Ciliate strap-lichen:Gift of the Gulf Stream

Y cen rhuban blewog:Tamaid o’r trofannau

B A C K F R O M T H E B R I N K M A N A G E M E N T S E R I E S C Y F R E S R H E O L A E T H B A C K F R O M T H E B R I N K

The influence of the Gulf Stream The Atlantic seaboard of the British Isles iswarmed by waters from the tropics.Thiscoupled with low atmospheric pollution allowsmany lichens, mosses and liverworts to reachtheir northern limit in Europe on our shores.The Ciliate strap-lichen is just one threatenedspecies that grows on exposed coastal cliff tops.Golden hair-lichen Teloschistes flavicens andCladonia mediterranea also grow in open turf onsunny exposed coasts.They are all susceptibleto habitat changes, through the cessation ofgrazing and subsequent encroachment of tallervegetation. Most are eliminated by fires thatwere commonly used to manage coastalgrassland and heaths.The soil-lovingcommunities in which they grow are very fragileand of high conservation value.

cael eu cynnau yn fwriadol yn y gorffennoler mwyn rheoli glaswelltir a gweundirarfordirol. Mae’r llystyfiant sydd yn tyfu ochryn ochr â’r cennau hyn, ar briddoedd bas acharegog y clogwyni, hefyd yn fregus ac owerth mawr i fywyd gwyllt.

Current distribution of ciliate strap-lichen.Dosbarthiad y cen rhuban blewog ar hyn o bryd.

Back from the Brink Management SeriesCyfres Rheolaeth Back from the Brink

Where does it grow? Ciliate strap-lichen Heterodermia leucomela is aspecies of warmer climates reaching thenorthern limit of its distribution in the BritishIsles. One hundred years ago it was found inscattered sites along the south coast of Englandwith several important outlying sites in northWales. In England, it is now largely confined toCornwall and Isles of Scilly, but it survives at itsWelsh sites (South Stack and Rhoscolyn onAnglesey, near Aberdaron on the Lleynpeninsula, and on Bardsey Island). It is classedas Endangered in Britain, is a UK BiodiversityAction Plan ‘Priority’ species and receivesspecial protection under Schedule 8 of theWildlife and Countryside Act.

What does it look like?Ciliate strap-lichen is an easily recognisedspecies; the white strap-like lobes have longblack hairs along the edges and thisdistinguishes it from all other British lichens.

Ble mae hwn yn tyfu? Rhywogaeth sy’n hoff o hinsawdd gynnes yw’rcen rhuban blewog Heterodermia leucomela.Mae’n cyrraedd ymyl mwyaf gogleddol eiddosbarthiad ym Mhrydain. Rhyw ganrif yn ôlroedd yn tyfu hwnt ac yma ar hyd arfordir deLloegr ac roedd nifer o safleoedd pwysig eraillar ei gyfer yng Ngogledd Cymru. Erbyn heddiw,yn Lloegr, dim ond yng Nghernyw ac arYnysoedd Sili, yn bennaf, y mae’n dal i dyfu -ondmae wedi llwyddo dal ei afael yn y safleoeddCymreig (Ynys Lawd a Rhoscolyn yn Sir Fôn,clogwyni môr ger Aberdaron ar Ben Llyn acYnys Enlli). Mae’n cael ei ystyried fel rhywogaethMewn Perygl ym Mhrydain : mae hefyd yn un o’rrhywogaethau sy’n cael blaenoriaeth yngNghynllun Gweithredu Bioamrywiaeth y DU acmae’n cael ei warchod yn gyfreithiol trwy fod arRestr 8 o’r Ddeddf Bywyd Gwyllt a Chefn Gwlad.

Sut olwg sydd arno?Os oes gennych lygaid craff, mae’n hawddadnabod y Cen Rhuban Blewog. Mae’r llabedi ynwyn ac yn gul, yn debyg i rubanau neu strapiau acar eu hyd mae blew hir du yn tyfu : mae hyn yn eiwneud yn wahanol i bob cen arall ym Mhrydain

Typical habitat for ciliate strap-lichen (top centre) in short maritime turf with other lichens.Cynefin nodweddiadol ar gyfer y cen rhuban blewog (canol, uchod) - yng nghanol llystyfiant arforol, yn gymysg gyda chennau eraill.

Why has it declined? Ciliate strap-lichen grows in short species-richturf on exposed coastal headlands. Due tochanges in land management and farmingpractices many cliff top grasslands andheathlands are no longer grazed. Like manylichen species Ciliate strap-lichen is a poorcompetitor and is easily overgrown by morerobust grasses and scrub. Fire is also a threat,especially where scrub is invading nearby,providing a ready source of fuel. UnlikeCladonia lichens this species is easily eliminatedby fire.

Beth yw’r rheswm am ei ddirywiad? Mae’r Cen Rhuban Blewog yn tyfu yng nghanolllystyfiant byr, llawn blodau gwyllt, ar benclogwyni agored. Oherwydd newidiadau mewndulliau rheoli tir ac arferion ffermio nid oesllawer o bori yn digwydd bellach ar ardaloeddhelaeth o laswelltir a gweundir ar ben clogwyni.Fel nifer o rywogaethau eraill o gen, un gwaelyw’r Cen Rhuban Blewog am gystadlu gydaphlanhigion eraill a gall gael ei ordyfu yn hawddgan weiriau a llwyni mwy trechol. Mae tân hefydyn fygythiad, yn enwedig mewn mannau lle maetyfiant mawr o lwyni prysgwydd, hawdd eullosgi, yn ymledu ar ben y clogwyni.Yn wahanol irywogaethau Cladonia, gall y cen bach yma gaelei ddifa’n hawdd gan dân.

Dylanwad Llif y Gwlff Mae ymylon Atlantaidd Ynysoedd Prydain yncael eu cynhesu gan ddwr sy’n dod o’rtrofannau. Oherwydd hyn, a hefyd gan fod cynlleied o lygredd yn yr awyr yn y rhannau yma oBrydain, mae nifer o gennau, mwsogl a llysiau afuyn cyrraedd ymyl gogleddol eu dosbarthiadEwropeaidd ar ein glannau ni. Mae’r Cen RhubanBlewog yn un o nifer o rywogaethau danfygythiad sy’n tyfu ar ben clogwyni agored. MaeGwallt Llio, y Cen Eurymylog a Cladoniamediterranea hefyd yn tyfu yng nghanol llystyfiantbyr ar arfordiroedd heulog agored. Gallnewidiadau yn y cynefin, er enghraifft trwyddiflaniad pori a gordyfiant llystyfiant talach,fygwth pob un o’r rhywogaethau hyn. Gallantgael eu dileu yn hawdd gan danau, a oedd yn

Contacts

Trevor Dines, the Plantlife Wales Officer, can be contacted

at Countryside Council for Wales, Maes y Ffynnon,

Ffordd Penrhos, Bangor, Gwynedd, LL57 2LQ (telephone:

01248 385445 or e-mail trevor.dines@plantlife.org.uk

Countryside Council for Wales headquaters are located

at the same address, telephone their enquiry line on

08451 306229.

Plantlife wishes to acknowledge the financial contribution

of the Countryside Council for Wales in this jointly

resourced project.

Text & photographs by Bryan Edwards

Illustration by Dr Fred Rumsey

Cysylltiadau

Gallwch gysylltu â Trevor Dines, Swyddog Plantlife Cymru,

yn swyddfa Cyngor Cefn Gwlad Cymru, Maes y Ffynnon,

Ffordd Penrhos, Bangor, Gwynedd, LL57 2LQ (ffôn: 01248

385445 neu e-bostiwch trevor.dines@plantlife.org.uk).

Mae pencadlys Cyngor Cefn Gwlad Cymru yn yr un

adeilad, ffôn 08451 306229.

Dymuna Plantlife gydnabod cyfraniad ariannol Cyngor

Cefn Gwlad Cymru tuag at y project yma, sydd wedi ei

gyflawni trwy gyfuno adnoddau.

Testun a Lluniau gan Bryan Edwards

Darlun gan Dr Fred Rumsey

Plantlife International - The Wild Plant Conservation Charity is a charitable company limited by guarantee.

Registered charity number: 1059559. Registered company number 3166339.

© June 2003 Des

ign:

Lile

y D

esig

n Pa

rtne

rs L

imite

d w

ww

.lile

y.co.

uk

Ciliate strap-lichen growing with golden hair-lichen.Y cen rhuban blewog yn tyfu gyda gwallt llio.

How can you help? • Please let us know if you find populations

of Ciliate strap-lichen

• Avoid using fire as a management tool on sites with Ciliate strap-lichen and Golden hair-lichen

• Encourage the right kind of grazing on sites - enough to control the scrub and taller vegetation that threatens populations but not enough to trample these fragile communities

Sut gallwch chi helpu? • A wnewch chi adael ei ni wybod, os

gwelwch yn dda, os dewch chi o hyd i boblogaethau o’r Cen Rhuban Blewog.

• Peidiwch defnyddio tân i reoli llystyfiant ar safleoedd lle mae’r Cen Rhuban Blewog a Gwallt Llio yn tyfu.

• Ceisiwch annog lefel briodol o bori ar y safleoedd - digon i reoli y prysgwydd a’r llystyfiant tal sy’n bygwth y cen, ond nid cymaint fel bod y cymunedau bregus yma yn cael eu sathru a’u niweidio.

Golden hair-lichen is another threatened species of coastal cliff tops Mae gwallt Llio yn rhywogaeth arall dan fygythiad sy’n tyfu ar ben clogwyni arfordirol

Back from the Brink Management SeriesCyfres Rheolaeth Back from the Brink