Stabil KOAH'lı hastalarda üst solunum yolu tutulumu ve nazal lavaj sıvısında IL-8 düzeyi değerlendirilmesi

Hacer Çelik*, Serdar Akpınar*, A.Berna Dursun*, Pınar Oktar**, Hayriye Karabulut***, Tuğrul Şipit*

*Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Cerrahi E.A.H**Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi- Erişkin hematoloji laboratuarı

***Keçiören E.A.H- Kulak Burun Boğaz kliniği

Bir ticari kuruluşta çalışma,mal ortaklığıDanışmanlık,danışma kurulu üyeliği,uzman tanıklıkYazarlık,editörlük,moderatörlük,konuşma ücretleriBağışlar (Araştırma-eğitim-cihaz)Kongre,toplantı sponsorluğu almadığımı beyan ederim.

Çıkar çatışması

Amaç:

KOAH’da sinonazal tutulum çok fazla üzerinde durulmuş bir konu değildir. KOAH zararlı partikül ve gazlara karşı akciğerde gelişen anormal inflamatuvar yanıtla ilişkilidir. Bu partikül ve gazlar üst hava yollarından ulaşmaktadır. Bu nedenle üst ve alt hava yolu ayrımı yapaydır. IL-8; makrofajlar, nötrofiller ve hava yolları epitelyal hücrelerinden salınmaktadır. IL-8 hava yollarındaki inflamasyonun ağırlığını değerlendirmede kullanılmaktadır.

Çalışmamızda KOAH hastalarındaki üst solunum yolu tutulumunu, nazal semptom ve nazal lavajda IL-8 düzeyi ile kanıtlamayı ve tutulumun KOAH ciddiyeti, atak sıklığı ile ilişkisini göstermeyi amaçladık.

Gereç ve yöntem: Çalışmamıza Haziran 2009-Ağustos 2010 tarihleri arasında Atatürk Göğüs

Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi’ne başvuran 47

stabil KOAH’lı ve 23 sağlıklı olmak üzere toplam 70 olgu dahil edildi.

Çalışmaya dahil edilme kriterleri:

1- GOLD kriterlerine göre KOAH tanısı almış olmak

2- Son 1 ay içinde üst solunum yolu enfeksiyonu geçirmemiş olmak

3- Son 1 ay içinde KOAH akut alevlenmesi geçirmemiş olmak

Çalışmaya alınmama kriterleri:

1- KOAH dışı akciğer hastalığı olmak

2- Allerjik rinit ve/veya nazal polibi olmak

3-Üst solunum yolu endoskopik muayenesinde aktif enfeksiyon bulgusu olması

4- Sistemik veya nazal kortikosteroid kullanmak

Olguların ayrıntılı anamnezleri, yaş, cinsiyet, sigara tüketim miktarı (paket/yıl olarak), son bir yılda acil başvuru sayısı, ek hastalık durumu, hastalık süresi gibi soruları içeren ayrıntılı anamnezleri alındı.

Solunum fonksiyon testleri hastanemiz SFT laboratuvarında, birinci saniye zorlu ekspiratuar volüm (FEV1), zorlu vital kapasite (FVC) ve FEV1/FVC değerleri elde edildi.

Aynı gün olgulara sinonazal outcame test-20 (SNOT-20) yaşam kalite ölçeği anket formu dolduruldu. Şiddet skoru tüm seçeneklerdeki puanların aritmetik ortalaması 0-5 arasında bir değer olarak hesaplandı.

Daha sonra olguların rinoskopi ile muayenesi yapılarak nazal lavaj yıkama işlemi gerçekleştirildi (Hilding yöntemi). 12-F Foley katater burnun nostril kısmına yerleştirilerek 7 ml 0.9 % saline ile 3 kez yıkandı.

IL-8 ölçümleri ELISA kit (İnvitrogen, Camarillo, Amerika) kullanılarak yapıldı ve sonuçlar pg/ml olarak kaydedildi.

Verilerin analizi student’s t testi, Mann Whitney testi, Ki-Kare testiyle değerlendirildi.

Bulgular

Değişkenler Kontrol Grubu (n=23) KOAH Grubu (n=47) p

Yaş 44,5±9,0 59,1±11,2 <0,001

Cinsiyet 0,159

Erkek 17 (%73,9) 42 (%89,4)

Kadın 6 (%26,1) 5 (%10,6)

Sigara Öyküsü 0,100

İçmiyor 9 (%39,1) 8 (%17,0)

İçmiş Bırakmış 7 (%30,4) 24 (%51,1)

İçiyor 7 (%30,4) 15 (%31,9)

Sigara Paket Yıl 5 (0-60) 30 (0-100) 0,002

Ek Hastalık 4 (%17,4) 22 (%46,8) 0,017

DM 2 (%8,7) 6 (%12,8) 1,000

HT 1 (%4,3) 9 (%19,1) 0,149

HPL 1 (%4,3) 2 (%4,3) 1,000

KAH 1 (%4,3) 8 (%17,0) 0,254

Diğer - 5 (%10,6) 0,164

Tablo 1: Gruplara Göre Olguların Demografik Özellikleri

Bulgular:

K OAH E v res i9; 19%

18; 38%

16; 34%

4; 9%

Hafif

O rta

Ağır

Ç ok Ağır

KOAH’lı hastaların nazal lavaj IL-8 değerleri 114,5-853,5 pg/ml arasında değişiyordu. Ortalama IL-8 değeri 222,5 pg/ml idi.

Sağlıklı kontrol grubunun nazal lavaj IL-8 değerleri 115-723 pg/ml arasında değişiyordu. Ortalama IL-8 değeri 174 pg/ml idi. KOAH grubu ile kontrol grubu arasında medyan IL-8 düzeyleri yönünden istatistiksel olarak anlamlı farklılık yoktu (p=0,117).

Grafik 1: KOAH Ve Kontrol Grubunun Nazal Lavaj Örneklerinde IL-8 Konsantrasyonları

Kontrol Grubu KOAH Grubu0

50

100

150

200

250

IL-8

KOAH grubunun ortalama SNOT-20 değeri 0,75, sağlıklı kontrol grubun ortalama SNOT-20 değeri 0,25 idi. Ortalama SNOT-20 değeri kontrol grubuna göre KOAH grubunda istatistiksel anlamlı olarak daha fazla bulundu (p<0,001) (Grafik 2).

Grafik 2: KOAH Ve Kontrol Grubunun SNOT-20 Şiddet Skoru Değerleri

Kontrol Grubu KOAH Grubu0.0

0.2

0.4

0.6

0.8

1.0

SN

OT

-20

Nazal lavajda IL-8 ile sigara paket yıl arasında istatistiksel olarak anlamlı, aynı yönlü korelasyon bulundu (r=0,244 ve p=0,042) (Grafik 3).

Grafik 3: Nazal Lavajda IL-8 Düzeyi İle Sigara Paket/Yıl Arasındaki Korelasyon

Sigara paket yıl

120100806040200-20

IL-8

1000

800

600

400

200

0

IL-8 ile KOAH evresi arasında da istatistiksel olarak anlamlı aynı yönlü korelasyon bulundu (r=0,295 ve p=0,044). (Grafik 4)

Nazal lavajda IL-8 konsantrasyonu ile sırasıyla; hastalık süresi ve acile başvuru sayısı arasında ise istatistiksel olarak anlamlı korelasyon bulunamadı (p>0,05).

SNOT-20 şiddet skoru ile sırasıyla; sigara paket yıl, hastalık süresi ve KOAH evresi arasında istatistiksel olarak anlamlı korelasyon bulunamadı (p>0,05).

KOAH grubu içerisinde sigara öyküsüne göre nazal lavaj IL-8 düzeyi, içmiş bırakmış ve içen hastalarda içmeyen hastalara göre daha yüksek değerlerde saptanmasına karşın medyan IL-8 düzeyler arasında anlamlı farklılık saptanmadı (p>0,05).

Nazal lavaj IL-8 konsantrasyonu ile SNOT 20 şiddet skoru arasında istatistiksel olarak anlamlı korelasyon bulunamadı (r=0,004; p=0,973).

SNOT-20 şiddet skoru ile acile başvuru sayısı arasında istatistiksel olarak anlamlı aynı yönlü korelasyon bulundu (r=0,351 ve p<0,016) .

Tartışma: Üst ve alt hava yolları anatomik olarak birbirinin

devamıdır ve fonksiyonel olarak tek bir ünite gibi davranmakta ve irritan stimiluslara benzer yanıtlar vermektedir.

Nötrofiller için kemoatraktan ve aktivatör bir sitokin olan IL-8 hava yolu inflamasyonunun ciddiyetini belirlemede bir belirteç olarak kullanılabilir. Daha önce yapılan bir çok çalışmada indükte balgamda, bronkoalveolar lavaj sıvısında ve serumda IL-8 düzeylerinin arttığı gösterilmiştir.

Ancak sinonazal tutulum ve nazal lavajda IL8 varlığını araştıran çok az çalışma vardır.

Bunlardan ilki Hurst ve arkadaşlarının yaptığı çalışma olup, benzer yaş ve cinsiyet dağılımına sahip geçmişte sigara içen veya hiç içmemiş olgulardan oluşan 12 kişilik kontrol grubu ile sigarayı bırakmış 35 stabil KOAH’lı hastanın nazal lavaj örneklerinde IL-8 düzeyleri karşılaştırıldı, KOAH’lı grupta IL-8 konsantrasyonu anlamı derecede yüksek bulundu (1).

Literatürdeki diğer çalışma ise Hens ve arkadaşlarının yaptığı çalışma olup, 35 allerjik astım, 24 nonallerjik astım ve 35 KOAH’lı hasta grubu ile akciğer hastalığı olmayan 61 sağlıklı kontrol grubu karşılaştırıldığında, allerjik ve nonallerjik astımlı hasta grubunun nazal lavaj örneklerinde kontrol grubuna göre yüksek konsantrasyonda IL-8 saptanırken KOAH’lı hasta grubu ile kontrol grubunun IL-8 konsantrasyonları arasında anlamlı farklılık saptanmadı (2).

1-Hurst JR, Tom MA. Wilkinson, Wayomi R. Perera, Gavin C. Donaldson and Jadwiga A. Wedzicha. Relationships Among Bacteria, Airway, Lower Airway, and Systemic Inflammation in COPD. Chest 2005; 127: 1219-26.

2-Hens G, Vanaudenaerde BM, Bullens DMA, et al. Sinonasal pathology in nonallergic asthma and COPD: ‘‘united airway disease’’ beyond the scope of allergy. Allergy 2008; 63:261-267.

Çalışmamızda KOAH ve kontrol grubu arasında nazal lavajda IL8 düzeyleri açısından anlamlı farklılık olmamasına karşın KOAH grubunda IL8 düzeyi daha yüksek olarak bulundu (222,5 pg/ml - 174 pg/ml). Bu sonuç Hurst ve ark.çalışmasında anlamlılık göstermesinin en büyük nedeni ortalama FEV1 değeri %39 iken, bizim çalışmamızdaki ortalama FEV1 değeri %58’ dir. Hurst ve ark.’nın daha ağır KOAH’da çalışmış olmaları daha anlamlı yükseklik bulunmasını sağladığını düşünüyoruz.

Çalışmamızda KOAH evresi ve sigara paket/yıl ile paralel olarak IL8 düzeyinin anlamlı bir şekilde yüksek çıkması, nazal lavajda IL8 düzeyi bakılan diğer iki çalışmada bulunmayan sonuçlardı.

Jung-Soo ve arkadaşlarının sinonazal semptomlar ile KOAH’ın ağırlık derecesi arasındaki ilişkiyi araştırdıkları çalışmalarında, sık atak geçirenlerin nazal semptomlarının daha yüksek olduğunu gösterdiler. Ancak nazal semptomlarla KOAH evresi arasında anlamlı ilişki saptayamadılar(3).

Bizim çalışmamızda ise SNOT-20 skoru ile acil başvurusu arasında istatistiksel olarak anlamlı korelasyon saptandı. Benzer şekilde KOAH evresiyle SNOT-20 skoru arasında ilişki saptanmadı.

3-Jung-Soo Kim, Bruce K. Rubin. Nasal and Sinus Inflammation in Chronic Obstructive Pulmonary Disease. COPD 2007; 4:163-166.

Sonuç:

Çalışmamız bu sonuçlara dayanarak KOAH hastalarında da “Ortak hava yolu hipotezi”nin geçerli olabileceğini düşündürtmektedir.

Eş zamanlı sinonazal hastalık KOAH olgularında daha az önemsenmekte veya göz ardı edilmekte ve yeterince tedavi edilmemektedir. Sinonazal hastalıkların tedavisi ile KOAH’da alevlenmelerin azaltılması ve yaşam kalitesinin arttırılması hedeflenebilir.

Literatürde konuyla ilgili çalışma sayısı oldukça azdır ve halen KOAH’da sinonazal tutuluma yönelik tanımlayıcı daha büyük bir çalışmaya gereksinim bulunmaktadır.