana odporna na patotyp Ro1 mątwika ziemniaczanego. Lech (d. ZAH 21413)
Odmiana jadalna średniowczesna, w typie konsumpcyjnym ogólno-użytkowym do ogólnoużytkowego lekko mączystego, o dobrym smaku.
Bulwy średniej wielkości, okrągłoowalne, o bardzo regularnym kształcie, oczka płytkie, skórka gładka, jasnoczerwona, miąższ jasnożółty.
Plenność dość dobra, stabilna w latach badań; duży udział frakcji handlowej w plonie ogólnym.
Odporność na wirusa Y duża, na zarazę ziemniaka średnia. Od-miana odporna na patotyp Ro1 mątwika ziemniaczanego. Amarant (d. STB 20813)
Odmiana skrobiowa średniopóźna. Bulwy duże, okrągłoowalne, skórka fioletowa, miąższ biały.
Plenność duża. Zawartość skrobi duża (średnio 20,2%). Odporność na wirusa Y duża; na zarazę ziemniaka dość duża.
Odmiana odporna na patotyp Ro1 mątwika ziemniaczanego.
45
Tabela 1 Ziemniak. Wykaz odmian zarejestrowanych
Lp. Odmiany
Rok wpisania do Krajo-
wego rejestru
Zachowu-jący/repre-
zentant (numer
adresowy)
Powierzchnia plantacji nasiennych zakwalifikowanych polowo (wg PIORiN)
2015 2014 2013 2012 % ha
1 2 3 4 5
jadalne
- bardzo wczesne
1 *Arielle 2006 845 0,4 20,2 20,2 28,9 64,5 2 Berberx/ 2006 652 3 *Denar 1999 617 3,4 190,5 242,5 205,6 246,4 4 Frescox/ 1997 845 0,9 51,4 48,0 40,0 37,6 5 *Impala 2003 845 0,6 33,3 29,3 24,2 48,9 6 *Impresja 2015 617 7 *Ingrid 2009 652 0,2 10,0 10,9 8,4 8 Irysx/ 1975 308 0,1 5,5 6,0 4,5 22,0 9 *Justa 2006 617 0,0 1,9 10,5 4,0 4,0
10 Krasax/ 2003 749 1,2 4,2 11 *Lord 1999 617 3,1 174,9 211,2 192,3 253,9 12 *Miłek 2006 617 0,4 20,9 27,7 29,7 31,7 13 Riviera 2015 845 1,2 64,1 46,1 14 *Tacja 2016 617 15 *Tonacja 2016 308 16 *Viviana 2010 749 0,2 12,3 9,0 10,2 8,0
- wczesne
17 *Altesse 2009 308 0,1 4,1 4,7 3,4 3,5 18 *Amorax/ 2004 598 1,0 19 *Annabellex/ 2007 652 20 *Aruba 2007 617 0,1 6,9 1,4 1,0 15,2 21 *Augustax/ 2003 749 0,1 3,3 4,8 5,2 19,5 22 *Bellarosa 2006 749 1,3 72,9 104,2 114,5 113,4 23 Bilax/ 1994 617 0,1 3,5 11,0 11,5 15,9 24 *Bohun 2014 617 25 *Carrera 2006 652 0,6 31,4 38,8 34,4 50,5 26 *Cyprian 2007 308 0,1 4,0 16,8 21,6 33,9 27 *Etolax/ 2009 617 0,1 2,8 0,5 1,1 28 *Ewelinax/ 2006 749 4,0 10,6 29,6
46
cd. tabeli 1 1 2 3 4 5
29 *Gracjax/ 2002 617 30 *Gwiazda 2011 617 0,8 45,8 22,8 5,0 4,0 31 *Ignacy 2012 308 0,4 24,1 11,0 1,0 32 *Innovatorx/ 2002 652 9,8 547,0 475,4 426,5 441,4 33 *Lady Clairex/ 2001 239 1,7 96,5 79,7 77,3 54,2 34 Lady Rosetta 2016 1028 3,2 180,9 173,0 139,1 145,8 35 Latonax/ 1997 652 36 *Lawenda 2016 617 37 *Madeleine 2016 845 0,6 35,5 27,3 19,7 5,2 38 *Magnolia 2015 308 0,0 0,1 39 *Michalina 2010 617 0,4 20,4 29,3 12,7 6,0 40 *Oman 2005 617 0,1 3,0 9,7 15,8 28,0 41 *Owacja 2006 308 0,6 34,0 82,1 61,2 103,8 42 *Rosalindx/ 2001 749 0,0 1,0 9,0 8,7 9,5 43 *Vineta 1999 749 7,9 437,4 501,4 483,6 607,5
- średniowczesne
44 *Aldona 2016 617 45 Almerax/ 2008 845 5,6 46 *Ametyst 2009 308 0,1 4,5 5,2 3,6 17,3 47 Asterixx/ 2002 652 0,3 18,7 14,3 19,3 12,4 48 *Bogatka 2013 617 0,0 1,1 4,2 1,8 49 *Cekin 2004 308 0,3 16,4 15,7 11,7 21,7 50 Couragex/ 2006 652 1,5 51 *Dali 2006 652 0,1 4,9 7,0 32,6 57,0 52 *Dittax/ 2000 845 0,1 7,2 6,2 8,6 9,0 53 *Etiudax/ 2011 617 0,1 2,8 0,7 1,6 54 *Finezja 2007 617 0,1 7,8 9,0 9,5 19,1 55 *Folva 2003 891 11,0 56 *Gawin 2010 308 0,1 5,0 18,6 12,3 31,6 57 *Honorata 2012 749 0,1 4,7 2,8 1,1 58 Irgax/ 1987 308 1,3 72,3 79,8 59,6 71,9 59 *Jurata 2011 749 0,0 1,9 2,5 3,5 1,8 60 *Jurek 2012 617 0,0 0,9 1,7 61 *Laskara 2013 308 0,1 3,0 0,5 0,1 62 *Lavinia 2013 749 0,0 0,1 1,4 63 *Lech 2016 617
47
cd. tabeli 1 1 2 3 4 5
64 *Malaga 2013 617 0,2 11,2 5,7 2,0 65 *Manitou 2016 845 0,0 2,5 2,3 4,4 4,5 66 *Mazur 2014 308 0,0 0,4 0,1 67 *Oberon 2012 617 0,1 6,9 4,8 5,0 2,5 68 *Orchestrax/ 2009 239 0,2 11,0 5,1 69 *Otolia 2014 749 0,0 0,1 70 *Sagitta 2009 652 0,5 25,4 23,6 18,1 20,3 71 Santex/ 1997 845 0,2 8,8 6,6 9,4 17,0 72 *Satina 2000 739 1,7 94,7 117,1 134,0 169,9 73 *Stasia 2010 617 0,1 6,2 10,4 9,2 19,7 74 *Tajfun 2004 308 3,1 172,9 188,7 171,7 193,1 75 *Victoriax/ 2002 652 0,2 11,6 14,8 11,0 13,1 76 *VR 808x/ 2012 406 1,6 91,4 63,0 41,1 13,4 77 Bryzax/ 1976 308 0,3 16,2 15,8 12,5 5,4 78 *Cecilex/ 2007 652 79 *Eurostar 2013 406 80 *Fiannax/ 2000 845 81 *Gustaw 2010 308 0,1 3,0 4,2 4,7 3,0 82 *Jelly 2005 749 1,3 72,3 104,8 105,9 104,6 83 *Mondeo 2013 406 0,0 0,5 3,0 2,0
- średniopóźne
84 *Syrena 2002 308 0,0 1,1 1,2 1,2 1,7 85 *Zenia 2010 617 1,0 2,0 3,9
- późne
86 *Zagłoba 2007 617 0,0 1,0 1,0 1,2
skrobiowe - wczesne
87 *Cedronx/ 1997 617 0,2 9,6 11,2 19,9 8,9
- średniowczesne
88 *Boryna 2012 308 0,1 7,1 2,0 1,0 89 *Glada 1994 308 1,8 98,9 59,8 68,5 55,6 90 Harpun 1993 308 1,0 53,1 30,1 78,9 57,0 91 *Jubilat 2011 308 1,1 63,9 16,5 2,2 3,8 92 *Kaszub 2012 308 0,2 13,7 2,0 4,0 1,0
48
cd. tabeli 1 1 2 3 4 5
93 *Kubax/ 1999 617 2,0 112,9 89,2 98,4 116,6 94 *Mieszko 2015 308 0,1 3,1 95 *Pasat 2002 308 0,7 38,7 45,2 34,1 64,7 96 *Rumpel 2000 308 0,1 3,0 2,6 1,0 30,5 97 *Szyper 2014 308 0,1 2,8 0,7 98 *Widawa 2015 617 99 *Zuzanna 2007 749 1,7 94,5 46,1 42,7 28,8
- średniopóźne
100 *Amarant 2016 308 101 *Danuta 2009 749 0,1 4,0 9,85 9,8 3,1 102 Ikarx/ 1996 308 0,2 10,9 22,2 18,0 18,1
103 *Pasja Pomorska 2000 308 0,1 4,0 16,4 35,8 19,1
- późne
104 Bzurax/ 1986 617 105 *Gandawax/ 2004 617 0,3 19,1 12,2 2,8 9,7 106 *Hinga 1996 308 1,3 70,4 49,8 39,8 39,3 107 *Inwestor 2005 308 1,0 57,7 79,9 73,2 37,4 108 *Jasiax/ 1999 617 1,4 77,6 41,5 42,2 57,5 109 *Kuras 2007 845 0,8 45,0 39,3 30,5 9,6 110 *Pokusa 2006 308 0,2 10,4 1,8 3,5 9,0 111 *Rudawax/ 2002 617 0,9 48,0 37,8 69,0 57,1 112 *Skawax/ 2000 617 1,7 93,2 39,2 86,9 75,0
Powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasiennych (ha) 5567,1 5243,3 4758,9 5330,7
Kol. 1: * - odmiana chroniona krajowym lub wspólnotowym wyłącznym prawem hodowcy x/ - odmiana niebadana w latach 2012-2015
49
Tabela 2 Ziemniak – odmiany jadalne bardzo wczesne. Plon ogólny 40 dni od wschodów
Lp. Odmiana
Plon ogólny
2015 2014 2013 2012
% wzorca 1 2
Wzorzec, dt z ha 227 210 205 218
1 Arielle 116 89 118 115
2 Denar 93 101 85 102
3 Impala 95 100 94 99
4 Impresja 98 101
5 Ingrid 85
6 Justa 92 83 85
7 Lord 103 107 104 108
8 Miłek 100 105 106 109
9 Riviera 101 109 130
10 Tacja 94 103
11 Tonacja - -
12 Viviana 95 107 111 97
Kol. 1: wzorzec – średnia z wszystkich odmian badanych w danym roku w doświadczeniach porejestrowych Kol. 2: „-" – w latach 2014 i 2015 odmiana badana w grupie wczesnej
50
Tabe
la 3
Zi
emni
ak –
odm
iany
jada
lne.
Plo
n, fr
akcj
a ha
ndlo
wa
i zaw
artość
skr
obi w
bul
wac
h
Lp.
Odm
iany
P
lon
ogól
nyP
lon
hand
low
yFr
akcj
a ha
ndlo
wa
Zaw
artość
sk
robi
20
15
2014
20
13
2012
20
15
2014
20
13
2012
%
wzo
rca
%
12
34
5
ba
rdzo
wcz
esne
W
zorz
ec, d
t z h
a41
148
5 39
550
538
846
136
448
3
1 Ar
ielle
10
8 94
11
2 10
3 10
9 95
11
4 10
4 95
12
,8
2 D
enar
10
5 11
1 96
11
1 10
4 10
9 95
11
2 94
12
,0
3 Im
pala
10
2 10
6 10
2 10
6 10
2 10
4 10
0 10
5 94
11
,7
4 Im
pres
ja
10
8 10
2
10
8 10
2
94
9,8
5
Ingr
id
81
80
92
12,5
6
Just
a
86
81
88
86
81
88
94
13
,5
7 Lo
rd
111
112
111
117
111
114
113
118
94
12,4
8
Miłe
k 94
95
99
10
1 92
93
97
10
0 92
14
,8
9 R
ivie
ra
92
91
98
92
92
98
96
11,1
10
Ta
cja
92
96
90
94
92
12,2
11
To
nacj
a 97
10
3
98
10
4
96
11
,7
12
Vivi
ana
88
97
99
93
88
97
99
93
94
12,3
w
czes
ne
W
zorz
ec, d
t z h
a42
149
8 41
951
939
646
939
150
0
1 Al
tess
e 10
6 93
98
82
10
4 91
94
81
93
13
,3
2 Ar
uba
99
98
95
16,2
3
Bella
rosa
91
87
94
10
0 94
84
97
99
96
13
,0
4 Bo
hun
100
111
97
108
93
12,5
51
cd. t
abel
i 31
2 3
4 5
cd
. wcz
esne
5 C
arre
ra
10
2
104
97
10,8
6
Cyp
rian
96
99
97
100
96
13,5
7
Gw
iazd
a 10
6 10
5 10
7 10
5 10
8 10
7 10
8 10
6 95
12
,8
8 Ig
nacy
11
4 11
4
11
5 11
5
95
12
,6
9 M
agno
lia
97
99
99
98
96
16,2
10
M
icha
lina
112
110
107
117
113
112
107
118
96
13,1
11
O
man
88
91
86
92
88
92
83
91
94
14
,1
12
Lady
Ros
etta
82
88
81
87
92
17
,5
13
Law
enda
10
3 10
8
10
3 10
4
91
13
,3
14
Mad
elei
ne
117
98
118
100
95
12,0
15
O
wacja
10
1 10
1 11
1 10
6 10
0 10
2 11
0 10
6 95
13
,7
16
Vine
ta
102
99
101
98
103
98
103
98
96
13,2
śr
edni
owcz
esne
W
zorz
ec, d
t z h
a43
352
1 49
254
840
448
445
552
1
1 Al
dona
10
9 10
9
10
8 11
1
93
12
,6
2 Am
etys
t
127
127
115
12
3 12
3 11
3 92
15
,1
3 Bo
gatk
a
95
97
91
94
90
13
,0
4 C
ekin
101
93
95
10
3 95
97
96
15
,7
5 D
ali
89
88
93
12,8
6
Fine
zja
101
94
104
104
101
93
106
103
94
16,5
7
Folv
a
10
0
100
93
14
,7
8 G
awin
10
4 94
97
93
10
3 92
94
91
93
17
,1
52
cd. t
abel
i 3
1 2
3 4
5
cd
. śre
dnio
wcz
esne
9 H
onor
ata
94
88
97
88
97
16,7
10
Ju
rata
93
94
94
15
,7
11
Jure
k
10
1 11
0
10
4 11
2 96
13
,6
12
Lask
ara
104
95
104
96
95
16,2
13
La
vini
a
95
94
93
16
,7
14
Lech
96
96
93
93
89
14
,6
15
Mal
aga
86
96
93
105
84
94
90
102
92
13,1
16
M
anito
u 10
3 96
10
4 98
94
12
,9
17
Maz
ur
97
102
100
103
97
15,8
18
O
bero
n 93
93
94
10
9 89
92
94
10
9 93
14
,0
19
Oto
lia
95
100
98
103
97
14,4
20
Sa
gitta
90
10
1
89
10
0 93
14
,8
21
Satin
a 10
6 10
5 11
0 10
4 10
7 10
8 11
1 10
7 96
14
,0
22
Stas
ia
95
106
106
84
93
105
106
83
94
14,8
23
Ta
jfun
112
106
105
103
114
109
107
105
97
16,9
śr
edni
opóź
ne i
późn
e
W
zorz
ec, d
t z h
a43
252
8 48
853
441
049
946
850
5
1 Eu
rost
ar
95
95
95
14,6
2
Gus
taw
98
88
88
98
87
88
95
17
,0
3 Je
lly
90
97
102
93
91
97
102
95
96
14,3
4
Mon
deo
107
109
111
110
108
111
111
112
96
14,8
5
Syr
ena
103
97
11
0 10
1 94
109
93
14,8
6
Zagł
oba
11
5
116
95
11,9
7
Zeni
a
95
93
92
14
,5
Kol. 1
: wzo
rzec
– śr
ednia
z ws
zystk
ich o
dmian
bad
anyc
h w
dany
m ro
ku w
dan
ej (o
kreś
lonej)
gru
pie w
czes
nośc
i w d
oświ
adcz
eniac
h po
rejes
trowy
ch
53
Tabe
la 4
Zi
emni
ak –
odm
iany
skr
obio
we.
Plo
n bu
lw, p
lon
skro
bi, z
awar
tość
skr
obi
Lp.
Odm
iany
P
lon
ogól
ny b
ulw
P
lon
skro
bi
Zaw
artość
skr
obi
2015
20
14
2013
20
12
2015
20
14
2013
20
12
2015
20
14
2013
20
12
% w
zorc
a %
1 2
3 4
śr
edni
owcz
esne
Wzo
rzec
, dt z
ha
335
391
402
493
68,5
75,5
80,1
98,3
20,5
19,3
20,0
19,8
1B
oryn
a10
1
102
20,9
2
Gla
da10
010
310
6 10
695
9710
511
019
,418
,119
,920
,3
3H
arpu
n10
196
87
9996
8820
,119
,020
,0
4Ju
bila
t93
109
10
297
114
106
21,3
20,1
20,7
5
Kas
zub
9993
10
510
421
,621
,4
6M
iesz
ko10
210
210
5 10
310
110
620
,819
,120
,8
7P
asat
105
105
9710
110
395
18,6
19,8
19,3
8
Rum
pel
99
9319
,3
9S
zype
r10
7 99
109
105
21,1
20,9
10
Wid
awa
9510
6 10
110
518
,720
,4
11Zu
zann
a10
592
103
107
106
8910
310
720
,618
,520
,120
,0
śr
edni
opóź
ne i
późn
e
Wzo
rzec
, dt z
ha
363
460
484
524
72,4
86,7
95,8
107,
220
,018
,820
,020
,4
1A
mar
ant
9610
2
9710
820
,319
,9
2D
anut
a97
93
9192
17,8
20,0
3
Hin
ga98
9890
99
106
112
9611
121
,521
,221
,222
,8
4In
wes
tor
9187
96
9493
9099
9820
,319
,320
,621
,1
5K
uras
115
109
112
110
110
106
111
106
19,1
18,3
19,6
19,8
6
Pas
ja P
omor
ska
9695
94
9290
9419
,118
,420
,0
7P
okus
a11
510
8 11
310
910
110
617
,818
,619
,2
Kol. 1
: wzo
rzec
– śr
ednia
z ws
zystk
ich o
dmian
bad
anyc
h w
dany
m ro
ku w
dan
ej (o
kreś
lonej)
gru
pie w
czes
nośc
i w d
oświ
adcz
eniac
h po
rejes
trowy
ch
54
Tabe
la 5
Zi
emni
ak. O
dpor
ność
na
pods
taw
owe
chor
oby
oraz
inne
właśc
iwoś
ci o
dmia
n
Lp.
Odm
iany
Wiru
sy
Zara
za
ziem
niak
a(liśc
ie)
Cza
rna
nóżk
a P
arch
zw
ykły
Por
ażen
ie
chor
obam
i pr
zech
o-w
alni
czym
i
Prz
echo
-w
ywal
- ność
Okr
es
spo-
cz
ynku
bu
lw
Wrażl
iwość
na
m
etry
bu-
zynę
Y
liś
cio-
zwoj
uM
skal
a 9-
stop
niow
a1
2 3
4 5
6 7
8 9
jada
lne
- b
ardz
o w
czes
ne
1 Ar
ielle
3-
4 5-
6 •
2 •
7,6
• •
5 pw
2
Berb
er
3-4
5-6
• 3
• •
• •
1 św
3
Den
ar
7 7
4-5
3 5
7,7
6 7
2 św
4
Fres
co
5 5
4 3
5 •
• •
1 bw
5
Impa
la
4 6
2 2
6 7,
9 •
• 1
• 6
Impr
esja
3-
4 •
• 2
• •
• •
• •
7 In
grid
3-
4 5-
6 •
2 •
7,1
7*
9 •
św
8 Iry
s 5-
6 4
3-4
3 2
• 6
6 6
pw
9 Ju
sta
5-6
5-6
• 3
• 7,
7 5
5 3
św
10
Kras
a 4
6 5
3,5
4 •
4 3
1 bw
11
Lo
rd
7 7
4 3
6 7,
7 6
8 2
mw
12
M
iłek
7 5-
6 •
2 •
8,3
7 9
1 św
13
R
ivie
ra
8 •
• 2
• •
9 9
• •
14
Tacj
a 8
• •
3 •
• •
• •
• 15
To
nacj
a 8
• •
3 •
• •
• •
• 16
V
ivia
na
5-6
5-6
• 2
• 7,
5 7*
9
8*
bw
55
cd. t
abel
i 5
1 2
3 4
5 6
7 8
9
-wcz
esne
17
Alte
sse
3-4
3-4
• 3
• 7,
3 7
9 8
mw
18
Am
ora
4 6-
7 3
3 5,
5 •
••
• •
19
Anna
belle
3-
4 5-
6 •
2 •
• •
•4
pw
20
Arub
a 8
5-6
• 4
• 8,
1 7
8 7
św
21
Augu
sta
5 8
3 3
6 •
7 9
• św
22
Be
llaro
sa
5-6
8 •
2 •
8,1
6 9
9 m
w
23
Bila
7
6 4
3 5,
5 8,
1 7
8 1
św
24
Bohu
n 3-
4 5-
6 •
3 •
• 9
9 •
pw
25
Car
rera
3-
4 3-
4 •
3 •
• 6*
8*
9*
św
26
C
ypria
n 5-
6 5-
6 •
5 •
7,6
7 8
9 św
27
E
tola
5-
6 5-
6 •
4 •
7,4
7*
9*
8*
mw
28
E
wel
ina
3-4
7 •
3 •
7,9
7 9
9*
mw
29
G
racj
a 7
6-7
3 3
6 •
7 9
8 św
30
G
wia
zda
7 7
• 3
• 8,
1 7*
7*7*
św
31
Igna
cy
7 7
• 3
• 8,
0 •
••
św
32
Inno
vato
r 4
5-6
3 3
5,5
• 6
9 1
pw
33
Lady
Cla
ire
4 4
2 2
5 •
7*
8*
•św
34
La
dy R
oset
ta3-
4 •
• 3
• •
• •
• •
35
Lato
na
5 6
4 3
6 •
••
1 •
36
Law
enda
8
• •
4 •
• •
• •
• 37
M
adel
eine
8
• •
2,5
• •
• 9*
•
mw
38
M
agno
lia
8 •
• 4,
5 •
• 9
99
mw
39
M
icha
lina
7 3-
4 •
3 •
7,6
6*8*
1*
św
40
Om
an
5-6
5-6
• 3
• 7,
9 6
9 7
•
56
cd. t
abel
i 5
1
2 3
4 5
6 7
8 9
-c
d. w
czes
ne
41
Ow
acja
9
7 •
4 •
8,0
7 9
7 św
42
R
osal
ind
5-6
6 3-
4 2
5,5
7,5
7 8
5 pw
43
Vi
neta
7
8 4
2 6
8,1
7 9
3 pw
-ś
redn
iow
czes
ne44
Al
dona
8
• •
5 •
• •
• •
• 45
A
lmer
a 3-
4 3-
4 •
3 •
7,8
7*
8 9
św
46
Amet
yst
9 5-
6 8R
m
6 •
7,8
4*
3 6*
m
w
47
Aste
rix
5 3-
4 2-
3 3,
5 7
8,0
8 8
4 św
48
Bo
gatk
a 8
5-6
• 3,
5 •
• 7
8 3
św
49
Cek
in
5 5-
6 3
4 7
7,8
7 9
9 pw
50
C
oura
ge
3-4
5-6
• 3
• •
••
9 m
w
51
Dal
i 5-
6 5-
6 •
3 •
• •
• 9
mw
52
D
itta
5-6
7 4
3 6
• 6
9 9
św
53
Etiu
da
8 5-
6 •
4 •
7,7
7*6
•m
w
54
Fine
zja
9 7
8Rm
4,
5 •
7,8
7 8
9*
• 55
Fo
lva
4-5
5-6
3 3,
5 7
• •
••
mw
56
G
awin
7
7 •
3 •
7,8
•8
9*
św
57
Hon
orat
a 5-
6 5-
6 •
3 •
7,4
6*9
•św
58
Irg
a 7
8 5
2 5,
5 •
3 2
8 pw
59
Ju
rata
8
5-6
• 3
• 8,
0 •
••
• 60
Ju
rek
8 5-
6 •
4,5
• 7,
8 8*
8•
św
61
Lask
ara
5-6
5-6
• 4,
5 •
• 7
9 9
mw
62
La
vini
a 8
5-6
• 3
••
••
••
63
Lech
8
• •
5 •
• •
• •
•
57
cd. t
abel
i 5 1 2
3 4
5 6
7 8
9
-cd.
śre
dnio
wcz
esne
64
Mal
aga
8 7
• 3,
5 •
•9
9 6
św
65
Man
itou
3-4
• •
4 •
• •
9*
• m
w
66
Maz
ur
7 7
• 3
• •
• •
• m
w
67
Obe
ron
8 5-
6 •
3,5
• 8,
2 8*
8•
św
68
Orc
hest
ra
8 3-
4 •
2 •
7,7
• •
• m
w
69
Oto
lia
7 7
• 4,
5 •
• •
• •
mw
70
S
agitt
a 8
3-4
• 4
• 7,
9 5*
7
• św
71
Sa
nte
9 6
3 4
6 •
• •
2 pw
72
Sa
tina
5 7
4 3
6 8,
2 7
8 7
nw
73
Stas
ia
8 7
• 4
• 8,
3 5*
66*
pw
74
Ta
jfun
7 7
2-3
5 7
7,9
6 8
9 św
75
Vi
ctor
ia
4 5-
6 4
3 6
7,3
6 8
9 •
76
VR 8
08
3-4
3-4
• 3
• 8,
1 6*
9•
św
-ś
redn
iopó
źne
77
Bryz
a 5
7 5
4 3
• 4
2 5
mw
78
C
ecile
3-
4 3-
4 •
5 •
• •
• •
mw
79
E
uros
tar
3-4
5-6
• 4
• •
8 9
• pw
80
Fi
anna
5
7 5
5 5
7,5
6 8
• św
81
G
usta
w
9 7
8Rm
5
• 8,
1 5*
69*
św
82
Jelly
5
5 •
5 •
7,9
4 2
9 św
83
M
onde
o 3-
4 3-
4 •
4 •
• 6
9 •
św
84
Syr
ena
8 5
3 5
5,5
7,6
5 5
8 m
w
85
Zeni
a 9
3-4
• 4
• 7,
7 6*
74*
pw
58
cd. t
abel
i 5
1 2
3 4
5 6
7 8
9
-póź
ne86
Za
głob
a 5-
6 5-
6 •
5 •
7,5
5 5
9*
• sk
robi
owe
-wcz
esne
87
Ced
ron
6-7
6-7
3 3
5 •
• •
5 •
-śre
dnio
wcz
esne
88Bo
ryna
7
7 •
5,5
•8,
3 9*
7
•św
89
Gla
da
7 5-
6 3
5 7
8,0
8 7
1 św
90
Har
pun
7 7
5 4
5 •
4 3
4 •
91Ju
bila
t 7
5-6
• 5
• 8,
2 9*
9*9*
św
92Ka
szub
7
7 •
5 •
7,9
8*6
• św
93
Kuba
9
6-7
5 5
6 7,
9 6
7 8
mw
94
Mie
szko
8
• •
6 •
• 7
9 4
• 95
Pasa
t 9
5 4
5 6,
5 7,
7 2
1 4
bw
96R
umpe
l 9
6-7
3-4
5 6
8,2
2 1
8 św
97
Szyp
er
8 5-
6 •
5 •
• •
• •
św
98W
idaw
a 8
••
6 •
•9
9 5
• 99
Zuza
nna
9 5-
6 •
3 •
8,4
6 7
9 nw
-ś
redn
iopó
źne
100
Amar
ant
8 •
• 6,
5 •
• •
• •
• 10
1D
anut
a8
5-6
• 5
•8,
06*
9*•
św
102
Ikar
75-
63-
4 5,
55,
57,
92
14
mw
10
3Pa
sja
Pom
orsk
a8
7 2
5 5
8,2
2 1
1 św
59
cd. t
abel
i 5
1
2 3
4 5
6 7
8 9
- p
óźne
10
4Bz
ura
9 5
3-4
8 4
• 5
3 •
• 10
5G
anda
wa
8 6-
7 3
6 6,
5 •
5 4
3pw
10
6H
inga
9
5-6
2 7
5 8,
1 4
4 6
św
107
Inw
esto
r 7
5-6
• 7
• 8,
3 6
5*
6 św
10
8Ja
sia
9 7
4 7
4 8,
0 6
8 6
św
109
Kura
s 9
3-4
• 8
• 7,
8 6
6 9
św
110
Pok
usa
7 5-
6 •
4 •
7,5
• •
9 pw
11
1R
udaw
a 9
6-7
3-4
6 5,
5 8,
3 5
6 6
mw
11
2Sk
awa
9 7
3 6
4 8,
5 5
5 7
mw
K
ol. 2
: w
ynik
i opr
acow
ane
na p
odst
awie
bad
ań z
leco
nych
wyk
onan
ych
prze
z IH
AR
-PIB
o/Mło
chów
; ska
la 9°:
9 –
odp
orność
bard
zo d
uża,
Rm
– o
dmia
na re
aguj
e ne
krot
yczn
ie n
a sz
czep
ieni
e PV
M, c
o w
skaz
uje
na o
becn
ość
genu
Rm
5 –
odpo
rność śr
edni
a, 1
– o
dpor
ność
bar
dzo
mał
a K
ol. 2
-9: •
– b
rak
dany
ch
Kol
. 6-8
: * –
bad
ania
w to
ku, i
nfor
mac
ja m
oże
ulec
zm
iani
e K
ol. 7
: pr
zech
owyw
alność
(wg
Zakł
adu
Prz
echo
wal
nict
wa
i Prz
etw
órst
wa
Ziem
niak
a IH
AR
-PIB
) ozn
acza
sum
ę st
rat w
cią
gu
6
mie
sięc
y pr
zech
owyw
ania
(uby
tki n
atur
alne
+ p
oraż
enie
cho
roba
mi p
rzec
how
alni
czym
i + k
iełk
i) K
ol. 8
: sk
ala
9°: 9
– dłu
gi o
kres
spo
czyn
ku, 1
– k
rótk
i okr
es s
pocz
ynku
K
ol. 9
: st
opień
wrażl
iwoś
ci o
dmia
n na
met
rybu
zynę
sto
sow
aną
po w
scho
dach
zie
mni
aka
(na
pods
taw
ie b
adań
Pra
cow
ni
O
chro
ny Z
iem
niak
a ZN
iOZ
IHA
R-P
IB O
/Bon
in):
nw –
nie
wrażl
iwa,
mw
– m
ało
wrażl
iwa,
św
– ś
redn
io w
rażl
iwa,
pw –
dość
wrażl
iwa,
bw
– b
ardz
o w
rażl
iwa
60
Tabe
la 6
Zi
emni
ak. O
dpor
ność
odm
ian
na p
atot
ypy
raka
zie
mni
aka
i mąt
wik
a zi
emni
acza
nego
Lp.
Odm
iany
R
ak z
iem
niak
a (p
atot
ypy)
Mąt
wik
zie
mni
acza
ny (p
atot
ypy)
; ska
la 9°
1(D
1)2(
CH
18(
F1)
2(G
1)3(
M1)
6(O
1)18
(T1)
Ro1
R
o2
Ro3
R
o4
Ro5
P
a1
Pa2
P
a3
1
2 3
4 5
6 7
8 9
10
11
12
13
14
15
16
ba
rdzo
wcz
esne
- jad
alne
1
Arie
lle
+
+
2
Berb
er
+
+
3
Den
ar
+
+
2 8
9 1
1 1
1 4
Fres
co
+
+
5
Impa
la
+
+
6
Impr
esja
+
9
7 In
grid
+
+
8 Iry
s +
1 1
1 1
1 1
1 1
9 Ju
sta
+
+
3 6
9 2
1 1
1 10
K
rasa
+
+
11
Lord
+
+ 9
9 5
4 1
1 1
12
Miłe
k +
+ 4
9 9
2 2
1 1
13
Riv
iera
+
+
14
Tacj
a +
9
15
Tona
cja
+
9
16
V
ivia
na
+
+
61
cd. t
abel
i 6
1
2 3
4 5
6 7
8 9
10
11
12
13
14
15
16
- w
czes
ne
17A
ltess
e +
+
+
18A
mor
a +
+
19An
nabe
lle
+
+
20
Arub
a +
+ 6
8 9
3 1
1 1
21A
ugus
ta
+
+
22
Bella
rosa
+
+
23Bi
la
+
1 1
1 3
1 1
1 24
Bohu
n +
+
25C
arre
ra
+
+
26
Cyp
rian
+
9
1 9
9 1
1 1
7 27
Etol
a +
+ 2
6 9
3
1 1
28E
wel
ina
+
+
29
Gra
cja
+
+
30
Gw
iazd
a +
+ 2
8 9
2 1
1 1
31Ig
nacy
+
+
32In
nova
tor
+
+ 33
Lady
Cla
ire
+
+
34
Lady
Ros
etta
+
35La
tona
+
+
36La
wen
da
+
9
37
Mad
elei
ne
+
38
Mag
nolia
+
9
39M
icha
lina
+
+
3 9
9 1
1
1
62
cd. t
abel
i 6
1 2
3 4
5 6
7 8
9 10
11
12
13
14
15
16
- c
d. w
czes
ne
40O
man
+
+
41O
wac
ja
+
+
5 8
9 2
1 1
1 42
Ros
alin
d +
+
43Vi
neta
+
+
- ś
redn
iow
czes
ne
44Al
dona
8
45A
lmer
a +
+
46Am
etys
t +
+ 2
8 9
1 1
1 1
47A
ster
ix
+
+
48
Bog
atka
+
+
49C
ekin
+
+
+ +
+ +
9 1
1 9
1 1
1 2
50C
oura
ge
+
+
51
Dal
i +
+
52D
itta
+
+
53
Etiu
da
+
+
9
9
1
54
Fine
zja
+
+
3 3
9 2
1 1
5 55
Folv
a +
+
56G
awin
+
9 3
9 9
1 1
1 1
57H
onor
ata
+
+
+
58
Irga
+
9
2 5
9 1
1 1
1 59
Jura
ta
+
+
+
60
Jure
k +
+
61La
skar
a +
+
63
cd. t
abel
i 6
1
2 3
4 5
6 7
8 9
10
11
12
13
14
15
16
- c
d. ś
redn
iow
czes
ne
62La
vini
a +
+
+
63Le
ch
+
9
64
Mal
aga
+
+
65
Man
itou
+
66
Maz
ur
+
+
67
Obe
ron
+
+
68
Orc
hest
ra
+
+
69
Oto
lia
+
+
+
70
Sag
itta
+
+
71
Sant
e +
+
72Sa
tina
+
+
73
Sta
sia
+
+
74
Tajfu
n +
+
75V
icto
ria
+
+
76
VR 8
08
+
+
- śre
dnio
późn
e 77
Bryz
a +
+ 3
9 9
2 1
1 1
78C
ecile
+
+
79E
uros
tar
+
+
+
+ 80
Fian
na
+
+
81
Gus
taw
+
9 3
8
2
1
82Je
lly
+
+
83
Mon
deo
+
+
64
cd. t
abel
i 6
1
2 3
4 5
6 7
8 9
10
11
12
13
14
15
16
- c
d. ś
redn
iopó
źne
84S
yren
a +
+
85Ze
nia
+
+
2 8
8 1
1
2
- póź
ne
86Za
głob
a +
+ +
+ +
+ +
+ 6
9 9
3 1
1 1
sk
robi
owe
- w
czes
ne
87C
edro
n +
+ 3
8 9
2 1
1 1
- ś
redn
iow
czes
ne
88Bo
ryna
+
+
89G
lada
+
+ 1
1 1
1 1
1 1
90H
arpu
n +
+ 3
8 9
2 1
1 1
91Ju
bila
t +
+ 8
9 9
3 1
1 1
92K
aszu
b +
+
93Ku
ba
+ +
+ +
+ +
+ +
4 9
9 2
1
1 94
Mie
szko
+
9
95P
asat
+
+
96R
umpe
l +
+
97Sz
yper
+
+
98W
idaw
a +
9
99Zu
zann
a +
+
65
cd. t
abel
i 6
1
2 3
4 5
6 7
8 9
10
11
12
13
14
15
16
- ś
redn
iopó
źne
100
Amar
ant
+
9
10
1D
anut
a +
+
+
102
Ikar
+
+ +
+ +
+ +
103
Pasj
a +
- p
óźne
10
4B
zura
+
+ +
+ +
+ +
105
Gan
daw
a +
+ +
+ +
+ +
9 3
8 9
1 2
1 1
106
Hin
ga
+
+
2 1
2 1
1 1
2 10
7In
wes
tor
+
+
3 9
9 1
2 3
1 10
8Ja
sia
+
9
3 9
9 3
1 1
6 10
9K
uras
+
+
110
Poku
sa
+
+
5 8
9 2
1 1
5 11
1R
udaw
a +
+
+
+
112
Skaw
a +
9 4
8 9
4 1
1 1
Kol
. 2-8
: +
– od
mia
na o
dpor
na
Kol
. 9-1
6: o
dpor
ność
w s
kali
9°: 9
– b
ardz
o duża
, 5 –
śre
dnia
, 1 –
bar
dzo
mał
a; +
– o
dmia
na o
dpor
na, l
ecz
stop
ień
odpo
rnoś
ci
ni
e je
st o
kreś
lony
w s
kali
9°; w
ynik
i opr
acow
ane
na p
odst
awie
bad
ań IH
AR
-PIB
Rad
zikó
w
66
Tabe
la 7
Zi
emni
ak. C
echy
mor
folo
gicz
ne i
ocen
a właśc
iwoś
ci k
onsu
mpc
yjny
ch o
dmia
n
Lp.
Odm
iany
Barwa kwiatów
Kształt bulw
Ocena regularnościkształtu Ocena głębokości oczek
Wielkość bulw
Barwa skórki
Barwa miąższu
Smak
Typ konsumpcyjny
Prz
ydat
ność
do
prz
etw
órst
wa
frytki
czipsy
skal
a 9o
skal
a 9o
1
2 3
4 5
6 7
8 9
10
11
12
jada
lne
- b
ardz
o w
czes
ne
1 Ar
ielle
b
ow
7,5
7 8
ż jż
7,
5 B
2
Ber
ber
czf
oow
7,
5 7,
5 7
ż jż
7,
5 B
3
Den
ar
b oo
w
7 7
9 ż
jż
7 A
B
4 Fr
esco
b
oow
7
7 7
ż jż
7
B +
5
Impa
la
b ow
8
7,5
9 ż
jż
7 A
B
6 Im
pres
ja
b oo
w
7,5
7,5
7 ż
jż
7 A
-AB
7
Ingr
id
b oo
w
7,5
7,5
7 ż
jż
7 B
8 Iry
s b
pow
7
6,5
6 ż
b 7
B
9
Just
a b
oow
7
7 8
ż ż
7 B
-BC
+ 10
Kr
asa
czf+
oo
w
7 7
9 ż
ż 7
B
11
Lo
rd
b oo
w
6,5
7 8
ż jż
7
AB
12
M
iłek
b oo
w
7 6,
5 8
ż jż
6,
5 B
C
13
Riv
iera
jc
zf
o 7,
5 7,
5 7
ż jż
6,
5 A
-AB
14
Ta
cja
b oo
w
7,7
7,7
7 ż
jż
6,6
B
15
Tona
cja
b oo
w
7,5
7,7
8 ż
jż
6,7
AB
16
V
ivia
na
jczf
oo
w
7,5
7,0
8 ż
jż
7 A
B
67
cd. t
abel
i 7
1
2 3
4 5
6 7
8 9
10
11
12
-wcz
esne
17A
ltess
eb
ow
7,5
7,5
8jbż
ż7
AB
18
Amor
ab
oow
7
78
żjż
7B
-BC
+
19An
nabe
lleb
p 7
7,5
3ż
ż7,
5A
B
20Ar
uba
bow
7,
57,
56
żkr
6,5
B
21A
ugus
tacz
foo
w
7,5
7,5
8ż
ż7
BC
+ 22
Bella
rosa
czf
oow
7,
57
9cz
ż7
B
23B
ilacz
f+oo
w
77
9ż
ż7
B
24Bo
hun
boo
w
76,
57-
9ż
jż7,
1B
25
Car
rera
czf
oow
7,
57,
59
żjż
7B
26
Cyp
rian
boo
w
6,5
78
żjż
7B
27
Eto
lacz
f+o
76,
59
żż
7B
-BC
+ 28
Ew
elin
ab
oow
7
7,5
8ż
ż7
BC
29
Gra
cja
bow
7,
57,
57
żjż
6,5
BC
+ 30
Gw
iazd
ab
oow
7
79
żjż
-ż7
B
31Ig
nacy
jczf
oow
6,
56,
58
żjż
6,5
B
32In
nova
tor
bpo
w
7,5
7,5
9ż
kr7
B+
33
Lady
Cla
ireb
ow
7,5
7,5
8ż
jż7
BC
+ 34
Lady
Ros
etta
czf
o 7,
26,
57
czjż
6,8
BC
-C+
35La
tona
bow
7,
57,
58
żż
6,5
B
36La
wen
dajc
zfoo
w
7,2
7,4
7cz
ż6,
6B
37
Mad
elei
neb
oow
7,
57,
79
żż
6,7
B
38M
agno
liacn
oow
7
78
jbż
jż7
B-B
C
39M
icha
lina
boo
w
76,
59
żjż
6,5
B
40O
man
bow
7
7,5
7ż
jż7,
5B
41
Ow
acja
boo
w
77
9ż
jż7
B-B
C
42R
osal
ind
-oo
w
7,5
78
czż
7B
43
Vine
tab
oow
7
78
żż
7A
B
68
cd. t
abel
i 7
1 2
3 4
5 6
7 8
9 10
11
12
- ś
redn
iow
czes
ne
44A
ldon
ajc
zfo-
oow
6,
87,
09
żjż
6,4
BC
45
Alm
era
czf
pow
7,
57,
58
żjż
7A
B
46Am
etys
tb
oow
6,
57
8jbż
kr6
BC
47
Ast
erix
czf+
ow
7,5
7,5
7cz
jż7
B+
48
Bog
atka
bjcz
fow
6,
58,
08
żjż
6,8
B
49C
ekin
boo
w
77
8ż
jż7
BC
-C
50C
oura
gecz
foo
w
6,5
6,5
7cz
jż7
BC
+ 51
Dal
ib
ow
7,5
87
żjż
7A
B-B
52
Ditt
ab
ow
88
7ż
ż7
B
53Et
iuda
cz
f o
7 6
9 jb
eż
kr
6,5
C-C
D
+
54Fi
nezj
acz
foo
w
77
8ż
jż6,
5B
C+
55
Folv
acz
f+oo
w
7,5
7,5
9ż
ż7
B
56G
awin
czf
oow
7
6,5
7ż
jż6,
5B
-BC
+
57H
onor
ata
boo
w
6,9
6,5
7jbż
jż6,
7B
C+
58Irg
ab
oow
7
76
róż
kr6,
5B
59
Jura
tab
oow
/ow
7
7,5
7ż
kr6,
5B
-BC
+
60Ju
rek
boo
w
6,5
6,8
9ż
ż7,
2B
-BC
61
Lask
ara
boo
w
7,0
7,0
9ż
jż6,
7B
-BC
62
Lavi
nia
-oo
w
7,0
7,0
6ż
jż6,
7B
+ 63
Lech
boo
w
7,4
7,4
6cz
jż7,
0B
-BC
64
Mal
aga
cnf
ow
7,0
7,5
8ż
jż6,
4B
-BC
65
Man
itou
jczf
oow
7,
27,
79
czż
6,9
AB
-B
66M
azur
bow
6,
96,
69
żjż
6,6
AB
67
Obe
ron
bow
6,
66,
88
czjż
7,0
AB
68
Oto
liajc
zfow
7,
67,
88-
9ż
ż7,
0B
C
69O
rche
stra
boo
w
77,
59
żjż
6,5
AB
70
Sag
itta
czf+
ow
77,
59
żjż
7B
69
cd. t
abel
i 7
1 2
3 4
5 6
7 8
9 10
11
12
-cd.
śre
dnio
wcz
esne
71Sa
nte
boo
w
77,
58
żjż
7B
72
Satin
ab
oow
7,
57,
59
żż
7,5
B
73S
tasi
ab
oow
7
79
żż
6,5
B
74Ta
jfun
bow
7
79
żż
7B
-BC
75
Vic
toria
bow
7,
58
8ż
ż7
B+
76
VR
808
nfo
7,4
7,2
7ż
ż6,
2B
C+
-śre
dnio
późn
e77
Bry
zacz
fo
6,5
68
żż
7,5
BC
78
Cec
ilecz
fpo
w
6,5
73
żkr
7A
B
79E
uros
tar
boo
w
77
9ż
jż7,
2B
-BC
+
80Fi
anna
bow
8
7,5
8ż
kr6,
5B
C+
81
Gus
taw
czf
oow
7
6,5
9ż
kr6
BC
82
Jelly
bow
8
7,5
9ż
ż7,
5B
83
Mon
deo
boo
w
77
9ż
kr6,
7B
-BC
84
Syr
ena
bo w
7
79
żż
7B
85
Zeni
a b
oow
7
7,5
8 ż
ż 6,
5 A
B-B
-póź
ne86
Zagł
oba
b oo
w
7 6,
5 9
ż z
7 B
skro
biow
e- w
czes
ne
87C
edro
nb
ow
76,
56
żż
6B
C+
- śre
dnio
wcz
esne
88
Bor
yna
nfo
6,5
6,2
8cz
b5,
8C
-CD
+ 89
Gla
dacz
f+oo
w
6,5
67
żjż
6C
70
cd. t
abel
i 7
1 2
3 4
5 6
7 8
9 10
11
12
- c
d. ś
redn
iow
czes
ne
90H
arpu
nb
oow
6
67
żkr
6C
91
Jubi
lat
boo
w
77
7jb
eżkr
5,5
C-C
D
92K
aszu
bcn
fo
7,3
6,9
7o
ż6,
1C
-BC
93
Kuba
boo
w
76,
57
żż
6,5
C+
94M
iesz
kocn
oow
•
•7
żjż
nbnb
95
Pasa
tb
oow
6,
56,
58
żkr
6,5
C
96R
umpe
lb
oow
6,
56
8jc
zb
••
+ 97
Szyp
ercz
foo
w
6,6
6,8
7-8
jbż
jż6,
5C
-BC
98
Wid
awa
bo
••
8ż
krnb
nb
99Zu
zann
ab
o 7
6,5
7ż
jż•
CD
-ś
redn
iopó
źne
100
Am
aran
t cz
f oo
w
••
8ni
ebb
nbnb
10
1D
anut
anf
oow
7,
57,
58
żż
6,5
C
102
Ikar
cz
f+
oow
5,
5 5,
5 7
ż kr
•
•
103
Pasj
a P
omor
ska
b oo
w
7 6,
5 7
ż ż
• •
-póź
ne
104
Bzur
a b
oow
6,
5 6
8 ż
jż
6 BC
105
Gan
daw
ab
o w
6,5
6,5
8ż
kr•
•
106
Hin
ga
czf+
ow
6
5,5
7 ż
jż
••
10
7In
wes
tor
boo
w
6,5
6,5
6ż
kr6,
5C
10
8Ja
sia
b oo
w
6,5
6 8
ż jż
6,
5 B
C
10
9Ku
ras
bo
6,5
69
żkr
•C
11
0 Po
kusa
cz
f oo
w
7 7
8 ż
jż
7 BC
+
11
1R
udaw
acz
f+oo
w
6,5
6,5
7ż
kr•
•+
112
Skaw
a nf
+ o
7 6,
5 8
ż jż
•
•
,
71
Obj
aśni
enia
do
tabe
li 7
Kol
. 2: B
arw
a kw
iató
w:
Kol
. 7: B
arw
a sk
órki
: b
–
biał
a
ż
– żółta
cz
f –
czer
won
ofio
leto
wa
róż
– r
óżow
a bj
czf
– ba
rdzo
jasn
a cz
erw
onof
iole
tow
a jc
z –
jasn
ocze
rwon
a jc
zf
– ja
snoc
zerw
onof
iole
tow
a
jbż
– ja
snob
eżow
a f
– fio
leto
wa
cz
– cz
erw
ona
jf
– ja
snof
iole
tow
a
nf
– ni
ebie
skof
iole
tow
a K
ol. 8
: Bar
wa
miążs
zu:
cnf
– ci
emno
nieb
iesk
o-fio
leto
wa
b –
biał
a +
–
wys
tępo
wan
ie b
iały
ch k
ońcó
w pła
tków
kr
– kr
emow
a
jbż
– ja
snob
eżow
a K
ol. 3
: Ksz
tałt
bulw
: jż
–
jasn
ożół
ta
o –
okrągły
ni
eb –
nie
bies
ka
oow
–
okrą
głoo
wal
ny
ż
– żółta
ow
–
owal
ny
p
– po
dłuż
ny
K
ol. 9
: Sm
ak (s
kala
9o ):
pow
–
podł
użno
owal
ny
1
– ba
rdzo
zły
9
– w
ybitn
ie d
obry
K
ol. 4
: Reg
ular
ność
ksz
tałtu
(ska
la 9
o ): •
–
brak
oce
ny s
mak
u i t
ypu
kons
umpc
yjne
go
1
– w
ybitn
ie z
defo
rmow
any
ozna
cza,
że
odm
iana
nie
jest
zal
ecan
a
9 –
ide
alny
do b
ezpośr
edni
ego
spoż
ycia
nb
– ni
e ba
dano
K
ol. 5
: Głę
bokość
ocz
ek (s
kala
9o ):
1 –
bard
zo głę
boki
e K
ol. 1
0: T
yp k
onsu
mpc
yjny
: 9
– ba
rdzo
pły
tkie
AB
–
sała
tkow
y
B
– og
ólno
użyt
kow
y K
ol. 6
: Wie
lkość
bulw
(ska
la 9
o ): B
C
– le
kko
mąc
zyst
y
3 –
do 2
0% fr
akcj
i bul
w p
owyż
ej 5
0 m
m
C
– mąc
zyst
y 4
– 21
-30%
frak
cji b
ulw
pow
yżej
50
mm
C
D
– mąc
zyst
y do
bar
dzo
mąc
zyst
ego
5 –
31-4
0% fr
akcj
i bul
w p
owyż
ej 5
0 m
m
nb
–
nie
bada
no
6 –
41-5
0% fr
akcj
i bul
w p
owyż
ej 5
0 m
m
7 –
51-6
0% fr
akcj
i bul
w p
owyż
ej 5
0 m
m
Kol
. 11,
12: „
+” –
odm
iana
prz
ydat
na d
o pr
zetw
órst
wa
8 –
61-7
0% fr
akcj
i bul
w p
owyż
ej 5
0 m
m
sp
ożyw
czeg
o na
wsk
azan
y ki
erun
ek
9 –
pow
yżej
70%
frak
cji b
ulw
pow
yżej
50
mm
72
Rzepak. Wstęp
Rzepak jest najważniejszą rośliną oleistą uprawianą w Polsce, zwłaszcza jego forma ozima. Dostarcza surowca do produkcji oleju z przeznaczeniem na cele spożywcze i biopaliwowe. Produkty uzy-skiwane po wydobyciu oleju, tj. makuch (tłoczenie) i śruta poekstrak-cyjna (tłoczenie i ekstrakcja), są cenionymi komponentami wysoko-białkowymi wykorzystywanymi do produkcji przemysłowych pasz tre-ściwych dla zwierząt.
W uprawie znajdują się dwie formy: ozima, wysiewana w drugiej połowie sierpnia i zbierana w lipcu następnego roku, oraz jara, o wczesnowiosennym terminie siewu i zbiorze w sierpniu. Forma jara, ze względu na mniejszy system korzeniowy oraz krótszy okres wege-tacji, ma nieco większe od formy ozimej wymagania glebowe i wodne, ponadto charakteryzuje się większą zawodnością plonowania, zwłaszcza w suche i upalne lata. Rzepak jary zyskuje na znaczeniu w przypadku niewykonania planu zasiewów rzepaku ozimego oraz wtedy, gdy jest alternatywnie wysiewany po wymarzniętych uprawach formy ozimej. Taka sytuacja miała miejsce w latach 2012 i 2016, kiedy zasiewy formy jarej rzepaku zdecydowanie wzrosły. W przypadku przesiewu, pole należy odpowiednio przygotować, a rośliny które przezimowały zniszczyć. Rzepaku jarego nie można używać do wio-sennego przesiewu placowych braków roślin rzepaku ozimego ze względu na przesunięty w czasie o około jeden miesiąc przebieg faz kwitnienia i dojrzewania (rys. poniżej).
Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej odmian rzepaku jarego i rzepaku ozimego
74
Średni plon nasion badanych odmian rzepaku jarego w ostatnim pięcioleciu w doświadczeniach realizowanych w systemie Porejesto-wego doświadczalnictwa odmianowego (PDO) stanowił 62 procent plonu odmian rzepaku ozimego. Nasiona odmian rzepaku jarego od-znaczają się jednak dobrą jakością. Zawierają przeciętnie więcej biał-ka ogólnego, a mniej włókna i glukozynolanów, przy czym mają nieco mniejszą zawartość tłuszczu niż nasiona rzepaku ozimego (zestawie-nie poniżej).
Porównanie plonowania oraz niektórych cech jakościowych nasion
odmian rzepaku jarego i rzepaku ozimego (wyniki doświadczeń PDO z lat 2011–2015)
Wyszczególnienie Rzepak jary
Rzepak ozimy
Relacja jary/ozimy
(%) Plon nasion (dt z ha) 28,3 45,8 62 Plon tłuszczu (dt z ha) 11,8 20,0 59 Zawartość tłuszczu (w % s.m.) 45,8 47,7 96 Zawartość glukozynol. (μM/g nasion) 8,6 10,0 86 Zawartość białka (w % smb)* 41,3 38,1 108 Zawartość włókna (w % smb)* 8,3 9,0 92
* – wyniki pochodzą z doświadczeń rejestrowych Obie formy rzepaku mają także istotne znaczenie w zmianowa-
niu. Rzepak dobrze wkomponowuje się w płodozmian ze zbożami, a jednocześnie jest dla nich jednym z najlepszych przedplonów, który m.in. ogranicza nasilenie chorób. Jest również najczęściej uprawiany po zbożach, zwłaszcza jęczmieniu i pszenicy. Takie następstwo może jednak powodować spiętrzenie prac i w konsekwencji konieczność uproszczeń w pożniwnej uprawie roli oraz w zabiegach doprawiają-cych glebę przed siewem.
Z uwagi na duże znaczenie gospodarcze, rzepak jest przedmio-tem intensywnych prac hodowlanych, czego efektem jest znaczny postęp w jego udoskonalaniu. Badania dotyczą zarówno cech użyt-kowych (głównie jakościowych), m.in. zawartości i składu kwasów tłuszczowych, zawartości białka i włókna, jak również cech rolniczych,
75
tj. wymagań glebowych, potrzeb nawozowych oraz odporności na choroby i na warunki stresowe (np. okresy suszy, niskie temperatury), a także na osypywanie nasion. Obejmują również cechy morfologicz-ne, np. zmianę pokroju rośliny, wydłużenie systemu korzeniowego. Postęp hodowlany dotyczy przede wszystkim wzrostu plonowania, a to w głównej mierze dzięki tworzeniu nowych odmian mieszańcowych.
Hodowla odmian mieszańcowych odznacza się dużym postępem ze względu na wykorzystywanie efektu heterozji. Przejawia się on zwłaszcza bujniejszym wigorem roślin, często szybszym rozwojem, a przede wszystkim większym plonem nasion. W ostatnich latach nastąpiło także wyraźne zwiększenie udziału odmian mieszańcowych w uprawie. W ofer-cie handlowej nasiona tych odmian są powszechnie dostępne. Odmiany mieszańcowe cechują się przede wszystkim większym potencjałem plo-nowania. W ostatnich latach badań, w doświadczeniach PDO rzepaku ozimego, odmiany mieszańcowe plonowały średnio od kilku do kilkunastu procent (6-13%) lepiej od odmian populacyjnych. W sezonach wegeta-cyjnych, w których wystąpiły w większym nasileniu niekorzystne zjawiska atmosferyczne, np. w roku 2011, reagowały przeważnie mniejszym spadkiem plonowania. Większość odmian mieszańcowych lepiej spraw-dzała się w przypadku opóźnionych siewów, ze względu na szybszy rozwój początkowy. Rośliny wytwarzają silniejszy, bardziej rozrośnięty system korzeniowy, przez co mogą lepiej pobierać wodę i składniki po-karmowe. Dobór odmian mieszańcowych jest coraz liczniejszy i bardziej zróżnicowany. W ogóle, odmiany mieszańcowe są głównym źródłem postępu hodowlanego w uprawie rzepaku. Tworzy się odmiany o specy-ficznej odporności/tolerancji na porażenie kiłą kapusty. W ofercie znajdują się także odmiany półkarłowe, a ostatnio hodowane są odmiany toleran-cyjne na substancję czynną imazamoks (należącą do imidazolinonów), zastosowaną w herbicydzie do zwalczania wielu chwastów, w tym rów-nież kapustowatych. Szczególnie ważna jest dostępność odmian toleran-cyjnych na kiłę kapusty, gdyż obszar występowania tego groźnego pato-gena w naszym kraju sukcesywnie się zwiększa. Materiał siewny odmian mieszańcowych jest droższy niż odmian populacyjnych. Mimo wielu zalet odmian mieszańcowych, również przydatność odmian populacyjnych do różnych warunków gospodarowania jest dobrze oceniana przez rolników,
76
którzy nadal dość często je uprawiają. Niestety, dobór tych odmian bę-dzie w najbliższych latach coraz mniej liczny i mniej konkurencyjny wobec odmian mieszańcowych. Odmiany populacyjne z reguły są mniej wyma-gające pod względem stanowiska. Ich podstawową zaletą jest stosunko-wo łatwy zbiór, ze względu na mniejszą masę roślin, a to z kolei mniej obciąża pracę kombajnu.
Wartość gospodarcza odmian rzepaku określana jest przez wiele cech i właściwości, wśród których zasadnicze znaczenie ma wielkość i jakość plonu. Odmiany rzepaku przeważnie niejednakowo reagują na zróżnicowane warunki siedliskowe i agrotechniczne. Niektóre od-miany plonują na podobnym poziomie w całym kraju, inne w jednych rejonach kraju plonują relatywnie lepiej, natomiast w innych gorzej. Reakcja rejonowa w dużym stopniu modyfikowana jest warunkami atmosferycznymi, różnymi w poszczególnych latach. Obecnie w oce-nie odmian rzepaku ozimego obowiązuje podział kraju na sześć rejo-nów. Uwzględnia on podział administracyjny kraju i pewne podobień-stwo agroklimatyczne województw. Rejonowe wyniki plonowania pre-zentowane są w ramach innych serii wydawniczych COBORU, takich jak: Wstępne wyniki plonowania odmian w doświadczeniach poreje-strowych (WWP) oraz Wyniki porejestrowych doświadczeń odmiano-wych (WPDO).
Przy wyborze odmiany do uprawy warto, oprócz plonu, uwzględ-nić także inne cechy, zwłaszcza zimotrwałość (rzepak ozimy), zdro-wotność i odporność na wyleganie, a także inne. Wysiew odmian o gor-szej zimotrwałości, w niektórych rejonach kraju, może istotnie zwięk-szyć ryzyko uprawy. Przeważnie odmiany wykazują zróżnicowaną odporność na poszczególne choroby. Najczęściej przejawiają większą odporność tylko na jednego patogena, jakkolwiek można wyodrębnić również odmiany o ogólnie lepszej, bądź gorszej zdrowotności. Spo-śród badanych odmian należy polecać również te, które cechują się mniejszą podatnością na wyleganie.
Wszystkie odmiany rzepaku badane w doświadczeniach urzędo-wych spełniły przed wpisaniem do Krajowego rejestru obowiązujący w Polsce wymóg zawartości sumy glukozynolanów alkenowych i indo-lowych w nasionach ze zbioru doświadczeń (poniżej 15 mikromoli na
77
1 g nasion) oraz udziału kwasu erukowego (poniżej 1,0%). Zawartość glukozynolanów w nasionach ma zasadnicze znaczenie z uwagi na wymagania jakościowe, w tym zdrowotne, paszy produkowanej z do-datkiem makuchu i śruty poekstrakcyjnej. Spośród ocenianych wła-ściwości odmian dużą uwagę zwraca się na zawartość tłuszczu w nasionach, co ma szczególne znaczenie dla zakładów tłuszczowych.
Od roku 2013 w krajach Unii Europejskiej maksymalna zawartość glukozynolanów w kwalifikowanych nasionach siewnych rzepaku nie może przekraczać 18 mikromoli (w Polsce od ponad 20 lat obowiązuje wymóg 15 mikromoli). W UE dąży się również do zaostrzenia i ujedno-licenia normy zawartości glukozynolanów w surowcu przemysłowym. W nasionach ze zbioru doświadczeń z reguły odmiany spełniają obo-wiązujący u nas wymóg zawartości glukozynolanów. W przypadku pojedynczych odmian stwierdzono jednak większe lub mniejsze prze-kroczenie tego progu już po wpisaniu do Krajowego rejestru.
Z kolei od roku 2014 obowiązuje dyrektywa UE dotycząca ko-nieczności wprowadzenia integrowanej ochrony roślin rolniczych, w tym rzepaku. Oznacza to potrzebę hodowania, a następnie testo-wania i wdrażania odmian najbardziej odpowiednich do nowych sys-temów uprawy. Odmiany takie powinny cechować się dużą efektyw-nością w warunkach ograniczonego stosowania środków produkcji, zwłaszcza zmniejszonego stosowania pestycydów.
W przypadku szkodników, w uprawach rzepaku przeważnie nie-zbędna jest ochrona chemiczna roślin. Do roku 2013 podstawowym elementem tej ochrony było zaprawianie nasion preparatami zawiera-jącymi środki owadobójcze, przede wszystkim przeciwko licznie wystę-pującym szkodnikom w pierwszych fazach rozwoju. Od 1 grudnia 2013 roku obowiązuje zakaz stosowania i sprzedaży nasion zaprawionych środkami ochrony roślin zawierającymi następujące substancje czyn-ne: klotianidyna, tiametoksam i imidachlopryd. Zmiana została wpro-wadzona rozporządzeniem wykonawczym Komisji Europejskiej (UE) nr 485/2013, ograniczającym zakres stosowania środków ochrony roślin zawierających ww. substancje czynne. W konsekwencji nie moż-na stosować zapraw zawierających insektycydy, które były zarejestro-wane w Polsce i powszechnie używane w ochronie rzepaku ozimego
78
i jarego przed wejściem w życie wymienionego rozporządzenia. Nieste-ty, aktualnie brakuje jakichkolwiek innych zapraw mogących zastąpić wcześniej stosowane. Powoduje to konieczność powschodowej ochro-ny rzepaku przed szkodnikami, a to skutkuje zwiększeniem chemizacji upraw. Jak dotychczas, nie ma dostępnych odmian rzepaku, które byłyby odporne na któregokolwiek szkodnika tej rośliny.
Obecnie czynnikiem dalszego wzrostu plonów w produkcji może być przede wszystkim zwiększenie powierzchni uprawy wysokopro-duktywnych odmian mieszańcowych, a tym samym zmniejszenie are-ału uprawy odmian populacyjnych. Na znaczeniu zyskują również skutecznie wykonywane zabiegi uprawowe i pielęgnacyjne, umożliwia-jące szybkie i równomierne wschody roślin oraz zapewniające ich dobry wzrost i rozwój przed zimą, a w konsekwencji lepsze przezimo-wanie i większe plonowanie. Warto także wykorzystywać beznakła-dowe czynniki technologii produkcji rzepaku, czego przykładem jest zoptymalizowanie obsady roślin. Równomierna i umiarkowana obsada roślin (dla rzepaku ozimego przeważnie 40-50 szt./m2) umożliwia wy-tworzenie silnych łodyg oraz odpowiedni rozwój pędów bocznych. Innym ważnym czynnikiem jest termin siewu rzepaku ozimego, który w dużym stopniu warunkuje wzrost i rozwój rozety liściowej przed zimą. Chcąc uzyskać właściwy rozwój roślin należy dążyć do zachowania od-powiedniego dla danego rejonu terminu siewu.
W badaniach i ocenie odmian wyniki odnoszone są do wzorca, którym jest średnia z kilku wybranych odmian. W danym sezonie we-getacyjnym wzorzec jest ten sam dla różnych rodzajów doświadczeń (rejestrowych, porejestrowych, rozpoznawczych), przy czym w publi-kacjach dotyczących PDO plon nasion przedstawiany jest w odniesie-niu do wszystkich zarejestrowanych odmian populacyjnych badanych w danym roku.
Przedstawione wyniki porejestrowych (PDO) i rejestrowych do-świadczeń polowych pochodzą z lat 2013-2015. Stanowią one syntezę wyników kilku serii doświadczeń, różniących się zestawem badanych odmian. Od roku zbioru 2013 doświadczenia porejestrowe z rzepakiem ozimym realizowane są w jednej serii. W przypadku odmian nowo za-rejestrowanych wyniki pochodzą tylko z doświadczeń rejestrowych,
79
a dla odmian wpisanych do Krajowego rejestru przed rokiem lub dwo-ma laty, wyniki są kompilacją ocen z obu serii doświadczeń. Wyniki głównych cech użytkowych odmian (plon nasion, zawartość tłuszczu oraz zawartość glukozynolanów – rzepak ozimy) podano z poszcze-gólnych lat badań, a dla pozostałych cech w postaci uśrednionej. Rzepak jary
W latach 2000-2014 powierzchnia uprawy wahała się od 20 do 95 tys. ha, natomiast w roku 2015 wyniosła 63 tys. ha (dane GUS). Więk-szy areał uprawy tej formy rzepaku w latach 2003 i 2012 (oraz zapew-ne w roku 2016) był skutkiem wymarznięcia plantacji rzepaku ozimego w niektórych rejonach kraju. Wiele pól po wymarzniętym rzepaku ozi-mym, a zwłaszcza te, potraktowane herbicydami wykluczającymi uprawę zbóż jarych, zostało przesianych odmianami rzepaku jarego. Forma jara rzepaku wymaga dobrych gleb i udaje się najlepiej w rejo-nach o zwiększonej ilości opadów w okresie wegetacji. Są to przede wszystkim rejony Polski północnej, wschodniej i południowej. Najwię-cej rzepaku jarego uprawia się w województwach zachodniopomor-skim i warmińsko-mazurskim, a także lubelskim, podkarpackim i wiel-kopolskim. Łączny areał zasiewu w tych województwach stanowił 60-80% ogólnej powierzchni uprawy w kraju.
Według danych Głównego Inspektoratu PIORiN, w roku 2015 za-kwalifikowano 30 ha plantacji nasiennych tylko jednej odmiany rzepa-ku jarego pochodzącej ze wspólnotowego katalogu CCA.
W roku 2016 do Krajowego rejestru wpisano dwie odmiany rze-paku jarego, jedną populacyjną – Karo, i jedną mieszańcową – Lu-men. Aktualnie zarejestrowanych jest 29 odmian: 15 populacyjnych i 14 mieszańcowych. Odmiany stanowiące składniki mieszańca złożo-nego Jura nie były oceniane w zakresie wartości gospodarczej i nie znalazły się w wykazie zarejestrowanych odmian (tab. 1). Wpisane do Krajowego rejestru odmiany wykazują zróżnicowanie ważniejszych cech wartości gospodarczej, takich jak plon nasion oraz jego jakość, a także wczesność, wysokość roślin, odporność na wyleganie oraz
80
porażenie przez zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych. Ich liczbo-wą ocenę zamieszczono w tabelach 2-3.
Dwanaście odmian (Lennon, Delight, Doktryn, Gandalf, Kaliber, Legolas, Tamarin, Dodger, Fenja, Larissa, Markus, Mirakel) znalazło się na Liście odmian zalecanych do uprawy na obszarze województw w roku 2016.
Poniżej przedstawiono charakterystyki odmian nowo zarejestro-wanych, które zostały opracowane na podstawie wyników doświad-czeń rejestrowych, przeprowadzonych w latach 2014-2015.
Charakterystyka odmian rzepaku jarego wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016
Karo (d. MAH 3314)
Odmiana populacyjna. Plon nasion na poziomie najlepiej plonujących odmian populacyj-
nych. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów poni-żej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej duża. Masa 1000 nasion większa od średniej.
Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Rośli-ny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Odpor-ność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych średnia. Lumen (d. DLE 1484)
Odmiana mieszańcowa. Plon nasion bardzo duży. Zawartość tłuszczu w nasionach większa
od średniej, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej dość mała. Masa 1000 nasion średnia.
Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej nieco wcze-śniejszy od średniego. Rośliny średniej wysokości, o nieco większej od średniej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową większa od średniej, na czerń krzyżowych średnia.
81
Tabela 1 Rzepak jary. Wykaz odmian zarejestrowanych
Lp. Odmiany
Rok wpisania
do Krajo- wego
rejestru
Zacho-wujący/
reprezen-tant
(numer adre- sowy)
Udział w kwalifikacji polowej (%)
2015 2014 2013 maks. przed rokiem 2013
1 2 3 4
populacyjne
1 *Agra 2015 1053 2 *Bios x/ 2005 611 32,0 3 *Clipper 2007 399 16,4 57,0 4 *Feliks 2007 611 23,3 5 *Fenja 2010 556 22,2 7,2 6 *Heros x/ 2001 904 26,0 7 *Huzar x/ 2004 611 13,9 8 *Karo 2016 611 9 *Larissa 2008 904
10 Lennon 2013 1053 11 *Markiz x/ 2005 611 21,7 12 *Markus 2010 611 28,9 13 *Proximo 2010 904 9,8 14 SW Svinto x/ 2007 1053 13,2 15 *Tamarin 2010 1053
mieszańcowe
16 Belinda F1 2010 904 17 Delight F1 2010 904 18 Dodger F1 2014 904 19 Doktrin F1 2013 556 20 Jura x/
F1z 2001 965 21 Kaliber F1 2009 556 22 Legolas F1 2014 1053 23 Lumen F1 2016 556 24 Makro F1 2012 556 25 Mandela F1 2015 556 26 Medicus F1 2015 556 27 Menthal F1 2015 556 28 Mirakel F1 2012 556 29 Osorno F1 2011 556 Powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasiennych (ha) 30 45 152 362
Kol. 1: * – odmiana chroniona krajowym lub wspólnotowym wyłącznym prawem hodowcy x/ – odmiana niebadana w latach 2013-2015 F1 – odmiana mieszańcowa zrestorowana
F1z – odmiana mieszańcowa złożona (populacja składająca się z roślin mieszańca męskosterylnego oraz męskopłodnych roślin zapylacza będącego niezbędnym źródłem pyłku)
Kol. 4: wg danych PIORiN; w latach 2013-2015 kwalifikacją objęto również odmiany ze Wspólnoto- wego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA)
82
Tabela 2 Rzepak jary. Plon nasion oraz zawartość tłuszczu i glukozynolanów w nasionach odmian
Lp. Odmiany
Plon nasion Zawartość tłuszczu Zawar-tość glu-
kozy-nola-nów
2013- -2015 2015 2014 2013 2013-
-2015 2015 2014 2013
dt z ha; % wzorca % s.m. μM/g 1 2 3 4
Wzorzec/ średnia 27,4 27,5 26,3 28,3 46,2 45,0 46,7 47,1 8,9
populacyjne
1 Agra 106 108 106 104 45,6 44,2 45,6 47,1 7,3 2 Clipper 93 91 94 95 47,7 45,3 48,6 49,2 10,4 3 Feliks 91 94 44,7 45,6 8,2 4 Fenja 103 98 106 104 48,1 46,4 48,2 49,7 7,1 5 Karo 106 103 45,2 47,5 7,6 6 Larissa 97 93 98 99 45,3 43,9 46,1 45,9 9,9 7 Lennon 105 105 108 104 46,2 44,5 47,2 47,1 11,3 8 Markus 102 104 99 103 45,6 44,7 45,8 46,4 9,1 9 Proximo 100 107 98 94 45,9 44,9 46,5 46,2 8,6
10 Tamarin 100 95 102 104 44,8 44,1 44,4 46,0 8,3 mieszańcowe
11 Belinda 108 109 114 100 45,2 45,0 45,4 45,1 10,0 12 Delight 108 106 114 104 45,9 45,5 45,9 46,3 10,3 13 Dodger 110 104 116 112 46,4 45,1 46,4 47,7 9,6 14 Doktrin 109 106 111 110 46,2 45,2 46,3 47,1 9,8 15 Kaliber 107 106 109 107 46,3 44,6 47,1 47,3 9,8 16 Legolas 111 109 111 113 46,7 45,2 47,2 47,7 10,6 17 Lumen 124 119 46,3 47,5 7,0 18 Makro 111 111 45,3 47,6 14,8 19 Mandela 128 120 47,8 47,9 5,7 20 Medicus 118 110 128 118 46,9 45,4 47,5 47,7 5,8 21 Menthal 120 114 125 121 46,3 44,7 46,8 47,3 7,3 22 Mirakel 107 111 45,5 47,4 6,1 23 Osorno 108 106 46,9 46,7 9,5 Liczba doświadczeń 33 9 12 12 18 6 6 6 9
Kol. 2: Wzorzec (plon nasion): 2015, 2014, 2013 – średnia z odmian populacyjnych badanych
w doświadczeniach PDO danego roku
83
Tabela 3 Rzepak jary. Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe odmian
Lp. Odmiany
Wyso- kość roślin
Wyle- ganie
Termin Porażenie
początku kwit-
nienia
dojrza- łości tech-
nicznej
zgniliznątwardzi-
kową
czernią krzyżo- wych
cm % data; dzień roku % skala 9o 1 2 3 4 5 6 7
Średnia 126 21 7.06 1.08 5 7,0
populacyjne
1 Agra 124 22 158 212 5 7,3 2 Clipper 130 25 160 215 6 7,4 3 Feliks 128 24 159 213 7 6,8 4 Fenja 123 24 157 213 4 6,7 5 Karo 126 22 158 212 4 6,8 6 Larissa 124 18 159 213 8 7,4 7 Lennon 125 20 158 213 4 6,9 8 Markus 125 26 158 213 9 6,7 9 Proximo 117 20 157 211 7 6,9
10 Tamarin 124 18 158 213 4 6,5 mieszańcowe
11 Belinda 118 21 156 211 3 7,4 12 Delight 119 19 156 211 4 7,4 13 Dodger 128 20 158 212 7 7,0 14 Doktrin 124 19 157 212 5 7,2 15 Kaliber 125 20 158 213 5 7,3 16 Legolas 123 16 160 213 4 6,8 17 Lumen 125 17 157 212 3 7,0 18 Makro 132 20 159 214 4 6,7 19 Mandela 138 20 160 215 0 7,3 20 Medicus 132 22 159 214 3 7,2 21 Menthal 132 18 159 214 2 6,9 22 Mirakel 126 18 157 212 6 7,3 23 Osorno 121 23 158 213 7 6,9
Liczba doświadczeń 33 22 32 29 8 19 Kol. 3: wyleganie – cecha określana jako wysokość łanu przed zbiorem do wysokości roślin w % [100 – (wysokość łanu / wysokość roślin x 100)]; mniejsza wartość oznacza mniejsze wyleganie
84
Rzepak ozimy
Powierzchnia uprawy rzepaku ozimego w naszym kraju, według danych GUS, wynosiła w ostatnich latach 635-900 tys. ha (rys. 1). W roku 2015 areał uprawy tej rośliny wyniósł 884 tys. ha i był nieco większy niż w roku poprzednim. Najwięcej rzepaku ozimego uprawia się w województwach dolnośląskim, kujawsko-pomorskim, wielkopol-skim i zachodniopomorskim. Sprzyjają temu warunki glebowe oraz większa liczba gospodarstw wielkoobszarowych, w których skoncen-trowana jest produkcja. Dużą powierzchnię uprawy rzepak ozimy zaj-muje także w województwach pomorskim, opolskim, warmińsko-mazurskim i lubelskim. Szacunki wskazują, że powierzchnia uprawy rzepaku ozimego może w przyszłości wzrosnąć do około 1 mln ha. O ewentualnym zwiększeniu areału uprawy może zdecydować głów-nie zapotrzebowanie na olej rzepakowy zużywany do produkcji bio-komponentów (estrów).
Rys. 1. Rzepak ozimy. Powierzchnia uprawy oraz plon nasion
w produkcji i w doświadczeniach COBORU w latach 2005-2015
85
Rzepak ozimy jest bardzo ważną rośliną w płodozmianie, zwłasz-cza w tych gospodarstwach, w których w strukturze zasiewów dominu-ją zboża. Jego uprawa stanowi istotny element fitosanitarny dla róż-nych agrofagów zbożowych. Silny i głęboko sięgający system korze-niowy rzepaku ozimego wykorzystuje składniki pokarmowe z niższych warstw gleby. Ponadto, resztki pożniwne mają dużą wartość nawozo-wą i są źródłem masy organicznej. Również zboża są głównym przedplonem rzepaku ozimego, a przeważnie jest nim pszenica i jęczmień. Takie następstwo powoduje niestety spiętrzenie prac zwią-zanych z uprawą pola przed siewem, a często konieczność jej upraszczania.
W przypadku tej rośliny obserwuje się dość dużą zmienności plo-nowania w latach, a także w rejonach kraju. Przeważnie jest to skutek niesprzyjającego przebiegu warunków pogodowych, a zwłaszcza wy-stąpienia niekorzystnych zjawisk atmosferycznych. Taką zależność odnotowano w ostatnich latach. Przykładowo, plon rzepaku ozimego w roku 2011 był jednym z najniższych w wieloleciu. Z kolei po zimie 2011/2012 oraz 2015/2016 liczne uprawy zostały zlikwidowane, ze względu na wymarznięcia roślin wielu odmian. Natomiast w roku 2014, w którym prawie przez cały okres wegetacji warunki były sprzy-jające, zebrano bardzo duży plon. Ostatni sezon wegetacyjny cecho-wał się deficytem opadów, stąd mniejsze plonowanie rzepaku.
Według danych Głównego Inspektoratu PIORiN, w roku 2015 za-kwalifikowano 300 ha plantacji nasiennych ośmiu odmian rzepaku ozimego wpisanych do Krajowego rejestru, tj. Monolit – 39% po-wierzchni zakwalifikowanej, Brendy – 12%, Metys – 8%, Konkret i Sidney – 7%, Starter – 5%, DK Cadet i Harry – 3%, oraz czterech odmian ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA). W Polsce rozmnażane są głównie odmiany krajowe, które w roku 2015 zajmowały powierzchnię 243 ha, czyli 81% całego areału. Mate-riał siewny odmian zagranicznych jest prawie w całości wytwarzany poza granicami naszego kraju, a następnie importowany i oferowany do sprzedaży, w dużej części z zapasów poprzedniego roku.
W roku 2016 do Krajowego rejestru wpisano dwadzieścia nowych odmian, osiem populacyjnych i dwanaście mieszańcowych. Wśród nich dwie odmiany – Archimedes i DK Platinium, wykazujące dużą odporność/tolerancję na rasy kiły kapusty Plasmodiophora brassicae
86
najczęściej występujące w Polsce oraz odmianę Polka, która cechuje się zmienioną proporcją składu kwasów tłuszczowych nasion – pod-wyższoną zawartością kwasu oleinowego i obniżoną zawartością kwasu linolowego. Olej z takich nasion cechuje się dobrymi parame-trami dietetycznymi, wykazuje dużą odporność na wysoką temperatu-rę i wolniej się utlenia. Charakterystykę wszystkich odmian opracowa-no na podstawie dwu- lub trzyletnich wyników doświadczeń rejestro-wych, przeprowadzonych w latach 2013-2015. Nowe odmiany rzepa-ku ozimego, obok dużego plonu nasion, powinny charakteryzować się odpowiednimi cechami jakościowymi. Najlepiej, gdy nasiona zawierają dużo tłuszczu i białka, a mało glukozynolanów i włókna. Rośliny po-winny cechować się dobrą zimotrwałością, w tym zwłaszcza dużą wytrzymałością na mróz oraz dobrą odpornością na wyleganie i głów-ne choroby rzepaku: zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapust-nych, choroby podstawy łodygi, czerń krzyżowych i szarą pleśń.
Obecnie w Krajowym rejestrze znajduje się 121 odmian rzepaku ozimego (41 populacyjnych i 80 mieszańcowych). W tej liczbie jest 16 odmian krajowych i 105 zagranicznych. Ponad połowę zarejestrowanych odmian stanowią odmiany nowe, wpisane do rejestru w ostatnich pięciu latach. W roku 2015 skreślono z Krajowego rejestru na wniosek zachowujących osiem odmian (Adam, Dual, Gloria, Juliana, NK Petrol, Skater, Tactic, Wallery), a dwie odmiany (Castille i Exgold) z powodu wygaśnięcia okresu wpisu w KR. Materiał siewny odmian skreślonych z KR może znajdować się w obrocie jeszcze przez trzy lata po roku skreślenia. Wykaz wszystkich odmian rzepaku ozimego wpisanych do Krajowego rejestru podano w tabeli 1. Zawiera ona także informację, które z nich są chronione krajowym lub wspólnotowym wyłącznym prawem hodowcy. Odmiany podzielono na dwie grupy, tj. populacyjne i mieszańcowe. Szesnaście odmian nie było badanych od ponad 3 lat w doświadczeniach porejestrowych ze względu na ich mniejszą war-tość (głównie niezadowalające plonowanie). W tabelach 2-4 podano wyniki ważniejszych cech rolniczo-użytkowych odmian, pochodzących zarówno z doświadczeń PDO, jak i doświadczeń rejestrowych. W przy-padku procentu martwych roślin, oceny dla odmian pochodzą z ob-serwacji po zimach 2011/2012 i 2015/2016, w trakcie których wystąpiły niekorzystne warunki atmosferyczne (bardzo niska temperatura po-wietrza przekraczająca -20÷25oC, przy jednoczesnym braku pokrywy
87
śnieżnej). Takie warunki spowodowały całkowite lub częściowe wy-marznięcie roślin większości odmian. W doświadczeniach, w których straty roślin były średnie lub duże, a ponadto zróżnicowane odmiano-wo, uzyskane wyniki pozwoliły ocenić zimotrwałość badanych odmian. W sezonach wegetacyjnych 2012/2013, 2013/2014 i 2014/2015 okre-sy zimowe były stosunkowo łagodne, bez żadnego efektu wymarza-nia, w związku z czym, wyników nie włączono do średniej z lat badań.
W roku 2016 na Liście odmian zalecanych do uprawy na obsza-rze województw (LOZ) znajduje się łącznie 41 odmian rzepaku ozime-go. Przeważają odmiany mieszańcowe – 30. Czternaście odmian otrzy-mało rekomendację do uprawy na terenie czterech i więcej wo-jewództw. Odmiana Sherlock rekomendowana jest w największej licz-bie województw, tj. w 10, odmiana DK Exquisite w 8, natomiast odmia-ny Arsenal, Lohana, Marcopolos, NK Kolumb, Visby i DK Exstorm, Monolit oraz Pamela odpowiednio w 7 i 6 województwach. Ponad po-łowa odmian z Listy zalecana jest do uprawy tylko w jednym-trzech województwach.
Plonowanie odmian jest wypadkową wielu czynników, zwłaszcza glebowych, agrotechnicznych i pogodowych, które charakteryzują się określoną specyfiką w regionach kraju, a w przypadku warunków atmosferycznych także dużą zmiennością w latach. Spośród wymie-nionych czynników, rolnik ma bezpośredni wpływ jedynie na agro-technikę. Dlatego tak ważny jest np. prawidłowy płodozmian, wybór odpowiedniej odmiany, stosowanie do siewu kwalifikowanego mate-riału siewnego, przestrzeganie właściwego terminu siewu, terminowe i precyzyjne wykonywanie zabiegów itp. Aspekt agrotechniczny jest tym bardziej istotny, że przy zwiększającym się areale uprawy rze-paku ozimego nasilają się problemy związane m.in. z samosiewami, kompensacją niektórych chwastów, czy też częstszym występo-waniem wielu chorób, np. kiły kapusty i szkodników, m.in. chowaczy czy ostatnio śmietki kapuścianej. Producentowi znana jest także jakość gleby, na której planuje uprawę rzepaku. Im jest ona lepsza, tym plonowanie powinno być większe. Niemniej, można stwierdzić ogólnie, że w ostatnich latach odmiany mieszańcowe częściej niż populacyjne plonowały lepiej na glebach gorszych.
88
Charakterystyka odmian rzepaku ozimego wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016
Bazalt (d. BKH 4213) Odmiana populacyjna. Plon nasion zbliżony do najlepiej plonujących odmian populacyj-
nych. Zawartość tłuszczu i glukozynolanów w nasionach mniejsza od średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej poniżej średniej. Masa 1000 nasion średnia.
Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny średniej wysokości, o prze-ciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrza-łości technicznej średni.
Odporność na zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych, choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych średnia. Birdy (d. MAH 07 BD 018)
Odmiana populacyjna. Plon nasion na poziomie najlepiej plonujących odmian populacyj-
nych. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów więk-sza od średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej poniżej średniej. Masa 1000 nasion mniejsza od średniej
Zimotrwałość roślin mała. Rośliny średniej wysokości, o przecięt-nej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej nieco późniejszy od średniego.
Odporność na czerń krzyżowych większa od średniej, na zgnili-znę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy łodygi średnia. Chrobry (d. MAH 7113)
Odmiana populacyjna. Plon nasion zbliżony do najlepiej plonujących odmian populacyj-
nych. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów mniej-sza od średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion średnia.
Zimotrwałość roślin duża. Rośliny średniej wysokości, o przecięt-nej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni.
Odporność na zgniliznę twardzikową większa od średniej, na suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy łodygi średnia, na czerń krzyżowych mniejsza od średniej.
89
Marcelo (d. BOH 6613) Odmiana populacyjna. Plon nasion zbliżony do najlepiej plonujących odmian populacyj-
nych. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów więk-sza od średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej powyżej średniej. Masa 1000 nasion większa od średniej.
Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny średniej wysokości, o prze-ciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni.
Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych średnia, na suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy łodygi mniejsza od średniej. Polka (d. PN1514)
Odmiana populacyjna. Plon nasion dość mały. Zawartość tłuszczu w nasionach mniejsza
od średniej, glukozynolanów powyżej średniej. Cechuje się zmienioną proporcją składu kwasów tłuszczowych – podwyższoną zawartością kwasu oleinowego i obniżoną zawartością kwasu linolowego, tj. od-powiednimi właściwościami oleju do niektórych zastosowań spożyw-czych i technicznych. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczo-wej duża. Masa 1000 nasion mniejsza od średniej.
Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny dość niskie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni.
Odporność na zgniliznę twardzikową większa od średniej, na suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy łodygi średnia, na czerń krzyżowych mniejsza od średniej. SY Ilona (d. SWO 29596)
Odmiana populacyjna. Plon nasion na poziomie najlepiej plonujących odmian populacyj-
nych. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów poni-żej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion dość duża.
Zimotrwałość roślin dość duża. Rośliny średniej wysokości, o prze-ciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrza-łości technicznej nieco późniejszy od średniego.
Odporność na zgniliznę twardzikową, choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych średnia, na suchą zgniliznę kapustnych mniejsza od średniej.
90
SY Rokas (d. SWO 295245) Odmiana populacyjna. Plon nasion na poziomie najlepiej plonujących odmian populacyj-
nych. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów mała. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion średnia.
Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny dość niskie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości tech-nicznej średni.
Odporność na suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy ło-dygi większa od średniej, na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych średnia.
Vapiano (d. SWO 2075)
Odmiana populacyjna. Plon nasion zbliżony do najlepiej plonujących odmian populacyj-
nych. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów dość mała. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej większa od średniej. Masa 1000 nasion średnia.
Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny dość niskie, o przeciętnej od-porności na wyleganie. Termin początku kwitnienia nieco wcześniej-szy od średniego, dojrzałości technicznej średni.
Odporność na suchą zgniliznę kapustnych, choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych większa od średniej, na zgniliznę twardzi-kową średnia. Acapulco (d. LE12/239)
Odmiana mieszańcowa. Plon nasion duży do bardzo dużego. Zawartość tłuszczu w na-
sionach średnia, glukozynolanów powyżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion średnia.
Zimotrwałość roślin dość mała. Rośliny średniej wysokości, o prze-ciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrza-łości technicznej średni.
Odporność na zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych, choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych średnia. Archimedes (d. LE12/252)
Odmiana mieszańcowa. Plon nasion duży. Zawartość tłuszczu i glukozynolanów w nasio-
nach średnia. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej dość duża. Masa 1000 nasion średnia.
91
Zimotrwałość roślin przeciętna. Rośliny średniej wysokości, o prze-ciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrza-łości technicznej średni.
Odporność na zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy łodygi średnia, na czerń krzyżowych mniejsza od średniej. Odmiana o dużej odporności na kiłę kapusty, w zakresie ras Plasmodiophora brassicae najczęściej występujących w Polsce.
DK Expiro (d. CWH286)
Odmiana mieszańcowa. Plon nasion bardzo duży. Zawartość tłuszczu w nasionach śred-
nia, glukozynolanów powyżej średniej. Zawartość białka w suchej ma-sie beztłuszczowej mniejsza od średniej. Masa 1000 nasion średnia.
Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny dość wysokie, o nieco mniej-szej od średniej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni.
Odporność na zgniliznę twardzikową i suchą zgniliznę kapustnych większa od średniej, na choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych średnia.
DK Expression (d. CWH253)
Odmiana mieszańcowa. Plon nasion bardzo duży. Zawartość tłuszczu w nasionach śred-
nia, glukozynolanów powyżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion średnia.
Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny średniej wysokości, o nieco mniejszej od średniej odporności na wyleganie. Termin początku kwit-nienia i dojrzałości technicznej średni.
Odporność na zgniliznę twardzikową średnia, na suchą zgniliznę kapustnych, choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych mniejsza od średniej. DK Extract (d. CWH301)
Odmiana mieszańcowa. Plon nasion bardzo duży. Zawartość tłuszczu w nasionach śred-
nia, glukozynolanów dość duża. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej mniejsza od średniej. Masa 1000 nasion średnia.
Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny średniej wysokości, o nieco mniejszej od średniej odporności na wyleganie. Termin początku kwit-nienia i dojrzałości technicznej średni.
Odporność na suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy ło-dygi większa od średniej, na zgniliznę twardzikową średnia, na czerń krzyżowych mniejsza od średniej.
92
DK Platinium (d. CWH298) Odmiana mieszańcowa. Plon nasion duży. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glu-
kozynolanów powyżej średniej. Zawartość białka w suchej masie bez-tłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion średnia.
Zimotrwałość roślin przeciętna. Rośliny średniej wysokości, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzało-ści technicznej średni.
Odporność na suchą zgniliznę kapustnych, choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych średnia, na zgniliznę twardzikową mniejsza od średniej. Odmiana o dużej odporności na kiłę kapusty, w zakresie ras Plasmodiophora brassicae najczęściej występujących w Polsce. ES Cesario (d. ESC13024)
Odmiana mieszańcowa. Plon nasion duży do bardzo dużego. Zawartość tłuszczu w nasio-
nach średnia, glukozynolanów powyżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej większa od średniej. Masa 1000 średnia.
Zimotrwałość roślin duża. Rośliny średniej wysokości, o przecięt-nej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej nieco wcześniejszy od średniego.
Odporność na suchą zgniliznę kapustnych, choroby podstawy ło-dygi i czerń krzyżowych średnia, na zgniliznę twardzikową mniejsza od średniej.
ES Imperio (d. ESC13017)
Odmiana mieszańcowa. Plon nasion duży do bardzo dużego. Zawartość tłuszczu w nasio-
nach średnia, glukozynolanów dość duża. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion większa od średniej.
Zimotrwałość roślin dość duża. Rośliny średniej wysokości, o prze-ciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrza-łości technicznej średni.
Odporność na choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych śred-nia, na zgniliznę twardzikową i suchą zgniliznę kapustnych mniejsza od średniej. Hamilton (d. SLM 1307)
Odmiana mieszańcowa. Plon nasion duży do bardzo dużego. Zawartość tłuszczu w nasio-
nach dość duża, glukozynolanów dość mała. Zawartość białka w su-chej masie beztłuszczowej mniejsza od średniej. Masa 1000 nasion poniżej średniej.
93
Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny średniej wysokości, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzało-ści technicznej średni.
Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych większa od średniej, na suchą zgniliznę kapustnych średnia, na choroby pod-stawy łodygi mniejsza od średniej. Panama (d. LSF 1332)
Odmiana mieszańcowa. Plon nasion duży do bardzo dużego. Zawartość tłuszczu w nasio-
nach dość duża, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion mniejsza od średniej.
Zimotrwałość roślin mała. Rośliny dość wysokie, o średniej od-porności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości tech-nicznej nieco późniejszy od średniego.
Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych większa od średniej, na suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy łodygi średnia.
Taifun (d. WRH 420)
Odmiana mieszańcowa. Plon nasion duży. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glu-
kozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie bez-tłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion mniejsza od średniej.
Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny średniej wysokości, o prze-ciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrza-łości technicznej średni.
Odporność na suchą zgniliznę kapustnych większa od średniej, na zgniliznę twardzikową, choroby podstawy łodygi i czerń krzyżo-wych średnia.
Tigris (d. DMH303)
Odmiana mieszańcowa. Plon nasion duży do bardzo dużego. Zawartość tłuszczu w nasio-
nach średnia, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej mniejsza od średniej. Masa 1000 na-sion średnia.
Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny dość wysokie, o nieco mniej-szej od średniej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni.
Odporność na zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy łodygi średnia, na czerń krzyżowych mniejsza od średniej.
94
Tabela 1 Rzepak ozimy. Wykaz odmian zarejestrowanych
Lp. Odmiany
Rok wpisania
do Krajo- wego
rejestru
Zacho-wujący/ repre-
zentant (nr adre-
sowy)
Udział w kwalifikacji polowej (%)
2015 2014 2013
maks. przed rokiem 2013
1 2 3 4
populacyjne
1 *Adriana 2008 429 2 *Aixer 2014 904 3 * Ametyst 2013 228 4 *Arot 2010 556 5 *Bakara x/ 2007 618 7 8 10 6 *Bazalt 2016 618 7 *Bazyl x/ 2001 618 6 11 13 8 * Bellevue 2008 904 2 9 * Birdy 2016 406
10 *Bogart 2008 611 3 6 11 *Bojan 2004 611 2 16 12 *Bosman x/ 2002 611 3 7 13 *Brendy 2013 618 12 26 1 14 * Cadeli x/ 2007 431 15 *Californium x/ 2002 431 29 16 Casoar x/ 2007 431 13 17 * Catana x/ 2009 431 5 18 * Chagall 2009 1053 12 19 *Chrobry 2016 611 20 *Digger x/ 2003 406 3 21 * DK Cadet 2012 431 3 3 22 * ES Alegria 2010 965 8 4 23 * ES Astrid x/ 2006 965 24 * ES Beata 2011 965 25 ES Scarlett 2013 965 26 *ES Valegro 2014 965 27 * Harry 2013 428 3 1 3 28 Kana x/ 1997 611 4 29 * Lohana 2012 429
95
cd. tabeli 1
1 2 3 4
cd. populacyjne
30 * Marcelo 2016 611 31 *Metys 2014 611 8 32 *Monolit 2008 611 39 29 27 47 33 * Pamela 2011 429 34 Polka 2016 10 35 * Quartz 2013 406 36 * Sherlock 2010 406 37 * Sidney 2014 428 7 38 *Starter 2011 611 5 10 39 SY Ilona 2016 228 40 SY Rokas 2016 228 41 * Vapiano 2016 228
mieszańcowe
42 Abakus F1 2009 556 43 Acapulco F1 2016 429 44 Alessio F1 2012 429 45 Alvaro KWS F1 2015 406 46 Amazon F1 2015 429 47 Anderson F1 2015 429 48 Arango F1 2014 556 49 Archimedes k/ F1 2016 429 50 Arsenal F1 2013 429 51 Artoga F1 2010 429 52 Atora F1 2015 556 53 Bonanza F1 2012 388 54 DK Exalte F1 2015 431 55 DK Example x/ F1 2010 431 56 DK Exclusiv F1 2013 431 57 DK Exedo F1 2015 431 58 DK Exfile x/ F1 2011 431 59 DK Expiro F1 2016 431 60 DK Expression F1 2016 431 61 DK Exquisite F1 2011 431 62 DK Exsor F1 2015 431
96
cd. tabeli 1
1 2 3 4
cd. mieszańcowe
63 DK Exssence F1 2014 431 64 DK Exstorm F1 2012 431 65 DK Extract F1 2016 431 66 DK Impression CL F1 2013 431 67 DK Platinium k/ F1 2016 431 68 Dobrava F1 2011 429 69 Elektra F1 2005 904 70 ES Cesario F1 2016 965 71 ES Domino F1 2010 965 72 ES Imperio F1 2016 965 73 ES Kamillo F1 2011 965 74 ES Mercure x/ F1 2009 965 75 Exotic x/ F1 2008 431 76 Extend x/ F1 2006 431 10 77 Finesse F1 2009 904 78 Garou F1 2013 556 79 Gladius F1 2010 228 80 Graf F1 2014 431 81 Hamilton F1 2016 556 82 Herkules F1 2005 904 83 Hycolor x/ F1 2007 431 84 Inspiration F1 2011 399 85 Konkret F1 2013 611 7 13 5 86 Kuga F1 2015 556 87 Marathon F1 2012 399 88 Marcopolos F1 2012 406 89 Mentor k/ F1 2015 556 90 Mercedes F1 2013 556 91 Minerva F1 2013 399 92 Nimbus F1 2015 556 93 NK Technic F1 2009 228 94 Oriolus F1 2014 399 95 Panama F1 2016 556 96 Popular F1 2014 399
97
cd. tabeli 1
1 2 3 4
cd. mieszańcowe
97 Poznaniak F1 2009 611 6 10 10 98 Primus F1 2010 399 99 Rohan F1 2008 556
100 Rumba F1 2011 399 101 Sherpa F1 2012 556 102 Shrek F1 2014 556 103 SY Alister k/ F1 2014 228 104 SY Alistorm k/ F1 2015 228 105 SY Carlo F1 2012 228 106 SY Cassidy F1 2011 228 107 SY Florida F1 2015 228 108 SY Kolumb F1 2010 228 109 SY Marten F1 2013 228 110 SY Medal F1 2015 228 111 SY Polana F1 2014 228 112 SY Samoa F1 2014 228 113 SY Saveo F1 2014 228 114 Taifun F1 2016 399 115 Thure pk/ F1 2015 556 116 Tigris F1 2016 431 117 Tores F1 2012 228 118 Trumpf F1 2014 556 119 Vectra F1 2005 904 120 Visby F1 2008 556 121 Xenon F1 2010 556
Powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasiennych (ha) 300 403 580 4798
Kol. 1: * – odmiana chroniona krajowym lub wspólnotowym wyłącznym prawem hodowcy; k/ – odmiana odporna/tolerancyjna na kiłę kapusty; pk/ - odmiana półkarłowa; x/ – odmiana niebadana w latach 2013-2015 lub badana w pojedynczych
doświadczeniach F1 – odmiana mieszańcowa
Kol. 4: w latach 2013-2015 kwalifikacją objęto również odmiany ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA)
98
Tabela 2 Rzepak ozimy. Plon nasion odmian przy 9% wilgotności oraz zawartość tłuszczu
Lp. Odmiany
Plon nasion (w % wzorca)
Zawartość tłuszczu w % s.m.
2013--2015 2015 2014 2013 2013-
-2015 2015 2014 2013
1 2 3
Wzorzec; dt z ha/ średnia
47,6 45,0 52,7 45,2 48,7 47,5 49,4 49,2
populacyjne
1 Adriana 101 105 100 97 49,5 48,7 50,0 49,7 2 Aixer 94 94 48,8 51,8 3 Ametyst 101 99 50,9 50,8 4 Arot 108 105 50,5 49,8 5 Bazalt 102 107 46,8 48,4 6 Bellevue 97 95 97 99 48,4 46,8 49,4 49,1 7 Birdy 109 108 48,3 49,6 8 Bogart 95 95 94 97 48,4 47,5 48,3 49,5 9 Bojan 97 47,0
10 Brendy 98 97 95 103 48,6 47,4 48,9 49,6 11 Chagall 96 100 48,8 49,0 12 Chrobry 104 106 46,8 49,3 13 DK Cadet 98 104 47,4 48,1 14 ES Alegria 97 49,0 15 ES Beata 96 48,9 16 ES Scarlett 102 102 102 102 48,5 46,3 49,9 49,2 17 ES Valegro 105 107 107 101 49,9 48,7 50,7 50,4 18 Harry 101 107 99 98 48,3 47,1 48,9 48,9 19 Lohana 104 104 106 103 48,2 47,1 48,9 48,6 20 Marcelo 106 103 47,4 49,1 21 Metys 97 101 46,5 48,5 22 Monolit 98 100 96 98 49,0 47,9 49,0 50,1 23 Pamela 104 105 105 102 47,8 46,6 48,8 47,9 24 Polka 86 82 46,7 47,8
99
cd. tabeli 2
1 2 3
cd. populacyjne
25 Quartz 98 96 101 97 48,3 46,8 48,2 50,0 26 Sherlock 104 106 104 103 48,3 47,4 48,4 49,2 27 Sidney 105 104 105 104 47,5 46,4 47,8 48,2 28 Starter 91 49,2 29 SY Ilona 106 107 47,7 49,8 30 SY Rokas 107 107 47,7 50,3 31 Vapiano 107 111 101 111 49,1 48,2 48,6 50,5
mieszańcowe
32 Abakus 109 109 110 110 48,3 47,2 48,7 49,1 33 Acapulco 125 118 47,8 49,5 34 Alessio 105 105 49,4 48,9 35 Alvaro KWS 118 121 117 116 48,7 47,8 49,3 49,0 36 Amazon 116 121 116 112 48,5 47,8 49,2 48,6 37 Anderson 109 115 108 104 48,2 47,5 48,7 48,4 38 Arango 110 110 109 110 48,6 46,6 49,9 49,3 39 Archimedes 117 115 47,4 48,5 40 Arsenal 111 115 111 108 49,0 48,0 50,2 48,9 41 Artoga 108 108 111 106 48,7 47,4 49,8 48,8 42 Atora 120 122 116 121 50,1 48,7 50,8 50,9 43 Bonanza 112 117 112 106 49,0 48,1 50,1 48,7 44 DK Exalte 119 123 116 117 49,1 48,2 49,9 49,1 45 DK Exclusiv 111 115 110 109 48,9 47,6 49,9 49,2 46 DK Exedo 117 119 115 116 48,2 47,0 48,7 48,8 47 DK Expiro 127 124 48,0 49,6 48 DK Expression 128 122 48,3 49,8 49 DK Exquisite 113 112 115 111 49,3 48,1 50,9 48,9 50 DK Exsor 116 122 112 115 49,4 48,6 49,7 49,8 51 DK Exssence 112 118 108 112 49,4 48,1 49,8 50,2 52 DK Exstorm 112 118 113 106 49,0 48,4 50,1 48,5
100
cd. tabeli 2
1 2 3
cd. mieszańcowe 53 DK Extract 125 123 47,4 49,2 54 DK Impression CL 110 108 111 109 48,9 47,8 50,2 48,7 55 DK Platinium 118 115 47,7 48,9 56 Dobrava 103 48,0 57 Elektra 101 49,7 58 ES Cesario 126 117 46,9 49,2 59 ES Domino 106 49,0 60 ES Imperio 130 117 47,3 48,5 61 ES Kamillo 107 109 49,7 49,6 62 Finesse 106 105 49,7 48,7 63 Garou 111 112 111 111 49,1 47,9 50,0 49,5 64 Gladius 111 110 111 112 48,4 47,1 49,2 48,8 65 Graf 114 111 46,8 48,9 66 Hamilton 129 118 48,6 50,0 67 Herkules 102 48,5 68 Inspiration 111 115 112 105 48,9 47,7 50,0 49,0 69 Konkret 101 102 49,4 48,6 70 Kuga 120 126 115 119 49,3 48,3 50,0 49,6 71 Marathon 111 108 111 112 48,0 46,8 49,1 48,3 72 Marcopolos 111 111 113 110 48,6 47,6 49,8 48,6 73 Mentor 103 99 105 105 50,2 48,7 51,0 51,1 74 Mercedes 110 111 110 109 50,3 48,7 51,6 50,6 75 Minerva 108 109 108 108 50,6 49,2 51,6 51,1 76 Nimbus 118 123 116 115 49,0 47,7 49,6 49,8 77 NK Technic 110 110 111 108 48,2 47,2 48,8 48,5 78 Oriolus 109 106 110 111 47,9 46,2 49,0 48,6 79 Panama 125 122 48,0 50,7 80 Popular 111 110 115 108 50,4 48,8 51,4 51,0 81 Poznaniak 102 101 102 102 48,1 46,9 49,0 48,5
101
cd. tabeli 2
1 2 3
cd. mieszańcowe
82 Primus 107 49,6 83 Rohan 108 107 108 109 48,7 47,3 49,4 49,3 84 Rumba 110 109 109 111 48,1 46,5 49,2 48,6 85 Sherpa 110 108 111 110 48,8 47,8 49,2 49,5 86 Shrek 112 114 112 111 49,0 47,6 49,4 50,1 87 SY Alister 96 103 48,1 49,1 88 SY Alistorm 103 102 101 106 47,6 46,4 47,9 48,3 89 SY Carlo 110 108 111 111 48,6 47,9 48,9 49,1 90 SY Cassidy 112 109 116 111 48,2 46,6 49,1 49,0 91 SY Florida 118 122 117 115 48,7 48,1 49,8 48,1 92 SY Kolumb 111 109 114 112 48,5 47,5 49,0 49,0 93 SY Marten 108 106 108 111 48,5 46,7 49,3 49,4 94 SY Medal 113 109 113 117 48,7 47,0 49,7 49,3 95 SY Polana 113 115 113 110 48,6 47,5 48,7 49,7 96 SY Samoa 111 111 112 109 48,3 46,9 48,7 49,2 97 SY Saveo 109 109 109 109 49,2 47,6 49,9 50,2 98 Taifun 115 120 110 117 49,0 48,5 49,8 48,8 99 Thure 111 108 108 117 48,0 46,3 48,8 48,9
100 Tigris 125 121 47,8 50,0 101 Tores 111 111 112 110 47,5 46,7 48,1 47,8 102 Trumpf 110 110 109 111 47,6 46,2 47,8 48,8 103 Vectra 102 103 47,1 47,5 104 Visby 110 109 112 110 48,5 47,8 48,8 48,9 105 Xenon 106 104 106 107 49,5 48,1 50,2 50,3
Liczba doświadczeń 81 24 29 28 15 5 5 5
Kol. 2: Wzorzec (plon nasion): 2015 – średnia z 18 badanych odmian populacyjnych w doświadczeniach PDO; 2014 – średnia z 20 badanych odmian populacyjnych w doświadczeniach PDO; 2013 – średnia z 23 badanych odmian populacyjnych w doświadczeniach PDO
102
Tabela 3 Rzepak ozimy. Zawartość glukozynolanów w nasionach oraz przezimowanie odmian
Lp. Odmiany
Zawartość glukozynolanów w nasionach
Martwe rośliny po zimie
Stan roślin
po zimie μM/g nasion % skala 9o
2013- -2015 2015 2014 2013 2015/
2016 2011/2012
2013- -2015
1 2 3 4
Średnia 10,3 11,8 10,0 9,4 27 40 7,9 populacyjne
1 Adriana 9,3 9,8 8,8 9,2 18 28 7,9 2 Aixer 10,7 4,7 19 11 7,8 3 Ametyst 9,3 6,8 • 45 7,8 4 Arot 10,3 11,3 • 27 7,8 5 Bazalt 11,1 8,5 32 • 7,9 6 Bellevue 13,5 12,7 13,3 14,6 29 57 7,8 7 Birdy 12,9 11,5 58 • 7,7 8 Bogart 9,4 10,4 9,1 8,6 • 31 7,9 9 Bojan 8,6 • • 8,0
10 Brendy 12,0 14,2 12,1 9,7 22 35 7,9 11 Chagall 10,2 11,0 • 52 7,8 12 Chrobry 11,2 9,1 20 • 7,6 13 DK Cadet 11,1 9,9 • 37 7,8 14 ES Alegria 9,2 • 70 7,8 15 ES Beata 6,5 • 54 7,7 16 ES Scarlett 12,5 14,5 11,6 11,4 • 54 7,9 17 ES Valegro 10,1 11,8 10,2 8,3 26 36 7,9 18 Harry 10,1 11,9 10,3 7,9 33 43 8,0 19 Lohana 10,2 11,4 10,2 9,1 29 51 7,8 20 Marcelo 12,8 10,9 33 • 7,9 21 Metys 13,6 7,1 31 40 8,0 22 Monolit 8,5 9,7 7,9 7,8 20 22 7,9 23 Pamela 10,7 12,6 10,3 9,3 41 58 7,8
103
cd. tabeli 3
1 2 3 4
cd. populacyjne 24 Polka 13,1 10,7 • • 7,5 25 Quartz 9,8 11,2 11,4 7,0 17 33 7,9 26 Sherlock 10,0 11,2 10,3 8,6 21 44 7,9 27 Sidney 8,2 9,9 8,0 6,7 41 28 8,0 28 Starter 6,4 • 49 7,6 29 SY Ilona 10,9 9,8 22 • 7,5 30 SY Rokas 8,2 6,4 32 • 7,5 31 Vapiano 9,1 10,6 9,3 7,4 • • 8,1
mieszańcowe
32 Abakus 8,7 9,7 8,5 7,9 16 27 7,9 33 Acapulco 13,5 10,3 47 • 8,0 34 Alessio 11,6 12,3 • • 7,9 35 Alvaro KWS 10,8 10,7 10,5 11,1 24 • 7,9 36 Amazon 11,0 11,3 9,6 12,1 27 • 8,0 37 Anderson 11,7 13,1 11,3 10,5 19 9 7,9 38 Arango 7,7 9,5 7,8 5,9 15 26 8,0 39 Archimedes 12,5 8,3 40 • 7,7 40 Arsenal 9,2 10,6 9,2 7,7 21 33 8,1 41 Artoga 10,6 12,6 9,5 9,8 • 40 7,9 42 Atora 8,9 10,4 8,5 7,9 19 • 8,0 43 Bonanza 11,4 11,9 10,6 11,7 28 38 7,9 44 DK Exalte 12,1 12,9 11,9 11,5 25 • 7,9 45 DK Exclusiv 12,6 13,6 13,0 11,2 • 55 7,8
46 DK Exedo 10,8 11,2 10,1 11,2 • • 8,0
47 DK Expiro 13,4 9,4 24 • 7,9
48 DK Expression 14,1 9,8 31 • 7,8
49 DK Exquisite 11,3 11,2 10,3 12,5 19 29 7,9
50 DK Exsor 13,4 13,7 13,6 13,0 • • 8,0
51 DK Exssence 11,1 12,5 11,5 9,3 40 63 7,9
104
cd. tabeli 3
1 2 3 4
cd. mieszańcowe
52 DK Exstorm 11,8 12,6 11,2 11,6 27 33 7,8 53 DK Extract 14,6 10,7 25 • 8,0 54 DK Impression CL 10,3 12,2 9,8 9,0 • 27 7,8 55 DK Platinium 12,8 11,0 37 • 7,9 56 Dobrava 13,4 • 56 7,8 57 Elektra 7,6 • • 7,9 58 ES Cesario 13,4 10,1 19 • 8,0 59 ES Domino 16,7 • 61 7,9 60 ES Imperio 14,4 11,8 23 • 7,9 61 ES Kamillo 12,2 14,4 • 60 8,0 62 Finesse 11,2 12,6 • • 7,8 63 Garou 9,3 11,4 9,2 7,3 16 20 8,0 64 Gladius 11,2 12,5 10,4 10,8 • 41 7,9 65 Graf 12,4 9,0 39 67 7,9 66 Hamilton 9,7 7,9 26 • 7,9 67 Herkules 7,6 • 45 7,8 68 Inspiration 12,9 12,7 13,1 13,0 25 37 7,8 69 Konkret 10,9 8,3 • 34 7,8 70 Kuga 8,2 8,8 8,7 7,1 13 • 8,1 71 Marathon 10,6 10,9 10,6 10,4 34 41 7,9 72 Marcopolos 7,9 8,9 7,1 7,8 23 49 7,8 73 Mentor 10,5 10,9 10,9 9,7 19 • 7,9 74 Mercedes 10,4 12,7 10,5 8,1 17 19 8,0 75 Minerva 9,4 11,4 9,9 6,8 12 15 8,1 76 Nimbus 9,0 9,5 9,4 8,0 27 • 8,0 77 NK Technic 10,4 12,1 9,3 9,7 • 49 7,9 78 Oriolus 10,5 12,4 10,4 8,8 24 47 8,0 79 Panama 10,6 8,4 63 • 7,8 80 Popular 8,5 10,1 8,2 7,3 16 19 8,0
105
cd. tabeli 3
1 2 3 4
cd. mieszańcowe
81 Poznaniak 8,3 9,8 7,6 7,4 • 36 7,8 82 Primus 10,5 • 48 7,8 83 Rohan 8,5 9,6 8,7 7,2 17 33 8,0 84 Rumba 10,6 11,2 10,6 10,0 29 51 7,9 85 Sherpa 11,2 13,5 10,3 9,7 23 • 7,9 86 Shrek 11,2 13,3 10,7 9,6 33 32 8,1 87 SY Alister 11,9 7,8 • 41 7,9 88 SY Alistorm 10,6 11,8 11,2 8,7 • • 7,7 89 SY Carlo 10,8 12,3 10,2 10,0 • 52 7,9 90 SY Cassidy 9,1 10,5 8,3 8,5 37 60 7,8 91 SY Florida 11,7 12,3 10,2 12,6 31 • 8,1 92 SY Kolumb 8,2 9,3 7,4 7,9 30 53 8,0 93 SY Marten 10,6 13,3 10,5 8,1 • 26 7,8 94 SY Medal 11,5 13,8 11,3 9,5 29 • 7,8 95 SY Polana 9,6 12,1 8,8 8,0 33 49 7,9 96 SY Samoa 10,5 12,3 9,7 9,6 • 31 8,0 97 SY Saveo 9,9 12,1 9,3 8,4 33 36 7,8 98 Taifun 9,7 11,2 9,3 8,7 • • 8,0 99 Thure 11,6 13,5 11,6 9,7 28 • 7,8 100 Tigris 11,4 8,6 25 • 8,1 101 Tores 10,5 13,2 8,2 10,0 • 37 7,9 102 Trumpf 10,8 12,9 10,2 9,1 26 26 8,1
103 Vectra 10,1 8,8 • 52 7,9
104 Visby 9,2 10,6 8,8 8,1 20 30 7,9 105 Xenon 12,7 14,5 11,8 11,9 25 26 8,0 Liczba doświadczeń 15 5 5 5 12 17 72
Kol. 3: procent martwych roślin – oceny pochodzą z lat 2012 i 2016;
w latach 2013, 2014 i 2015 straty roślin po zimie były bardzo małe (2013 – średnio do 3%, 2014 – średnio do 1%, 2015 – średnio do 3%); „•" – brak danych
106
Tabela 4 Rzepak ozimy. Ważniejsze cechy rolnicze odmian
Lp. Odmiany
Wyso-kość roślin
Wyle-ganie
Termin Porażenie przez choroby
po- czątku kwit-
nienia
dojrza-łości tech- nicz- nej
zgni-lizna twar-dziko-
wa
sucha zgni-lizna kap.
choro- by
pod- stawy łodygi
czerń krzy- żo-
wych
cm % dzień roku; data % roślin porażonych skala 9o
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Średnia 156 17 29.04 8.07 11 9 15 7,5 populacyjne
1 Adriana 153 17 118 189 11 9 11 7,7
2 Aixer 151 14 120 189 11 10 12 7,9
3 Ametyst 149 15 120 188 10 9 13 7,4
4 Arot 149 8 120 190 8 10 10 7,3
5 Bazalt 157 18 120 189 9 11 14 7,3
6 Bellevue 159 17 121 190 11 9 14 7,6
7 Birdy 158 15 122 190 9 11 16 8,1
8 Bogart 163 28 122 190 11 10 16 7,3
9 Bojan 160 24 122 190 12 8 14 7,2
10 Brendy 161 23 121 189 10 8 14 7,5
11 Chagall 155 19 119 189 12 10 14 7,4
12 Chrobry 150 17 120 189 7 11 15 7,2
13 DK Cadet 148 25 118 188 11 10 18 7,3
14 ES Alegria 150 18 118 187 15 12 14 7,1
15 ES Beata 154 21 119 188 15 5 21 7,6
16 ES Scarlett 155 18 121 190 10 7 14 7,5
17 ES Valegro 151 19 122 190 10 9 12 7,5
18 Harry 147 19 118 188 15 12 22 7,1 19 Lohana 152 20 119 190 10 10 10 7,4 20 Marcelo 155 22 119 188 11 15 21 7,3 21 Metys 150 18 119 189 14 11 15 7,6
107
cd. tabeli 4
1 2 3 4 5 6 7 8 9
cd. populacyjne 22 Monolit 151 31 121 189 11 8 16 7,2 23 Pamela 155 20 120 190 10 10 10 7,5 24 Polka 149 21 119 188 8 9 16 7,2 25 Quartz 146 15 120 189 16 11 19 7,4 26 Sherlock 155 21 118 189 10 8 13 7,4 27 Sidney 153 25 120 189 9 8 11 7,2 28 Starter 144 34 117 188 19 12 24 7,0 29 SY Ilona 152 15 121 190 10 15 13 7,7 30 SY Rokas 144 9 119 189 10 9 11 7,7 31 Vapiano 147 15 118 188 12 7 8 7,8
mieszańcowe 32 Abakus 153 14 118 188 14 9 19 7,3 33 Acapulco 164 17 120 189 10 11 14 7,5 34 Alessio 157 14 118 188 15 8 17 7,2 35 Alvaro KWS 162 15 119 188 12 9 17 7,6 36 Amazon 158 16 119 188 10 10 16 7,4 37 Anderson 158 17 119 189 12 9 10 7,8 38 Arango 153 16 119 188 11 10 15 7,7 39 Archimedes 158 14 119 188 12 12 16 7,2 40 Arsenal 159 19 117 187 15 13 18 7,5 41 Artoga 157 17 119 188 12 11 16 7,6 42 Atora 163 14 119 189 12 8 12 7,8 43 Bonanza 163 14 122 190 10 7 13 7,9 44 DK Exalte 162 17 120 189 11 12 12 7,4 45 DK Exclusiv 155 21 119 189 13 10 14 7,2 46 DK Exedo 163 23 120 188 13 6 12 7,4 47 DK Expiro 164 24 119 188 7 8 13 7,7 48 DK Expression 160 23 118 189 11 14 18 7,2 49 DK Exquisite 164 17 121 189 10 6 12 7,6
108
cd. tabeli 4
1 2 3 4 5 6 7 8 9
cd. mieszańcowe
50 DK Exsor 166 17 122 189 11 12 13 7,3 51 DK Exssence 159 22 118 188 20 10 20 7,3 52 DK Exstorm 160 19 119 189 12 8 17 7,5 53 DK Extract 164 21 119 188 11 9 13 7,2 54 DK Impression CL 162 16 121 189 10 9 12 7,9 55 DK Platinium 162 13 120 189 13 10 17 7,4 56 Dobrava 160 18 119 189 14 6 16 7,1 57 Elektra 151 16 117 188 14 7 19 7,3 58 ES Cesario 154 15 118 188 17 10 14 7,3 59 ES Domino 162 14 119 190 11 9 10 7,6
60 ES Imperio 160 16 119 189 15 13 14 7,5 61 ES Kamillo 161 25 118 188 12 9 15 7,3
62 Finesse 160 13 119 189 11 9 11 7,7
63 Garou 156 16 119 189 10 8 11 7,3 64 Gladius 153 16 118 189 10 9 16 7,5
65 Graf 158 23 118 188 14 10 16 7,2
66 Hamilton 161 12 119 189 9 10 18 7,8 67 Herkules 153 22 118 189 13 12 15 7,3
68 Inspiration 162 15 120 189 13 10 16 7,5
69 Konkret 154 17 120 188 14 10 20 7,3 70 Kuga 157 14 118 189 11 8 17 7,5
71 Marathon 148 13 117 189 10 9 13 7,6
72 Marcopolos 160 17 121 190 11 10 15 7,7 73 Mentor 157 10 119 189 9 8 12 8,0
74 Mercedes 157 15 120 189 10 10 14 7,7
75 Minerva 155 15 119 188 13 9 16 7,4 76 Nimbus 160 13 119 189 10 10 9 8,0
77 NK Technic 160 18 119 188 9 7 15 7,6
78 Oriolus 151 19 117 188 11 10 14 7,6
109
cd. tabeli 4
1 2 3 4 5 6 7 8 9
cd. mieszańcowe 79 Panama 168 14 121 190 9 9 14 8,1 80 Popular 156 13 118 189 9 7 14 8,0 81 Poznaniak 155 20 121 189 15 12 20 7,3 82 Primus 151 11 117 189 8 4 14 7,7 83 Rohan 149 15 117 188 12 10 18 7,4 84 Rumba 151 13 117 189 10 9 13 7,5 85 Sherpa 154 15 119 189 9 9 12 7,5 86 Shrek 158 12 118 189 12 11 13 7,8 87 SY Alister 154 15 118 189 13 9 15 7,3 88 SY Alistorm 154 17 119 188 13 11 16 7,4 89 SY Carlo 154 16 117 189 11 9 14 7,6 90 SY Cassidy 160 15 120 190 10 5 12 7,7 91 SY Florida 160 18 118 188 11 13 17 7,6 92 SY Kolumb 157 17 118 188 11 9 15 7,6 93 SY Marten 151 15 117 189 11 10 11 7,5 94 SY Medal 155 18 119 189 9 9 13 7,7 95 SY Polana 156 15 118 189 12 12 16 7,6 96 SY Samoa 156 22 119 189 13 9 15 7,5 97 SY Saveo 155 16 118 189 12 10 12 7,5 98 Taifun 153 18 119 188 12 7 14 7,6 99 Thure 141 11 121 189 12 8 16 8,0
100 Tigris 163 24 118 188 11 10 16 7,3 101 Tores 157 17 118 189 12 9 12 7,5 102 Trumpf 151 16 117 188 11 9 16 7,5 103 Vectra 153 23 118 188 12 10 18 7,4 104 Visby 155 16 119 188 11 9 17 7,5 105 Xenon 156 13 117 188 12 8 17 7,6 Liczba doświadczeń 83 59 81 77 31 13 24 34
Kol. 3: wyleganie – cecha określana jako wysokość łanu przed zbiorem do wysokości roślin, w procentach [100 – (wysokość łanu / wysokość roślin x 100)]; mniejsza wartość oznacza mniejsze wyleganie
110
BOBOWATE GRUBONASIENNE. WSTĘP
Dane publikowane w różnych źródłach z lat 2014 i 2015 dotyczące bobowatych grubonasiennych (strączkowych) potwierdzają długo oczekiwane ożywienie na krajowym rynku nasion. Podobna pozytywna tendencja dotyczy areału uprawy, który rośnie. Udział procentowy w strukturze zasiewów gatunków z tej grupy nadal kształtuje się na niskim poziomie, a potrzeba wzbogacenia płodozmianów opartych głównie na roślinach towarowych, jest coraz większa.
Niestety statystyczne zestawienia publikowane przez GUS pozwala-ją uchwycić jedynie pewne tendencje dla całej grupy bobowatych, bo w ograniczonym zakresie pokazują zestawienia dla poszczególnych ga-tunków. Ostatnie dane podają, że powierzchnia zasiewów bobowatych pastewnych na nasiona wynosiła 313 tys. ha, a więc w porównaniu do roku 2014 wzrosła o 100%. Powierzchnia zasiewów bobowatych pa-stewnych na zielonkę – 37,1 tys. ha, a więc wzrosła o ponad 40%. Wy-siano także 91 tys. ha (o 46% więcej względem roku 2014) bobowatych jadalnych (jednak do grupy tej dołączono także gatunki warzywne). Po-wierzchnia uprawy łubinu gorzkiego na nasiona (2,8 tys. ha) była zdecy-dowanie niższa, stanowiąc jedynie 28% w porównaniu do zasiewów z roku 2014. Mieszanki bobowatych i bobowatych ze zbożami wysiano na powierzchni 58 tys. ha, zbliżonej do tej z roku 2014.
Zatem szacunkowa powierzchnia uprawy bobowatych w roku 2015 wynosiła blisko 333 tys. ha, wraz z areałem grochu jadalnego, który w pewnej części może być zwiększony o uprawę gatunku wa-rzywnego, na zielone nasiona. W porównaniu do wcześniejszego sezonu wzrosła ona o 75%.
Według PIORiN areał kwalifikowanych plantacji nasiennych całej grupy bobowatych grubonasiennych wynosił 22,7 tys. ha. W porówna-niu do roku 2014 areał ten wzrósł o ponad 100%, a względem 2013 roku – trzykrotnie. W przeszłości po załamaniu się rynku nasiennego bobowatych grubonasienych, potrzebnych było kilka lat, by sytuacja uległa pozytywnej zmianie. Jest ona między innymi skutkiem promocji uprawy bobowatych wśród producentów i upowszechniania udosko-nalonych technologii uprawy, badań naukowych nad skutecznością wielokierunkowego wykorzystania ich nasion, a następnie jego propa-gowania. Jednym z najistotniejszych aspektów popularyzacji są stra-tegie wsparcia finansowego dla rolników (dopłaty). Choć w latach wcześniejszych ich wysokość była zadowalająca, to w roku 2015 rol-
112
nicy odczuli znaczący spadek wielkości dopłaty z powodu dużego wzrostu areału uprawy. Większe zapotrzebowanie na nasiona wynika-ło też z wdrożenia w naszym kraju, jak i w innych krajach UE, progra-mu zazieleniania, a zasiewy między innymi bobowatych grubonasien-nych pozwalają na spełnienie tego wymogu. Znaczenie ma także wzrastająca świadomość rolników, że w obliczu przeważającego udziału zbóż w strukturze zasiewów (70%), konieczne jest wprowa-dzenie do uprawy gatunków poprawiających dobrostan gleby.
W roku 2015 reprodukcja nasion wzrosła we wszystkich gatunkach bobowatych grubonasiennych uprawianych w Polsce, także tych ni-szowych – wyce kosmatej i siewnej oraz łubinie białym. Zmieniają się wzajemne proporcje rozmiarów produkcji nasiennej między poszcze-gólnymi gatunkami, wskazujące na zmianę ich ważności, którą noto-wano już rok wcześniej. Obecnie najwięcej reprodukuje się nasion łubinu wąskolistnego, podczas gdy w przeszłości gatunkiem dominu-jącym był groch siewny. Aktualnie jego reprodukcja jest na podobnym poziomie jak soi, której produkcja kwalifikatów dynamicznie rośnie. Podwoiła się natomiast powierzchnia kwalifikowanych plantacji bobi-ku, a także wyki (rys. 1).
Razem 22 740 ha
Rys. 1. Powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasiennych bobowatych grubonasiennych w roku 2015, wg PIORiN
113
W opracowaniu przedstawiono zestawienia tabelaryczne najważ-niejszych cech dla gatunków bobowatych grubonasiennych, z którymi prowadzono doświadczenia w ramach PDO (bobik, groch siewny, łubin wąskolistny, łubin żółty, soja i wyka siewna).
W tabeli 1 dla każdego zamieszczonego w opracowaniu gatunku, przedstawiono dodatkowo ważniejsze cechy morfologiczne odmian. Podano w niej wszystkie aktualnie zarejestrowane odmiany. W da-nych dotyczących udziału w kwalifikacji polowej miejsce puste ozna-cza, że w danym roku na terenie Polski nie zakwalifikowano plantacji nasiennych danej odmiany, bądź odmiana nie była zgłoszona do kwa-lifikacji.
Tabele z wynikami plonowania zawierają dane z czterolecia 2012-2015, ze względu na dużą zmienność plonowania tej grupy ro-ślin. W ten sposób informacja dotycząca poszczególnych odmian jest pełniejsza, a możliwość jej oceny bardziej obiektywna. Średnie plony natomiast uwzględniają okres trzyletni. W nielicznych przypadkach były wyjątki, wtedy wyniki dla odmian pochodziły z trzech lub dwóch lat. Tak było w przypadku wyki siewnej (dane z dwulecia), bo wcze-śniej nie realizowano doświadczeń z tym gatunkiem. Brak danych dotyczących plonu odznacza, że odmiana nie była badana w danym roku, a średnie wartości cech dla tych odmian odpowiednio przeliczo-no. Obok plonu nasion umieszczono także plon białka ogólnego z tych samych lat. Jest to istotny parametr, który świadczy o przydatności odmian w obrębie poszczególnych gatunków roślin białkowych.
W dalszych tabelach przedstawiono ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe odmian. Wyniki pochodzą z trzylecia (lata 2013-2015), wy-jątkowo z krótszego okresu (wyka siewna). Na średnią dla cech wyra-żanych w skali dziewięciostopniowej, składają się wyniki tylko z tych punktów doświadczalnych, w których dane zjawisko wystąpiło. Nie włączono do średniej wyników, które nie różnicowały odmian lub, gdy zjawisko oceniono na 9. W związku z tym nie ilustrują one występo-wania zjawiska, ale za to lepiej pokazują różnice między odmianami. Wyniki cech jakościowych nasion pochodzą z trzech ostatnich lat ba-dań, poza bobikiem dla którego przedstawiono wyniki dwuletnie.
W tabelach wynikowych uwzględniono te odmiany z Krajowego rejestru (KR), które w ostatnich czterech latach były badane choćby jeden rok w doświadczeniach PDO lub w roku bieżącym zostały zare-jestrowane (wyniki z doświadczeń rejestrowych).
114
Bobik
Bobik jest rodzimym gatunkiem mającym duże możliwości plonowa-nia, ale wymagającym żyznych gleb i znacznej ilości opadów. Najbardziej odpowiednimi rejonami jego uprawy są: północna i południowa część Polski. W latach 2007-2013 nie było zgłoszeń nowych odmian do urzę-dowych badań, a ostatni raz nową odmianę (Amulet) zarejestrowano w 2008 roku. W ostatnich trzech sezonach wegetacyjnych obserwuje się zmiany, gdyż pojawiają się zgłoszenia i nowe odmiany trafiają do urzę-dowych badań. Odmiany te pochodzą zarówno z polskiej hodowli, w któ-rej wznowiono zawieszoną okresowo hodowlę twórczą, jak i z firm zagra-nicznych. Na początku roku 2016 wpisano do Krajowego rejestru (KR) dwie nowe krajowe odmiany niesamokończące niskotaninowe (Amigo i Fernando).
Choć uprawa bobiku w Polsce w ciągu kilku ostatnich lat miała małe znaczenie, to stopniowo wzrasta powierzchnia plantacji kwalifi-kowanych także tego gatunku, uważanego za niszowy. W przeciągu tych kilku lat powierzchnia plantacji nasiennych wzrosła od niecałych 200 ha do nieco ponad 2 tys. ha. Udział bobiku w stosunku do ogólnej powierzchni bobowatych grubonasiennych objętych kwalifikacją polo-wą wzrósł z 3% do 9%. Choć znaczenie bobiku z powodu jego dużych wymagań siedliskowych zawsze będzie umiarkowane, jest szansa, że na polach będzie się częściej pojawiał.
Obecny stan KR to 11 odmian, które dzielą się na trzy grupy, w za-leżności od cech morfologiczno-użytkowych roślin: sześć form niesa-mokończących o niskiej zawartości tanin, cztery niesamokończące o znacznej zawartości związków antyodżywczych i tylko jedna odmia-na samokończąca o znacznej zawartości tanin. Pomimo cennej cechy jaką jest samokończenie wegetacji, liczba odmian tego typu w ostat-nich latach zmniejszyła się do minimum. Wynika to głównie z większej podatności na choroby i mniejszego potencjału plonowania. Odmiany krajowe Ashleigh, Oena i Sonet nie były badane w ostatnich czterech latach.
Wykaz odmian znajdujących się w KR w roku 2016 podano w ta-beli 1, a dane dotyczące najważniejszych cech rolniczo-użytkowych w tabelach 2 i 3.
115
Charakterystyka odmian bobiku wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016
Amigo (d. STH 2313) Odmiana niesamokończąca (tradycyjna), niskotaninowa, przydat-
na do uprawy na zbiór nasion paszowych. Plon nasion duży, białka dość duży. Termin kwitnienia dość wczesny, dojrzewania dość wczesny do
średniego. Okres kwitnienia dość długi. Wysokość roślin średnia. Wyleganie w fazie końca kwitnienia
i przed zbiorem bardzo małe. Podatność na choroby powodowane przez patogeny pochodzenia grzybowego (czekoladową plamistość, zgorzelową plamistość i rdzę) średnia do małej. Równomierność dojrzewania dość dobra. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion bardzo mała.
Masa 1000 nasion bardzo duża. Zawartość białka ogólnego w nasionach średnia, zawartość włókna surowego mała, zawartość tanin znikoma. Zabarwienie okrywy nasiennej jasne.
Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksów pszennych. Optymalna obsada roślin około 50 szt./m2. Fernando (d. STH 2513)
Odmiana niesamokończąca (tradycyjna), niskotaninowa, przydat-na do uprawy na zbiór nasion paszowych.
Plon nasion i białka bardzo duży. Termin kwitnienia dość wczesny, dojrzewania średni. Okres kwit-
nienia dość długi. Wysokość roślin średnia. Wyleganie w fazie końca kwitnienia bar-
dzo małe, przed zbiorem dość małe. Podatność na choroby powodo-wane przez patogeny pochodzenia grzybowego (czekoladową plamis-tość, zgorzelową plamistość i rdzę) średnia do małej. Równomierność dojrzewania dość dobra. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion mała.
Masa 1000 nasion średnia. Zawartość białka ogólnego w nasio-nach duża, zawartość włókna surowego dość mała, znikoma zawar-tość tanin. Zabarwienie okrywy nasiennej jasne.
Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksów pszennych. Optymalna obsada roślin około 50 szt./m2.
116
Tabe
la 1
B
obik
. Wyk
az o
dmia
n za
reje
stro
wan
ych
Lp.
Odm
iany
Rok
wpi
sani
a do
Kr
ajow
ego
reje
stru
Zach
owując
y (n
umer
adr
esow
y)Ba
rwa
nasi
on
po z
bior
ze
Udz
iał w
kw
alifi
kacj
i pol
owej
(%)
2015
20
14
2013
m
aks.
prz
ed
roki
em 2
013
1
2 3
4 5
ni
esam
okoń
cząc
e w
ysok
otan
inow
e 1
*Ash
leig
h x/
2004
15
3 beż
1,9
0,3
0,
6 2
*Bob
as
2002
15
3 beż
31,0
22
,0
40,7
45
,6
3 *O
ena
x/20
04
153
beż
0,5
0,1
1,
5 4
Sone
tx/
1995
10
beż
1,3
13,5
nies
amok
ończąc
e n
isko
tani
now
e 5
*Alb
us
2002
61
1 bs
z 34
,9
33,7
26
,3
37,1
6
*Am
igo
2016
61
1 sz
beż
7 *A
mul
et
2008
61
1 sz
beż
9,4
15,6
21
,0
27,4
8
*Fer
nand
o 20
16
611
szbeż
9 *K
aszt
elan
20
06
611
szbeż
1,7
34,6
10
*O
lga
2003
61
1 bs
z 11
,2
1,
3 35
,5
sa
mok
ończąc
a w
ysok
otan
inow
a 11
*G
rani
t 20
06
611
beż
6,9
17,6
8,
9 23
,3
Pow
ierz
chni
a za
kwal
ifiko
wan
ych
plan
tacj
i nas
ienn
ych
(tys.
ha)
2,
10
0,90
0,
56
31,3
3 K
ol. 1
: * –
odm
iana
chr
onio
na k
rajo
wym
lub
wsp
ólno
tow
ym w
yłąc
znym
pra
wem
hod
owcy
,
x/ –
odm
iana
nie
bada
na w
lata
ch 2
012-
2015
K
ol. 4
: beż
– b
eżow
a, b
sz –
biało
szar
a, s
zbeż
– s
zaro
beżo
wa;
na
pods
taw
ie b
adań
OW
T K
ol. 5
: wg
dany
ch P
IOR
iN; w
lata
ch 2
013-
2015
kw
alifi
kacją
obję
to ró
wni
eż o
dmia
ny z
e W
spól
noto
weg
o ka
talo
gu o
dmia
n rośl
in
ro
lnic
zych
(CC
A)
117
Tabe
la 2
B
obik
. Plo
n na
sion
i bi
ałka
ogó
lneg
o od
mia
n (%
wzo
rca)
Lp.
Odm
iany
Pl
on n
asio
n (d
t z h
a)
Plon
białk
a og
ólne
go (k
g z
ha)
2013
-201
5 20
15
2014
20
13
2012
20
14-2
015
2015
20
14
1
2 3
W
zorz
ec
46,2
42
,5
52,1
44
,1
45,4
11
95
1046
13
43
ni
esam
okoń
cząc
e w
ysok
otan
inow
e
1 Bo
bas
101
98
104
101
111
102
101
103
ni
esam
okoń
cząc
e n
isko
tani
now
e 2
Albu
s 10
3 10
1 10
4 10
5 10
3 10
3 10
1 10
4 3
Amig
o 10
4 10
4
102
4
Amul
et
99
100
106
91
108
104
101
107
5 Fe
rnan
do
107
104
10
8
6 Ka
szte
lan
91
87
10
1
92
7
Olg
a 10
2 95
99
11
3 97
98
95
10
0
sa
mok
ończąc
a w
ysok
otan
inow
a
8 G
rani
t 10
7 10
6 10
8 10
8 95
10
2 10
2 10
1
Licz
ba d
ośw
iadc
zeń
32
12
12
8 9
24
12
12
Kol
. 1: w
zorz
ec– śr
edni
a z
wsz
ystk
ich
odm
ian
bada
nych
w d
anym
roku
w d
ośw
iadc
zeni
ach
PD
O
118
Tabe
la 3
B
obik
. Waż
niej
sze
cech
y ro
lnic
zo-uży
tkow
e od
mia
n
Lp.
Odm
iany
W
ysok
ość
rośl
in
Wyl
egan
ie
Dłu
gość
okr
esu
od s
iew
u do
: Dłu
gość
fa
zy
kwitn
ieni
a
Rów
no-
mie
rność
dojrz
ewan
ia
po z
akoń
- cz
eniu
kw
itnie
nia
prze
d zb
iore
m
począt
ku
kwitn
ieni
a do
jrzał
ości
te
chni
czne
j
cm
skal
a 9º
lic
zba
dni
skal
a 9º
1 2
3 4
5 6
7 8
Śr
edni
a 12
9 7,
9 7,
1 64
12
5 25
7,
7
ni
esam
okoń
cząc
e w
ysok
otan
inow
e 1
Boba
s 13
5 7,
7 6,
8 64
12
4 24
7,
8
nies
amok
ończąc
e n
isko
tani
now
e 2
Albu
s 12
8 8,
1 7,
5 63
12
4 25
7,
7 3
Amig
o 12
9 8,
3 7,
5 64
12
5 25
7,
6 4
Amul
et
132
7,9
7,0
63
126
25
7,5
5 Fe
rnan
do
130
7,9
7,2
63
126
26
7,6
6 K
aszt
elan
13
2 8,
1 7,
2 64
12
5 25
7,
7 7
Olg
a 12
9 8,
1 7,
5 63
12
5 26
7,
7
sa
mok
ończąc
a w
ysok
otan
inow
a
8 G
rani
t 11
3 7,
7 7,
2 62
12
0 23
8,
0 Li
czba
dośw
iadc
zeń
31
12
25
32
31
31
26
119
cd. t
abel
i 3
Lp.
Odm
iany
Poraże
nie
prze
z ch
orob
y U
szko
dze-
ni
a na
sion
pr
zez
strą
kow
ca
Mas
a 10
00
nasi
on
Zaw
artość
czek
ola-
do
wa
plam
istość
as
ko-
chyt
oza
rdza
bi
ałka
og
ólne
go
włó
kna
suro
weg
o
tani
n sk
onde
nso-
w
anyc
h
w n
asio
nach
z
okry
wą
skal
a 9º
%
g
% s
.m.
mg/
g s.
m.
1
9 10
11
12
13
14
15
16
Śr
edni
a 7,
1 7,
1 7,
5 3,
2 45
6 29
,8
9,3
0,06
7
nies
amok
ończąc
e w
ysok
otan
inow
e 1
Boba
s 7,
2 7,
3 7,
7 2,
5 48
4 30
,0
8,8
0,78
8
nies
amok
ończąc
e n
isko
tani
now
e 2
Alb
us
7,2
6,9
7,3
3,6
470
30,0
9,
5 0,
070
3 Am
igo
7,3
7,3
7,4
3,4
483
29,4
9,
3 0,
066
4 A
mul
et
7,3
7,2
7,5
3,0
452
30,1
9,
4 0,
064
5 Fe
rnan
do
7,3
7,4
7,5
3,3
450
30,2
9,
4 0,
068
6 K
aszt
elan
6,
9 7,
1 7,
3 2,
6 44
3 29
,9
9,5
0,06
8 7
Olg
a 7,
3 7,
0 7,
6 3,
6 44
6 29
,8
9,4
0,06
6
sam
okoń
cząc
a w
ysok
otan
inow
a 8
Gra
nit
6,6
6,9
7,3
3,8
483
28,1
8,
8 0,
848
Licz
ba
dośw
iadc
zeń
29
24
23
24
31
14
10
10
Kol
. 14-
16: c
echy
jakośc
iow
e na
sion
z la
t 20
14 i
2015
K
ol. 1
6: ś
redn
ia z
odm
ian
nisk
otan
inow
ych
120
Groch siewny
Urzędowe dane kwalifikacji plantacji nasiennych wskazują pewne tendencje co do zapotrzebowania na nasiona grochu siewnego na rynku nasiennym. W roku 2015 powierzchnia kwalifikatów w porówna-niu do sezonu wcześniejszego wzrosła o 150% i wynosiła blisko 5 tys. ha. Mimo to, nie dorównuje ona rosnącej szybko powierzchni objętych kwalifikacją polową łubinów (wąskolistnego, żółtego i białego), która sięgnęła 10 tys. Na pewne tendencje wskazuje też fakt, że areał plan-tacji nasiennych grochu siewnego był już o 2 tys. ha mniejszy niż łubi-nu wąskolistnego, był również jedynie nieznacznie większy w porów-naniu do soi, której produkcja nasienna rośnie bardzo dynamicznie (w minionym roku – nieco ponad 4 tys. ha).
Dane GUS-u dotyczące powierzchni uprawy pokazują, że areał grochu siewnego uprawianego na nasiona lub na zielonkę wynosił 51 tys. ha (część areału może stanowić groch na zielone nasiona), a łubinu czterokrotnie więcej (ponad 232 tys. ha).
W ostatnim dziesięcioleciu widoczna jest wyraźna redukcja liczby odmian będących w KR, wynosząca niespełna 60%. W przeszłości ruch odmianowy był większy - więcej zgłoszeń do badań urzędowych, a co za tym idzie częstsze były ich rejestracje. Mimo spadku ogólnej liczby od-mian grochu w KR, wzrósł stopień wykorzystania poszczególnych z nich na rynku nasiennym. Aktualny stan KR to 13 odmian ogólnoużytkowych białokwitnących, o żółtych nasionach oraz 8 odmian pastewnych o barwnych lub białych kwiatach i nasionach kolorowych lub żółtych. Zde-cydowana większość odmian w KR pochodzi z krajowych hodowli. Z danych publikowanych przez PIORiN wynika, że reprodukowanych jest zdecydowana większość odmian ogólnoużytkowych z KR i wszystkie odmiany pastewne. W ostatnich latach zgłaszane są do kwalifikacji także plantacje odmian pochodzących z ka-talogu wspólnotowego CCA. W roku 2015 było ich siedem, co świadczy o większym zainteresowaniu sprzedażą nasion grochu w Polsce przez firmy zagraniczne.
Począwszy od sezonu wegetacyjnego 2015 odmiany ogólnoużyt-kowe i pastewne grochu siewnego są testowane w ramach tej samej serii doświadczeń. Podejście całościowe do tego gatunku daje możli-wość pełnego porównania odmian, niezależnie od przynależności do grupy użytkowej. Dzięki temu możliwe jest wskazanie ich walorów prze-kładające się na sposób wykorzystywania w szerokiej praktyce. Z regu-ły odmiany ogólnoużytkowe białokwitnące są plenniejsze i ze względu na jasne i gładkie nasiona nadają się zarówno na paszę jak i na cele kulinarne. Formy o kolorowych kwiatkach cechują się nieco większą zawartością białka w nasionach, które są barwne dlatego ich główne przeznaczenie to wykorzystanie do komponowania pasz.
121
Nieodwracalnym kierunkiem hodowli celem udoskonalenia odmiany jest ich wąsolistność. W grupie odmian ogólnoużytkowych nie ma już form liściastych, a wśród pastewnych pozostały jedynie dwie od dawna będące w KR. Producentowi oferuje się w ten sposób odmianę o wyraź-nie lepszej sztywności i łatwiejszą w zbiorze. Dodatkowo, widoczną ten-dencją jest skłócenie łodygi. Jedynie odmiana pastewna wąskolistna – Muza cechuje się nieco wyższymi roślinami, gdyż jej hodowla uwzględ-niała zapotrzebowanie na odmianę, która nadaje się jako komponent do mieszanek. Utrzymanie w KR tego typu form jest uzasadnione ze wzglę-du na ich przydatność do zasiewów mieszankowych (głównie ze zboża-mi), nadal dość popularnego sposobu uprawy bobowatych w naszym kraju, zwłaszcza w małych gospodarstwach. Odmiana Roch (liściasta) cechuje się także wysokimi roślinami, ale nie badano jej w ostatnich latach.
W okresie od ostatniego wydania niniejszej publikacji skreślono dwie odmiany ogólnoużytkowe: Boruta i Santana. W ostatnich czte-rech latach w doświadczeniach porejestrowych nie badano odmian: Pomorska, Roch i Wenus.
Na początku roku 2016 do KR wpisano jedną krajową odmianę ogólnoużytkową Starski. Wykaz odmian znajdujących się w KR poda-no w tabeli 1, a dane dotyczące najważniejszych cech rolniczo-użytkowych w tabelach 2-5, z wyodrębnionym podziałem odmian zgodnie ze sposobem ich wykorzystania.
Charakterystyka odmiany grochu siewnego wpisanej do Krajowego rejestru w roku 2016
Starski (d. WTD 6413)
Odmiana ogólnoużytkowa, wąsolistna, o białych kwiatach, prze-znaczona do uprawy na suche nasiona do wykorzystania na paszę i konsumpcję.
Plon nasion dość duży, stabilny w latach badań. Plon białka duży. Termin kwitnienia i dojrzewania średni, okres kwitnienia średni do
dość długiego. Rośliny średniej wysokości. Odporność na wyleganie w czasie kwitnienia duża, a przed zbiorem dość duża do średniej. Dość odporna na mączniaka rzekomego i prawdziwego, fuzaryjne więd-nięcie i zgorzelową palmistość grochu. Równomierność dojrzewania średnia. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion bardzo mała.
Nasiona barwy żółtej, o średniej masie 1000 nasion, i o średniej zawartości białka ogólnego. Zawartość włókna surowego dość mała. Nasiona dobrze rozgotowują się.
Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksów pszennych. Optymalna obsada roślin około 110 szt./m2.
122
Tabe
la 1
G
roch
sie
wny
. Wyk
az o
dmia
n za
reje
stro
wan
ych
Lp.
Odm
iany
Rok
w
pisa
nia
do
Kra
jow
ego
reje
stru
Zach
owując
y/
repr
ezen
tant
(n
umer
ad
reso
wy)
Typ
ulis
tnie
nia
Barw
a kw
iató
w/
nasi
on
Udz
iał w
kw
alifi
kacj
i pol
owej
(%)
2015
20
14
2013
m
aks.
pr
zed
roki
em
2013
1
23
45
6
og
ólno
użyt
kow
e 1
*Ako
rd
2012
1
SL
b/ż
2,0
3,1
1,1
0,1
2 *A
rwen
a 20
15
153
SL
b/ż
3 *A
udit
2014
42
9 SL
b/ż
1,7
2,2
0,4
4 *B
atut
a 20
09
153
SL
b/ż
9,7
15,5
24
,5
12,4
5 *C
yste
rski
20
08
1 SL
b/ż
3,3
2,1
8,0
13,3
6 *E
zop
2004
15
3 SL
b/ż
2,6
6,7
4,5
17,2
7 *L
asso
20
08
611
SL
b/ż
3,8
8,6
1,6
12,6
8 *M
ecen
as
2012
61
8 SL
b/ż
6,1
1,9
2,0
0,4
9 *M
edal
20
07
618
SL
b/ż
5,
1 4,
0 14
,9
10
*Men
tor
2011
61
8 SL
b/ż
4,9
4,5
2,5
3,4
11
*Sta
rski
20
16
1 SL
b/ż
12
*Tar
chal
ska
2004
15
3 SL
b/ż
7,5
20,3
31
,0
54,5
13
*Wen
us x/
20
03
153
SL
b/ż
3,3
6,9
3,6
17,9
123
cd. t
abel
i 1
1
23
45
6
pa
stew
ne w
ysok
ie
14
*Muz
a N
20
09
618
SL
b/ż
2,0
12,4
10
,9
12,6
15
*R
och
x/
NZ
2000
1
LPP
cz
p/w
0,
8 0,
2
10,0
pa
stew
ne ś
redn
iow
ysok
ie
16
*Hub
al
N
2005
15
3 LP
P
czp/
bz
5,6
22,5
18
,4
16,0
17
*Milw
a N
20
05
618
SL
róż/
br
12,9
34
,0
34,4
47
,1
18
*Mod
el
N
2011
61
8 SL
cz
p/bz
4,
9 15
,3
8,4
1,9
19
*Pom
orsk
a x/
N
2000
1
SL
czp/
w
0,3
6,4
6,3
21,2
20
*Sok
olik
N
20
01
1 SL
cz
p/bz
4,
5 3,
6 4,
6 16
,5
21
*Tur
nia
N
2011
1
SL
czp/
br
5,8
5,6
4,8
1,7
Pow
ierz
chni
a za
kwal
ifiko
wan
ych
plan
tacj
i nas
ienn
ych
(tys.
ha)
4,
98
1,97
1,
33
45,4
2 K
ol. 1
: * –
odm
iana
odm
iana
chr
onio
na k
rajo
wym
lub
wsp
ólno
tow
ym w
yłąc
znym
pra
wem
hod
owcy
,
x/ –
odm
iana
nie
bada
na w
lata
ch 2
012-
2015
, N –
odm
iana
nas
ienn
a, N
Z –
odm
iana
nas
ienn
o-zi
elon
kow
a K
ol. 4
: SL
– wąs
y cz
epne
zam
iast
list
ków
(typ
afil
a), L
PP
–lisśc
ie p
arzy
sto-
pier
zast
e K
ol. 5
: b –
biała
, cz
p –
czer
won
opur
puro
wa,
róż
– r
óżow
a/ ż
– ż
ółta
, br
– b
rązo
wa,
bz
– brąz
owoz
ielo
na,
w –
w
ielo
barw
na,
na
pods
taw
ie b
adań
OW
T K
ol. 6
: wg
dany
ch P
IOR
iN;
w l
atac
h 20
13-2
015
kwal
ifikac
ją o
bjęt
o ró
wni
eż o
dmia
ny z
e W
spól
noto
weg
o ka
talo
gu o
dmia
n rośl
in
ro
lnic
zych
(CC
A)
124
Tabe
la 2
G
roch
sie
wny
– o
dmia
ny o
góln
ouży
tkow
e. P
lon
nasi
on i
biał
ka o
góln
ego
odm
ian
(% w
zorc
a)
Lp.
Odm
iana
P
lon
nasi
on (d
t z h
a)
Plo
n bi
ałka
ogó
lneg
o (k
g z
ha)
2013
- -2
015
2015
20
14
2013
20
12
2013
- -2
015
2015
20
14
2013
20
12
12
3
W
zorz
ec
53,1
50
,6
59,5
49
,1
49,3
98
2 96
1 10
97
889
979
1 A
kord
97
10
1
94
96
102
96
100
94
94
100
2 A
rwen
a 10
5 10
5
105
105
10
4 10
3 10
5 10
3
3 Au
dit
104
98
104
111
108
108
103
108
114
110
4 B
atut
a 10
6 10
2
109
108
104
108
103
113
107
107
5 C
yste
rski
96
91
10
4
93
90
10
3 6
Ezo
p 97
92
98
10
2 97
10
1 95
10
3 10
5 10
2 7
Lass
o 10
2 10
4
102
101
104
100
102
99
98
100
8 M
ecen
as
102
102
10
2 10
1 10
2 10
3 10
3 10
5 10
2 10
2 9
Med
al
86
91
95
88
92
92
10
Men
tor
98
101
98
96
98
97
98
98
96
96
11
S
tars
ki
10
3 10
0
104
10
3
12
Ta
rcha
lska
10
3 10
1
103
105
102
101
97
103
103
100
Licz
ba d
ośw
iadc
zeń
56
24
18
14
17
56
24
18
14
17
Kol
. 1:
wzo
rzec
: 201
5 – śr
edni
a z
wię
kszośc
i odm
ian
ogól
nouż
ytko
wyc
h i p
aste
wny
ch; 2
014
– A
udit,
Ako
rd, E
zop,
Mec
enas
,
Men
tor,
Tarc
hals
ka; 2
013,
201
2 –
Ako
rd, E
zop,
Mec
enas
, Men
tor,
Tarc
hals
ka
125
Tabe
la 3
G
roch
sie
wny
– o
dmia
ny o
góln
ouży
tkow
e. W
ażni
ejsz
e ce
chy
roln
iczo
-uży
tkow
e
Lp.
Odm
iana
Wys
o-
kość
rośl
in
Wyl
egan
ie
Dłu
gość
okr
esu
od
siew
u do
: Dłu
gość
fa
zy
kwitn
ieni
a
Rów
no-
mie
rność
dojrz
e-w
ania
Poraże
nie
prze
z ch
orob
y
fuza
ryjn
e w
iędn
ięcie
zgor
zelo
-w
a pl
ami-
stość
mąc
znia
k pr
awdz
iwy
mąc
znia
k rz
ekom
y po
za
koń-
czen
iu
kwitn
ieni
a
prze
d zb
iore
m
po-
cząt
ku
kwit-
nien
ia
dojrz
a-łośc
i te
ch-
nicz
nej
cm
skal
a 9º
lic
zba
dni
skal
a 9º
1
23
4 5
67
89
1011
12
Śr
edni
a 89
7,
8 6,
1 64
10
6 15
8,
1 7,
9 7,
6 7,
9 8,
1
1A
kord
90
7,
6 5,
8 63
10
5 16
8,
2 7,
8 7,
6 8,
0 8,
0 2
Arw
ena
81
7,9
6,2
64
107
15
7,7
8,1
7,6
7,8
8,2
3A
udit
94
7,9
6,4
64
105
16
8,2
7,9
7,8
7,9
8,2
4B
atut
a 92
8,
0 6,
2 68
10
7 15
7,
6 8,
5 7,
9 7,
9 8,
5 5
Cys
ters
ki
78
7,3
5,2
61
103
16
8,6
7,7
7,4
7,8
7,6
6E
zop
92
8,0
6,1
66
107
14
7,7
8,2
7,9
7,8
8,1
7La
sso
93
7,5
5,8
63
105
15
8,2
7,9
7,6
7,8
8,4
8M
ecen
as
92
7,9
6,6
65
105
12
8,4
7,8
7,7
7,9
8,2
9M
edal
84
7,
6 5,
9 64
10
5 14
8,
1 7,
8 7,
2 7,
8 7,
6 10
Men
tor
94
7,9
6,2
65
106
14
8,1
7,9
7,7
7,9
8,3
11St
arsk
i 90
8,
0 6,
5 63
10
5 16
8,
1 7,
6 7,
3 7,
7 8,
1 12
Tarc
halsk
a 90
7,
9 6,
4 64
10
6 15
7,
9 8,
0 7,
8 7,
9 8,
0 Li
czba
dośw
iadc
zeń
62
40
55
60
58
62
49
11
27
19
11
126
cd. t
abel
i 3
Lp.
Odm
iana
Mas
a 10
00
nasio
n
Udz
iał n
asio
n Za
war
tość
In
tens
ywność
pob
iera
nia
wod
y –
przy
rost
mas
y
nasio
n po
okr
eślo
nym
cza
sie
moc
zeni
a (w
god
zina
ch)
bard
zo
duży
ch
(ø
>7 m
m)
duży
ch
(ø
6-7
mm
)bi
ałka
og
ólne
go
włó
kna
suro
weg
o 1
3 5
7 24
g %
%
s.m
. %
1 13
14
15
16
17
18
Śr
edni
a 24
4 14
63
21
,9
5,8
16
47
67
79
106
1 Ak
ord
245
14
65
22,0
5,
8 17
49
71
83
11
0 2
Arw
ena
234
8 59
21
,6
5,8
15
45
64
74
101
3 Au
dit
249
15
67
22,1
5,
7 15
51
72
83
10
8 4
Batu
ta
249
14
69
22,0
5,
9 15
44
62
73
10
4 5
Cys
ters
ki
229
4 56
21
,4
5,9
18
53
72
82
107
6 Ez
op
274
28
62
22,5
5,
7 17
51
69
79
10
2 7
Lass
o 24
0 9
64
21,2
5,
8 18
55
76
88
11
3 8
Mec
enas
23
9 11
66
22
,2
5,5
13
41
62
76
110
9 M
edal
24
1 23
57
22
,2
6,0
16
44
63
75
104
10M
ento
r 22
1 10
60
21
,6
5,9
14
44
65
76
104
11St
arsk
i 25
1 10
65
22
,2
6,1
15
50
72
84
112
12Ta
rcha
lska
260
18
66
21,4
5,
8 14
41
60
71
10
1 Li
czba
dośw
iadc
zeń
58
35
36
31
15
15
127
Tabe
la 4
G
roch
sie
wny
– o
dmia
ny p
aste
wne
. Plo
n na
sion
i bi
ałka
ogó
lneg
o od
mia
n (%
wzo
rca)
Lp.
Odm
iany
P
lon
nasi
on (d
t z h
a)
Plon
białk
a og
ólne
go (k
g z
ha)
2013
- -2
015
2015
20
14
2013
20
12
2013
- -2
015
2015
20
14
2013
20
12
1
2 3
W
zorz
ec
47,7
50
,6
50,0
42
,6
40,8
91
3 96
1 98
7 79
2 83
4
w
ysok
ie
1 M
uza
88
81
92
92
88
•
91
91
87
śr
edni
owys
okie
2 H
ubal
10
2 97
10
3 10
7 10
3 10
7 10
4 10
4 11
3 10
5
3 M
ilwa
98
98
93
102
92
99
101
94
102
91
4 M
odel
98
96
10
1 96
11
2 10
1 10
2 10
4 98
11
0
5 So
kolik
97
91
10
0
99
94
99
6 Tu
rnia
10
3 99
10
6 10
4 10
7 98
96
99
10
0 10
0
Licz
ba d
ośw
iadc
zeń
55
24
16
15
15
55
24
16
15
15
Kol
. 1: w
zorz
ec: 2
015
– śr
edni
a z
wię
kszośc
i odm
ian
ogól
nouż
ytko
wyc
h i p
aste
wny
ch, 2
014,
201
3, 2
012
– śr
edni
a od
mia
n
past
ewny
ch ś
redn
iow
ysok
ich
Kol
. 3: •
– b
rak
dany
ch
128
Tabe
la 5
G
roch
sie
wny
– o
dmia
ny p
aste
wne
. Waż
niej
sze
cech
y ro
lnic
zo-uży
tkow
e
Lp.
Odm
iana
W
ysok
ość
rośl
in
Wyl
egan
ie
Dłu
gość
okr
esu
od s
iew
u do
: Dłu
gość
fazy
kw
itnie
nia
Rów
no-
mie
rność
dojrz
ewan
ia
po
zakońc
zeni
u kw
itnie
nia
prze
d zb
iore
m
począt
ku
kwitn
ieni
a do
jrzał
ości
te
chni
czne
j
cm
skal
a 9º
lic
zba
dni
skal
a 9º
1
23
45
67
8
Śr
edni
a 94
7,
9 6,
1 66
10
7 15
7,
9
w
ysok
ie
1M
uza
115
8,6
6,9
70
111
18
7,3
śr
edni
owys
okie
2H
ubal
95
6,
7 5,
0 66
10
6 14
7,
9
3M
ilwa
80
8,1
6,3
64
104
15
8,3
4M
odel
92
8,
6 7,
5 64
10
6 15
8,
1
5S
okol
ik
88
7,8
5,4
67
107
13
7,9
6Tu
rnia
92
7,
7 5,
3 63
10
6 16
8,
0
Licz
ba
dośw
iadc
zeń
62
40
55
60
58
62
49
129
cd. t
abel
i 5
Lp.
Odm
iany
Poraże
nie
prze
z ch
orob
y M
asa
10
00
nasi
on
Zaw
artość
fu
zary
jne
wię
dnię
cie
zgor
zelo
wa
plam
istość
mąc
znia
k pr
awdz
iwy
mąc
znia
k rz
ekom
y bi
ałka
og
ólne
go
włó
kna
suro
weg
o sk
ala
9º
g %
s.m
.
1 9
10
11
12
13
14
15
Śr
edni
a 8,
0 7,
8 7,
9 8,
1 23
5 22
,1
5,9
w
ysok
ie
1 M
uza
8,1
7,9
7,9
8,3
209
21,5
5,
8
śr
edni
owys
okie
2 H
ubal
8,
0 7,
7 7,
7 7,
4 25
8 22
,8
5,7
3 M
ilwa
7,7
7,6
7,9
7,8
244
22,2
6,
2
4 M
odel
8,
1 7,
7 7,
7 8,
9 24
7 22
,6
5,7
5 So
kolik
8,
3 7,
8 8,
0 7,
8 22
5 22
,4
6,2
6 Tu
rnia
7,
9 7,
8 8,
0 8,
4 22
9 20
,9
5,9
Licz
ba
dośw
iadc
zeń
11
27
19
11
58
31
15
130
Łubin wąskolistny
Małe wymagania glebowo-wilgotnościowe łubinu wąskolistnego sprawiają, że może być wysiewany w wielu rejonach kraju. Jest gatun-kiem odpowiednim do uprawy na glebach średnich i dość lekkich, które w Polsce dominują. W roku 2015 odmiany łubinu wąskolistnego były reprodukowane na powierzchni blisko 7 tys. ha i w porównaniu do roku wcześniejszego powierzchnia ta wzrosła o prawie 100%. W po-równaniu do grochu siewnego, który w przeszłości wśród bobowatych, był uznawany za gatunek o największym znaczeniu gospodarczym, reprodukcja nasion kwalifikowanych była większa o 1,5 tys. ha. Nasio-na większości odmian wpisanych do Krajowego rejestru (KR) są co-rocznie namnażane, przy czym wskazać można odmiany dominujące w reprodukcji. Wśród odmian niesamokończących duży udział w re-produkcji miały niedawno zarejestrowana odmiana Tango, a także Zeus (od dawna w KR), a wśród odmian samokończących odmiana Regent. Utrzymywana jest też na pewnym poziomie reprodukcja od-mian o wysokiej zawartości alkaloidów (w ostatnich latach głównie Karo), gdyż są one szczególnie przydatne do zasiewów poplonowych na przyoranie, ponieważ nie są niszczone przez dziką zwierzynę. Reprodukcja wielu odmian, zwłaszcza tych najnowszych, pozwala pro-ducentowi na optymalny wybór odmiany adekwatnie do potrzeb. W ostat-nich latach obserwuje się duży postęp hodowlany. Nowo rejestrowane odmiany cechują się znaczącą poprawą cech gospodarczych, zwłasz-cza potencjału plonowania i cech jakościowych nasion, a także zdro-wotności. Jest to jedyny gatunek wśród bobowatych grubonasiennych, w którym liczba odmian zarejestrowanych w ostatnim dziesięcioleciu podwoiła się.
W KR są aktualnie 24 odmiany, różniące się pod względem wielu cech morfologicznych (typ wzrostu, barwa kwiatów, liści i nasion) oraz cech ważnych z punktu widzenia uprawy i wykorzystania (np. za-wartość alkaloidów, białka ogólnego, tłuszczu, włókna i inne). Po raz pierwszy mamy do czynienia z sytuacją, w której liczba odmian w KR tego gatunku jest większa niż u grochu siewnego. Większość stano-wią odmiany krajowe, a tylko jedna odmiana samokończąca, nie-termoneutralna Boruta pochodzi z zagranicy, ale jest zachowywana na terenie naszego kraju. Zdecydowana większość odmian (18) to formy o niskiej zawartości alkaloidów i niesamokończącym typie wzro-stu, różniące się potencjałem plonowania, jakością nasion oraz tem-
131
pem wzrostu roślin. Grupę o samokończącym typie wzrostu stanowią trzy odmiany (Boruta, Regent, Sonet). Ich zasadniczym walorem jest wczesne i równomierne dojrzewanie, mały udział roślin zielonych w ła-nie przed zbiorem oraz większa odporność na wyleganie. Mimo mniej-szego potencjału plonowania w porównaniu do form niesamokoń-czących, są cenione przez wielu rolników. W gatunku tym, jako jedy-nym wśród rodzimych gatunków łubinów, dostępne są też trzy formy o wysokiej zawartości alkaloidów.
Stan KR w okresie od opublikowania poprzedniego wydania LOO zwiększył się o cztery nowe odmiany pastewne, niesamokończące (Bolero, Jowisz, Koral i Tytan), pochodzące z dwóch różnych hodowli krajowych. W ostatnich kilku latach w doświadczeniach PDO nie badano odmiany Mirela o dużej zawartości alkaloidów (gorzka). Po-nadto od roku nie testuje się pozostałych odmian o wysokiej zawar-tości alkaloidów (Karo i Oskar), gdyż nie ma w tej grupie użytkowej ruchu odmianowego. Nie badano także odmiany o niskiej zawartości alkaloidów i niesamokończącym wzroście – Kadryl.
Wykaz odmian znajdujących się w KR podano w tabeli 1, a dane dotyczące najważniejszych cech rolniczo-użytkowych w tabelach 2 i 3.
Charakterystyka odmian łubinu wąskolistnego wpisanych do Krajowego rejestru w roku 2016
Bolero (d. WTD 2513)
Odmiana niesamokończąca, niskoalkaloidowa przydatna do upra-wy na nasiona paszowe.
Plon nasion i białka bardzo duży, stabilny w latach badań. Termin kwitnienia i termin dojrzewania roślin dość wczesny do
średniego. Okres kwitnienia średniej długości. Rośliny średnie do dość wysokich, w fazie początku kwitnienia nie wylegają. Wyleganie roślin w fazie końca kwitnienia i przed zbiorem średnie. Dość duża odpor-ność na na fuzaryjne więdnięcie. Dojrzewanie równomierne. Skłon-ność do pękania strąków i osypywania nasion mała.
Masa 1000 nasion bardzo duża. Zawartość białka ogólnego w na-sionach duża, tłuszczu surowego mała, włókna surowego bardzo ma-ła. Zawartość alkaloidów mała.
132
Odpowiednia do uprawy zwłaszcza na glebach kompleksu żyt-niego bardzo dobrego. Optymalna obsada roślin w uprawie na nasio-na około 100 szt./m2. Jowisz (d. PRH 224/13)
Odmiana niesamokończąca, niskoalkaloidowa przydatna do upra-wy na nasiona paszowe.
Plon nasion i białka bardzo duży. Termin kwitnienia roślin wczesny, termin dojrzewania roślin dość
wczesny. Okres kwitnienia średniej długości. Rośliny średnie do dość wysokich, w fazie początku kwitnienia nie wylegają. Wyleganie roślin w fazie końca kwitnienia i przed zbiorem bardzo małe. Dość duża od-porność na choroby pochodzenia grzybowego, szczególnie na fuza-ryjne więdnięcie. Dojrzewanie równomierne. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion mała.
Masa 1000 nasion średnia. Zawartość białka ogólnego w nasio-nach dość duża, tłuszczu surowego mała, włókna surowego bardzo mała. Zawartość alkaloidów bardzo mała.
Odpowiednia do uprawy zwłaszcza na glebach kompleksu żyt-niego bardzo dobrego. Optymalna obsada roślin w uprawie na nasio-na około 100 szt./m2. Koral (d. PRH 578/13)
Odmiana niesamokończąca, niskoalkaloidowa przydatna do upra-wy na nasiona paszowe.
Plon nasion i białka bardzo duży, stabilny w latach badań. Termin kwitnienia roślin dość wczesny do średniego, termin doj-
rzewania dość wczesny do średniego. Okres kwitnienia średniej dłu-gości. Rośliny dość wysokie, w fazie początku kwitnienia nie wylegają. Wyleganie roślin w fazie końca kwitnienia i przed zbiorem bardzo ma-łe. Duża odporność na choroby pochodzenia grzybowego, szczegól-nie na fuzaryjne więdnięcie. Dojrzewanie równomierne. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion mała.
Masa 1000 nasion średnia. Zawartość białka ogólnego w nasio-nach bardzo mała, tłuszczu surowego duża, włókna surowego dość duża. Zawartość alkaloidów dość mała.
Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksu żytniego bardzo dobrego. Optymalna obsada roślin w uprawie na nasiona około 100 szt./m2.
133
Tytan (d. PRH 146/13) Odmiana niesamokończąca, niskoalkaloidowa, przydatna do upra-
wy na nasiona paszowe. Plon nasion bardzo duży, stabilny w latach badań. Plon białka
bardzo duży. Termin kwitnienia roślin dość wczesny. Termin dojrzewania roślin
dość wczesny do średniego. Okres kwitnienia średniej długości. Ro-śliny dość wysokie, w fazie początku kwitnienia nie wylegają. Wylega-nie roślin w fazie końca kwitnienia bardzo małe, przed zbiorem małe.
Duża odporność na choroby pochodzenia grzybowego, szczegól-nie na fuzaryjne więdnięcie. Dojrzewanie równomierne. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion mała.
Masa 1000 nasion dość mała do średniej. Zawartość białka ogól-nego w nasionach dość mała, tłuszczu surowego mała, włókna suro-wego duża. Zawartość alkaloidów mała.
Odpowiednia do uprawy zwłaszcza na glebach kompleksu żyt-niego bardzo dobrego. Optymalna obsada roślin w uprawie na nasio-na około 100 szt./m2.
134
Tabe
la 1
Łu
bin
wąs
kolis
tny.
Wyk
az o
dmia
n za
reje
stro
wan
ych
Lp.
Odm
iany
R
okw
pisa
nia
do K
rajo
weg
o re
jest
ru
Zach
owując
y (n
umer
adr
esow
y)
Barw
a kw
iató
w
Udz
iał w
kw
alifi
kacj
i pol
owej
(%)
2015
20
14
2013
m
aks.
prz
ed
roki
em 2
013
12
34
5ni
esam
okoń
cząc
e w
ysok
oalk
aloi
dow
e1
*Kar
o20
011
nieb
10,6
11,9
11,6
14,3
2
Mire
lax/
1981
618
róż
33,3
3
*Osk
ar
2012
618
nieb
-b1,
92,
92,
60,
2 ni
esam
okoń
cząc
e ni
skoa
lkal
oido
we
4*B
ojar
2007
618
nieb
1,4
2,3
5,7
5*B
oler
o20
161
nieb
6
*Dal
bor
2011
618
nieb
9,1
13,0
9,6
4,2
7*G
raf
2004
618
jróż
3,8
1,1
3,0
13,4
8
*Her
os20
1161
8ni
eb-b
2,8
0,9
0,1
9
*Jow
isz
2016
618
nieb
10
*Kad
ryl
2010
1ni
eb3,
01,
30,
70,
1 11
*Kal
if20
0661
8b
1,1
2,0
8,5
13,8
12
*Kor
al20
1661
8róż
13
*Kur
ant
2014
1ni
eb0,
10,
0
14*L
azur
2015
618
nieb
0,3
15
*Nep
tun
2009
618
nieb
2,1
3,9
1,4
7,8
16*R
umba
2015
1b
0,1
17
*Sal
sa20
151
b0,
3
18*T
ango
2012
1b
21,1
5,4
0,7
0,6
19*T
ytan
2016
618
b
20*W
ars
2014
618
nieb
1,7
0,9
21
*Zeu
s20
0261
8bj
róż
12,7
18,0
16,1
24,7
sa
mok
ończąc
e ni
skoa
lkal
oido
we
22*B
orut
a20
0261
8b
2,9
4,4
6,0
5,5
23*R
egen
t20
0961
8ni
eb11
,612
,613
,69,
7 24
*Son
et19
991
nieb
8,7
14,3
19,9
42,9
P
owie
rzch
nia
zakw
alifi
kow
anyc
h pl
anta
cji n
asie
nnyc
h (ty
s. h
a)6,
923,
502,
5812
,35
Kol
. 1: *
– o
dmia
na c
hron
iona
kra
jow
ym lu
b w
spól
noto
wym
wyłąc
znym
pra
wem
hod
owcy
, x/ –
odm
iana
nie
bada
na w
lata
ch 2
012-
2015
K
ol. 4
: b –
biała
, bjróż
– ba
rdzo
jasn
oróż
owa,
jróż
– ja
snor
óżow
a, róż
– różo
wa,
nie
b –
nieb
iesk
a, n
ieb-
b –
nieb
iesk
obiała
; na
pods
taw
ie b
adań
OW
T K
ol. 5
: wg
dany
ch P
IOR
iN; w
lata
ch 2
013-
2015
kw
alifi
kacją
obję
to ró
wni
eż o
dmia
ny z
e W
spól
noto
weg
o ka
talo
gu o
dmia
n rośl
in ro
lnic
zych
(CC
A)
135
Tabe
la 2
Łu
bin
wąs
kolis
tny.
Plo
n na
sion
i bi
ałka
ogó
lneg
o od
mia
n (%
wzo
rca)
Lp.
Odm
iany
P
lon
nasi
on (d
t z h
a)Pl
on b
iałk
a og
ólne
go (k
g z
ha)
2013
-201
520
15
2014
2013
2012
2013
-201
520
1520
1420
1320
12
12
3W
zorz
ec31
,928
,1
35,0
32,5
31,2
844
719
941
871
845
nies
amok
ończąc
e w
ysok
oalk
aloi
dow
e1
Kar
o
102
9910
810
096
104
2O
skar
93
106
93
9411
195
ni
esam
okoń
cząc
e ni
skoa
lkal
oido
we
3B
ojar
90 8
0
9695
101
8677
9191
97
4B
oler
o13
1
115
132
116
5
Dal
bor
97
89
99
104
105
100
9110
310
610
6 6
Gra
f99
9
8
9610
3 92
10
210
399
105
98
7H
eros
105
98
10
4 11
2 10
5 10
498
104
111
102
8Jo
wis
z11
2
113
111
116
9
Kad
ryl
96
97
88
9799
92
10K
alif
103
103
97
108
107
9999
9410
310
3 11
Kor
al12
4 11
511
811
2
12K
uran
t10
1 10
1 10
010
210
410
110
098
105
106
13La
zur
103
100
107
102
9792
101
99
14N
eptu
n10
1 98
10
3 10
3 10
5 10
610
310
810
611
1 15
Rum
ba10
8 10
8 10
910
711
111
011
011
3
16S
alsa
103
101
100
107
104
102
102
107
17
Tang
o10
6 10
7 99
112
105
110
110
101
119
110
18
Tyta
n11
7 10
911
510
7
19W
ars
107
106
10
511
1 10
610
510
410
410
710
1 20
Zeus
98
93
10
210
0 10
5 99
9310
410
010
4 sa
mok
ończąc
e ni
skoa
lkal
oido
we
21B
orut
a97
9
5
9996
95
97
9799
95
93
22R
egen
t10
4 10
4
111
97
100
103
105
109
96
94
23S
onet
86
88
94
75
89
8184
9070
84
Li
czba
doś
wia
dczeń
3713
13
1111
3713
1311
11
‘ Kol
. 1:
wzo
rzec
– ś
redn
ia z
wsz
ystk
ich
lub
wię
kszośc
i odm
ian
zare
jest
row
anyc
h ni
skoa
lkal
oido
wyc
h ba
dany
ch
w
doś
wia
dcze
niac
h P
DO
dan
ego
roku
136
Tabe
la 3
Łu
bin
wąs
kolis
tny.
Waż
niej
sze
cech
y ro
lnic
zo-uży
tkow
e
Lp.
Odm
iany
Wys
o-kość
rośl
in
Wyl
egan
ie
Dłu
gość
okr
esu
od s
iew
u do
:Dłu
gość
fa
zy
kwitn
ieni
a
Rów
no-
mie
rność
dojrz
ewan
ia
Udz
iał r
oślin
zi
elon
ych
pr
zed
zbio
rem
je
dnof
azow
ym
poza
końc
zeni
u kw
itnie
nia
prze
d zb
iore
m
począt
ku
kwitn
ieni
a do
jrzał
ości
te
chni
czne
jcm
skal
a 9º
lic
zba
dni
skal
a 9º
%1
23
45
67
89
Śred
nia
657,
77,
762
111
188,
12,
7 ni
esam
okoń
cząc
e w
ysok
oalk
aloi
dow
e1
Kar
o68
8,3
8,3
6511
117
8,2
3,7
2O
skar
698,
08,
064
112
188,
02,
2 ni
esam
okoń
cząc
e ni
skoa
lkal
oido
we
3B
ojar
628,
38,
163
111
188,
22,
2 4
Bol
ero
666,
96,
962
111
178,
23,
3 5
Dal
bor
608,
28,
261
110
188,
42,
1 6
Gra
f66
7,2
7,5
6411
317
8,0
2,9
7H
eros
577,
97,
861
111
188,
31,
6 8
Jow
isz
648,
48,
260
110
178,
33,
8 9
Kad
ryl
717,
27,
364
113
187,
92,
4 10
Kal
if64
7,5
7,8
6311
319
7,6
4,9
11K
oral
678,
28,
264
113
188,
03,
9 12
Kur
ant
696,
97,
162
112
167,
73,
1 13
Lazu
r62
7,3
7,4
6110
917
8,3
2,2
14N
eptu
n62
6,9
6,9
5910
918
8,5
1,3
15R
umba
697,
47,
263
113
187,
74,
5 16
Sal
sa67
6,9
7,0
6311
119
8,4
1,1
17Ta
ngo
707,
47,
363
114
197,
55,
2 18
Tyta
n67
8,5
7,8
6311
219
8,1
2,9
19W
ars
648,
28,
263
112
178,
02,
9 20
Zeus
717,
67,
761
111
198,
31,
5 sa
mok
ończąc
e ni
skoa
lkal
oido
we
21B
orut
a66
7,4
7,7
6411
119
8,3
3,0
22R
egen
t62
7,8
8,0
6010
918
8,4
1,8
23S
onet
607,
77,
860
105
178,
90,
3 Li
czba
doś
wia
dczeń
3910
1739
3638
2519
137
cd. t
abel
i 3
Lp.
Odm
iany
Por
ażen
ie p
rzez
cho
roby
M
asa
10
00
nasi
on
Zaw
artość
fuza
rioza
an
trakn
oza
biał
ka
ogól
nego
włó
kna
suro
weg
o al
kalo
idów
tłu
szcz
u su
row
ego
term
in II
te
rmin
III
skal
a 9º
g
% s
.m
1 10
11
12
13
14
15
16
17
Śr
edni
a7,
78,
5 8,
115
231
,015
,50,
018
6,9
nies
amok
ończąc
e w
ysok
oalk
aloi
dow
e1
Kar
o7,
28,
5 7,
618
030
,316
,01,
166
6,7
2O
skar
7,7
8,5
7,6
144
31,9
15,9
0,95
77,
0 ni
esam
okoń
cząc
e ni
skoa
lkal
oido
we
3B
ojar
7,7
8,3
7,9
161
29,7
15,8
0,01
47,
2 4
Bol
ero
7,8
8,3
8,0
178
31,2
14,8
0,01
76,
5 5
Dal
bor
7,4
8,8
8,3
135
31,9
14,7
0,01
76,
8 6
Gra
f8,
18,
3 7,
613
632
,115
,90,
018
6,8
7H
eros
7,5
8,7
8,2
125
31,1
15,6
0,01
86,
5 8
Jow
isz
7,6
8,5
8,3
162
31,3
14,5
0,01
06,
5 9
Kad
ryl
8,0
8,3
8,0
146
31,7
15,8
0,02
06,
7 10
Kal
if8,
08,
5 8,
214
930
,015
,90,
017
7,3
11K
oral
8,1
8,6
8,3
164
30,0
16,0
0,02
37,
2 12
Kur
ant
7,5
8,3
8,0
162
31,1
15,5
0,02
16,
8 13
Lazu
r7,
68,
6 8,
415
229
,515
,50,
012
7,4
14N
eptu
n7,
28,
1 7,
915
432
,514
,60,
016
7,0
15R
umba
8,0
8,4
8,2
156
32,0
15,3
0,03
06,
9 16
Sal
sa7,
28,
3 8,
114
231
,515
,10,
018
6,9
17Ta
ngo
7,9
8,6
8,4
162
32,3
15,8
0,02
66,
9 18
Tyta
n8,
38,
4 8,
115
730
,416
,30,
015
6,5
19W
ars
7,7
8,4
8,2
147
30,4
15,7
0,01
36,
8 20
Zeus
7,5
8,7
8,5
148
31,3
15,1
0,01
67,
4 sa
mok
ończąc
e ni
skoa
lkal
oido
we
21B
orut
a8,
08,
5 8,
114
231
,315
,60,
019
6,9
22R
egen
t8,
18,
6 8,
414
230
,915
,40,
012
7,2
23S
onet
6,8
8,6
8,4
148
29,4
15,9
0,02
26,
7 Li
czba
doś
wia
dczeń
139
1037
3215
1521
K
ol. 1
1: o
bser
wac
ję p
rzep
row
adzo
no w
fazi
e za
wią
zany
ch s
trąkó
w n
a pę
dzie
głó
wny
m
Kol
. 12:
obs
erw
ację
prz
epro
wad
zono
w fa
zie
dojrz
ewan
ia s
trąkó
w n
a pę
dzie
głó
wny
m
Kol
. 16:
śre
dnia
z o
dmia
n ni
skoa
lkal
oido
wyc
h
138
Łubin żółty
Łubin żółty jest typową rośliną gleb lekkich i bardzo lekkich. Dobór gatunków do uprawy na takich stanowiskach jest bardzo ogra-niczony, dlatego możliwość wprowadzenia łubinu żółtego do zmiano-wania zapewnia utrzymanie produktywności pól i pozwala na poprawę warunków mało urodzajnego stanowiska dla roślin następczych. Pod względem potencjału plonowania ustępuje on łubinowi wąskolistnemu, ale znacznie lepiej toleruje słabsze gleby. W roku 2015 odmiany łubinu żółtego reprodukowano na areale prawie 3,0 tys. ha, czyli o 1 tys. ha większym niż w roku 2014.
Hodowla odmian tego gatunku w porównaniu do łubinu wąsko-listnego jest trudniejsza, stąd też jest mniej zgłoszeń i rejestruje się mniej odmian. Przez ostatnie dziesięć lat liczba odmian w KR utrzymy-wała się na podobnym poziomie, choć również w tym gatunku odnoto-wano postęp hodowlany. Nowe odmiany charakteryzuje dobra plen-ność i wczesność, a więc są mało wrażliwe na opóźnienie terminu sie-wu. Należy jednak pamiętać, że potencjał plonotwórczy łubinu żółtego jest ograniczony, gdyż sieje się go na słabych glebach; ale za to do wzrostu starcza mu stanowisko takie, na którym dobór gatunków do siewu bywa trudny. Łubin żółty w porównaniu do łubinu wąskolistnego cechuje się większą podatnością na antraknozę – groźną chorobę pojawiającą się w fazie kwitnienia roślin. Dotychczas nie znaleziono genetycznego źródła odporności roślin na tę chorobę.
Krajowy rejestr obejmuje osiem polskich odmian, w tym dwie sa-mokończące wegetację – Taper i Perkoz. Wszystkie odmiany cechują się niską zawartością alkaloidów w nasionach. Podobnie jak w latach wcześniejszych, największy procentowy udział w reprodukcji, utrzymu-jący się od wielu lat, miała niesamokończąca odmiana Mister, choć coraz większe znaczenie na rynku nasion ma niedawno rejestrowana odmiana Baryt. Stan KR w okresie od opublikowania poprzedniego wydania LOO nie zmienił się. W ostatnich czterech latach nie badano najpóźniej dojrzewającej odmiany niesamokończącej Parys.
Wykaz odmian znajdujących się w KR zamieszczono w tabeli 1, a dane dotyczące najważniejszych cech rolniczo-użytkowych w tabe-lach 2 i 3.
139
Tabe
la 1
Łu
bin żółty
. Wyk
az o
dmia
n za
reje
stro
wan
ych
Lp.
Odm
iany
Rok
w
pisa
nia
do
Kra
jow
ego
reje
stru
Zach
owu jąc
y (n
umer
ad
reso
wy)
Term
in
twor
zeni
a pę
du
głów
nego
Barw
a U
dział w
kw
alifi
kacj
i pol
owej
(%)
kwia
tów
na
sion
20
15
2014
20
13
mak
s.
prze
d
roki
em
2013
1 2
3 4
5 6
7
ni
esam
okoń
cząc
e 1
*Bar
yt
20
11
1 •
pżół
•
25,1
14
,3
10,2
0,
9 2
*Bur
szty
n
2014
1
• pż
ół
• 0,
5 0,
1
3
*Duk
at
20
06
1 w
cz
pżół
bc
z
0,
7 12
,3
4 *L
ord
20
06
618
śr-p
óź
pżół
bc
z 4,
0 2,
4 2,
8 6,
9 5
*Mis
ter
20
03
1 w
cz
pżół
bc
z 59
,1
70,4
64
,2
77,5
6
Pary
s x/
GR
1988
61
8 póź
pżół
bc
z 1,
6 0,
1 4,
3 29
,2
sa
mok
ończąc
e 7
*Per
koz
20
08
618
wcz
pż
ół
b 6,
7 6,
5 7,
7 5,
2 8
*Tap
er
20
02
1 bw
cz-w
cz
pżół
b
1,6
5,9
8,0
11,0
Pow
ierz
chni
a za
kwal
ifiko
wan
ych
plan
tacj
i nas
ienn
ych
(tys.
ha)
3,
04
1,85
1,
61
30,9
4 K
ol. 1
: * –
odm
iana
chr
onio
na k
rajo
wym
lub
wsp
ólno
tow
ym w
yłąc
znym
pra
wem
hod
owcy
, GR
– o
dmia
na z
dom
inując
ym
udz
iałe
m a
lkal
oidu
gra
min
a, x/
– o
dmia
na n
ieba
dana
w la
tach
201
2-20
15
Kol
. 4: b
wcz
– b
ardz
o w
czes
ny, w
cz –
wcz
esny
, póź
– p
óźny
, śr-p
óź. –
śre
dnio
późn
y; n
a po
dsta
wie
bad
ań O
WT
Kol
. 5 i
6: pżół –
pom
arań
czow
o-żółta
, bcz
– b
iało
-cza
rna,
b –
biała
, „•”
– b
rak
dany
ch; n
a po
dsta
wie
bad
ań O
WT
Kol
. 7: w
g da
nych
PIO
RiN
w ro
ku 2
015
kwal
ifika
cją
obję
to ró
wni
eż o
dmia
ny z
e W
spól
noto
weg
o ka
talo
gu o
dmia
n rośl
in
ro
lnic
zych
(CC
A)
140
Tabe
la 2
Łu
bin żółty
. Plo
n na
sion
i bi
ałka
ogó
lneg
o od
mia
n (%
wzo
rca)
Lp.
Odm
iany
P
lon
nasi
on (d
t z h
a)
Plo
n bi
ałka
ogó
lneg
o (k
g z
ha)
2013
- -2
015
2015
20
14
2013
20
12
2013
- -2
015
2015
20
14
2013
20
12
1
2 3
W
zorz
ec
20,4
18
,7
21,8
20
,7
20,4
73
8 68
8 79
2 73
3 70
6
ni
esam
okoń
cząc
e
1 Ba
ryt
107
105
110
107
105
110
106
112
112
108
2 B
ursz
tyn
106
106
106
107
105
112
110
112
115
112
3 D
ukat
10
2 10
8 10
8
10
3 10
6 10
9
4 Lo
rd
96
101
93
95
105
99
102
96
99
107
5 M
iste
r 10
2 94
10
3 10
8 10
6 10
2 95
10
3 10
8 10
8
sa
mok
ończąc
e
6 Pe
rkoz
95
10
1 95
90
92
90
96
88
86
86
7 Ta
per
92
93
91
91
87
89
91
87
88
85
Licz
ba d
ośw
iadc
zeń
38
15
15
8 11
38
15
15
8
11
Kol
. 1: w
zorz
ec: ś
redn
ia z
wsz
ystk
ich
odm
ian
bada
nych
w d
ośw
iadc
zeni
ach
PD
O w
dan
ym ro
ku; G
R –
odm
iana
z d
omin
ując
ym
ud
ział
em a
lkal
oidu
gra
min
a
141
Tabe
la 3
Łu
bin żółty
. Waż
niej
sze
cech
y ro
lnic
zo-uży
tkow
e
Lp.
Odm
iany
W
ysok
ość
rośl
in
Wyl
egan
ie
Dłu
gość
okr
esu
od s
iew
u do
:Dłu
gość
fa
zy
kwitn
ieni
a
Rów
no-
mie
rność
dojrz
ewan
ia
Udz
iał r
oślin
zi
elon
ych
prze
d zb
iore
m
jedn
ofaz
owym
po z
akoń
-cz
eniu
kw
itnie
nia
prze
d zb
iore
m
począt
ku
kwitn
ieni
a do
jrzał
ości
te
chni
czne
j
cm
skal
a 9º
lic
zba
dni
skal
a 9º
%
1 2
3 4
5 6
7 8
9
Śr
edni
a 70
7,
7 7,
3 68
11
4 19
8,
1 5,
9
ni
esam
okoń
cząc
e
1 Ba
ryt
69
8,0
7,5
68
115
21
7,9
8,4
2 B
ursz
tyn
71
7,1
7,6
69
115
21
7,7
8,4
3 D
ukat
71
7,
1 6,
7 69
11
5 20
7,
9 7,
3
4 Lo
rd
70
8,1
7,5
69
116
21
7,7
10,1
5 M
iste
r 70
8,
3 7,
8 68
11
5 20
8,
1 5,
6
sa
mok
ończąc
e
6 P
erko
z 74
7,
0 6,
5 67
11
1 13
8,
6 0,
7
7 Ta
per
68
8,2
7,7
65
109
14
8,8
0,5
Licz
ba
dośw
iadc
zeń
42
20
24
40
38
44
27
18
142
cd. t
abel
i 3
Lp.
Odm
iany
Por
ażen
ie p
rzez
cho
roby
M
asa
1000
na
sion
Zaw
artość
fuza
rioza
an
trakn
oza
biał
ka
ogól
nego
włó
kna
suro
weg
otłu
szcz
u su
row
ego
alka
loid
ów
II te
rmin
III
term
in
skal
a 9º
g
% s
.m.
1
10
11
12
13
14
15
16
17
Śr
edni
a 8,
3 8,
1 7,
5 13
2 42
,7
16,1
6,
2 0,
015
ni
esam
okoń
cząc
e
1 Ba
ryt
8,4
8,2
7,7
128
43,7
16
,1
5,8
0,01
3
2 B
ursz
tyn
8,3
8,1
7,5
130
45,1
16
,3
5,6
0,01
7
3 D
ukat
8,
2 8,
1 7,
5 13
1 42
,4
15,7
6,
3 0,
018
4 Lo
rd
8,3
7,6
6,9
127
43,6
16
,2
5,8
0,01
2
5 M
iste
r 8,
2 8,
4 7,
7 13
6 42
,7
16,2
6,
1 0,
014
sa
mok
ończąc
e
6 P
erko
z 8,
4 7,
8 7,
2 13
8 40
,2
16,6
7,
3 0,
014
7 Ta
per
8,4
8,4
7,8
131
41,3
15
,6
6,2
0,02
0
Licz
ba
dośw
iadc
zeń
8 20
26
40
27
15
21
15
K
ol. 1
1: o
bser
wac
ję p
rzep
row
adzo
no w
fazi
e za
wią
zany
ch s
trąkó
w n
a pę
dzie
głó
wny
m
Kol
. 12:
obs
erw
ację
prz
epro
wad
zono
w fa
zie
dojrz
ewan
ia s
trąkó
w n
a pę
dzie
głó
wny
m
143
Soja
Jest to nierodzimy gatunek wśród roślin bobowatych grubona-siennych, zaliczany do oleistych i w ten sposób użytkowany na świe-cie, a śruta poekstrakcyjna wykorzystywana jako produkt białkowy. Mimo, że do niedawna reprodukcja nasion i uprawa soi w Polsce wła-ściwie nie istniała, w ostatnich kilku latach obserwuje się wzrost zain-teresowania tym gatunkiem. Pierwsze oznaki ożywienia i próby upra-wy pojawiły się w 2010 roku. Nastąpił dynamiczny wzrost areału kwali-fikacji i liczby odmian reprodukowanych w kraju, choć pochodzących głównie z CCA. Z roku na rok zwiększa się liczba odmian zgłaszanych do badań urzędowych (rys. 1). W sezonie wegetacyjnym 2016 w ra-mach badań urzędowych testowanych jest 13 nowych odmian, poza wcześniej zarejestrowanymi i z CCA. Duże znaczenie ma poszerzanie doboru odmian, których rodowód jest związany z hodowlą w naszym kraju, bądź są zaaklimatyzowane do warunków przyrodniczych Polski. Dzięki temu zwiększa się dostępność nasion soi na polskim rynku. Uprawa odmian z CCA wymaga szczególnego rozpoznania ich wła-ściwości, przede wszystkim terminu osiągnięcia dojrzałości żniwnej, bądź też reakcji na okresy długotrwałej suszy.
Począwszy od roku 2010 obserwuje się skokowy wzrost po-wierzchni zasiewów plantacji objętych kwalifikacją polową. W roku 2014 wynosiła ona prawie 2 tys. ha, a w roku 2015 – już ponad 4 tys. ha, natomiast zaledwie kilka lat temu (2009 rok) plantacji nasiennych prawie nie było (2 ha). W roku 2015 reprodukowano 18 odmian soi, z których większość (72%) pochodziła z CCA.
W opracowaniu zamieszczono wyniki badań sześciu odmian za-rejestrowanych w Polsce. Jedną z nich, zagraniczną średniowczesną odmianę Abelina wpisano do KR na początku roku 2016.
Wykaz odmian znajdujących się w KR podano w tabeli 1, a dane dotyczące najważniejszych cech rolniczo-użytkowych w tabelach 2 i 3.
144
Rys. 1. Liczba odmian soi w badaniach urzędowych w Polsce w latach 2010-2016
Charakterystyka odmiany soi wpisanej do Krajowego rejestru w roku 2016
Abelina (d. SJ1022_1197)
Odmiana średniowczesna. Plon nasion i białka duży, stabilny w latach badań. Termin kwitnienia roślin średni, okres kwitnienia długi. Początek
dojrzewania i dojrzałość techniczna średniowczesna. Rośliny wysokie, najniższe strąki osadzone dość wysoko. Wyleganie w fazie początku kwitnienia nie występuje, w końcu kwitnienia bardzo małe, przed zbiorem dość małe. Odporność na bakteryjną ospowatość powyżej średniej. Dojrzewanie równomierne. Skłonność do pękania strąków dość mała.
Masa 1000 nasion średnia. Zawartość białka ogólnego w nasio-nach średnia, tłuszczu surowego bardzo duża, włókna surowego dość mała.
Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksów pszennych i żyt-niego bardzo dobrego. Optymalna obsada roślin około 70-80 szt./m2.
145
Tabela 1 Soja. Wykaz odmian zarejestrowanych
Lp. Odmiana
Rok wpisania
do Krajowego
rejestru
Zachowu-jący/
reprezentant(numer
adresowy)
Typ odmiany
Barwa znaczka
Udział w kwalifikacji polowej (%)
2015 2014 2013 maks. przed rokiem 2013
1 2 3 4 5 6
1 *Abelina 2016 428 św cz 2,9
2 Aldana 1992 611 w c-br 0,3 0,2 2,4 100,0
3 *Aligator 2015 965 bp c-br 1,0
4 Augusta 2002 17 bw c-br 1,0 0,3 1,3 50,0
5 *Madlen 2015 966 p j-br 6,3
6 *Mavka 2013 966 śp żół 25,8 36,7 26,2 1,5
Powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasiennych (tys. ha) 4,07 1,98 0,60 0,46
Kol. 1: * – odmiana chroniona krajowym lub wspólnotowym wyłącznym prawem hodowcy Kol. 4: bp – bardzo późna, bw – bardzo wczesna, p – późna, śp – średniopóźna,
św – średniowczesna, w – wczesna Kol. 5: barwa znaczka: żół – żółta, c-br – ciemnobrązowa, cz – prawie czarna,
j-br – jasnobrązowa; na podstawie badań OWT Kol. 6: wg danych PIORiN; w latach 2013-2015 kwalifikacją objęto również odmiany ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA)
146
Tabe
la 2
So
ja. P
lon
nasi
on i
biał
ka o
góln
ego
odm
ian
(% w
zorc
a)
Lp.
Odm
iana
P
lon
nasi
on (d
t z h
a)
Plo
n bi
ałka
ogó
lneg
o (k
g z
ha)
2013
- -2
015
2015
20
14
2013
20
12
2013
- -2
015
2015
20
14
2013
20
12
1
2 3
W
zorz
ec
25,8
19
,3
31,2
26
,8
27,1
77
7 64
9 94
0 74
3 73
9
1 Ab
elin
a
109
112
10
8 11
1
2 Al
dana
96
93
97
97
11
0 97
92
99
99
10
9
3 Al
igat
or
115
104
121
121
11
5 10
2 12
1 12
3
4 A
ugus
ta
89
88
87
91
90
89
88
88
92
91
5 M
adle
n 99
94
99
10
4
101
95
98
109
6 M
avka
10
8 10
9 10
3 11
1 11
1 10
5 10
5 10
1 10
9 11
0
Licz
ba d
ośw
iadc
zeń
44
14
16
14
8 44
14
16
14
8
Kol
. 1: w
zorz
ec: 2
015
– w
ięks
zość
odm
ian
zare
jest
row
anyc
h; 2
014
– A
ldan
a, M
avka
; 201
3 –
Ald
ana,
Aug
usta
, Mav
ka,
201
2 –
Ald
ana,
Aug
usta
147
Tabe
la 3
So
ja. W
ażni
ejsz
e ce
chy
roln
iczo
-uży
tkow
e od
mia
n
Lp.
Odm
iana
Wys
okość
W
yleg
anie
Dłu
gość
okr
esu
od s
iew
u do
: Dłu
gość
fa
zy
kwitn
ieni
a
Rów
no-
mie
rność
dojrz
ewan
ia
rośl
in
osad
zeni
a na
jniż
szyc
h st
rąkó
w
po
zakońc
zeni
u kw
itnie
nia
prze
d zb
iore
m
począt
ku
kwitn
ieni
ado
jrzał
ości
te
chni
czne
jdo
jrzał
ości
żn
iwne
j
cm
skal
a 9º
lic
zba
dni
skal
a 9º
1 2
3 4
5 6
7 8
9 10
Śr
edni
a 81
10
,9
8,0
7,4
60
127
133
26
7,9
1 Ab
elin
a 89
11
,8
8,0
7,4
57
125
132
29
7,9
2 Al
dana
73
8,
9 8,
4 8,
1 59
12
2 12
7 23
8,
1
3 Al
igat
or
81
11,6
8,
7 8,
2 59
13
3 13
8 26
7,
7
4 Au
gust
a 74
10
,0
7,0
6,6
60
121
126
25
8,1
5 M
adle
n 73
11
,0
7,6
6,3
64
130
137
23
7,4
6 M
avka
93
12
,1
8,0
7,5
61
129
136
28
7,9
Licz
ba
dośw
iadc
zeń
44
43
14
26
41
40
25
39
30
148
cd. t
abel
i 3
Lp.
Odm
iana
Licz
ba liśc
i poz
ostały
ch
na rośl
inac
h:
Bak
tery
jna
ospo
wat
ość
Pęka
nie
strą
ków
Mas
a
1000
na
sion
Zaw
artość
biał
ka
ogól
nego
włó
kna
suro
weg
o tłu
szcz
u su
row
ego
w p
oczą
tku
dojrz
ewan
ia
prze
d
zbio
rem
%
sk
ala
9º
g %
s.m
.
1 11
12
13
14
15
16
17
18
Śr
edni
a 54
4,
8 8,
2 8,
5 16
6 35
,9
8,4
23,5
1
Abel
ina
56
3,4
7,9
8,0
159
35,5
8,
4 24
,8
2 Al
dana
40
1,
5 8,
0 8,
8 17
3 36
,3
9,0
23,9
3
Alig
ator
65
6,
4 8,
6 8,
9 18
3 35
,9
8,3
24,2
4
Aug
usta
41
2,
0 7,
7 7,
6 13
5 36
,2
8,2
22,9
5
Mad
len
64
9,8
8,5
8,8
166
36,5
8,
0 21
,2
6 M
avka
57
5,
7 8,
3 8,
9 17
8 35
,1
8,4
24,2
Licz
ba
dośw
iadc
zeń
33
20
11
20
41
27
19
22
149
Wyka siewna
Gatunek ten jest uprawiany bądź w mieszankach z przeznacze-niem na zielonkę, podobnie jak wyka kosmata, bądź w czystym siewie lub mieszankach na nasiona paszowe. Sposób wysiewu w mieszance z innym gatunkiem stanowiącym podporę, pozwala na ograniczenie wylegania roślin. Wyka siewna ma wiotką łodygę, dlatego to nieko-rzystne zjawisko występuje bardzo często. Innym sposobem ograni-czenia podatności roślin na wyleganie jest hodowla odmian o samo-kończącym typie wzrostu. Wśród pięciu zarejestrowanych dwie z nich charakteryzują się takim typem wzrostu. Odmiana Ina cechuje się podwyższoną zawartością związków cyjanogennych w nasionach, a dru-ga nowo zarejestrowana Greta ma tych związków wyraźnie mniej. Pozostałe trzy formy są niesamokończące. W gatunku tym przez wiele lat nie realizowano doświadczeń PDO, gdyż brakowało zgłoszeń no-wych odmian. Obecnie w związku z wpisaniem nowej odmiany do KR wszystkie są badane w doświadczeniach porejestrowych.
Wykaz odmian znajdujących się w KR zamieszczono w tabeli 1, a dane dotyczące najważniejszych cech rolniczo-użytkowych w tabe-lach 2 i 3.
Charakterystyka odmiany wyki siewnej
wpisanej do Krajowego rejestru w roku 2016
Greta (d. DS111W) Odmiana samokończąca, o niskiej zawartości związków cyjano-
gennych. Plon nasion i białka bardzo duży, stabilny w latach badań. Termin kwitnienia dość wczesny, dojrzewania wczesny, okres
kwitnienia dość krótki. Rośliny dość niskie. Odporność na wyleganie w początku kwitnienia dość mała do średniej, w końcu kwitnienia średnia, a przed zbiorem bardzo mała do małej. Dość odporna na zgorzelową plamistość i mączniaka prawdziwego, średnio odporna na rdzę. Dojrzewa równomiernie. Skłonność do pękania strąków i osypy-wania nasion mała. Masa 1000 nasion średnia do dość dużej. Zawar-tość białka ogólnego w nasionach dość duża, włókna surowego śred-nia. Zawartość glukozydów cyjanogennych mała do bardzo małej.
Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksów pszennych. Optymalna obsada roślin około 200 szt./m2.
150
Tabela 1 Wyka siewna. Wykaz odmian zarejestrowanych
Lp. Odmiana
Rok wpisania
do Krajowego rejestru
Zachowujący(numer
adresowy) Typ
wzrostu Barwa nasion
Udział w kwalifikacji polowej (%)
2015 2014 2013
1 2 3 4 5 6
1 *Greta 2016 153 sk sz-ziel 2 Hanka 2001 1102 nk sz-brąz 65,1 83,5 68,7 3 *Ina 1996 153 sk/cy b 0,8 0,4 1,5 4 Jaga 1972 153 nk sz-brąz 23,6 15,6 11,5 5 Kwarta 1986 153 nk sz-brąz 3,8 0,5 12,1
Powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasiennych (tys. ha) 1,55 0,71 0,34
Kol. 1: *- odmiana chroniona krajowym lub wspólnotowym wyłącznym prawem hodowcy Kol. 4: nk – niesamokończący, sk – samokończący, cy – wysoka zawartość związków
cyjanogennych; na podstawie badań OWT Kol. 5: b – biała, sz-brąz – szarobrązowa, sz-ziel – szarozielona; na podstawie badań OWT Kol. 6: wg danych PIORiN; w latach 2013 i 2015 kwalifikacją objęto również odmiany ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA) Tabela 2 Wyka siewna. Plon nasion i białka ogólnego odmian (% wzorca)
Lp. Odmiana Plon nasion (dt z ha) Plon białka ogólnego (kg z ha)
2014-2015 2015 2014 2014-
2015 2015 2014 1 2 3
Wzorzec 42,1 44,1 40,1 1109 1160 1058 niesamokończące 1 Hanka 88 89 86 91 92 89 2 Jaga 102 97 106 101 96 105 3 Kwarta 105 106 103 103 103 103 samokończące 4 Greta 111 110 112 114 113 115 5 Ina 106 107 105 106 108 103 Liczba doświadczeń 7 3 4 7 3 4
Kol. 1: wzorzec: odmiany zarejestrowane;
151
Tabe
la 3
W
yka
siew
na. W
ażni
ejsz
e ce
chy
roln
iczo
-uży
tkow
e od
mia
n
Lp.
Odm
iana
Zaw
artość
W
ysok
ość
rośl
in
Mas
a
1000
na
sion
Dłu
gość
okr
esu
od s
iew
u do
Dłu
gość
fa
zy
kwitn
ieni
a
Udz
iał
rośl
in
ziel
onyc
h
biał
ka
ogól
nego
włó
kna
suro
weg
o
gluk
ozyd
ów
cyja
noge
-nn
ych
począt
ku
kwitn
ieni
a do
jrzał
ości
te
chni
czne
j
% s
.m.
mg%
s.m
. cm
g
liczb
a dn
i %
1 2
3 4
5 6
7 8
9 10
Śr
edni
a 31
,2
4,8
3,3
118
59
76
123
24
4,3
ni
esam
okoń
cząc
e
1 H
anka
32
,0
4,7
4,3
127
57
78
125
26
5,4
2 Ja
ga
30,8
4,
9 3,
7 13
0 60
77
12
4 26
5,
3 3
Kw
arta
30
,6
4,9
2,7
125
57
77
125
26
6,2
sa
mok
ończąc
e
4 G
reta
31
,9
4,7
2,6
102
64
75
121
22
4,8
5 In
a
30,9
4,
6 9,
3 10
5 58
73
11
9 22
0,
0 Li
czba
dośw
iadc
zeń
7 7
6 8
8 8
8 8
3 K
ol. 4
: śre
dnia
z p
omin
ięci
em o
dmia
ny o
wys
okie
j zaw
artośc
i glu
kozy
dów
cyj
anog
enny
ch
152
cd. t
abel
i 3
Lp.
Odm
iana
Wyl
egan
ie
Rów
no-
mie
rność
dojrz
ewan
ia
Pęka
nie
strą
ków
Cho
roby
w p
oczą
tku
kwitn
ieni
a po
za
końc
zeni
u kw
itnie
nia
prze
d
zbio
rem
zg
orze
low
a pl
amis
tość
mąc
znia
k pr
awdz
iwy
rdza
skal
a 9º
1 11
12
13
14
15
16
17
18
Śr
edni
a 6,
5 4,
9 1,
8 8,
3 7,
2 7,
7 8,
2 6,
8
nies
amok
ończąc
e 1
Han
ka
6,5
5,3
2,0
8,3
7,3
8,2
8,3
7,5
2 Ja
ga
6,4
5,0
1,9
8,2
7,5
7,9
8,5
7,8
3 K
war
ta
6,6
5,1
1,8
8,2
7,6
8,3
8,4
8,0
sa
mok
ończąc
e 4
Gre
ta
6,7
4,7
2,0
8,0
7,0
7,8
8,0
5,5
5 In
a
6,4
4,2
1,5
8,9
6,4
6,4
8,0
5,2
Licz
ba
dośw
iadc
zeń
7 8
5 6
4 3
2 1
153
WIECHLINOWATE. WSTĘP
Znaczenie roślin pastewnych, w tym wiechlinowatych, w bilansie paszowym jest duże i niekwestionowane, a powierzchnia uprawy wskazuje na szerokie ich wykorzystanie. Łąki i pastwiska stanowią około 9,9% całej powierzchni naszego kraju. Według danych GUS w strukturze użytków rolnych, użytki zielone zajmują 21,3% ich obsza-ru. Powierzchnia łąk trwałych wynosiła 2658,1 tys. ha i w porównaniu do roku 2014 była większa o 24,1 tys. ha. Areał pastwisk trwałych wynosił 434,7 tys. ha i w porównaniu do roku 2014 zmalał o 50,3 tys. ha. Począwszy od roku 2010 powierzchnia trwałych użytków zielonych corocznie nieznacznie maleje (rys. 1).
Rys. 1. Powierzchnia trwałych użytków zielonych w latach 2010-2015
W roku 2015 areał uprawy na kwalifikowane nasiona odmian traw w Polsce był większy o 12% w porównaniu do roku 2014 i wynosił 14908 ha. Wzrost areału upraw na nasiona odnotowano w następują-cych gatunkach: życicy trwałej o 604 ha, kostrzewie czerwonej o 472 ha, życicy mieszańcowej o 272 ha, życicy westerwoldzkiej o 213 ha, kup-kówce pospolitej o 102 ha. Mało nasion kwalifikowanych odmian wy-produkowano w obrębie wiechliny łąkowej, festulolium, kostrzewy trzcinowej. Natomiast podobnie jak w latach ubiegłych, największą część upraw nasiennych stanowiły odmiany życicy trwałej, życicy wielokwiatowej, kostrzewy czerwonej (rys. 2).
154
Rys. 2. Zakwalifikowana powierzchnia uprawy odmian traw na nasiona w 2015 r. wg PIORiN
Kostrzewa łąkowa
Kostrzewa łąkowa (Festuca pratensis Huds.) należy do najwarto-ściowszych gatunków traw, chociaż średnio trwałych. Na zmniejszenie jej trwałości w runi wpływa przede wszystkim wysoka temperatura powietrza i niewielka tolerancja roślin na suszę. Jest też gatunkiem porażanym przez choroby (najczęściej przez mączniaka prawdziwego i bakteryjne więdnięcie traw), co znacznie osłabia trwałość. Do pełni rozwoju wymaga gleb żyznych, średnio zwięzłych i umiarkowanie wilgotnych. Wobec małej konkurencyjności łatwo ulega zachwaszcze-niu. Toleruje niskie koszenie, jak i wypasanie, stanowiąc cenny kom-ponent prawie każdej mieszanki do zakładania łąk i pastwisk. Zielonka charakteryzuje się bardzo wartościowym składem chemicznym, wy-różnia się wysoką koncentracją cukrów rozpuszczalnych w wodzie i białka. Zbierana zbyt późno może jednak zawierać związki decydują-ce o obniżeniu strawności paszy, tj. ligniny, celulozę i hemicelulozy oraz glukozydy cyjanogenne. Wyhodowane nowe odmiany są często stosowane w mieszankach z bobowatymi drobnonasiennymi w krótko-
155
trwałej uprawie polowej. Obecnie w Krajowym rejestrze znajduje się 16 odmian kostrzewy łąkowej. W porównaniu do roku 2008 po-wierzchnia upraw nasiennych kostrzewy łąkowej w roku 2015 zmalała o 38%. Największy areał uprawy na nasiona zajmuje od kilku lat od-miana Pasja (32-34%). W ostatnim roku na dużej powierzchni repro-dukowano też odmianę Wanda (46%).
W 2016 roku do Krajowego rejestru wpisano polską odmianę – Kaskada, skreślono natomiast jedną odmianę zagraniczną.
Charakterystyka odmiany kostrzewy łąkowej wpisanej do Krajowego rejestru w roku 2016
Kaskada Odmiana pastewna, diploidalna, o średniowczesnym terminie kło-
szenia się roślin. Plenność bardzo dobra w obu latach użytkowania, zwłaszcza pierw-szym pokosie. Zimotrwałość dobra, szybkie tempo odrastania roślin po zbiorze kolejnych pokosów. Duża odporność na wyleganie roślin.
Przeznaczona do użytkowania kośnego polowego. Zachowujący: 321 Tymotka łąkowa
Tymotka łąkowa (Phleum pratense L.) jest gatunkiem trwałym, wymagającym jednak umiarkowanego użytkowania. Po zasiewie ro-śliny rozwijają się powoli, a w latach pełnego użytkowania wolno odra-stają. Wegetację wiosną i kwitnienie rozpoczynają późno (kłoszenie się roślin w czerwcu, a kwitnienie dopiero na początku lipcu). Pełnię rozwoju osiągają dopiero w 2-3 roku użytkowania. System korzeniowy tymotki jest słabo rozwinięty, płytko rozrastający się w przypowierzch-niowej warstwie gleby. Toleruje tylko umiarkowane koszenie. Wielo-krotne ścinanie na niskiej wysokości wyraźnie może zmniejszyć ży-wotność roślin, co w konsekwencji może być przyczyną obniżenia plonowania, a także ustępowania z runi. Jest gatunkiem o dużych zdolnościach przystosowawczych do trudnych warunków siedlisko-wych, dzięki czemu dobrze utrzymuje się nawet na glebach organicz-
156
nych. Rośliny tymotki łąkowej nie tolerują, nadmiaru wody w glebie oraz stagnującej po zalewach, jednak nie są odporne na suszę. W porównaniu z życicą trwałą i wielokwiatową odznacza się lepszą zimo-trwałością i wytrzymuje ostre zimy. Jest umiarkowanie odporna na udeptywanie. Duża zawartość cukrów rozpuszczalnych w wodzie spra-wia, że w praktyce nazywana jest „trawą słodką”. Zielonka i siano są chętnie zjadane przez konie i owce. Kumuluje niewielkie ilości azotu azotanowego, dlatego też jest trawą bezpieczną w żywie-niu zwierząt. Jest bardzo cennym składnikiem mieszanek na krótko-trwałe użytki zielone. Ze względu na małą konkurencyjność i powolny rozwój roślin, powinna być stosowana w ilości nie mniejszej niż 10% masy nasion mieszanki na łąkach organicznych, a 5% na glebach mineralnych. W mieszankach pastwiskowych na glebach organicz-nych posusznych należy stosować ją w udziale przynajmniej 10% masy nasion mieszanki. W rejonach o większej ilości opadów, na glebach zwięzłych w uprawie polowej dobrze plonuje w mieszance z lucerną i koniczyną łąkową. Należy ją wtedy wysiać w ilości od 15 do 30% masy nasion mieszanki z tymi gatunkami bobowatych. W porów-naniu do roku 2008 powierzchnia upraw nasiennych tymotki łąkowej w roku 2015 zmalała o 20%. Największy areał uprawy na nasiona zajmuje od kilku lat odmiana Kaba (45-60%).
W Krajowym rejestrze obecnie znajduje się 15 odmian tymotki łą-kowej. W 2016 roku do Krajowego rejestru wpisano polską odmianę – Tamiza, skreślono natomiast jedną odmianę krajową.
Charakterystyka odmiany tymotki łąkowej wpisanej do Krajowego rejestru w roku 2016
Tamiza Jest odmianą pastewną, heksaploidalną, o średniowczesnym
terminie kłoszenia się roślin. Cechuje się dużą plennością, zwłaszcza w pierwszym pokosie. Cha-rakteryzuje się także dobrą zimotrwałością oraz dobrym odrastaniem roślin wiosną i po zbiorze kolejnych pokosów.
Przeznaczona do użytkowania kośnego polowego. Zachowujący: 321
157
Życica wielokwiatowa
Życica wielokwiatowa (Lolium multiflorum Lam.) zaliczana jest do traw wysokich. Cechuje się dużą konkurencyjnością, co w połączeniu z szybkim wzrostem i rozwojem roślin sprawia, że rzadko jest wykorzy-stywany w mieszankach wielogatunkowych. Rośliny są wrażliwe na stres termiczny i wilgotnościowy. Źle znoszą susze letnie, a także bar-dzo szybko wymarzają w ostre i bezśnieżne zimy. Jest gatunkiem cie-pło- i światłolubnym. Wyróżnia się największą zawartością cukrów rozpuszczalnych w wodzie i niewielkim udziałem lignin, celulozy i he-miceluloz. Wymaga stanowisk żyznych, intensywnego nawożenia azo-towego i nawadniania. Życica wielokwiatowa zaliczana jest do traw i pasz o największej strawności i smakowitości. Jest przeznaczona przede wszystkim na krótkotrwałe 1-2 letnie użytki kośne, lub pastwi-ska polowe. Wsiewana w zboża ozime, zwłaszcza żyto, dostarcza bardzo duże plony zielonki o dobrej jakości. Jest cennym komponentem w mieszankach z koniczyną łąkową lub lucerną oraz w mieszance go-rzowskiej z inkarnatką i wyką ozimą.
W porównaniu do roku 2008 powierzchnia upraw nasiennych ży-cicy wielokwiatowej w roku 2015 zwiększyła się prawie trzykrotnie. Największy areał uprawy na nasiona zajmuje od kilku lat odmiana Turtetra (47-57%). W Krajowym rejestrze obecnie znajduje się 13 od-mian życicy wielokwiatowej. W 2016 roku do Krajowego rejestru wpi-sano polską odmianę – Bakus, skreślono natomiast dwie odmiany zagraniczne.
Charakterystyka odmiany życicy wielokwiatowej wpisanej do Krajowego rejestru w roku 2016
Bakus Jest odmianą pastewną, tetraploidalną, o średniowczesnym ter-
minie kłoszenia się roślin. Plenność bardzo dobra, zwłaszcza w pierwszym pokosie. Bardzo dobry rozkład plonowania w całym okresie wegetacji. Bardzo dobrze odrasta wiosną i po zbiorze kolejnych pokosów. Na uwagę zasługuje mała podatność roślin na wyleganie.
Przeznaczona do użytkowania kośnego polowego. Zachowujący: 824
158
LISTA ZACHOWUJĄCYCH ODMIANY ORAZ REPREZENTANTÓW ZACHOWUJĄCYCH
Identy-fikator Nazwa Adres
1 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. ul. Kasztanowa 5 PL-63-004 Tulce
10 Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Państwowy Instytut Badawczy
Radzików PL-05-870 Błonie
17 Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu ul. Wojska Polskiego 28 PL-60-637 Poznań
36 Kutnowska Hodowla Buraka Cukrowego sp. z o.o.
Straszków 12 PL-62-650 Kłodawa
57 SAS Florimond Desprez Veuve & Fils B.P. 41 FR-59242 Cappelle-en-Pevele
153 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27 PL-64-000 Kościan
161 DLF Seeds A/S Hoejerupvej 31 DK-4660 Store Heddinge
228 Syngenta Polska sp. z o.o. ul. Szamocka 8 PL-01-748 Warszawa
239 C. Meijer B.V. P.O. Box 33 NL-4416 ZG Kruiningen
253 SESVANDERHAVE Poland sp. z o.o.
ul. Warszawska 43 PL-61-028 Poznań
308 Pomorsko-Mazurska Hodowla Ziemniaka sp. z o.o. z siedzibą w Strzekęcinie
Strzekęcino 11 PL-76-024 Świeszyno
321 Małopolska Hodowla Roślin Spółka z o.o. ul. Zbożowa 4 PL-30-002 Kraków
388 RAGT Semences Polska sp. z o.o. ul. Sadowa 10A PL-87-148 Łysomice
396 Maribo Seed Poland sp. z o.o. ul. Świętokrzyska 20 PL-00-002 Warszawa
399 DSV Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70 PL-62-100 Wągrowiec
159
Identy-fikator Nazwa Adres
406 KWS Polska sp. z o.o. ul. Chlebowa 4/8 PL-61-003 Poznań
428 Saatbau Polska sp. z o.o. ul. Żytnia 1 PL-55-300 Środa Śląska
429 Limagrain Central Europe Societe Europeenne Spółka Europejska Oddział w Polsce
ul. Ks. Piotra Wawrzyniaka 2 PL-62-052 Komorniki
431 Monsanto Polska sp. z o.o.
ul. Domaniewska 49 PL-02-672 Warszawa
481 Wielkopolska Hodowla Buraka Cukrowego sp. z o.o.
ul. Kopanina 28/36 PL-60-105 Poznań
556 Saaten-Union Polska sp. z o.o. ul. Straszewska 70 PL-62-100 Wągrowiec
598 Schaap Holland B. Schaap B.V.
Postbus 7 NL-8256 ZG Biddinghuizen
611 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR
ul. Główna 20 PL-99-307 Strzelce
617 "Hodowla Ziemniaka Zamarte" sp. z o.o. - Grupa IHAR
Zamarte, ul. Parkowa 1 PL-89-430 Kamień Krajeński
618 "Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR"
Smolice 146 PL-63-740 Kobylin
652 HZPC Polska sp. z o.o. ul. Bałtycka 6 PL-61-960 Poznań
739 Solana Polska sp. z o.o. Zduny 25 PL-99-440 Zduny
748 Strube Polska sp. z o. o. ul. Ostrowskiego 9 PL-53-238 Wrocław
749 Europlant Handel Ziemniakami sp. z o.o.O/Laski Koszalińskie
Laski Koszalińskie 3A PL-76-039 Biesiekierz
824 Hodowla Roślin Bartążek sp. z o.o. Grupa IHAR
Bartążek, ul. Warmiński Las 66 PL-10-687 Olsztyn
845 Agrico Polska sp. z o.o. ul. Staromiejska 7A PL-84-300 Lębork
160
Identy-fikator Nazwa Adres
891 HaGe Polska sp. z o.o. ul. dr A. Schmidta 1, Żołędowo PL-86-031 Osielsko k. Bydgoszczy
904 Bayer sp. z o.o.
Al. Jerozolimskie 158 PL-02-326 Warszawa
964 Betaseed GmbH Friedrich-Ebert-Anlage 36 DE-60325 Frankfurt am Main
965 Euralis Nasiona sp. z o.o. ul. Wichrowa 1a PL-60-449 Poznań
966 Hodowla Soi AgroYoumis Polska sp. z o.o.
ul. Kordeckiego 20 PL-37-420 Rudnik nad Sanem
1028 LIND sp. z o.o. Kędrzyno 24 PL-78-133 Drzonowo
1053 Lantmännen SW Seed SIA Rigas street 20a LV-3002 Jelgava
1102 Firma Nasienna ”GRANUM” J. Manias, S. Menc, J. Szymański sp. j.
PL-98-105 Wodzierady 81
161