Embed Size (px)
Citation preview
CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH
1. Cuống rốn
Muốn cho cuống rốn khỏi bị nhiễm trùng sau khi cắt, cần giữ sạch và khô. Cuống rốn
càng khô càng mau rụng. Vì lẽ đó, không nên băng quanh bụng trẻ lại và nếu muốn băng, thì
nên băng lỏng thôi.
Đề phòng trẻ mới đẻ bị đau mắt nguy hiểm, nhỏ 1 giọt nitrat 1% hoặc tra ít thuốc mỡ
tetracyclin vào mỗi mắt ngay sau khi đẻ. Điều này quan trọng nếu bố hoặc mẹ có dấu hiệu
của bệnh lậu.
3. Giữ trẻ ấm, nhưng đừng nóng quá
Bảo vệ cho trẻ khỏi bị lạnh, nhưng cũng đừng để nóng quá. Cho trẻ mặc ấm vừa đủ như ta
mặc cho ta.
Muốn cho trẻ mới đẻ đủ ấm, nên để mẹ ãm con vào lòng.
4. Vệ sinh
Điều quan trọng là phải làm đúng những lời chỉ dẫn về vệ sinh. Cần chú ý đặc biệt những
điểm sau:
- Mỗi khi tã lót hay chăn chiếu của trẻ bị ướt hay bẩn, phải thay ngay. Nếu da trẻ bị đỏ, phải
thay tã lót luôn hoặc tốt hơn cứ nên để truồng.
- Sau khi rụng rỗn, tắm cho trẻ hàng ngày bằng nước ấm và xà phòng thơm.
- Nếu nhà có muỗi hay ruồi, buông màn cho trẻ nằm, có thể che bằng vải mỏng.
- Người bị lở loét, cảm cúm, viêm họng, lao hay bị bệnh nhiễm trùng khác không được bế hay
đến gần trẻ.
- Đừng để trẻ ở nơi có khói và bụi.
5. Cho bú
Sữa mẹ chứa đủ chất cần thiết của trẻ hơn bất kỳ thứ sữa nào khác, dù là sữa tươi, sữa bột hay
sữa hộp.
- Sữa mẹ sạch. Khi cho trẻ ăn các thức ăn khác là khi đổ vào bình thì khó mà giữ bình được
sạch, nên dễ sinh ỉa chảy và các bệnh khác
- Nhiệt độ của sữa mẹ bao giờ cũng vứa phải.
- Sữa mẹ có sẵn kháng thể giúp trẻ chống lại một số bệnh như sởi, bại liệt...
Sau khi đẻ, người mẹ nên cho bú ngay. Những ngày đầu, sữa mẹ thường rất ít. Đó là bình
thường, không nên thấy thế mà cho trẻ uống sữa bằng bình mà phải cho trẻ bú mẹ nhiều lần.
Trẻ bú nhiều lần, sữa sẽ ra nhiều hơn.
Người mẹ nên cho con bú hoàn toàn sữa mẹ từ 4-6 tháng đầu, sau đó vẫn cho bú nhưng cũng
phải cho ăn thêm các thức ăn bổ sung khác.
Muốn cho mẹ có nhiều sữa
Người mẹ phải...
- Uống nhiều chất lỏng.
- Ăn đầy đủ, nhất là sữa, thức ăn có sữa và thức ăn bổ khác nếu có thể được.
- Ngủ nhiều, tránh làm việc mệt nhọc hay lo lắng.
- Cho trẻ bú luôn.
Cẩn thận khi dùng thuốc cho trẻ sơ sinh
Đối với trẻ mới sinh, nhiều thuốc rất nguy hiểm. Chỉ dùng các loại thuốc mà ta đã biết chắc
chắn chỉ dùng cho trẻ sơ sinh và cũng chỉ dùng trong trường hợp hết sức cần thiết. Phải đảm
bảo dùng đúng liều lượng và không dùng quá nhiều. Đối với trẻ sơ sinh, cloramphenicol đặc
biệt nguy hiểm và lại càng nguy hiểm đối với trẻ thiếu tháng hay quá nhẹ cân (dưới 2 kg).
BỆNH TẬT Ở TRẺ SƠ SINH
Điều quan trọng là phải chú ý đến mọi vấn đề hay bệnh tật ở trẻ sơ sinh - và đối phó khẩn
trương.
1. Những vấn đề ở trẻ mới lọt lòng
Những vấn đề này có thể do điều bất thường trong quá trình phát triển của thai trong tử cung
hoặc thai bị tổn thương trong khi đẻ. Vì vậy, ngay sau khi đẻ, phải quan sát trẻ cẩn thận. Nếu
trẻ có những dấu hiệu sau đây, có thể có vấn đề nghiêm trọng:
- Nếu sau khi đẻ, không thở ngay.
- Nếu không thấy mạch đập, hoặc mạch dưới 100 lần/1 phút.
- Nếu mặt và người trắng, xanh hay vàng sau khi trẻ bắt đầu thở.
- Nếu tay, chân mềm thõng, không vận động tự chủ hay không vận động khi cấu véo.
- Nếu sau 15 phút đầu, trẻ rên hoặc khó thở.
Một số vấn đề này có thể do tổn thương não khi đẻ gây nên. Hầu như không bao giờ do nhiễm
trùng (trừ trường hợp vỡ ối trước khi đẻ quá 14 giờ). Những thuốc thông thường không ích gì.
Phải đưa đi cấp cứu.
Sau 2 ngày đầu, trẻ không đi tiểu hoặc không đi ngoài được cũng phải mời thầy thuốc thăm
khám.
2. Những vấn đề ở trẻ sau khi đẻ (Những ngày đầu hoặc những tuần đầu):
2.1. Rốn có mủ hoặc có mùi hôi là dấu hiệu nguy hiểm. Chú ý dấu hiệu đầu tiên của uốn ván
rốn, hoặc nhiễm trùng máu. Cần nhỏ nước oxy già vào cuống rốn hay bôi thuốc tím gentian
và để rốn hở, tiếp xúc với không khí. Nếu da quanh rốn đỏ và nóng, cho trẻ uống kháng sinh.
2.2. Nhiệt độ quá thấp (dưới 350 ) hoặc sốt cao, cũng đều là dấu hiệu nhiễm trùng. Sốt cao
(trên 390) nguy hiểm đối với trẻ mới đẻ. Cởi hết tã lót, chườm nước ấm vào 2 hố nách, bẹn
cho trẻ. Chú ý dấu hiệu kiệt nước. Nếu thấy có dấu hiệu kiệt nước, phải cho trẻ bú sữa mẹ và
uống “Nước uống để hồi phục lượng nước.”
2.3. Co giật: Nếu trẻ mới đẻ có sốt, chữa như đã nói trên. Phải hết sức chú ý xem có kiệt nước
không. Trẻ bị co giật ngay sau khi đẻ, chắc là có tổn thương ở não khi đẻ. Nếu co giật xảy ra
ngay sau ít ngày, theo dõi cẩn thận những dấu hiệu của uốn ván hoặc viêm màng não.
2.4. Trẻ không lên cân: Những ngày đầu, nhiều trẻ thường sụt cân đôi chút. Đó là chuyện
bình thường. Sau tuần đầu, nếu là trẻ khỏe mạnh thì mỗi tuần tăng được 200g. Sau 2 tuần, trẻ
khỏe mạnh phải cân nặng bằng lúc mới đẻ. Nếu không lên cân hoặc sút cân, có thể là có vấn
đề xấu. Phải xem lúc trẻ đẻ có khỏe không? Có bú nhiều không? Khám kỹ xem có những dấu
hiệu nhiễm trùng hoặc những vấn đề khác không. Nếu không tìm thấy nguyên nhân phải đi
khám thầy thuốc.
2.5. Trớ: Khi trẻ khỏe mạnh ợ (hoặc ợ hơi mà trẻ nuốt phải trong khi bú), đôi khi cũng ợ ra
một ít sữa. Đó là điều bình thường. Để giúp trẻ ợ hơi ra sau khi bú, người mẹ phải ãm trẻ lên
vai, vỗ nhẹ vào lưng trẻ. Nếu sau khi cho bú, đặt trẻ nằm, trẻ bị trớ, thì sau khi cho bú giữ cho
trẻ ngồi thẳng một lúc.
Nếu trẻ bị trớ nhiều quá, hoặc trớ luôn làm cho trẻ bị sụt cân hay kiệt nước, tức là trẻ đã bị
ốm. Nếu kèm theo bị ỉa chảy, có thể là trẻ bị viêm đường ruột, nhiễm trùng máu, viêm màng
não và nhiều bệnh viêm nhiễm khác cũng có thể gây trớ.
Nếu các chất trớ ra màu xanh, hay vàng có thể là trẻ bị tắc ruột, đặc biệt nếu bụng trẻ chướng
căng, hoặc không đi ngoài được, cần cho trẻ đi bệnh viện cấp cứu ngay lập tức.
2.6. Trẻ không chịu bú: Nếu quá 4 giờ trẻ không chịu bú là dấu hiệu nguy hiểm, nhất là nếu
thấy trẻ có vẻ buồn ngủ hoặc mệt hoặc quấy khóc hoặc có cử động bất thường. Nhiều bệnh có
thể có những dấu hiệu này, nhưng thường trong 2 tuần đầu nguyên nhân thông thường nhất là
nhiễm trùng máu và uốn ván.
3. Nếu trẻ mới đẻ bỏ bú hay xem ra có vẻ ốm: Thăm khám kỹ toàn diện. Cần kiểm tra như
sau:
3.1. Xem trẻ có khó thở không? Nếu mũi bị ngạt, thì hút mũi cho trẻ. Thở nhanh (50 lần/phút
hoặc hơn), da xanh, thở khò khè, và co rút hõm ức và các cơ xương sườn, là dấu hiệu của
viêm phổi. Trẻ mới đẻ bị viêm phổi không ho, đôi khi không thấy một dấu hiệu phổ biến nào
của bệnh này. Nếu nghĩ trẻ bị viêm phổi, điều trị như nhiễm trùng máu.
3.2. Xem màu da: Nếu môi và mặt màu xanh tím, phải nghĩ đến viêm phổi (hoặc có bệnh tim
bẩm sinh hoăc vấn đề gì bẩm sinh khác).
Nếu mặt và củng mạc mắt vàng vào những ngày đầu hoặc ngày thứ 5 là rất trầm trọng. Cần
cho đi khám. Vào giữa ngày thứ 2 đến ngày thứ 5, trẻ có thể có vàng da nhẹ. Thường là
không nghiêm trọng. Cho trẻ uống nhiều chất lỏng “nước uống để hồi phục lượng nước” rất
tốt, phối hợp với bú sữa mẹ. Cởi hết tã lót cho trẻ, để gần cửa sổ cho ánh sáng chiếu vào
(nhưng không được để ánh sáng mặt trời chiếu trực tiếp vào da trẻ).
3.3. Sờ thóp (Chỗ mềm ở đỉnh đầu):
- Nếu thóp lõm, trẻ có thể bị kiệt nước.
- Nếu thóp phồng, trẻ có thể bị viêm màng não.
ĐIỀU QUAN TRỌNG: Nếu trẻ mới đẻ bị viêm nàng não, đồng thời lại bị ỉa chảy, thóp có thể
bình thường. Vì vậy, muốn chắc chắn phải tìm những dấu hiệu khác của kiệt nước và viêm
màng não.
3.4. Chú ý những cử động và vẻ mặt của trẻ
- Người cứng và có hoặc không có những cử động bất thường là dấu hiệu của uốn
ván, viêm màng não, tổn thương não khi đẻ hoặc sốt. Nếu khi sờ vào hoặc di chuyển
trẻ, các cơ ở mặt hoặc ở thân đột nhiên co giật, có thể là trẻ bị uốn ván. Kiểm tra
xem trẻ có há mồm được không và tìm phản xạ đầu gối.
- Nếu khi trẻ có một cử động đột ngột hay mạnh mà mắt trợn ngược hoặc đưa đi
đưa lại, thì chắc không phải là uốn ván. Những cơn có giật này có thể là do viêm
màng não. Kiệt nước và sốt cao cũng có thể là nguyên nhân gây co giật.
3.5. Cần tìm những dấu hiệu của nhiễm trùng máu: Trẻ mới đẻ rất dễ bị nhiễm trùng. Vi
trùng qua da, dây rốn trong khi đẻ vào máu và lan tràn đi khắp cơ thể, thời gian này là 1 hoặc
2 ngày. Nhiễm trùng máu thường xảy ra nhất sau khi đẻ 2 ngày.
Dấu hiệu:
Dấu hiệu nhiễm trùng ở trẻ mới đẻ khác với dấu hiệu nhiễm trùng ở các trẻ lớn hơn. Ở trẻ mới
đẻ hầu hết bẩt kỳ dấu hiệu nào sau đây cũng có thể do nhiễm trùng máu. Những dấu hiệu đó
có thể là:
- Không chịu bú
- Có vẻ buồn ngủ
- Da xanh (thiếu máu)
- Trớ hoặc ỉa chảy
- Sốt hoặc nhiệt độ hạ (dưới 35o)
- Bụng chướng căng
- Vàng da
- Co giật
- Nhiều lúc da tím tái.
Nếu chỉ có một trong các dấu hiệu trên, thì có thể do một nguyên nhân khác không phải là
nhiễm trùng máu, nhưng nếu trẻ mới đẻ có nhiều dấu hiệu trên cùng một lúc, thì thường là bị
nhiễm trùng máu.
Trẻ mới đẻ bị nhiễm trùng nặng không phải lúc nào cũng sốt. Nhiệt độ có thể cao, thấp hoặc
bình thường.
Khi thấy trẻ có một trong các dấu hiệu trên, nên đưa trẻ đến cơ sở khám chữa bệnh để được
chẩn đoán và điều trị kịp thời.
CHĂM SÓC VÀ CHẾ ĐỘ ĂN CHO NGƯỜI MẸ TRONG THỜI KỲ CÓ THAI VÀ
CHO CON BÚ
Nuôi con khoẻ mạnh, thông minh là niềm vui, hạnh phúc, là mong muốn của mỗi người mẹ,
mỗi gia đình và là trách nhiệm thiêng liêng đối với giống nòi, đất nước.
Muốn con khoẻ mạnh, mỗi người mẹ cần phải biết chăm sóc sức khoẻ của mình, đặc biệt
trong thời kỳ có thai, cho con bú, vì sức khoẻ, bệnh tật của người mẹ trong thời kỳ này đều có
ảnh hưởng sâu sắc đế sự phát triển và sức khoẻ của đứa con trong bụng hay đang được nuôi
dưỡng bằng sữa mẹ.
Trước hết, để có một gia đình hạnh phúc, cần thực hiện sinh đẻ có kế hoạch. Nuôi được một
đứa con nên người rất công phu, tốn kém, cho nên phải tính toán cân nhắc kỹ trước khi định
có con. Trong tình hình kinh tế chung hiện nay, mỗi cặp vợ chồng chỉ nên có từ một đến hai
con. Không nên có con quá sớm, trước 22 tuổi, vì đẻ sớm quá cơ thể người mẹ chưa phát triển
đầy đủ và hoàn thiện cơ quan sinh dục và các tuyến nội tiết. Không nên sinh quá muộn sau 35
tuổi, vì đẻ muộn, khung xương chậu, các dây chằng cứng khó dãn nở, dẫn đến nguy cơ đẻ
khó. Tốt nhất nên đẻ ở lứa tuổi 25 đến 30 tuổi và khoảng cách mỗi lẫn sinh tối thiểu là 3 năm.
I. Chăm sóc người mẹ
Chăm sóc người phụ nữ khi có thai nghén nhằm đảm bảo một cuộc thai nghén bình thường và
sinh đẻ an toàn cho cả mẹ lẫn con. Vì thế, khi có thai người mẹ cần đến trạm y tế hoặc nhà hộ
sinh đăng ký quản lý thai, để được nhân viên y tế khám và theo dõi. Mỗi người mẹ đều có
phiếu khám thai hoặc phiếu theo dõi sức khoẻ tại nhà.
Bắt đầu có thai, một số người mẹ thường cảm thấy mệt mỏi, chán ăn, hay có cảm giác buồn
nôn hoặc thèm ăn những thức ăn theo sở thích riêng của từng người. Các hiện tượng đó chỉ
diễn ra trong thời gian ngắn, sau đó người mẹ cần chăm lo ăn uống hợp lý và giữ gìn sức
khoẻ để thai phát triển bình thường.
Để theo dõi sự phát triển của thai, người mẹ nên thực hiện việc khám thai định kỳ ít nhất 3
lần trong suốt thời kỳ thai nghén. Lần thứ nhất vào ba tháng đầu để xác định chắc chắn có
thai hay không, lần thứ hai vào ba tháng giữa để xem thai khoẻ hay yếu để có kế hoạch bồi
dưỡng cho người mẹ kịp thời, lần thứ ba vào ba tháng cuối để xem thai có phát triển bình
thường không, thuận hay ngược, tiên lượng cuộc đẻ và dự kiến ngày sinh.
Nếu khám được nhiều lần hơn càng tốt, nhất là ba tháng cuối, mỗi tháng nên khám một lần.
Khi khám thai, người mẹ cần được khám toàn thân: đo chiều cao, cân nặng, đếm mạch, nghe
tim phổi, đo huyết áp, thử nước tiểu, phát hiện các yếu tố bất thường như cao huyết áp,
protein niệu, da xanh xao thiếu máu (nhìn niêm mạc môi, mắt), phù nề (ấn vào mắt cá chân)
và các bệnh mãn tính tim, gan, thận... Khám sản khoa: đo chiều cao tử cung, vòng bụng, nghe
tim thai. Đề phòng bệnh uốn ván cho con, người mẹ khi có thai cần được tiêm phòng uốn ván,
tiêm hai lần: mũi thứ nhất vào tháng thứ tư hoặc thứ sáu, mũi thứ hai cách mũi thứ nhất một
tháng và trước khi đẻ ít nhất nửa tháng.
Trong thời kỳ có thai, nhất là ở các tháng cuối, do thai chèn ép vào các mạch máu lớn của ổ
bụng, có thể có hiện tượng "xuống máu chân", phù nhẹ ở chân. Nếu thấy phù toàn thân kèm
nhức đầu, mờ mắt thì có thể do nhiễm độc thai nghén, phải đi khám, thử nước tiểu, đo huyết
áp, hạn chế ăn muối. Thường xuyên đi khám để tránh tai biến khi đẻ.
Khi có thai, cần hết sức thận trọng khi dùng thuốc, tiêm chủng, chiếu chụp điện vì rất dễ gây
rối loạn phát triển thai. Thí dụ, khi mới có thai, dùng vitamin A liều cao có thể làm thai phát
triển không bình thường; dùng kháng sinh streptomycin có thể làm trẻ bị điếc ngay từ khi đẻ.
Một số thuốc nội tiết, an thần có thể gây sảy thai, thai chết, rối loạn phát triển của thai hoặc bị
bệnh sau khi đẻ. Do đó khi cần dùng thuốc, phải hỏi ý kiến thầy thuốc.
Chế độ lao động, nghỉ ngơi hợp lý, tinh thần thoải mái của người mẹ ảnh hưởng trực tiếp đến
thai nhi. Nên lao động chân tay và trí óc một cách điều độ, tránh lao động mệt nhọc quá sức.
Quan niệm "Chửa con so, làm cho láng giềng" để thai không quá to, dễ đẻ là không đúng.
Vào tháng cuối, người mẹ cần được nghỉ ngơi để có thời gian chuẩn bị cho con, cho mẹ, có
sức khoẻ tốt, tránh được tai biến khi đẻ.
II. Chế độ ăn uống của người mẹ
Chế độ ăn uống của người mẹ có vai trò quan trọng quyết định đối với sự phát triển của thai
nhi. Người mẹ cần nhớ rằng phải ăn uống cho mình và cho cả con trong bụng. Nếu người mẹ
được ăn uống tốt, đầy đủ các chất dinh dưỡng thì người mẹ sẽ lên cân tốt. Trong suốt
thời kỳ có thai, người mẹ cần tăng được từ 10kg đến 12 kg (trong đó, 3 tháng đầu
tăng 1kg, 3 tháng giữa tăng 4-5kg, 3 tháng cuối tăng 5-6 kg). Tăng cân tốt, người mẹ
sẽ tích luỹ mỡ là nguồn dự trữ để tạo sữa sau khi sinh. Những trường hợp người mẹ
bị thiếu ăn hoặc ăn uống kiêng khem không hợp lý chính là nguyên nhân của suy
dinh dưỡng trong bào thai,trẻ đẻ ra có cân nặng thấp dưới 2500g.
1. Nhu cầu dinh dưỡng.
Khi có thai, nuôi con bú, nhu cầu về năng lượng và các chất dinh dưỡng đòi hỏi cao hơn ở
mức bình thường vì nhu cầu ngoài đảm bảo cung cấp cho các hoạt động của cơ thể, sự thay
đổi về sinh lý của người mẹ như biến đổi về chuyển hoá, tích luỹ mỡ, tăng cân, sự tăng về
khối lượng của tử cung, vú, còn cần thiết cho sự phát triển của thai nhi và tạo sữa cho con bú.
* Tăng thêm năng lượng: Nhu cầu năng lượng của bà mẹ có thai 6 tháng cuối là 2550
Kcal/ngày, như vậy, năng lượng tăng thêm hơn người bình thường mỗi ngày là 350 Kcal. Để
đạt được mức tăng này,người mẹ cần ăn thêm 1 đến 2 bát cơm. Đối với bà mẹ nuôi con bú,
năng lượng cung cấp tỷ lệ với lượng sữa sản xuất, nhưng nói chung, ở bà mẹ nuôi con 6 tháng
đầu, năng lượng cần đạt được 2750 Kcal/ngày, như vậy, năng lượng tăng thêm mỗi ngày là
550 Kcal (tương đương với 3 bát cơm mỗi ngày).
* Bổ sung chất đạm và chất béo giúp việc xây dựng và phát triển cơ thể cho trẻ:
Khi mang thai nhu cầu chất đạm ở người mẹ tăng lên giúp việc xây dựng và phát triển cơ thể
của trẻ. Ngoài cơm (và lương thực khác) ăn đủ no, bữa ăn cho bà mẹ có thai cần có thức ăn để
bổ sung chất đạm và chất béo. Trước hết cần chú ý đến nguồn chất đạm từ các thức ăn thực
vật như đậu tương, đậu xanh, các loại đậu khác và vừng lạc. Đây là những thức ăn giá rẻ hơn
thịt, nhưng có lượng đạm cao, lại có chất béo giúp tăng năng lượng bữa ăn và giúp hấp thu tốt
các vitamin tan trong dầu (vitamin A,D,E). Chất đạm động vật đáng chú ý là các loại thủy sản
như tôm, cua, cá, ốc... có điều nên cố gắng có thêm thịt, trứng, sữa. Nhu cầu chất đạm cho
phụ nữ trong thời kỳ mang thai 3 tháng cuối: 70g/ngày, còn đối với bà mẹ cho con bú cần cao
hơn 83g/ngày.
* Bổ sung vitamin, chất khoáng và các yếu tố vi lượng:
Trong khi có thai cũng như nuôi con bú, với khẩu phần ăn cân đối sẽ đảm bảo cung cấp
vitamin, các chất khoáng và các yếu tố vi lượng. Trong thời kỳ có thai, cần khuyên người mẹ
nên ăn các loại thức ăn, thực phẩm có nhiều vitamin C như rau, quả, các loại thức ăn có nhiều
canxi, photpho (cá, cua, tôm, sữa... ) để giúp cho sự tạo xương của thai nhi. Các thức ăn có
nhiều sắt như thịt, trứng, các loại đậu đỗ.. để đề phòng thiếu máu.
Khi cho con bú, đề phòng bệnh khô mắt do thiếu vitamin A, người ta khuyên người mẹ nên
ăn các thức ăn có nhiều protein và vitamin như trứng, sữa, cá, thịt, đậu đỗ và các loại rau, quả
có nhiều caroten (tiền vitamin A) như rau muống, rau ngót, rau dền, đu đủ, gấc, xoài...
Ngoài ra, nên cho người mẹ trong vòng một tháng đầu sau khi sinh uống một liều vitamin A
200.000 đơn vị để đủ vitamin A trong sữa cho con bú 6 tháng đầu.
2. Chế độ ăn.
Trong thời kỳ có thai, nuôi con bú, chế độ ăn uống rất quan trọng vì có ảnh hưởng tới sức
khoẻ của cả mẹ lẫn con. Trong chế độ ăn, người mẹ không nên kiêng khem, nhưng cũng cần
chú ý một số vấn đề nên hạn chế trong ăn uống như:
- Không nên dùng các loại kích thích như rượu, cà phê, thuốc lá, nước chè đặc...
- Giảm ăn các loại gia vị như ớt, hạt tiêu, tỏi, dấm.
Trong khi có thai và cho con bú, người mẹ phải ăn nhiều hơn bình thường.
Trước hết, bữa ăn cần cung cấp đủ năng lượng, nguồn năng lượng trong bữa ăn ở nước ta chủ
yếu dựa vào lương thực như gạo, ngô, mỳ... Các loại khoai củ cũng là nguồn năng lượng,
nhưng ít chất đạm (protein), do đó chỉ nên ăn trộn, không ăn trừ bữa. Gạo nên chọn loại gạo
tốt, không xay xát quá trắng vì sẽ mất nhiều chất dinh dưỡng, đặc biệt là vitamin B1 chống
bệnh tê phù.Trong bữa ăn cần cung cấp đủ chất đạm (protein), vì chất đạm cần cho thai lớn,
mẹ đủ sữa.
Những giai đoạn quan trọng trong đời bé
Sự thay đổi của con bạn bắt đầu kể từ khi bé chào đời. Bé sẽ khiến bạn luôn sửng sốt khi lớn
lên và phát triển các kỹ năng mới. Chúng tôi sẽ giới thiệu với bạn một số thay đổi này, từ khi
bé mới chào đời tới lúc biết đi chập chững. Chúng tôi cũng cung cấp cho bạn một số bí quyết
để bạn có thể hỗ trợ bé trên suốt chặng đường này.
Khi nào các bé thực sự bắt đầu mỉm cười, khi nào bé bắt đầu bò được, khi nào bé sẽ khởi sự
bước đi chập chững quanh nhà được? Hãy đọc trên trang web này để có câu trả lời cho tất cả
câu hỏi trên đây.
Đừng quên rằng tất cả trẻ em đều là những cá thể, sẽ phát triển theo mức độ khác nhau, vì thế
thông tin cung cấp ở đây chỉ là hướng dẫn. Con bạn sẽ phát triển vào thời điểm tốt nhất của
chúng.
Tuần 1
Bé chào đời với những khả năng thiên phú kỳ lạ đã giúp bé tồn tại.
Khi bạn nựng nhẹ lên má bé, lập tức bé sẽ quay đầu lại và
sẵn sàng rúc đầu vào vú bạn.
Áp vú bạn vào miệng, bé sẽ bắt đầu bú và nuốt.
Nếu một vật gì đó động đậy trước mặt, bé sẽ chớp mắt.
Giữ nách bé, đặt bàn chân bé chạm đứng lên một mặt phẳng
chắc chắn và bé sẽ bước như thể đang đi.
Nếu nghe tiếng ồn ào, bé sẽ vung tay và xòe các ngón ra,
như thể đang cong lưng lại.
Khi bạn vuốt ve bàn chân bé, các ngón chân bé xòe ra rồi co
lại.
Tất cả những phản xạ này biến mất, trước khi bé được một tuổi, hay
trước đó nữa.
Tin khi đã trải nghiệm
Hầu như từ lúc sinh ra, các bé thích nghe giọng nói của mẹ mình
hơn bất kỳ giọng nói của ai khác. Điều này cho thấy bé đã lắng
nghe bạn từ khi bé còn ở trong bụng mẹ.
Bé lắng nghe nhiều hơn khi bạn trò chuyện trực tiếp với bé. Có lẽ
do bạn phát âm bằng một giọng cao tự nhiên kèm với ánh mắt bạn
nhìn bé.
Hãy lắng nghe điều này
Tầm nhìn của bé sơ sinh chỉ cho bé thấy hình ảnh quan trọng nhất -
chính là bạn. Mọi vật ở xa sẽ mờ đi, nhưng khuôn mặt bạn chỉ cách
bé 20-25cm, luôn luôn là tâm điểm tốt nhất. Nghiên cứu cho thấy
sau khi lọt lòng mẹ, lúc khỏe lại bé sơ sinh sẽ nhìn chằm chằm
khuôn mặt bạn suốt cả giờ.
Hãy nhìn bé
Khi nghỉ ngơi, bé sẽ nắm hai bàn tay lại với tư thế các ngón
cái gập vào trong.
Các ngón tay của bé sẽ xòe ra khi bé vung hai tay lên.
Nếu bạn nhẹ nhàng đặt ngón tay vào lòng bàn tay bé, bé sẽ
nắm nó rất chặt.
Bé có ngón tay cái bị nhăn khi mới sinh ra là vì khi nằm
trong bụng mẹ bé đã nút ngón tay đó rồi.
Bạn biết không?
Bé có “phản xạ nắm” thật lạ lùng – bé nắm rất chặt. Bé có
thể níu lấy hai ngón tay trỏ của bạn bằng đôi tay bé và đung
đưa trong không khí. Nhưng không cần phải thử nghiệm
điều này vì hành động phản xạ có thể biến mất rất nhanh, có
khi chỉ trong vài ngày sau đó.
Những việc phải làm
Sau khi cho bé tắm xong, bạn hãy hôn nhẹ vào bụng, các
ngón chân và ngón tay bé. Những đụng chạm nhẹ nhàng này
sẽ giúp bé phát triển nhận thức về những bộ phận khác nhau
trên cơ thể mình.
Khi bé thức, đặt bé vào các tư thế khác nhau - nằm ngửa,
nằm sấp, và nằm nghiêng. Điều này tạo cơ hội cho bé nhìn
thấy thế giới chung quanh từ góc cạnh mới và rèn tập các
nhóm cơ khác nhau.
Tuần 2 – 4
Trong tháng đầu tiên, bé luôn cố gắng tự điều khiển bản thân mình. Bé đang bỏ dần một số cử
động tự nhiên và bắt đầu cử động tay chân nhuần nhuyễn và có mục đích hơn.
Bé điều khiển được đầu mình, và đến khoảng một tháng tuổi, bạn sẽ nhận thấy bé
nghiêng đầu qua lại trong nôi.
Khi bạn nói chuyện với bé theo một nhịp điệu chậm chậm, đều đều, tay chân bé cũng cử
động chậm chậm và đều đều theo. Thử nói nhanh và quan sát, sự phản hồi của bé cũng
tăng lên.
Giới thiệu với bé một âm thanh mới, bé sẽ ngừng cử động và tỏ vẻ lắng nghe. Sau khi
nghe cùng âm thanh đó hai, ba lần, bé ngừng phản ứng. Lúc này thử đưa ra một âm
thanh khác cho bé, và quan sát phản ứng bé.
QUAN SÁT CHUNG QUANH
Được một tháng tuổi, bé có thể dõi nhìn theo một vật di động. Bé thích
Những khuôn mặt - nhất là khuôn mặt bạn hay khuôn mặt giống bạn.
Những mẫu vẽ – có lẽ bé thích giấy dán tường có hoa văn hoặc những miếng giấy có sọc
hơn là những vật trơn tru.
Màu đậm - nhất là màu đen và màu trắng.
Bạn có thể hiểu được ý thích của bé bằng cách xem thời gian bé nhìn vào một vật gì đó bao lâu,
trước khi bé ngừng chú ý đến nó.
Bé cũng thích bố
Bé nhận được một cảm xúc từ bố hoàn toàn khác với bạn. Những ông bố săn sóc bé hằng ngày
sẽ nhanh chóng biết cách đáp ứng những nhu cầu của bé. Vào hai tuần tuổi, bé thích giọng nói
của bố hơn bất kỳ giọng nói đàn ông nào khác.
BẠN BIẾT KHÔNG?
Bé không chỉ nhìn hình dạng khuôn mặt bạn thôi – bé còn rất thích những đường nét trên
khuôn mặt bạn nữa. Bé dễ có phản hồi với các nét trên khuôn mặt bạn hơn là những vật khác,
nhưng bé sẽ thôi nhìn nếu những đuờng nét khuôn mặt lẫn lộn với các vật thể khác. Lúc mới lọt
lòng mẹ, bé thích nhìn trán bạn, đặc biệt là tóc. Đến bốn tuần tuổi, bé thích nhìn vào mắt bạn
hơn.
Những việc phải làm
Nói chuyện với bé từ những vị trí khác nhau trong phòng. Khi bé tìm kiếm bạn, bé bắt
đầu nối kết dấu hiệu và âm thanh.
Đặt bé nằm sấp trên sàn. Cúi xuống sát bên bé, cho bé thấy một món đồ chơi sặc sỡ và
gọi tên bé. Điều đó sẽ khuyến khích bé ngẩng đầu lên, rèn tập cổ, lưng và các cơ tay.
Chọn một món đồ chơi màu sắc rực rỡ và khuyến khích bé dõi nhìn theo nó, trong khi
bạn di chuyển món đồ chơi chầm chậm từ trái sang phải cách mặt bé khoảng 15cm.
Tuần 4 – 8
Lúc này bạn bắt đầu sắp xếp các công việc hàng ngày của bạn trong việc chăm sóc bé. Bạn sẽ
mất thời gian và công sức quan sát các kỹ năng bé nhận được và sẽ thấy thật ngạc nhiên về bé!
Mọi thứ đều được đưa vào miệng!
Trong những ngày mới chào đời, bé tìm đến vú bạn như là một hành động phản xạ. Lúc này, bé
bắt đầu biết mình đang làm gì. Áp vú bạn vào miệng bé sẽ ngậm vú bạn và bú ngay lập tức.
Khi không bú sữa, bé bắt đầu mút hầu như mọi thứ khi được đưa vào miệng. Bé có thể khởi sự
mút ngón tay cái của mình. Khi mới lọt lòng, bé mút ngón tay cái của mình nếu tình cờ nó
được đưa vào miệng bé, và bé sẽ khóc ré nếu nó tuột ra ngoài. Được hai tháng tuổi, bé có thể
điều khiển cả tay và miệng để thực hiện điều bé muốn.
Ngẩng đầu
Bé điều khiển đầu của mình khá hơn. Ở giai đoạn này, hầu hết các bé sẽ biết ngẩng đầu lên khi
đặt nằm sấp.
Hai bàn tay trước hết
Bé khám phá rằng thật thú vị khi nhìn vào bàn tay của bé cử động. Vào khoảng tám tuần tuổi,
bé có thể mở và khép các ngón tay, chăm chú nhìn chúng, như thể bé biết rằng bàn tay bé đang
nhìn thuộc về bé.
Bạn biết không?
Bây giờ bé đã phân biệt được sự khác nhau giữa mút núm vú giả để hoạt động cho vui và bú để
thỏa mãn cơn đói. Khi bé không đói, bé sẽ mút hả hê cái núm vú cao su. Khi bé đói, bé nhả
núm vú cao su ra và khóc ré lên.
Nào, cười lên!
Bạn có thể thấy bé thoáng mỉm cười chỉ mới ba ngày sau khi chào đời, nhưng đây chỉ là
cử chỉ phản xạ.
Bé bắt đầu mỉm cười với mọi người xung quanh khi vào khoảng bốn đến sáu tuần tuổi.
Bạn sẽ nhận ra sự khác biệt vì bé mỉm cười lâu hơn và mắt bé còn biểu cảm nữa. Bản
thân nụ cười, đôi má, đôi mắt và cơ miệng bé cũng khác.
Giọng nói phụ nữ là âm thanh dễ làm cho bé mỉm cười nhất.
Một nụ cười đặc biệt dành cho người bé mến chỉ hé mở ra, khi bé lên năm hoặc sáu
tháng tuổi.
Bạn không thể đẩy nhanh tiến trình này bằng cách lúc nào cũng cười toe toét với bé.
Những đứa bé mù bẩm sinh cũng mỉm cười cùng thời gian như các bé sáng mắt.
Khi bé mỉm cười, bạn hưởng ứng tích cực, bé được khích lệ và cứ thế tiếp tục.
Những việc phải làm
Lấy một số bong bóng nước và thổi cho bé thấy. Bé sẽ ưa thích nhìn theo chúng, khi
chúng từ từ lơ lửng bay.
Đặt một món đồ chơi kêu chít chít vào tay bé. Tiếng kêu bất ngờ vang lên sẽ giúp bé
phát hiện bàn tay bé đang làm gì.
Tuần 8 – 12
Đây là thời điểm bé trở nên rất năng động, khi bé sắp được ba tháng tuổi. Bé ít ngủ hơn, và sẵn
sàng khám phá mọi điều chung quanh một cách chủ động hơn.
Cú đập bóng đầu tiên
Giăng một sợi dây treo đồ chơi ngang qua nôi bé. Chẳng mấy chốc bé sẽ tìm ra cách đập những
đồ vật sặc sỡ đu đưa trên dây. Động tác đập bóng này cứ lặp đi lặp lại. Bé đập vào dây, dừng
lại, quan sát và rồi lại “đập bóng” với lực mạnh hơn. Về lý thuyết, lúc đầu bé đập trúng dây có
thể là do ngẫu nhiên. Nhưng khi bé đập trúng bóng và dây rung lên, bé lại đập lần nữa, lần nữa
để lặp lại kinh nghiệm.
Bé bi bô
Bé bắt đầu thích nghe tiếng nói của chính mình. Khoảng ba tháng tuổi, bé có thể phân biệt
nguyên âm với những âm gió, và “vốn từ” của bé có thể bao gồm l, m, n, p, và b. Lần lượt, bạn
sẽ hiểu chính xác hơn những âm mà bé phát ra.
Bé sẽ phản ứng với những tình huống quen thuộc, như giờ tắm hay giờ bú, bằng những tiếng gù
gù thích thú.
Bé cũng đang trở thành một người biết lắng nghe. Bé sẽ quay đầu về phía phát ra giọng nói của
mẹ. Hãy rung món đồ chơi lúc lắc lên, đừng cho bé thấy, bé sẽ ngừng lại, quay đầu về phía có
âm thanh đó.
Hình thành trí nhớ
Bé bắt đầu đoán trước các sự kiện. Trong những ngày mới chào đời bé thường khóc ré vì đói
cho đến khi bạn đưa vú hay bình sữa vào miệng bé. Lúc này, bé phản ứng ngay khi thấy chai
sữa hay vú mẹ. Bé cũng bắt đầu nhớ các đồ vật ngoài tầm mắt bé.
Khi bạn lấy món đồ chơi đi, thế nào bé cũng dõi nhìn theo, rồi bé sẽ nhìn chằm chằm lại chỗ bé
nhìn thấy nó vừa rồi. Bé nhớ đó là cái lục lạc, nhưng chưa biết rằng nếu chỉ nhìn thôi, thì không
thể đem món đồ chơi ấy trở lại được.
Học theo đường vòng
Dưới đây là một số điều mà bé luôn muốn biết:
Sử dụng hai tay vào việc gì? Lúc này hai bàn tay bé luôn mở ra và bé sử dụng nó một
cách chủ động, để khám phá chung quanh.
Làm sao với tới để chộp lấy một đồ vật.
Làm sao khi đang nằm sấp mà bé vẫn dễ dàng dùng một tay để với lấy đồ vật.
Những việc phải làm
Ngồi với bé trước một tấm gương lớn và cùng bi bô với bé.
Bắt chước những âm thanh do bé tạo ra. Lắng nghe bé và lặp lại, rồi bắt chước lần nữa.
Đặt một quả bóng sặc sỡ trong bồn tắm của bé. Bé sẽ tìm cách với lấy những quả bóng
đang bồng bềnh.
Tháng 3 – 6
Trong khoảng tháng thứ ba đến tháng thứ sáu, các đường nét riêng của bé trở nên rõ ràng hơn.
Trong một nhóm cha mẹ và các bé, bạn sẽ nhận ra các bé đang lớn lên với những mức độ khác
nhau. Bé tỏ ra nhanh nhẹn trong một số việc, và chậm chạp ở một số việc khác. Sự thông minh
của bé cũng như các bé khác, không hơn không kém. Ở giai đoạn này, các bé bắt đầu biểu lộ
những cá tính của mình.
Phát triển
Từ ba đến bốn tháng, đặt bé nằm sắp trên một chiếc mền, bé sẽ tìm cách thoát ra bằng
cách lấy chân đẩy hay lấy tay kéo. Nhiều bé có thể lăn tròn từ nằm sấp qua nằm ngửa.
Và ngược lại, có bé xoay xở lăn từ nằm ngửa qua nằm sấp.
Năm tháng tuổi, với sự giúp sức của bạn, bé có thể tự đẩy mình rướn người lên.
Sáu tháng, bé có thể ngồi, không cần ai đỡ.
Nắm bắt các cơ hội
Bốn tháng tuổi, bé biết vươn tay và nắm bắt. Khả năng nắm bắt của bé còn hạn chế, vì
các ngón tay và ngón tay cái của bé chưa hoạt động độc lập được.
Vào năm tháng tuổi, bé có thể nắm một món đồ chơi bằng một tay, rồi chuyển qua tay
kia. Bé dùng các ngón tay và ngón cái một cách độc lập và có thể xoay cổ tay để nhìn đồ
vật bé đang nắm.
Được sáu tháng, bé tìm ra cách nhặt lên các đồ vật nhỏ từ sàn nhà bằng các ngón tay và
ngón cái. Bé sử dụng kỹ năng mới của mình theo cách phán đoán khoảng cách. Bé có
thể nắm một món đồ chơi trong từng bàn tay.
Bé nói được là tốt
Vào bốn tháng tuổi, bé có thể tạo những âm thanh khác nhau phát ra từ miệng – và bé vui thích
thử nghiệm những âm thanh đó. Bé sẽ thực hành một âm thanh mà bé đặc biệt thích, từ tiếng
kêu ré đến tiếng tặc lưỡi, rồi lập đi lập lại niều lần.
Bé cũng sẽ thử nghiệm thay đổi về cường độ âm thanh. Bé dành nhiều thời gian để hoàn chỉnh
những âm gió. Bé thích lặp lại những âm thanh – “ba - ba” hay “mẹ - mẹ” thay vì “ba” hay
“mẹ”. Cách bạn phản hồi lại tiếng bi bô của bé sẽ giúp bé nhận ra được ngôn ngữ. Nếu bạn
nghe bé nói “Mẹ - mẹ” và bạn sà đến với bé bằng nụ cười yêu thương, bé sẽ lặp lại nó và dần
dần kết nối từ này với bạn.
Bạn biết không?
Được bốn tháng tuổi, bé mỉm cười nhiều hơn bất kỳ thời điểm nào trong 18 tháng đầu
tiên.
Chỉ mới bốn tháng tuổi, nhưng bé đã biết quả bóng được ném lên không trung sẽ rơi
xuống lại, và bé hiểu rằng quả bóng sẽ nẩy lên khỏi sàn nhà thay vì lăn đến chỗ bé.
Những việc phải làm
Hãy để cho bé thử nắm chặt một cái ly. Lên năm tháng tuổi, một số bé thích làm vậy
với một tay, rồi hai tay. Đưa cho bé một món đồ chơi, đầu tiên đưa vào tay này, sau đó
đưa qua tay kia. Chẳng bao lâu, bé sẽ biết cách tự mình chuyền tay món đồ chơi đó.
Tháng 6 – 9
Có hai khía cạnh về cá tính của bé rất dễ nhận thấy từ 6 đến 9 tháng tuổi. Một mặt, bé là người
thích khám phá, đã có được hầu hết những kỹ năng cần thiết để tìm hiểu xung quanh. Mặt khác,
bé còn rụt rè, muốn dựa vào những người bé quen biết và yêu mến, mặc khác bé lại tránh né
người lạ.
Với khả năng ghi nhớ tốt hơn, bé biết phân biệt các đồ vật quen thuộc và an toàn với các đồ vật
mới và chưa qua kiểm tra. Bạn có thể biết trí nhớ của bé phát triển đến mức nào khi nhìn bé
phản ứng với một món đồ chơi mà bé đánh rơi. Lúc sáu tháng tuổi, có lẽ bé đã quên nó. Nhưng
đến chín tháng tuổi, bé nhìn đúng vào hướng mà món đồ chơi đã biến mất đi.
Gây xúc động…
Sáu tháng tuổi, bé sẽ đặt tay và chân vào miệng. Bé biết bé có thể kiểm soát được cơ thể
mình.
Bảy tháng, bé có thể ngồi mà không cần đỡ, dùng hai cánh tay để giữ thăng bằng.
Từ tám đến chín tháng, bé có thể ngồi chơi đồ chơi nhưng vẫn có thể mất thăng bằng,
nếu bé xoay người.
Bảy đến chín tháng, bé có thể bắt đầu bò được. Trước hết, hai cánh tay bé có khuynh
hướng làm gần hết mọi việc, vì tay mạnh hơn chân, nên bé có thể bò lui hay bò theo
vòng tròn. Bé cũng có thể xê dịch bằng mông.
…và gây ngạc nhiên
Từ bảy đến chín tháng, bé đã rành cách nắm bắt mọi vật bằng ngón tay cái và ngón trỏ.
Được tám tháng, bé có thể cho bạn thấy bé thuận tay trái hay tay phải.
Lên chín tháng, bé có thể cầm một cái ca bằng hai tay và có thể thử nắm chặt một cái
muỗng ăn.
Hỏi và Đáp
Hỏi: Bé có nằm mơ không?
Đáp: Có Giống như người lớn, bé trải qua giấc ngủ chợp mắt (REM) điều này chỉ xảy ra đối
với một người đang nằm mơ. Khi bé được sáu tháng, 50% giấc ngủ của bé là giấc ngủ REM;
còn tỉ lệ của người lớn là 20%.
Hỏi: Bé có thể nhận ra tên mình không?
Đáp: Bé sẽ nhận ra tên mình từ tám hoặc chín tháng tuổi và nó có thể là trong số những từ đầu
tiên của bé.
Bạn biết không?
Trắc nghiệm trí thông minh của bé lúc ba tháng đến 12 tháng tuổi khác hoàn toàn với trắc
nghiệm trí thông minh của bé lúc lên năm tuổi. Trung tâm sức khỏe trẻ sơ sinh sẽ theo dõi bé
thường xuyên trong năm đầu tiên, nhưng gần như không cho thấy gì về trí thông minh, vì chỉ
theo dõi các kỹ năng thực hành và những phản ứng cơ bản của bé.
Thật đáng kinh ngạc!
Các nhà tâm lý học tìm ra cách đo những thay đổi nhỏ qua các biểu hiện của bé. Họ thấy bé bắt
đầu biểu lộ những tình cảm cụ thể ở một lứa tuổi nào đó:
Từ năm đến bảy tháng, bé sợ và giận.
Từ sáu đến tám tháng, bé xấu hổ và e thẹn.
Tháng 9 – 12
Chín tháng tuổi thật là lứa tuổi đáng yêu. Bé đã đủ lớn để có thể đáp lại sự âu yếm của bạn và ít
nhiều bé cũng đã biết ai là “người đặc biệt” của mình. Bạn hãy tận hưởng thời điểm “bình yên”
này trước khi bé tiếp tục phát triển, bắt đầu thử các mặt hạn chế của bé, và bắt đầu thấy được
mức tiến bộ của bé.
Ngồi thẳng và xoay chuyển người
Từ 10 đến 11 tháng, bé có thể ngồi một cách tự tin mà không cần đỡ. Bé có thể xoay
người để nhặt các đồ vật.
Đến 12 tháng, bé có thể đi những bước đầu tiên bằng cách tự mình lôi kéo đồ đạc trong
nhà và “tuần tra” quanh nhà. Cuối cùng bé sẽ đứng dựa lưng, một tay giữ thăng bằng,
sẵn sàng đi một mình.
Sinh vật trong tập thể
Tuy bé có thể dè dặt với người lạ, nhưng trong nhiều trường hợp, bé đang trở thành một sinh
vật trong tập thể. Bé biết và có phản ứng khi được gọi tên. Bé bập bẹ, dùng các nguyên âm và
các âm gió, bằng giọng điệu nghe như trò chuyện thân tình. Và thậm chí bé hiểu những lời
hướng dẫn đơn giản – xin bé con gấu bông hay đồ chơi, bé có thể đưa cho bạn.
Bé bắt đầu sử dụng đôi tay
Bé có thể cầm một cái ca bằng hai tay và thử nắm chặt một cái muỗng ăn, khi được chín
tháng tuổi.
Bé buông một vật gì đó bằng cách xòe tay ra và cố tình đánh rơi nó khi được mười tháng
tuổi.
Dùng ngón cái và ngón trỏ nhặt một vật be bé như trái nho khô khi được 10 tháng rưỡi
đến 11 tháng.
Vào sinh nhật đầu tiên, bé có thể đặt từ ba đồ vật trở lên vào trong hộp.
Để hỗ trợ bạn mặc quần áo cho bé, bé vươn tay ra khi bạn mặc áo cho bé, và đưa chân
lên khi bạn xỏ giày cho bé.
Hỏi và Đáp
Hỏi: Ở tuổi nào bé hiểu được ý nghĩa của từ “không”?
Đáp: Lúc mười tháng tuổi, từ “không” đối với bé có nghĩa là ngừng một lát rồi sau đó tiếp tục.
Lên một tuổi, từ “không” thực sự ở góc độ là cấm đoán đối với bé. Phản ứng thông thường của
bé có thể là khóc lóc hay tức giận.
Hỏi: Có những ngày con trai tôi cứ quấn quýt bên chân tôi? Bé có nên đeo cứng tôi như thế
không?
Đáp: Không sao! Các nghiên cứu cho thấy nỗi sợ xa lìa mẹ xuất hiện từ 7 đến 12 tháng tuổi, lên
đến đỉnh điểm từ 15 đến 18 tháng tuổi, rồi từ từ giảm dần. Dù bé có chị vú em, trong nhà trẻ,
hay chính bạn chăm sóc, tình trạng này cũng giống nhau. Bé luôn lo lắng phải xa mẹ và bắt đầu
hết lo sau đó.
Bạn biết không?
Bé gái có khuynh hướng vượt trước con trai về phát triển sự vận động – đó là sự phát triển các
kỹ năng chuyển dịch – vì hệ thần kinh của con gái phát triển sớm hơn. Con gái thường ngồi, bò
và đi bộ sớm hơn con trai đến hai tháng là chuyện bình thường.
Tháng 12 – 15
Đây là một trong những giai đoạn mà nhu cầu đòi hỏi của bản thân bé lên mức cao nhất. Bé
quyết tâm khám phá từng chút một chung quanh bé. Với các kỹ năng mới hình thành, những gì
bé làm đều không an toàn cho bé. Bé có thể đi một mình và khi được 15 tháng tuổi thậm chí bé
thích bò lên bò xuống cầu thang.
Bàn tay khéo léo của bé cho phép bé nhặt các đồ vật nhỏ xinh như sợi dây bằng tay này hoặc
tay kia, và dĩ nhiên các đồ vật đó sẽ được bỏ vào miệng bé. Đừng cản ngăn bé – có thể bé cần
học cách khám phá. Nhưng phải chắc rằng bé luôn được canh chừng và có những biện pháp
bảo đảm cho môi trường chung quanh bé an toàn tối đa.
Những từ đầu tiên
Lúc này, bé sẽ dùng đúng ngay từ đầu tiên chung quanh bé. Chắc chắn đó sẽ là một đồ vật hay
một người – chú chó con, cái ly hoặc ông bố. Bạn không thể bắt bé dùng những từ mà bé chưa
sẵn sàng dùng, nhưng bạn nên khích lệ bé dùng. Hãy nói với bé về những gì bé đang nhìn hay
đang làm, nhấn mạnh những từ quan trọng khi tán gẫu với bé: “Đây là bàn chân của con. Con
mang vớ vào nhé!”
15 tháng tuổi bé có thể nói được từ hai đến sáu từ, đúng với hoàn cảnh. Nhưng bé sẽ hiểu
khoảng 50 từ, và những chỉ dẫn rất đơn giản như “vỗ tay”.
Bước tới!
Tuổi trung bình cho bé bắt đầu biết đi là từ 12 đến 18 tháng, nhưng cũng có thể vào bất kỳ lúc
nào trong khoảng từ 10 đến 27 tháng. Bé đi lạch bạch như con vịt, hai chân dang rộng, và giơ
hai tay cao lên để giữ thăng bằng.
Sáu tháng tiếp theo, bé biết cách dừng lại và “rẽ hướng” – đi ngang, đi lùi và đi quanh góc nhà.
Bé bước đi vững vàng hơn và giống người lớn hơn, với hai chân khép lại và bước những bước
ngắn.
Hỏi và Đáp
Hỏi: Ba người bạn của tôi có con đi chập chững, nhưng con tôi thì chưa đi được. Tại sao?
Đáp: Con bạn là một cá nhân với kiểu phát triển tạo tác riêng. Các gien của bé đóng vai trò
quan trọng trong việc này, nhưng những khác biệt trong khí chất có thể cũng ảnh hưởng đến sự
vận động. Một số bé về mặt thể xác khỏe hơn các bé khác. Các bé cũng có kiểu suy nghĩ khác
nhau. Một số bé suy nghĩ thận trọng, trong khi các bé khác bốc đồng hơn. Không có gì chứng
minh rằng các bé biết đi sớm khi lớn lên sẽ trở thành những đứa trẻ thông minh hơn.
Tháng 15 - 18
Ở lứa tuổi này, bắt chước là cách hay nhất để làm vừa lòng người! Lúc này, một trong những
cách mà bé đi chập chững của bạn học hỏi chính là bắt chước làm theo bạn. Bé mê thích các
vật dụng trong nhà và những thói quen hàng ngày. Bé thích bắt chước các hoạt động đơn giản,
như cho chú gấu bông ăn, quét nhà, lau bàn. Đây là sự bắt đầu vai trò của bé trong nhà.
Bé tiếp tục tập đi
Bé đã biết đi chập chững! Đây là một số những điều ngạc nhiên mà bé có thể làm, khi lên 18
tháng tuổi:
Đi vững, hai chân chỉ hơi dạng ra, bắt đầu đi và dừng lại an toàn. Bé không còn cần
giang tay ra để giữ thăng bằng.
Bé chú ý cẩn thận khi chạy – tuy thế, bé vẫn thấy khó vượt qua những chướng ngai vật,
nên bạn cần theo dõi bé thật kỹ.
Nắm tay mẹ đi lên cầu thang, và đôi lúc đi xuống. Có khi bé thích bò lùi lại hoặc ngồi lê
người khi xuống cầu thang.
Ôm một con gấu bông bự khi đang đi.
Trèo lên ghế của người lớn rồi quay người ra sau và ngồi xuống.
Chơi có mục đích
Những kỹ năng mới của bé giúp bé khéo léo trong khi chơi đùa. Bé có thể xây những cái tháp
hai, ba khối, nếu bạn giúp bé và chỉ bé cách làm. Bé thích những cuốn sách tranh đơn giản, có
thể chỉ vào những đồ vật quen thuộc mà bé nhìn thấy và lật qua trang khác, mấy trang một lần.
Thậm chí bé có thể cố gắng vẽ những nét vẽ đầu tiên. Bé cầm cây bút chì bằng cả bàn tay, cả
hai tay, hoặc rất vụng về giữa ngón tay cái và một ngón khác để vẽ tới vẽ lui những chữ nguệch
ngoạc và những dấu chấm.
Hỏi và Đáp
Hỏi: Bé trai của tôi hoàn toàn bị ám ảnh bởi cái mền cũ của bé kể từ khi bé được khoảng chín
tháng tuổi. Bé cứ mang nó bên người và cái mền ngày càng xác xơ. Tôi có nên lo lắng việc này
không?
Đáp: Nhiều đứa bé đi chập chững nhận thấy thế giới xung quanh là một thách thức đáng sợ.
Cho nên bé có ý thích kỳ cục là tạo ra một cái gì đó không bao giờ thay đổi và tạo ra một nơi
chốn không xảy ra điều gì bất ngờ. Chẳng cần phải lo lắng nhiều về những ám ảnh này. Gây
căng thẳng có thể khiến sự việc tệ hại hơn và trong hầu hết trường hợp, đứa bé lớn lên sẽ không
còn cần đến cái mền nữa.
Hỏi: Bé trai của tôi có vẻ như hiểu khá nhiều những gì tôi nói với bé, nhưng bé không nói được
nhiều từ. Tôi nên kỳ vọng điều gì ở giai đoạn này?
Đáp: 18 tháng tuổi, bạn có thể kỳ vọng bé nói rõ ràng được từ 6 đến 20 từ, nhưng bé hiểu được
nhiều hơn. Nói chuyện riêng với bé, bạn sẽ thấy bé lắng nghe và hưởng ứng. Bé sẽ đưa cho bạn
món đồ chơi, nếu bạn xin, và có thể vâng theo những lời chỉ dẫn đơn giản như “con mang giày
vào đi.”
Bạn biết không?
Đối với mỗi từ mà một đứa bé đi chập chững sử dụng, bé hiểu thêm năm từ khác? Số từ mà trẻ
con hiểu được luôn luôn nhiều hơn số từ mà bé có thể sử dụng mãi cho đến khi bé trưởng
thành.
Tháng 18 – 2,5 năm
“Thách thức” là từ luôn hiện ra trong đầu của nhiều bậc cha mẹ khi diễn đạt về đứa con hai tuổi
của mình. Không phải tự nhiên người ta gọi đó là “thời kỳ 2 tuổi kinh khủng”. Đây là thời kỳ
học hỏi say mê của bé và bé phát triển nhanh tính độc lập của mình, và rồi bạn sẽ thấy rằng đứa
bé sơ sinh hoàn toàn phụ thuộc bạn giờ đây đã trở thành một đứa trẻ có cá tính và suy nghĩ
riêng. Hãy dịu dàng và yêu thương – thích thú vì con bạn đang lớn!
Bé sẽ làm gì tiếp theo?
Hai tuổi rưỡi, bé có thể:
Trèo lên các dụng cụ ở nhà trẻ một cách dễ dàng.
Đi lên, xuống cầu thang một cách tự tin, nắm tay vịn, cả hai chân cùng một bậc.
Nhảy hai chân từ một bậc thấp, và đứng trên đầu ngón chân, nếu bạn chỉ dẫn cho bé.
Ném bóng với đôi chút vất vả.
Đá quả bóng lớn, một cách nhẹ nhàng và nghiêng hẳn người về một bên.
Nói năng dễ dàng
Hai tuổi, bé có thể:
Làm theo những mệnh lệnh đơn giản.
Sử dụng ít nhất 20 từ và ghép hơn hai từ vào nhau.
Nhận diện những bức tranh đơn giản vẽ đồ vật.
Hai tuổi rưỡi, bé có thể:
Sử dụng ba từ kết hợp.
Cùng hát với mọi người và hiểu những câu chuyện ngắn và đối thoại đơn giản.
Đứa bé hai tuổi sẽ nói nhiều hơn khi có người lớn xung quanh so với khi chơi với các bạn cùng
lứa tuổi khác. Nhưng khi lên bốn tuổi, sự có mặt của người lớn thực sự sẽ ngăn cản những trò
chơi nhiều tưởng tượng và loại ngôn ngữ bay bổng này.
Hỏi và Đáp
Hỏi: Bé hai tuổi của tôi có vẻ như hay hỏi suốt ngày! Tôi phải làm sao đây?
Đáp: Xem như bé đang thử trắc nghiệm sự kiên nhẫn của bạn, nhưng thực ra bé đang tập cách
trò chuyện.
Trả lời ngắn, gọn, đừng trả lời dài dòng, rắc rối.
Kèm theo những ví dụ cụ thể, có thật. Nếu bé hỏi: “Dễ vỡ nghĩa là gì hả mẹ?” hãy chỉ
cho bé thấy những vật dễ vỡ và nhắc bé nhớ lại một vật gì đó từng bị vỡ.
Hãy chân thật. Nếu bạn không biết câu trả lời, cứ nói với bé là bạn không biết. Gợi ý
bạn và bé cùng cố tìm câu trả lời.
Bạn biết không?
Khoảng 20 tháng tuổi, các bé đi chập chững bắt đầu nắm được một kỹ năng mới đáng yêu – tìm
cách trêu chọc. Có thể chúng giấu cái ví hay chìa khóa xe của bạn, khi bạn đi vắng, rồi cười
bẽn lẽn. Những đứa bé đi chập chững có anh chị trong nhà thậm chí sẽ biết cách trêu chọc sớm
hơn.
