POD REDAKCJĄ

dr Anne Deans

Poradnik dla rodzicówCiąża

MUZA SA

CIAZA_001-112 2014-04-29 14:18 Strona 3

SPIS TREŚCIKsiążka po raz pierwszy opublikowana została w 2003 roku w Wielkiej Brytanii przez Carroll and Brown Publishers Limited20 Lonsdale Road, Queen’s ParkLondon NW6 6RD.Niniejsza przeredagowana i poprawiona wersjapierwszego wydania ukazała się w Wielkiej Brytaniijesienią 2013 roku.

Tytuł oryginału: Your Pregnancy Bible

Przekład: Cezary Murawski, Grzegorz Siwek, BarbaraGrabska-Siwek

Konsultacja: Aneta CybulaOpracowanie redakcyjne: Bożena ZasiecznaRedakcja techniczna: Andrzej SobkowskiKorekta: Elżbieta Redwan, Anna Płachta

Copyright © 2003, 2007, 2014 Carroll and Brown Limited© for the Polish edition by MUZA SA, Warszawa2004, 2014

Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszej publikacji nie może być reprodukowana,przechowywana jako źródło danych i przekazywanaw jakiejkolwiek formie zapisu bez pisemnej zgodyposiadacza praw.

ISBN 978-83-7758-762-1

Książkę wydrukowano na papierze Arctic Volume White 115 g/m2

www.arcticpaper.com

MUZA SA00-590 Warszawaul. Marszałkowska 8tel. 22 6211775e-mail: info@muza.com.pl

Dział zamówień: 22 6286360Księgarnia internetowa: www.muza.com.pl

Warszawa 2014Wydanie V

Skład i łamanie: MAGRAF S.C., BydgoszczDruk i oprawa: DRUK-INTRO S.A., Inowrocław

Wprowadzenie 7

CZĘŚĆ I CUD POCZĘCIA

1PRZEBIEG CIĄŻY 9Spotkanie plemnika i komórki jajowej 10Wędrówka do macicy 14Cechy dziedziczne u dziecka 17Pierwsze oznaki ciąży 19Kalendarium ciąży: Pierwszy trymestr 24Kalendarium ciąży: Drugi trymestr 27Dziecko – tydzień po tygodniu 30Kalendarium ciąży: Trzeci trymestr 52Dziecko przychodzi na świat 55

CZĘŚĆ II CIĄŻA

2TWOJE CIAŁO W OKRESIE CIĄŻY 59Zmiany wewnętrzne 60Zmiany zewnętrzne 63Co zaszkodzi dziecku? 75Zagrożenia na co dzień 78Bezpieczne warunki pracy 79Bezpieczne podróżowanie 81

3OPIEKA PRZEDPORODOWA 83Zasady właściwej opieki 84Pierwsza wizyta 87Kolejne wizyty u lekarza 91Ciąże nietypowe 93

4DZIEWIĘĆ MIESIĘCYZDROWEGO ODŻYWIANIA 97

Jak skorygować dietę? 98Dieta zrównoważona 101Główne składniki odżywcze 106Bezpieczne odżywianie 110

5UTRZYMUJ FORMĘ I SPRAWNOŚĆ 113

Przygotowanie do ćwiczeń 114Program ćwiczeń 117Techniki relaksacyjne 124

CIAZA_001-112 2014-04-29 14:18 Strona 4

6WSPANIAŁY WYGLĄD 129Pielęgnacja od stóp do głowy 130Szafa na dziewięć miesięcy 135

7SEKRETNE ŻYCIENIENARODZONEGO DZIECKA 139

Bezpieczne środowisko macicy 140Zmysły dziecka 142Twoje aktywne dziecko 145Pobudzanie porodu 148

8EMOCJE ORAZINTYMNE WSPÓŁŻYCIE 149

Twoja reakcja na ciążę 150Ty i twój partner 155Pokonaj lęk przed porodem 159

9ROLA PRZYSZŁEGO OJCA 161Ojcowski debiut 162Definiowanie więzi na nowo 164Twoja rola przy porodzie 166Myślenie o przyszłości 170

10DYLEMATY ZWIĄZANEZ PORODEM 171

Lekcje rodzenia 172Wybór miejsca na poród 174Metody wspierania porodu 177Procedury medyczne 186

11PRZYGOTOWANIE DO NARODZIN DZIECKA 189

Decyzje dotyczące dziecka 190Zakupy dla dziecka 195Przygotowanie do porodu 201Gdy mija wyznaczony termin 208

12ROZWIĄZANIE I PORÓD 209Symptomy porodu 210Okresy porodu 215Interwencja medyczna 227Przeżycia dziecka 233

CZĘŚĆ III HARMONOGRAM PRENATALNY

Badania prenatalne 236Poradnictwo genetyczne 246Porody z komplikacjami 250Powikłania w przebiegu ciąży 252Wcześniejsze choroby i zaburzenia 264Nagła interwencja 272Krwawienia podczas ciąży 275Poronienie 278

CZĘŚĆ IV JESTEŚCIE TERAZ RODZINĄ

13TWOJE DZIECKO 281Jak wygląda twoje dziecko? 282Pielęgnacja noworodka 286Co twoje dziecko potrafi? 288

14PIELĘGNACJA NIEMOWLĘCIA 293Podstawy żywienia 294Karmienie piersią 297Karmienie dziecka z butelki 303Zaspokajanie potrzeb dziecka 306

15PIĘLĘGNOWANIE SAMEJ SIEBIE 319Ciało po porodzie 320Radosne macierzyństwo 327Zdrowa dieta postnatalna 331Powrót do figury i sprawności 334Trenuj razem z dzieckiem 336

16RADOSNE RODZICIELSTWO 339Pierwsze dni w roli rodzica 340Pokonywanie problemów 345Adaptacja do życia w rodzinie 350

CZĘŚĆ V KOMPENDIUM POSTNATALNE

Dolegliwości poporodowe i leczenie 356Problemy zdrowotne 360Zdrowie i rozwój dziecka 367Specjalna opieka 373Wady wrodzone 374Utrata dziecka 382

Słownik 384Indeks 400Podziękowania 408

CIAZA_001-112 2014-04-29 14:18 Strona 5

Lenore AbramskySpecjalistka w dziedzinie genetyki i opiekiprenatalnej ze szpitala Northwick Parkw Londynie.

Patricia M. Barnes Wykwalifikowana położna z NativiWomen’s Health and Birth Center,w Houston w Teksasie.

Jane Butler Wykwalifikowana położna ze szpitalakobieciego Maggee w Pittsburguw Pensylwanii.

Stuart CampbellCzłonek Królewskiego Kolegium Lekarskiegoi Królewskiego Kolegium Położnictwai Ginekologii; profesor i współpracownikCreate Health Clinic oraz Centre forReproduction and Advanced Technologyw Londynie.

Kathleen Capitulo Doktor nauk pielęgniarskich; dyrektorkaośrodka opieki nad matkami i dziećmi przyszpitalu Mount Sinai w Nowym Jorku.

Eve R. Colson Profesor nadzwyczajny w dziedziniepediatrii na wydziale medycznymUniwersytetu Yale; dyrektor wydziałupielęgniarskiego w szpitalu Yale -New Havenw Connecticut.

Anne Deans Członkini Królewskiego Kolegium LekarzyOgólnych oraz Królewskiego KolegiumPołożnictwa i Ginekologii; konsultantw zakresie położnictwa i ginekologiiw szpitalu Frimley Park w Surrey.

Wendy Doyle Dietetyk z londyńskiego UniwersytetuMiejskiego.

Keith Eddleman Profesor nadzwyczajny, specjalistaw dziedzinie położnictwa, ginekologii i naukio rozmnażaniu; dyrektor wydziału opiekinad matkami i noworodkami na uczelnimedycznej Mount Sinai w Nowym Jorku.

Gavin Evans Dziennikarz; współpracuje z DuncanemFisherem, The National Childbirth Trustoraz grupą wsparcia „Fathers Direct”.

Marilyn Graham Profesor kliniki położniczo -ginekologicznejIndiana University w Indianapolis.

Kate Harding Członkini Królewskiego KolegiumPołożnictwa i Ginekologii; konsultantkaw zakresie położnictwa w szpitalu Guysand St Thomas’ w Londynie.

Peter Hepper Członek Brytyjskiego TowarzystwaPsychologicznego; profesor psychologii;kierownik Szkoły Psychologii i dyrektor

ośrodka badań zachowań płodu naUniwersytecie Queen’s w Belfaście.

David K. James Pediatra; członek Królewskiego KolegiumPołożnictwa i Ginekologii; profesor wydziałuopieki macierzyńskiej oraz akademickiegowydziału położniczo -ginekologicznegona uniwersytecie w Nottingham.

Jeanne Langford Wykładowca w The National ChildbirthTrust w Londynie.

Michelle F. Mottola Profesor; dyrektor Fundacji SamuelaMcLaughlina oraz laboratorium ciążowegow Szkole Kinezjologii na uniwersytecieWestern Ontario w Kanadzie.

Alison Murdoch Dziennikarka i redaktor w czasopiśmiedla rodziców.

Debbie Musselwhite Dziennikarka i redaktor; pisuje do czasopismdla przyszłych i młodych matek.

Mary Nolan Wykwalifikowana pielęgniarka ogólna;nauczycielka w The National Childbirth Trustw Londynie.

Christine Obremski Dyrektor oddziału położniczego w szpitaluMount Sinai w Nowym Jorku.

Joanne Stone Specjalistka w dziedzinie położnictwa,ginekologii i nauki o rozmnażaniu;dyrektorka oddziału badańultradźwiękowych w Szkole Medycznej przyszpitalu Mount Sinai w Nowym Jorku.

June Thompson Wykwalifikowana pielęgniarka ogólna;autorka artykułów prasowych poświęconychzdrowiu.

Gayla Vanden Bosche Wicedyrektor ośrodka rozwoju zdrowiakobiet w Pittsburgu w Pensylwanii.

James J. Walker Członek KrólewskiegoKolegium Lekarskiegoi Królewskiego KolegiumPołożnictwa i Ginekologii;profesor wydziałupołożniczo --ginekologicznego naUniwersytecie św. Jakubaw Leeds.

Richard Woolfson Członek BrytyjskiegoTowarzystwaPsychologicznego; autor,dziennikarz i psycholog,specjalizujący sięw tematyce dziecięceji rodzinnej.

KONSULTANCI I WSPÓŁAUTORZY

CIAZA_001-112 2014-04-29 14:18 Strona 6

Ciąża jest niezwykłym doświadczeniem, które przyniesie ci radość, gdy postarasz sięuczynić wszystko, co najlepsze dla dziecka, którego oczekujesz. Jeszcze do niedawnaciąża często nie kończyła się szczęśliwie dla matki i dziecka. Współcześnie nastąpiłjednak wielki postęp – nie tylko w rozpoznawaniu zagrożeń dla prawidłowegorozwoju płodu, ale także w określaniu, czego kobieta potrzebuje, by sprostać trudno-ściom związanym z ciążą i połogiem. Mimo to przeciętny lekarz, nawet solidnie wy-kształcony czy doświadczony, nie może dysponować całością wiedzy związanej z tątematyką. I dlatego właśnie, chcąc opublikować szczegółowe kompendium, podjęliśmywspółpracę z zespołem specjalistów w różnych dziedzinach, mających powiązaniez okresem ciąży – ekspertami w zakresie genetyki, położnictwa, ginekologii, dietetyki,kultury fizycznej, psychologii, rozwoju płodu oraz pediatrii. Ponadto konsultowaliśmysię z osobami zajmującymi się nauczaniem technik naturalnego porodu, karmieniapiersią oraz opieki nad noworodkiem. Po upływie kilku lat ponownie zwróciliśmy siędo tych samych specjalistów, aby upewnić się, czy nie należy wprowadzić pewnychzmian, będących efektem nowych odkryć.

W rezultacie wspólnego wysiłku powstała niniejsza książka. Znalazło się w niejomówienie wszelkich spraw związanych z ciążą, rodzeniem i rodzicielstwem. Choćnic nie zastąpi opieki i uwagi dobrego lekarza, to w naszej książce znajdziesz porady,wyjaśnienia różnych szczegółowych kwestii, pomocne sugestie oraz odpowiedzi nawiele pytań, które może chciałabyś zadać.

Treść tej książki została uzupełniona czytelnymi wykresami, barwnymi zdjęciami,a ponadto ilustracjami, obrazującymi rozwój płodu w kolejnych tygodniach ciąży. Narozkładanych stronach zawarliśmy zwięzły przewodnik po trzech trymestrach ciąży.

Rozdziały o odżywianiu, ćwiczeniach i sposobach utrzymania dobrej formypomogą ci radośnie przeżyć te dziewięć miesięcy i przygotować się właściwie do po-łogu. Znajdziesz tu także porady na temat emocjonalnych aspektów ciąży – użytecznedla ciebie i twego partnera. Dalsze rozdziały dotyczą okresu już po porodziei zawierają informacje, jak zadbać o siebie, jak nawiązywać więź z noworodkiem, jakgo karmić, kąpać, przewijać, ubierać i nosić.

Dwa specjalne rozdziały zawierają szczegółowy opis testów i badań, które – byćmoże – trzeba będzie przeprowadzić w okresie ciąży, a także metod likwidowaniaróżnych dolegliwości czy problemów zdrowotnych, mogących niekorzystnie wpłynąćna zdrowie twoje oraz noworodka.

Przede wszystkim jednak nasza książka ma pomóc ci w wypracowaniu pozytywnegonastawienia, które – jak dowiedziono – ma decydujący wpływ na doświadczenia wy-dania na świat nowego życia. Bogatsza w zdobytą wiedzę, z ufnością przejdziesz przezokres ciąży i wkroczysz w macierzyństwo.

dr Anne DeansCZŁONKINI KRÓLEWSKIEGO KOLEGIUM LEKARZY OGÓLNYCH

ORAZ KRÓLEWSKIEGO KOLEGIUM POŁOŻNICTWA I GINEKOLOGII

WPROWADZENIE

CIAZA_001-112 2014-04-29 14:18 Strona 7

CZĘŚĆ I CUD POCZĘCIA

CIAZA_001-112 2014-04-29 14:18 Strona 8

PRZEBIEG CIĄŻYPoczęcie rozpoczyna zdumiewający proces

rozwoju nowego życia. W pierwszym rozdziale

dowiesz się, jak zapłodniona komórka jajowa

zagnieżdża się w macicy, dlaczego dziecko

dziedziczy cechy przodków i jak rozwija się

w kolejnych tygodniach ciąży. Omówimy też

zmiany, które zachodzą w twoim wyglądzie oraz

najważniejsze stadia dziewięciu miesięcy ciąży.

1ROZDZIAŁ

CIAZA_001-112 2014-04-29 14:18 Strona 9

SPOTKANIE PLEMNIKAI KOMÓRKI JAJOWEJPoczęcie następuje w miniaturowym wymiarze– gdy jajeczko, mikroskopijnej wielkości, łączysię z pojedynczym plemnikiem, zwycięzcą „wyści-gu”, w którym uczestniczy kilka milionów mę-skich komórek nasiennych.

Aby doszło do tego spotkania, zarówno jajeczko, jaki plemnik muszą przebyć niezwykłą, trudną drogę.Gdy jednak wszelkie przeszkody zostaną pokonane,ich połączenie prowadzi do powstania nowej ko-mórki, zawierającej materiał genetyczny obojga part-nerów. W ten właśnie sposób powstaje nowe życie.

Poczęcie można podzielić na trzy zasadniczestadia: owulacji (jajeczkowania), zapłodnienia i po-działu zapłodnionego jaja, które następnie za-gnieżdża się w macicy – i dopiero wtedy możnamówić o początku ciąży.

ROLA KOMÓREK JAJOWYCH Kobieta przychodzi na świat z „zapasem” około2 milionów jajeczek. Komórki jajowe zaczynająobumierać już od momentu narodzin, a gdydziewczyna wchodzi w okres dojrzewania, w jej

organizmie pozostaje już tylko ok. 400 tysięcy jaj.Z tej liczby w trakcie jej życia dojrzeje 400–500komórek jajowych, uwolnionych podczas owulacji.

U większości kobiet jajeczkowanie następuje comiesiąc, w reakcji na wydzielany przez przysadkęhormon luteinizujący (LH). Każdego miesiącaw wypełnionych płynem pęcherzykach Graafa za-czyna dojrzewać ok. 100–150 jajeczek. Zazwyczajtylko jedno z nich osiąga dojrzałość i gdy do tegodochodzi, hormon zwany estrogenem przedostajesię do krwiobiegu, hamując dojrzewanie pozosta-łych komórek jajowych. Tenże hormon powodujepogrubienie śluzówki macicy, w oczekiwaniu nazapłodnione jajo, i utworzenie silnie ukrwionej po-duszki, która umożliwi rozwój zarodka.

JAK PRZEBIEGA OWULACJA Podczas owulacji (jajeczkowania), która następujemniej więcej w połowie cyklu miesiączkowego,pęcherzyk Graafa, który przerósł inne, pęka,uwalniając jajo. „Zużyty” pęcherzyk zamienia sięw ciałko żółte (corpus luteum), które z kolei wy-dziela hormon – progesteron – podtrzymującyprzy życiu zarodek do chwili, gdy rolę tę przejmiełożysko. W tym stadium jajo jest nie większe odkropki i ledwie widoczne gołym okiem.

Komórka jajowa, wydostająca się z jajnika,przechodzi do pobliskiego jajowodu. Następniejajo wędruje jajowodem ku macicy dzięki wypust-kom, zwanym strzępkami. Jeśli w tym czasie do-chodzi do zapłodnienia jaja, to odbywa się to naj-częściej na odcinku w pobliżu jajnika.

Jeśli jajeczko nie zostanie zapłodnione w ciągu12 godzin od opuszczenia jajnika, wówczas ob-umiera; pęcherzyk usycha, a wyściółka ścianki ma-cicznej złuszcza się i następuje menstruacja. Wszyst-ko to jest efektem spadku poziomu progesteronu.Jeżeli jednak dojdzie do zapłodnienia, to poziomprogesteronu wzrasta, a wyściółka macicy dalej siępogrubia.

CIAZA_001-112 2014-04-29 14:18 Strona 10