SADRAŽAJ:

1 UVOD......................................................................................................................................2

2 EKONOMSKI LIBERALIZAM.............................................................................................3

2.1 Odrednice ekonomskog liberalizma.................................................................................4

2.2 Obilježja ekonomskog liberalizma...................................................................................5

2.3 Učinci ekonomskog liberalizma.......................................................................................6

3 ČIKAŠKA ŠKOLA.................................................................................................................7

3.1 Čikaška škola ekonomskog liberalizma............................................................................8

3.2 Ideje Čikaške škole...........................................................................................................9

4 Milton Friedman....................................................................................................................10

5 ČIKAŠKA ŠKOLA NA SVJETSKOJ SCENI......................................................................11

6 ZAKLJUČAK........................................................................................................................12

LITERETURA..........................................................................................................................13

1

1 UVOD

Čikaška škola podrazumijeva određena gledišta i filozofije u vezi sa nekim

programom ili katedri na Sveučilištu u Chicagu, iako su se pojedini članovi tih katedri

povijesno razilazili u svojim intelektualnim orijentacijama.

O Čikaškoj školi se može govoriti u različitim oblastima, kao na primjer:

Čikaška škola (arhitektura)

Čikaška škola (ekonomija)

Čikaška škola (književna kritika)

Čikaška škola (matematička analiza)

Čikaška škola (sociologija)

2

2 EKONOMSKI LIBERALIZAM

Liberalizam (lat. liberalis – liber= slobodan) svjetonazor je koji zagovara smanjenje

nadzora države i drugih političkih institucija nad individualnom slobodom pojedinca.

Ekonomski liberalizam je naziv za ekonomsku komponentu liberalne ideologije , a

pogotovo klasičnog liberalizma koji se odražava kroz stav prema kojoj se ekonomski sistem

neke zemlje mora temeljiti na kapitalizmu odnosno načelu laisses-faire tj. nesputano

djelovanje slobodnog tržišta, te privatnim sredstvima za proizvodnju.

Iako ekonomski liberali u određenim okolnostima mogu prihvatiti državnu intervenciju u

ekonomiju, u načelu smatraju da slobodno tržište treba biti što slobodnije od bilo kakvih

faktora koji smetaju kompetitivnosti i slobodnoj trgovini.

Ekonomski liberalizam smatra neprihvatljivim plansku ekonomiju te se suprotstavlja

konceptima merkantilizma , državnog kapitalizma , socijalizma i korporativizma (Ekonomski

leksikon,2011.,str.134).

3

2.1 Odrednice ekonomskog liberalizma

Ideje o ljudskim pravima predstavljale su osnovu i za ekonomski i za politički liberalizam.

Zajedničke odrednice liberalne koncepcije ekonomske politike su:

Bogatstvo društvene (državne) zajednice shvaća se kao masa roba i usluga kojima se

zadovoljavaju potrebe u društvu

Glavni izvor bogatstva je proces proizvodnje, a ekonomska moć iskazuje se

narastanjem proizvodnih mogućnosti društva

Motivacijski faktor narastanja bogatstva je interes pojedinca. Njegovo realiziranje u

smislu pojedinačnog bogaćenja, istodobno uvećava i bogatstvo državne zajednice

Glavni unutarnji čimbenik povećanja proizvodne moći je podjela rada, odnosno

specijalizacija u ukupnoj strukturi ekonomije, kao i u okviru pojedinog područja

poduzetništva

Funkcionalni okvir ekonomije zasniva se na unutarnjem prirodnom poretku. Pojedinci,

sudjelujući u procesu društvene reprodukcije uređuju i međusobne odnose zahvaljujući

ekonomskim slobodama i tržištu kao osnovnom mehanizmu organiziranja i

usmjeravanja tokova reprodukcije. Funkcionalnu odrednicu liberalizma najsažetije

oslikava načelo “slobodna proizvodnja – slobodni promet”;

Uloga tržišta i ekonomskih sloboda značili su i odnose između država koji se

zasnivaju na slobodnom prometu, uvećanje međunarodne razmjene, podjeli rada u

međunarodnim okvirima itd.

4

2.2 Obilježja ekonomskog liberalizma

Liberalni koncept ekonomske politike zasniva se na 2 temeljna obilježja: neutralnost i

cikličnost

1. Neutralnost znači da financijska i ukupna aktivnost države treba imati neutralno

djelovanje u odnosu na tržište i ekonomske zakonitosti. Ekonomska aktivnost države

svodi se samo na dopunu tržišta.

2. Cikličnost se ogleda u tome da se ostvari tzv. paralelna aktivnost između privatne

inicijative i državnog unošenja u tokove reprodukcije.

To znači da ukoliko dođe do smanjenja ili zastoja privatne inicijative, država treba isto

tako se ponašati u svojoj aktivnosti i obrnuto, zamah privatne aktivnosti u smislu povećanja

proizvodnje i drugih oblika gospodarstva je znak za veći financijski udjel države i njene

ukupne ekonomske uloge.

Po liberalističkoj koncepciji smatralo se da udjel države (osim u ratnom stanju), nikako ne

smije preći 15% domaćeg bruto proizvoda, odnosno nacionalnog dohotka, jer bi se time

doveo u pitanje tzv. prirodni poredak. Koncept liberalne ekonomske politike u prvi plan

stavlja instrumente i mjere fiskalne i monetarno-kreditne politike.

5

2.3 Učinci ekonomskog liberalizma

Mnoge analize i zakonitosti liberalne doktrine predstavljaju trajne vrijednosti

ekonomske nauke. Za promatranje doprinosa ekonomskoj teoriji, bitno je imati u vidu da je

osnovni metodološki pristup liberalizma analiza odnosa u cjelini tokova reprodukcije, pri

čemu se naglasak stavlja na iznalaženje i objašnjenje općih unutrašnjih zakonitosti, umjesto

normativnog pristupa privređivanju kao društvenom odnosu.To je značilo da težište aktivnosti

države treba biti na potvrđivanju, a ne remećenju unutrašnjih zakonitosti i “prirodnog reda

stvari”, te da su odnosi i zakonitosti privređivanja univerzalnog karaktera.

Za najveći broj suvremenih istraživanja i analiza tokova privređivanja, karakteristično

je da se kao pristupni model uzima tržišna privreda liberalnog tipa (bez elemenata državnog

intervencionizma).

Učinci liberalnog koncepta u domenu privrednog i ekonomskog razvoja su također

izuzetni. Osim što je za ovaj period karakterističan naglašen privredni razvoj, liberalizam je

predstavljao okvir i za potvrdu ekonomskih sloboda u uslovima tržišne privrede, kao i za

jačanje ljudskih prava i sloboda te drugih elemenata demokratskog političkog sistema.

6

3 ČIKAŠKA ŠKOLA

Čikaška ekonomska škola je pokrenuta kao stožer revolucionarnih ideja i intelektualaca

toga doba. Ona i danas predstavlja jedan od najutjecajnijih pravaca svjetske ekonomske misli,

čija su osnovna načela: sloboda pojedinca, privatno poduzetništvo, ograničena vlada i stroga

kontrola ponude novca u cilju suzbijanja inflacije. Ranu Čikašku školu karakteriziraju

shvaćanja da je ekonomija vrijednosno neutralna znanost, da se ekonomija metodološki treba

razvijati po uzoru na prirodne znanosti da neoklasicistička teorija cijena u uvjetima savršene

informacije i konkurencije nudi valjan model toga kako funkcioniraju tržišta; davanju

prednosti profitu sa tržišta.

Uspjeh Čikaške škole u primjeni se ogledao u njihovoj interpretaciji antimonopolskih

zakona gdje se Vrhovni sud 1977. godine pozivao u komentaru čikaške škole koji kaže da je

ekonomska analiza dobra osnova za rješavanje antimonopolskog problema.

Važnost anti-monopolskih zakona je globalna što je veliki poduhvat za čikašku

ekonomsku analizu baziranu na slobodnom tržištu i privatnom vlasništvu koji su doprinijeli

ekonomskom obrazovanju i razvoju.

Slika 1. Chicago SchoolofEconomics

Izvor:www.omniaceducation.com

7

3.1 Čikaška škola ekonomskog liberalizma

Chicago SchoolofEconomics je neoklašična škola unutar akademske zajednice

ekonomista s jakim naglaskom oko fakulteta Sveučilišta u Chicagu. Ova je ekonomska škola

počivala na neoklasicističkoj teoriji cijena, liberalizmu i slobodnom tržištu, a zamjera im se na

strogom matematičkom formalizmu i odmaku od opće ravnoteže u korist parcijalne ravnoteže.

Ekonomisti Čikaške škole su proučavali odnos između tržišne strukture i efikasnosti

za razliku od strukturalista koji su se bavili isključivo stupnjem konkurencije.

Čikaška škola je apelirala da monopol pokreće dvije grupe problema u slobodnom

društvu. Prvo, postojanje monopola znači ograničavanje dobrovoljne razmjene putem

smanjivanja alternativa koje su dostupne pojedincima. Drugo, postojanje monopola pokreće

pitanje „društvene odgovornosti“ monopolista.

8

3.2 Ideje Čikaške škole

Ideje Čikaške škole koje predstavljaju osnovu su bile u tome da država treba otkloniti

sve barijere koje stoje na putu ostvarenja profita, prodavanje svake imovine koju posjeduje

korporacijama, kako bi iste ostvarile profit i da dramatično smanji socijalna davanja, odnosno

davanja koja su vezana za obrazovanje, zdravstvo i mirovine.

Jednom riječju, ostvarenje maksimalnih uvjeta za razigravanje tržišnih snaga koje će

zahvaljujući svojim prednostima dovesti do opće ravnoteže i sve većeg rasta profita.

Akademski intelektualni vladajući sloj je morao priznati liberalizam kao jednu vitalnu i u

mnogo čemu nadmoćnu političku doktrinu.

Principi liberalizma uzeli su maha u periodu poslije Drugog svjetskog rata. U skladu

sa povećanjem globalizacije, ekspanzijom globalnih veza, sužavanjem prostora na kojem

egzistiramo razvijenijom komunikacijom, ali i krahom prethodnog međunarodnog

ekonomskog sistema, liberalistička rješenja dobivaju na cijeni.

9

4 MiltonFriedman

MiltonFriedman je rođen 31.07.1912. godine u New Yorku. Doktorirao je na

Columbia University, a cijeli radni vijek proveo je na Čikaškom univerzitetu. Osnovne

doprinose Friedman je dao na području teorije cijena, inflacije i monetarne politike. Gotovo je

sam tokom 1950-ih i 1960-ih godina držao opoziciju vladajućem sustavu.

Tvrdio je da nivo cijena zavisi od količine novca u opticaju, čime je ponovo zagovarao

klasičnu kvantitativnu teoriju novca. U dugom roku, po Friedmanu, povećanje novčane mase

povećava cijene, ali ne i ekonomsku aktivnost i zaposlenost. Samo u kratkom roku monetarni

rast povećava proizvodnju i zaposlenost.

Rješenje problema inflacije i kratkoročnih fluktuacija zaposlenosti i realnog

nacionalnog dohotka Friedman je vidio u jednostavnom monetarnom pravilu: novčana masa

treba rasti jednako kao realni društveni proizvod.

Glavna ekonomska djela:

Eseji o pozitivnoj ekonomiji (EssaysinPositiveEconomics, 1953),

Studije o kvantitativnoj teoriji novca (StudiesintheQuantityTheoryof Money, 1956),

Teorija potrošne funkcije (A TheoryoftheConsumptionFunction, 1957),

Monetarna povijest Sjedinjenih Država, 1867 – 1960 (MonetaryHistoryofthe United

States).

10

5 ČIKAŠKA ŠKOLA NA SVJETSKOJ SCENI

Značajniji ulazak "neoliberalizma" na svjetsku scenu dešava se 1979. godine

pobjedom Margaret Thatcher u Velikoj Britaniji, odnosno Ronalda Reagana u SAD-u dvije

godine kasnije.Deregulacija tržišta, privatizacija, smanjenje javne potrošnje, poreza i inflacije

dovest će do ekonomskog preporoda ove dvije zemlje, a dvojac Thatcher-Reagan predvodit će

zapadni blok do konačne pobjede nad Sovjetskim savezom.

Iako se jedan klasični liberal sasvim sigurno neće slagati sa svakim aspektom njihove

politike, posebno u socijalnoj sferi, smanjenje javne potrošnje, deregulacija, slobodno tržište,

individualna sloboda i mali porezi su ono čemu svaki neoliberal teži.

Reagan i Thatcher se danas, i pored očitih ekonomskih uspjeha, od strane ljevičarske,

ali i nacional-socijalističke desničarske klike doživljavaju kao vrlo negativne pojave u 20.

stoljeću koje su navodno dovele do velike socijalne nejednakosti, pohlepe, nehumanog

društvenog poretka, pa čak se u njima vide i glavni krivci za današnju ekonomsku krizu. No,

činjenica je da su oni svoje države samo malim dijelom vratili tradiciji ekonomskih sloboda i

individualizma, što je rezultiralo i ekonomskim rastom.

11

6 ZAKLJUČAK

Iz ovog seminarskog rada možemo zaključiti kako je Čikaška škola veoma doprinosi,

kako razvoju ekonomije, tako i ostalih grana društvenih znanosti. Čikaška škola nam je

omogućila da na drugačiji i jednostavniji način promatramo ekonomiju kao vrijednu neutralnu

znanost. Za razliku od strukturalista ekonomisti Čikaške škole su proučavali odnos između

tržišne strukture i efikasnosti za razliku dok su se ovi bavili isključivo stupnjem konkurencije.

Ekonomski liberalizam u čistoj formi više nigdje i ne postoji, ali je posve nedvojbeno

da je ta ideja i pokret, u posljednja dva stoljeća, bar materijalno, dovelo do neslućenog

ekonomskog, tehnološkog i socijalnog razvitka posebice Europe, SAD i Japana.

12

LITERETURA

KNJIGE

[1] Ekonomski leksikon, Zagreb: Leksikografski zavod Miroslav Krleža: Masmedia, 2011.

[2]Friedman, Milton: Kapitalizam i sloboda. Zagreb, Globus, nakladni zavod, Školska knjiga,

1992.

.

INTERNET

[1]http://sh.wikipedia.org/wiki/%C4%8Cika%C5%A1ka_%C5%A1kola

[2]http://www.hazu.hr/~azrnic/eRad492/Rad492Baletic.pdf

[3]http://libek.org.rs/sr/radovi/maja-vrtaric/milton-fridman-i-cikaska-ekonomska-skola

13